Yswiriant

Mae’r Gwasanaeth Cynghori Ariannol yma i’ch helpu i reoli eich arian yn well. Rydym yn cynnig cyngor clir, diduedd i’ch helpu i wneud dewisiadau ar sail gwybodaeth.

Rydym yn ceisio sicrhau bod y wybodaeth a’r cyngor sydd yn y canllaw hwn yn gywir ar adeg ei argraffu. Am y wybodaeth a’r cyngor ariannol diweddaraf ewch i’n gwefan – moneyadviceservice.org.uk.

CynnwysBeth yw yswiriant? 2

Mathau o yswiriant 6

Pethau allweddol i feddwl amdanynt 22

Atebion i’ch cwestiynau 25

Camau nesaf 26

Os bydd pethau’n mynd o chwith 27

Esbonio’r jargon 28

Cysylltiadau defnyddiol 31

Mae’r canllaw hwn i chi os ydych am ddiogelu eich teulu, iechyd, incwm neu feddiannau.

Ar ôl ei ddarllen byddwch yn gwybod: ■ sut mae yswiriant yn gweithio a phryd y gallech fod ei angen ■ rhai o’r gwahanol fathau sydd ar gael, a ■ beth sydd angen i chi feddwl amdano wrth ei brynu.

Am y canllaw hwn

moneyadviceservice.org.uk 1

Mae’r Gwasanaeth Cynghori Ariannol yma i’ch helpu i reoli eich arian yn well. Rydym yn cynnig cyngor clir, diduedd i’ch helpu i wneud dewisiadau ar sail gwybodaeth.

Rydym yn ceisio sicrhau bod y wybodaeth a’r cyngor sydd yn y canllaw hwn yn gywir ar adeg ei argraffu. Am y wybodaeth a’r cyngor ariannol diweddaraf ewch i’n gwefan – moneyadviceservice.org.uk.

CynnwysBeth yw yswiriant? 2

Mathau o yswiriant 6

Pethau allweddol i feddwl amdanynt 22

Atebion i’ch cwestiynau 25

Camau nesaf 26

Os bydd pethau’n mynd o chwith 27

Esbonio’r jargon 28

Cysylltiadau defnyddiol 31

Mae’r canllaw hwn i chi os ydych am ddiogelu eich teulu, iechyd, incwm neu feddiannau.

Ar ôl ei ddarllen byddwch yn gwybod: ■ sut mae yswiriant yn gweithio a phryd y gallech fod ei angen ■ rhai o’r gwahanol fathau sydd ar gael, a ■ beth sydd angen i chi feddwl amdano wrth ei brynu.

Am y canllaw hwn

moneyadviceservice.org.uk 1

Mae yswiriant yn eich diogelu yn erbyn yr annisgwyl. Gall bywyd bob dydd fod yn llawn problemau. Meddyliwch am y ffordd y byddech yn ymdopi’n ariannol pe byddech chi neu’ch partner yn mynd yn sâl heb allu gweithio, neu pe byddai tân yn difrodi’ch cartref yn ddifrifol?Er ein bod wastad yn gobeithio na fydd rhywbeth drwg yn digwydd, dim ond chi sy’n gallu dewis a ydych yn fodlon neu’n gallu cymryd y risg. Os yw rhywbeth yn digwydd, efallai y bydd gennych ddigon o gynilion i allu ymdopi, ond rhag ofn na fydd, gall yswiriant helpu.

Gweler Deall y Jargon ar dudalen 28 am eglurhad o rai o’r geiriau y gallech ddod ar eu traws.

A oes angen yswiriant arnoch?Mae llawer o wahanol fathau o yswiriant ar gael a gall fod yn ddryslyd.

Mae yswiriant modur yn orfodol os ydych yn berchen ar gerbyd, p’un ai a ydych yn ei yrru neu beidio, oni bai bod gennych hysbysiad oddi-ar-y-ffordd statudol (SORN) ar ei gyfer.

Ac mae yswiriant atebolrwydd yn orfodol os ydych yn rhedeg mathau penodol o fusnes. Mae pob math arall o yswiriant yn opsiynol. Nid yw yswiriant adeiladau’n orfodol ond bydd y mwyafrif o fenthycwyr morgais yn mynnu ei fod gennych.

Efallai y byddwch yn ystyried gwahanol fathau o yswiriant ar adegau amrywiol yn eich bywyd. Er enghraifft, os ydych yn prynu cartref neu’n berchen arno, neu’n cychwyn teulu, efallai y byddwch eisiau diogelu eich incwm, benthyciadau, iechyd neu feddiannau. Ond os ydych yn sengl, heb ddibynyddion ac yn rhentu neu’n byw gartref, efallai na fydd angen pob un o’r rhain arnoch.

Defnyddiwch y rhestr wirio ddilynol er mwyn gweld pa yswiriant y gallech fod ei angen. I gael rhagor o wybodaeth am y gwahanol fathau o yswiriant sydd ar gael, beth maent yn eu yswirio, a beth i edrych allan amdano, gweler Mathau o yswiriant ar dudalen 6.

Hefyd mae rhagor o wybodaeth ar y mathau hyn o yswiriant ar adran Eich arian ein gwefan – gweler moneyadviceservice.org.uk.

Beth yw yswiriant?

2

Rhestr wirio yswiriant

A oes angen yswiriant arnoch?

Defnyddiwch ein cynllunydd cyllideb ar-lein i’ch helpu wrth ddeall faint o arian sy’n dod i mewn ichi yn ôl eich alldaliadau – gweler moneyadviceservice.org.uk/budget. Bydd hwn yn eich helpu i weithio allan sut y byddech yn ymdopi pe byddai rhywbeth annisgwyl yn digwydd. Ystyriwch a oes angen yswiriant arnoch pan yw’ch amgylchiadau’n newid, er enghraifft os ydych yn prynu cartref neu’n cychwyn teulu.

Beth os yw incwm eich cartref yn lleihau, oherwydd salwch, anabledd neu ddiweithdra?

Gall yswiriant penodol, sy’n hysbys ar brydiau fel yswiriant diogelu, dalu allan dan yr amgylchiadau hyn, ond fel arfer maent yn talu allan am gyfnod penodedig heb gynnwys pob math o amgylchiadau – gweler tudalennau 6-8. Gall budd-daliadau’r wladwriaeth helpu, ond nid yw’r mwyafrif yn cychwyn ar unwaith ac fel arfer maent yn parhau am gyfnod penodol yn unig.

Beth fyddai’n digwydd pe byddech chi neu’ch partner yn marw’n sydyn?

Mae yswiriant oes yn darparu rhywfaint o ddiogeledd ariannol i bobl sy’n dibynnu arnoch, rhag ofn eich bod yn marw’n annisgwyl – gweler tudalen 9. Hefyd mae’n syniad da i wirio beth fydd eich cynlluniau pensiwn yn talu allan pan ydych yn marw.

A ydych yn berchen ar gartref?

Mae’r mwyafrif o ddarparwyr morgeisi’n mynnu eich bod yn trefnu yswiriant adeiladau, ond mae’n werth gwirio bod y swm a yswirir yn ddigon i ailadeiladu’ch tyˆ – gweler tudalen 10. Hefyd mae polisïau amddiffyn morgais i yswirio’ch taliadau morgais os yw’ch incwm yn dod i ben oherwydd damwain, salwch neu ddiswyddiad – gweler tudalen 7.

Beth am eich meddiannau?

Os ydych yn berchen ar eich cartref eich hunan neu’n rhentu, eich cyfrifoldeb chi yw yswirio’ch meddiannau. Mae yswiriant cynnwys yn yswirio’r golled o gynnwys eich cartref ac eitemau eraill rydych yn mynd â nhw y tu allan i’ch cartref neu niwed iddynt – gweler tudalen 11.

A ydych yn gyrru? Mae’r gyfraith yn mynnu bod gennych yswiriant modur sylfaenol os ydych yn berchen ar gerbyd – gweler tudalen 12.

Beth am eich anifeiliaid anwes?

Gall yswiriant anifeiliaid anwes dalu tuag at filiau’r milfeddyg, a bydd rhai cynlluniau’n talu ichi hysbysebu os yw’ch anifail anwes wedi mynd ar goll, neu am ffïoedd llety cwn/cathod os oes rhaid ichi fynd mewn i’r ysbyty’n sydyn – gweler tudalen 13.

A pheidiwch ag anghofi o’r gwyliau

Gall yswiriant teithio eich yswirio yn erbyn damweiniau pan ydych dramor, o fagiau coll a lladrad i oediadau hedfan a biliau meddygol – gweler tudalen 17.

moneyadviceservice.org.uk 3

Mae yswiriant yn eich diogelu yn erbyn yr annisgwyl. Gall bywyd bob dydd fod yn llawn problemau. Meddyliwch am y ffordd y byddech yn ymdopi’n ariannol pe byddech chi neu’ch partner yn mynd yn sâl heb allu gweithio, neu pe byddai tân yn difrodi’ch cartref yn ddifrifol?Er ein bod wastad yn gobeithio na fydd rhywbeth drwg yn digwydd, dim ond chi sy’n gallu dewis a ydych yn fodlon neu’n gallu cymryd y risg. Os yw rhywbeth yn digwydd, efallai y bydd gennych ddigon o gynilion i allu ymdopi, ond rhag ofn na fydd, gall yswiriant helpu.

Gweler Deall y Jargon ar dudalen 28 am eglurhad o rai o’r geiriau y gallech ddod ar eu traws.

A oes angen yswiriant arnoch?Mae llawer o wahanol fathau o yswiriant ar gael a gall fod yn ddryslyd.

Mae yswiriant modur yn orfodol os ydych yn berchen ar gerbyd, p’un ai a ydych yn ei yrru neu beidio, oni bai bod gennych hysbysiad oddi-ar-y-ffordd statudol (SORN) ar ei gyfer.

Ac mae yswiriant atebolrwydd yn orfodol os ydych yn rhedeg mathau penodol o fusnes. Mae pob math arall o yswiriant yn opsiynol. Nid yw yswiriant adeiladau’n orfodol ond bydd y mwyafrif o fenthycwyr morgais yn mynnu ei fod gennych.

Efallai y byddwch yn ystyried gwahanol fathau o yswiriant ar adegau amrywiol yn eich bywyd. Er enghraifft, os ydych yn prynu cartref neu’n berchen arno, neu’n cychwyn teulu, efallai y byddwch eisiau diogelu eich incwm, benthyciadau, iechyd neu feddiannau. Ond os ydych yn sengl, heb ddibynyddion ac yn rhentu neu’n byw gartref, efallai na fydd angen pob un o’r rhain arnoch.

Defnyddiwch y rhestr wirio ddilynol er mwyn gweld pa yswiriant y gallech fod ei angen. I gael rhagor o wybodaeth am y gwahanol fathau o yswiriant sydd ar gael, beth maent yn eu yswirio, a beth i edrych allan amdano, gweler Mathau o yswiriant ar dudalen 6.

Hefyd mae rhagor o wybodaeth ar y mathau hyn o yswiriant ar adran Eich arian ein gwefan – gweler moneyadviceservice.org.uk.

Beth yw yswiriant?

2

Rhestr wirio yswiriant

A oes angen yswiriant arnoch?

Defnyddiwch ein cynllunydd cyllideb ar-lein i’ch helpu wrth ddeall faint o arian sy’n dod i mewn ichi yn ôl eich alldaliadau – gweler moneyadviceservice.org.uk/budget. Bydd hwn yn eich helpu i weithio allan sut y byddech yn ymdopi pe byddai rhywbeth annisgwyl yn digwydd. Ystyriwch a oes angen yswiriant arnoch pan yw’ch amgylchiadau’n newid, er enghraifft os ydych yn prynu cartref neu’n cychwyn teulu.

Beth os yw incwm eich cartref yn lleihau, oherwydd salwch, anabledd neu ddiweithdra?

Gall yswiriant penodol, sy’n hysbys ar brydiau fel yswiriant diogelu, dalu allan dan yr amgylchiadau hyn, ond fel arfer maent yn talu allan am gyfnod penodedig heb gynnwys pob math o amgylchiadau – gweler tudalennau 6-8. Gall budd-daliadau’r wladwriaeth helpu, ond nid yw’r mwyafrif yn cychwyn ar unwaith ac fel arfer maent yn parhau am gyfnod penodol yn unig.

Beth fyddai’n digwydd pe byddech chi neu’ch partner yn marw’n sydyn?

Mae yswiriant oes yn darparu rhywfaint o ddiogeledd ariannol i bobl sy’n dibynnu arnoch, rhag ofn eich bod yn marw’n annisgwyl – gweler tudalen 9. Hefyd mae’n syniad da i wirio beth fydd eich cynlluniau pensiwn yn talu allan pan ydych yn marw.

A ydych yn berchen ar gartref?

Mae’r mwyafrif o ddarparwyr morgeisi’n mynnu eich bod yn trefnu yswiriant adeiladau, ond mae’n werth gwirio bod y swm a yswirir yn ddigon i ailadeiladu’ch tyˆ – gweler tudalen 10. Hefyd mae polisïau amddiffyn morgais i yswirio’ch taliadau morgais os yw’ch incwm yn dod i ben oherwydd damwain, salwch neu ddiswyddiad – gweler tudalen 7.

Beth am eich meddiannau?

Os ydych yn berchen ar eich cartref eich hunan neu’n rhentu, eich cyfrifoldeb chi yw yswirio’ch meddiannau. Mae yswiriant cynnwys yn yswirio’r golled o gynnwys eich cartref ac eitemau eraill rydych yn mynd â nhw y tu allan i’ch cartref neu niwed iddynt – gweler tudalen 11.

A ydych yn gyrru? Mae’r gyfraith yn mynnu bod gennych yswiriant modur sylfaenol os ydych yn berchen ar gerbyd – gweler tudalen 12.

Beth am eich anifeiliaid anwes?

Gall yswiriant anifeiliaid anwes dalu tuag at filiau’r milfeddyg, a bydd rhai cynlluniau’n talu ichi hysbysebu os yw’ch anifail anwes wedi mynd ar goll, neu am ffïoedd llety cwn/cathod os oes rhaid ichi fynd mewn i’r ysbyty’n sydyn – gweler tudalen 13.

A pheidiwch ag anghofi o’r gwyliau

Gall yswiriant teithio eich yswirio yn erbyn damweiniau pan ydych dramor, o fagiau coll a lladrad i oediadau hedfan a biliau meddygol – gweler tudalen 17.

moneyadviceservice.org.uk 3

Sut mae yswiriant yn gweithioSeilir y swm rydych yn ei dalu am yswiriant ar y wybodaeth a roddwch i’r cwmni yswiriant a’r math o risg rydych am ei yswirio. Mae cwmnïau yswiriant yn defnyddio meini prawf penodol (fel ble rydych yn byw, a ydych yn ysmygu, a beth rydych am ei yswirio) i’w helpu wrth weithio allan pris (premiwm) yr yswiriant.

Mae’r cwmni yswiriant yn cytuno i dalu allan os yw’r digwyddiad rydych yn yswirio yn ei erbyn yn digwydd. Mae’n bwysig eich bod yn rhoi’r ffeithiau llawn i’r cwmni yswiriant wrth brynu yswiriant, gan y gallai gwybodaeth anghywir annilysu’ch polisi gan olygu na fydd y cwmni yswiriant yn talu allan.

Gallwch ddewis eich hunan ar bolisi pa gwmni i’w brynu, neu gallwch fynd at frocwr yswiriant a fydd yn eich helpu i ddewis – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31. Mae brocwr yswiriant yn broffesiynwr sy’n helpu pobl i ganfod amddiffyniad yswiriant cost-effeithiol addas. Gall brocwyr roi cyngor ar lawer o faterion yn ogystal â chefnogaeth wrth wneud hawliadau.

Wrth brynu yswiriant, cymharwch yr hyn mae’r polisi’n ei yswirio drwy’r amser, nid y pris yn unig. Efallai y bydd rhai’n rhatach nag eraill, ond efallai na fyddant yn cynnig yr un lefel o ddiogelwch.

Rheoleiddio yswiriant Mae’r Awdurdod Gwasanaethau Ariannol (FSA), rheoleiddiwr gwasanaethau ariannol y DU, yn rheoleiddio gwerthiannau’r mwyafrif o gynhyrchion yswiriant. Fodd bynnag, nid yw ei reolau gwerthu ar hyn o bryd yn cynnwys gwerthu gwarantiadau estynedig ar nwyddau di-fodur (fel ar nwyddau trydanol) ble mae’r person sy’n gwerthu’r yswiriant hefyd yn gwerthu’r nwyddau.

Hyd yn oed os nad yw ei reolau’n cynnwys gwerthu polisi, maent yn cynnwys y cwmni yswiriant sy’n darparu’r polisi, cyhyd ag y’i lleolir yn y DU ac y’i rheoleiddir gan yr FSA.

Rhestrir cwmnïau a reoleiddir a’u hasiantiaid ar Gofrestr yr FSA ac mae’n rhaid iddynt gwrdd â safonau penodol. Gwiriwch bob tro bod y cwmni rydych yn delio ag ef ar Gofrestr yr FSA trwy ffonio 0845 606 1234 neu fynd ar-lein i www.fsa.gov.uk/fsaregister. Os na fydd yn cael ei reoleiddio gan yr FSA, ni fydd mynediad gennych at weithdrefnau cwyno ac iawndal os aiff pethau o chwith – gweler tudalen 26.

4

A oes gennych gwestiwn am arian?O gyllidebu i fenthyca, o yswiriant neu gynilion i bensiynau, gall ein cynghorwyr hyfforddedig eich helpu gyda’ch cwestiynau. Rydym yn cynnig gwybodaeth a chyngor diduedd am ddim sy’n golygu na fyddwn yn gwerthu dim i chi. Mae’r cyngor ar gael mewn print, ar-lein, dros y ffôn ac wyneb yn wyneb.

Rydym hefyd yn cynnig cyngor wedi ei deilwra i’ch helpu i wneud dewisiadau ar adegau allweddol trwy gydol eich oes beth bynnag fo eich amgylchiadau. Cymrwch ein gwiriad iechyd ar-lein. Atebwch rai cwestiynau syml a chewch eich cynllun gweithredu personol i’ch helpu gyda’r hyn sydd raid i chi ei wneud ag arian a nodau tymor-hirach.

Ffoniwch ni ar 0300 500 5555 neu fynd ar-lein ar moneyadviceservice.org.uk/gwiriadiechyd.

Pwyntiau allweddol ■ Gwiriwch a oes angen yr yswiriant arnoch – mae’r rhan fwyaf o yswiriant yn opsiynol.

■ Canfyddwch a oes gennych yswiriant gyda pholisi presennol eisoes.

■ Rhowch y ffeithiau llawn bob tro, fel y gall eich cwmni weithio allan y premiwm cywir ichi.

moneyadviceservice.org.uk 5

Sut mae yswiriant yn gweithioSeilir y swm rydych yn ei dalu am yswiriant ar y wybodaeth a roddwch i’r cwmni yswiriant a’r math o risg rydych am ei yswirio. Mae cwmnïau yswiriant yn defnyddio meini prawf penodol (fel ble rydych yn byw, a ydych yn ysmygu, a beth rydych am ei yswirio) i’w helpu wrth weithio allan pris (premiwm) yr yswiriant.

Mae’r cwmni yswiriant yn cytuno i dalu allan os yw’r digwyddiad rydych yn yswirio yn ei erbyn yn digwydd. Mae’n bwysig eich bod yn rhoi’r ffeithiau llawn i’r cwmni yswiriant wrth brynu yswiriant, gan y gallai gwybodaeth anghywir annilysu’ch polisi gan olygu na fydd y cwmni yswiriant yn talu allan.

Gallwch ddewis eich hunan ar bolisi pa gwmni i’w brynu, neu gallwch fynd at frocwr yswiriant a fydd yn eich helpu i ddewis – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31. Mae brocwr yswiriant yn broffesiynwr sy’n helpu pobl i ganfod amddiffyniad yswiriant cost-effeithiol addas. Gall brocwyr roi cyngor ar lawer o faterion yn ogystal â chefnogaeth wrth wneud hawliadau.

Wrth brynu yswiriant, cymharwch yr hyn mae’r polisi’n ei yswirio drwy’r amser, nid y pris yn unig. Efallai y bydd rhai’n rhatach nag eraill, ond efallai na fyddant yn cynnig yr un lefel o ddiogelwch.

Rheoleiddio yswiriant Mae’r Awdurdod Gwasanaethau Ariannol (FSA), rheoleiddiwr gwasanaethau ariannol y DU, yn rheoleiddio gwerthiannau’r mwyafrif o gynhyrchion yswiriant. Fodd bynnag, nid yw ei reolau gwerthu ar hyn o bryd yn cynnwys gwerthu gwarantiadau estynedig ar nwyddau di-fodur (fel ar nwyddau trydanol) ble mae’r person sy’n gwerthu’r yswiriant hefyd yn gwerthu’r nwyddau.

Hyd yn oed os nad yw ei reolau’n cynnwys gwerthu polisi, maent yn cynnwys y cwmni yswiriant sy’n darparu’r polisi, cyhyd ag y’i lleolir yn y DU ac y’i rheoleiddir gan yr FSA.

Rhestrir cwmnïau a reoleiddir a’u hasiantiaid ar Gofrestr yr FSA ac mae’n rhaid iddynt gwrdd â safonau penodol. Gwiriwch bob tro bod y cwmni rydych yn delio ag ef ar Gofrestr yr FSA trwy ffonio 0845 606 1234 neu fynd ar-lein i www.fsa.gov.uk/fsaregister. Os na fydd yn cael ei reoleiddio gan yr FSA, ni fydd mynediad gennych at weithdrefnau cwyno ac iawndal os aiff pethau o chwith – gweler tudalen 26.

4

A oes gennych gwestiwn am arian?O gyllidebu i fenthyca, o yswiriant neu gynilion i bensiynau, gall ein cynghorwyr hyfforddedig eich helpu gyda’ch cwestiynau. Rydym yn cynnig gwybodaeth a chyngor diduedd am ddim sy’n golygu na fyddwn yn gwerthu dim i chi. Mae’r cyngor ar gael mewn print, ar-lein, dros y ffôn ac wyneb yn wyneb.

Rydym hefyd yn cynnig cyngor wedi ei deilwra i’ch helpu i wneud dewisiadau ar adegau allweddol trwy gydol eich oes beth bynnag fo eich amgylchiadau. Cymrwch ein gwiriad iechyd ar-lein. Atebwch rai cwestiynau syml a chewch eich cynllun gweithredu personol i’ch helpu gyda’r hyn sydd raid i chi ei wneud ag arian a nodau tymor-hirach.

Ffoniwch ni ar 0300 500 5555 neu fynd ar-lein ar moneyadviceservice.org.uk/gwiriadiechyd.

Pwyntiau allweddol ■ Gwiriwch a oes angen yr yswiriant arnoch – mae’r rhan fwyaf o yswiriant yn opsiynol.

■ Canfyddwch a oes gennych yswiriant gyda pholisi presennol eisoes.

■ Rhowch y ffeithiau llawn bob tro, fel y gall eich cwmni weithio allan y premiwm cywir ichi.

moneyadviceservice.org.uk 5

Amddiffyn eich incwm neu fenthycaAr ôl ichi drefnu unrhyw fath o fenthyciad, mae’n bwysig iawn eich bod yn gwneud yr holl daliadau’n llawn ac yn brydlon. Os yw’ch benthyciad yn forgais neu fenthyciad arall a ddiogelir ar eich cartref, gallech hefyd fod mewn perygl o golli’ch cartref os nad ydych yn cadw’r ad-daliadau i fyny. Gallai effeithio ar eich statws credyd hefyd.

Mae cynhyrchion a gynllunir i amddiffyn eich incwm neu fenthyca’n cynnwys:

■ yswiriant salwch critigol

■ yswiriant diogelu taliadau

■ yswiriant amddiffyn taliadau morgais

■ yswiriant amddiffyn incwm, ac

■ yswiriant bywyd.

Os ydych yn gyflogai a rydych yn mynd yn sâl, yn y mwyafrif o achosion mae rhaid i’ch cyflogwr dalu Tâl Salwch Statudol am hyd at 28 wythnos, er ei fod yn debygol y bydd hwn yn llawer llai na’ch enillion llawn.

Mae rhai cyflogwyr yn trefnu yswiriant amddiffyn incwm torfol i’w cyflogeion fel budd eu swydd, a gall hwn dalu incwm ar ôl y cyfnod o dâl salwch statudol. Felly gwnewch yn siwr eich bod yn gwirio beth mae’ch cyflogwr yn ei gynnig.

Ar ôl 28 wythnos neu os nad ydych yn gweithio, gall budd-daliadau’r wladwriaeth helpu. Ond nid yw’r mwyafrif yn cychwyn ar unwaith ac fel arfer maent yn parhau am gyfnod penodol yn unig. Efallai y bydd gennych ddigon o gynilion i’ch helpu, ond os na, gall yswiriant helpu.

Mathau o yswiriant

6

Yswiriant salwch critigol Mae hwn yn talu allan gyfandaliad os cewch eich diagnosio â salwch critigol penodol. Mae’r mwyafrif o bolisïau’n eich diogelu os ydych yn datblygu mathau penodol o ganser neu os ydych yn dioddef trawiad ar y galon y tu hwnt i lefel benodol o ddifrifoldeb. Mae’n bosibl eich bod wedi’ch diogelu hefyd os ydych yn datblygu MS neu fethiant yr arennau, neu os oes angen trawsblaniad organ bwysig neu ddargyfeiriad y rhydwelïau coronaidd. Mae llawer o bolisïau’n cynnwys cyflyrau eraill hefyd. Ond gwiriwch amodau’r polisi’n ofalus oherwydd gall rhai polisïau gynnwys un neu ddau o’r afiechydon hyn yn unig. Mae rhaid ichi ddatgelu unrhyw gyflyrau meddygol sy’n bodoli eisoes neu gallai’ch polisi fod yn annilys.

Gallwch ddefnyddio’r taliad am driniaeth feddygol, neu i dalu’ch morgais i ffwrdd neu am unrhyw beth arall.

Gwiriwch – darllenwch delerau’ch yswiriwr yn ofalus, nid am yr amrediad o afiechydon maent yn eu cynnwys yn unig ond hefyd ynghylch y ffordd y diffinir y rhain a’r lefel o ddifrifoldeb sydd ei hangen er mwyn cwrdd â’r diffiniad.

Yswiriant diogelu taliadau (PPI)Mae’r yswiriant hwn yn anelu at eich helpu wrth gadw’ch ad-daliadau benthyciad i fyny os na allwch weithio oherwydd diswyddo, damwain neu salwch. Gallwch drefnu polisi PPI yn benodol i dalu eich ad-daliadau morgais, sef yswiriant diogelu taliadau morgais (MPPI).

Bydd polisi nodweddiadol yn dechrau talu swm cytûn un mis ar ôl i’ch incwm ddod i ben oherwydd diswyddo, damwain neu salwch. Bydd yn talu allan am gyfnod penodol yn unig – fel arfer 12 neu 24 mis.

Ni chaniateir i’r mwyafrif o fenthycwyr werthu PPI ichi pan ydych yn trefnu benthyciad (yr unig eithriad i hwn yw os ydych yn trefnu PPI gyda chredyd manwerthu, fel cyfrif credyd gyda chwmni catalog), ond efallai y byddant yn rhoi dyfynbris ichi. Os ydych am drefnu polisi PPI, gallwch ddefnyddio’r dyfynbris hwn i chwilio’r farchnad er mwyn darganfod y ddêl orau.

