rkesi efkure Bayati

kitapgrubu ; o c:

2000 The Guardian k aman Odl

Whitbread Odl Yln En Iyi YerJ.i Yazar Ulusal dl

Orange Odl Finalisti Commonwealth En Iyi Ilk Kitap

W. H. Smith Yln Gen Yetenei

ZADIE SMITH Zadie Smith 975'te Kuzeybat Londra'da dodu ve halen o blgede ya-

yor. Inci Gibi Di/er, yar-Jamaikal yazann ilk roman, ayrca ngiltere'de 2000 ylnn en ok konuulan roman. Yazar, daha 21 yandayken kitabnn 80 sayfa msveddesini Hamish Harnilton yaynevine gtrdnde 250.000 sterlin avans alm, kitab piyasaya knca da ona gvenen yayncsn mahcup etmemi. Ilk olarak, sadece kadn yazariara verilen Orange dl'nn en byk aday olmu ve arkasnda bir sr speklasyon brakarak dl alamam. Yine Booker dl'ne aday gsterilmemesi de ok konuulmu. Daha sonra ise pe pee baanlar gelmi. Bir skse olarak deerlendirilen yksek sat saysnn yan sra, The Guardian gazetesinin

-

k romanlar iin ilk kez verdii Guardian Odl'n, Frankfurt Kitap Fu-an'nn En Iyi E-Kitap dl'n ve yine adann prestijli dllerinden birisi olan Whitbread dl'n alm. Bu evirinin ilk basm yayna hazrlanp matbaaya gnderilmek zereyken Britanya En Iyi Kitap dlleri arasnda En yi Yeni Yazar dlne layk grlen Inci Gibi Di/er, Mays 200l'de de Commonwealth (ngiliz Uluslar Topluluu) En Iyi Ilk Kitap dl'n ve kitap zinciri W. H. Smith'in geleneksel Gen Yetenek dl'n ald. Bu arada BBC televizyonunun Inci Gibi Diierin dizi hakkn 5 milyon sterHn karlnda satn aldn da atlamayalm.

MEFKURE BAY ATLI 943 Ankara doumlu. skdar Amerikan Kz Lisesi'nden mezun olduktan sonra Gney Kalifomiya'da eitim grm, uzun yllar Mobil Oil A..'de, daha sonra Price Waterhouse'da alrken Btn Dnya, Ayna ve Hayat dergileri iin eviriler yapmay srdrmtr. Yaynlanan kitaplan arasnda Everest Yaynlar'ndan kan Lale lgnl (Deborah Moggach) dnda Osmanllar'da Gndelik Hayat (Carol Lewis ), Idi Eilmi Kadn (Germain Greer), Umak (Kate Millett), Feminizm ve Ezilmenin elikileri (Caroline Ramazanolu), Prosac Toplumu ile Kaltak (Elizabeth Wurtzel), Bin Dnm, Yedek Anahtar (Jane Smiley) saylabilir. eitli oyunlar ve iinde Harem Suare'nin bulunduu film senaryolar da eviren Mefkure Bayath, Behruz Kia'nn Drt Kitap adl bir iir kitabn da evirmitir.

ZADIE SMITH

Trkes i: Mefkure Bayatl

ada Dnya Edebiyat 22

Inci Gibi Diler Zadie Smith

White Teeth Hamish Hamilton, 2000

Kapak tasarm: Mithat nar Ingilizce'den eviren: Mefkure Bayatl

Yayna hazirlayan: Osman Aknhay Son okuma: Uur Akta

2000, Zadie Smith 2001; bu ldtabn Trke yayn haklar

Akah Ajans araclyla Everest Yaynlar'na aittir .

.

Birinci Basm: Mart 2001 Altnc Basm: Kasm 2001

ISBN: 975 - 316 - 761 -X

Bask ve Cilt: Melisa Matbaachk

EVEREST YA YINLARl ataleme Sokak No: 52/2 Caalolu/ST AN BUL

Tel: O 212 513 34 20-21 Fax: O 212 512 33 76 Genel Datm: Alfa, Tel: O 212 511 53 03 Fax: O 212 519 33 00

e-posta: everest@alfakitap.com www .everestyayinlari. com

Everest, Alfa Yaynlar'nn tescilli markasdr.

Annemle babama ve Jim mi Rahman 'a . . .

"Gem i balangtr. " (Bir yazt, Washington Ulusal Mzesi)

'

. .

..

Teekk rl e r

Bu roman yazmak iin en ok gerektii anda aralannda bir yer ap bana bir oda veren Lisa ile Joshua Appignanesi'ye kran ' borluyum. Ayrca isimlerini sraladm u kiilere de parlak fikirleri ve dikkatli gzleri iin teekkr ediyorum: Fikirlerimi dinleyip eletiren dostum Paul Hilder; benim gibi ahmak bir bilge olan Nicholas Laird; her konuda titiz olan Donna Poppy; hayal edilemeyecek kadar basiretli bir editr olan Simon Prosser ve gznden hibir ey kamayan ajanm Georgia Garrett.

ARCHIE 1974, 1945

"Gnmzde en ufak bir eyin bile mthi bir nemi olduuna inanlyar ve 'nemi yok' demek kfr saylyor. Hangi davranlarmzn ve hangi ihmallerimizin ileride -nasl desem ki?- nelere yol aacan bilmenin olana yok."

(Where Angels Fear to Tread, E.M. Forster) .

ARCHIE JONES'UN GARIP IKNCI EVLILII

Yzyln sonlarna doru, Cricklewood Broadway'de sa bahn erken bir saati. 1 Ocak 1975 gn, saat 06:27. FitilJi kadife bir takm giymi olan Alfred Archibald Jones, ii egzoz dolu bir Cavalier Musketeer Estate'de, ba direksiyona yaslanm bir halde oturmu, Tanr'dan merhamet diliyordu. Ha biiminde direksiyonun zerine kapanmt; enesi gevekti, kollarysa dm bir meleinkiler gibi iki yana almt. Hatalarn da yannda gtrmek istedii iin, bir elinde (sol) sava madalyalarn, dierindeyse (sa) evlilik cz ... dann smsk tutuyordu. Gznde akan yeil k, asla yapmay dnmedii sa dne izin veriyordu. Kararlyd. Hazrlklyd. Yaz tura atmt ve sonucuna katlanacakt . Bu, bi-

3

linli bir intihar giriimiydi. Daha dorusu, bir Yeni Yl kararyd.

Archie. nefesi daralr ve gzleri kararrken, intihar etmek iin Crickiewood Broadway'i semi olmasnn garipseneceini biliyordu. Direksiyonun zerine ylm bedenini ilk gren kii, lm raporunu yazacak olan polis memuru, elli kelimelik bir haber yazmas gereken yerel gazete muhabiri ve haberi okuyacak akrabalar; hepsi bunu garipseyecekti. Bir ucundaki kocaman beton sinema kompleksiyle dier ucundaki dev kavak arasna skm Cricklewood Broadway, bu i iin hi de uygun bir yer deildi. Buras lmek iin gelinecek bir yer deildi. Buraya, A41 otoyoluna sapp baka yerlere gitmek iin gelinirdi. Ama Archie Jones, ehir dnda gzel bir koruda veya zarif sprgeotlarnn evreledii bir uurumun kenarnda lmek istemiyordu. Kyller kyde, ehirliler de ehirde lmeliydi. En uygunu buydu. Yaamda olduu gibi lmde de, denildii gibi olmalyd. Archibald'n krk yedi yanda, terk edilmi bir patates kzartmas bfesinin stnde, tek yatak odal bir dairede yalnz bana yaad bu berbat sokakta lmesi mantklyd. intihar mektubu yazmak ve cenaze treni iin talimatlar brakmak trQnden ayrnttarla uraacak biri deildi. Tek istedii bir para sknetti; yountaarak dnebilmek iin bir para sessizlik istiyordu. Bo bir gnah karma hc .. resinin ii gibi veya beyinde, dnce ile konuma arasndaki o an gibi, tam bir sessizlik ve dinginlik arzuluyordu. Ve bunu dkkanlar almadan nce yapmak istemiti.

Grnmeyen tneklerinden havalanan bir gvercin srs Archie'nin arabasnn stne pike yapt, fakat son anda, falsolu bir topun zerafetiyle artc b.ir U dn yaparak, naml Mslman kasap Hseyin-lsmail'in damna kondu. Fazla tepki gsterecek bir halde olmayan Archie, iinden glmseyerek onlarn pislikleriyle beyaz duvarlara mor izgiler ekmelerini izledi. Merakl bakl ku kafalarn Hseyin-lsmail'in oluundan ararak, dkkanda epeevre kancalara aslm ceketleri

4

andran tavuk, inek ve koyunlardan ar ar ve srekli akan kan seyredilerini izledi. Talihsizler. Bu gvercinler Talihsizleri igdsel olarak bilirlerdi, bu yzden Archie'nin yanndan geip gittiler. Archie farknda deildi ama, yan koltukta duran ve cierlerine egzoz borusundan gaz pompalayan Hoover borusuna ramen, o sabah talih ondan yanayd. Talihin incecik rgs, onu bir taze ebnem gibi sarmalamt. Bilinci gelip giderken, gezegenlerin durumu, gkkubbenin mzii, Orta Afrika' daki bir benekli pervaneni n yar effaf kanatlarn rp ve Her Boka Karar Veren btn o dier eyler, Archie'ye ikinci bir ans tanmann zaman geldiine karar vermitL. Bir yerlerde birileri, her naslsa onun yaamas gerektiine hkmetmiti.

***

Hseyin-smail adn verdii kasap dkkannn sahibi olan Mo Hseyin-smail, Elvis'e zense de ona pek benzemeyen bir ekilde omuzlarna dklen gr salaryla boa gibi bir adamd. Mo, gvercinler le sava.mak iin iin kkne inmek gerektiine; pislikler le deil, dorudan gvercinlerle uramak gerektiine inanrd. Asl pislik bok deil (Mo srekli bunu sylerdi), gt boklu gvercin/erdi. Bylece Archie'nin lme bu kadar yaklat o sabah, Hseyin-smail iin sradan bir sabah olarak balad. Mo, koca gbeini pencere pervazna dayayarak, dar uzanm mor pisliklerin akn nlemek iin satrn ha-vada sallyordu.

"Defol un! Defol un gt boklular! Ite! AL Tl!" Aklnda kriket vard; ngiliz oyununun gmen uyarlamas

na gre bir vuruta en fazla alt gvercin hallediliyordu. . Mo, kanl satr muzaffer bir edayla havaya kaldrarak, so

kan aasna doru, "Yarin," diye seslendi. "Haydi bakalm, sra sende. Hazr msn?" :

Yan sokaktaki okuldan, i deneyimi kazanmas iin hi de uygun olmayan bu yere gnderilen, ar kilolu Hindu delikan-

. . . 5

l Varin, kaldrrnda Mo'nun soru iaretinin noktas gibi kararsz, akn bir leke gibi duruyordu. Merdivenleri trmanp paralanm gvercinleri kk bir poete doldurup azn baladktan sonra, sokan br ucundaki p tenekesine atmak Var in 'in greviydi.

Mo'nun mutfak grevlilerinden biri, her szc vurgulamak iin sprge sapyla Varin 'in kn drterek, "Haydi, Bay iko," diye bard. "Haydi Fil Olan, koca Hi n du kn kaldr da gvercin ezmelerini toplayp getir."

Mo, alnnda biriken teri silip homurdand ve Cricklewood'a bir gz atp, hepsi gvercin bokuyla kapl, semtin sarholarnn kulland eski psk koltuk ve hal paralarna, otomatlara, yal kak ve kaplara bakt. Mo, Cricklewood sakinlerinin bu gnlk katlia:nlar iin bir gn ona teekkr edeceine inanyordu. O gn geldiinde, bu sokakta oturan hibir adam, kadn veya ocuk artk bir l deterjana drt l sirke katarak, dnyaya den gvercin bokunu temizlemek zorunda kalmayacakt. Asti sorun bok debi/. diye tekrarlad, asl sorun gt boklu gv_ercinler. evrede, sorunu gerekten kavrayan tek kii Mo'ydu. Bu konuya tam bir Zen felsefesiyle yaklayordu; tm insanlara kar iyi duygular besliyordu, ta ki Archie'nin otomobilini grene kadar.

"Arad!" Tam bir katy andran, palabykl, sska ve drt ayr

tonda kahverengi giysiler giymi, avular kanl bir adam dkkandan kt.

''Arad!" Mo kendine glkle hakim olmaya alarak parman otomobile doru uzatt. "Olum, sana bir kez syleyeceim."

Arad, arln bir ayandan brne aktararak, "Ne var, Abba?" dedi.

"Bu da neyin nesi? Onun burada ne ii var? Alt buukta mal gelecek. Alt buukta on be kesilmi bykba hayvan buraya getirilecek. Onlar arkaya tamam gerekir. Bu benim

6

.. . . '. .

. .

iim. Anhyor musun? Et teslimat yaplacak. Onun iin ar dm . . . " Mo masum bir aknlk ifadesi takn d. "nk burasnn belirgin bir ekilde, 'Teslimat Noktas' olarak iaretiendiini sanyordum." zerinde HAFTANIN HiBR GN HiBR ARA PARK EDEMEZ yazl eski bir tahta kutuyu iaret etti. "Eee?"

"Bilmem, Abba." "Arad, sen benim olumsun. Seni bilmem diyesin diye ya

nmda altrmyorum. Onu da," pencereden dar uzanp, tehlikeli oluun stnde ip cambaz gibi ilerlemekte olan Vario 'in bana, onu neredeyse yere dren bir tokat atarak, "bilmem desin diye yanmda altrmyorum. Her eyi bilesiniz diye altryoruro sizi. Bilgi toplamanz iin. Yaradan'n aklanmas imkansz evreninin byk karanln aydnlatma-nz iin."

"Abba?" . "Orada neler olduuna bak ve onu oradan kaldr."

Mo pencereden ekildi. Bir dakika sonra Arad durumu aklamak iin dnd. "Abba."

Mo'nun ba, svire mal bir guguklu saatin kt niyetli kuu gibi pencereden dar frlad.

"Abba, adam intihar ediyor."

"Ne dedin?" Arad omzunu silkti. "Camn arkasndan bararak adama

buradan gitmesini syledim, ama o, 'intihar ediyorum, beni rahat brakn,' dedi. yle ite."

Mo merdivenlerden aa inerken, "Kimse benim mlkmde kafasna gre intihar edemez," diye sylendi. "Hem bunun iin ruhsatm yok."

