:yfglo lgsfo cfly{s k|zf;g:yfglo lgsfo cfly{s k|zf;g

340
www.lawcommission.gov.np 1 www.lawcommission.gov.np :yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g :yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g :yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g :yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g lgodfjnL, lgodfjnL, lgodfjnL, lgodfjnL, @)^$ @)^$ @)^$ @)^$ g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt @)^$.*.!& :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% sf] bkmf @^% n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn ;/sf/n] b]xfosf lgodx¿ agfPsf] 5 . kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b–! k|f/lDes k|f/lDes k|f/lDes k|f/lDes != = = = ;+lIfKt gfd / k|f/De ;+lIfKt gfd / k|f/De ;+lIfKt gfd / k|f/De ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ oL lgodx¿sf] gfd æ:yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g lgodfjnL, @)^$Æ /x]sf] 5 . -@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 . @= = = = kl/efiff kl/efiff kl/efiff kl/efiff M ljifo jf k|;·n] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,– -s_ æP]gÆ eGgfn] :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% ;Demg' k5{ . -v_ ævl/b P]gÆ eGgfn] ;fj{hlgs vl/b P]g, @)^# ;Demg' k5{ . -u_ ævl/bÆ eGgfn] :yfgLo lgsfon] vl/b P]g adf]lhd s'g} dfn;fdfg, k/fdz{ ;]jf jf cGo ;]jf k|fKt ug]{ jf s'g} lgdf{0f sfo{ ug]{ jf u/fpg] sfo{ ;Demg' k5{ . -3_ æ;|]:tfÆ eGgfn] sf/f]jf/ ePsf] Joxf]/f b]lvg] u/L v8f u/]sf] lx;fa lstfasf] clen]v ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] sf/f]af/nfO{ k|dfl0ft ug]{ cGo ;a} k|sf/sf sfuhft, ljB'tLo k|ljlwaf6 /flvPsf] clen]v / cfly{s ljj/0f;d]tnfO{ hgfp5 . -ª_ æcdfgtÆ eGgfn] :yfgLo lgsfo cfkm}+n] l;w} ;DkGg ug]{ lgdf{0f sfo{ jf ;]jf ;DaGwL sfo{ ;Demg' k5{ . -r_ ædfn;fdfgÆ eGgfn] vl/b P]gsf] bkmf @ sf] v08 -u_ df pNn]v ul/Psf dfn;fdfg ;Demg' k5{ .

Upload: others

Post on 10-May-2022

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Local Finance Rule, 20641 www.lawcommission.gov.np
:yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g:yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g:yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g:yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g lgodfjnL, lgodfjnL, lgodfjnL, lgodfjnL, @)^$@)^$@)^$@)^$
g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt
@)^$.*.!&
:yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% sf] bkmf @^% n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn
;/sf/n] b]xfosf lgodx¿ agfPsf] 5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––!!!!
k|f/lDesk|f/lDesk|f/lDesk|f/lDes
!!!!= = = = ;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/DeM -!_ oL lgodx¿sf] gfd æ:yfgLo lgsfo cfly{s k|zf;g
lgodfjnL, @)^$Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@@@@= = = = kl/efiffkl/efiffkl/efiffkl/efiffMMMM ljifo jf k|;·n] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,–
-s_ æP]gÆ eGgfn] :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% ;Demg' k5{ .
-v_ ævl/b P]gÆ eGgfn] ;fj{hlgs vl/b P]g, @)^# ;Demg' k5{ .
-u_ ævl/bÆ eGgfn] :yfgLo lgsfon] vl/b P]g adf]lhd s'g} dfn;fdfg,
k/fdz{ ;]jf jf cGo ;]jf k|fKt ug]{ jf s'g} lgdf{0f sfo{ ug]{ jf u/fpg]
sfo{ ;Demg' k5{ .
-3_ æ;|]:tfÆ eGgfn] sf/f]jf/ ePsf] Joxf]/f b]lvg] u/L v8f u/]sf] lx;fa
lstfasf] clen]v ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] sf/f]af/nfO{ k|dfl0ft ug]{ cGo
;a} k|sf/sf sfuhft, ljB'tLo k|ljlwaf6 /flvPsf] clen]v / cfly{s
ljj/0f;d]tnfO{ hgfp“5 .