Gwnewch yn siwr eich bod yn siopa o gwmpas, a defnyddiwch ein tablau cymharu ar-lein er mwyn cymharu nodweddion a chostau cynhyrchion PPI ac MPPI – gweler moneyadviceservice.org.uk/tables.

moneyadviceservice.org.uk 7

Amddiffyn eich incwm neu fenthycaAr ôl ichi drefnu unrhyw fath o fenthyciad, mae’n bwysig iawn eich bod yn gwneud yr holl daliadau’n llawn ac yn brydlon. Os yw’ch benthyciad yn forgais neu fenthyciad arall a ddiogelir ar eich cartref, gallech hefyd fod mewn perygl o golli’ch cartref os nad ydych yn cadw’r ad-daliadau i fyny. Gallai effeithio ar eich statws credyd hefyd.

Mae cynhyrchion a gynllunir i amddiffyn eich incwm neu fenthyca’n cynnwys:

■ yswiriant salwch critigol

■ yswiriant diogelu taliadau

■ yswiriant amddiffyn taliadau morgais

■ yswiriant amddiffyn incwm, ac

■ yswiriant bywyd.

Os ydych yn gyflogai a rydych yn mynd yn sâl, yn y mwyafrif o achosion mae rhaid i’ch cyflogwr dalu Tâl Salwch Statudol am hyd at 28 wythnos, er ei fod yn debygol y bydd hwn yn llawer llai na’ch enillion llawn.

Mae rhai cyflogwyr yn trefnu yswiriant amddiffyn incwm torfol i’w cyflogeion fel budd eu swydd, a gall hwn dalu incwm ar ôl y cyfnod o dâl salwch statudol. Felly gwnewch yn siwr eich bod yn gwirio beth mae’ch cyflogwr yn ei gynnig.

Ar ôl 28 wythnos neu os nad ydych yn gweithio, gall budd-daliadau’r wladwriaeth helpu. Ond nid yw’r mwyafrif yn cychwyn ar unwaith ac fel arfer maent yn parhau am gyfnod penodol yn unig. Efallai y bydd gennych ddigon o gynilion i’ch helpu, ond os na, gall yswiriant helpu.

Mathau o yswiriant

6

Yswiriant salwch critigol Mae hwn yn talu allan gyfandaliad os cewch eich diagnosio â salwch critigol penodol. Mae’r mwyafrif o bolisïau’n eich diogelu os ydych yn datblygu mathau penodol o ganser neu os ydych yn dioddef trawiad ar y galon y tu hwnt i lefel benodol o ddifrifoldeb. Mae’n bosibl eich bod wedi’ch diogelu hefyd os ydych yn datblygu MS neu fethiant yr arennau, neu os oes angen trawsblaniad organ bwysig neu ddargyfeiriad y rhydwelïau coronaidd. Mae llawer o bolisïau’n cynnwys cyflyrau eraill hefyd. Ond gwiriwch amodau’r polisi’n ofalus oherwydd gall rhai polisïau gynnwys un neu ddau o’r afiechydon hyn yn unig. Mae rhaid ichi ddatgelu unrhyw gyflyrau meddygol sy’n bodoli eisoes neu gallai’ch polisi fod yn annilys.

Gallwch ddefnyddio’r taliad am driniaeth feddygol, neu i dalu’ch morgais i ffwrdd neu am unrhyw beth arall.

Gwiriwch – darllenwch delerau’ch yswiriwr yn ofalus, nid am yr amrediad o afiechydon maent yn eu cynnwys yn unig ond hefyd ynghylch y ffordd y diffinir y rhain a’r lefel o ddifrifoldeb sydd ei hangen er mwyn cwrdd â’r diffiniad.

Yswiriant diogelu taliadau (PPI)Mae’r yswiriant hwn yn anelu at eich helpu wrth gadw’ch ad-daliadau benthyciad i fyny os na allwch weithio oherwydd diswyddo, damwain neu salwch. Gallwch drefnu polisi PPI yn benodol i dalu eich ad-daliadau morgais, sef yswiriant diogelu taliadau morgais (MPPI).

Bydd polisi nodweddiadol yn dechrau talu swm cytûn un mis ar ôl i’ch incwm ddod i ben oherwydd diswyddo, damwain neu salwch. Bydd yn talu allan am gyfnod penodol yn unig – fel arfer 12 neu 24 mis.

Ni chaniateir i’r mwyafrif o fenthycwyr werthu PPI ichi pan ydych yn trefnu benthyciad (yr unig eithriad i hwn yw os ydych yn trefnu PPI gyda chredyd manwerthu, fel cyfrif credyd gyda chwmni catalog), ond efallai y byddant yn rhoi dyfynbris ichi. Os ydych am drefnu polisi PPI, gallwch ddefnyddio’r dyfynbris hwn i chwilio’r farchnad er mwyn darganfod y ddêl orau.

Gwnewch yn siwr eich bod yn siopa o gwmpas, a defnyddiwch ein tablau cymharu ar-lein er mwyn cymharu nodweddion a chostau cynhyrchion PPI ac MPPI – gweler moneyadviceservice.org.uk/tables.

moneyadviceservice.org.uk 7

Mae amrywiad ar hwn o’r enw yswiriant diogelu incwm tymor byr. Mae hwn yn debyg ac eithrio ei fod yn talu allan swm a gysylltir â’ch incwm neu swm cyn-osodedig arall yn hytrach na swm a gysylltir ag ad-daliad benthyciad.

Yn hysbys hefyd fel yswiriant damwain, salwch a diweithdra (ASU).

Gwiriwch – os ydych yn penderfynu eich bod ei eisiau, edrychwch ar y telerau ac amodau’n ofalus, a gwiriwch ei fod yn cwmpasu’ch amgylchiadau. Er enghraifft, ni fyddai angen yswiriant diweithdra arnoch os nad oeddech yn gweithio pan gymerwyd y polisi allan, ac efallai na fydd rhai’n eich yswirio am broblemau meddygol a oedd yn bodoli eisoes.

Yswiriant diogelu incwmMae’n cymryd lle rhan o’ch incwm os na allwch weithio am amser hir oherwydd salwch neu anabledd. Mae’n parhau i dalu allan nes eich bod yn dychwelyd i’r gwaith, yn marw, neu nes bod cyfnod y polisi’n dod i ben, p’un bynnag sy’n dod yn gyntaf.

Fel arfer mae’r cynhyrchion hyn yn cynnig dewis o gyfnodau aros cyn eu bod yn dechrau talu allan (fel arfer 4, 13, 26 neu 52 wythnos). Po hwyaf yw’r cyfnod aros y cytunwch arno, yr isaf fydd eich premiymau, felly mae’n bwysig darganfod pa incwm a fyddech yn ei gael gan eich cyflogwr a chynhyrchion yswiriant eraill yn ystod y cyfnod aros.

Yn hysbys hefyd fel yswiriant iechyd parhaol (PHI).

Gwiriwch – gallai’r sicrwydd hwn fod ar gael trwy eich cyflogwr, felly gwnewch yn siwr eich bod yn gwirio beth mae’ch cyflogwr yn ei gynnig yn gyntaf.

Gwiriwch – efallai na fydd y sicrwydd hwn ar gael ichi os oes gennych broblemau iechyd eisoes neu swydd beryglus.

8

Yswiriant bywydOs yw rhywun yn dibynnu arnoch yn ariannol, sut fyddent yn ymdopi’n ariannol pe byddech yn marw?

Mae dau brif fath o yswiriant bywyd: yswiriant bywyd cyfan ac yswiriant tymor.

Nid yw yswiriant tymor ond yn talu allan os byddwch yn marw o fewn cyfnod penodol (er enghraifft 10, 15 neu 20 mlynedd). Os byddwch yn byw’n hwy na’r tymor, ni chewch unrhyw beth. Fel cwpl, gallwch hefyd drefnu yswiriant tymor yn enwau’r ddau ohonoch, gyda’r polisi yn talu allan adeg y farwolaeth gyntaf yn unig yn ystod y tymor.

Mae mathau gwahanol o bolisïau yn cynnwys:

■ budd-dal incwm teuluol – polisi sy’n talu incwm yn lle cyfandaliad

■ polisi cynyddol – ble mae sicrwydd a phremiymau’n codi dros y blynyddoedd

■ polisi gostyngol – ble mae sicrwydd a phremiymau’n gostwng dros y blynyddoedd, a

■ pholisi adnewyddadwy – sy’n eich galluogi i ymestyn y tymor gwreiddiol.

Yn aml cysylltir yswiriant tymor lleihaol â morgais ad-dalu. Yna gellir ei alw’n yswiriant tymor morgais neu’n yswiriant bywyd diogelu morgais.

Mae yswiriant oes gyfan yn talu swm y cytunir arno pan fyddwch yn marw, pryd bynnag y bydd hynny.

Gwiriwch – os nad oes gennych ddibynyddion, mae’n debygol na fydd angen sicrwydd bywyd arnoch.

moneyadviceservice.org.uk 9

Mae amrywiad ar hwn o’r enw yswiriant diogelu incwm tymor byr. Mae hwn yn debyg ac eithrio ei fod yn talu allan swm a gysylltir â’ch incwm neu swm cyn-osodedig arall yn hytrach na swm a gysylltir ag ad-daliad benthyciad.

Yn hysbys hefyd fel yswiriant damwain, salwch a diweithdra (ASU).

Gwiriwch – os ydych yn penderfynu eich bod ei eisiau, edrychwch ar y telerau ac amodau’n ofalus, a gwiriwch ei fod yn cwmpasu’ch amgylchiadau. Er enghraifft, ni fyddai angen yswiriant diweithdra arnoch os nad oeddech yn gweithio pan gymerwyd y polisi allan, ac efallai na fydd rhai’n eich yswirio am broblemau meddygol a oedd yn bodoli eisoes.

Yswiriant diogelu incwmMae’n cymryd lle rhan o’ch incwm os na allwch weithio am amser hir oherwydd salwch neu anabledd. Mae’n parhau i dalu allan nes eich bod yn dychwelyd i’r gwaith, yn marw, neu nes bod cyfnod y polisi’n dod i ben, p’un bynnag sy’n dod yn gyntaf.

Fel arfer mae’r cynhyrchion hyn yn cynnig dewis o gyfnodau aros cyn eu bod yn dechrau talu allan (fel arfer 4, 13, 26 neu 52 wythnos). Po hwyaf yw’r cyfnod aros y cytunwch arno, yr isaf fydd eich premiymau, felly mae’n bwysig darganfod pa incwm a fyddech yn ei gael gan eich cyflogwr a chynhyrchion yswiriant eraill yn ystod y cyfnod aros.

Yn hysbys hefyd fel yswiriant iechyd parhaol (PHI).

Gwiriwch – gallai’r sicrwydd hwn fod ar gael trwy eich cyflogwr, felly gwnewch yn siwr eich bod yn gwirio beth mae’ch cyflogwr yn ei gynnig yn gyntaf.

Gwiriwch – efallai na fydd y sicrwydd hwn ar gael ichi os oes gennych broblemau iechyd eisoes neu swydd beryglus.

8

Yswiriant bywydOs yw rhywun yn dibynnu arnoch yn ariannol, sut fyddent yn ymdopi’n ariannol pe byddech yn marw?

Mae dau brif fath o yswiriant bywyd: yswiriant bywyd cyfan ac yswiriant tymor.

Nid yw yswiriant tymor ond yn talu allan os byddwch yn marw o fewn cyfnod penodol (er enghraifft 10, 15 neu 20 mlynedd). Os byddwch yn byw’n hwy na’r tymor, ni chewch unrhyw beth. Fel cwpl, gallwch hefyd drefnu yswiriant tymor yn enwau’r ddau ohonoch, gyda’r polisi yn talu allan adeg y farwolaeth gyntaf yn unig yn ystod y tymor.

Mae mathau gwahanol o bolisïau yn cynnwys:

■ budd-dal incwm teuluol – polisi sy’n talu incwm yn lle cyfandaliad

■ polisi cynyddol – ble mae sicrwydd a phremiymau’n codi dros y blynyddoedd

■ polisi gostyngol – ble mae sicrwydd a phremiymau’n gostwng dros y blynyddoedd, a

■ pholisi adnewyddadwy – sy’n eich galluogi i ymestyn y tymor gwreiddiol.

Yn aml cysylltir yswiriant tymor lleihaol â morgais ad-dalu. Yna gellir ei alw’n yswiriant tymor morgais neu’n yswiriant bywyd diogelu morgais.

Mae yswiriant oes gyfan yn talu swm y cytunir arno pan fyddwch yn marw, pryd bynnag y bydd hynny.

Gwiriwch – os nad oes gennych ddibynyddion, mae’n debygol na fydd angen sicrwydd bywyd arnoch.

moneyadviceservice.org.uk 9

Diogelu’ch meddiannauMae yswiriant i ddiogelu’ch cartref a’ch meddiannau. Mae cynhyrchion a gynllunir ar gyfer yr amgylchiadau hyn yn cynnwys:

■ yswiriant adeiladau

■ yswiriant cynnwys

■ yswiriant modur, ac

■ yswiriant anifeiliaid anwes.

Yswiriant adeiladauOs ydych yn berchen ar eich cartref (gyda morgais neu hebddo) ac mae’n eiddo rhydd-ddaliad, dylech drefnu yswiriant adeiladau. Mae hwn yn yswirio’r gost am ailadeiladu’ch cartref os caiff ei ddifrodi gan dân, llifogydd neu ymsuddiant. Fel arfer mae’r gost am ailadeiladu rhwng traean ac hanner gwerth eich cartref. Gallwch wirio a oes digon o yswiriant adeiladau gennych trwy wefan y Gwasanaeth Gwybodaeth Cost Adeiladu (BCIS) – see www.bcis.co.uk.

Bydd y rhan fwyaf o fenthycwyr morgais yn mynnu eich bod yn ei brynu wrth gymryd morgais (gan ei fod yn diogelu eu hased os bydd rhywbeth yn digwydd i’r eiddo). Ond nid oes rhaid ichi gymryd sicrwydd gyda’r benthyciwr neilltuol hwnnw.

Dylai eiddo prydles a rhentu fod wedi eu talu gan y rhydd-ddeiliad, ond dylech wirio.

Yn aml mae polisïau’n cynnwys difrod i ffitiadau gosod fel baddonau a cheginau, yn ogystal â garejis, siediau a thai gwydr, er y gallent gau allan waliau, ffensiau, dreifiau a phyllau nofio.

Os ydych yn byw ar orlifdir gallech brofi anawsterau wrth geisio cael yswiriant adeiladau. Os oes gennych sicrwydd ar gyfer difrod gan lifogydd eisoes, dylai’r yswiriwr barhau i’w gynnig ichi, er efallai y bydd yn codi’ch premiymau, y taliad gwirfoddol neu’r ddau. Gweler gwefan Asiantaeth yr Amgylchedd er mwyn canfod a yw’ch eiddo mewn perygl o lifogydd – gweler www.environment-agency.gov.uk.

Nid yw yswiriant adeiladau’n cynnwys eich meddiannau. Mae angen yswirio’r rhain ar wahân gydag yswiriant cynnwys.

10

Mae angen ichi roi gwybod i’ch yswiriwr os ydych yn adeiladu at eich eiddo, er enghraifft gydag addasiad atig neu heulfan, gan y bydd hyn yn newid y gost o ailadeiladu.

Gwiriwch – efallai y byddwch yn gallu dod o hyd i ddêl well os ydych yn prynu yswiriant adeiladau a chynnwys gyda’i gilydd gan yr un yswiriwr. Yn aml gelwir yswiriant adeiladau a chynnwys cyfun yn yswiriant cartref neu aelwyd.

Yswiriant cynnwysMae hwn yn diogelu colled neu ddifrod i gynnwys eich cartref. Mae’n cynnwys eitemau o fewn eich cartref yn ogystal ag eitemau rydych yn mynd â nhw y tu allan, er enghraifft camerâu, gemwaith a gliniaduron. Bydd y mwyafrif o bolisïau’n eich yswirio yn erbyn lladrad a thân, a rhoi’r opsiwn ichi i yswirio yn erbyn difrod damweiniol.

Bydd angen ichi roi gwybod i’r yswirwyr ynghylch eitemau o werth uchel rydych am eu hyswirio, fel gemwaith drud neu gyfarpar camera. Efallai y bydd yswirwyr eisiau tystiolaeth brynu neu dystysgrifau prisio, felly cadwch y rhain yn ddiogel a thynnu lluniau o’r eitemau. Os ydynt yn gwrthod sicrwydd yn gyfangwbl, cysylltwch â brocwr yswiriant, a fydd yn gallu dod o hyd i yswiriwr arbenigol ichi.

Efallai y bydd eich yswiriant yn cael ei effeithio neu ei ganslo os ydych yn gadael eich cartref yn wag am gyfnod o amser (yn aml cyn lleied â 30 diwrnod) neu os ydych yn ei osod.

Os ydych yn rhentu’ch eiddo trwy landlord cymdeithasol cofrestredig fel cymdeithas tai, efallai y byddant yn cynnig cynllun ‘yswiriant gyda rhent’. Dyma ble gallwch dalu am eich yswiriant cynnwys ar yr un pryd â thalu’ch rhent. Gofynnwch i’ch landlord a ydynt yn darparu cynllun fel hwn.

Os oes gennych blentyn mewn prifysgol ac yn byw oddi gartref, gwiriwch a yw’ch polisi’n yswirio eu meddiannau nhw hefyd. Efallai y bydd angen iddynt drefnu eu hyswiriant cynnwys eu hunain.

Gwiriwch – bydd llawer o yswirwyr yn cynnig gostyngiadau os oes gennych larwm lladron a/neu gloeon ar y ffenestri, neu os ydych yn aelod o gynllun Gwarchod Cymdogaeth.

moneyadviceservice.org.uk 11

Diogelu’ch meddiannauMae yswiriant i ddiogelu’ch cartref a’ch meddiannau. Mae cynhyrchion a gynllunir ar gyfer yr amgylchiadau hyn yn cynnwys:

■ yswiriant adeiladau

■ yswiriant cynnwys

■ yswiriant modur, ac

■ yswiriant anifeiliaid anwes.

Yswiriant adeiladauOs ydych yn berchen ar eich cartref (gyda morgais neu hebddo) ac mae’n eiddo rhydd-ddaliad, dylech drefnu yswiriant adeiladau. Mae hwn yn yswirio’r gost am ailadeiladu’ch cartref os caiff ei ddifrodi gan dân, llifogydd neu ymsuddiant. Fel arfer mae’r gost am ailadeiladu rhwng traean ac hanner gwerth eich cartref. Gallwch wirio a oes digon o yswiriant adeiladau gennych trwy wefan y Gwasanaeth Gwybodaeth Cost Adeiladu (BCIS) – see www.bcis.co.uk.

Bydd y rhan fwyaf o fenthycwyr morgais yn mynnu eich bod yn ei brynu wrth gymryd morgais (gan ei fod yn diogelu eu hased os bydd rhywbeth yn digwydd i’r eiddo). Ond nid oes rhaid ichi gymryd sicrwydd gyda’r benthyciwr neilltuol hwnnw.

Dylai eiddo prydles a rhentu fod wedi eu talu gan y rhydd-ddeiliad, ond dylech wirio.

Yn aml mae polisïau’n cynnwys difrod i ffitiadau gosod fel baddonau a cheginau, yn ogystal â garejis, siediau a thai gwydr, er y gallent gau allan waliau, ffensiau, dreifiau a phyllau nofio.

Os ydych yn byw ar orlifdir gallech brofi anawsterau wrth geisio cael yswiriant adeiladau. Os oes gennych sicrwydd ar gyfer difrod gan lifogydd eisoes, dylai’r yswiriwr barhau i’w gynnig ichi, er efallai y bydd yn codi’ch premiymau, y taliad gwirfoddol neu’r ddau. Gweler gwefan Asiantaeth yr Amgylchedd er mwyn canfod a yw’ch eiddo mewn perygl o lifogydd – gweler www.environment-agency.gov.uk.

Nid yw yswiriant adeiladau’n cynnwys eich meddiannau. Mae angen yswirio’r rhain ar wahân gydag yswiriant cynnwys.

10

Mae angen ichi roi gwybod i’ch yswiriwr os ydych yn adeiladu at eich eiddo, er enghraifft gydag addasiad atig neu heulfan, gan y bydd hyn yn newid y gost o ailadeiladu.

Gwiriwch – efallai y byddwch yn gallu dod o hyd i ddêl well os ydych yn prynu yswiriant adeiladau a chynnwys gyda’i gilydd gan yr un yswiriwr. Yn aml gelwir yswiriant adeiladau a chynnwys cyfun yn yswiriant cartref neu aelwyd.

Yswiriant cynnwysMae hwn yn diogelu colled neu ddifrod i gynnwys eich cartref. Mae’n cynnwys eitemau o fewn eich cartref yn ogystal ag eitemau rydych yn mynd â nhw y tu allan, er enghraifft camerâu, gemwaith a gliniaduron. Bydd y mwyafrif o bolisïau’n eich yswirio yn erbyn lladrad a thân, a rhoi’r opsiwn ichi i yswirio yn erbyn difrod damweiniol.

Bydd angen ichi roi gwybod i’r yswirwyr ynghylch eitemau o werth uchel rydych am eu hyswirio, fel gemwaith drud neu gyfarpar camera. Efallai y bydd yswirwyr eisiau tystiolaeth brynu neu dystysgrifau prisio, felly cadwch y rhain yn ddiogel a thynnu lluniau o’r eitemau. Os ydynt yn gwrthod sicrwydd yn gyfangwbl, cysylltwch â brocwr yswiriant, a fydd yn gallu dod o hyd i yswiriwr arbenigol ichi.

Efallai y bydd eich yswiriant yn cael ei effeithio neu ei ganslo os ydych yn gadael eich cartref yn wag am gyfnod o amser (yn aml cyn lleied â 30 diwrnod) neu os ydych yn ei osod.

Os ydych yn rhentu’ch eiddo trwy landlord cymdeithasol cofrestredig fel cymdeithas tai, efallai y byddant yn cynnig cynllun ‘yswiriant gyda rhent’. Dyma ble gallwch dalu am eich yswiriant cynnwys ar yr un pryd â thalu’ch rhent. Gofynnwch i’ch landlord a ydynt yn darparu cynllun fel hwn.

Os oes gennych blentyn mewn prifysgol ac yn byw oddi gartref, gwiriwch a yw’ch polisi’n yswirio eu meddiannau nhw hefyd. Efallai y bydd angen iddynt drefnu eu hyswiriant cynnwys eu hunain.

Gwiriwch – bydd llawer o yswirwyr yn cynnig gostyngiadau os oes gennych larwm lladron a/neu gloeon ar y ffenestri, neu os ydych yn aelod o gynllun Gwarchod Cymdogaeth.

moneyadviceservice.org.uk 11

Yswiriant modurMae’r gyfraith yn dweud bod rhaid ichi gael yswiriant modur os ydych yn perchen ar gerbyd, os ydych yn ei yrru neu beidio, oni bai fod gennych hysbysiad oddi-ar-y-ffordd statudol (SORN) iddo. Mae rhai polisïau’n cynnwys amnewid neu drwsio’ch cerbyd, yn dibynnu ar amgylchiadau’r ddamwain.

Os gwrthodir sicrwydd ichi ar sail iechyd neu oedran, efallai y bydd yswiriwr arbenigol yn gallu helpu.

Gallwch ddewis o dair lefel o sicrwydd:

■ trydydd parti – dyma’r gofyniad cyfreithiol lleiaf ac mae’n eich yswirio os ydych yn anafu trydydd parti (fel gwylwyr diniwed, teithwyr neu eiddo), ond nid yw’n cynnwys niwed i’ch cerbyd

■ trydydd parti, tân a lladrad – yn cynnwys anafiadau ac atebolrwyddau trydydd parti, ac hefyd dân a lladrad i’ch cerbyd, ond nid difrod damweiniol i’ch cerbyd, neu

■ gynhwysfawr – yn cynnwys anafiadau ac atebolrwyddau trydydd parti, yn ogystal â thân, lladrad a difrod damweiniol i’ch cerbyd.

Rydych yn talu premiwm yn dibynnu ar ffactorau amrywiol gan gynnwys gwneuthuriad y car, maint y peiriant, eich oedran a ble rydych yn byw. Po uchaf y tâl dros ben rydych yn fodlon ei dalu, po isaf fydd eich premiwm.

Hefyd byddwch yn tueddu i gael premiymau is os ydych yn parcio’ch car yn rhywle diogel (mewn garej dros nos er enghraifft) neu os oes trwydded yrru lân gennych.

Yn dibynnu ar eich hanes o hawliadau, gall y cwmni yswiriant gynnig gostyngiad ichi os nad ydych wedi gwneud hawliadau. Mae rhai cwmnïau’n caniatáu ichi dalu swm i warantu’r gostyngiad hwnnw. Cofiwch eich bod yn talu i gadw’r gostyngiad am beidio gwneud hawliadau ac nid i gadw’ch premiymau ar lefel benodol – efallai y byddant yn codi o hyd, er enghraifft oherwydd cynnydd cyffredinol o ran prisiau. Hefyd fel arfer gellir eu trosglwyddo i yswiriwr arall.

Os defnyddiwch wefan gymharu, gwiriwch lefel y sicrwydd a gynigir ichi, gan nad y polisi rhataf yw’r gorau bob tro.

Gwiriwch – peidiwch ag anghofio nad yw yswiriant modur yn cynnig sicrwydd ar gyfer ceir yn torri i lawr, felly bydd yn rhaid i chi drefnu sicrwydd torri i lawr ar wahân os ydych am gael hyn.

12

Yswiriant anifeiliaid anwesMae tri math o sicrwydd:

■ gydol oes – bydd yn talu allan am gyflyrau penodol (anafiadau, afiechydon ac yn y blaen) ar gyfer hyd bywyd eich anifail anwes

■ lefel ganol – bydd yn talu allan am gyflyrau penodol ar gyfer hyd bywyd eich anifail anwes ond gyda therfyn ar y swm a delir allan am unrhyw gyflwr neilltuol, a

■ amser cyfyngedig – bydd yn talu allan am 12 mis yn unig i bob cyflwr.

Mae pob polisi’n adnewyddadwy ar sylfaen flynyddol, felly gall yr yswiriwr roi terfyn arno neu amrywio telerau ac amodau’r yswiriant ar y dyddiad adnewyddu. Ac ym mhob achos mae’r sicrwydd yn parhau os ydych yn dal i dalu’r premiymau’n unig.

Mae polisïau’n amrywio, ond heblaw am daliad mwyaf cytûn ar gyfer biliau’r milfeddyg a meddyginiaeth, bydd rhai’n talu ichi hysbysebu os yw’ch anifail anwes wedi mynd ar goll, neu am ffïoedd llety cwn a chathod os oes rhaid ichi fynd mewn i’r ysbyty’n sydyn. Mewn rhai achosion bydd yn cynnwys y gost o wneud yn iawn am ddifrod a achosir gan eich anifail anwes hefyd.

Fel arfer nid yw’n cynnwys eitemau cynnal fel brechiadau blynyddol, brechiadau ychwanegol, clipio ewinedd ac ysbaddu.