Mo sokaa kp, Archie'nin otomobiline doru yrd; srcnn camndaki aral tkayan havlulardan birini ekip kardktan sonra, acmasz bir boann gcyle cam on be santim aa indirdi.

"Duydunuz mu, baym? Burada intihar iin gerekli ruhsat-

7 :: :: -: . . .:-r..:::::

mz yok. Burada her ey helaldir. Yani, dini kurallara uygundur. Burada lmek istiyorsanz, dostum, korkarm nce kannz son damlasna kadar aktmanz gerekir."

Archie ban direksiyondan glkle kaldrd. Kara yaz bir Elvis'in terli iri bedenini grd an ile hala hayatta olduunu anlad an arasnda bir yerde, mthi bir gerei kavrad. Hayat, doduundan beri Archie Jones'a ilk kez, uEvet" diyordu. Bu sadece, "Peki" veya, "Eh madem baladn, bari devam et," gibisinden deil, gmbr gmbr iyimser bir tutumdu. Hayat, Archie'yi istiyordu. Onu kskanlkla lmn pensinden ekip alm, barna basmt. Eserlerinin en iyi rnei olmasa da, Hayat, Archie'yi istiyordu ve Archie de Hayat' istediinin hayretle farkna vard.

Telata iki cam da indirdi ve havay cierlerinin ta dibine kadar ekerek, derin derin nefes ald. ektii nefesler arasnda yanaklarndan yalar szlrken, Mo'nun nlne tutunarak ona tekrar tekrar teekkr etti.

Kendini Archie'nin ellerinden kurtarp stn ban silkeleyen kasap, ''Peki, peki," dedi. "Haydi, imdi git. Birazdan et getirecekler. Benim iim danmanlk yapmak deil, kan aktmak. Sen Yalnz Kalpler Soka'n aryorsun. Oysa buras Westbere Soka."

Hala nefes nefese teekkr etmekte olan Archie, geri vitese takp kaldrmdan uzaklat ve saa sapt.

***

Archie Jones, bir sre nce meneke gzl ve hafif bykl

talyan kars Ophelia onu boad iin intihara kalkmt . Ama yeni yln ilk sabahn bir elektrik sprgesinin hortumundan zehirli gaz soluyarak geirmesinin nedeni, onu sevmesi deildi. Aslnda onunla bir sredir birlikte yaad ve onu sevmedii iin bunu yapmt. Archie'nin evlilii, bir ift ayakkab alp eve gtrdkten sonra ayana uymadn anla-

8

mak gibi bir eydi. Ayp olmasn diye onlara katlanmt. Fakat otuz yl sonra ayakkablar aniden ayaklanp evden kp gitmiti. Kars onu terk etmiti. Otuz yl sonra.

Hatrlad kadaryla balangta her ey iyiydi . 1946 ylnn ilkbaharn da, savan karanlndan sendeteyerek knca kendini bir Floransa kahvesinde bulmu ve ona kpkl bir capuccino verirken scaklk sap, cinsellik vaat eden, batan aa sarlar giyinmi, gerekteri gne gibi kz olan Ophelia Diagilo adl bir garsonla karlamt. kisi de bu ilikiye at

gzl takmasna girdiler. Gen kz, kadnlarn Archie'nin yaamndaki yerinin gn na benzemediini; benliinin bir yerinde onlardan holanmadn, onlara gveomediini ve ancak balarnda kutsal hale olanlar sevebildiini bilemezdi. Kimse de Archie'ye, Diagilo'larn soyunda isterik iki teyze, pathcanlarla konuan bir amca ile giysilerini ters giyen bir kuzen olduunu sylememit i. Bylece evlenip ngiltere'ye dndler ve gen kadn hata yaptn ok abuk anlad. Archie de ksa srede onu ldrtt ve kutsal hale, Archie'nin bir gn tamir etmeye sz verdii mutfak aletleriyle birlikte tavan arasna kaldrld. Toz toplayan bu vr zvrn arasnda, bir de Hoover marka elektrik sprgesi vard.

Archie, Noel'den bir gn sonra ve Mo'nun kasap dkkannn nnde park etmesinden alt gn nce, o Hoover marka elektrik sprgesini aramak iin Hendon 'daki iki katl yar mstakil evlerine dnmt. Evliliklerinin kalntlarn alp yeni dairesine gtrmek zere drt gn iinde yapt drdnc ziyaretti bu. Hoover elektrik sprgesi ise en son akla gelen, en bozuk, en irkin eyalar arasndayd, onu ancak evini yitirmenin acsnn alad kahrolas inatla istemiti. Boanma budur ite: Artk sevmediin insanlardan istemediin eyleri geri almak.

Ka:ny aan spanyol hizmeti Santa-Maria, Maria-Santa, ya

9

da yle bir ey, "Demek yine siz geldiniz," dedi. "Bay Jones, yine ne istiyorsunuz? Mutfak evyesini mi?"

Archie, "Hoover elektrik sprgesini," diye tersiedi onu. Kz ksk gzlerle ona bakt ve paspasa, ayakkabsnn he

men yanna tkrd. "Ho geldiniz, Senyor." Ondan nefret edenlerin hepsi eve dolumutu. Hizmeti d

nda, Ophelia'nn kalabalk talyan ailesi, ruh sal hemiresi, kadn belediye grevlisi ve tabii btn bu tmarhanenin ekirdeini oluturup, sofada ana karnndaki cenin gibi kvrhp yatm, Bailey's iesinin iine bren Ophelia'nn kendisiyle ba etmek zorundayd. Dman hattn yarp gemesi tam bir saat krk be dakika srmt; hem de ne iin? Her elektrik sprgesinin yaptnn tersini yapmakta inat edip, tozlar emecei yerde pskrttnden aylar nce bir kenara atlm olan, sapk bir Hoover elektrik sprgesi iin.

"Bay Jones, sizi bu kadar mutsuz ediyorsa niye hala buraya geliyorsunuz, anlamyorum. Mantkli olun. Bu ne ie yarar ki?" Hizmeti elindeki deterjan iesini bir silah gibi tutarak peinden tavan arasna geliyordu. "O bozuk. Ona ihtiyacnz yok ki! Bakn? Bakn?" Fii prize soktu ve ap kapatarak almarln gsterdi. Archie fii prizden ekip kabioyu sessizce Hoover'in evresine dolad. Bozuk olsa da alacakt. Btn bozuk aletleri alacakt. En azndan bir ie yararln kantlamak iin evdeki btn bozuk aletleri tamir edecekti .

San ta, ad her neyse, "Seni ie yaramaz ey!" diye onu merdivenlerdan aa kovalad. "Karn aklndan hastayken, sen gelmi bunlarla urayorsun!"

Archie, Hoover'i kucaklayp oturma odasna gtrd ve sulayc baklar altnda alet kutusunu karp tamir etmeye balad.

halyan bykannelerden biri, earplar ok, et benleri az olan ve daha k olan, "una da bakn," dedi. ''Her eyi alyor bu, ekerim. Kzn akln ald, mikseri ald , eski mzik setini ald; parkeler dnda her eyi ald . Bu, insan hasta ediyor . . . "

lO .

Yasz gnlerde bile srlsklam slanm, uzun tyl bir kediyi andran belediye grevlisi kadn da, sska ban sallayarak onu onaylad . "Bu iren bir ey, biliyorum, iren . . . stelik ortal toplamak da bize kalyor. Her ey . . . "

Hemire onun szn kesti: "O burada yalnz kalamaz, deil mi? . . . O ekip gittiine gre, zavall kadn . . . Onun doru dzgn bir yuvaya ihtiyac var."

Archie, Ben buradaym, demek istiyordu. Burada olduu-rnun pekala farkndastnz. Kahrolaslar, ite buradaym. stelik o mikser benimdi.

Ama Archie kimseyle yzleecek biri deildi. On be dakika daha onlar dinledi, hi konumadan Hoover'i gazete katlarnda denedi ve birden Hayat'n tamamayacak kadar ar bir srt antas olduu, her eyi kaybetmek pahasna da olsa btn bagajn yol kenarnda brakp karanla doru yrmenin, atlacak en doru adm olduu duygusuna kapld. Archie, olum, miksere ihtiyactn yok, Hoover'e de ihtiyacn yok. Btn bunlar safra. Strt antani yere brak, Archie, ve gkyznde kamp kuran mutlu/ara kat1l. Yanl olan neydi? Bir kula eski kars ile eski karsnn akrabalarnda, dier kula Hoover'in vzltsnda olan Archie'ye, son ok yaknm gibi grnd. Bunun Tanr'yla falan bir ilgisi yoktu. Sadece dnyann sonu gelmi gibiydi. Ve yeni bir yla daha dayanabilmesi iin ona kt viski, atapat ve bir kutu ucuz Quality Street ikolatasndan -imdiye kadar hep reddettii ilekliler dahil- daha fazlas ge-rekliydi.

Sabrla Hoover'i tamir etti ve sprgeyi en dipteki kelere kadar sokarak, oturma odasn garip bir titizlikle sprd. Bir madeni paray ciddiyetle havaya att (yaz, hayat; turat lm) ve dans eden aslana baktn fark ed.ince hibir ey hissetmedi. Sessizce Hoover'in hortumunu karp bir valize soktu ve evden son kez kp gitti.

***

l l

Ama lm kolay bir numara deil. Ustelik intihar, yapla-cak iler listesinde frn temizlemek ile koltuun ayan bir tulayla desteklemek arasna sktramazsnz. Bu, bir yapmama, bir bozma karardr; hilie gnderilen bir pcktr. Kim ne derse desin, intihar yrek ister. Gerekten onurlu adamlara, kahramanlara ve ehitlere yakr. Archie byle biri deildi. Byk Iler Plan'nda onun deeri, bildik orantlarla hesar lanabilirdi:

aklta: Kumsal. Katre: Umman. Ine: Saman yn. Bylece, birka gn parann kararn dikkate alnayp Ho

over hortumuyla dolat. Geceleri n camdan dehetli byk gkyzne bakp, kendi evrensel orantlarn anmsad; kck ve kksz olmann ne demek olduunu anlad. Yok olursa dnyada nasl bir entik yaratacan dnd ve bu ona ok nemsiz, hesaplanamayacak kadar kk grnd. Hoover'in elektrikli sprgeyi temsil eden bir szck m, yoksa sadece bir marka m olduunu dnerek zaman harcad. Bu arada Hoover hortumu arka koltukta kocaman, yumuam bir erkeklik organ gibi durmu, korkusuyla alay edip, cellata yaklarken admlarnn paytaklamasna glyor, gsz kararszln kmsyordu.

Sonra, 29 Aralk gn, eski dostu Sarnet Maya kbal'i grmeye gitti. Garip bir adamd ama en eski dostuydu; savalmas gerektii zaman, bu Bengalli Mslman.n yannda savamt; dostu ona hep sava anmsatrd. ou insann aklna yal domuz pastrmas ile hacaklara kalemle izilen oraplar getiren sava, Archie'ye silah seslerini, iskarnbil oyunlarn ve yabanc ikinin keskin tadn anmsatrd.

Sarnet iten ve scak sesiyle, "Sevgili dostum, Archie," dedi. "Unut bu kar derdini. Yepyeni bir hayata bala. Senin buna ihtiyacn var. Artk bu konuyu kapatalm. Be ilinini gryor ve be ilin arttryorum."

12

Sk sk gitmeye baladklar yeni lokaldeydiler. O'Connell's Bilardo Salonu'nda, elle poker oynuyorlard; Archie'nin iki, Sarnet'in tek eli vard. Sarnet'in sa eli gri derili, hareket etmeyen, sakat bir eldi ve iinde akan kan dnda hibir yaam belirtisi yoktu. Buras, her akam yemek yemek iin bulutuklar, tm fertlerinin cildi bozuk olan Irak'l bir ailenin ilettii, yar kafe, yar kumar salonu bir yerdi.

"Bana baksana. Alsana'yla evleomekle yeniden hayata dndm. Benim iin yepyeni ufuklar at. O kadar gen, o kadar canl ki, bir nefes temiz hava gibi. Benden t m istiyorsun? te, dm. Brak bu eski hayat, hastalkl bir hayat bu, Archibald. Sana yaramyor. Hem de hi yaramyor."

Samet, Archie'yi ok sevdii iin ona ilgiyle bakt. Sava srasndaki dostluklar, ayr ktalarda yaadklar otuz yllk ayrhkla blnmt geri, ama 1973 ylnn ilkbaharnda, artk orta yal bir dam olan Samet, yirm yandaki yeni gelin, ufak tefek, ay yzl, kurnaz bakl Alsana Begm'le yeni bir hayat kurmak iin ngiltere'ye gelmiti. Gemie zlem duyduu bir anda ve bu kk adada tek tand kii o olduu iin, Archie'yi aram, sonra da onun oturduu semte tanmt. Zamanla iki adamn arasndaki dostluk yeniden canlanmt.

Samet, oyunu kazanan damlar arka arkaya masaya brakarak, "Bir nono gibi oynuyorsun," dedi. Sol elinin baparmann tek bir zarif hareketiyle onlar evirip yelpaze eklinde masaya at.

Archie katlarn atarak, "Ben yalym," dedi. "Ben yalym. imdi beni kim ister? lk seferinde bile birini ikna etmek yeterince zor olmutu."

"Bu ok sama, Archibald. Hem sen henz doru kadna rastlamadn. Archie, bu Ophelia sana gre deil. Anlattklarna baklrsa, bu aa gre bile deil. . . "

Ophelia'nn deliliinden sz ediyordu. Ophelia ou zaman, kendisinin on beinci yzyln nl sanat tutkunu Cosimo de' Medici'nin hizmetisi olduunu sanyordu.

13

"O yanl zamanda domu, yanl zamanda yayor. Bu onun devri deil! Belki onun binyl bile deil. Modern hayat o kadn aktrmadan kndan yakalam. Akl banda deil. Oynatm. Ya sen? Sen vestiyerden yanl hayat almsn ve

onu iade etmek zorundasn. Ustelik sana ocuk da vermedi. . . ocuksuz hayat, Archie, ne ie yarar! Ama ansn bir kere daha denemelisin; evet, hayat insana ikinci bir ans daha tanr. inan bana, ben biliyorum." Sakat elinin tersiyle on penileri toplayarak devam etti: "Sen onunla asla evlenmemeliydin."

Archie, "Kahretsin, her eyi sonradan anlamak ne kolay," diye dnd. "Sonradan kimse yanlmaz."