-ª_ æcdfgtÆ eGgfn] :yfgLo lgsfo cfkm}+n] l;w} ;DkGg ug]{ lgdf{0f sfo{ jf
;]jf ;DaGwL sfo{ ;Demg' k5{ .
-r_ ædfn;fdfgÆ eGgfn] vl/b P]gsf] bkmf @ sf] v08 -u_ df pNn]v ul/Psf
dfn;fdfg ;Demg' k5{ .
2 www.lawcommission.gov.np
-5_ æl;naGbL b/efpkqÆ eGgfn] :yfgLo lgsfosf] ;"rgf adf]lhd s'g} lgdf{0f
sfo{ ug{ jf dfn;fdfg, k/fdz{ ;]jf jf cGo ;]jf pknAw u/fpgsf] nflu
O{R5's JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] l;naGbL vfd leq d"No ;d]t
pNn]v u/L k]z u/]sf] ljj/0f ;Demg' k5{ .
-h_ æaf]nkqÆ eGgfn] vl/b P]gsf] bkmf @ sf] v08 -5_ df pNn]v ul/Psf]
af]nkq ;Demg' k5{ .
-em_ æaf]nkq ;DaGwL sfuhftÆ eGgfn] vl/b P]gsf] bkmf @ sf] v08 -em_ df
pNn]v ul/Psf sfuhft ;Demg' k5{ .
-`_ æ7]SsfÆ eGgfn] :yfgLo lgsfon] o; lgodfjnLsf] k|s[of k"/f u/L af]nkq
jf l;naGbL b/efpkq jf cGo s'g} dfWodaf6 cfo ;+sng ug{] ;Demf}tf
u/]sf] sfo{ ;Demg' k5{ .
-6_ æ7]Ssf ;Demf}tfÆ eGgfn] o; lgodfjnL jf k|rlnt sfg'g adf]lhd :yfgLo
lgsfosf] cfGtl/s cfo p7fpg :yfgLo lgsfo / cGo s'g} kIfaLr zt{
/fvL ul/Psf] ;Demf}tf ;Demg' k5{ .
-7_ æsaf]n cÍ -la8 k|fO;_Æ eGgfn] s'g} af]nkqsf] k/LIf0f / d"NofÍg
;d]taf6 sfod x'g cfPsf] /sd ;Demg' k5{ .
-8_ æ;Demf}tf d"No -sG6«ofS6 k|fO{;_Æ eGgfn] vl/b ;Demf}tfdf plNnlvt vl/b
d"No ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] To:tf] ;Demf}tf cGtu{t e]l/P;g cfb]]z hf/L
ul/Psf]df To:tf] cfb]z adf]lhd ePsf] sfd, gfk hf “r ubf{ sfod ePsf]
d"No / d"No ;dfof]hg ePsf]df To:tf] ;dfof]hgaf6 sfod ePsf] vl/b
d"No ;d]tnfO{ hgfp“5 .
-9_ æk|f]k|fO6/L dfn;fdfgÆ eGgfn] s'g} dfn;fdfg, oGq jf pks/0fsf]
lgdf{tfn] To:tf] dfn;fdfg, oGq jf pks/0f ;~rfng jf dd{t ;Def/sf]
nflu agfPsf] ;xfos pks/0f tyf kf6{k"hf{ ;Demg' k5{ .
-0f_ æ;j–sG6«fS6/Æ eGgfn] s'g} vl/b ;Demf}tf ug]{ lgdf{0f Joj;foL,
cfk"lt{{stf{, k/fdz{bftf jf ;]jfk|bfos;+u pk;Demf}tf u/L To:tf] vl/b
;Demf}tf cGtu{tsf] s'g} sfo{ ug]{ lgdf{0f Joj;foL, cfk"lt{{stf{, k/fdz{bftf
jf ;]jfk|bfos ;Demg' k5{ .
www.lawcommission.gov.np
3 www.lawcommission.gov.np
-t_ æax'aifL{o ;Demf}tfÆ eGgfn] Ps jif{ eGbf a9L cjlw ePsf] ;Demf}tf
;Demg' k5{ .