Gwiriwch – wrth ddewis polisi, ystyriwch y posibilrwydd y bydd eich anifail anwes yn datblygu salwch parhaus, gan fod rhai bridiau’n dueddol i ddioddef o gyflyrau penodol.

Gwiriwch – bob tro gwnewch yn siwr eich bod yn datgelu unrhyw wybodaeth berthnasol allweddol.

moneyadviceservice.org.uk 13

Yswiriant modurMae’r gyfraith yn dweud bod rhaid ichi gael yswiriant modur os ydych yn perchen ar gerbyd, os ydych yn ei yrru neu beidio, oni bai fod gennych hysbysiad oddi-ar-y-ffordd statudol (SORN) iddo. Mae rhai polisïau’n cynnwys amnewid neu drwsio’ch cerbyd, yn dibynnu ar amgylchiadau’r ddamwain.

Os gwrthodir sicrwydd ichi ar sail iechyd neu oedran, efallai y bydd yswiriwr arbenigol yn gallu helpu.

Gallwch ddewis o dair lefel o sicrwydd:

■ trydydd parti – dyma’r gofyniad cyfreithiol lleiaf ac mae’n eich yswirio os ydych yn anafu trydydd parti (fel gwylwyr diniwed, teithwyr neu eiddo), ond nid yw’n cynnwys niwed i’ch cerbyd

■ trydydd parti, tân a lladrad – yn cynnwys anafiadau ac atebolrwyddau trydydd parti, ac hefyd dân a lladrad i’ch cerbyd, ond nid difrod damweiniol i’ch cerbyd, neu

■ gynhwysfawr – yn cynnwys anafiadau ac atebolrwyddau trydydd parti, yn ogystal â thân, lladrad a difrod damweiniol i’ch cerbyd.

Rydych yn talu premiwm yn dibynnu ar ffactorau amrywiol gan gynnwys gwneuthuriad y car, maint y peiriant, eich oedran a ble rydych yn byw. Po uchaf y tâl dros ben rydych yn fodlon ei dalu, po isaf fydd eich premiwm.

Hefyd byddwch yn tueddu i gael premiymau is os ydych yn parcio’ch car yn rhywle diogel (mewn garej dros nos er enghraifft) neu os oes trwydded yrru lân gennych.

Yn dibynnu ar eich hanes o hawliadau, gall y cwmni yswiriant gynnig gostyngiad ichi os nad ydych wedi gwneud hawliadau. Mae rhai cwmnïau’n caniatáu ichi dalu swm i warantu’r gostyngiad hwnnw. Cofiwch eich bod yn talu i gadw’r gostyngiad am beidio gwneud hawliadau ac nid i gadw’ch premiymau ar lefel benodol – efallai y byddant yn codi o hyd, er enghraifft oherwydd cynnydd cyffredinol o ran prisiau. Hefyd fel arfer gellir eu trosglwyddo i yswiriwr arall.

Os defnyddiwch wefan gymharu, gwiriwch lefel y sicrwydd a gynigir ichi, gan nad y polisi rhataf yw’r gorau bob tro.

Gwiriwch – peidiwch ag anghofio nad yw yswiriant modur yn cynnig sicrwydd ar gyfer ceir yn torri i lawr, felly bydd yn rhaid i chi drefnu sicrwydd torri i lawr ar wahân os ydych am gael hyn.

12

Yswiriant anifeiliaid anwesMae tri math o sicrwydd:

■ gydol oes – bydd yn talu allan am gyflyrau penodol (anafiadau, afiechydon ac yn y blaen) ar gyfer hyd bywyd eich anifail anwes

■ lefel ganol – bydd yn talu allan am gyflyrau penodol ar gyfer hyd bywyd eich anifail anwes ond gyda therfyn ar y swm a delir allan am unrhyw gyflwr neilltuol, a

■ amser cyfyngedig – bydd yn talu allan am 12 mis yn unig i bob cyflwr.

Mae pob polisi’n adnewyddadwy ar sylfaen flynyddol, felly gall yr yswiriwr roi terfyn arno neu amrywio telerau ac amodau’r yswiriant ar y dyddiad adnewyddu. Ac ym mhob achos mae’r sicrwydd yn parhau os ydych yn dal i dalu’r premiymau’n unig.

Mae polisïau’n amrywio, ond heblaw am daliad mwyaf cytûn ar gyfer biliau’r milfeddyg a meddyginiaeth, bydd rhai’n talu ichi hysbysebu os yw’ch anifail anwes wedi mynd ar goll, neu am ffïoedd llety cwn a chathod os oes rhaid ichi fynd mewn i’r ysbyty’n sydyn. Mewn rhai achosion bydd yn cynnwys y gost o wneud yn iawn am ddifrod a achosir gan eich anifail anwes hefyd.

Fel arfer nid yw’n cynnwys eitemau cynnal fel brechiadau blynyddol, brechiadau ychwanegol, clipio ewinedd ac ysbaddu.

Gwiriwch – wrth ddewis polisi, ystyriwch y posibilrwydd y bydd eich anifail anwes yn datblygu salwch parhaus, gan fod rhai bridiau’n dueddol i ddioddef o gyflyrau penodol.

Gwiriwch – bob tro gwnewch yn siwr eich bod yn datgelu unrhyw wybodaeth berthnasol allweddol.

moneyadviceservice.org.uk 13

Diogelu eich iechydMae gan bob preswylydd yn y DU hawl i ofal iechyd am ddim gan y GIG, ond efallai y byddwch eisiau cael yswiriant iechyd fel y gallwch gael dewis o ran lefel y gofal rydych yn ei gael, ble y cewch driniaeth, pryd y cewch driniaeth neu os nad ydych am ddefnyddio’r GIG.

Mae cynhyrchion a gynllunir ar gyfer yr amgylchiadau hyn yn cynnwys:

■ yswiriant meddygol preifat

■ cynlluniau arian parod iechyd, ac

■ yswiriant deintyddol.

Yswiriant meddygol preifat (PMI)Mae’r yswiriant hwn yn cynnwys triniaeth feddygol ac fel arfer mae’n golygu y gallwch gael triniaeth yn gyflymach na gyda’r GIG. Bydd y sicrwydd a gewch yn amrywio, ond gall yswiriant meddygol preifat dalu costau’r mwyafrif o driniaethau i gleifion mewnol (profion a llawfeddygaeth) a llawfeddygaeth gofal dydd.

Mae rhai’n ymestyn i driniaethau i gleifion allanol (fel ymweliadau â meddygon ymgynghorol neu arbenigwyr).

Gallwch brynu sicrwydd ar sylfaen warantu feddygol lawn. Mae hyn yn golygu y gofynnir cwestiynau ichi am eich iechyd ac, yn seiliedig ar y wybodaeth a ddarparwch, bydd yr yswiriwr yn penderfynu ar amodau’ch sicrwydd.

Hefyd gallwch wneud cais am sicrwydd ar sylfaen gohiriad. Mae hyn yn golygu na ofynnir unrhyw gwestiynau ichi am eich iechyd, ond os ydych wedi dioddef o unrhyw gyflyrau iechyd yn y pum mlynedd diwethaf, caiff y rhain eu cau allan o’r sicrwydd am gyfnod penodedig.

Ni allwch gymryd sicrwydd yn awr am driniaeth y gwyddoch y byddwch ei hangen. Os ydych wedi cael problemau iechyd yn y gorffennol, gall eich yswiriwr wrthod eu cynnwys. Os gofynnir ichi ddatgelu’r rhain wrth wneud cais am yswiriant, mae rhaid ichi wneud hynny neu gallech annilysu’ch polisi.

Mae’n anhebygol y bydd yn cynnwys triniaeth am gyflyrau meddygol cronig, gofal deintyddol, beichiogrwydd, HIV/AIDS, triniaeth am ffrwythlondeb, cyflyrau meddyliol neu seiciatrig, a thriniaethau y gallech ddewis eu cael, fel llawfeddygaeth gosmetig.

14

I gadw costau i lawr gallech ddewis talu mwy o’r bil, neu gallech ddewis sicrwydd sy’n gymwys dim ond os nad yw gwasanaethau GIG ar gael o fewn amserlen benodol.

Gwiriwch – holwch a yw eich cyflogwr yn darparu yswiriant iechyd fel rhan o’ch pecyn buddiannau.

Cynlluniau arian parod iechydMae’r rhain yn darparu symiau o arian parod cyfyngedig tuag at filiau gofal iechyd bob-dydd. Mae gwahanol bolisïau’n cynnwys un math o ofal iechyd neu gyfuniad ohonynt, fel gofal deintyddol, gofal optegol, ffisiotherapi, neu gyfnodau yn yr ysbyty.

Gwiriwch – mae gan rai polisïau gyfyngiadau o ran oedran a byddant yn eich yswirio dim ond os ydych o dan oedran penodol (yn aml 65). Os ydych wedi cael problemau iechyd yn y gorffennol, gallai’r cynllun arian parod beidio â thalu allan ar fathau penodol o ofal iechyd. Hefyd mae rhai cynlluniau’n gweithredu cyfnodau cymhwyso, sy’n golygu na fyddant yn talu am unrhyw driniaeth rydych yn ei chael yn ystod ychydig fisoedd cyntaf y polisi.

Yswiriant deintyddolMae hwn yn gynllun iechyd arian parod sy’n canolbwyntio ar ofal deintyddol. Mae’r mwyafrif o gynlluniau deintyddol yn talu am wiriadau ddwywaith y flwyddyn, yn ogystal ag am driniaethau fel coronau, gwaith ar sianel y gwreiddyn, pontydd a dannedd gosod hyd at fwyafswm cytûn bob blwyddyn. Yn aml, mae gwaith mwy difrifol fel canser geneuol, llawfeddygaeth a chrawniadau deintyddol difrifol yn cael eu heithrio.

Gwiriwch – ni ellir trosglwyddo rhai o’r polisïau hyn rhwng deintyddion.

moneyadviceservice.org.uk 15

Diogelu eich iechydMae gan bob preswylydd yn y DU hawl i ofal iechyd am ddim gan y GIG, ond efallai y byddwch eisiau cael yswiriant iechyd fel y gallwch gael dewis o ran lefel y gofal rydych yn ei gael, ble y cewch driniaeth, pryd y cewch driniaeth neu os nad ydych am ddefnyddio’r GIG.

Mae cynhyrchion a gynllunir ar gyfer yr amgylchiadau hyn yn cynnwys:

■ yswiriant meddygol preifat

■ cynlluniau arian parod iechyd, ac

■ yswiriant deintyddol.

Yswiriant meddygol preifat (PMI)Mae’r yswiriant hwn yn cynnwys triniaeth feddygol ac fel arfer mae’n golygu y gallwch gael triniaeth yn gyflymach na gyda’r GIG. Bydd y sicrwydd a gewch yn amrywio, ond gall yswiriant meddygol preifat dalu costau’r mwyafrif o driniaethau i gleifion mewnol (profion a llawfeddygaeth) a llawfeddygaeth gofal dydd.

Mae rhai’n ymestyn i driniaethau i gleifion allanol (fel ymweliadau â meddygon ymgynghorol neu arbenigwyr).

Gallwch brynu sicrwydd ar sylfaen warantu feddygol lawn. Mae hyn yn golygu y gofynnir cwestiynau ichi am eich iechyd ac, yn seiliedig ar y wybodaeth a ddarparwch, bydd yr yswiriwr yn penderfynu ar amodau’ch sicrwydd.

Hefyd gallwch wneud cais am sicrwydd ar sylfaen gohiriad. Mae hyn yn golygu na ofynnir unrhyw gwestiynau ichi am eich iechyd, ond os ydych wedi dioddef o unrhyw gyflyrau iechyd yn y pum mlynedd diwethaf, caiff y rhain eu cau allan o’r sicrwydd am gyfnod penodedig.

Ni allwch gymryd sicrwydd yn awr am driniaeth y gwyddoch y byddwch ei hangen. Os ydych wedi cael problemau iechyd yn y gorffennol, gall eich yswiriwr wrthod eu cynnwys. Os gofynnir ichi ddatgelu’r rhain wrth wneud cais am yswiriant, mae rhaid ichi wneud hynny neu gallech annilysu’ch polisi.

Mae’n anhebygol y bydd yn cynnwys triniaeth am gyflyrau meddygol cronig, gofal deintyddol, beichiogrwydd, HIV/AIDS, triniaeth am ffrwythlondeb, cyflyrau meddyliol neu seiciatrig, a thriniaethau y gallech ddewis eu cael, fel llawfeddygaeth gosmetig.

14

I gadw costau i lawr gallech ddewis talu mwy o’r bil, neu gallech ddewis sicrwydd sy’n gymwys dim ond os nad yw gwasanaethau GIG ar gael o fewn amserlen benodol.

Gwiriwch – holwch a yw eich cyflogwr yn darparu yswiriant iechyd fel rhan o’ch pecyn buddiannau.

Cynlluniau arian parod iechydMae’r rhain yn darparu symiau o arian parod cyfyngedig tuag at filiau gofal iechyd bob-dydd. Mae gwahanol bolisïau’n cynnwys un math o ofal iechyd neu gyfuniad ohonynt, fel gofal deintyddol, gofal optegol, ffisiotherapi, neu gyfnodau yn yr ysbyty.

Gwiriwch – mae gan rai polisïau gyfyngiadau o ran oedran a byddant yn eich yswirio dim ond os ydych o dan oedran penodol (yn aml 65). Os ydych wedi cael problemau iechyd yn y gorffennol, gallai’r cynllun arian parod beidio â thalu allan ar fathau penodol o ofal iechyd. Hefyd mae rhai cynlluniau’n gweithredu cyfnodau cymhwyso, sy’n golygu na fyddant yn talu am unrhyw driniaeth rydych yn ei chael yn ystod ychydig fisoedd cyntaf y polisi.

Yswiriant deintyddolMae hwn yn gynllun iechyd arian parod sy’n canolbwyntio ar ofal deintyddol. Mae’r mwyafrif o gynlluniau deintyddol yn talu am wiriadau ddwywaith y flwyddyn, yn ogystal ag am driniaethau fel coronau, gwaith ar sianel y gwreiddyn, pontydd a dannedd gosod hyd at fwyafswm cytûn bob blwyddyn. Yn aml, mae gwaith mwy difrifol fel canser geneuol, llawfeddygaeth a chrawniadau deintyddol difrifol yn cael eu heithrio.

Gwiriwch – ni ellir trosglwyddo rhai o’r polisïau hyn rhwng deintyddion.

moneyadviceservice.org.uk 15

Mathau eraill o yswiriantMae mathau eraill o yswiriant y gallech eu hystyried yn cynnwys:

■ yswiriant costau cyfreithiol

■ yswiriant teithio

■ gwarantau estynedig

■ yswiriant gofal hirdymor, ac

■ yswiriant busnes.

Yswiriant treuliau cyfreithiolDyma ffordd i ddiogelu eich hunan yn erbyn peth o’r costau cysylltiedig wrth ariannu anghydfod cyfreithiol, a all fod yn ddrud iawn. Mae dau fath sylfaenol o yswiriant treuliau cyfreithiol: cyn y digwyddiad ac ar ôl y digwyddiad.

Mae sicrwydd cyn-y-digwyddiad yn darparu am linellau cymorth ar gyfer cyngor cyfreithiol, yn ogystal â chostau penodi cyfreithwyr, tystion arbenigol a chynrychiolaeth os yw’r hawliad yn mynd i’r llys. Gellir ei brynu gyda rhai polisïau yswiriant.

Er enghraifft, gall rhai cwmnïau sy’n gwerthu yswiriant modur a chynnwys aelwyd gynnwys yr yswiriant hwn fel ychwanegyn am ddim, tra bod eraill yn rhoi’r opsiwn ichi i atodi’r yswiriant am bremiwm ychwanegol. Os yw wedi’i gynnwys fel mater o drefn ond nad ydych ei eisiau, gallwch optio allan ohono.

Cymerir sicrwydd ar-ôl-y-digwyddiad allan ar adeg ceisio cymorth cyfreithiol. Yn aml byddwch yn trefnu hwn trwy’ch cyfreithiwr ond mae brocwyr arbenigol yn ei werthu hefyd. Mae’n costio llawer mwy na sicrwydd cyn-y-digwyddiad, ac yn cynnwys yr un anghydfod cyfreithiol yn unig.

Gwiriwch – dylech wirio dogfennau eich polisi yswiriant yn ofalus i sicrhau eich bod yn deall pa sicrwydd sydd gennych, lefel y sicrwydd ac unrhyw gyfyngiadau sy’n gymwys.

Gwiriwch – fel arfer mae’r ddau fath o sicrwydd yn caniatáu i’r yswiriwr atal neu dynnu’n ôl arian os nad oes ‘disgwyliad rhesymol o lwyddo’, sydd fel arfer yn golygu bod gennych siawns 51% neu well o ennill neu amddiffyn eich achos.

16

Gwiriwch – ar brydiau gwerthir sicrwydd treuliau cyfreithiol fel ychwanegyn i fathau eraill o yswiriant (fel yswiriant adeiladau). Gwiriwch er mwyn gweld a yw hyn yn wir wrth brynu cynhyrchion yswiriant eraill.

Yswiriant teithioOs ydych yn teithio heb yswiriant teithio, rydych yn cymryd y risg o golli allan os aiff pethau o chwith. Er enghraifft, os nad oes gennych yswiriant a’ch bod yn colli eich bagiau, efallai na fyddwch yn gallu adennill eu cost. Hefyd, os byddwch yn dioddef anaf difrifol, efallai y bydd rhaid ichi dalu am driniaeth feddygol.

Os ydych yn preswylio yn y DU mae gennych hawl i gael gofal iechyd a ddarperir gan y Wladwriaeth am gost ostyngol neu am ddim wrth ymweld â’r Swistir neu wlad yn yr Undeb Ewropeaidd (UE) cyn belled â bod gennych y Cerdyn Yswiriant Iechyd Ewropeaidd (EHIC) – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31. Mewn llawer o wledydd eraill y tu allan i’r UE, gall gofal iechyd fod yn ddrud iawn. Ond dylech gofio nad yw’r EHIC yn amnewidyn am yswiriant teithio, gan ei fod yn eich yswirio pan ydych yn sâl yn unig.

Bydd y mwyafrif o gynlluniau yswiriant teithio yn cynnwys biliau meddygol am hyd at £1m, ac yn aml fwy, yn ogystal â thalu am ambiwlans awyr argyfwng i ddod â chi adref i gael triniaeth yn y DU.

Hefyd gall eich yswirio yn erbyn damweiniau eraill pan ydych dramor, o ladrad i oediadau hedfan. Gwnewch yn siwr eich bod yn darllen y wybodaeth grynodol yn y polisi am eithriadau – mae’n siwr y bydd rhai, sef gweithgareddau peryglus fel sgïo neu blymio. Nid yw rhai polisïau’n cynnwys methiannau cwmni hedfan, aflonyddwch sifil neu ymosodiadau terfysgol. Os oes gennych bolisi nad yw’n cynnwys y risgiau hyn, gallwch gymryd allan yswiriant ar wahân.

Yn aml cedwir eitemau o werth uchel fel beiciau neu gliniaduron allan, felly efallai byddwch eisiau gwirio os yw’r rhain yn cael eu diogelu yn eich yswiriant cynnwys. Hefyd holwch a yw eich cyflogwr yn cynnig yswiriant teithio fel rhan o’ch pecyn buddiannau ac, os felly, ar gyfer beth mae hwn yn eich yswirio.

Os gwrthodir sicrwydd ichi ar sail iechyd neu oedran, efallai y bydd yswiriwr arbenigol yn gallu helpu.

moneyadviceservice.org.uk 17

Mathau eraill o yswiriantMae mathau eraill o yswiriant y gallech eu hystyried yn cynnwys:

■ yswiriant costau cyfreithiol

■ yswiriant teithio

■ gwarantau estynedig

■ yswiriant gofal hirdymor, ac

■ yswiriant busnes.

Yswiriant treuliau cyfreithiolDyma ffordd i ddiogelu eich hunan yn erbyn peth o’r costau cysylltiedig wrth ariannu anghydfod cyfreithiol, a all fod yn ddrud iawn. Mae dau fath sylfaenol o yswiriant treuliau cyfreithiol: cyn y digwyddiad ac ar ôl y digwyddiad.

Mae sicrwydd cyn-y-digwyddiad yn darparu am linellau cymorth ar gyfer cyngor cyfreithiol, yn ogystal â chostau penodi cyfreithwyr, tystion arbenigol a chynrychiolaeth os yw’r hawliad yn mynd i’r llys. Gellir ei brynu gyda rhai polisïau yswiriant.

Er enghraifft, gall rhai cwmnïau sy’n gwerthu yswiriant modur a chynnwys aelwyd gynnwys yr yswiriant hwn fel ychwanegyn am ddim, tra bod eraill yn rhoi’r opsiwn ichi i atodi’r yswiriant am bremiwm ychwanegol. Os yw wedi’i gynnwys fel mater o drefn ond nad ydych ei eisiau, gallwch optio allan ohono.

Cymerir sicrwydd ar-ôl-y-digwyddiad allan ar adeg ceisio cymorth cyfreithiol. Yn aml byddwch yn trefnu hwn trwy’ch cyfreithiwr ond mae brocwyr arbenigol yn ei werthu hefyd. Mae’n costio llawer mwy na sicrwydd cyn-y-digwyddiad, ac yn cynnwys yr un anghydfod cyfreithiol yn unig.

Gwiriwch – dylech wirio dogfennau eich polisi yswiriant yn ofalus i sicrhau eich bod yn deall pa sicrwydd sydd gennych, lefel y sicrwydd ac unrhyw gyfyngiadau sy’n gymwys.

Gwiriwch – fel arfer mae’r ddau fath o sicrwydd yn caniatáu i’r yswiriwr atal neu dynnu’n ôl arian os nad oes ‘disgwyliad rhesymol o lwyddo’, sydd fel arfer yn golygu bod gennych siawns 51% neu well o ennill neu amddiffyn eich achos.

16

Gwiriwch – ar brydiau gwerthir sicrwydd treuliau cyfreithiol fel ychwanegyn i fathau eraill o yswiriant (fel yswiriant adeiladau). Gwiriwch er mwyn gweld a yw hyn yn wir wrth brynu cynhyrchion yswiriant eraill.

Yswiriant teithioOs ydych yn teithio heb yswiriant teithio, rydych yn cymryd y risg o golli allan os aiff pethau o chwith. Er enghraifft, os nad oes gennych yswiriant a’ch bod yn colli eich bagiau, efallai na fyddwch yn gallu adennill eu cost. Hefyd, os byddwch yn dioddef anaf difrifol, efallai y bydd rhaid ichi dalu am driniaeth feddygol.

Os ydych yn preswylio yn y DU mae gennych hawl i gael gofal iechyd a ddarperir gan y Wladwriaeth am gost ostyngol neu am ddim wrth ymweld â’r Swistir neu wlad yn yr Undeb Ewropeaidd (UE) cyn belled â bod gennych y Cerdyn Yswiriant Iechyd Ewropeaidd (EHIC) – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31. Mewn llawer o wledydd eraill y tu allan i’r UE, gall gofal iechyd fod yn ddrud iawn. Ond dylech gofio nad yw’r EHIC yn amnewidyn am yswiriant teithio, gan ei fod yn eich yswirio pan ydych yn sâl yn unig.

Bydd y mwyafrif o gynlluniau yswiriant teithio yn cynnwys biliau meddygol am hyd at £1m, ac yn aml fwy, yn ogystal â thalu am ambiwlans awyr argyfwng i ddod â chi adref i gael triniaeth yn y DU.

Hefyd gall eich yswirio yn erbyn damweiniau eraill pan ydych dramor, o ladrad i oediadau hedfan. Gwnewch yn siwr eich bod yn darllen y wybodaeth grynodol yn y polisi am eithriadau – mae’n siwr y bydd rhai, sef gweithgareddau peryglus fel sgïo neu blymio. Nid yw rhai polisïau’n cynnwys methiannau cwmni hedfan, aflonyddwch sifil neu ymosodiadau terfysgol. Os oes gennych bolisi nad yw’n cynnwys y risgiau hyn, gallwch gymryd allan yswiriant ar wahân.

Yn aml cedwir eitemau o werth uchel fel beiciau neu gliniaduron allan, felly efallai byddwch eisiau gwirio os yw’r rhain yn cael eu diogelu yn eich yswiriant cynnwys. Hefyd holwch a yw eich cyflogwr yn cynnig yswiriant teithio fel rhan o’ch pecyn buddiannau ac, os felly, ar gyfer beth mae hwn yn eich yswirio.

Os gwrthodir sicrwydd ichi ar sail iechyd neu oedran, efallai y bydd yswiriwr arbenigol yn gallu helpu.

moneyadviceservice.org.uk 17

Gwiriwch – fel arfer ni chynhwysir cyflyrau meddygol a oedd yn bodoli o’r blaen, neu efallai y bydd rhaid ichi dalu mwy i’w cynnwys. Os nad ydych yn datgelu’r cyflyrau meddygol hynny, gallai unrhyw hawliadau a wnewch gael eu gwrthod oherwydd na roddoch wybod i’r cwmni yswiriant. Hefyd gall teithio er gwaethaf cyngor gan feddyg annilysu’ch yswiriant.

Gwiriwch – yn aml cynhwysir yswiriant teithio fel rhan o gyfrif banc wedi’i becynnu. Os cynigir un o’r cynhyrchion hyn ichi, gwnewch yn siwr bod yr yswiriant yn addas ichi a’ch bod wedi’ch yswirio ar gyfer swm priodol.

Gwarantau estynedigPan brynwch rywbeth newydd, mae’r gyfraith yn mynnu ei fod o ansawdd foddhaol. Fel arfer, bydd y gwneuthurwr neu fanwerthwr yn ei warantu am gyfnod o amser, yn gyffredinol am flwyddyn. Mae gwarant estynedig yn eich yswirio ar gyfer costau atgyweirio ar ôl i’r warant ddod i ben.

Mae’r polisïau hyn yn cynnwys costau atgyweirio yn dilyn toriad y mwyafrif o offer yn yr aelwyd, ac mae’r mwyafrif hefyd yn cynnwys cydrannau a llafur. Fel arfer mae mwyafswm sy’n daladwy yn ystod cyfnod y polisi ac efallai y bydd gan rai derfyn ar bob hawliad.

Os na ellir atgyweirio’r offeryn, bydd polisïau ‘newydd am hen’ yn ei amnewid ag un newydd o fath tebyg, neu dalu arian gyfwerth os nad oes model tebyg ar gael bellach. Bydd polisïau eraill yn gwneud yn iawn hyd at werth cyfredol y cynnyrch ar ôl dibrisiad.

Mae rhai polisïau’n darparu buddion ychwanegol, fel difrod damweiniol neu ddifetha bwyd wedi’i rewi.

Fel arfer mae polisïau’n cau allan camddefnydd, defnydd annomestig ac eitemau cosmetig fel gwaith paent neu addurnau sydd wedi’u difrodi.

18

Gallwch brynu sicrwydd gan fanwerthwr neu yswirwyr arbenigol, brocwyr yswiriant, banciau neu sefydliadau ariannol eraill.

Hefyd gallwch brynu yswiriant ar gyfer offer rydych yn berchen arnynt eisoes ond sydd ar hyn o bryd heb yswiriant, yn amodol ar eu hoedran a chyflwr. Gyda’r math hwn o sicrwydd fel arfer mae yna gyfnod o ‘ddim hawliadau’ yn syth ar ôl i’r yswiriant gychwyn pan na fydd hawliadau am doriadau yn cael eu talu.