Bu konumadan iki gn sonra, yeni yln ilk gn duyduu ac ylesine artt ki, Archie, Sarnet'in dn tutamayacak hale geldi. Onun yerine kendini yok etmek, hayatna son vermek, onu saysz yanh dnemelerden geirip vahi ormanlarn derinliklerine srkleyen ve sonunda yok olup biten, ekmek krntlarnn da kular tarafndan yenip yutulduu bu hayat yolundan kurtulmaya karar verdi.

* * *

Otomobilin ii gazla d olmaya balarken, zorunlu olarak tm hayat gzlerinin nnden bir film eridi gibi geti. Bu ksa, pek de retici olmayan, elendirici yn zayf bir gsterimdi; metafizik ynden ise kralienin bir nutkuna eitti. Kasvet li bir ocukluk dnemi, kt bir evlilik, can skc bir i -klasik bir gen-, hepsi sessizce, abucak ve diyalogsuz geivermiti; yaandklar zamankinden pek de farkl deillerdi. Are-. hie kadere pek inanmazd, ama imdi dnnce, kaderin zel bir abayla ona, irketlerin datt Noel hediyeleri gibi bir hayat hazrlarlna inand; erkenden alnan ve herkesinki gibi sradan bir hediye .

Tabii sava da vard;. savaa son ylnda, daha on yedi yandayken katlmt, ama aslnda pek katlm da saylmazd.

14

yle cepheye falan gnderilmemiti. Geri onun ve Sarnet'in .. dostu Sam, Sammy- anlatacak baz hikayeleri vard, stelik Archie'nin hacanda hala bir arapnel paras bile bulunuyordu ve isteyene gsterebilirdi ama kimsenin bunlarla ilgilendii yoktu. Kimse artk bundan sz etmek istemiyordu. Sava artk bir zr veya irkin bir et beni gibi bir eydi. Burun kllar gibiydi. Insanlar duyunca balarn te yana eviriyor ... du. Birisi Archie'ye, Peki, hayatnda ne yaptn veya en unutulmaz ann ne? diye sorsa ve o d a savatan sz aacak olsa, yanmt; hemen onu dinleyen gzler camlar, parmaklar masada trampet alar, herkes aniden birer iki daha smarlamaya kalkrd. Kimse gerekten merak etmiyordu.

1955 ylnn yaznda, Archie en iyi giysileriyle, sava muhabiri olarak i aramaya Fleet Street'e gitti. ncecik bykl, ince sesli ve non o klkl bir adam, Deneyiminiz var m, Bay Jones? diye sordu. Archie de anlatt. Samet'i anlatt. Churchill tipi tanklarn anlatt. Sonra bu kendinden emin, k takml nono, masasna yaslanp, Savaa katlm olmann dnda baka vasflar da aryoruz, Bay Jones. Sava deneyimi aslnda gereksiz, demiti.

te byle olmutu. Savala kimse ilgilenmiyordu, '55 ylnda ilgilenmedii gibi imdi, '7 4 ylnda da ilgilenmiyordu. O zaman yapt hibir eyin arttk nemi yoktu. Kazand deneyimler, gnn deyiiyle, gereksizdi, deersizdi ve bugne ta-

.

namaz d. Baka bir ey var myd, Bay Jones? Hayat ve Britanya eitim sistemi yllar nce ona bir elme

takt iin, elbette baka kahrolas sorusu yoktu. Yine de nesnelerin grnts ve biimi ilgisini ekiyordu, ite bu sayede MorganHero'daki ie girdi; yirmi yldan beri Euston Road'da bir basm irketinde zarflarn, brorlerin, katlarn nasl katlanacann tasarmn yapyordu. Pek byk bir baar saylmayabilirdi geri, ama her eyin kelerinin st ste getirilip katlanmas gerektiini, aksi takdirde hayatn bir bordro gibi

s

sokaklarda uuacan ve nemli blmlerinin kaybalacan tahmin edebilirsiniz. Archie bordrolarla hi ilgilenmezdi. Onlar gerektii gibi katlamaya deer bulmuyorlarsa, o da okumaya deer bulmuyordu.

Ya baka? ey, Are h i e oldum olas kat katiamamt tabii. Bir zamanlar pist bisiklet yarsyd. Pistte hisikiete binmenin Archie iin en gzel yan srekli dnmekti. Srekli dnmek. Balayan her tur, daha iyi olmak, daha hzl gitmek, bu ii doru yapmak iin yeni bir ans demekti. Oysa Archie 62,8 saniyenin altna asla inememiti. Yine de bu hi fena bir zaman deildi, aslnda dnya yarlar standardnda saylrd. Ama o, yl sreyle, her turu tam 62 ,8 saniyede tamamlad. Dier bisikletiler, o yarrken onu seyretmek iin m ola verirdi. Bisikletlerini kenara d ayar, saatlerine bakarak onun turunu lerlerdi. Her seferinde 62,8 saniye. Bylesine geliernernek gerekten ok en der rastlanan bir durumdur. Bu eit bir istikrar, bir bakma mucizevi bir eydir.

Archie bisiklet yarlarndan holanyordu, iyi bir yaryd ve tek unutulmaz ansn da ona bu merak salamt. Archie Jones 1948 ylnda Londra'daki olimpiyatlara katlm ve Horst lbelgaufts adl sveli bir j inekologla on ncl (62,8 saniye) paylamt. Ne yazk ki, bir sabah kahve molasndan aklnda baka eylerle dnen dikkatsiz bir sekreter, listeyi temize ekerken onun ismini atlad iin, b u derece olimpiyat kaytlarna gemedi. Talih Tanras onu bir koltuk ile kolu arasna sokup orada unutuverdi. Byle bir olayn gerekten yaand konusundaki tek kant , yllarca lbelgaufts 'tan ona, zaman zaman gelen ksa mektuplard. Bunlar yle mektuplard:

1 7 Mayts 1957 Sevgili Archibald, Bahemizde, olduka sevimsiz bir inaatn nnde, kanmla

16

birlikte ekilmi bir fotorafmz gnderiyorum. Areadiaya benzemese de basit bir bisiklet pisti yaptryorum1 geri bizim yarltmtz pistin yannda liif1 bile edilmez ama benim ihtiyacm karlayabilecek. Kk bir pist olsa bile, onu zaten ileride doacak ocuklarmiz iin yaptr1yorum. Ryalar1mda onlarin bu pistte pedal evirdiklerini gryor ve yzmde mutlu bir tebessm/e uyan1yorum! Bittii zaman bizi ziyaret etmeni isteyeceim. Rakibinin pistini senden baka kim kutsayabilir?

Horst lllelgaufts

Bugn, Neredeyse ld gn bile, hala otomobilin kontrol panelinde duran kartpostada d a unlar yazlyd:

28 Aralk 1974 Sevgili Archibald, Arp almay1 reniyorum. Buna bir Yeni Yl karar da diye

bilirsin. Ge olduunu biliyorum, ama insan yeni bir eyler renmek iin asla yal saylmaz. Omza dayamak iin olduka ar bir alg1 olsa da, arpn sesi insana melekleri anmsatyor ve kar1m bu yzden beni ok duyarl buluyor. Nedense eski bisiklet tutkumu byle karlamazd! Ama Archie, bisiklet tutkusunu ancak sen ve bu ksa notun yazart olan eski rakibin gibi, bizim gibi erkekler anlayabilir.

Horst lbelgaufts

Horst'la yartan sonra bir daha hi karlamamt, ama onu kzl sal, portakal rengi illi, yamuk burunlu, uluslararas bir zampara gibi giyinen ve bir bisikleti iin fazla iri yar bir adam olarak sevgiyle hatrhyordu. Yartan sonra Horst, Archie'yi fena halde sarho edip, onu ok iyi tandklar anlalan iki Soho'lu fahie bulmutu (Horst, "Gzel bakentinize sk sk

i gezileri yaparm, Archibald," diye aklamt.) Archie son olarak, olimpiyat villasnn yan odasnda, istemeden onun kalkp inen pembe kn grmt.

1 7

Ertesi sabah da yJlar srecek kapsaml mektuplarndan ilkini danmada bulmutu.

'

Sevgili Archibald, ve rekabetten oluan kk dnyamzda, kadnlar gerek

ten sevimli ve rahatlatc oluyorlar, deil mi? Ne yazk ki uaa yetirnek iin erken ayrimam gerekti, ama bana kar bir yabanci gibi davranmamailsni Ben artk ikimizi fini izgisindeki kadar yakn gryorum. On ncln uursuz olduunu kim sylyorsa, aptaln tekidir!

Horst Jbelgaufts Not: Ltfen, Daria ile Melanie 'nin sa salim evlerine dnme

lerini sala.

Daria onunkiydi. Fena halde sskayd, kaburgalar stakoz sepeti gibiydi ve hemen hemen hi gs yoktu, ama ok tatlyd: iyi kalpliydi, pckleri yumuackt ve incecik bileklerini uzun ipek eldivenlerle --en azndan drt giysi kuponu deerinde olmalydlar- sergilemekten holanyordu. arapiarn giyrnek iin eldivenlerini kard zaman, Archie ona aresizlik iinde, "Senden holandm," dediini hatrlyordu. O da dnp bakm ve glmsemiti. Bir profesyonel olmasna ramen, Archie onun da kendisinden holandn hissetti. Belki de hemen o anda, onunla birlikte dalara kamahyd. Ama o anda bu ona imkansz grnmt, bebek bekleyen gen bir kars vard (oysa bunun asabi hamilelik olduu ve karsnn karnnda havadan baka bir ey olmad anlalacakt), eli kolu balyd, haca da sakatt , stelik yaknda da falan da yoktu.

Archie'nin, gzleri kararmadan nce aklndan son geen dnce Daria oldu. Yirmi yl nce karlat fahie Daria ve tebessm yznden hayatn kurtaran kasabn nln minnet gzyalaryla slatmt. Onu hayalinde canlandrmt: Buraya gel bakyla kapda duran gzel bir kadn; bu davete uymam olduu iin pimanlk duyduunu fark etti. O bakla

18

tekrar karlama ans varsa, bu ikinci ans ve fazladan zaman yakalamak istiyordu. Yalnzca bu saniyeyi deil, bir sonrakini ve dierlerini de; dnyadaki btn zaman istiyordu.

Archie o sabah ve daha sonra, mutluluktan kendinden gemi bir halde Swiss Cottage evresinde otomobiliyle sekiz tur att. Camdan dar uzatt bana vuran kahrolas souk rzgar az dilerini szlatyordu. Demek garibin biri tarafndan hayata dndrlmek byle bir duygu. Sanki elim e kocaman bir Zaman tomar tututurulmu, diye dnyordu. Dairesinin ve s okak iaretlerinin (Hendon 3 3/4) nnden geip giderken deliler gibi glyordu. Trafik nda on pensi havaya att ve sonu, kaderin onu baka bir hayata doru ynlendirmesini onaylaynca glmsedi. Tasmasndan ekilen bir kpek gibi keyi dnyordu. Kadnlar bunu genelde beceremezken, erkekler, palamar atp ailelerini ve gemii geride brakmak gibi ilkel drtlerini korumulardr. Erkekler, takma bir sakal karr gibi ayrlp, deimi bir adam olarak gizlice topluma yeniden karrlar. Tannmaz olurlar. Bylece, yeni bir Archie ortaya kmak zeredir. imdi biz onu sust yakaladk. nk o, gemii gergin ama gelecei mkemmel olacakm gibi bir havadayd. Ya bu ya u havasndayd. Yolun ikiye ayrld noktaya yaklanca yavalad, dikiz aynasnda hibir zellii olmayan yzne bakt, iki kenarnda evlerin sraland ve Queens Park denilen bir yere kan, daha nce hi gemedii bir yola geliigzel sapt. Dmdz git! Kendi kendine, Archie-olum, Git!, dedi, iki yz dolar bul ve Tanr akna, geriye bakma.

* * *

Tim Westleigh (daha ok Merlin olarak tannrd) kap zilinin srarla alndn nihayet fark etti. Mutfan demesinden kalkp, yerde yatanlar arasndan glkle ilerleyerek kapy at ve batan aa gri fitilli kadife giyinmi, ak avucunda on pens tutan orta yal bir adamla karlat. Merlin daha

19

sonra olay anlattnda, fitilli kadifenin gnn her saatinde insan strese sokan bir kuma olduunu szlerine ekleyecekti. Emlaklar fitili i kadife giyerdi. _Maliyeciler fitilli kadife giyerdi . Tarih retmenleri ise koliarna deri yamalar dikerlerdi. Onun iin, yiln ilk gnnde ve sabahn dokuzunda bu kadar ok fitilli kadife, evreye yayd olumsuz titreim miktaryla lmcl bir grntyd.

Merlin, eikte duran ve k gneinin aydnlatt fitilli karlifeli adama gzlerini krptrarak bakt, "Ne satyorsunuz?" diye sordu: "Ansiklopedi mi, ncil mi?"

Archie, gen adamn baz szckleri vurgulamak iin, ban sa omzundan sol omzuna doru daire eklinde evirdikten sonra birka kez sallarln fark etti. Bu sinir bozucu bir ahkanlkt.

"Ansiklopediyse bizde yeterince bilgi var . . . ncil'se yanl kap aldnz. Buras son derece keyifli bir yer. Anlatabildim mi?" Merlin ban birka kez saHadktan sonra kapy kapatmaya yeltendi.

Archie ban, "Hayr" anlamnda sallad, glmsedi ve olduu yerde kald.

Merlin, eli kap tokmanda, "ey .. . Siz iyi misiniz?" diye sordu. "Size yardm edebilir miyim? Yoksa ikili misiniz?"

Archie, "Duyurunuzu grdm," dedi.

Merlin, esrarl sigarasndan bir nefes ekerek glmsedi. "O duyuruyu mu?" Ban eip Archie'nin baklarn takip et-

ti. Ust kat penceresinden sarkan beyaz arafta, rengarenk iri harflerle unlar yazlyd: "DNY ANlN SONU" PARTiSiNE HO GELDiNiZ, 1975.

Merlin omuz silkti. "Kusura bakma, doru kmad. Biraz hayal krkl, biraz da umut yaratt," diye dosta ekledi. "Bak ana bal."

Archie heyecanla, "Umut," dedi. "Yzde yz, saf umut." "Demek armz hounuza gitti?" derken, Merlin kapnn

arkasna doru bir adm att. Kim bilir, adam hem kak hem

20

de sald rgan olabilirdi. "Byle eyler ilginizi ekiyor mu? Daha ok bir akayd."