-y_ æw/f}6L /sdÆ eGgfn] s'g} sfd 6'ª\uf] gnfu];Dd ;'/If0f afkt /flvPsf]
/sd -l/6]G;g dgL_ jf cg]{i6 dgL jf ;f] afktsf] la8a08, kkm{d]{G; a08
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] cGo s'g} sf/0fn] /flvPsf] w/f}6L /sd ;d]tnfO{
hgfpg]5 .
-b_ æpkef]Qmf ;ldltÆ eGgfn] lgdf{0f sfo{af6 k|ToIf nfe kfpg] JolQmx¿sf]
;d"xn] s'g} lgdf{0f sfo{sf] lgdf{0f, ;~rfng, Joj:yfkg / dd{t ;Def/
ug{sf] nflu cfkm"x¿ dWo]af6 lglZrt k|lqmof adf]lhd u7g u/]sf] ;ldlt
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] nfeu|fxL ;d"xnfO{ ;d]t hgfp “5 .
-w_ æ;fj{hlgs lghL ;fem]bf/LÆ eGgfn] :yfgLo lgsfo jf tL lgsfox¿sf]
;d"x / k|rlnt sfg'g adf]lhd s/f/ ug{ of]Uo sfg'gL JolQmaLr o;
lgodfjnLdf adf]lhdsf] ;]jf k|bfg ug]{ / To;sf] hf]lvd ;+o'Qm ¿kn] jxg
ug]{ u/L ePsf] s/f/ Joj:yf ;Demg' k5{ .
-g_ æ;fd'bflos ;+:yfÆ eGgfn] hgr]tgf ;DaGwL tflnd, cled'lvs/0f, ;Lk
ljsf;, art, shf{ kl/rfng, ;dfj]zL ljsf; / ;zQmLs/0f ug]{ p2]Zon]
lglZrt k|lqmof cjnDjg u/L k|rlnt sfg'g adf]lhd :yfkgf ePsf ;+:yf
tyf :yfgLo lgsfodf ;"rLs[t ePsf ;d'bfodf cfwfl/t ;+:yf ;Demg'
k5{ .
-k_ æclwsf/ k|fKt clwsf/LÆ eGgfn] o; lgodfjnL adf]lhd vr{ ug]{ jf ;f]sf]
nflu lgsf;f lbg] clwsf/ kfPsf] clwsf/L ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
ljifout zfvf k|d'v jf ljifout zfvf :yfkgf gx'Gh]n;Dd lgIf]lkt sfo{
sfof{Gjogdf ;+nUg /xg] sfof{nosf] k|d'v sd{rf/L tyf sfod d'sfod jf
Ps tx d'lgsf] lgldQ eO{ sfd ug]{ clwsf/L ;d]tnfO{ hgfp “5 .
-km_ ædGqfnoÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/sf] :yfgLo ljsf; dGqfno ;Demg' k5{ .
-a_ æPs tx dflysf] clwsf/LÆ eGgfn] ljifout zfvfsf] xsdf :yfgLo
lgsfosf] ;lrj, :yfgLo lgsfosf] ;lrjsf] xsdf ;DalGwt :yfgLo
www.lawcommission.gov.np
lgsfosf] k|d'v / :yfgLo lgsfosf] k|d'vsf] xsdf ;DalGwt :yfgLo
lgsfo ;Demg' k5{ .
-e_ æljz]if kl/l:yltÆ eGgfn] vl/b P]gsf] bkmf @ sf] v08 -9_ df pNn]v
ePsf] kl/l:ylt ;Demg' k5{ .
-d_ æa9fa9Æ eGgfn] o; lgodfjnL adf]lhd :yfgLo lgsfosf] cfGtl/s cfo
p7fpg 7]Ssf aGbf]a:t ug{sf nflu 7]Ssf lng rfxg] JolQmx¿af6 8f “s
af]nfO{ ul/Psf] a9fa9 ;Demg' k5{ .