Nid yw rhai gwarantiadau’n gynhyrchion yswiriant. Fel arfer mae gan y rhain enwau fel ‘contractau gwasanaeth’. Gyda chontractau gwasanaeth, rhoddir eich taliadau mewn cronfa a ddefnyddir i dalu hawliadau. Mewn llawer o achosion diogelir y gronfa hon, fel y byddai’ch hawliadau o hyd yn cael eu talu hyd yn oed os yw’r manwerthwr yn mynd i’r wal. Ond nid yw hynny’n wir bob tro. Dylech dderbyn gwybodaeth pan gymerwch y contract allan ynghylch a a fyddech wedi’ch diogelu pe digwyddai methdaliad.

Gwiriwch – mae rhai gwarantiadau nad ydynt yn cynnig mwy o ddiogelwch na’ch hawliau dan ddeddfwriaeth diogelu defnyddwyr arferol, ac mewn rhai achosion mae’n bosibl bod eich yswiriant cynnwys yn eich diogelu eisoes ac felly nid oes angen gwarantiad arnoch. Hefyd, ystyriwch pa mor debygol ydyw y bydd y cynnyrch yn torri i lawr.

moneyadviceservice.org.uk 19

Gwiriwch – fel arfer ni chynhwysir cyflyrau meddygol a oedd yn bodoli o’r blaen, neu efallai y bydd rhaid ichi dalu mwy i’w cynnwys. Os nad ydych yn datgelu’r cyflyrau meddygol hynny, gallai unrhyw hawliadau a wnewch gael eu gwrthod oherwydd na roddoch wybod i’r cwmni yswiriant. Hefyd gall teithio er gwaethaf cyngor gan feddyg annilysu’ch yswiriant.

Gwiriwch – yn aml cynhwysir yswiriant teithio fel rhan o gyfrif banc wedi’i becynnu. Os cynigir un o’r cynhyrchion hyn ichi, gwnewch yn siwr bod yr yswiriant yn addas ichi a’ch bod wedi’ch yswirio ar gyfer swm priodol.

Gwarantau estynedigPan brynwch rywbeth newydd, mae’r gyfraith yn mynnu ei fod o ansawdd foddhaol. Fel arfer, bydd y gwneuthurwr neu fanwerthwr yn ei warantu am gyfnod o amser, yn gyffredinol am flwyddyn. Mae gwarant estynedig yn eich yswirio ar gyfer costau atgyweirio ar ôl i’r warant ddod i ben.

Mae’r polisïau hyn yn cynnwys costau atgyweirio yn dilyn toriad y mwyafrif o offer yn yr aelwyd, ac mae’r mwyafrif hefyd yn cynnwys cydrannau a llafur. Fel arfer mae mwyafswm sy’n daladwy yn ystod cyfnod y polisi ac efallai y bydd gan rai derfyn ar bob hawliad.

Os na ellir atgyweirio’r offeryn, bydd polisïau ‘newydd am hen’ yn ei amnewid ag un newydd o fath tebyg, neu dalu arian gyfwerth os nad oes model tebyg ar gael bellach. Bydd polisïau eraill yn gwneud yn iawn hyd at werth cyfredol y cynnyrch ar ôl dibrisiad.

Mae rhai polisïau’n darparu buddion ychwanegol, fel difrod damweiniol neu ddifetha bwyd wedi’i rewi.

Fel arfer mae polisïau’n cau allan camddefnydd, defnydd annomestig ac eitemau cosmetig fel gwaith paent neu addurnau sydd wedi’u difrodi.

18

Gallwch brynu sicrwydd gan fanwerthwr neu yswirwyr arbenigol, brocwyr yswiriant, banciau neu sefydliadau ariannol eraill.

Hefyd gallwch brynu yswiriant ar gyfer offer rydych yn berchen arnynt eisoes ond sydd ar hyn o bryd heb yswiriant, yn amodol ar eu hoedran a chyflwr. Gyda’r math hwn o sicrwydd fel arfer mae yna gyfnod o ‘ddim hawliadau’ yn syth ar ôl i’r yswiriant gychwyn pan na fydd hawliadau am doriadau yn cael eu talu.

Nid yw rhai gwarantiadau’n gynhyrchion yswiriant. Fel arfer mae gan y rhain enwau fel ‘contractau gwasanaeth’. Gyda chontractau gwasanaeth, rhoddir eich taliadau mewn cronfa a ddefnyddir i dalu hawliadau. Mewn llawer o achosion diogelir y gronfa hon, fel y byddai’ch hawliadau o hyd yn cael eu talu hyd yn oed os yw’r manwerthwr yn mynd i’r wal. Ond nid yw hynny’n wir bob tro. Dylech dderbyn gwybodaeth pan gymerwch y contract allan ynghylch a a fyddech wedi’ch diogelu pe digwyddai methdaliad.

Gwiriwch – mae rhai gwarantiadau nad ydynt yn cynnig mwy o ddiogelwch na’ch hawliau dan ddeddfwriaeth diogelu defnyddwyr arferol, ac mewn rhai achosion mae’n bosibl bod eich yswiriant cynnwys yn eich diogelu eisoes ac felly nid oes angen gwarantiad arnoch. Hefyd, ystyriwch pa mor debygol ydyw y bydd y cynnyrch yn torri i lawr.

moneyadviceservice.org.uk 19

Yswiriant gofal hirdymor Wrth ichi heneiddio, gallech ddatblygu problemau iechyd a allai ei gwneud yn anodd i ymdopi â thasgau bob dydd. Felly efallai y bydd angen help arnoch i aros yn eich cartref eich hunan neu efallai y bydd rhaid ichi symud i mewn i gartref gofal.

Efallai y bydd y wladwriaeth yn darparu rhywfaint o help tuag at gostau’r gofal hwn, yn dibynnu ar eich amgylchiadau, felly gwiriwch gyda’ch cyngor lleol bob tro am unrhyw gymorth mae’n ei gynnig.

Gallwch brynu yswiriant gofal hirdymor ar ôl ichi gael eich asesu fel rhywun sydd angen gofal, heb ystyried oedran.

Gallwch ei brynu â chyfandaliad, ac mae’n talu incwm rheolaidd allan am eich gofal am weddill eich bywyd. Cewch eich asesu’n feddygol i weld faint y byddai’n rhaid ichiei dalu am eich lefel dewisol o incwm.

Yn y gorffennol roedd yn bosibl prynu yswiriant a ariannwyd yn flaenorol rhag ofn y byddai angen gofal arnoch yn y dyfodol. Nid yw’r contractau hyn ar gael i’w prynu bellach ond efallai fod gennych bolisi eisoes.

Gwiriwch – pan ydych yn marw, fel arfer mae’r incwm yn dod i ben. Ad-delir cyfalaf dim ond os ydych wedi dewis cynllun sy’n darparu rhywfaint o fudd-dâl marwolaeth (cyfandaliad a delir i’ch ystad).

Yswiriant busnesOs ydych yn gyflogwr, yn ôl y gyfraith mae gofyn i chi gael yswiriant atebolrwydd cyflogwyr, ac os ydych yn defnyddio cerbydau modur yn eich busnes, yn ôl y gyfraith mae angen i chi gael yswiriant modur trydydd parti.

Hefyd mae llawer o fathau o yswiriant busnes opsiynol ar gael, a bydd yr hyn y gallech fod ei angen yn dibynnu ar y math o fusnes sydd gennych.

Os oes safle busnes gennych, bydd polisi yswiriant i’r safle’n eich diogelu yn erbyn difrod gan achosion amrywiol. Fodd bynnag, dim ond diogelu’r adeilad ffisegol wna hwn, felly bydd angen sicrwydd yswiriant ar wahân arnoch hefyd ar gyfer stoc, peirianwaith a chynnwys.

20

Efallai y byddwch eisiau ystyried cymryd yswiriant arbenigol allan, fel yswiriant colli-arian, yswiriant credyd-masnach, neu yswiriant nwyddau-ar-daith.

I gael rhagor o wybodaeth am y gwahanol fathau o yswiriant sydd ar gael i fusnesau bach, gweler canllaw yr ABI Yswiriant i Fusnesau Bach: canllaw i ddiogelu’ch busnes – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31.

Os ydych yn gweithio oddi cartref, efallai y bydd angen polisi yswiriant arbenigol arnoch. Ni fydd yswiriant cynnwys yn cynnwys colli cyfarpar swyddfa, ni fydd yn darparu sicrwydd am atebolrwydd cyhoeddus ychwaith.

Gwiriwch – efallai na fydd eich yswiriant cynnwys safonol yn ddilys os ydych yn gweithio oddi cartref, er y gellir estyn y mwyafrif o bolisïau i gynnwys hyn.

Pwyntiau allweddol ■ Gwiriwch yr eithriadau bob tro cyn cymryd polisi allan.

■ Rhowch wybod i’ch yswiriwr bob tro os bydd eich amgylchiadau yn newid.

■ Mae’n rhaid ichi gynnal y taliadau er mwyn i’r sicrwydd yswiriant aros mewn grym.

moneyadviceservice.org.uk 21

Yswiriant gofal hirdymor Wrth ichi heneiddio, gallech ddatblygu problemau iechyd a allai ei gwneud yn anodd i ymdopi â thasgau bob dydd. Felly efallai y bydd angen help arnoch i aros yn eich cartref eich hunan neu efallai y bydd rhaid ichi symud i mewn i gartref gofal.

Efallai y bydd y wladwriaeth yn darparu rhywfaint o help tuag at gostau’r gofal hwn, yn dibynnu ar eich amgylchiadau, felly gwiriwch gyda’ch cyngor lleol bob tro am unrhyw gymorth mae’n ei gynnig.

Gallwch brynu yswiriant gofal hirdymor ar ôl ichi gael eich asesu fel rhywun sydd angen gofal, heb ystyried oedran.

Gallwch ei brynu â chyfandaliad, ac mae’n talu incwm rheolaidd allan am eich gofal am weddill eich bywyd. Cewch eich asesu’n feddygol i weld faint y byddai’n rhaid ichiei dalu am eich lefel dewisol o incwm.

Yn y gorffennol roedd yn bosibl prynu yswiriant a ariannwyd yn flaenorol rhag ofn y byddai angen gofal arnoch yn y dyfodol. Nid yw’r contractau hyn ar gael i’w prynu bellach ond efallai fod gennych bolisi eisoes.

Gwiriwch – pan ydych yn marw, fel arfer mae’r incwm yn dod i ben. Ad-delir cyfalaf dim ond os ydych wedi dewis cynllun sy’n darparu rhywfaint o fudd-dâl marwolaeth (cyfandaliad a delir i’ch ystad).

Yswiriant busnesOs ydych yn gyflogwr, yn ôl y gyfraith mae gofyn i chi gael yswiriant atebolrwydd cyflogwyr, ac os ydych yn defnyddio cerbydau modur yn eich busnes, yn ôl y gyfraith mae angen i chi gael yswiriant modur trydydd parti.

Hefyd mae llawer o fathau o yswiriant busnes opsiynol ar gael, a bydd yr hyn y gallech fod ei angen yn dibynnu ar y math o fusnes sydd gennych.

Os oes safle busnes gennych, bydd polisi yswiriant i’r safle’n eich diogelu yn erbyn difrod gan achosion amrywiol. Fodd bynnag, dim ond diogelu’r adeilad ffisegol wna hwn, felly bydd angen sicrwydd yswiriant ar wahân arnoch hefyd ar gyfer stoc, peirianwaith a chynnwys.

20

Efallai y byddwch eisiau ystyried cymryd yswiriant arbenigol allan, fel yswiriant colli-arian, yswiriant credyd-masnach, neu yswiriant nwyddau-ar-daith.

I gael rhagor o wybodaeth am y gwahanol fathau o yswiriant sydd ar gael i fusnesau bach, gweler canllaw yr ABI Yswiriant i Fusnesau Bach: canllaw i ddiogelu’ch busnes – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31.

Os ydych yn gweithio oddi cartref, efallai y bydd angen polisi yswiriant arbenigol arnoch. Ni fydd yswiriant cynnwys yn cynnwys colli cyfarpar swyddfa, ni fydd yn darparu sicrwydd am atebolrwydd cyhoeddus ychwaith.

Gwiriwch – efallai na fydd eich yswiriant cynnwys safonol yn ddilys os ydych yn gweithio oddi cartref, er y gellir estyn y mwyafrif o bolisïau i gynnwys hyn.

Pwyntiau allweddol ■ Gwiriwch yr eithriadau bob tro cyn cymryd polisi allan.

■ Rhowch wybod i’ch yswiriwr bob tro os bydd eich amgylchiadau yn newid.

■ Mae’n rhaid ichi gynnal y taliadau er mwyn i’r sicrwydd yswiriant aros mewn grym.

moneyadviceservice.org.uk 21

Pethau allweddol i’w hystyriedPrynu yswiriantYn gyffredinol, mae’n rhaid i gwmnïau sy’n gwerthu yswiriant a’r rhai hynny sy’n darparu sicrwydd yswiriant gael eu rheoleiddio gan yr FSA, neu fod yn asiant i gwmni a reoleiddir.

Mae rhai eithriadau, er enghraifft gwerthu gwarantiadau estynedig ar nwyddau di-fodur (fel ar nwyddau trydanol) ble mae’r person sy’n gwerthu’r yswiriant hefyd yn darparu’r nwyddau.

Cyn i chi brynu, dylech bob amser sicrhau pa yswiriant sydd gennych eisoes. Efallai eich bod wedi’i drefnu eich hun neu efallai fod gennych yswiriant drwy bolisïau a drefnwyd gan eich cyflogwr, fel rhan o’ch pecyn buddiannau, neu fe allai fod yn rhan o gynnig eich cyfrif banc.

Yna aml gwerthir rhai mathau o yswiriant (fel yswiriant treuliau cyfreithiol neu yswiriant teithio) fel ychwanegyn i fathau eraill o yswiriant neu gynhyrchion ariannol, neu nwyddau eraill fel gwyliau neu docynnau teithio. Gwnewch yn siwr eich bod yn gwybod beth rydych yn talu amdano a bod unrhyw sicrwydd rydych yn ei brynu fel ychwanegyn yn cwrdd â‘ch anghenion.

Gallwch brynu yswiriant yn uniongyrchol gan yswirwyr dros y ffôn, y rhyngrwyd neu drwy’r post, ac hefyd gan fanciau, cymdeithasau adeiladu, brocwyr yswiriant neu forgeisi, cynghorwyr ariannol, neu archfarchnadoedd.

Edrychwch ar wybodaeth y polisi i weld yn union yr hyn a ddiogelir a’r hyn nad yw’n cael ei gynnwys ynddo. Nid yw bron i hanner y boblogaeth yn gwybod union fanylion eu hyswiriant,, felly holwch gwestiynau bob tro os ydych yn ansicr ynghylch unrhyw beth.

Chwiliwch am y fargen orau. Efallai y bydd rhai polisïau’n rhatach nag eraill, ond efallai nad ydynt yn cynnig yr un lefel o ddiogelwch. Sicrhewch eich bod yn cymharu tebyg at ei debyg.

Bydd gwefannau cymharu’n gofyn nifer o gwestiynau ichi ac yna darparu dyfynbrisiau ichi gan frocwyr ac yswirwyr amrywiol. Nid yw un o’r gwefannau’n cynnwys yr holl farchnad, ac ni chynrychiolir rhai o’r yswirwyr mwyaf ar unrhyw un o’r gwefannau felly efallai y byddwch yn dymuno cysylltu â nhw’n uniongyrchol. Dylai’r wefan gymharu a ddefnyddiwch gynnwys rhestr o’r brocwyr ac yswirwyr a gynrychiolir ar ei baneli.

22

Byddwch yn ymwybodol y bydd rhai cwmnïau yswiriant yn adnewyddu’ch polisi fel mater o drefn ar y dyddiad adnewyddu, yn arbennig os ydych wedi’i brynu ar-lein neu os ydych yn talu drwy Ddebyd Uniongyrchol. Byddant yn anfon nodyn atgoffa atoch ond byddai’n rhaid i chi wirio’r pris ac ymfodloni ar unrhyw gynnydd. Os nad ydych yn fodlon, yna edrychwch o gwmpas. Efallai y bydd o fudd i ddychwelyd at eich darparwr gwreiddiol gan ddweud wrthynt os ydych yn dod o hyd i’r un lefel o sicrwydd yn rhatach – efallai y byddant yn cwrdd â’r pris er mwyn parhau i gynnal busnes â chi.

Gwybodaeth a roddir ichiOs penderfynwch brynu trwy frocer, byddant yn rhoi manylion ichi am y gwasanaeth y byddant yn ei gynnig ichi. Bydd hyn yn dweud wrthych:

■ a ydynt yn cynnig cyngor ichi neu wybodaeth yn unig am y cynnyrch

■ polisïau yswiriant pa gwmni/gwmnïau maent yn eu cynnig (efallai gan un cwmni neu sawl un), a

■ faint y bydd rhaid ichi ei dalu am y gwasanaeth.

Unwaith yr ydych wedi trafod yr hyn sydd ei angen arnoch ac wedi ateb y cwestiynau amdanoch eich hun a'r hyn yr ydych eisiau ei yswirio, fe roddir gwybodaeth allweddol am y polisi ichi. Hyd yn oed os penderfynwch brynu yswiriant yn uniongyrchol gan yswiriwr, byddwch yn dal i dderbyn y wybodaeth hon.

Bydd y wybodaeth hon yn cyflwyno’r hyn mae’r polisi’n ei gynnwys ac heb ei gynnwys, unrhyw derfynau neu gyfyngiadau, ac unrhyw nodweddion pwysig eraill y mae angen i chi wybod amdanynt cyn i chi wneud eich penderfyniad.

Gwnewch yn siwr eich bod yn cael y wybodaeth hon, a’ch bod yn ei darllen a’i deall. Gofynnwch i’r darparwr neu’r cwmni yswiriant i egluro unrhyw beth nad ydych yn ei ddeall. Hefyd gallwch ddefnyddio’r wybodaeth hon i siopa o gwmpas a chymharu tebyg â’i debyg.

Cyfnod ystyriedMae’r hawl gennych i newid eich meddwl a chael eich arian yn ôl o fewn cyfnod penodol (fel arfer 14 neu 30 diwrnod) ar ôl trefnu unrhyw gontract yswiriant.

moneyadviceservice.org.uk 23

Pethau allweddol i’w hystyriedPrynu yswiriantYn gyffredinol, mae’n rhaid i gwmnïau sy’n gwerthu yswiriant a’r rhai hynny sy’n darparu sicrwydd yswiriant gael eu rheoleiddio gan yr FSA, neu fod yn asiant i gwmni a reoleiddir.

Mae rhai eithriadau, er enghraifft gwerthu gwarantiadau estynedig ar nwyddau di-fodur (fel ar nwyddau trydanol) ble mae’r person sy’n gwerthu’r yswiriant hefyd yn darparu’r nwyddau.

Cyn i chi brynu, dylech bob amser sicrhau pa yswiriant sydd gennych eisoes. Efallai eich bod wedi’i drefnu eich hun neu efallai fod gennych yswiriant drwy bolisïau a drefnwyd gan eich cyflogwr, fel rhan o’ch pecyn buddiannau, neu fe allai fod yn rhan o gynnig eich cyfrif banc.

Yna aml gwerthir rhai mathau o yswiriant (fel yswiriant treuliau cyfreithiol neu yswiriant teithio) fel ychwanegyn i fathau eraill o yswiriant neu gynhyrchion ariannol, neu nwyddau eraill fel gwyliau neu docynnau teithio. Gwnewch yn siwr eich bod yn gwybod beth rydych yn talu amdano a bod unrhyw sicrwydd rydych yn ei brynu fel ychwanegyn yn cwrdd â‘ch anghenion.

Gallwch brynu yswiriant yn uniongyrchol gan yswirwyr dros y ffôn, y rhyngrwyd neu drwy’r post, ac hefyd gan fanciau, cymdeithasau adeiladu, brocwyr yswiriant neu forgeisi, cynghorwyr ariannol, neu archfarchnadoedd.

Edrychwch ar wybodaeth y polisi i weld yn union yr hyn a ddiogelir a’r hyn nad yw’n cael ei gynnwys ynddo. Nid yw bron i hanner y boblogaeth yn gwybod union fanylion eu hyswiriant,, felly holwch gwestiynau bob tro os ydych yn ansicr ynghylch unrhyw beth.

Chwiliwch am y fargen orau. Efallai y bydd rhai polisïau’n rhatach nag eraill, ond efallai nad ydynt yn cynnig yr un lefel o ddiogelwch. Sicrhewch eich bod yn cymharu tebyg at ei debyg.

Bydd gwefannau cymharu’n gofyn nifer o gwestiynau ichi ac yna darparu dyfynbrisiau ichi gan frocwyr ac yswirwyr amrywiol. Nid yw un o’r gwefannau’n cynnwys yr holl farchnad, ac ni chynrychiolir rhai o’r yswirwyr mwyaf ar unrhyw un o’r gwefannau felly efallai y byddwch yn dymuno cysylltu â nhw’n uniongyrchol. Dylai’r wefan gymharu a ddefnyddiwch gynnwys rhestr o’r brocwyr ac yswirwyr a gynrychiolir ar ei baneli.

22

Byddwch yn ymwybodol y bydd rhai cwmnïau yswiriant yn adnewyddu’ch polisi fel mater o drefn ar y dyddiad adnewyddu, yn arbennig os ydych wedi’i brynu ar-lein neu os ydych yn talu drwy Ddebyd Uniongyrchol. Byddant yn anfon nodyn atgoffa atoch ond byddai’n rhaid i chi wirio’r pris ac ymfodloni ar unrhyw gynnydd. Os nad ydych yn fodlon, yna edrychwch o gwmpas. Efallai y bydd o fudd i ddychwelyd at eich darparwr gwreiddiol gan ddweud wrthynt os ydych yn dod o hyd i’r un lefel o sicrwydd yn rhatach – efallai y byddant yn cwrdd â’r pris er mwyn parhau i gynnal busnes â chi.

Gwybodaeth a roddir ichiOs penderfynwch brynu trwy frocer, byddant yn rhoi manylion ichi am y gwasanaeth y byddant yn ei gynnig ichi. Bydd hyn yn dweud wrthych:

■ a ydynt yn cynnig cyngor ichi neu wybodaeth yn unig am y cynnyrch

■ polisïau yswiriant pa gwmni/gwmnïau maent yn eu cynnig (efallai gan un cwmni neu sawl un), a

■ faint y bydd rhaid ichi ei dalu am y gwasanaeth.

Unwaith yr ydych wedi trafod yr hyn sydd ei angen arnoch ac wedi ateb y cwestiynau amdanoch eich hun a'r hyn yr ydych eisiau ei yswirio, fe roddir gwybodaeth allweddol am y polisi ichi. Hyd yn oed os penderfynwch brynu yswiriant yn uniongyrchol gan yswiriwr, byddwch yn dal i dderbyn y wybodaeth hon.

Bydd y wybodaeth hon yn cyflwyno’r hyn mae’r polisi’n ei gynnwys ac heb ei gynnwys, unrhyw derfynau neu gyfyngiadau, ac unrhyw nodweddion pwysig eraill y mae angen i chi wybod amdanynt cyn i chi wneud eich penderfyniad.

Gwnewch yn siwr eich bod yn cael y wybodaeth hon, a’ch bod yn ei darllen a’i deall. Gofynnwch i’r darparwr neu’r cwmni yswiriant i egluro unrhyw beth nad ydych yn ei ddeall. Hefyd gallwch ddefnyddio’r wybodaeth hon i siopa o gwmpas a chymharu tebyg â’i debyg.

Cyfnod ystyriedMae’r hawl gennych i newid eich meddwl a chael eich arian yn ôl o fewn cyfnod penodol (fel arfer 14 neu 30 diwrnod) ar ôl trefnu unrhyw gontract yswiriant.

moneyadviceservice.org.uk 23

Datgelwch y ffeithiau’n llawnFfeithiau ‘perthnasol’ yw ffeithiau y dylech wybod amdanynt yn rhesymol ac sydd yn berthnasol i benderfyniad yr yswiriwr ynghylch a ddylent gynnig sicrwydd yswiriant ichi ac ar ba bris, felly mae rhaid eu datgelu. Bydd y wybodaeth hon yn ffurfio sail contract rhyngoch chi a’r yswiriwr.

Os y gofynnir cwestiwn penodol ichi, mae’n rhaid ichi ymateb yn onest, ac nid yw’n amddiffyniad i ddweud nad oeddech yn sylweddoli bod y ffaith yn berthnasol. Os nad ydych yn datgelu ffeithiau perthnasol, gallai’ch polisi gael ei annilysu ac ni fyddwch yn gallu gwneud hawliad.

Felly sicrhewch eich bod yn datgelu popeth, waeth pa mor amherthnasol y mae’n ymddangos ar y pryd, er enghraifft dylid datgan unrhyw gollfarnau (pa mor fach bynnag) sydd heb ddarfod. Ac os ydych yn prynu yswiriant cartref, mae angen ichi ddatgan unrhyw gollfarnau heb ddarfod sydd gan unrhyw berson ar yr aelwyd hefyd. (Collfarnau heb ddarfod yw’r rheini nad oes rhaid eu datgelu dan y gyfraith oherwydd bod gymaint o amser wedi mynd heibio ers y gollfarn.) Am ragor o wybodaeth, gweler www.unlock.org.uk.

Hefyd gwiriwch gyda’ch yswiriwr ynghylch os a phryd y bydd angen ichi roi gwybod iddynt am newidiadau mewn amgylchiadau.

Peidiwch â than-yswirioMae’r cartref cyffredin yn cynnwys dros £40,000 mewn dillad, taclau cegin, eitemau electronig a dodrefn. Eich cyfrifoldeb chi yw yswirio’n gywir. Os ydych yn tan-yswirio’ch nwyddau – sef yswirio’ch cynnwys am £20,000 pan ydynt yn werth £40,000 – byddai rhaid i’r yswiriwr dalu allan hyd at £10,000 pe byddech yn gwneud hawliad dan y polisi hwn (h.y. hanner yr hyn rydych yn ei hawlio).

Gwiriwch yr eithriadauY rheswm mwyaf cyffredin i yswirwyr wrthod hawliad yw oherwydd nad oedd y polisi’n yswirio’r hyn roedd pobl yn ei feddwl. Gwiriwch ddogfennau’r polisi i ganfod beth a gynhwysir a beth nas cynhwysir.

24

Yr atebion i’ch cwestiynau:CwestiwnSut wyf yn dod o hyd i frocer neu gwmni yswiriant?

AtebEfallai y bydd eich teulu neu ffrindiau’n cymeradwyo un, neu gallwch ddod o hyd i un ar eich stryd fawr. Fel dewis amgen mae sefydliadau all eich helpu – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31. Gwiriwch bob tro bod y cwmni rydych yn delio ag ef ar Gofrestr yr FSA – ffoniwch 0845 606 1234 neu fynd i www.fsa.gov.uk/fsaregister.

CwestiwnBeth os ydw i’n gwybod beth dw i ei eisiau ac nad oes angen cyngor arnaf?