"Gz me arpt diyebilirsiniz," derken Are h i e hala lgnca glmsyordu. "evrede dolayordum, bir kadeh iecek bir yer aryordum, yeni yl kutlamas falan, bilirsiniz -kt bir sabah geirdim de-, birden gzme arpt. Yaz tura attm ve neden olmasn dedim."

Merlin sohbetin gidiinin deimesine armt. "ey .. . Parti bitti saylr. Ayrca sanrm siz biraz fazla olgunsunuz .. . Bilmem anlatabiliyor muyum . . . " Merlin birden akn bir hal ald; garip giysilerinin altnda iyi yetimi bir orta snf deJi .. kanlsyd, byklerine hep saygl davranrd. Bir an zorlan .. dktan sonra, "Bu size gre ok gen bir topluluk olabilir. Bir tr ko m n gibi," dedi.

Archie, on yllk bir Dylan arksndan hnzrca alnt yapa .. rak, ban kapdan ieri uzatt. "O zamanlar ne kadar da yaltydm. Oysa imdi daha gencim. "

.

Merlin esrarl sigarasndan bir nefes daha ekerek kalar-n att. "ey, bakn . . . Sokaktan geen herhangi birini ieri alamam, deil mi? Polis olabilirsiniz, kan biri olabilirsiniz ve-ya .. . "

, Fakat Archie'nin geni, masum ve ho bir beklenti iinde olan yz, Tim'e, Snarebrook rahibi olan, yllardr grmedii babasnn her pazar krsden verdii Hristiyan hayrseverlii vaazlarn anmsatt. "Aman canm, naslsa bugn yeni yln ilk gn. Haydi, ieri girin."

Archie, Merlin'in yanndan geip uzun bir hole girdi; hole drt yatak odas alyordu, bir merdiven st kata kyordu, arkada ise bahe vard. Hayvansal, bitkisel ve madensel, d eneye her eit atk yaylmt; altnda insanlarn uyuduu hol boyunca uzanan bir sr yorgan, Archie'nin her admyla Kzl Deniz gibi isteksizce yarlp ona yol ayordu. Odalarda, kyda kede pmek, emzirmek, sevimek veya kusmak gibi bedensel svlarn alverii grlebiliyordu; Archie 'nin okuduu

21

gazetenin pazar ekinde korunlerde rastlanan eyler diye sralananlarn hepsi. Bir an onlara katlp bu bedenierin arasnda kaybolmak istedi (geri bu yeni kazanlm zaman parmaklarnn arasndan akp gidiyordu, yine de bol bol zaman vard) ama sert bir ikiyi yeledi. Evin br ucuna varana kadar holde ilerlemeyi gze ald ve serin baheye kt. Scak evin iinde yer bulmaktan umudu kesen bakalar da serin imenlere uzanmt. Bir viski soda bulma hayaliyle masaya yneldi ve . bo arap ielerinden oluan lde, bir Jack Daniel's iesinin ekli ve rengi, aniden bir serap gibi karsna kverdi.

u 1 ?" zn n z e . . . . Iki zenci erkek, stsz bir inli kz ile tanga giymi beyaz

bir kadn, ahap mutfak sandalyelerine oturmu, iskarnbil oynuyordu. Archie tam Jack Daniels iesine doru uzand s .. rada, beyaz kadn ban sallayp, eliyle bir sigara sndrme iareti yapt.

"iinde ttn var, ekerim. Piin biri izmaritini olduka iyi bir ie viskinin iine att. Burada ampanyayla baka baktan eyler de var."

Archie, bu uyar ve nazik ikram karsnda minnetle glm-. sedi. Oturup kendine koca bir bardak arap koydu.

Birka bardaktan sonra Archie, kendini bildi hileli, Clive ile Leo'yu, Wan-Si ile Petronnia'y yakndan tanrlna inanmaya balad. Bir kmr parasyla, Wan-Si'nin meme ularndaki her rpertiyi, Petronia'nn konuurken yzne den her tutam sa, arkas dnkken bile izebilirdi. Saat ll :00 olduunda hepsini candan seviyordu, sahip olamad ocuklar gibiydiler; onlar da karlk olarak ona, yana gre esiz bir ruha sahip olduunu sylediler. Herkes, Archie'nin iinde ve evresinde youn ve olumlu kozmik enerji dolatnda hemfikirdi. Bu enerji, bir kasa bn, en kritik anda arabann n camn indirmesine yol aacak kadar glyd. Anlalan komne davet edilen, krk yan gemi ilk kii Archie'ydi; anlalan macera-

22

perest kadnlar tatmin etmesi iin daha yal birinin cinselliine gerek duyulduu da konuulmutu. Archie, "Harika," dedi. "Mkemmel. te o benim. n Kendini onlara o kadar yakn hissediyordu ki, leye doru ilikileri aniden souklanca akl kart ve kendini feci bir akamdan kalma ba arsyla, baka konu kalmam gibi kinci Dnya Sava 'n hararetle tartr bir durumda buldu.

Tam ieri girmeye karar verdikleri srada giyinen Wan .. Si, "Bu konuya nasl girdik, bilmiyorum, n diye inledi. Archie'nin fitili i kadife ceketi incecik omuzlarndayd. "Tamam, bu konuya girmeyelim. Bu konuya girmektense yataa girmeyi yelerim."

Clive, "Girdik bile, girdik bile,, diye srar ediyordu. "Onun kuann btn sorunu da bu zaten, sava bir kalkan gibi kullanabileceklerine inanmalar. . . n

Leo, Clive'n szn kesip tartmay zel bir konuya srkleyince Archie ona minnet duydu. Archie, krk be dakika nce askerlik grevinin genlerin karakterini gelitirdiini syleyerek bu tartmay am ve belirli aralarla fikrini savunmak zorunda kalnca da yaptna piman olmutu. Sonunda bu zorunluluktan kurtulunca, merdivenlere oturup, tartmann onsuz srmesine izin vererek ban elleri arasna gmd.

ok yazk. Bir komne katlmak isterdi. Bir tartma karaca yerde kartlarn doru drst oynasayd, belki de bu zgr ak ve plak gsler arasnda yaayabilirdi; hatta sebze yetitirmek iin kk bir tarlas bile olabilirdi. nk bir ara (sabahn ikisinde Wan-Si'ye ocukluunu anlatrken) yeni hayat mkemmel olacak gibi grnmt; bundan sonra doru eyleri hep doru zamanda syleyecek ve her gittii yerde insanlar onu sevecekti. Archie sonuca bakp, Kimsenin suu yok, diye dnd, Kimsenin suu yok, kendi kabahatim, yine de acaba bir ilahi plan var myd? Belki doru eyi doru anda syleyen Thespis gibi tarihin en doru annda ne kan adamlar hep olacakt ama, ounluu oluturmak iin de Archie gibilerine ihtiya vard. Daha da kts, replii duyunca

23

ortaya kp orackta, sahnenin tam ortasnda, herkesin gzle-ri nnde can vererek en byk rollerini oynayacak kiilere .

.

Belki de btn bu olayn, btn o hznl gnn altna ka-ln bir izgi ekileeekti ama o anda, bir erkek ne kadar deiebilirse, Archie Jones'un da o kadar deimesine yol aan bir olay meydana geldi. Geri bu, kendi abasyla deil, bir insann tamamen tesadf eseri bir dieriyle arpmasyla olmutu. Kazara yani. Ve kazann ad Clara Bowden'd.

Ama nce bir tarif: Clara Bowden her bakmdan gzeldi, tek kusuru zenci olmasyd, klasik kusur. Clara Bowden endamh, abanoz kadar, sarnur krk kadar siyaht; at nal eklinde rlm salar kendini ansl hissettii zamanlarda yukar kalkar, ans z hissettii zamanlardaysa aaya sarkard. u anda kalkkt. Bunun bir anlam olup olmadn bilmek zor tabii.

Styene ihtiyac yoktu -yerekiminden bile etkilenmiyordu-, boyundan askl ve gsnn hemen altnda biten krmz bstiyeri (harikiilade gzel) gbeini akta brakyordu, daha altta ise ok dar sar kotu vard. Clara ak kahverengi set, topuklu sandalet giymiti ve merdivenlerden aa bir hayal gibi szld. Ona bakmak iin dnen Archie ise, onu aha kalkm cins bir ksrak gibi grmt.

Archie, filmlerden insann merdivenlerden indii zaman evredekileri susturacak kadar arpc olmas fikrine alkt. Ancak hayatta byle bir eyle hi karlamamt. Ama Clara Bowden bunu baard. evresini kendi gzelliiyle aydnlatarak, ar ekimde merdivenlerden indi. O, yalnzca grd en gzel kadn deildi, ayn zamanda onu en ok rahatlatan kadnd. Gzellii buz gibi souk deildi. Yeni ykanm amar gibi, kadn gibi kokuyordu. Fiziksel ynden pek fazla uyumlu olmasa da -kol ve hacaklar merkezi sinir sisteminden farkl bir lehe konuur gibiydi-, ince uzun endam Archie'ye olaanst

24

alml grnd. Cinselliini daha yal kadnlar gibi rahatlkla tayordu; (Archie'nin gemite tand gen kzlar gibi) nasl tutacan, nereye koyacanf nereye asacan ve ne zaman brakacan bilemedii biimsiz bir anta gibi tamyordu yani.

Archie'ye Jamaikal Kriketi'yi hatrlatant enfes bir Kara yi b aksanyla, "Neelen," dedi. "Hi olmayabilir."

"Bence oldu bile." '

Azndaki, kendi kendine yanarak snmekte olan izmariti dren Archie, Clara'nn onu ayayla abucak ezdiini grd. Ona, belki de tek hatal ynn aa kararak glmsed i. Clara'nn st dileri yoktu.

Onun aknln grnce, uKrldlar," dedi, "ama dnyann sonu gelince Tanr'nn beni byle kabul edeceine inanyorum." Hafife gld.

Archie ona bir Marlboro uzatarakf "Archie Jones," dedi. "Clara." Sigarann dumann iine ekip ayn anda glm

serken, bir shk sesi kard. "Archie Jones, u anda ben de kendimi senin grndn gibi hissediyorum. Clive ile dierleri sana ne tr aptallklar anlatt? Clive, sylesene. bu garip adama ne yaptn?"

. Clive homurdand -Archie'nin ansf arabn etkisiyle birlik .. te yok olmutu- ve kald yerden devam ederekf Leo'yuf po li- tik fedakarlk ile fiziksel fedakarlk arasndaki fark anlamamakla sulamay srdrd.

Onun alml yz karsnda aknla den Archie, "Yoo, hayr . . . nemli deil," diye mrldand. "Ufak bir anlamazhkf o kadar. Clive ile baz konularda farkl dnyoruz. Kuak far .. kndan olmal."

Clara eline vurdu. ''Yok canm. O kadar da yal saylmazsn. Ben daha yallarn da grdm."

Archie, "Yeterince yalym," dedi, sonra iinden ona sylemek geldii iin ekledi. "Bana inanmayacaksn, ama hugn az daha lyordum."

Clara bir kan kaldrd. "Yapma ya. Gel. sen de kulbe ka ..

25

. tl. Bu sabah ok kalabalz. Ne garip bir parti bu." Archie'nin bandaki sasz yeri okayarak, "Azrail'e bu kadar yaklam biri olarak hi de fena grn:nyorsun," dedi. "Bir t ister misin?"

Archie ban hzla sallad. O her zaman t isterdi, bakalarnn grn renmeye bayhrd. Bu yzden nereye giderse gitsin, yannda hep bir on pens bulundururdu.

"Eve git, biraz dinlen. Sabah ola hayrola. Bak . . . Hayat hi kolay deil. n

Archie, hangi ev. diye geirdi iinden. Palarnar atp eski hayattan ayrlmt, bilinmeyen topraklara doru yol alyordu.

Clara, hafife s1rtna vurarak, "Bu hayat hi kolay deil!" diye tekrarlad.

Uzun bir shk, arkasndan hznl bir kahkaba att ve Archie, iyice delirmediyse, gzlerinde tpk Daria'nnkine benze-' yen o, haydi gel bak1n grd. Baknda, sanki fazla seene-i yokmu gibi, hafif bir hzn ve hayal krkl da vard. Cia-ra on dokuz, Archibald krk yedi yandayd.

Alt hafta sonra evlendiler.

26

2 DI SORUNLARI

'

Ama Archie, Clara Bowden' sokakta bulmamt. Hem artk gzel kadnlar hakknda gerei sylemenin zaman da oktan geldi. Gzel kadnlar prltlar iinde merdivenlerden aa kayar gibi inmezler. Bir zamanlar inanldnn tersine, ta ykseklerden, yalnzca kanatlarnn yardmyla yeryzne de szlmezler. Clara yeri yurdu olan bir kadnd. Kkleri vard. Daha ak sylemek gerekirse, Lambeth'Jiydi (oraya da Jamaika'dan gelmiti) ve genlerin aralarnda yapt sessiz bir anlamayla, Ryan Topps adl biriyle ilikisi vard . nk Clara, gzel olmadan nce irkindi. Ve Clara ile Archie'den nce, Clara ile Ryan vard . Ve Ryan Topps'tan kurtulmak pek kolay deildi. Tpk iyi bir tarihinin, Hitler'in Bat'da Ingiltere'yi i-

27

gal etnedeki gnlszln anlamak iin Dou'daki Napolyonvari emellerini kavramas gerektii gibi, Clara'nn neyi niin yaptn anlamak iin de Ryan Topps' anlamak gerekirdi. Ryan onsuz olmaz bir nemdeydi. Clara ile Archie merdivenin zt ularndan birbirlerine doru ekildikleri andan tam sekiz ay nce, Clara ile Ryan vard. Ve Clara, hzla Ryan Topps'tan kamaya alyor olmasayd, Are h i e Jones 'un koliarna belki de hi atlmazd.

Zavall Ryan Topps. Bir yn talihsiz fiziksel zellie sahipti. ok sska, ok uzun boylu, kzl sal, dztaban ve neredeyse cildi grnmeyecek derecede illiydi. Ryan modaya uyduunu sanyordu. stne pek uymayan gri takm elbiselerle, siyah balk yakal kazaklar giyerdi. Modas getikten ok sonra bile ayaklarnda Chelsea izmelerini grebilirdiniz. Tm dnya elektro-gitarn keyfini srp baka bir eye getikten sonra bile, o hala Kinks, Small Faces ve Who gibi kocaman gitarl kk adamlara hayrand. Ryan Topps gnde iki kez, bebek beziyle pariatt ve gelenee gre yaplm, kepenkli bir garajda saklad, yeil bir Vespa GS motosikletle dolard. Ryan'n dnce tarzna gre, bir V es pa sadece bir ulam arac deil, ayn zamanda krklarn sonuna uygun bir ideoloji, aile, dost ve sevgilinin birleimi olan bir mhendislik harikasyd.