-o_ æ8f “sÆ eGgfn] a9fa9 x' “bf 7]Ssf lng rfxg] JolQmn] ;f] 7]Ssf ;DaGwdf
sa'n u/]sf] gub jf lhG;Lsf] cÍ ;Demg' k5{ .
-/_ æljz]if sf]ifÆ eGgfn] :yfgLo lgsfosf] sf]ifaf6 :jLs[t ah]6 adf]lhd vr{
n]vL vf; k|of]hgsf] nflu /sd hDdf ul/Psf] sf]if ;Demg' k5{ .
-n_ æljifout zfvfÆ eGgfn] P]gsf] bkmf @%& adf]lhd :yfgLo lgsfo dftxt
:yfkgf ePsf ljifout zfvf jf sfof{no ;Demg' k5{ / ;f] ljifout zfvf
jf sfof{no :yfkgf gx'Gh]n;Dd lgIf]lkt sfo{ sfof{Gjogdf ;+nUg /xg]
sfof{no jf g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L :yfkgf
u/]sf] ljifout sfof{no jf zfvf ;d]tnfO{ hgfp“5 .
-j_ æn]vf pQ/bfoL clws[tÆ eGgfn] dftxtsf ljifout zfvf ;d]tsf] cfly{s
sf/f]jf/sf] n]vf /fVg nufpg], n]vf ljj/0f tof/ u/fpg], n]vfk/LIf0f
u/fpg] jf a]?h' lgoldt,ldGxf jf c;'n pk/ ug]{ st{Jo ePsf] ufp“
ljsf; ;ldltsf] xsdf cWoIf / cGo :yfgLo lgsfosf] xsdf ;DalGwt
lgsfosf] ;lrj ;Demg' k5{ .
-;_ æ;fdflhs k/LIf0fÆ eGgfn] ;fdflhs lhDd]jf/Lsf] n]vfhf]vf ;Demg' k5{ .
-if_ æ;fj{hlgs k/LIf0fÆ eGgfn] ljsf; sfo{s|ddf ePsf] nufgLsf]
;/f]sf/jfnfn] ug]{ n]vfhf]vf ;Demg' k5{ .
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––@ @ @ @
ufpufpufpufp ““ ““ ljsf; ;ldltsf] cfly{s sfo{k|0ffnL ljsf; ;ldltsf] cfly{s sfo{k|0ffnL ljsf; ;ldltsf] cfly{s sfo{k|0ffnL ljsf; ;ldltsf] cfly{s sfo{k|0ffnL
####= = = = ufpufpufpufp ““ ““ ljsf; ;ldltsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtljsf; ;ldltsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtljsf; ;ldltsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtljsf; ;ldltsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtM -!_ ufp “ ljsf; ;ldltsf] n]vf
bf]xf]/f] ;|]:tf k|0ffnL -8an OlG6« l;i6d_ sf] l;4fGtdf cfwfl/t gubL sf/f]af/df
/fVg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] >]:tf ljB'tLo k|0ffnLdf ;d]t /fVg ;lsg]5 .
-#_ ufp “ ljsf; ;ldltn] o; lgodfjnL adf]lhdsf] cfly{s sfo{ljlw
cjnDjg u/L cfoJoosf] ;|]:tf /fVg' kg]{5 .
$$$$= = = = cfDbfgL /sd a'‰cfDbfgL /sd a'‰cfDbfgL /sd a'‰cfDbfgL /sd a'‰g] / bflvnf ugg] / bflvnf ugg] / bflvnf ugg] / bflvnf ug]{]{ ]{]{M -!_ ufp “ ljsf; ;ldltn] k|rlnt sfg'g
adf]lhd cfkm"nfO{ k|fKt x'g] /sd cfDbfgL /l;b sf6L a'l´lng' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt ePsf] /sd uf]Zjf/f ef}r/ p7fO{ ;DalGwt
vftfdf cfDbfgL af“wL To:tf] gub k|fKt ePsf] ef]lnkN6;Dddf a}Í bflvnf ug'{
kg]{5 .
t/ tf]lsPsf] ;doleq a}Í bflvnf ug{ g;Sg] ePdf sf/0f hgfO{
cWoIfaf6 k|dfl0ft u/fO{ Ps dlxgfleq a}Í bflvnf ug{' kg]{5 .