AtebMae’n rhaid i gwmnïau yn y DU sy’n gwerthu yswiriant heb gyngor ddilyn rheolau’r FSA o hyd. Ond yna mae’r baich arnoch chi i benderfynu a yw’r polisi’n addas neu beidio. Efallai y bydd gennych lai o sail dros gwyno os bydd y polisi’n anaddas wedyn.

Cwestiwn A oes gwahanol fathau o bremiwm ar gael?

AtebOs cymerwch yswiriant allan i ddiogelu’ch incwm neu fenthyca, cynigir dau brif fath o bremiwm ichi:

■ Premiymau adolygadwy – gall premiymau gychwyn yn eithaf isel, ond cânt eu hadolygu yn y dyfodol a gallant godi bob ychydig o flynyddoedd er mwyn cymryd i gyfrif eich amgylchiadau newidiol.

■ Premiymau gwarantedig – mae’r rhain yn tueddu i fod yn ddrutach, ond fel arfer gwarantir y premiymau am oes y polisi. Gwiriwch bob tro am faint o flynyddoedd fydd y gwarantiad yn parhau.

Ystyriwch pa opsiwn sydd orau i chi, yn awr ac yn yr hirdymor.

moneyadviceservice.org.uk 25

Datgelwch y ffeithiau’n llawnFfeithiau ‘perthnasol’ yw ffeithiau y dylech wybod amdanynt yn rhesymol ac sydd yn berthnasol i benderfyniad yr yswiriwr ynghylch a ddylent gynnig sicrwydd yswiriant ichi ac ar ba bris, felly mae rhaid eu datgelu. Bydd y wybodaeth hon yn ffurfio sail contract rhyngoch chi a’r yswiriwr.

Os y gofynnir cwestiwn penodol ichi, mae’n rhaid ichi ymateb yn onest, ac nid yw’n amddiffyniad i ddweud nad oeddech yn sylweddoli bod y ffaith yn berthnasol. Os nad ydych yn datgelu ffeithiau perthnasol, gallai’ch polisi gael ei annilysu ac ni fyddwch yn gallu gwneud hawliad.

Felly sicrhewch eich bod yn datgelu popeth, waeth pa mor amherthnasol y mae’n ymddangos ar y pryd, er enghraifft dylid datgan unrhyw gollfarnau (pa mor fach bynnag) sydd heb ddarfod. Ac os ydych yn prynu yswiriant cartref, mae angen ichi ddatgan unrhyw gollfarnau heb ddarfod sydd gan unrhyw berson ar yr aelwyd hefyd. (Collfarnau heb ddarfod yw’r rheini nad oes rhaid eu datgelu dan y gyfraith oherwydd bod gymaint o amser wedi mynd heibio ers y gollfarn.) Am ragor o wybodaeth, gweler www.unlock.org.uk.

Hefyd gwiriwch gyda’ch yswiriwr ynghylch os a phryd y bydd angen ichi roi gwybod iddynt am newidiadau mewn amgylchiadau.

Peidiwch â than-yswirioMae’r cartref cyffredin yn cynnwys dros £40,000 mewn dillad, taclau cegin, eitemau electronig a dodrefn. Eich cyfrifoldeb chi yw yswirio’n gywir. Os ydych yn tan-yswirio’ch nwyddau – sef yswirio’ch cynnwys am £20,000 pan ydynt yn werth £40,000 – byddai rhaid i’r yswiriwr dalu allan hyd at £10,000 pe byddech yn gwneud hawliad dan y polisi hwn (h.y. hanner yr hyn rydych yn ei hawlio).

Gwiriwch yr eithriadauY rheswm mwyaf cyffredin i yswirwyr wrthod hawliad yw oherwydd nad oedd y polisi’n yswirio’r hyn roedd pobl yn ei feddwl. Gwiriwch ddogfennau’r polisi i ganfod beth a gynhwysir a beth nas cynhwysir.

24

Yr atebion i’ch cwestiynau:CwestiwnSut wyf yn dod o hyd i frocer neu gwmni yswiriant?

AtebEfallai y bydd eich teulu neu ffrindiau’n cymeradwyo un, neu gallwch ddod o hyd i un ar eich stryd fawr. Fel dewis amgen mae sefydliadau all eich helpu – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31. Gwiriwch bob tro bod y cwmni rydych yn delio ag ef ar Gofrestr yr FSA – ffoniwch 0845 606 1234 neu fynd i www.fsa.gov.uk/fsaregister.

CwestiwnBeth os ydw i’n gwybod beth dw i ei eisiau ac nad oes angen cyngor arnaf?

AtebMae’n rhaid i gwmnïau yn y DU sy’n gwerthu yswiriant heb gyngor ddilyn rheolau’r FSA o hyd. Ond yna mae’r baich arnoch chi i benderfynu a yw’r polisi’n addas neu beidio. Efallai y bydd gennych lai o sail dros gwyno os bydd y polisi’n anaddas wedyn.

Cwestiwn A oes gwahanol fathau o bremiwm ar gael?

AtebOs cymerwch yswiriant allan i ddiogelu’ch incwm neu fenthyca, cynigir dau brif fath o bremiwm ichi:

■ Premiymau adolygadwy – gall premiymau gychwyn yn eithaf isel, ond cânt eu hadolygu yn y dyfodol a gallant godi bob ychydig o flynyddoedd er mwyn cymryd i gyfrif eich amgylchiadau newidiol.

■ Premiymau gwarantedig – mae’r rhain yn tueddu i fod yn ddrutach, ond fel arfer gwarantir y premiymau am oes y polisi. Gwiriwch bob tro am faint o flynyddoedd fydd y gwarantiad yn parhau.

Ystyriwch pa opsiwn sydd orau i chi, yn awr ac yn yr hirdymor.

moneyadviceservice.org.uk 25

Os bydd pethau’n mynd o chwithGwneud hawliadGwnewch yn siwr eich bod yn gwirio manylion eich polisi er mwyn deall a allwch hawlio. Gwiriwch eich tâl-dros-ben yn ôl y gost o amnewid neu atgyweirio, er mwyn deall a yw’n werth ei wneud.

Cysylltwch â’ch yswiriwr i roi gwybod iddynt eich bod am wneud hawliad. Dylai dogfennau’ch polisi roi gwybod ichi sut i gysylltu â nhw. Cadwch nodiadau cryno am bob sgwrs ffôn gyda’ch yswirwyr, fel y gallwch gyfeirio yn ôl atynt os bydd angen ichi wneud hynny. Cadwch unrhyw dderbynebau neu anfonebau rydych wedi’u talu eisoes, gan efallai y bydd eu hangen arnoch fel rhan o’ch hawliad. Os ydych wedi defnyddio brocer yswiriant, efallai y byddant yn gallu eich helpu.

Os ydych wedi bod yn ddioddefwr trosedd dylech hefyd gysylltu â’r heddlu cyn gynted â phosibl (ac efallai y bydd angen llythyr arnoch gan weithredwr eich taith neu’r gwesty os yw wedi digwydd dramor).

Peidiwch â gorliwio. Gall gwybodaeth ffug ar hawliad beri i’r holl hawliad gael ei wrthod.

Gweler y tudalennau yswiriant yn yr adran Eich arian ar ein gwefan am ragor o wybodaeth – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31.

Mae gennych hawl i gwyno os y gwrthodir eich hawliad.

CwynionOs oes gennych gwyn am y cyngor a dderbynioch pan brynoch eich polisi yswiriant, neu os yw’ch hawliad wedi’i wrthod, cysylltwch â’r cwmni rydych wedi delio ag ef. Mae ganddynt weithdrefn i’w dilyn wrth ddelio gyda chwynion.

Os nad ydych chi’n fodlon â’u hymateb, efallai y gallwch fynd â’ch cwyn at Wasanaeth yr Ombwdsmon Ariannol. Dylai’r cwmni roi manylion y gwasanaeth di-dâl hwn ichi – gweler www.financial-ombudsman.org.uk.

IawndalOs na fydd cwmni gwasanaethau ariannol sydd wedi ei awdurdodi yn y DU, fel cwmni yswiriant neu frocer yswiriant, yn gallu talu hawliadau yn ei erbyn neu’n debygol o fethu â gwneud hynny, efallai y byddwch yn gallu cael iawndal drwy Gynllun Iawndal y Gwasanaethau Ariannol (FSCS). Mae cyfyngiadau ar yr amddiffyniad y gall yr FSCS ei ddarparu i chi, yn dibynnu ar y math o hawliad. Mae’r gwasanaeth am ddim i hawlwyr – gweler www.fscs.org.uk i gael rhagor o fanylion am amddiffyniad yr FSCS ar gyfer yswiriant.

26

Camau nesaf

Cam 1 Gwiriwch fod unrhyw yswiriant sydd gennych eisoes yn eich yswirio am yr hwn y dylai’ch yswirio amdano yn eich barn chi.

Wrth ystyried prynu yswiriant, gwiriwch yn gyntaf a ydych wedi’ch yswirio dan unrhyw bolisi sydd gennych eisoes, neu drwy fuddion eich cyflogwr.

Cam 2 Ceisiwch ychydig o ddyfynbrisiau gan wahanol gwmnïau. Defnyddiwch y wybodaeth hon i siopa o gwmpas a chymharu nodweddion yn ogystal â’r costau. Sicrhewch eich bod yn cymharu tebyg at ei debyg, a pheidiwch â phrynu yn ôl pris yn unig. Gallwch wneud hyn eich hunan neu gael help brocer yswiriant.

Cam 3 Ceisiwch gyngor ariannol os oes angen. Mae nifer o sefydliadau a all roi rhestr fer o gynghorwyr ariannol yn eich ardal – gweler Cysylltiadau Defnyddiol ar dudalen 31.

Cam 4 Holwch gwestiynau bob tro os nad ydych yn sicr ynghylch unrhyw beth, yn arbennig cwestiynau ynghylch eich amgylchiadau personol eich hunan.

Gwnewch yn siwr eich bod yn datgelu’r holl wybodaeth berthnasol ynghylch pwy neu beth sy’n cael ei yswirio, fel arall efallai na fydd eich polisi yn ddilys os byddwch yn gwneud hawliad. A sicrhewch y rhowch wybod i’r cwmni yswiriant os yw’ch amgylchiadau wedi newid.

moneyadviceservice.org.uk 27

Os bydd pethau’n mynd o chwithGwneud hawliadGwnewch yn siwr eich bod yn gwirio manylion eich polisi er mwyn deall a allwch hawlio. Gwiriwch eich tâl-dros-ben yn ôl y gost o amnewid neu atgyweirio, er mwyn deall a yw’n werth ei wneud.

Cysylltwch â’ch yswiriwr i roi gwybod iddynt eich bod am wneud hawliad. Dylai dogfennau’ch polisi roi gwybod ichi sut i gysylltu â nhw. Cadwch nodiadau cryno am bob sgwrs ffôn gyda’ch yswirwyr, fel y gallwch gyfeirio yn ôl atynt os bydd angen ichi wneud hynny. Cadwch unrhyw dderbynebau neu anfonebau rydych wedi’u talu eisoes, gan efallai y bydd eu hangen arnoch fel rhan o’ch hawliad. Os ydych wedi defnyddio brocer yswiriant, efallai y byddant yn gallu eich helpu.

Os ydych wedi bod yn ddioddefwr trosedd dylech hefyd gysylltu â’r heddlu cyn gynted â phosibl (ac efallai y bydd angen llythyr arnoch gan weithredwr eich taith neu’r gwesty os yw wedi digwydd dramor).

Peidiwch â gorliwio. Gall gwybodaeth ffug ar hawliad beri i’r holl hawliad gael ei wrthod.

Gweler y tudalennau yswiriant yn yr adran Eich arian ar ein gwefan am ragor o wybodaeth – gweler Cysylltiadau defnyddiol ar dudalen 31.

Mae gennych hawl i gwyno os y gwrthodir eich hawliad.

CwynionOs oes gennych gwyn am y cyngor a dderbynioch pan brynoch eich polisi yswiriant, neu os yw’ch hawliad wedi’i wrthod, cysylltwch â’r cwmni rydych wedi delio ag ef. Mae ganddynt weithdrefn i’w dilyn wrth ddelio gyda chwynion.

Os nad ydych chi’n fodlon â’u hymateb, efallai y gallwch fynd â’ch cwyn at Wasanaeth yr Ombwdsmon Ariannol. Dylai’r cwmni roi manylion y gwasanaeth di-dâl hwn ichi – gweler www.financial-ombudsman.org.uk.

IawndalOs na fydd cwmni gwasanaethau ariannol sydd wedi ei awdurdodi yn y DU, fel cwmni yswiriant neu frocer yswiriant, yn gallu talu hawliadau yn ei erbyn neu’n debygol o fethu â gwneud hynny, efallai y byddwch yn gallu cael iawndal drwy Gynllun Iawndal y Gwasanaethau Ariannol (FSCS). Mae cyfyngiadau ar yr amddiffyniad y gall yr FSCS ei ddarparu i chi, yn dibynnu ar y math o hawliad. Mae’r gwasanaeth am ddim i hawlwyr – gweler www.fscs.org.uk i gael rhagor o fanylion am amddiffyniad yr FSCS ar gyfer yswiriant.

26

Camau nesaf

Cam 1 Gwiriwch fod unrhyw yswiriant sydd gennych eisoes yn eich yswirio am yr hwn y dylai’ch yswirio amdano yn eich barn chi.

Wrth ystyried prynu yswiriant, gwiriwch yn gyntaf a ydych wedi’ch yswirio dan unrhyw bolisi sydd gennych eisoes, neu drwy fuddion eich cyflogwr.

Cam 2 Ceisiwch ychydig o ddyfynbrisiau gan wahanol gwmnïau. Defnyddiwch y wybodaeth hon i siopa o gwmpas a chymharu nodweddion yn ogystal â’r costau. Sicrhewch eich bod yn cymharu tebyg at ei debyg, a pheidiwch â phrynu yn ôl pris yn unig. Gallwch wneud hyn eich hunan neu gael help brocer yswiriant.

Cam 3 Ceisiwch gyngor ariannol os oes angen. Mae nifer o sefydliadau a all roi rhestr fer o gynghorwyr ariannol yn eich ardal – gweler Cysylltiadau Defnyddiol ar dudalen 31.

Cam 4 Holwch gwestiynau bob tro os nad ydych yn sicr ynghylch unrhyw beth, yn arbennig cwestiynau ynghylch eich amgylchiadau personol eich hunan.

Gwnewch yn siwr eich bod yn datgelu’r holl wybodaeth berthnasol ynghylch pwy neu beth sy’n cael ei yswirio, fel arall efallai na fydd eich polisi yn ddilys os byddwch yn gwneud hawliad. A sicrhewch y rhowch wybod i’r cwmni yswiriant os yw’ch amgylchiadau wedi newid.

moneyadviceservice.org.uk 27

Esbonio’r jargon

ActiwariPerson sydd wedi derbyn hyfforddiant proffesiynol i weithredu theori ac ystadegau ynghylch tebygolrwydd i yswiriant a meysydd perthnasol.

AswiriantA bod yn fanwl gywir, mae ‘aswiriant’ yn bolisi ar gyfer rhywbeth a fydd yn digwydd, er enghraifft polisi aswiriant bywyd sy’n talu allan ar farwolaeth, ond mae ‘yswiriant’ ar gyfer yr hyn a allai ddigwydd neu beidio digwydd. Fodd bynnag, y dyddiau hyn fel arfer mae’r term ‘yswiriant’ yn cael ei ddefnyddio am y ddau.

Budd yswiriadwyMae bod â budd yswiriadwy’n golygu y byddech yn dioddef colled ariannol pe byddai’r digwyddiad yswiriedig yn cymryd lle.

BuddiolwrY person a enwir mewn polisi yswiriant bywyd i dderbyn arian yr yswiriant ar farwolaeth y person yswiriedig.

Cyd-fywydSicrwydd bywyd sy’n talu allan os yw un neu ddau berson yswiriedig yn marw. Sylwer, er hynny, ei fod yn talu allan unwaith yn unig, felly os yw’r ddau berson yn marw ar yr un pryd bydd un taliad yn unig.

Cyflwr a oedd yn bodoli o’r blaenCyflwr meddygol y gwyddoch ei fod gennych eisoes cyn bod eich polisi’n cychwyn.

Daliwr polisiY person sy’n perchen ar bolisi yswiriant.

Diffyg datguddioMaethiant i ddatgelu ffeithiau (perthnasol).

EithriadauAmodau neu amgylchiadau penodol a restrir yn y polisi na fydd y cwmni yswiriant yn talu hawliadau neu fuddion amdanynt.

Esboniad o rai o’r geiriau a’r ymadroddion allweddol.

28

GwarantuY broses o asesu risgiau a phremiymau

Gweithgareddau byw dyddiol (ADLs)Mae’r rhain yn cynnwys dal i symud, ymolchi, gwisgo neu fwydo’ch hunan.

HawliadHysbysiad ffurfiol i gwmni yswiriant yn galw am daliad dan delerau polisi.

Hawlildio premiymauFfordd i yswirio premiymau misol eich yswiriant bywyd rhag ofn na allwch weithio oherwydd afiechyd (ond nid oherwydd diweithdra neu ymddiswyddiad). Mae’r yswiriwr yn talu’r premiymau drostoch tan ddiwedd cyfnod y polisi, eich bod yn cyrraedd oedran penodedig, neu y gallwch ddychwelyd at y gwaith. Fel arfer rydych yn ei brynu fel ychwanegyn opsiynol gyda pholisi yswiriant bywyd.

PolisiY ddogfen gyfreithiol brintiedig sy’n datgan telerau’r contract yswiriant.

PremiwmY swm mae’ch yswiriwr yn gofyn i chi ei dalu am yswiriant.

Premiwm senglRydych yn talu’r holl bremiwm ar y dechrau, yn aml yn benthyca’r swm gyda’r benthyciad rydych yn ei yswirio – yn hytrach na phremiwm rheolaidd, yr hwn rydych yn ei dalu bob mis yn ystod hyd y sicrwydd.

SicrwyddYr amddiffyniad a roddir gan yswiriant.

Sicrwydd ‘Newydd am hen’Polisi yswiriant ble fydd yr yswiriwr yn amnewid hen offer a meddiannau wedi’u niweidio am rai newydd pan ydych yn hawlio, yn hytrach na gwneud gostyngiadau oherwydd ôl traul.

moneyadviceservice.org.uk 29

Esbonio’r jargon

ActiwariPerson sydd wedi derbyn hyfforddiant proffesiynol i weithredu theori ac ystadegau ynghylch tebygolrwydd i yswiriant a meysydd perthnasol.

AswiriantA bod yn fanwl gywir, mae ‘aswiriant’ yn bolisi ar gyfer rhywbeth a fydd yn digwydd, er enghraifft polisi aswiriant bywyd sy’n talu allan ar farwolaeth, ond mae ‘yswiriant’ ar gyfer yr hyn a allai ddigwydd neu beidio digwydd. Fodd bynnag, y dyddiau hyn fel arfer mae’r term ‘yswiriant’ yn cael ei ddefnyddio am y ddau.

Budd yswiriadwyMae bod â budd yswiriadwy’n golygu y byddech yn dioddef colled ariannol pe byddai’r digwyddiad yswiriedig yn cymryd lle.

BuddiolwrY person a enwir mewn polisi yswiriant bywyd i dderbyn arian yr yswiriant ar farwolaeth y person yswiriedig.

Cyd-fywydSicrwydd bywyd sy’n talu allan os yw un neu ddau berson yswiriedig yn marw. Sylwer, er hynny, ei fod yn talu allan unwaith yn unig, felly os yw’r ddau berson yn marw ar yr un pryd bydd un taliad yn unig.

Cyflwr a oedd yn bodoli o’r blaenCyflwr meddygol y gwyddoch ei fod gennych eisoes cyn bod eich polisi’n cychwyn.

Daliwr polisiY person sy’n perchen ar bolisi yswiriant.

Diffyg datguddioMaethiant i ddatgelu ffeithiau (perthnasol).

EithriadauAmodau neu amgylchiadau penodol a restrir yn y polisi na fydd y cwmni yswiriant yn talu hawliadau neu fuddion amdanynt.

Esboniad o rai o’r geiriau a’r ymadroddion allweddol.

28

GwarantuY broses o asesu risgiau a phremiymau

Gweithgareddau byw dyddiol (ADLs)Mae’r rhain yn cynnwys dal i symud, ymolchi, gwisgo neu fwydo’ch hunan.

HawliadHysbysiad ffurfiol i gwmni yswiriant yn galw am daliad dan delerau polisi.

Hawlildio premiymauFfordd i yswirio premiymau misol eich yswiriant bywyd rhag ofn na allwch weithio oherwydd afiechyd (ond nid oherwydd diweithdra neu ymddiswyddiad). Mae’r yswiriwr yn talu’r premiymau drostoch tan ddiwedd cyfnod y polisi, eich bod yn cyrraedd oedran penodedig, neu y gallwch ddychwelyd at y gwaith. Fel arfer rydych yn ei brynu fel ychwanegyn opsiynol gyda pholisi yswiriant bywyd.

PolisiY ddogfen gyfreithiol brintiedig sy’n datgan telerau’r contract yswiriant.

PremiwmY swm mae’ch yswiriwr yn gofyn i chi ei dalu am yswiriant.

Premiwm senglRydych yn talu’r holl bremiwm ar y dechrau, yn aml yn benthyca’r swm gyda’r benthyciad rydych yn ei yswirio – yn hytrach na phremiwm rheolaidd, yr hwn rydych yn ei dalu bob mis yn ystod hyd y sicrwydd.

SicrwyddYr amddiffyniad a roddir gan yswiriant.

Sicrwydd ‘Newydd am hen’Polisi yswiriant ble fydd yr yswiriwr yn amnewid hen offer a meddiannau wedi’u niweidio am rai newydd pan ydych yn hawlio, yn hytrach na gwneud gostyngiadau oherwydd ôl traul.

moneyadviceservice.org.uk 29

Tâl-dros-benY swm y cytunwch ei dalu cyn bod eich yswiriwr yn talu gweddill y bil (er enghraifft £100 cyntaf hawliad). Po uchaf y tâl-dros-ben y cynigiwch ei dalu, po leiaf y bydd y polisi’n ei gostio ichi fel arfer. Byddwch yn ofalus, mae rhai polisïau’n codi tâl-dros-ben fesul cymal yn hytrach nag un cyfan.

Yswiriant bywyd ar sail buddsoddiadYswiriant bywyd sydd hefyd yn gweithredu fel buddsoddiad. Mae’n cynnwys yswiriant gydol oes, bondiau gydag elw, polisïau gwaddol a chynlluniau buddsoddiad mwyaf.

Yswiriant cartref neu aelwydDyma’r enw cyffredin ar yswiriant adeiladau a chynnwys pan gânt eu prynu gyda’i gilydd.

Yswiriant cyfnod adnewyddadwyYswiriant ar gyfer cyfnod penodedig, yn cynnig ichi’r hawl i adnewyddu ar ddiwedd y cyfnod am gyfnod neu gyfnodau eraill, heb archwiliad meddygol.

Yswiriant torri i lawrYswiriant sy’n darparu help i fodurwyr sy’n sownd ar ymyl y ffordd pan yw eu cerbyd wedi torri i lawr. Yn hysbys hefyd fel ‘cymorth ymyl ffordd’.

Yswiriwr arbenigolCwmni sy’n delio â risgiau arbenigol – er enghraifft yswiriant cynnwys ar gyfer eitemau gwerth-uchel neu brin, fel celfyddyd cain, hen bethau neu geir o dras.

30

Cysylltiadau defnyddiolY Gwasanaeth Cynghori AriannolI gael cyngor ar sail eich amgylchiadau'ch hun neu i archebu canllawiau eraill

Llinell Cyngor Ariannol: 0300 500 5555 Typetalk: 1800 1 0300 500 5000

Ni ddylai galwadau gostio mwy na galwadau DU-gyfan 01 neu 02, ac fe’u cynhwysir ym munudau cynhwysol ffonau symudol a llinellau tir. Er mwyn ein helpu i gynnal a gwella ein gwasanaeth, efallai y byddwn yn recordio neu fonitro galwadau.

Canllawiau eraill y Gwasanaeth Cyngor Ariannol

■ Benthyca arian

■ Cael cyngor ariannol

■ Cardiau credyd

■ Eich cyfrif banc

■ Eich pensiwn – mae’n amser dewis

■ Gwneud cwyn

■ Gwneud i’ch cyllideb weithio i chi

■ Problemau wrth dalu eich morgais

■ Undebau credyd

Am ragor o deitlau, ffoniwch ni neu ewch i moneyadviceservice.org.uk/publications

Ar wefan y Gwasanaeth Cynghori Ariannol gallwch ddod o hyd i:

■ wiriad iechyd i’ch helpu i lunio arferion ariannol da a chyrraedd eich nodau

■ tablau cymharu ar gyfer cynhyrchion fel cyfrifon cynilo a morgeisi.

■ cyfrifiannell pensiynau i weld faint o incwm y gallech chi ei gael pan fyddwch yn ymddeol – o'r hyn yr ydych chi'n ei gynilo yn awr neu yn y dyfodol.

Ewch i moneyadviceservice.org.uk/tools

Gall cyfraddau galwadau amrywio – holwch eich darparwr ffôn.

Awdurdod Gwasanaethau Ariannol (FSA)I edrych ar Gofrestr yr FSA neu i adrodd am unrhyw hysbysebion neu hyrwyddiadau ariannol camarweiniol.

Llinell gymorth i ddefnyddwyr: 0845 606 1234Minicom/Ffôn testun: 0845 730 0104

www.fsa.gov.uk

moneyadviceservice.org.uk 31

Tâl-dros-benY swm y cytunwch ei dalu cyn bod eich yswiriwr yn talu gweddill y bil (er enghraifft £100 cyntaf hawliad). Po uchaf y tâl-dros-ben y cynigiwch ei dalu, po leiaf y bydd y polisi’n ei gostio ichi fel arfer. Byddwch yn ofalus, mae rhai polisïau’n codi tâl-dros-ben fesul cymal yn hytrach nag un cyfan.

Yswiriant bywyd ar sail buddsoddiadYswiriant bywyd sydd hefyd yn gweithredu fel buddsoddiad. Mae’n cynnwys yswiriant gydol oes, bondiau gydag elw, polisïau gwaddol a chynlluniau buddsoddiad mwyaf.

Yswiriant cartref neu aelwydDyma’r enw cyffredin ar yswiriant adeiladau a chynnwys pan gânt eu prynu gyda’i gilydd.

Yswiriant cyfnod adnewyddadwyYswiriant ar gyfer cyfnod penodedig, yn cynnig ichi’r hawl i adnewyddu ar ddiwedd y cyfnod am gyfnod neu gyfnodau eraill, heb archwiliad meddygol.

Yswiriant torri i lawrYswiriant sy’n darparu help i fodurwyr sy’n sownd ar ymyl y ffordd pan yw eu cerbyd wedi torri i lawr. Yn hysbys hefyd fel ‘cymorth ymyl ffordd’.

Yswiriwr arbenigolCwmni sy’n delio â risgiau arbenigol – er enghraifft yswiriant cynnwys ar gyfer eitemau gwerth-uchel neu brin, fel celfyddyd cain, hen bethau neu geir o dras.