Tahmin edilebilecei zere, Ryan Topps'n pek fazla arkada yoktu.

On alt yanda, uzun boylu , dilek bir Yehova ahidi olan Clara Bowden, Ryan ' kendine yakn his s etmiti. Tipik bir gen kz gibi, daha onunla konumadan ok nce Ryan Topps hakknda her eyi renmiti. En gerekli eyleri biliyordu: Ayn okuldaydlar (St. Jude's Blge Okulu, Lambeth), ayn boydaydlar (1 ,82 m), o da Clara gibi ne iriandal ne de Katolikti; bylece sadece posta kodlar yznden gittikleri bu okulda, hem retmenler hem de renciler tarafndan dlanan ve St. Jude's'n papaya ballk okyanusunda yzen iki yalnz adack gi-

28

biydiler. Onun motosikletinin markasn biliyordu, antasnn tepesinden gzken plaklarnm adlarn. ezberlemiti. Onun hakknda, kendisinin bilmedii eyleri bile biliyordu; rnein, onun Yeryzndeki Son Erkek olduunu biliyordu. Bunlardan her okulda bir tane olurdu ve dier eitim kurumlarnda olduu gibi, St. Jude's'ta da kzlar hep onu seip bakalarna datrlard. Tabii bunun eitlerneleri de olurdu:

Bay Bir Milyona Bile ekilmez. Bay Annemin Hayatin Kurtarmak in Bile Olmaz. Bay Dnya Bar in Bile Olmaz. Fakat St Jude's'taki kzlar. genelde denenmi formllerden

amazlard. Ryan'-n, kzlarn soyunma odasndaki sohbetlerden asla haberi olmazd geri, ama Clara her eyi biliyordu. Sevgisinin nesnesi olan bu gencin nasl harcandn biliyor ve srekli evreye kulak kabartyordu; eninde sonunda, ter ve jimnastik mayalar ve slak havluyla vurulan darbeler arasnda ne olduunu renmiti onun.

"Tanrm, sen beni dinlemiyorsun. O yeryzndeki son er-kek olsa bile diyordum."

"Yine de onu istemezdim." "Atma, tabii ki isterdin o lanet olascay!" "Bak, dinle. Btn kahrolas dnya bombalanm, Japon

ya'da olduu gibi, tamam m? Btn yakkl erkekler, senin Nicky Laird'in gibi esasl tipierin hepsi lm. Hepsi cayr cayr yanm. Geriye de sadece Ryan Topps ile kakalaklar kalm."

"Yemin ederim ki, kakalaklarla yatma y tercih ederdim." Ryan'n, St Jude's'taki kt nyle sadece Claratnnki yar

abiliyordu. Okuldaki ilk gnnde, annesi ona, eytann inine girmek zere olduunu syleyip, antasna iki yz adet Watch-

tower (Gzlem Kulesi) koymu ve okula gidip Tanr'ya hizmet etmesini emretmiti. Haftalarca okul bahesinde, gzleri yerde, bir oraya bir buraya mekik dokuyup dergi datrken, "Sizi yalnz Yehova kurtarabilir," diye mrldanyordu. stelik yz-

29

deki iri bir sivilee yznden ocuklarn birbirini dlad, alt yz Katolii Yehova ahitleri Kilisesi'ne katlmaya davet eden, ,82 boyunda, oset orap giymi zenci bir misyonerin, to lumsal anlamda czzaml muamelesi grd bir okulda.

Ryan pancar kadar krmzyd. Clara ise izmeniz kadar kara. Ryan 'n illeri, noktalar birletirerek bulmaca zmeyi sevenler iin biilmi kaftand. Clara ise bir elmann etrafn diline hi yaklatrmadan n dileriyle dileyebilirdi. Onlarn bu kusurlarn Katalikler bile affedemezdi (zaten Katolikler, ancak politikaclarn vaatlerini yerine getirmesi veya fahielerin bedava vermesi orannda balaycdr); daha birinci yzylda (Jude ile Judas arasndaki ses benzerlii yznden) umutsuz davalarn koruyuculuunu yklenen Aziz Jude bile bu ie karmaya niyetli deildi.

Her gn saat bete, Clara evind oturmu, ncil'den ksmlar okuyup, kan alp vermeyi lanetleyen brorler hazrlarken, Ryan Topps motosikletiyle onun ak penceresinin nnden geip evine giderdi. Bowden'n oturma odas yolun altnda kalyordu ve pencerelerinde parmaklklar vard, bu yzden btn grntler ksmiydi. Clara genelde ayaklar, tekerlekler, egzoz borular ve sallanan emsiyeler grrd. Byle anlk grntler ok ey anlatrd: Canl bir hayal gc, ypranm bir dantelden, yamah bir oraptan, yere yakn sallanan ve daha iyi gnler grm bir antadan bir sr duygulu yk karabilirdi. Fakat hibir ey, Ryan'n motosikletinin egzoz borusunun gzden yitip gidiini seyretmek kadar derinden etkilemiyordu onu. Byle zamanlarda karnnn alt ksmnda meydana gelen heyecanl hareketleri nasl adlandracan bilemeyen Clara, ona "Tanr'nn ruhu" dedi. Clara, bu dinsiz Ryan Topps'un ruhunu bir ekilde kurtaracan hissediyordu. Clara bu genci gsne yaslayp, hepimizi kuatan ve bizleri gnaha tevik eden glerden korumak, onu kurtulu gnne hazrlamak istiyordu. (Bir yerlerde, midesinin de altnda bir yerde -hi sz

30

edilmeyen o en alttaki blgede- belki de Ryan Topps'n onu kurtarabiiecei umudu saklyd?)

Hortense . Bowden, kzn, parmaklkl pencerede oturmu,

ncil'in sayfalarn rzgar kartrr ve o da uzaklaan bir moto-sildelin motor sesini dalgn dalgn dinlerken yakalad zamanlar, kafasna vurup, ona Maler Gn'nde yalnzca 144.000 Yehava ahidi'nin Tanr'nn huzurunda yer alabileceini hatrlatrd. Ayrca bu Seilmiler'in arasnda, motosikletle gezen o uursuz suratl bilmem-nelere yer olmadn da szlerine eklerdi.

"Ama ya onu kurtarrsak . . . " Hortense azndan bir hrlt kararak, "Baz insanlar o ka ...

dar ok kutsal gnah yniardr ki," derdi, "artk onlarn Yeh ova'ya gz krpacak halleri kalmamtr. Yehova'ya yakn olmak aba harcamay ister. Bunun iin kendini adama ve fedakarlk gerekir. Ne mutlu, yrei saf olanlara! nk yalnz onlar Tanr y grecek/ert Matta 5:8. yle deil mi, Darcus?"

Clara'nn babas, Darcus Bowden, iine gmld tahtakurularyla dolu koltuktan, bir hortum sayesinde, dardaki tuvalete gitmek iin bile kalkt hi grlmemi, etrafa kt kokular yayp, salyalar akan ve lmek zere olan bir adamd. Darcus ngiltere'ye, onlardan on drt yl nce gelmi ve btn zamann oturma odasnn en dibinde televizyon seyretmekle geirmiti. Aslnda niyeti, nden ngiltere'ye gelip yeterince para kazanmak, bylece Hortense ile Clara'y da yanna aldracak kadar para biriirtirmek ve hep birlikte buraya yerlemekti. Oysa lkeye gelir gelmez, gizemli bir hastalk onu gten kuvvetten drmt. Hibir daktorun fiziksel belirtilerini kefedemedii, inanlmaz derecede tembellik yaratan bu hastalk, Darcus'u -ok hareketli bir erkek olduu asla sylenemezdihayat boyu sosyal yardma, koltuuna ve ingiliz televizyonuna baml klacakt. 1 972' de, on drt yl beklemekten lgna dnen Hortense, sonunda seyahati kendi bana gerekletirmeye karar vermiti. Zaten Hortense'da enerjiden bol ne vard ki?

31

Birden yanndea on yedi yandaki Clara'yla kapda bitiverdi, hrs iinde kapy krp ieri girdi ve Darcus Bowden'a yaad srece hi unutamayaca -St. Elizabeth 'te hala dillerde dolaan- bir fra ekti. Bazlar bu szl saldrnn drt saat srdn, bazlar ise onun lncil'in her blmnden alntlar yaptn ve tam bir gn bir gece konutuunu sylerler. Bilinen tek ey, btn bunlarn sonunda, Darcus'un koltuunun derinliklerine biraz daha gmld, son derece anlayl, efkatli -karmak olmayan, masum duygular la dolu- bir iliki kurduu televizyona yash gzlerle bakt ve gzya kanalndan bir damla yan syrlp szlerek gznn altndaki bir ukura yerletiiydi. Sonra tek bir ey sylemiti: Humph.

Darcus 'un tek syledii, bundan sonra da syleyecei tek ey, Humph oldu. Darcus'a ne derseniz deyin; gnn veya gecenin herhangi bir saatinde ona herhangi bir konuda sorular sorun, onu sorguya ekin, onunla sohbet edin, ona yalvarn, yakarn, isterseniz ilan- ak edin, sulayn veya aklayn, o size yalnzca tek bir yant verecektir.

"yle deil mi, Darcus?" "Humph." Darcus 'un onayn aldktan sonra H ort ense, Clara 'ya dne

rek, "Sen ilgini o gen adamn nhuyla snrlamyorsun, deil mi? Sana ka kez sylemem gerekecek, senin olanlara ayracak zamann yok!" diye feryat etmiti.

nk Bowden evinde artk pek Zaman kalmamt. Yl 1974't; Hortense, Dnyann Sonu'na hazrlanyorrlu ve bu tarihi mavi keeli kalemle ajandasna yazmt: 1 Ocak 1975. Bu, sadece Bowden 'I ara zg bir psikoz deildi. Sekiz milyon Yeh ova ahidi, Hortense'la birlikte bekliyordu. Hortense, egzantrik de olsa byk bir topluluun yesiydi. Hortense (Tanr'nn Evleri'nin Lambeth ubesi'nin sekreteri olarak) Amerika Birleik Devletleri'ndeki en byk ube olan Brooklyn'den William J . Rangeforth 'un imzasnn fotokopisini tayan ve bu tarihi onaylayan, kiiye zel bir mektup da almt. Dnyann sonu,

32

altn harfli, resmi bir mektupla resmen onaylanm, Hortense da bu mektubu, k bir maun ereveye yerletirerek onurlandrmt. Televizyonun stnde, Baloya Giden Cinderalla'nn sra heykeli ile zerine On Emir ilenmi aydanlk rts arasna, dantel bir rtnn zerine, ba keye yerletirmi tL Orada gzel grnp grnmediini Darcus'a sormu, o da onayn, yine Humph'layarak vermiti.

Dnyann sonu yaknd. stelik bu defa -Yehova ahitleri Kilisesi Lambeth ubesi'ne bu konuda gvence verilmiti-1914'teki ve 1 925'deki yanllar tekrarlanmayacakt . Onlara, gnahkarlarn i organlarnn aalarn gvdesine dalanaca vaat edilmiti ve gvdelerine gnahkarlarn i organlar sarlm aalar, bu kez grnecekti. Ana caddedeki hendekierin kanla dolup tamasn ok uzun bir sre beklemilerdi, imdi bu zlemleri giderilecekti. Vakit gelmiti. Bu, doru tarihti, tek tarihti, gemite ne srlen tarihler hep yanl hesaplamalarn sonucuydu: Biri toplamay unutmu, biri karmay unutmu, biri eldeki biri eklerneyi unutmutu. Ama artk vakit gelmiti. Gerek vakit. l Ocak 1975.

Hortense bir kere bunu duyunca sevinmiti. 1 925 ylnn ilk sabah uyanp da -kyamet kapaca ve tm evren yok olaca yerde- gnlk hayatn devam ettiini, otobs ve trenlerin her zamanki dzenle altn grnce bir ocuk gibi aiarnt nk. Btn bir gece bouna beklemi, yatakta bir hi uruna dnp durmutu.

Sizin uyarlarnza kulak asmayan komularnz, derilerini kemiklerinden ayran, gzlerini gz ukurlarnda eriten, annesinin memesindeki bebekleri kavuran, ar scak, feci bir atein iine decekler ... O gn o kadar ok komunuz yanacak ki, yan yana dizilen cesetleri dnyay yz kez evrel yecek ve gerek Yehova ahitleri onlarn kavrulmu bedenleri zerinde yryerek Tanr'ya eriecek.

- The Clarion Beli, say 245.

33

Ne kadar ac bir d krklna uramt! Ama 1925'in yaralar artk sarlnt ve Hortense, maherin, tam da kutsal Bay Rangeforth 'un aklad gibi, ok yakn olduuna tekrar inanmaya hazrd. 9 4 kuann vaadi hala geerliydi: Dorusu size derim ki, bu olaylarn tm yerine gelinceye dek bu soy kaybolmayacaktr (Matta 24:34). 914'te hayatta olanlar, maher gnnde iyilik ve ktlk ordularnn arasndaki sava meydann greceklerdi. Bu, onlara vaat edilmiti. Ve 907'de domu olan Hortense artk yalanyor, yoruluyordu ve yatlar sinekler gibi teker teker lyorlard. 1975, onun son ans gibi grnyordu.