-#_ ufp“ ljsf; ;ldltsf] cfDbfgL /sd a}Í bflvnf ug]{ / n]vf /fVg]
pQ/bfloTj ;lrjsf] x'g]5 .
%%%%= = = = cfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVgcfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVgcfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVgcfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVg]] ]]MMMM -!_ ufp“ ljsf; ;ldltn] cfÇgf] cfDbfgLsf]
n]vf cg';"rL–! df plNnlvt zLif{s cg';f/sf] cfDbfgL ;Í]t v'n]sf] ljj/0f tof/
u/L cBfjlws agfO{ /fVg' kg]{5 . cfDbfgL;+u ;DalGwt k|fdfl0fs sfuhft klg
l;nl;nfa4 tl/sfn] /fVg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd n]vf /fVbf cfDbfgLsf] k|s[lt 5'l§g] u/L cfjZos
;xfos clen]v tof/ u/L /fVg' kg]{5 .
^==== sf]ifsf]ifsf]ifsf]if ;~rfng ;~rfng ;~rfng ;~rfng ;DaGwL;DaGwL;DaGwL;DaGwL Joj:yfJoj:yfJoj:yfJoj:yf M– -!_ ufp“ ljsf; ;ldltsf] gfddf k|fKt x'g] ;j}
k|sf/sf] cfDbfgL P]gsf] bkmf ^) df pNn]v ul/Psf] ufp “ ljsf; ;ldlt sf]ifdf
hDdf ug{' kg]{5 .
6 www.lawcommission.gov.np
-@_ pklgod -!_ sf] sf]ifaf6 l;w} sfo{ ;~rfng :t/sf] sf/f]jf/ ug{ kfOg]
5}g .
-#_ sfo{ ;~rfng:t/sf] sf/f]jf/sf nflu ufp“ ljsf; ;ldltn] rfn" vr{
vftf / k" “hLut vr{ vftf vf]nL sf/f]jf/ ;~rfng ug'{ kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ sf] sf/f]jf/sf lgldQ :jLs[t ah]6 / sfo{qmdsf
cfwf/df cfjZostf cg';f/ pklgod -!_ sf] sf]ifaf6 sfo{ ;~rfng:t/sf
vftfdf /sd 6«fG;km/ ug'{ kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ sf] vftfdf cfly{s jif{sf] cGtdf af “sL /x]sf] /sd z"Go
u/L pklgod -!_ sf] sf]ifdf lkmtf{ ug'{ kg]{5 . o;/L lkmtf{ k|fKt ePsf] /sd dWo]
g]kfn ;/sf/af6 k|fKt lk|mh ug'{ gkg]{ /sd / ufp “ ljsf; ;ldltsf] cfÇgf]
cfDbfgLsf] /sd cfufdL cfly{s jif{sf nflu lhDd]jf/L ;f/L n]vf /fVg' kg]{5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhd /sd lkmtf{ k|fKt u/L g]kfn ;/sf/af6 k|fKt s'g}
cg'bfg /sd lk|mh ug'{ kg]{ eP lk|mh ug]{ k|of]hgsf lgldQ ;DalGwt lgsfodf
lkmtf{ k7fO{ lbg' kg]{5 . olb lk|mh ug'{ kg]{ /sd lk|mh gu/fPdf jf lk|mh ug]{
k|of]hgsf] nflu ;DalGwt lgsfodf lkmtf{ gk7fPdf pQm /sd s§f u/]/ dfq
lgsf;f lng' kg]{5 . lgsf;f lbg]n] klg ;f]xL cg';f/ u/L lgsf;f lbg' kg]{5 .
&= &= &= &= ufpufpufpufp ““ ““ ljsf; ;ldltdf /xg] vftf Joj:yfljsf; ;ldltdf /xg] vftf Joj:yfljsf; ;ldltdf /xg] vftf Joj:yfljsf; ;ldltdf /xg] vftf Joj:yfM -!_ ufp“ ljsf; ;ldltn] P]g tyf o;
lgodfjnL adf]lhd vf]Ng] vftfx¿, vftfsf] juL{s/0f / ;f] ;DaGwL cGo s'/fx¿
dGqfnon] Joj:yf u/] adf]lhd x'g]5 .