30

Cysylltiadau defnyddiolY Gwasanaeth Cynghori AriannolI gael cyngor ar sail eich amgylchiadau'ch hun neu i archebu canllawiau eraill

Llinell Cyngor Ariannol: 0300 500 5555 Typetalk: 1800 1 0300 500 5000

Ni ddylai galwadau gostio mwy na galwadau DU-gyfan 01 neu 02, ac fe’u cynhwysir ym munudau cynhwysol ffonau symudol a llinellau tir. Er mwyn ein helpu i gynnal a gwella ein gwasanaeth, efallai y byddwn yn recordio neu fonitro galwadau.

Canllawiau eraill y Gwasanaeth Cyngor Ariannol

■ Benthyca arian

■ Cael cyngor ariannol

■ Cardiau credyd

■ Eich cyfrif banc

■ Eich pensiwn – mae’n amser dewis

■ Gwneud cwyn

■ Gwneud i’ch cyllideb weithio i chi

■ Problemau wrth dalu eich morgais

■ Undebau credyd

Am ragor o deitlau, ffoniwch ni neu ewch i moneyadviceservice.org.uk/publications

Ar wefan y Gwasanaeth Cynghori Ariannol gallwch ddod o hyd i:

■ wiriad iechyd i’ch helpu i lunio arferion ariannol da a chyrraedd eich nodau

■ tablau cymharu ar gyfer cynhyrchion fel cyfrifon cynilo a morgeisi.

■ cyfrifiannell pensiynau i weld faint o incwm y gallech chi ei gael pan fyddwch yn ymddeol – o'r hyn yr ydych chi'n ei gynilo yn awr neu yn y dyfodol.

Ewch i moneyadviceservice.org.uk/tools

Gall cyfraddau galwadau amrywio – holwch eich darparwr ffôn.

Awdurdod Gwasanaethau Ariannol (FSA)I edrych ar Gofrestr yr FSA neu i adrodd am unrhyw hysbysebion neu hyrwyddiadau ariannol camarweiniol.

Llinell gymorth i ddefnyddwyr: 0845 606 1234Minicom/Ffôn testun: 0845 730 0104

www.fsa.gov.uk

moneyadviceservice.org.uk 31

Am daflenni ffeithiau a gwybodaeth am yswiriantParth gwybodaeth Cymdeithas Yswirwyr Prydain (ABI)

Mae taflenni ffeithiau ar gael am y rhan fwyaf o yswiriannau gan gynnwys:

■ yswiriant bywyd

■ yswiriant amddiffyn incwm, ac

■ yswiriant aelwyd ac eiddo.

020 7600 3333 www.abi.org.uk

Canllaw ar yswiriant ar gyfer busnesau bach

www.abi.org.uk/publications

Dod o hyd i gynghorwr neu frocer

Cymdeithas Broceriaid Yswiriant Prydain (BIBA)Ar gyfer canllawiau yswiriant a gwasanaeth Dod o hyd i Frocer.

0870 950 1790www.biba.org.uk

Sefydliad Broceriaid Yswiriant (IIB)Ar gyfer brocer yswiriant sy’n aelod o’r IIB.

www.iib-uk.com

MyLocalAdviser [FyNghynghorwrLleol]Ar gyfer cynghorwr ariannol, brocer morgeisi neu eiriolwr ariannol annibynnol yn eich ardal leol.

www.mylocaladviser.co.uk

Unbiased.co.ukAr gyfer cynghorwr ariannol, brocer morgeisi neu gyfreithiwr annibynnol yn eich ardal leol.

www.unbiased.co.uk

Y Gymdeithas Cyllid PersonolI gael cynghorwyr ariannol yn eich ardal leol.

www.findanadviser.org

32

Gwasanaethau eraill

Gwasanaeth Gwybodaeth Cost Adeiladu (BCIS)Cyfrifiannell cost-ailadeiladu-ty.

http://calculator.bcis.co.uk/

Asiantaeth yr AmgylcheddAr gyfer mapiau i ddangos risg o lifogydd.

www.environment-agency.gov.uk

Cerdyn Yswiriant Iechyd Ewropeaidd (EHIC)I wneud cais am Gerdyn Yswiriant Iechyd Ewropeaidd.

0845 606 2030, casglwch ffurflen yn Swyddfa’r Post neu ewch iwww.ehic.org.uk

DATGLOIAr gyfer canllaw manwl i ddefnyddwyr â chollfarnau heb ddarfod a rhestr o froceriaid yswiriant sy’n arbenigo mewn yswiriant ar gyfer pobl â chollfarnau heb ddarfod.

www.unlock.org.uk

Cwynion ac iawndal

Gwasanaeth yr Ombwdsmon AriannolSouth Quay Plaza183 Marsh WallLlundain E14 9SR

0800 023 4567 neu 0300 123 9123www.financial-ombudsman.org.uk

Cynllun Iawndal y Gwasanaethau Ariannol (FSCS)7fed Llawr Lloyds ChambersPortsoken StreetLlundain E1 8BN

0800 678 1100 neu 020 7741 4100www.fscs.org.uk

moneyadviceservice.org.uk 33

Am daflenni ffeithiau a gwybodaeth am yswiriantParth gwybodaeth Cymdeithas Yswirwyr Prydain (ABI)

Mae taflenni ffeithiau ar gael am y rhan fwyaf o yswiriannau gan gynnwys:

■ yswiriant bywyd

■ yswiriant amddiffyn incwm, ac

■ yswiriant aelwyd ac eiddo.

020 7600 3333 www.abi.org.uk

Canllaw ar yswiriant ar gyfer busnesau bach

www.abi.org.uk/publications

Dod o hyd i gynghorwr neu frocer

Cymdeithas Broceriaid Yswiriant Prydain (BIBA)Ar gyfer canllawiau yswiriant a gwasanaeth Dod o hyd i Frocer.

0870 950 1790www.biba.org.uk

Sefydliad Broceriaid Yswiriant (IIB)Ar gyfer brocer yswiriant sy’n aelod o’r IIB.

www.iib-uk.com

MyLocalAdviser [FyNghynghorwrLleol]Ar gyfer cynghorwr ariannol, brocer morgeisi neu eiriolwr ariannol annibynnol yn eich ardal leol.

www.mylocaladviser.co.uk

Unbiased.co.ukAr gyfer cynghorwr ariannol, brocer morgeisi neu gyfreithiwr annibynnol yn eich ardal leol.

www.unbiased.co.uk

Y Gymdeithas Cyllid PersonolI gael cynghorwyr ariannol yn eich ardal leol.

www.findanadviser.org

32

Gwasanaethau eraill

Gwasanaeth Gwybodaeth Cost Adeiladu (BCIS)Cyfrifiannell cost-ailadeiladu-ty.

http://calculator.bcis.co.uk/

Asiantaeth yr AmgylcheddAr gyfer mapiau i ddangos risg o lifogydd.

www.environment-agency.gov.uk

Cerdyn Yswiriant Iechyd Ewropeaidd (EHIC)I wneud cais am Gerdyn Yswiriant Iechyd Ewropeaidd.

0845 606 2030, casglwch ffurflen yn Swyddfa’r Post neu ewch iwww.ehic.org.uk

DATGLOIAr gyfer canllaw manwl i ddefnyddwyr â chollfarnau heb ddarfod a rhestr o froceriaid yswiriant sy’n arbenigo mewn yswiriant ar gyfer pobl â chollfarnau heb ddarfod.

www.unlock.org.uk

Cwynion ac iawndal

Gwasanaeth yr Ombwdsmon AriannolSouth Quay Plaza183 Marsh WallLlundain E14 9SR

0800 023 4567 neu 0300 123 9123www.financial-ombudsman.org.uk

Cynllun Iawndal y Gwasanaethau Ariannol (FSCS)7fed Llawr Lloyds ChambersPortsoken StreetLlundain E1 8BN

0800 678 1100 neu 020 7741 4100www.fscs.org.uk

moneyadviceservice.org.uk 33

Mae’r canllaw hwn yn rhan o’n cyfres arian bob dydd.Mae’r teitlau eraill yn y gyfres hon yn cynnwys:

■ Benthyca arian ■ Gwneud cwyn ■ Gwneud y gorau o’ch arian

Mae ein canllawiau i gyd ar gael gan:

Ein gwefanmoneyadviceservice.org.uk

Llinell Cyngor Ariannol 0300 500 5555

Os hoffech gael y canllaw hwn mewn Braille, print bras neu sain, ffoniwch ni ar 0300 500 5555 neu Typetalk ar 1800 1 0300 500 5000.Ni ddylai galwadau gostio mwy na galwadau DU-gyfan 01 neu 02, ac fe’u cynhwysir ym munudau cynhwysol ffonau symudol a llinellau tir. Er mwyn ein helpu i gynnal a gwella ein gwasanaeth, efallai y byddwn yn recordio neu fonitro galwadau.

Ebrill 2012

© Y Gwasanaeth Cynghori Ariannol Ebrill 2012

Cyf: VRSN0017bW

Cert no. TT-COC-002168

PRINTER TO SUPPLY

Insurance

The Money Advice Service is here to help you manage your money better. We provide clear, unbiased advice to help you make informed choices.

We try to ensure that the information and advice in this guide is correct at time of print. For up-to-date information and money advice please visit our website – moneyadviceservice.org.uk.

ContentsWhat is insurance? 2

Types of insurance 6

Key things to think about 22

Your questions answered 25

Next steps 26

If things go wrong 27

Jargon buster 28

Useful contacts 31

This guide is for you if you want to protect your family, health, income or possessions.

When you read it you will know: ■ how insurance works and when you might need it ■ some of the different types available, and ■ what you need to think about when buying it.

About this guide

moneyadviceservice.org.uk 1

The Money Advice Service is here to help you manage your money better. We provide clear, unbiased advice to help you make informed choices.

We try to ensure that the information and advice in this guide is correct at time of print. For up-to-date information and money advice please visit our website – moneyadviceservice.org.uk.

ContentsWhat is insurance? 2

Types of insurance 6

Key things to think about 22

Your questions answered 25

Next steps 26

If things go wrong 27

Jargon buster 28

Useful contacts 31

This guide is for you if you want to protect your family, health, income or possessions.

When you read it you will know: ■ how insurance works and when you might need it ■ some of the different types available, and ■ what you need to think about when buying it.

About this guide

moneyadviceservice.org.uk 1

Insurance protects you against the unexpected. Everyday life can have its problems. Think about how you would cope financially if you or your partner became ill and couldn’t work, or if fire seriously damaged your home?Although we always hope nothing bad will happen, only you can decide whether you’re willing or able to take the risk. If something does happen, you may have enough savings to be able to manage, but in case you don’t, insurance may help.

See the Jargon buster on page 28 for an explanation of some of the words you may come across.

Do you need insurance?There are lots of different types of insurance available and it can be confusing.

Motor insurance is compulsory if you own a vehicle, whether you drive it or not, unless you have a statutory off-road notification (SORN) for it.

And liability insurance is compulsory if you run certain types of business. All other insurance is optional. Buildings insurance is not compulsory but most mortgage lenders will insist you have it.

You may consider different types of insurance at various stages in your life. For example, if you’re buying or own a home, or starting a family, you may want to protect your income, borrowing, health or possessions. But if you’re single, have no dependants and are renting or living at home, you may not need all of these.

Use the following checklist to see what insurance you might need. For more information about the different types of insurance available, what they cover, and what to look out for, see Types of insurance on page 6.

There is also more information on all these types of insurance on the Your money section or our website – see moneyadviceservice.org.uk.

What is insurance?

2

Insurance checklist

Do you need insurance?

Use our online budget planner to help you see how muchmoney you’ve got coming in against all your outgoings – see moneyadviceservice.org.uk/budget. This will help you work out how you would cope if something unexpected happens. Think about whether you need insurance when your circumstances change, for example if you buy a home or start a family.

What if your household income decreased, through illness, disability or unemployment?

Certain insurance, sometimes known as protection insurance, can pay out in these instances, but they usually only pay out for a limited time and don’t cover all circumstances – see pages 6-8. State benefits may help, but most don’t start immediately and usually only last for a fixed period.

What would happen if you or your partner died suddenly?

Life insurance provides some financial security for people who depend on you, in case you die unexpectedly – see page 9. It’s also a good idea to check what your pension plans will pay out when you die.

Are you a home owner?

Most mortgage providers insist that you take out buildings insurance, but it’s worth checking that the amount covered is enough to rebuild your house – see page 10. There are also mortgage protection policies to cover your mortgage repayments if your income stops due to accident, sickness or redundancy – see page 7.

What about your belongings?

Whether you own your home or are renting, it’s your responsibility to insure your belongings. Contents insurance covers the loss of, or damage to, the contents of your home and other items you take outside your home – see page 11.

Do you drive? The law requires that you have basic motor insurance if you own a vehicle – see page 12.

What about your pets?

Pet insurance can pay towards vets’ bills, and some schemes will pay for you to advertise if your pet has been lost, or for kennel/cattery fees if you suddenly have to go into hospital – see page 13.

And don’t forget the holiday

Travel insurance can cover you against mishaps while you’re abroad, from lost luggage and theft to flight delays and medical bills – see page 17.

moneyadviceservice.org.uk 3

Insurance protects you against the unexpected. Everyday life can have its problems. Think about how you would cope financially if you or your partner became ill and couldn’t work, or if fire seriously damaged your home?Although we always hope nothing bad will happen, only you can decide whether you’re willing or able to take the risk. If something does happen, you may have enough savings to be able to manage, but in case you don’t, insurance may help.

See the Jargon buster on page 28 for an explanation of some of the words you may come across.

Do you need insurance?There are lots of different types of insurance available and it can be confusing.

Motor insurance is compulsory if you own a vehicle, whether you drive it or not, unless you have a statutory off-road notification (SORN) for it.

And liability insurance is compulsory if you run certain types of business. All other insurance is optional. Buildings insurance is not compulsory but most mortgage lenders will insist you have it.

You may consider different types of insurance at various stages in your life. For example, if you’re buying or own a home, or starting a family, you may want to protect your income, borrowing, health or possessions. But if you’re single, have no dependants and are renting or living at home, you may not need all of these.

Use the following checklist to see what insurance you might need. For more information about the different types of insurance available, what they cover, and what to look out for, see Types of insurance on page 6.

There is also more information on all these types of insurance on the Your money section or our website – see moneyadviceservice.org.uk.

What is insurance?

2

Insurance checklist

Do you need insurance?

Use our online budget planner to help you see how muchmoney you’ve got coming in against all your outgoings – see moneyadviceservice.org.uk/budget. This will help you work out how you would cope if something unexpected happens. Think about whether you need insurance when your circumstances change, for example if you buy a home or start a family.

What if your household income decreased, through illness, disability or unemployment?

Certain insurance, sometimes known as protection insurance, can pay out in these instances, but they usually only pay out for a limited time and don’t cover all circumstances – see pages 6-8. State benefits may help, but most don’t start immediately and usually only last for a fixed period.

What would happen if you or your partner died suddenly?

Life insurance provides some financial security for people who depend on you, in case you die unexpectedly – see page 9. It’s also a good idea to check what your pension plans will pay out when you die.

Are you a home owner?

Most mortgage providers insist that you take out buildings insurance, but it’s worth checking that the amount covered is enough to rebuild your house – see page 10. There are also mortgage protection policies to cover your mortgage repayments if your income stops due to accident, sickness or redundancy – see page 7.

What about your belongings?

Whether you own your home or are renting, it’s your responsibility to insure your belongings. Contents insurance covers the loss of, or damage to, the contents of your home and other items you take outside your home – see page 11.

Do you drive? The law requires that you have basic motor insurance if you own a vehicle – see page 12.

What about your pets?

Pet insurance can pay towards vets’ bills, and some schemes will pay for you to advertise if your pet has been lost, or for kennel/cattery fees if you suddenly have to go into hospital – see page 13.

And don’t forget the holiday

Travel insurance can cover you against mishaps while you’re abroad, from lost luggage and theft to flight delays and medical bills – see page 17.

moneyadviceservice.org.uk 3

How insurance worksThe amount you pay for insurance will be based on the information you give the insurance company and the type of risk you want to insure. Insurance companies use certain criteria (such as where you live, if you smoke, and what you would like to be covered) to help them work out the price (premium) of the insurance.

The insurance company agrees to pay out if the event you’re insuring against happens. It is important that you give the insurance company the full facts when buying insurance, as incorrect information could invalidate your policy and mean the insurance company won’t pay out.

You can choose for yourself which company’s policy to buy, or you can go to an insurance broker who’ll help you choose – see Useful contacts on page 31. An insurance broker is a professional who helps people find suitable cost-effective insurance protection. Brokers can give advice on many issues as well as support in making claims.

When buying insurance, always compare what a policy covers, not just the price. Some might be cheaper than others, but they may not offer the same level of protection.

Insurance regulation The Financial Services Authority (FSA), the UK’s financial services regulator, regulates sales of most insurance products. However, its selling rules don’t currently cover the sale of extended warranties on non-motor goods (such as on electrical goods) where the person selling the insurance is also providing the goods.

Even if its rules don’t cover the sale of a policy, they do cover the insurance company providing the policy, as long as they are based in the UK and are regulated by the FSA.

Regulated firms and their agents are listed on the FSA Register and have to meet certain standards. Always check that the firm you’re dealing with is on the FSA Register by calling 0845 606 1234 or going online at www.fsa.gov.uk/fsaregister. If it’s not regulated by the FSA, you won’t have access to complaints and compensation procedures if things go wrong – see page 26.

4

Got a question about money?From budgeting to borrowing, from insurance or savings to pensions, our trained advisers can help you with your questions. We offer free, unbiased information and advice which means we won’t sell you anything. You can get this in print, online, over the phone and face to face.

We also provide tailored advice to help you make choices at key points throughout your life, whatever your circumstances. Take our online health check. Answer some straightforward questions and get your personal action plan to help you with your money must-do’s and longer-term goals.

Call us on 0300 500 5000 or go online at moneyadviceservice.org.uk/healthcheck.

Key points ■ Check whether you need the insurance – most insurance is optional.

■ Find out whether you’re already covered by an existing policy.

■ Always give the full facts, so that the company can work out the correct premium for you.

moneyadviceservice.org.uk 5

How insurance worksThe amount you pay for insurance will be based on the information you give the insurance company and the type of risk you want to insure. Insurance companies use certain criteria (such as where you live, if you smoke, and what you would like to be covered) to help them work out the price (premium) of the insurance.

The insurance company agrees to pay out if the event you’re insuring against happens. It is important that you give the insurance company the full facts when buying insurance, as incorrect information could invalidate your policy and mean the insurance company won’t pay out.

You can choose for yourself which company’s policy to buy, or you can go to an insurance broker who’ll help you choose – see Useful contacts on page 31. An insurance broker is a professional who helps people find suitable cost-effective insurance protection. Brokers can give advice on many issues as well as support in making claims.

When buying insurance, always compare what a policy covers, not just the price. Some might be cheaper than others, but they may not offer the same level of protection.

Insurance regulation The Financial Services Authority (FSA), the UK’s financial services regulator, regulates sales of most insurance products. However, its selling rules don’t currently cover the sale of extended warranties on non-motor goods (such as on electrical goods) where the person selling the insurance is also providing the goods.

Even if its rules don’t cover the sale of a policy, they do cover the insurance company providing the policy, as long as they are based in the UK and are regulated by the FSA.

Regulated firms and their agents are listed on the FSA Register and have to meet certain standards. Always check that the firm you’re dealing with is on the FSA Register by calling 0845 606 1234 or going online at www.fsa.gov.uk/fsaregister. If it’s not regulated by the FSA, you won’t have access to complaints and compensation procedures if things go wrong – see page 26.

4

Got a question about money?From budgeting to borrowing, from insurance or savings to pensions, our trained advisers can help you with your questions. We offer free, unbiased information and advice which means we won’t sell you anything. You can get this in print, online, over the phone and face to face.

We also provide tailored advice to help you make choices at key points throughout your life, whatever your circumstances. Take our online health check. Answer some straightforward questions and get your personal action plan to help you with your money must-do’s and longer-term goals.

Call us on 0300 500 5000 or go online at moneyadviceservice.org.uk/healthcheck.

Key points ■ Check whether you need the insurance – most insurance is optional.

■ Find out whether you’re already covered by an existing policy.

■ Always give the full facts, so that the company can work out the correct premium for you.

moneyadviceservice.org.uk 5

Protecting your income or borrowingOnce you take out any kind of loan, it’s very important that you make all the repayments in full and on time. If your loan is a mortgage or other loan secured on your home, you could risk losing your home if you don’t keep up the repayments. It could also affect your credit rating.

Products designed to protect your income or borrowing include:

■ critical illness insurance

■ payment protection insurance

■ mortgage payment protection insurance

■ income protection insurance, and

■ life insurance.

If you are an employee and you fall ill, in most cases your employer must pay Statutory Sick Pay for up to 28 weeks, though this will probably be a lot less than your full earnings.

Some employers arrange group income protection insurance for their employees as a benefit of their job, and this can pay out an income after the statutory sick period. So make sure you check what your employer offers.

After 28 weeks or if you’re not working, state benefits may help. But most don’t start immediately and they usually only last for a fixed time. You may have enough savings to cover you but, if not, insurance may help.

Types of insurance

6

Critical illness insurance This pays out a lump sum if you’re diagnosed with a specific critical illness. Most policies cover you if you develop certain types of cancer or have a stroke or heart attack beyond a certain level of severity. You may also be covered if you develop MS or kidney failure, or need a major organ transplant or a coronary artery bypass. Many policies cover other conditions as well. But check the policy conditions carefully because some policies may only cover one or two of these illnesses. You must disclose any pre-existing medical conditions or your policy may be invalid.

You can use the payout for medical treatment, to pay off your mortgage or for anything else.

Check – read your insurer’s terms carefully, not just for the range of illnesses they cover but also how these are defined and the level of severity needed to meet the definition.

Payment protection insurance (PPI)This insurance aims to help you keep up your loan repayments if you can’t work because of redundancy, accident or illness. You can take out a PPI policy specifically to cover your mortgage repayments, which is called mortgage payment protection insurance (MPPI).

A typical policy will start to pay an agreed amount one month after your income stops due to redundancy, accident or illness. It will pay out for a set time only – usually 12 or 24 months.

Most lenders aren’t allowed to sell you PPI when you take out a loan (the only exception to this is if you take out PPI with retail credit, such as a credit account with a catalogue company), but they may provide you with a quote. If you want to take out a PPI policy, you can use this quote to search the market and get the best deal.

Make sure you shop around, and use our online comparison tables to compare the features and costs of PPI and MPPI products – see moneyadviceservice.org.uk/tables.

moneyadviceservice.org.uk 7

Protecting your income or borrowingOnce you take out any kind of loan, it’s very important that you make all the repayments in full and on time. If your loan is a mortgage or other loan secured on your home, you could risk losing your home if you don’t keep up the repayments. It could also affect your credit rating.

Products designed to protect your income or borrowing include:

■ critical illness insurance

■ payment protection insurance

■ mortgage payment protection insurance

■ income protection insurance, and

■ life insurance.

If you are an employee and you fall ill, in most cases your employer must pay Statutory Sick Pay for up to 28 weeks, though this will probably be a lot less than your full earnings.

Some employers arrange group income protection insurance for their employees as a benefit of their job, and this can pay out an income after the statutory sick period. So make sure you check what your employer offers.

After 28 weeks or if you’re not working, state benefits may help. But most don’t start immediately and they usually only last for a fixed time. You may have enough savings to cover you but, if not, insurance may help.

Types of insurance

6

Critical illness insurance This pays out a lump sum if you’re diagnosed with a specific critical illness. Most policies cover you if you develop certain types of cancer or have a stroke or heart attack beyond a certain level of severity. You may also be covered if you develop MS or kidney failure, or need a major organ transplant or a coronary artery bypass. Many policies cover other conditions as well. But check the policy conditions carefully because some policies may only cover one or two of these illnesses. You must disclose any pre-existing medical conditions or your policy may be invalid.

You can use the payout for medical treatment, to pay off your mortgage or for anything else.

Check – read your insurer’s terms carefully, not just for the range of illnesses they cover but also how these are defined and the level of severity needed to meet the definition.

Payment protection insurance (PPI)This insurance aims to help you keep up your loan repayments if you can’t work because of redundancy, accident or illness. You can take out a PPI policy specifically to cover your mortgage repayments, which is called mortgage payment protection insurance (MPPI).

A typical policy will start to pay an agreed amount one month after your income stops due to redundancy, accident or illness. It will pay out for a set time only – usually 12 or 24 months.

Most lenders aren’t allowed to sell you PPI when you take out a loan (the only exception to this is if you take out PPI with retail credit, such as a credit account with a catalogue company), but they may provide you with a quote. If you want to take out a PPI policy, you can use this quote to search the market and get the best deal.

Make sure you shop around, and use our online comparison tables to compare the features and costs of PPI and MPPI products – see moneyadviceservice.org.uk/tables.

moneyadviceservice.org.uk 7

There is a variation on this called short-term income protection insurance. This is similar except it pays out a sum linked to your income or another pre-set amount rather than a sum linked to a loan repayment.

Also known as accident, sickness and unemployment (ASU) insurance.

Check – if you decide you do want it, look at the terms and conditions carefully, and check that it covers your circumstances. For example, you would not need unemployment cover if you were not working when the policy was taken out, and some may not cover you for pre-existing medical problems.

Income protection insuranceIt replaces part of your income if you are unable to work for a long time because of illness or disability. It continues to pay out until you return to work, die, or the policy term expires, whichever is soonest.

These products usually offer a choice of waiting periods before they will start to pay out (usually 4, 13, 26 or 52 weeks). The longer the waiting period you agree to, the lower your premiums will be, so it is important you find out what income you would get from your employer and other insurance products during the waiting period.

Also known as permanent health insurance (PHI).

Check – this cover may be available through your employer, so make sure you check what your employer offers first.

Check – this cover might not be available to you if you have existing health problems or a dangerous job.

8

Life insuranceIf someone depends on you financially, how would they cope financially if you died?

There are two main types of life insurance: whole-of-life insurance and term insurance.

Term insurance pays out only if you die within a certain term (for example 10, 15 or 20 years). If you live longer than the term, you get nothing. As a couple, you can also take out term cover in both your names, with the policy paying out on the first death only during the term.

Different types of policy include:

■ family income benefit – a policy that pays out an income rather than a lump sum

■ increasing policy – where cover and premiums rise over the years

■ decreasing policy – where cover and premiums fall over the years, and

■ renewable policy – which lets you extend the original term.

Decreasing term insurance is often linked to a repayment mortgage. It may then be called mortgage term insurance or mortgage protection life insurance.

Whole-of-life insurance pays out an agreed sum when you die, whenever that is.

Check – if you don’t have any dependants, you will probably not need life cover.

moneyadviceservice.org.uk 9

There is a variation on this called short-term income protection insurance. This is similar except it pays out a sum linked to your income or another pre-set amount rather than a sum linked to a loan repayment.

Also known as accident, sickness and unemployment (ASU) insurance.

Check – if you decide you do want it, look at the terms and conditions carefully, and check that it covers your circumstances. For example, you would not need unemployment cover if you were not working when the policy was taken out, and some may not cover you for pre-existing medical problems.

Income protection insuranceIt replaces part of your income if you are unable to work for a long time because of illness or disability. It continues to pay out until you return to work, die, or the policy term expires, whichever is soonest.

These products usually offer a choice of waiting periods before they will start to pay out (usually 4, 13, 26 or 52 weeks). The longer the waiting period you agree to, the lower your premiums will be, so it is important you find out what income you would get from your employer and other insurance products during the waiting period.