Kilisenin en stn iki yz bilgini, ncil'i yirmi yl inceledikten sonra oybirliiyle bu tarihi ortaya atmamlar myd? Daniel blmndeki satr aralarn okumamlar, vahiyin gizemli anlamn aramamlar, melein "bir zaman, zamanlar ve yarm zaman" sznde kastedilen dnemi Asya savalar (Kore ve Vietnam) olarak doru belirlememiler miydi? Hortense bunlarn alametlerin alameti olduuna inanyordu. Bunlar son gnlerdi. Dnyann sonuna sekiz ay kalmt. Fazla kalmamt yani! Flamalar dikilmeli, makaleler yazimal (''Tanr Onanist'i Affedecek mi?"), ev ev dolalmal, kaplar alnmalyd. Darcus'u dnmek gerekiyordu -buzdolabna kadar bile yardmsz yryemiyordu-, yleyse Tanr'nn yanna nasl yryecekli? Hepsi iin Clara'nn yardm gerekliydi; onun iin erkeklere, Ryan Topps'a, kaytarmaya, genlik bunalmiarna ayracak zaman yoktu. nk Clara dier gen kzlar gibi deildi. O, Tanr'nn ocuu, Hortense'n mucize bebeiydi. Hortense, 1955 ylnda bir sabah, Montego Krfezi'nde balk ayklarken Tanr'nn sesini duyduunda, tam tamna krk sekiz yandayd. Elindeki bal frlatt gibi tramvaya atlayp doruca eve gitmi ve Tanr 'nn ondan istedii ocua hamile kalabilmek iin en sevmedii eyleme teslim olmutu. Tanr niin bu kadar ok beklemiti? nk Tanr, Hortense' a bir mucize gstermek istemiti. Bir efsane haline gelen 907 ylndaki Kingston dep re-

34

minin ortasnda herkes lmekle megulken doan Hortense da zaten bir mucize ocuktu -ailede mucize oktu; Hortense olaya yle bakyordu: Eer o yer sarslrken, Montego Krfezi'nin paralar denize gmlrken, dalardan lavlar. akarken, btn bunlarn ortasnda dnyaya gelebildiyse, hi kimse hibir ey iin hibir bahane ileri sremezdi. ''En zor ey dnyaya gelmek! Bunu baardktan sonra sorun yok," demeye baylrd. te Clara artk burada olduuna gre, kap kap dolamalda, insanlar idare etmekte, konumalar hazrlamakta ve Yehova ahitleri Kilisesi'nin dier eitli ilerinde ona yardm edecek yaa geldiine gre kollar svamalyd. Erkeklere ayracak vakit yoktu. Bu ocuun ii daha yeni balyordu. Jamaika atr atr paralanrken dnyaya gelen Hortense, daha on dokuzuna gelmeden maheri grecek birinin ileri srecei bahanelere kulak asacak deildi.

Yine de tuhaftr ama ve belki de Yehova'nn tarihe mal olmu gizemli yollara dknl yznden, Clara, Tanr iin grev yaparken, ilk kez Ryan Topps'la yz yze gelmiti. Tanr 'nn Evi Lambeth ubesi'nin genlik kolu, bir pazar sabah kap kap dolamaya gnderilmiti, obantn koyuntart keilerden ayrdt gibi (Matta 25:31-46) ve Clara kravatl, kadife sesli, gen ahitler'den nefret ettii iin, elinde valiziyle tek bana Creighton Road' daki evlerin zilini almaya balad. lk birka kapda skntl yzlerle karlat: yi kalpli kadnlar onu en nazik ekilde balarndan defetmeye alrken, bir yandan da, din bir mikrop misali bularm gibi ona yaklanarnaya zen gsteriyorlard. Sokan daha yoksul ucuna doru ilerledike tepkiler daha da saldrganlamt; artk pencerelerden veya kapal kaplarn ardndan baryorlard.

"Kahrolas Yehova ahitleri'yse, syle defolup gitsinler!" Veya incelikli bir d gcyle, "Bugn ne gn bilmiyorum,

ekerim! Pazar, deil mi? Perian haldeyim. Btn hafta karalar ve okyanuslar yaratmak iin uratm. Onun iin bugn dinlenme gnm."

35

75 numarada, Tanr 'nn var olmadn entelektel ynden kantlamaya alrken bir yandan da backlarna bakp duran, Colin adl on drt yandaki dahi bir fizikiyle yarm saat harcad . Sonra 87 numarann zilini ald. Ve Ryan Topps kapy at.

"Evet?" Siyah balk yakal kaza ve kzl salarnn btn ihtia

myla ylece duruyordu; st duda alayl bir ekilde kvrl-mt.

"B B " en. . . en . . .

aresizlik iinde stndeki giysileri unutnaya alyordu: Yakas frfrh beyaz bir bluz, diz boyu ekose etek giyiyordu ve stne TAN RIM SANA DAHA YAKIN yazl bir kuak takmt.

Ryan, "Bir ey mi istiyorsun?" diyerek, snmekte olan sigarasndan uzun bir nefes ekti. "Ne istiyorsun?"

Clara, kocaman ve dilek bir tebessmle ezberden konumaya balad. "Gnaydn, efendim. Biz Tanr'nn Evi'nin Lambeth ubesi'ndeki Yehova ahitleri, Tanr'nn kutsal varlyla tekrar gelip bizi kutsamasn bekliyoruz. 1 9 1 4 ylnda bunu, ne yazk ki grnmez bir biimde, bir kez ve ksaca yapmt. Bu sefer gelirken, maher gnnn sava meydanndaki cehennem ateinden kez gl atei de yannda getirecek; o gn pek az kiinin kurtulacana inanyoruz. Bu sizin ilginizi eki-yor . . . "

"Ne?" Clara utan iinde alamak zereydi ama bir kez daha de

nedi, "Yehova'nn retilerine ilgi duyuyor musunuz acaba?" "Ne dedin?" "Yehova 'ya . . . Tanr 'nn retilerine. Bak, bu bir merdiven

gibidir." Clara son aresi olarak her zaman annesinin kutsal merdiven benzetmesine bavururdu. "Merdivenlerden indiinizi gryorum ve bir basamak eksik. Ben size yalnzca bast.;. nz yere dikkat edin, diyorum. Ben cennette sizinle birlikte olmak istiyorum, ayanz krdnz grmek istemem."

36

Ryan Topps, kap pervazna dayanp kzl kahklleri arasndan, ona uzun bir sre bakt. Clara bir teleksop gibi baklarnn kendi zerine odaklandn hissediyordu; birka saniye sonra tamamen yok olacandan emindi.

"n eeleye bileceiniz baz yaynlar var," diyerek valizin in kilidini amaya alt, ama baparmayla kilidi aarken valizin dier tarafn tutmay unuttu. Birden elli adet Watchtower ka-

pnn nne dahverdi. "Aman, bugn de her ey ters gidiyor ... Clara o dalan dergileri toplamak iin kendini neredeyse

yere att ve sol dizinin derisini soydurdu. "Ah!" Ryan ar ar, "Senin adn, Clara," dedi. "Benim okulum-

dansn, deil mi?" Clara, onun kendi adn hatriamasna mthi sevinerek,

"Evet,'' dedi. "St Jude's." ''Okulun adn ben de biliyorum." Clara zencilerin kzarabildii kadar kzard ve gzlerini ye

re indirdi.

Ryan, "Umutsuz davalar. Azizi. .. " derken burnunu kart-rp, kvrak bir parmak hareketiyle kardn aktrmadan bir saksya frlatt. "IRA. Hepsi yle."

Ryan, Clara'nn uzun gvdesini gzleriyle yeniden tararken, iki iri gsn ve beyaz polyesterin altnda belirgin bir knt yapan meme ularnn zerinde gereinden fazla durdu.

Sonunda, "eri gelsen iyi olur," diyerek, gzlerini nihayet kzn kanayan dizine indirdi. "Oraya bir ey srelim."

Hemen o akam st, Ryan'n divannda kaamak el perevleri balad (ve bunlar bir Hristiyan kzdan umulmayacak kadar ileri gitti), eytan Tanr'yla oynad pokerde bir el daha kazand. Oralar buralar mnckland, sktrld, avuland: Pazartesi akam zili ald zaman, Ryan Topps ile Clara Jones (okulun mterek nefretine ramen) artk birlikte anlmaya balamt bile: St Jude's dilinde artk birlikte "taklyorlard." C la ra 'nn ter li ilkgenlik hayallerinde canlandrdklarnn hep-

37

si bundan m ibaretti? Ryan'la "taklmak" (nem srasna gre) byk megale

den oluuyordu: Ryan'n motosikletine hayran olmak, Ryan'n plaklarna hayran olmak, Ryan'a hayran olmak. Dier kzlar, Ryan 'n garajnda yer alan ve onun motosikletinin motoruna bakm yapmasndan, inceliklerini ve karmakln uzun uzadya verek anlatmasndan ibaret olan bulumalardan holanmayabilirlerdi, ama Clara iin bunlar ok heyecan vericiydi. Ryan 'n azndan zar zor sz ktn ve en der olarak yaptklar sohbetlerin yalnzca Ryan'la ilgili; onun umutlar, onun korkular (hepsi de motosikletle ilgiliydi) ve onun motosikletiyle beraber kendisinin de uzun yaamayacana dair garip inanc hakknda olacan abucak kavrad. Ryan eliili yllarn eski moda, "Hzl yaa, gen l," dsturunu benimsemiti ve Clara'ya motosikleti yoku aa saatte 22 milden fazla yapmad halde, ciddi bir ses tonuyla kendisine fazla balanmamasn sylemiti; zira bu dnyadan erkenden "gm diye ayrlacan" sylemekten holanrd. Clara kanlar iindeki Ryan' kollar arasnda tuttuunu, onun lmsz akn nihayet akladn hayalinde canlandryordu; kendini bir yl sreyle siyah balk yakal kazaklar giyen, cenaze treninde "Waterloo Sunset" alnmasn isteyen, Haval Dul olarak dlyordu. Clara'nn, Ryan Topps'a duyduu anlalmaz ballnn snr yoktu. Bu ballk, olann irkinliinin, can skc kiiliinin ve iren alkanlklarnn stnde bir eydi. Aslnda Ryan ' da ayordu, nk Hortense ne derse desin, Clara da dierleri gibi sradan bir gen kzd; tutkusunun nesnesi, tutkusunun sadece bir aksesuaryd ve uzun sredir bastrlm olan bu tutku imdi kendini volkanik bir gle kantlyordu. Bunu izleyen aylarda Clara'nn dnceleri deiti, Clara'nn giysileri dei: ti, Clara'nn yry deiti, Clara'nn ruhu deiti. Dnyadaki btn kzlar bu deiime Donny Osmond veya Michael Jackson veya Bay City Rollers adn takarken, Clara, Ryan Topps adn vermeyi yelemiti.

38

Bilinen ekilde kmyorlard. Oyle iekler, restoranlar, si-nemalar veya partiler yoktu. Zaman zaman esrar gerektiinde, Ryan onu Kuzey Londra'da byk bir igal evine gtrrd. Burada hem esrar ucuzdu hem de yznz tam olarak seemeyen, dumanalt olmu kiiler size en iyi arkadanzm gibi davranrlard. Ryan bir hamaa uzanr, birka esrarl sigaradan sonra her zamanki tek heceli sohbetinden de vazgeip, d dnyayla tm ilikisini keserdi. Esrar imeyen Clara, ayakucuna oturup hayran hayran onu seyreder ve etrafndaki genel sohbete uyum salamaya alrd. Onun dierleri gibi, Merlin gibi, Clive gibi, Leo gibi, Petronia, Wan-Si ve dierleri gibi anlatacak ykleri yoktu. LSD tripleri, polis iddeti, Trafalgar Meydan 'ndaki mitingle ilgili elendirici hikayeleri yoktu. Ama Clara onlarla dost oldu. Yetenekli bir kzd ve btn bildiklerini bu Hippi, Uuk, Kak, Dumanalt takmn elendirmek ve korkutmak iin deerlendirdi. Onlara bambaka bir ar utan; cehennem ateinden, lanetlenmekten, eytann dkya olan hayranlndan, deri yzme, kzgn demirle gz dalama, cinsel organlar paralama merakndan, ksacasi gzden den meleklerin en muhteemi olan blis'in 1 Ocak 1 975 iin yapt dehetengiz planlarn hepsinden sz etti.

Doal olarak Ryan Topps denen yaratk, Dnyann Sonu'nu, giderek Clara'nn bilincinin en arka odalarna itmeye balad. Clara ylesine ok eyle tanyar ve hayatna o kadar ok yenilik giriyorrlu ki! Sanki daha imdiden buradaki, Lambeth'teki Seilmiler'den biri gibiydi. Dnyada mutluluu artka cenneti daha az dn r oldu. Sonunda Clara, o destans denebilecek lde uzun blme ileminin iinden kamad1. Kurtulamayanlar ne kadar oktu. Sekiz milyon Yehova ahidi'nden yalnzca 144.000'i cennette Tanr'yla buluabilecekti. yi kadnlarla yeterince iyi erkekler yeryznde cennete kavuacaklard -bu da fena bir amorti saylmazd-, ama yine de iki milyon kii safd braklyordu. Buna dinsizleri; Yahudileri,

39

Katolikleri, Mslmanlar; Clara'nn ocukken uruna gzya dkt Amazon' da yaayan garip yerlileri eklersen iz, kurtulamayanlarn says ne kadar oktu . . . ahitler, teolojilerinde cehennem olmad iin vnrlerdi; ceza, maher gnnde yaplacak bir ikence, akla hayale gelmez ikencelerdi; sonras mezard. Ama bu Clara'y daha ok rahatsiZ ediyordu; Byk Topluluk yeryzndeki cennette elenirken, kaybedenierin ikence grm, bozulmu iskeletleri topran hemen altnda yatacakt.

Bir yanda, Gzlem Kulesi'nin (Watchtower) btn retilerinden habersiz (baz1larn1n posta kutusu bile yoktu), Lambeth ubesi'yle iliki kurup kurtuluun yolunu gsteren yaynlar elde edemeyen, dev miktarda insan vard. Dier yanda, salarnda bigudilerle, yatanda dnp duran, gnahkarlarn, zellikle de 53 numaradaki kadnn zerine yaacak olan slfr yamurunu sevin iinde bekleyen Hortense vard. Hortense aklamaya alyordu: "Tanr 'y tanmadan lenler yeniden dirilecek ve onlara bir ans daha verilecek." Ama bu denkleemeyen denklem, Clara'ya yine de adaletsiz grnyordu. Hesaplar denk deildi. mana erimek gtr, onu yitirmekse kolay. Clara, Tanr 'nn Evi'ndeki k1rmz minderlerde dizlerinin izini brakmakta giderek daha isteksizleti. Kuak takmaz, flama tamaz ve bror datmaz oldu. Eksik basamaklardan kimseye sz etmiyordu. Esrar kefetti, merdiveni unuttu ve asansre binmeye balad.

