z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · katz:...
TRANSCRIPT
![Page 1: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/1.jpg)
Z punktu widzenia kognitywisty:język naturalny
Wykład IV:
O znaczeniach w języku
![Page 2: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/2.jpg)
O roli składni...
Syntaksocentryzm: źródłem wszelkiej generatywności w języku jest składnia (reguły struktur frazowych)
struktury głębokie (później: powierzchniowe) determinują reprezentację semantyczną
struktury powierzchniowe determinują fonologię
![Page 3: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/3.jpg)
Język jako (umysłowy) pośrednik
[Ray Jackendoff]
Język jest zdolnością mentalną, na której funkcjonowanie składają się moduły: syntaktyczny, semantyczny i fonologiczny, współdziałające by przekształcić ciąg słów na strukturę pojęciową, oraz by w oparciu o struktury semantyczne wygenerować wypowiedzi języka naturalnego
Foundations of Language. Brain, Meaning, Grammar, Evolution (2000)
![Page 4: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/4.jpg)
Semantyka, umysł i poznanie
Ray Jackendoff, Tufts University
Semantics and Cognition (1976)
Semantic Structures (1990)
Foundations of Language: Brain, Meaning, Grammar, Evolution (2002)
Język to zjawisko mentalne
o charakterze obliczeniowym
realizowane przez mózg
![Page 5: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/5.jpg)
Zadania lingwistyki
struktura zdania zorganizowana na przynajmniej 4 poziomach: fonologicznym syntaktycznym (gramatyka X-kreska [X-bar]) semantycznym/pojęciowym przestrzennym
Każda adekwatna teoria lingwistyczna musi uwzględnić przynajmniej tak złożoną strukturę
![Page 6: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/6.jpg)
Zadania lingwistyki
poziom semantyczny:
trudno o zgodę co do sformułowania (struktura konceptualna Jackendoffa, sieci semantyczne, notacja logiczna, ramy i skrypty...)
składniki konceptualne i relacje pomiędzy nimi:
funkcyjno-argumentowa [XF[Y...],[Z...]]
modyfikacja
struktura przestrzenna: obraz sceny, którą zdanie opisuje (Johnson-Laird 1983)
![Page 7: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/7.jpg)
Model zdolności językowych
Trójdzielna gramatyka równoległa (Jackendoff)
![Page 8: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/8.jpg)
Kognitywistyczne ujęcie znaczenia
(1) Jak można charakteryzować wiadomości/myśli/ pojęcia które mówiący wyrażają/przekazują używając języka?
(2) W jaki sposób język je wyraża/przekazuje?
(3) Dzięki czemu takie jednostki mentalne funkcjonują jako znaczenia?
Procesy kognitywne wykorzystujące wiadomości językowe: procesy integrujące je z dotychczasową wiedzą procesy wyciągające wnioski i wydające sądy procesy wykorzystujące wiadomości językowe do kierowania uwagi na świat postrzegany zmysłowo i wyrabiające ocenę
![Page 9: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/9.jpg)
Semantyka w teorii umysłu
procesy wiążące wiadomości językowe z działaniami na/w świecie
![Page 10: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/10.jpg)
Podejścia kontekstualistyczne
istnieje szereg podejść traktujących znaczenie nie jako zjawisko mentalne, ale jako element (część) “środowiska”: behawioryzm: myślenie to cicha mowa Wittgenstein: nie ma ustalonych znaczeń związanych z wyrażeniami językowymi; najlepiej skatalogujmy kontekstualne użycia wyrażeń znaczenie nie jest czymś w mówiącym lub słuchającym, ale jest “negocjowane” w interakcjach pomiędzy nimi (konstrukt społeczny)
![Page 11: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/11.jpg)
Kolejne pytania
(4) Co jest obecne w umysłach ludzi, gdy “chwytają” znaczenie?
(5a) Jak społeczne interakcje pomiędzy jednostkami kształtują myśli i znaczenia
(5b) W jaki sposób współdziałające jednostki uznają, że podzielają pewne idee?
(6a) Jak współdziałające jednostki rozpoznają, że mają odmienne idee?
(6b) W jakich warunkach jednostka decyduje się przyjmować idee kogoś innego?
![Page 12: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/12.jpg)
H. Putnam o znaczeniach
The Meaning of Meaning (1975)
istnieją słowa, których (pełnych) znaczeń nie znamy
propozycja “lingwistycznego podziału pracy”: eksperci i laicy
Konkluzja: znaczenia nie są w głowach, ale “gdzieś w społeczności”
ale: (4), (5a), (6 a,b)
6b: dyskutujący eksperci (brak znaczenia “w społeczności”)
![Page 13: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/13.jpg)
Semantyka (specyficznie) lingwistyczna
... w odróżnieniu od wiedzy nielingwistycznej, myśli, znaczenia kontekstualnego
Dwa sposoby oddzielenia:
istnieje forma struktur poznawczych odmienna od formy lingwistycznej (fonologia i składnia) oraz znaczenia kontekstualnego (konceptualizacji) Katz, Chomsky, Sperber
![Page 14: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/14.jpg)
Semantyka (specyficznie) lingwistyczna
semantyka lingwistyczna to “okrojona” wersja znaczenia kontekstualnego obejmująca jedynie podzbiór jednostek i rozróżnień tego ostatniego
![Page 15: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/15.jpg)
Semantyka lingwistyczna vs konceptualizacja
semantyka charakterystyczna dla języka implikuje szczególną semantykę lingwistyczną języki mają odmienne zbiory jednostek leksykalnych zakładających odmienne systemy kulturowe (problem przekładu) języki wykorzystują odmienne wzorce leksykalizacji skorelowane z odmiennymi wzorcami gramatycznymi odmienne kategorie form fleksyjnych skutkujące odmiennym podziałem przestrzeni semantycznej (rodzaj, czas)
![Page 16: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/16.jpg)
Język i świat
wyrażenia lingwistyczne odnoszą się do rzeczy w świecie (Abbott)
By określić, czy zdanie jest prawdziwe czy fałszywe dwie rzeczy są niezbędne: (1) trzeba wiedzieć co zdanie znaczy oraz (2) trzeba je zestawić z sytuacją w świecie rzeczywistym (Bach)
Frege: język jest niezależny od jego użytkowników – ludzi:
![Page 17: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/17.jpg)
A teraz coś z zupełnie innej beczki:
Frege:
referencja (odniesienie):
sens: roślina o charakterystycznej budowie nadziemnej: z powierzchni wyrasta zdrewniały pień, na pewnej wysokości otoczony koroną...
skojarzenia osobiste: coś z czego
w dzieciństwie spadłem,
ścinane przez drwala:
![Page 18: Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalnykonderak.eu/materialy/pwk13_w4.pdf · Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię Frege:](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022012001/607c36b1c496477378161a7d/html5/thumbnails/18.jpg)
Język i świat, ponownie
Jak pogodzić realistyczny pogląd na język z podejściem mentalistycznym?
Katz: wyrzucić mentalizm z gramatyki generatywnej pozostawiając formalna maszynerię
Frege: ludzie używają języka dzięki temu, że go “wychwytują” - metafora umysłu wchodzącego w kontakt z czymś w świecie