Also known as permanent health insurance (PHI).

Check – this cover may be available through your employer, so make sure you check what your employer offers first.

Check – this cover might not be available to you if you have existing health problems or a dangerous job.

8

Life insuranceIf someone depends on you financially, how would they cope financially if you died?

There are two main types of life insurance: whole-of-life insurance and term insurance.

Term insurance pays out only if you die within a certain term (for example 10, 15 or 20 years). If you live longer than the term, you get nothing. As a couple, you can also take out term cover in both your names, with the policy paying out on the first death only during the term.

Different types of policy include:

■ family income benefit – a policy that pays out an income rather than a lump sum

■ increasing policy – where cover and premiums rise over the years

■ decreasing policy – where cover and premiums fall over the years, and

■ renewable policy – which lets you extend the original term.

Decreasing term insurance is often linked to a repayment mortgage. It may then be called mortgage term insurance or mortgage protection life insurance.

Whole-of-life insurance pays out an agreed sum when you die, whenever that is.

Check – if you don’t have any dependants, you will probably not need life cover.

moneyadviceservice.org.uk 9

Protecting your possessionsThere is insurance to protect your home and your possessions. Products designed for these circumstances include:

■ buildings insurance

■ contents insurance

■ motor insurance, and

■ pet insurance.

Buildings insuranceIf you own your own home (with or without a mortgage) and it is a freehold property, you should take out buildings insurance. This covers the cost of rebuilding your home if it is damaged by fire, flood or subsidence, The rebuilding cost is usually between a third and a half of the value of your home. You can check whether you have enough buildings insurance through the Building Cost Information Service (BCIS) website – see www.bcis.co.uk.

Most mortgage lenders will insist you take it out when you take out a mortgage (as it protects their asset if something happens to the property). But you don’t have to take out cover with that particular lender.

Leasehold and rental properties should be covered by the freeholder, but always check.

Policies often cover damage to fixed fittings such as baths and kitchens, as well as garages, sheds and greenhouses, although they may exclude walls, fences, drives and swimming pools.

If you live on a flood plain you may find it difficult to get buildings insurance. If you already have cover for flood damage, the insurer should continue to offer it to you, although they may increase your premiums, the excess, or both. See the Environment Agency’s website to find out if your property is at risk of flooding – see www.environment-agency.gov.uk.

Buildings insurance does not cover your belongings. These need to be insured separately with contents insurance.

10

You need to tell your insurer if you extend your property, for example with a loft conversion or conservatory, as this will change the rebuild cost.

Check – you may find that you get a better deal if you buy buildings and contents insurance together from the same insurer. Combined buildings and contents insurance is often known as home or household insurance.

Contents insuranceThis covers the loss of or damage to the contents of your home. It includes items within your home as well as items you take outside, for example cameras, jewellery and laptops. Most policies will cover you against theft and fire, and give you the option to insure against accidental damage.

You’ll need to let the insurers know of any high-value items you want covered, such as expensive jewellery or camera equipment. Insurers may require proof of purchase or valuation certificates, so keep these safe and take photographs of the items. If they refuse cover altogether, contact an insurance broker, who will be able to find you a specialist insurer.

Your cover may be affected or cancelled if you leave your home empty for a period of time (often as little as 30 days) or if you rent it out.

If you rent your property through a registered social landlord such as a housing association, they may offer an ‘insurance-with-rent’ scheme. This is where you can pay for your contents insurance at the same time as your rent. Ask your landlord if they provide a scheme like this.

If you have a child at university and living away from home, check if your policy will cover their possessions too. They may need to take out their own contents insurance.

Check – many insurers will offer discounts if you have a burglar alarm and/or window locks, or if you’re a member of a Neighbourhood Watch scheme.

moneyadviceservice.org.uk 11

Protecting your possessionsThere is insurance to protect your home and your possessions. Products designed for these circumstances include:

■ buildings insurance

■ contents insurance

■ motor insurance, and

■ pet insurance.

Buildings insuranceIf you own your own home (with or without a mortgage) and it is a freehold property, you should take out buildings insurance. This covers the cost of rebuilding your home if it is damaged by fire, flood or subsidence, The rebuilding cost is usually between a third and a half of the value of your home. You can check whether you have enough buildings insurance through the Building Cost Information Service (BCIS) website – see www.bcis.co.uk.

Most mortgage lenders will insist you take it out when you take out a mortgage (as it protects their asset if something happens to the property). But you don’t have to take out cover with that particular lender.

Leasehold and rental properties should be covered by the freeholder, but always check.

Policies often cover damage to fixed fittings such as baths and kitchens, as well as garages, sheds and greenhouses, although they may exclude walls, fences, drives and swimming pools.

If you live on a flood plain you may find it difficult to get buildings insurance. If you already have cover for flood damage, the insurer should continue to offer it to you, although they may increase your premiums, the excess, or both. See the Environment Agency’s website to find out if your property is at risk of flooding – see www.environment-agency.gov.uk.

Buildings insurance does not cover your belongings. These need to be insured separately with contents insurance.

10

You need to tell your insurer if you extend your property, for example with a loft conversion or conservatory, as this will change the rebuild cost.

Check – you may find that you get a better deal if you buy buildings and contents insurance together from the same insurer. Combined buildings and contents insurance is often known as home or household insurance.

Contents insuranceThis covers the loss of or damage to the contents of your home. It includes items within your home as well as items you take outside, for example cameras, jewellery and laptops. Most policies will cover you against theft and fire, and give you the option to insure against accidental damage.

You’ll need to let the insurers know of any high-value items you want covered, such as expensive jewellery or camera equipment. Insurers may require proof of purchase or valuation certificates, so keep these safe and take photographs of the items. If they refuse cover altogether, contact an insurance broker, who will be able to find you a specialist insurer.

Your cover may be affected or cancelled if you leave your home empty for a period of time (often as little as 30 days) or if you rent it out.

If you rent your property through a registered social landlord such as a housing association, they may offer an ‘insurance-with-rent’ scheme. This is where you can pay for your contents insurance at the same time as your rent. Ask your landlord if they provide a scheme like this.

If you have a child at university and living away from home, check if your policy will cover their possessions too. They may need to take out their own contents insurance.

Check – many insurers will offer discounts if you have a burglar alarm and/or window locks, or if you’re a member of a Neighbourhood Watch scheme.

moneyadviceservice.org.uk 11

Motor insuranceThe law says you must have motor insurance if you own a vehicle, whether you drive it or not, unless you have a statutory off-road notification (SORN) for it. Some policies cover the replacement or repair of your vehicle, depending on the circumstances of an accident.

If you are refused cover on the grounds of health or age, a specialist insurer may be able to help.

You can choose from three levels of cover:

■ third party – this is the minimum legal requirement and covers you if you injure a third party (such as innocent bystanders, passengers or property), but does not cover damage to your vehicle

■ third party, fire and theft – covers third-party injuries and liabilities, and also fire and theft to your vehicle, but not accidental damage to your vehicle, or

■ comprehensive – covers third-party injuries and liabilities, as well as fire, theft and accidental damage to your vehicle.

You pay a premium depending on various factors including the make of car, engine size, your age and where you live. The higher the excess you are willing to pay, the lower your premium will be.

You’ll also tend to get lower premiums if you park your car somewhere secure (in a garage overnight for example) or if you have a clean driving licence.

Depending on your claims history, the insurance company may offer you a no-claims discount. Some companies allow you to pay a sum to guarantee this discount. Bear in mind you are paying to keep the no-claims discount and not to keep your premiums at a certain level – they may still rise, for example due to a general increase in prices. They are also usually transferable to another insurer.

If you use a comparison website, check the level of cover you are being offered, as the cheapest policy is not always the best.

Check – don’t forget that motor insurance does not usually cover you for breakdowns, so if you want this you will need to take out separate breakdown cover.

12

Pet insuranceThere are three kinds of cover:

■ life-long – it will pay out for specific conditions (injuries, illnesses etc) for the life of your pet

■ mid-level – it will pay out for specific conditions for the life of your pet but with a limit on how much will be paid out for any particular condition, and

■ time-limited – it will pay out only for 12 months per condition.

All policies are renewable on an annual basis, so the insurer may discontinue or vary the terms and conditions of cover at the renewal date. And in all cases the cover continues only if you keep paying the premiums.

Policies vary, but as well as an agreed maximum payout for vets’ bills and medication, some will pay for you to advertise if your pet has been lost, or for kennel or cattery fees if you suddenly have to go into hospital. In some cases it will also cover the cost of making good damage caused by your pet.

It does not generally cover routine upkeep items such as annual vaccinations, boosters, nail clipping, spaying and neutering.

Check – in choosing a policy, think about the likelihood of your pet developing a recurring or ongoing illness, as some breeds are prone to certain conditions.

Check – always make sure you disclose any key relevant information.

moneyadviceservice.org.uk 13

Motor insuranceThe law says you must have motor insurance if you own a vehicle, whether you drive it or not, unless you have a statutory off-road notification (SORN) for it. Some policies cover the replacement or repair of your vehicle, depending on the circumstances of an accident.

If you are refused cover on the grounds of health or age, a specialist insurer may be able to help.

You can choose from three levels of cover:

■ third party – this is the minimum legal requirement and covers you if you injure a third party (such as innocent bystanders, passengers or property), but does not cover damage to your vehicle

■ third party, fire and theft – covers third-party injuries and liabilities, and also fire and theft to your vehicle, but not accidental damage to your vehicle, or

■ comprehensive – covers third-party injuries and liabilities, as well as fire, theft and accidental damage to your vehicle.

You pay a premium depending on various factors including the make of car, engine size, your age and where you live. The higher the excess you are willing to pay, the lower your premium will be.

You’ll also tend to get lower premiums if you park your car somewhere secure (in a garage overnight for example) or if you have a clean driving licence.

Depending on your claims history, the insurance company may offer you a no-claims discount. Some companies allow you to pay a sum to guarantee this discount. Bear in mind you are paying to keep the no-claims discount and not to keep your premiums at a certain level – they may still rise, for example due to a general increase in prices. They are also usually transferable to another insurer.

If you use a comparison website, check the level of cover you are being offered, as the cheapest policy is not always the best.

Check – don’t forget that motor insurance does not usually cover you for breakdowns, so if you want this you will need to take out separate breakdown cover.

12

Pet insuranceThere are three kinds of cover:

■ life-long – it will pay out for specific conditions (injuries, illnesses etc) for the life of your pet

■ mid-level – it will pay out for specific conditions for the life of your pet but with a limit on how much will be paid out for any particular condition, and

■ time-limited – it will pay out only for 12 months per condition.

All policies are renewable on an annual basis, so the insurer may discontinue or vary the terms and conditions of cover at the renewal date. And in all cases the cover continues only if you keep paying the premiums.

Policies vary, but as well as an agreed maximum payout for vets’ bills and medication, some will pay for you to advertise if your pet has been lost, or for kennel or cattery fees if you suddenly have to go into hospital. In some cases it will also cover the cost of making good damage caused by your pet.

It does not generally cover routine upkeep items such as annual vaccinations, boosters, nail clipping, spaying and neutering.

Check – in choosing a policy, think about the likelihood of your pet developing a recurring or ongoing illness, as some breeds are prone to certain conditions.

Check – always make sure you disclose any key relevant information.

moneyadviceservice.org.uk 13

Protecting your healthEvery UK resident is entitled to free healthcare from the NHS, but you may want health insurance so that you can have a choice in the level of care you get, where you get treated, when you get treated, or if you didn’t want to use the NHS.

Products designed for these circumstances include:

■ private medical insurance

■ health cash plans, and

■ dental insurance.

Private medical insurance (PMI)This covers medical treatment and usually means you can get treated more quickly than on the NHS. The cover you get will vary, but basic private medical insurance may pay the costs of most in-patient treatments (tests and surgery) and day-care surgery.

Some extends to out-patient treatments (such as visits to consultants or specialists).

You can buy cover on a full medical underwriting basis. This means you will be asked questions about your health and, based on the information you provide, the insurer will decide the conditions of your cover.

You can also apply for cover on a moratorium basis. This means you will not be asked any questions about your health, but if you have suffered from any health conditions in the last five years, these will automatically be excluded from cover for a stated time.

You can’t take out cover now for treatment you know you’re going to need. If you’ve had health problems in the past, your insurer may also refuse to cover them. If you are asked to disclose these when applying for the insurance, you must do so or you could invalidate your policy.

It is unlikely to cover the treatment of chronic medical conditions, dental care, pregnancy, HIV/AIDS, fertility treatment, mental or psychiatric conditions, and treatments you may choose to have, such as cosmetic surgery.

14

To keep costs down you could choose to pay more of the bill, or you could choose cover that only applies if NHS services are not available within a certain timeframe.

Check – find out if your employer provides health insurance as part of your benefits package.

Health cash plansThese provide limited cash sums towards everyday healthcare bills. Different policies cover one or a combination of types of healthcare, such as dental care, optical care, physiotherapy, or stays in hospital.

Check – some policies have age restrictions and will cover you only if you are under a certain age (often 65). If you’ve had health problems in the past, the cash plan may not pay out on certain types of healthcare. Some plans also apply qualifying periods, which means they will not pay for any treatment you have in the first few months of the policy.

Dental insuranceThis is a health cash plan that focuses on dental care. Most dental plans pay for twice-yearly check-ups, as well as for treatments such as crowns, root canal work, bridges and dentures up to an agreed maximum each year. More serious work such as oral cancer, surgery and serious dental abscesses are often excluded.

Check – some of these policies are not transferable between dentists.

moneyadviceservice.org.uk 15

Protecting your healthEvery UK resident is entitled to free healthcare from the NHS, but you may want health insurance so that you can have a choice in the level of care you get, where you get treated, when you get treated, or if you didn’t want to use the NHS.

Products designed for these circumstances include:

■ private medical insurance

■ health cash plans, and

■ dental insurance.

Private medical insurance (PMI)This covers medical treatment and usually means you can get treated more quickly than on the NHS. The cover you get will vary, but basic private medical insurance may pay the costs of most in-patient treatments (tests and surgery) and day-care surgery.

Some extends to out-patient treatments (such as visits to consultants or specialists).

You can buy cover on a full medical underwriting basis. This means you will be asked questions about your health and, based on the information you provide, the insurer will decide the conditions of your cover.

You can also apply for cover on a moratorium basis. This means you will not be asked any questions about your health, but if you have suffered from any health conditions in the last five years, these will automatically be excluded from cover for a stated time.

You can’t take out cover now for treatment you know you’re going to need. If you’ve had health problems in the past, your insurer may also refuse to cover them. If you are asked to disclose these when applying for the insurance, you must do so or you could invalidate your policy.

It is unlikely to cover the treatment of chronic medical conditions, dental care, pregnancy, HIV/AIDS, fertility treatment, mental or psychiatric conditions, and treatments you may choose to have, such as cosmetic surgery.

14

To keep costs down you could choose to pay more of the bill, or you could choose cover that only applies if NHS services are not available within a certain timeframe.

Check – find out if your employer provides health insurance as part of your benefits package.

Health cash plansThese provide limited cash sums towards everyday healthcare bills. Different policies cover one or a combination of types of healthcare, such as dental care, optical care, physiotherapy, or stays in hospital.

Check – some policies have age restrictions and will cover you only if you are under a certain age (often 65). If you’ve had health problems in the past, the cash plan may not pay out on certain types of healthcare. Some plans also apply qualifying periods, which means they will not pay for any treatment you have in the first few months of the policy.

Dental insuranceThis is a health cash plan that focuses on dental care. Most dental plans pay for twice-yearly check-ups, as well as for treatments such as crowns, root canal work, bridges and dentures up to an agreed maximum each year. More serious work such as oral cancer, surgery and serious dental abscesses are often excluded.

Check – some of these policies are not transferable between dentists.

moneyadviceservice.org.uk 15

Other types of insuranceOther insurance you may consider include:

■ legal expenses insurance

■ travel insurance

■ extended warranties

■ long-term-care insurance, and

■ business insurance.

Legal expenses insuranceThis is a way of protecting yourself against some of the costs involved when funding a legal dispute, which can be very expensive. There are two basic types of legal expenses insurance: before the event and after the event.

Before-the-event cover often provides for legal advice helplines, as well as the costs of appointing solicitors, expert witnesses and representation if the claim goes to court. It can be bought along with some insurance policies.

For example, some companies selling motor and household contents insurance may include this cover as a free add-on, while others give you the option of attaching the cover for an extra premium. If it’s been automatically included and you don’t want it, you can opt out of it.

After-the-event cover is taken out at the time you seek legal assistance. Often you will arrange this through your solicitor but specialist brokers sell it too. It costs a lot more than before-the-event cover, and covers only the one legal dispute.

Check – you should check your insurance policy documents carefully to make sure you understand what you are covered for, the level of cover and any limitations that apply.

Check – both types of cover normally allows the insurer to withhold or withdraw funding if there isn’t a ‘reasonable prospect of success’, which usually means that you have a 51% or better chance of winning or defending your case.

16

Check – legal expenses cover is sometimes sold as an add-on to other types of insurance (such as buildings insurance). Check to see if this is the case when buying other insurance products.

Travel insuranceIf you travel without travel insurance, you run the risk of losing out if things go wrong. For example, if you’re uninsured and you lose your luggage, you may not be able to recover the cost of it. Also, if you suffer serious injury, you may end up having to pay for medical treatment.

If you are a UK resident you are entitled to free or reduced-cost, State-provided healthcare when visiting Switzerland or a European Union (EU) country, as long as you have a European Health Insurance Card (EHIC) – see Useful contacts on page 31. In many other countries outside the EU, healthcare can be very expensive. But you should remember that the EHIC is not a substitute for travel insurance, as it only covers you for when you are ill.

Most travel insurance plans will cover medical bills for up to £1m, and often more, as well as pay for an emergency air ambulance to bring you home for treatment in the UK.

It can also cover you against other mishaps while you’re abroad, from theft to flight delays. Make sure you read the policy summary information for exclusions – there are bound to be some, such as hazardous activities like skiing or diving. Some policies do not cover scheduled airline failures, civil unrest or terrorist attacks. If you have a policy which does not cover these risks, you can take out separate insurance.

High-value items such as bicycles and laptops are often excluded, so you may want to check whether these are covered under your contents insurance. Also check whether your employer offers travel insurance as part of your benefits package and, if so, what this covers you for.

If you are refused cover on the grounds of health or age, a specialist insurer may be able to help.

moneyadviceservice.org.uk 17

Other types of insuranceOther insurance you may consider include:

■ legal expenses insurance

■ travel insurance

■ extended warranties

■ long-term-care insurance, and

■ business insurance.

Legal expenses insuranceThis is a way of protecting yourself against some of the costs involved when funding a legal dispute, which can be very expensive. There are two basic types of legal expenses insurance: before the event and after the event.

Before-the-event cover often provides for legal advice helplines, as well as the costs of appointing solicitors, expert witnesses and representation if the claim goes to court. It can be bought along with some insurance policies.

For example, some companies selling motor and household contents insurance may include this cover as a free add-on, while others give you the option of attaching the cover for an extra premium. If it’s been automatically included and you don’t want it, you can opt out of it.

After-the-event cover is taken out at the time you seek legal assistance. Often you will arrange this through your solicitor but specialist brokers sell it too. It costs a lot more than before-the-event cover, and covers only the one legal dispute.

Check – you should check your insurance policy documents carefully to make sure you understand what you are covered for, the level of cover and any limitations that apply.

Check – both types of cover normally allows the insurer to withhold or withdraw funding if there isn’t a ‘reasonable prospect of success’, which usually means that you have a 51% or better chance of winning or defending your case.

16

Check – legal expenses cover is sometimes sold as an add-on to other types of insurance (such as buildings insurance). Check to see if this is the case when buying other insurance products.

Travel insuranceIf you travel without travel insurance, you run the risk of losing out if things go wrong. For example, if you’re uninsured and you lose your luggage, you may not be able to recover the cost of it. Also, if you suffer serious injury, you may end up having to pay for medical treatment.

If you are a UK resident you are entitled to free or reduced-cost, State-provided healthcare when visiting Switzerland or a European Union (EU) country, as long as you have a European Health Insurance Card (EHIC) – see Useful contacts on page 31. In many other countries outside the EU, healthcare can be very expensive. But you should remember that the EHIC is not a substitute for travel insurance, as it only covers you for when you are ill.

Most travel insurance plans will cover medical bills for up to £1m, and often more, as well as pay for an emergency air ambulance to bring you home for treatment in the UK.

It can also cover you against other mishaps while you’re abroad, from theft to flight delays. Make sure you read the policy summary information for exclusions – there are bound to be some, such as hazardous activities like skiing or diving. Some policies do not cover scheduled airline failures, civil unrest or terrorist attacks. If you have a policy which does not cover these risks, you can take out separate insurance.

High-value items such as bicycles and laptops are often excluded, so you may want to check whether these are covered under your contents insurance. Also check whether your employer offers travel insurance as part of your benefits package and, if so, what this covers you for.

If you are refused cover on the grounds of health or age, a specialist insurer may be able to help.

moneyadviceservice.org.uk 17

Check – you won’t usually be covered for pre-existing medical conditions, or you may have to pay extra to get them covered. If you don’t disclose those medical conditions, any claims that you make may be rejected because you didn’t tell the insurance company. Travelling against a doctor’s advice may also invalidate your cover.

Check – travel insurance is often included as part of a packaged bank account. If you’re offered one of these products, make sure the cover is what you want and that you are insured for an appropriate amount.

Extended warrantiesWhen you buy something new, the law requires it to be of satisfactory quality. Usually, the manufacturer or retailer will guarantee it for a period of time, generally a year. An extended warranty covers you for repair costs after this guarantee has expired.

These policies cover repair costs following the breakdown of most household appliances, and most also cover parts and labour. There is usually a maximum amount payable during the life of the policy and some may have a limit on each claim.

If the appliance cannot be repaired, ‘new for old’ policies will replace it with a new one of similar specification, or pay a cash equivalent if a similar model is no longer available. Other policies will make good up to the current value of the product after depreciation.

Some policies provide additional benefits, such as accidental damage or frozen food spoilage.

Policies usually exclude misuse, non-domestic use and cosmetic items such as damaged paintwork or trims.

18

You can, buy cover from the retailer or from specialist insurers, insurance brokers, banks or other financial institutions.

You can also buy insurance for appliances you already own but which are not currently insured, subject to their age and condition. With this type of cover there is usually a ‘no-claim’ period immediately following the start of the cover during which claims for breakdown will not be met.

Some warranties are not insurance contracts. These usually have names such as ‘service contracts’. With service contracts, your payments are put into a pool that is used to pay claims. In many cases this pool is protected, so that if the retailer goes bust your claims would still be paid. But that is not always the case. You should receive information when you take out the contract about whether or not you would be covered in the case of insolvency.

Check – some warranties offer no more protection than your entitlements under normal consumer protection legislation, and in some cases you may already be covered by your contents insurance and have no need for a warranty. Also, think about how likely the product is to break down.

moneyadviceservice.org.uk 19

Check – you won’t usually be covered for pre-existing medical conditions, or you may have to pay extra to get them covered. If you don’t disclose those medical conditions, any claims that you make may be rejected because you didn’t tell the insurance company. Travelling against a doctor’s advice may also invalidate your cover.

Check – travel insurance is often included as part of a packaged bank account. If you’re offered one of these products, make sure the cover is what you want and that you are insured for an appropriate amount.

Extended warrantiesWhen you buy something new, the law requires it to be of satisfactory quality. Usually, the manufacturer or retailer will guarantee it for a period of time, generally a year. An extended warranty covers you for repair costs after this guarantee has expired.

These policies cover repair costs following the breakdown of most household appliances, and most also cover parts and labour. There is usually a maximum amount payable during the life of the policy and some may have a limit on each claim.

If the appliance cannot be repaired, ‘new for old’ policies will replace it with a new one of similar specification, or pay a cash equivalent if a similar model is no longer available. Other policies will make good up to the current value of the product after depreciation.

Some policies provide additional benefits, such as accidental damage or frozen food spoilage.

Policies usually exclude misuse, non-domestic use and cosmetic items such as damaged paintwork or trims.

18

You can, buy cover from the retailer or from specialist insurers, insurance brokers, banks or other financial institutions.

You can also buy insurance for appliances you already own but which are not currently insured, subject to their age and condition. With this type of cover there is usually a ‘no-claim’ period immediately following the start of the cover during which claims for breakdown will not be met.

Some warranties are not insurance contracts. These usually have names such as ‘service contracts’. With service contracts, your payments are put into a pool that is used to pay claims. In many cases this pool is protected, so that if the retailer goes bust your claims would still be paid. But that is not always the case. You should receive information when you take out the contract about whether or not you would be covered in the case of insolvency.

Check – some warranties offer no more protection than your entitlements under normal consumer protection legislation, and in some cases you may already be covered by your contents insurance and have no need for a warranty. Also, think about how likely the product is to break down.

moneyadviceservice.org.uk 19

Long-term-care insurance As you get older, you might develop health problems that could make it difficult to cope with everyday tasks. So you may need help to stay in your own home or you may have to move into a care home.

The state may provide some help towards the costs of this care, depending on your circumstances, so always check with your local council about any support it offers.

You can buy long-term-care insurance when you have been medically assessed as needing care, regardless of age.

You buy it with a lump sum, and it pays out a regular income for your care for the rest of your life. You’ll be assessed medically to see how much you must pay for your chosen level of income.

In the past it was possible to buy pre-funded insurance in case you needed care in the future. These contracts are no longer available to buy but you may have an existing policy.

Check – when you die, the income usually stops. Capital is only repaid if you’ve chosen a plan that provides some death benefit (a lump sum paid to your estate).

Business insuranceIf you are an employer, you are legally required to have employers’ liability insurance, and if you use motor vehicles for your business, you are legally required to have third-party motor insurance.

There are also many types of optional business insurance available, and what you may need will depend on the type of business you have.

If you have business premises, a suitable premises insurance policy will cover you for damage from various causes. However, this only covers the physical building, so you will also need separate insurance cover for stock, machinery and contents.

20

You may want to think about taking out specialist insurance, such as loss-of-cash insurance, trade-credit insurance, or goods-in-transit insurance.

For more information on the different types of insurance available for small businesses, see the ABI guide Insurance for Small Businesses: a guide to protecting your business – see Useful contacts on page 31.

If you work from home, you may need a specialist insurance policy. Contents insurance will not cover any loss of office equipment, nor will it provide public liability cover.

Check – your standard contents insurance may not be valid if you work from home, although most policies can be extended to cover this.

Key points ■ Always check the exclusions before you take out a policy.

■ Always tell your insurer if your circumstances change.

■ You must keep up payments for the insurance cover to remain in force.

moneyadviceservice.org.uk 21

Long-term-care insurance As you get older, you might develop health problems that could make it difficult to cope with everyday tasks. So you may need help to stay in your own home or you may have to move into a care home.

The state may provide some help towards the costs of this care, depending on your circumstances, so always check with your local council about any support it offers.

You can buy long-term-care insurance when you have been medically assessed as needing care, regardless of age.

You buy it with a lump sum, and it pays out a regular income for your care for the rest of your life. You’ll be assessed medically to see how much you must pay for your chosen level of income.

In the past it was possible to buy pre-funded insurance in case you needed care in the future. These contracts are no longer available to buy but you may have an existing policy.

Check – when you die, the income usually stops. Capital is only repaid if you’ve chosen a plan that provides some death benefit (a lump sum paid to your estate).