1 Ekim 1974. Ceza. Okuldan sonra ceza olarak (mzik dersinde Roger Oaltry'nin Johann Sebastian Bach'tan daha stn bir mzisyen olduunu iddia ettii iin) krk be dakika okulda alkonulan Clara, Ryan'la buluaca Leenan Street'in kesinde saat drtteki randevusuna yetiemedi. Dar kt zaman hava buz gibiydi ve kararmaya balamt; rmelde olan gz yap.ra ynlarnn arasnda kotu, Leenan Street 'in her iki tarafn uzunluuna ve geniliine arad ama ortalkta

40

kimseler yoktu. Endie iinde evinin n kapsna yaklarken, Tanr'ya bir sr sessiz anlama sunuyordu (Bir daha hi seks yapmayacai m, bir daha hi esrar imeyeceim, bir daha hi diz imin stnde etek giymeyeceim), yeter ki Ryan Topps, rzgardan korunmak iin annesinin zilini almam olsun.

"Clara! abuk ieri gir, dars ok souk.t' Bu, Hortense'n misafir olduu zamanlar veya rahip ve be

yaz kadnlarla konuurken kulland ses tonuydu; tm sessiz harfleri ar vurgulard.

Clara sokak kapsn kapatp dehet iinde, oturma odasndan -alayan (daha sonra alamayan) sa heykelinin yanndangeti ve mutfaa girdi.

'lanrm, bir kedinin ieri srkledii bir eye benziyor, deil mi?"

Mutfak masasnn br tarafnda oturan Ryan, tabandaki s ardaiye ve patatesleri tknrken, "Mm m," demekle yetindi.

Clara, "Sen burada ne aryorsun?" diye kekelerken, n dileri alt rludanda izler brakyordu.

Hortense neredeyse muzaffer bir edayla, "Ha!" diye bard. "Arkadalarn benden ebediyen gizleyebileceini mi sandn? ocuk ok mt, ben de onu ieri aldm, gzel gzel sohbet ediyorduk, yle deil mi delikanl?"

"Mmm, evet Bayan Bowden." Hortense, "yle akn akn bakma. Yoksa onu i i yi-

yeceimi mi sandn? Ne dersin, Ryan?" derken, Clara'nn daha nce hi grmedii bir ekilde parldyordu.

Ryan, "Ya, ya," diye srtt. Ve Ryan Topps ile Clara'nn annesi birlikte gtmeye baladlar.

An, sevgilisinin annesiyle keyifli bir iliki kurll)as kadar bir akn tadn karan baka ne olabilir? Geceler ksalp karardka, her gn buukta okulun nnde toplanan kalabalkta Ryan' bulmak giderek gleti. Kederli Clara tek bana eve kadar yryp, Ryan' mutfakta annesiyle sohbet ederek, Bowden ailesinin lezzetli yemeklerini mideye indirirken bulu-

41

yordu: Sardalya ile patates, rosto, tavuklu pilav ile bezelye, zencefilli rek ve hindistancevizli dondurma.

Clara anahtar evirirken _duyduu heyecanl sohbet, o mutfaa yaklanca hep sona eriyordu. Beklenmedik bir anda yakalanm ocuklar gibi, nce surat asyor, sonra aknlayorlard, daha sonra da Ryan kalkp gidiyordu. Zamanla ona acr gibi ve yksekten baktklarn fark etti, ayrca giderek daha da genleip renklenen giysilerini de eletirmeye baladlar. Ryan -peki, Ryan'a neler oluyordu?- balk yakal kazandan vazgemiti, okulda ondan uzak duruyordu ve bir kravat satn almt.

Tabii btn bunlar, tpk bir uyuturucu bamlsnn annesi ya da seri cinayetler ileyen bir katilin komusu gibi, en son renen kii Clara oldu. Bir zamanlar Ryan hakkndaki her eyi -Ryan'dan da nce- bil irdi, hatta bir Ryan uzmanyd. imdiyse iriandal kzlarn birbirlerine, Cl ara Jones ile Ryan Topps 'n artk birlikte taklmadklarn sylediklerini duyuyorrlu -kesinlikle, evet, kesinlikle birlikte taklmyorlard-; hayr, hayr, artk deil.

Clara ne olup bittiinin farkna varsayd, asla inanmazd. Ryan' brorlerle kapl mutfak masasnda ilk defa grd an -Hortense tela la hepsini topariayp nlnn cebine tktrmt- kendini bunu unutnaya zorlad. O ay daha sonra, Clara

ask suratl Ryan' zrller tuvaletinde istediini yapmaya zorladnda, grmek istemedii eyi grmemek iin gzlerini kst. Ama ite orada, atletinin altndayd, Javaboya srtn yaslad zaman, gmn parlts zayf kta hayal meyal grlyorrlu -olamazd, ama ite oradayd-, kck, gm bir han gm prlts.

Olamazd, ama olmutu. Mucizeler de hep byle anlatlmaz m? Nasl olduysa, Hortense ile Ryan, bakalarnn ac ekip l-. mesine duyduklar heveste birlemi, lm saan bir ufukta kesien izgiler gibi kendi arlklarnda bulumulard. Aniden kurtulmu ile kurtulmam, mucizevi bir tam daire olu-

42

turmutu. Hortense ile Ryan imdi onu kurtarmaya alyorlard.

"Motosiklete bin." Clara akamn alaca karanlnda okuldan yeni kmt ki,

Ryan motosikletiyle gelip keskin bir fren yaparak nnde durdu. "Claz, motosiklete bin." "Git annerne sor, belki o b iner." Ryan yedek kask uzatarakt "Ltfen," dedi. "Bu nemli. Se

ninle konumam gerek. Fazla zaman kalmad." Cl ara aparlman topuklarnn stnde, bir ileri bir geri sinir

li bir tavrla sallanarak, "Niye?" diye sordu. "Bir yere mi gidiyorsun?"

Ryan, "Sen ve ben, birlikte gidiyoruz," diye mrldand: "Doru yere, umarm."

"Hayr." "Ltfen, C laz ." "Hayr. "

-

"Ltfen. Bu nemli. Olm kahm meselesi." "Peki. . . tamam. Ama o eyi bama geirmem," diyerek kas

k iade edip bindi motosiklete, "Sonra sam bozulur.'' Ryan onu Londra'nn br tarafna, Hampstead Heath'e ka

dar gtrp, Primrose Hill'e kard. Buradat ehrin hastalkl gibi grnen portakal rengi floresan klarna tepeden bakarak, dikkatle, zorlanarak ve kendine ait olmayan szcklerle derdini anlatt. Szn ksas, dnyann sonuna sadece bir ay kalmt.

"Ayrca o ve ben, biz sadece . . . " "Biz!" Ryan, "Annen ... annen ve ben," diye mrldand, ''Endiele

niyoruz senin adna. Bu son gnleri ok kii atlatamayacak. Sen de kt bir gruba taklyorsun, Claz .. . "

Clara ban sallayp dilerini rludakiarna geirdi, "Buna inanamyonm .. Onlarn hepsi senin arkada1nd."

43

"Hayr, hayr, deiller. Artk deiller. Esrar . . . Esrar ktdr. Onlar da yle; W an-Si, Petronia."

"Onlar benim arkadalarm." .. "Clara, onlar iyi kzlar deil. Oyle giyinip, o evdeki erkekler-

le yle eyler yapacaklar yerde, ailelerinin yannda olmallar. Senin de byle eyler yapmaman gerek. ey gibi giyiniyorlar, ey, ey .. . "

"Ne gibi?" Ryan, arad kelime iinden kp patlar gibi, "Fahie gibi!"

dedikten sonra adeta rahatlad. "Sokak kadn gibi!" "Ouyacam her eyi duydum .. . imdi beni eve gtr." Ryan kolunu, Chiswick'ten Archway'e kadar tm Londra'y

kapsayacak ekilde uzatp, . kendi kendine ban sallayarak, "Cezalarn ekecekler," dedi. "Seninse hala zamann var. Kiminle birlikte olmak istiyorsun, Claz? Kiminle birlikte olmak istiyorsun? Cennette Tanr'ya katlan 144.000 kiiyle mi? Yoksa yeryzndeki cennette yaayan Byk Topluluk'la m, geri o da fena deil ama . . . Yoksa cezasn bulup, ikence edilerek lenlerden biri mi olmak istiyorsun? Ha? Ben sadece koyunlar keilerden ayryorum. Claz, koyunlar keilerden. Bu, Matta'dan. Ve senin bir koyun olduunu dnyorum, deil mi?"

Clara, motosiklete yryp arkaya oturarak, "Sana bir ey syleyeyim," dedi. "Ben bir keiyim. Kei olmak houma gidiyor. Bir kei olmak istiyorum. Ve cennette Darcus, annem ve senle birlikte oturup can skntsndan patlamaktansa, arkadalarmla birlikte slfr yamuru altnda cazrdamay tercih ederim!"

Ryan, kaskn takarken ciddi bir sesle, "Byle konumama-

lsn, Claz," dedi. "Keke byle konumasaydn. Kendi iyiliin iin. O bizi duyabilir."

"Seni d inlemekten Slk ldm artk. Beni eve gtr." Gaziayp yoku aa giderlerken, Ryan dnp motorun g

rltsn bastrmak iin bararak, "Ama bu doru! O bizi duyabilir!'' dedi. "Her eyi grebilir! O bizi izliyor!"

44

Yoldaki bir Hasidik Yahudi grubu cann kurtarmak iin il yavrusu gibi dahrken, Cl ara, "Giderken nne bak," diye bard. "Yola bak!"

"Sadece birka kii -yle yazyor-, sadece birka kii. Hepsi cezasn ekecek -Dyoterronome'da yle yazyor-, hepsi cezasn bulacak ve yalnzca birka kii . . . "

Ryan Topps'n bu aydnlatc ncil yorumunun tam ortasnda bir yerde, eski sahte gz ars V es pa GS, 400 yllk bir mee aacna toslad. Doa, mhendisliin varsaymiarna kar zafer kazanmt. Aaca bir ey olmad; motosiklet gitti; Ryan bir yana frlad, Clara br yana.

Hristiyanln ilkeleriyle Ahmaklarn Kurallar (Murphy'nin Kurallar olarak da bilinir) ayndr: Her ey benim bama gelir, beni bulur. Buna gre, adamn biri tereyah kzarm ekmeini drnce, ekmek yal tarafnn stne derse, bu talihsiz olay talihsizliin zndeki gerein kant eklinde yorumlanr: evrende kt talih diye gl ve belirleyici bir gerein varln sana kantlamak iin ekmek yal taraf zerine dt Bay Talihsiz. Tartma, "Bu bir tesadf deil,'' "Asla yasz tarafnn stne demezdi," gibilerinden laflarla srer gider, nk bu Ahmaklarn Kural' dr. Ksacas Ahmaklarm Kurallar, size byle bir kurallar dizisi olduunu kantlamak irn banza gelir. Yine de bunlar, yerekimi gibi, her durumda geerliliini koruyan kurallar deildir: Ekmek yasz, doru tarafna dt anda, Ahmaklarn Kurallar gizemli bir ekilde yok olur. Ayn ekilde Ryan, kendisi bir taraf syrlmadan kurtulup da, Clara'nn st enesindeki btn diler dklnce, Tanr'nn onu kurtulanlardan, Clara'y ise kurtulmayanlardan biri sayd iin byle olduuna inand. Biri kas k takt , dieri takmad iin deil. Ya tam tersi olsayd ve yerekimi Ryan'n dilerine el koyup, onlar kk mineli kartoplar gibi Primro-se Hill'den aa yuvarlasayd . . . O zaman Tann'nn bir sihirbaz numarasyla Ryan'n zihninden aniden yok olacandan emin olabilirsiniz.

45

Bu, Ryan iin gerekli olan son iaretti. Ylba akam gelip .

att zaman, Darcus hortumuna ieyip, BBC 1 'de Kuak a-trmasl'n seyrederken, Ryan oturma odasnda, mumlardan bir dairenin ortasnda Hortense'la oturmu, evkle Clara'nn ruhu iin dua ediyordu. Bu arada Clara sar bir pantolon, boyundan askl krmz bir bstiyer giyip bir partiye gitmiti. Partinin temasn o nermi ve bir arafa yazhp pencereye aslmasna yardm etmiti; stelik dierleriyle birlikte esrar iip dans etmi, alakgnlll bir .kenara brakp, igal evinin en gzel kz olduunu hissetmiti. Tabii yine maherin atllar ortaya kmadan gece yars gelip geti. Clara hznlendiini fark edince buna kendisi de ard. nk bir inantan kurtulmak, tuz elde etmek iin deniz suyunu kaynatmaya benzer: Bir ey elde edilirken, bir dieri yitirilir. Arkadalar -Merlin, W an-Si ve dierleri- srtna vurup bu ar heyecanl lanetleome ve kurtulma dlerinden kendini kurtard iin onu kutlamlard. Oysa Clara, on dokuz yldr bekledii, Her eye Kadir lk ve Son Olan Tek Kurtarc'nn, onu efkatle kucaklayarak btn bunlardan, Lambeth'te bodrum kattaki neesiz hayattan kurtaraca o andan mahrum kaldna iten ie zld. imdi Clara ne yapacakt? Ryan yeni bir merak bulurdu; Darcus hemen bir baka kanala geerdi; tabii Hortense da iyice yenilenmi imanyla baka brorlere ve yeni bir tarihe sarlrd. Oysa Clara, Hortense'dan farklyd.

Yine de Clara'nn buharlap giden imanndan geriye bir ey kalmt. O hala bir kurtarcnn gelmesini diliyordu. Hala bir adamn dierlerinin arasndan onu seip almasn. Onunla beraber beyazlarda yryecektir, nk [oj buna layktr. Vahiy 3:4.

Bu yzden ertesi sabah Clara Bowden'n, bir merdivenin alt basamanda kt dikilmi bir takm elbise giymi, ksa boylu, topluca, orta yal bir beyaz olan Archie Jonestla karlanca, onu olduu gibi grmemesine o kadar amamak ge-

46

rekir. Clara, Archie'ye kaybetmenin gri-yeil gzleriyle bakt; dnyas yeni yok olmutu, mr boyu yaamn ynlendiren inanc gelgit sular gibi ekilivermiti ve Archie, tesadf eseri fkradaki adam oluvermiti: yeryzndeki son erkek .