Business insuranceIf you are an employer, you are legally required to have employers’ liability insurance, and if you use motor vehicles for your business, you are legally required to have third-party motor insurance.

There are also many types of optional business insurance available, and what you may need will depend on the type of business you have.

If you have business premises, a suitable premises insurance policy will cover you for damage from various causes. However, this only covers the physical building, so you will also need separate insurance cover for stock, machinery and contents.

20

You may want to think about taking out specialist insurance, such as loss-of-cash insurance, trade-credit insurance, or goods-in-transit insurance.

For more information on the different types of insurance available for small businesses, see the ABI guide Insurance for Small Businesses: a guide to protecting your business – see Useful contacts on page 31.

If you work from home, you may need a specialist insurance policy. Contents insurance will not cover any loss of office equipment, nor will it provide public liability cover.

Check – your standard contents insurance may not be valid if you work from home, although most policies can be extended to cover this.

Key points ■ Always check the exclusions before you take out a policy.

■ Always tell your insurer if your circumstances change.

■ You must keep up payments for the insurance cover to remain in force.

moneyadviceservice.org.uk 21

Key things to think aboutBuying insuranceGenerally, firms selling insurance and those providing insurance cover have to be regulated by the FSA, or be the agent of a regulated firm.

There are some exceptions, for example the sale of extended warranties on non-motor goods (such as on electrical goods) where the person selling the insurance is also providing the goods.

Before you buy, always check what insurance cover you already have. You may have taken it out yourself or you may be covered through policies taken out by your employer as part of your benefits package, or it may be part of your bank account deal.

Some types of insurance (such as legal expenses cover or travel insurance) are often sold as an add-on to other types of insurance or financial products, or other goods such as holidays or travel tickets. Make sure that you know what you’re paying for and that any cover you buy as an add-on meets your needs.

You can buy insurance directly from insurers over the phone, internet or by mail, and also from banks, building societies, insurance or mortgage brokers, financial advisers, or supermarkets.

Check the policy information to find out exactly what you are and are not covered for. Nearly half of people don’t know what their insurance covers, so always ask questions if you’re not sure about anything.

Always shop around. Some policies may be cheaper than others, but they may not offer the same level of protection. Always compare like with like.

Comparison websites will ask you several questions and then provide you with quotes from various brokers and insurers. None of the websites cover the entire market, and some larger insurers are not represented on any of the websites, so you may wish to contact them directly. The comparison website you use should contain a list of the brokers and insurers represented on its panels.

22

Be aware that some insurance companies will automatically renew your policy at the renewal date, particularly if you’ve bought it online or you pay by Direct Debit. They will send you a reminder but it’s up to you to check the price and be happy with any increase. If you’re not, then shop around. It may be worth going back to your original provider and telling them if you find the same level of cover cheaper – they may match the price to keep your custom.

Information you’ll be givenIf you decide to buy through a broker, they will give you details about the service they are offering you. This will tell you:

■ whether they’re offering you advice or just information about the product

■ whose insurance policies they offer (it may be from one company or many), and

■ how much you’ll have to pay for the service.

Once you’ve discussed what you need and answered the questions you have been asked about yourself and what you want to insure, you will be given key policy information. Even if you decide to buy insurance direct from an insurer, you will still be given this information.

This information will set out what the policy does and does not cover, any limits or restrictions, and any other important features you need to know before you make up your mind.

Make sure you get this information, and that you read and understand it. Ask the provider or insurance company to explain anything you don’t understand. You can also use this information to shop around and compare like with like.

Cooling-off periodYou have the right to change your mind and have your money back within a certain period (usually 14 or 30 days) after arranging any insurance contract.

moneyadviceservice.org.uk 23

Key things to think aboutBuying insuranceGenerally, firms selling insurance and those providing insurance cover have to be regulated by the FSA, or be the agent of a regulated firm.

There are some exceptions, for example the sale of extended warranties on non-motor goods (such as on electrical goods) where the person selling the insurance is also providing the goods.

Before you buy, always check what insurance cover you already have. You may have taken it out yourself or you may be covered through policies taken out by your employer as part of your benefits package, or it may be part of your bank account deal.

Some types of insurance (such as legal expenses cover or travel insurance) are often sold as an add-on to other types of insurance or financial products, or other goods such as holidays or travel tickets. Make sure that you know what you’re paying for and that any cover you buy as an add-on meets your needs.

You can buy insurance directly from insurers over the phone, internet or by mail, and also from banks, building societies, insurance or mortgage brokers, financial advisers, or supermarkets.

Check the policy information to find out exactly what you are and are not covered for. Nearly half of people don’t know what their insurance covers, so always ask questions if you’re not sure about anything.

Always shop around. Some policies may be cheaper than others, but they may not offer the same level of protection. Always compare like with like.

Comparison websites will ask you several questions and then provide you with quotes from various brokers and insurers. None of the websites cover the entire market, and some larger insurers are not represented on any of the websites, so you may wish to contact them directly. The comparison website you use should contain a list of the brokers and insurers represented on its panels.

22

Be aware that some insurance companies will automatically renew your policy at the renewal date, particularly if you’ve bought it online or you pay by Direct Debit. They will send you a reminder but it’s up to you to check the price and be happy with any increase. If you’re not, then shop around. It may be worth going back to your original provider and telling them if you find the same level of cover cheaper – they may match the price to keep your custom.

Information you’ll be givenIf you decide to buy through a broker, they will give you details about the service they are offering you. This will tell you:

■ whether they’re offering you advice or just information about the product

■ whose insurance policies they offer (it may be from one company or many), and

■ how much you’ll have to pay for the service.

Once you’ve discussed what you need and answered the questions you have been asked about yourself and what you want to insure, you will be given key policy information. Even if you decide to buy insurance direct from an insurer, you will still be given this information.

This information will set out what the policy does and does not cover, any limits or restrictions, and any other important features you need to know before you make up your mind.

Make sure you get this information, and that you read and understand it. Ask the provider or insurance company to explain anything you don’t understand. You can also use this information to shop around and compare like with like.

Cooling-off periodYou have the right to change your mind and have your money back within a certain period (usually 14 or 30 days) after arranging any insurance contract.

moneyadviceservice.org.uk 23

Disclose the full facts‘Material’ facts are facts that you ought reasonably to know are relevant to the insurer’s decision whether to offer you insurance cover and at what price, so they must be disclosed. This information will form the basis of a contract between you and the insurer.

If you are asked a specific question, you must respond honestly, and it is no defence to say that you didn’t realise that the fact was material. If you don’t disclose material facts, your policy may be invalidated and you won’t be able to make a claim.

So make sure you disclose everything, however irrelevant it may seem at the time, for example any unspent convictions (however small) should be declared. And if you are buying home insurance, you need to declare any unspent convictions of anyone in the household too. (Spent convictions are those that by law do not have to declared because so much time has passed since the conviction.) For more information see www.unlock.org.uk.

Also check with your insurer if and when you need to tell them of changes in circumstances.

Don’t under-insureThe average home contains over £40,000 in clothes, kitchen gadgets, electronics and furniture. It is up to you to insure accurately. If you underinsure your goods – so you insure your contents for £20,000 when they are worth £40,000 – the insurer would only be obliged to pay out up to £10,000 if you made a claim under this policy (ie half of what you claim for).

Check the exclusionsThe most common reason for insurers to reject a claim is because the policy didn’t cover what people thought it did. Check the policy documents to find out what is and isn’t covered.

24

Your questions answeredQuestionHow do I find an insurance broker or company?

AnswerYour friends or family may recommend one, or you can find one along your high street. Alternatively there are organisations that can help you – see Useful contacts on page 31. But always check that the firm you use is on the FSA Register – call 0845 606 1234 or go to www.fsa.gov.uk/fsaregister.

QuestionWhat if I know what I want and don’t need advice?

AnswerUK firms that sell insurance without advice still have to follow the FSA’s rules. But the onus is then on you to decide whether or not the policy is suitable. You may have less grounds for complaint if the policy turns out to be unsuitable.

Question Are there different types of premium available?

AnswerIf you take out insurance to cover your income or borrowing, you will be offered two main types of premium:

■ Reviewable premiums – premiums may start off relatively low, but will be reviewed in the future and may increase every few years or so to take account of your changing circumstances.

■ Guaranteed premiums – these tend to be more expensive, but the premiums are usually guaranteed for the life of the policy. Always check how many years the guarantee is for.

Think about which option is best for you, both now and in the long run.

moneyadviceservice.org.uk 25

Disclose the full facts‘Material’ facts are facts that you ought reasonably to know are relevant to the insurer’s decision whether to offer you insurance cover and at what price, so they must be disclosed. This information will form the basis of a contract between you and the insurer.

If you are asked a specific question, you must respond honestly, and it is no defence to say that you didn’t realise that the fact was material. If you don’t disclose material facts, your policy may be invalidated and you won’t be able to make a claim.

So make sure you disclose everything, however irrelevant it may seem at the time, for example any unspent convictions (however small) should be declared. And if you are buying home insurance, you need to declare any unspent convictions of anyone in the household too. (Spent convictions are those that by law do not have to declared because so much time has passed since the conviction.) For more information see www.unlock.org.uk.

Also check with your insurer if and when you need to tell them of changes in circumstances.

Don’t under-insureThe average home contains over £40,000 in clothes, kitchen gadgets, electronics and furniture. It is up to you to insure accurately. If you underinsure your goods – so you insure your contents for £20,000 when they are worth £40,000 – the insurer would only be obliged to pay out up to £10,000 if you made a claim under this policy (ie half of what you claim for).

Check the exclusionsThe most common reason for insurers to reject a claim is because the policy didn’t cover what people thought it did. Check the policy documents to find out what is and isn’t covered.

24

Your questions answeredQuestionHow do I find an insurance broker or company?

AnswerYour friends or family may recommend one, or you can find one along your high street. Alternatively there are organisations that can help you – see Useful contacts on page 31. But always check that the firm you use is on the FSA Register – call 0845 606 1234 or go to www.fsa.gov.uk/fsaregister.

QuestionWhat if I know what I want and don’t need advice?

AnswerUK firms that sell insurance without advice still have to follow the FSA’s rules. But the onus is then on you to decide whether or not the policy is suitable. You may have less grounds for complaint if the policy turns out to be unsuitable.

Question Are there different types of premium available?

AnswerIf you take out insurance to cover your income or borrowing, you will be offered two main types of premium:

■ Reviewable premiums – premiums may start off relatively low, but will be reviewed in the future and may increase every few years or so to take account of your changing circumstances.

■ Guaranteed premiums – these tend to be more expensive, but the premiums are usually guaranteed for the life of the policy. Always check how many years the guarantee is for.

Think about which option is best for you, both now and in the long run.

moneyadviceservice.org.uk 25

If things go wrongMaking a claimMake sure you check your policy details to see if you can claim. Check your excess against the cost of replacement or repair, to see if it’s worth it.

Contact your insurer to tell them you want to make a claim. Your policy documents should tell you how to contact them. Keep brief notes of all telephone conversations with your insurers, so you can refer back to them if you need to. Keep any receipts or invoices that you’ve already paid, as you may need these as part of your claim. If you’ve used an insurance broker, they may be able to help you.

If you’ve been a victim of a crime you should also get in touch with the police as soon as possible (and you may need a letter from your tour operator or hotel if it happened abroad).

Don’t exaggerate. False information on a claim can lead to the whole claim being rejected.

See the insurance pages on the Your money section of our website for more information – see Useful contacts on page 31.

You have a right to complain if your claim is rejected.

ComplaintsIf you have a complaint about the advice you received when you bought your insurance policy, or your claim has been rejected, contact the firm you dealt with. They have a procedure to follow when dealing with complaints.

If you’re not satisfied with their response, you may be able to take your complaint to the Financial Ombudsman Service. The firm should give you the details of this free service – see www.financial-ombudsman.org.uk.

CompensationIf a UK-authorised financial services firm, such as an insurance company or insurance broker, is unable, or likely to be unable, to pay claims against it, you may be able to get compensation from the Financial Services Compensation Scheme. There are limits to the protection the FSCS provides to you depending on the type of claim. The service is free to claimants – see www.fscs.org.uk for more details about FSCS protection for insurance.

26

Next steps

Step 1 Check that any insurance you’ve already got covers you for what you think it should.

When looking to buy insurance, first check whether you might be covered under any policy you already have, or through your employer’s benefits.

Step 2 Get a few quotes from different companies. Use this information to shop around and compare the features as well as the costs. Make sure you compare like with like, and don’t buy on price alone. You can do this yourself or get the help of an insurance broker.

Step 3 Get financial advice if necessary. There are a number of organisations that can give you a shortlist of financial advisers in your area – see Useful contacts on page 31.

Step 4 Always ask questions if you’re not sure about anything, especially questions concerning your own personal circumstances.

Make sure that you disclose all relevant information about who or what is being covered, otherwise your policy may not be valid if you make a claim. And make sure you tell the insurance company if your circumstances change.

moneyadviceservice.org.uk 27

If things go wrongMaking a claimMake sure you check your policy details to see if you can claim. Check your excess against the cost of replacement or repair, to see if it’s worth it.

Contact your insurer to tell them you want to make a claim. Your policy documents should tell you how to contact them. Keep brief notes of all telephone conversations with your insurers, so you can refer back to them if you need to. Keep any receipts or invoices that you’ve already paid, as you may need these as part of your claim. If you’ve used an insurance broker, they may be able to help you.

If you’ve been a victim of a crime you should also get in touch with the police as soon as possible (and you may need a letter from your tour operator or hotel if it happened abroad).

Don’t exaggerate. False information on a claim can lead to the whole claim being rejected.

See the insurance pages on the Your money section of our website for more information – see Useful contacts on page 31.

You have a right to complain if your claim is rejected.

ComplaintsIf you have a complaint about the advice you received when you bought your insurance policy, or your claim has been rejected, contact the firm you dealt with. They have a procedure to follow when dealing with complaints.

If you’re not satisfied with their response, you may be able to take your complaint to the Financial Ombudsman Service. The firm should give you the details of this free service – see www.financial-ombudsman.org.uk.

CompensationIf a UK-authorised financial services firm, such as an insurance company or insurance broker, is unable, or likely to be unable, to pay claims against it, you may be able to get compensation from the Financial Services Compensation Scheme. There are limits to the protection the FSCS provides to you depending on the type of claim. The service is free to claimants – see www.fscs.org.uk for more details about FSCS protection for insurance.

26

Next steps

Step 1 Check that any insurance you’ve already got covers you for what you think it should.

When looking to buy insurance, first check whether you might be covered under any policy you already have, or through your employer’s benefits.

Step 2 Get a few quotes from different companies. Use this information to shop around and compare the features as well as the costs. Make sure you compare like with like, and don’t buy on price alone. You can do this yourself or get the help of an insurance broker.

Step 3 Get financial advice if necessary. There are a number of organisations that can give you a shortlist of financial advisers in your area – see Useful contacts on page 31.

Step 4 Always ask questions if you’re not sure about anything, especially questions concerning your own personal circumstances.

Make sure that you disclose all relevant information about who or what is being covered, otherwise your policy may not be valid if you make a claim. And make sure you tell the insurance company if your circumstances change.

moneyadviceservice.org.uk 27

Jargon buster

Activities of daily living (ADLs)These include keeping mobile, washing, dressing or feeding yourself.

ActuaryA person professionally trained to apply probability theory and statistics to insurance and related fields.

AssuranceStrictly speaking, ‘assurance’ is for a policy for an event that will happen, for example a life assurance policy that pays out on death, whereas ‘insurance‘ is for things that may or may not happen. However, nowadays the term ‘insurance’ is more often used to cover both.

BeneficiaryThe person named in a life insurance policy to receive the insurance money on the death of the insured.

Breakdown coverInsurance that provides help to motorists who are stranded at the roadside when their vehicle has broken down. Also called ‘roadside assistance’.

ClaimA formal notice to an insurance company requesting payment under the terms of a policy.

CoverThe protection given by insurance.

ExcessThe amount you agree to pay before your insurer pays the rest of the bill (for example the first £100 of a claim). The higher the excess you offer to pay, the less the policy will usually cost you. Beware, some policies charge an excess per clause rather than one overall.

Some key words and phrases explained.

28

ExclusionsSpecific conditions or circumstances listed in the policy for which the insurance company will not pay claims or benefits.

Home or household insuranceThis is the common name for buildings and contents insurance when they are bought together.

Insurable interestHaving an insurable interest means that you would suffer a financial loss should the insured event take place.

Investment-backed life insuranceLife insurance that also acts as an investment. It includes whole-of-life insurance, with-profits bonds, endowment policies and maximum investment plans.

Joint lifeLife cover that pays out if one of two insured people dies. Note, though, that it only pays out once, so if both people die together there will only be one payout.

‘New for old’ coverAn insurance policy where the insurer will replace old damaged appliances and possessions with new ones when you claim, rather than making deductions for wear and tear.

Non-disclosureFailure to disclose material (relevant) facts.

PolicyThe printed legal document stating the terms of the insurance contract.

PolicyholderThe person who owns an insurance policy.

moneyadviceservice.org.uk 29

Jargon buster

Activities of daily living (ADLs)These include keeping mobile, washing, dressing or feeding yourself.

ActuaryA person professionally trained to apply probability theory and statistics to insurance and related fields.

AssuranceStrictly speaking, ‘assurance’ is for a policy for an event that will happen, for example a life assurance policy that pays out on death, whereas ‘insurance‘ is for things that may or may not happen. However, nowadays the term ‘insurance’ is more often used to cover both.

BeneficiaryThe person named in a life insurance policy to receive the insurance money on the death of the insured.

Breakdown coverInsurance that provides help to motorists who are stranded at the roadside when their vehicle has broken down. Also called ‘roadside assistance’.

ClaimA formal notice to an insurance company requesting payment under the terms of a policy.

CoverThe protection given by insurance.

ExcessThe amount you agree to pay before your insurer pays the rest of the bill (for example the first £100 of a claim). The higher the excess you offer to pay, the less the policy will usually cost you. Beware, some policies charge an excess per clause rather than one overall.

Some key words and phrases explained.

28

ExclusionsSpecific conditions or circumstances listed in the policy for which the insurance company will not pay claims or benefits.

Home or household insuranceThis is the common name for buildings and contents insurance when they are bought together.

Insurable interestHaving an insurable interest means that you would suffer a financial loss should the insured event take place.

Investment-backed life insuranceLife insurance that also acts as an investment. It includes whole-of-life insurance, with-profits bonds, endowment policies and maximum investment plans.

Joint lifeLife cover that pays out if one of two insured people dies. Note, though, that it only pays out once, so if both people die together there will only be one payout.

‘New for old’ coverAn insurance policy where the insurer will replace old damaged appliances and possessions with new ones when you claim, rather than making deductions for wear and tear.

Non-disclosureFailure to disclose material (relevant) facts.

PolicyThe printed legal document stating the terms of the insurance contract.

PolicyholderThe person who owns an insurance policy.

moneyadviceservice.org.uk 29

Pre-existing conditionA medical condition that you know you already have before your policy starts.

PremiumThe amount your insurer requires you to pay for insurance.

Renewable term insuranceInsurance for a specified period, offering you the right to renew at the end of the term for another term or terms, without a medical examination.

Single premiumYou pay the whole premium up front, often borrowing the amount together with the loan you are insuring – as opposed to a regular premium, which you pay each month for the duration of the cover.

Specialist insurerA company that deals with specialist risks – for example contents insurance for high-value or rare items, such as fine art, antiques or vintage cars.

UnderwritingThe process of assessing risks and premiums.

Waiver of premiumsA way of insuring your life insurance monthly premiums in case you cannot work because of ill health (but not unemployment or redundancy). The insurer pays the premiums for you until the end of the policy term, you reach a specified age, or you are able to return to work. You usually buy it as an optional extra with a life insurance policy.

30

Useful contacts

Money Advice ServiceFor advice based on your own circumstances or to order other guides

Money Advice Line: 0300 500 5000 Typetalk: 1800 1 0300 500 5000

Calls should cost no more than 01 or 02 UK-wide calls, and are included in inclusive mobile and landline minutes. To help us maintain and improve our service, we may record or monitor calls.

Other Money Advice Service guides ■ Borrowing money

■ Credit cards

■ Credit unions

■ Getting financial advice

■ Making a complaint

■ Making your budget work for you

■ Problems paying your mortgage

■ Your bank account

■ Your pension – it’s time to choose

For more titles, call us or go tomoneyadviceservice.org.uk/publications

On the Money Advice Service website you can find:

■ a health check to help you build up some good financial habits and reach your goals

■ comparison tables to compare mortgages, pensions and savings accounts, and

■ a pension calculator to see how much income you might get when you retire – from what you save now or in the future.

Go to moneyadviceservice.org.uk/tools

Call rates to the following organisations may vary – check with your telephone provider.

Financial Services Authority (FSA)To check the FSA Register or to report misleading financial adverts or promotions.

Consumer helpline: 0845 606 1234Minicom/textphone: 0845 730 0104

www.fsa.gov.uk

moneyadviceservice.org.uk 31

Pre-existing conditionA medical condition that you know you already have before your policy starts.

PremiumThe amount your insurer requires you to pay for insurance.

Renewable term insuranceInsurance for a specified period, offering you the right to renew at the end of the term for another term or terms, without a medical examination.

Single premiumYou pay the whole premium up front, often borrowing the amount together with the loan you are insuring – as opposed to a regular premium, which you pay each month for the duration of the cover.

Specialist insurerA company that deals with specialist risks – for example contents insurance for high-value or rare items, such as fine art, antiques or vintage cars.

UnderwritingThe process of assessing risks and premiums.

Waiver of premiumsA way of insuring your life insurance monthly premiums in case you cannot work because of ill health (but not unemployment or redundancy). The insurer pays the premiums for you until the end of the policy term, you reach a specified age, or you are able to return to work. You usually buy it as an optional extra with a life insurance policy.

30

Useful contacts

Money Advice ServiceFor advice based on your own circumstances or to order other guides

Money Advice Line: 0300 500 5000 Typetalk: 1800 1 0300 500 5000

Calls should cost no more than 01 or 02 UK-wide calls, and are included in inclusive mobile and landline minutes. To help us maintain and improve our service, we may record or monitor calls.

Other Money Advice Service guides ■ Borrowing money

■ Credit cards

■ Credit unions

■ Getting financial advice

■ Making a complaint

■ Making your budget work for you

■ Problems paying your mortgage

■ Your bank account

■ Your pension – it’s time to choose

For more titles, call us or go tomoneyadviceservice.org.uk/publications

On the Money Advice Service website you can find:

■ a health check to help you build up some good financial habits and reach your goals

■ comparison tables to compare mortgages, pensions and savings accounts, and

■ a pension calculator to see how much income you might get when you retire – from what you save now or in the future.

Go to moneyadviceservice.org.uk/tools

Call rates to the following organisations may vary – check with your telephone provider.

Financial Services Authority (FSA)To check the FSA Register or to report misleading financial adverts or promotions.

Consumer helpline: 0845 606 1234Minicom/textphone: 0845 730 0104

www.fsa.gov.uk

moneyadviceservice.org.uk 31

For factsheets and information on insuranceAssociation of British Insurers (ABI) information zone

Factsheets available on most types of insurance including:

■ life insurance

■ income protection insurance, and

■ household and property insurance.

020 7600 3333www.abi.org.uk

Guide on insurance for small businesses

www.abi.org.uk/publications

Finding an adviser or broker

British Insurance Brokers Association (BIBA)For insurance guides and Find a Broker service.

0870 950 1790www.biba.org.uk

The Institute of Insurance Brokers (IIB)For an insurance broker who is an IIB member.

www.iib-uk.com

MyLocalAdviserFor an independent financial adviser, mortgage broker or financial intermediary in your local area.

www.mylocaladviser.co.uk

Unbiased.co.ukFor an independent financial adviser, mortgage adviser or solicitor in your local area.

www.unbiased.co.uk

The Personal Finance SocietyFind a financial adviser in your local area.

www.findanadviser.org

32

Other services

Building Cost Information Service (BCIS)A house-rebuilding-cost calculator.

http://calculator.bcis.co.uk/

Environment AgencyFor flood-risk maps.

www.environment-agency.gov.uk

European Health Insurance Card (EHIC)To apply for a European Health Insurance Card.

0845 606 2030, pick up a form at the Post Office, or go towww.ehic.org.uk

UNLOCKFor a detailed guide for consumers with unspent convictions and for a list of insurance brokers who specialise in insurance for people with unspent convictions.

www.unlock.org.uk

Complaints and compensation

Financial Ombudsman ServiceSouth Quay Plaza183 Marsh WallLondon E14 9SR

0800 023 4567 or 0300 123 9123www.financial-ombudsman.org.uk

Financial Services Compensation Scheme (FSCS)7th floor Lloyds ChambersPortsoken StreetLondon E1 8BN

0800 678 1100 or 020 7741 4100 www.fscs.org.uk

moneyadviceservice.org.uk 33

For factsheets and information on insuranceAssociation of British Insurers (ABI) information zone

Factsheets available on most types of insurance including:

■ life insurance

■ income protection insurance, and

■ household and property insurance.

020 7600 3333www.abi.org.uk

Guide on insurance for small businesses

www.abi.org.uk/publications

Finding an adviser or broker

British Insurance Brokers Association (BIBA)For insurance guides and Find a Broker service.

0870 950 1790www.biba.org.uk

The Institute of Insurance Brokers (IIB)For an insurance broker who is an IIB member.

www.iib-uk.com

MyLocalAdviserFor an independent financial adviser, mortgage broker or financial intermediary in your local area.

www.mylocaladviser.co.uk

Unbiased.co.ukFor an independent financial adviser, mortgage adviser or solicitor in your local area.

www.unbiased.co.uk

The Personal Finance SocietyFind a financial adviser in your local area.

www.findanadviser.org

32

Other services

Building Cost Information Service (BCIS)A house-rebuilding-cost calculator.

http://calculator.bcis.co.uk/

Environment AgencyFor flood-risk maps.

www.environment-agency.gov.uk

European Health Insurance Card (EHIC)To apply for a European Health Insurance Card.

0845 606 2030, pick up a form at the Post Office, or go towww.ehic.org.uk

UNLOCKFor a detailed guide for consumers with unspent convictions and for a list of insurance brokers who specialise in insurance for people with unspent convictions.

www.unlock.org.uk

Complaints and compensation

Financial Ombudsman ServiceSouth Quay Plaza183 Marsh WallLondon E14 9SR

0800 023 4567 or 0300 123 9123www.financial-ombudsman.org.uk

Financial Services Compensation Scheme (FSCS)7th floor Lloyds ChambersPortsoken StreetLondon E1 8BN

0800 678 1100 or 020 7741 4100 www.fscs.org.uk

moneyadviceservice.org.uk 33

This guide is part of our everyday money series.Other titles in this series include:

■ Borrowing money ■ Making a complaint ■ Making the most of your money

All our guides are available from:

Our websitemoneyadviceservice.org.uk

Money Advice Line0300 500 5000

If you would like this guide in Braille, large print or audio format, please call us on 0300 500 5000 or Typetalk on 1800 1 0300 500 5000.Calls should cost no more than 01 or 02 UK-wide calls, and are included in inclusive mobile and landline minutes. To help us maintain and improve our service, we may record or monitor calls.

April 2012

© Money Advice Service April 2012

Cert no. TT-COC-002168

PRINTER TO SUPPLY