47

3 IKI AILE

Ama tutkularn alt edemeyenler evlensin. nk evlenmek, iin iin yanmaktan yedir. Dier ncil eviris inde, Korint eliler Mektup I, Bab 7, Dize 9 byle der.

yi t. Tabii Korintoslulara Mektup I , bize, Harman dverken kze gem vurulmaz, diye de tler; k iin iinden, kabilirsen.

ubat 1975'de Clara, kiliseyi ve ncil'in harfi harfine telsirini Archibald Jones iin terk etti, ama yine de, milrabn yaknlarnda glebilecek veya Aziz Paul'n retilerini tamamen bir kenara atabilecek kadar dinsizlememiti. kinci dize sorun deildi, kz olmadna gre yakay syrmt. Ama birinci

...

dize yznden geceleri gzn uyku tutmuyordu. Evlenmek

48

daha m iyiydi? Erkek bir dinsiz olsa da m? Bunun cevabn renmenin yolu yoktu: Artk desteksiz yayordu, altta bir gvenlik a yoktu. Annesi onu Tanr'dan daha ok endielendiriyordu. Hortense, bu ilikiye ya _farkndan ok renk fark yznden iddetle kar kt ve haber alr almaz kzn bir sabah kapnn eiinde evlatlktan reddediverdi.

Clara, annesinin, onun bir gnah ilikisi srdrecei yerde, uygunsuz bir adamla evlennesini yeleyeceini hissediyordu ve hemen Archie'ye onu, Lambeth'ten parasnn yettii kadar uzaa -Fas, Belika, talya-, nereye olursa olsun gtrmesi iin yalvard. Archie onun elini tutup ban saliayarak anlamsz tatl szler mrldanrken, kendi imkanlaryla en fazla Willesden Green'de yeni satn alnm, iki katl, olduka ykl ipotekl i bir eve kadar gidilebileceini ok iyi biliyordu. Ama btn bu tela arasnda bundan sz etmeye gerek olmadn dnd. En azndan altra altra sylemeliydi.

U ay sonra gerek Clara'ya ahtra altra sylenmi ve tanlmt. Archie, Clara'nn ikisini n birden kolaylkla tad kutularn arl altnda perian, her zamanki gibi kfr kyamet, merdivenleri kmaya abalyordu. Clara bir mo-

.

la esnasnda, scak mays gneinde gzlerini ksarak, evresi-

ne baknp bulunduu yeri beJirlemeye alt. Ustndekileri karp mor bir yelekle n bahe kapsna yasland. Buras nasl bir yerdi? . nsan asla emin alamyordu, sorun da buydu. Nakliye kamyonunun nnde gelirken (Yehova ahitleri veya Episcopalian kiliseleri olmasa da) irkin, yoksul ve bildik grnen bir ana cad d eden gemilerdi, ama sonra bir keyi dnnce her taraf birden yemyeil oluvermiti; her tarafta gzel meeler vard, evler daha yksek, daha geni ve daha mstakil bir hal almt; Clara parklar ve ktphaneler grebiliyordu. Sonra sanki birisi gece yars ann alm gibi aniden aalar yok oluyor, otobs duraklarna dnyordu; ev ler bu iarete uyarak, terk edilmi, derme atma alveri merkezlerinin karsna sralanm, daha kk, merdivensiz konutlar

49

halini alyordu. B.u garip alveri merkezlerinin istisnasz hepsinde,

hala kahvalt servisi olduunu belirten ilan olan ama al-mayan bir bfe

pazarlama teknikleriyle ilgilenmeyen bir ilingir (BURADA ANAHTAR Y APILIR)

ve kapatlm ve camnda aza alnmayacak esprilerin yazh olduu gururla tayan uniseks bir kuafr salonu vard.

Bu ekilde yol almak, camdan dar bakp da, hayat boyu yaamak zere aalar arasna m, yoksa pisliin ortasna m yerleeceini bilememek, piyango ekmeye benziyordu. Sonunda, kamyon aatarla pisliin ortasnda bir yerde, gzel bir evin nnde durunca, Clara'nn iini bir minnet duygusu kaplamt. Gzeldi, umduu kadar gzel deildi geri, ama korktuu kadar kt de deildi; nde ve arkada iki kk bah-

esi, paspas, zili vard ve tuvaJet evin iindeydi . . . Ustelik bu-nun iin fazla bir bedel de dememiti. Sadece sevgi. Yalnzca sevgi. Korintoslulara Mektup'ta ne derse desin, sevgiden vazgemek ok da zor olamazd, hele hi sevmediyseniz. Archie'yi sevmiyordu ama ona merdivenlerde rastlad o ilk anda, eer onu evinden alp gtrrse kendini ona hasretmeye

karar vermiti. Ite bu gereklemiti. Buras tabii ki Fas, Bel-ika veya talya -vaat edilen topraklar- deildi, ama gzeldi, imdiye kadar bulunduu her yerden daha gzeldi.

Clara, Archibald Jones'un romantik bir kahraman olmadn fark etmiti. Cricklewood'da berbat bir odada birlikte yaanan ay bunu yeterince ak bir biimde gstermiti. Duygulu, hatta zaman zaman cana yakn olabiliyor, sabah uyanr uyanmaz neeyle slk alabiliyor, sknetle ve sorumlulukla otomobil sryor, artc derecede gayet gzel yemek de piiriyordu, fakat romans ona ok uzakt, tutkudan ise haberi bile yoktu. Bu kadar sradan bir adamla birlikteyseniz, en azndan o size -gzelliinize ve genliinize- kendini tamamen adamal ve bu ekilde baz eyleri telafi edebilmeliydi. Clara by-

so

le dnyordu. Ama Archie deil. Evliliklerinin daha birinci aynda, erkeklerin size saydammsnz gibi bakt, o cam gibi baklar edinmiti bile. Hemen bekarlk alkanlklarna dnmt, Sarnet kbal'le bira imeye, Sarnet kbal'le akam yemei yemeye, Sarnet kbal'le pazar kahvaltsna, her kahrolas bo ann, o adamla O'Connell's denen o kahrolas yerde, o kahrolas inde geirmeye balamt. Clara mantkl olmaya alt. Ona, Neden hi evde deilsin? Neden o Hintliyle o kadar ok vakit geiriyorsun? diye sordu. Ama Archie srtn okayp, yanana bir pck kondurdu, ceketini kapt gibi, bir aya imdiden eiin nndeyken o bildik, ok eskilerden beri kullanlan cevab verdi: Sam 'le ben mi? Canm bizim dostluumuz ok eskiye dayanr. Buna kar kamazd. Onlarn dostluu, kendisinin yandan bile fazlayd.

Yani Archibald Jones, beyaz atl prens deildi. Hedefleri, umutlar, hrsiar yoktu. byk zevki ngiliz usul kahvalt ile Kendin Yap takmlaryd. Can skc bir adam. Yal bir

adam. Ama yine de . . . Iyi biri. O iyi bir adamd. Iyilik anlamsz olabilir, iyilik bir yaam parltya boamaz, ama yine de bir eydir. Merdivende karlatklar o ilk anda, onun iyiliini hemen grmt; tpk Brixton'da bir manavda, iyi bir mangoyu dokunmadan seebildii gibi.

Dnnden ay sonra, bahe kapsna yaslanan Clara, ite byle dncelere dalm, sessizce kocasnn bir akordeon gi-bi krp kapanan kalarn, hamHeymi gibi kemerinin stne sarkan midesini, teninin beyazln, damarlarnn maviliini, boaznda beliren iki dikey izgiyi -Jamaika'da mrnn sonuna yaklaanlarda belirdii sylenirdi- seyrediyordu.

1

Clara kalarn att. Bu kusurlar dnde fark etmemiti. Acaba neden? O gn Archie beyaz, balk yakal bir kazak giymiti ve glmsyordu, ama asl neden bu deildi, Clara o gn kusur aramyordu, sorun buydu. Clara'nn gzleri, dn gnnn byk bir blmnde ayaklarna evriliydi. 1 4 ubat gn hava scak deildi ama inanlnayacak kadar hkt ve btn

s

dnya onun o gn Ludgate Hil1'daki kk belediye binasnda evlennesini istedii iin uzun sre beklemeleri gerekmiti. Clara, topuklu k kahverengi ayakkablarn karp ayaklarn serin taiara dayarken, ayaklarn yer karasundaki koyu renk bir atian her iki yanna koymaya dikkat ederek, ilerideki mutluluunu tesadfen bu dengeleme hareketine balamt.

Bu arada Archie'yse, st rludandaki teri silip, hacann i tarafndan aaya doru tuzlu damlalarn birbiri ardndan akmasna neden olan inat gne nlarna kfr basmt iinden. ikinci evlilii iin tiftik bir takm elbise ile beyaz bir balk yakal kazak semiti, ama ikisi de sorun oluyordu. Scaktan her tarafndan ter akyordu, teri balk yaka kazan da slatp tiftik elbisesine geiyor ve evreye tartma gtr-

mez bir slak kpek kokusu yayyordu. Clara ise tam anlamy-la bir kediye benzemiti. Uzun kahverengi ynl bir Jeff Banks elbisesi giymiti ve ok muntazam takma dileri vard. Elbisesinin srt akt, dileri ise inci gibiydi ve genelde bir kediyi veya tuvalet giymi bir panteri andryordu; yn kuma nerede bitiyor, Clara'nn teni nerede balyor, plak gzle hemen anlalamyordu. Yksek bir pencereden girip bekleyen iftlere vuran tozlu gne nda, srtn starak tam bir kedi gibi davranyordu; neredeyse oraya uzanverecekti. Her trlsn -at gibi kadnlarn gelincii andran adamlarla, fil gibi adamlarn bayku gibi kadnlarla evlendiini- grm olan nikah memuru, bu arpc iftin masaya yrdn grnce bir kan kaldrd. Kedi ile kpek!

Archie, "Selam, Sayn Rahip," dedi. Nikah Davetiileri Odas'ndaki srgn yerinden, ahitlik et

mek zere ufak tefek kars Alsana'yla birlikte arlan eski dostu Sarnet Maya kbal, "O bir nikah memuru, Archibald," diyerek uyard onu. "Katolik bir Rahip deil."

"Tabii ya. ok zgnm. Heyecandan olmal." Kibirli nikah memuru, "imize bakalm," dedi. "Bugn ev

lendirilecek daha bir sr ift var."

52

Merasim aa yukar bundan ibaretti. Archie ona uzatlan kalemle adn (Alfred Archibald Jones), milliyetini Qngiliz) ve yan ( 4 7) yazd. "Meslek" balkl blm n zerinde bir sre tereddt ettikten sonra, "Reklamclk: (Basl Brorler)" ak-

lamasnda karar kld, sonra defteri imzalad. Clara da adn (Clara Iphegenia Bowden), milliyetini (Jamaikah) ve yan (19) yazd . Onun mesleiyle ilgili bir blm bulamaynca, en nemli noktal satra geti, imzasn att ve dorulduunda artk bir Jones'tu. Daha ncekilerine hi benzemeyen bir Jones .

.

Dar ktklar zaman hafif bir rzgarn, daha nce atlm konfetileri yerden kaldrp yeni iftin zerine serptii basamak}arda, Clara mor ipekli giymi iki Hintliden oluan nikah davetiileriyle ilk kez tant. inci gibi dileri ve bir sakat eli olan uzun boylu, yakkl Sarnet kbal, salam eliyle srekli onun srtna vuruyordu.

Tekrar tekrar, "Biliyor musun, bu benim fikrimdi," diyordu. "Btn bu evlilik ii benim fikri m di. O ihtiyar delikaniy ne za-

mandan beri tanyorum dersin, sahi ne zamandan beri?" " 1945'ten beri Sam." "Ben de sevimli eine bunu sylemeye alyordum,

1 945'ten beri; bir adam bu kadar uzun sre tanmsan, birlikte savamsan ve eer mutlu deilse, onu mutlu etmek senin grevindir. Ve o mutlu deildi! Sen ortaya kana kadar kesinlikle mutlu deildi! Akszllm balarsanz, bok ukurunda yuvarlanp duruyordu. Neyse ki, o imdi hepsini kaldrp att. Delilerin yeri kendileri gibilerinin yandr." Cmlesinin yarsna geldiinde Clara'nn neden sz ettiinden haberi bile olmadn fark edince Sarnet 'in soluu kesildi. "Her neyse, bunun nemi yok .. . Ama bu benim fikri m di."

Bir de ufak tefek, gergin rludald ve nedense Clara'y onaylamyormu gibi grnen (olsa olsa ondan birka ya byk), ka. rs Alsana vard; srekli, "Ah, evet, Bayan Jones," veya "Ah, hayr, Bayan Jones," diyerek Clara'y ileden kartyordu. Asabileip utanan Clara, ayakkabllarn tekrar giyrnek zorunda kalmt.

53

Archie daha byk bir davet yapamad iin Clara adna zlyordu. Ama davet edecek baka kimse yoktu ki. Dier akrabalar ve arkadalar dn davetiyesini kabul etmemiti; ki-

mi terstendiini hissetmi, kimi dehete dmt; dierleri ise sessizliin en doru seenek olduuna karar vermi ve son bir hafta boyunca biriken postann stnden titizlikte atlayp gemeyi, telefonu anamay yelemilerdi. Yalnzca lbelgaufts ailesi iyi dileklerini gndermiti; oysa onlar ne davet edilmi ne de olaydan haberdar edilmilerdi, ama gariptir, sabah postasndan yle bir not kmt:

14 ubat 1975

Sevgili Archibald, Genelde dnler benim hi de insancl olmayan yanm su

yzne karr, ama bugn bir gbek boruiein i yok olmaktan kurtanrken, bir kadtnla bir erkein mr boyu birlemesi fikrinde ok stcak bir duygu olduunu dndm. Biz insanlarn by. /esine imkansz bir ie kalktmast, sence de olaanst deil mi? Bir an iin ciddileeyim: Bil iyorsun, benim mesleim, bir 41Kadtn "n derinliklerine bak tp, bir psikiyatrist gibi ona tam bir saitk/ veya deil raporu vermektir. Dostum, bir metaforu geniletirsek, senin de ein-olacak-kadtn ruhsal ve zihinsel olarak byle incelediinden ve onu kusursuz bulduundan eminim. Sana rakibinin en iten tebriklerini iletmekten baka ne yapabilirim!

Horst lbelgaufts

Baka ne olmutu? O gn, 1975 yln meydana getiren dier 364 gnden ayrp esiz klacak baka hangi anlar vard? Clara, siyah takm elbise iinde terleyen gen bir zencinin, bir elma sandnn zerinden erkek ve kz kardelerine seslendiini hatrlyordu; yal bir dilenci kadn bir p tenekesinden ald karanfili sana takmt. Ama sonra her ey bitiverdi; Clara'nn hazrlayp jelatine sard sandviler antann dibin ...

54

de ac ekmeye brakld, gkyz bulutland ve yokuu kp King Ludd