-@_ ufp “ ljsf; ;ldltdf /xg] vftfx¿ cWoIf jf lghn] tf]s]sf] ;b:o /
;lrjsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 ;~rfng ug'{ kg]{5 .
****= = = = :jLs[t ah]6af6 vr{ ug:jLs[t ah]6af6 vr{ ug:jLs[t ah]6af6 vr{ ug:jLs[t ah]6af6 vr{ ug]{]{ ]{]{ M– -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] afx]s c¿ s;}n] klg
vr{ ug]{ cfb]z lbg jf vr{ :jLs[t ug{ x' “b}g .
-@_ vr{ ug]{ jf vr{sf] lgsf;f lbg] clwsf/Ln] b]xfosf cj:yfdf vr{ ug{
jf vr{ ug{ lgsf;f lbg' kg]{5 M–
-s_ vr{ ug]{ /sd :jLs[t ah]6leq / ;DalGwt vr{ zLif{s
gDa/df k/]df / vr{ ug{ af “sL ePdf,
www.lawcommission.gov.np
7 www.lawcommission.gov.np
-v_ vr{ ug]{ /sd s'g} cfof]hgfsf] ;DaGwdf eP ;f] cfof]hgf
:jLs[t eO;s]sf] ePdf,
-u_ vr{ ug]{ /sd vr{ ug'{ eGbf cl3 g} vr{ ug]{ lgsf;fsf]
cfb]z k|fKt eO;s]sf] ePdf,
-3_ j}b]lzs ;|f]taf6 Joxf]l/g] /sdsf] xsdf To:tf] /sd k|fKt
e};s]sf] ePdf .
((((= = = = /sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlw/sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlw/sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlw/sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlwM -!_ cfly{s jif{ z'? ePkl5 ufp “ kl/ifb\af6 :jLs[t
ah]6 / sfo{qmdsf] ;Ldfleq /xL lgwf{l/t sfo{df vr{ ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd vr{ ubf{ vr{sf] aLn e/kfO{ cWoIfåf/f k|dfl0ft
u/fO{ n]vf /fVg' kg]{5 .
t/ aLn e/kfO{ cfpg g;Sg] sfddf vr{ ePsf] b'O{;o ¿k}of “;Dd /sdsf]
xsdf vr{ ug]{ sd{rf/Ln] k|dfl0ft u/L cWoIfaf6 ;dy{g u/fO{ n]vf /fVg' kg]{5 .
-#_ ljsf; cfof]hgf tkm{ of]hgfsf] nfut cg'dfg Pj+ sfo{qmd tof/ u/L
:jLs[t u/fO{ ah]6sf] lgwf{l/t ;Ldfleq lgodfg';f/ vr{ ug'{ / ;dod} lgwf{l/t
sfo{qmd cg';f/ dfn;fdfgsf] pknlAw tyf k|fljlws Pj+ k|zf;sLo Joj:yf
ldnfO{ sfo{ ;Dkfbg ug'{ ;DalGwt clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] pQ/bfloTj x'g]5 .
o; ;DaGwdf jfwf c8\sfp km'sfpg cfjZos lgsf;f dfu ePsf]df To;sf]
lgsf;f ;dod} lbg' ufp“ ljsf; ;ldltsf] pQ/bfloTj x'g]5 .
-$_ cfkm"n] lhDdf lnPsf] gub /sd / To;sf] lx;fa lstfa, aLn e/kfO{
jf k|df0f /fVg] jf /fVg nufpg] pQ/bfloTj ;lrjsf] x'g]5 .
-%_ cfly{s sf/f]jf/ ubf{ ;lrjn] cfÇgf dftxtsf sd{rf/L pk/ /]vb]v
k'¥ofO{ gub jf lhG;Ldf s'g} lsl;dsf] lxgfldgf, xfgL gf]S;fgL jf nfk/jfxL ;d]t
x'g gkfpg] u/L gub jf lhG;L ;'/lIft /fVg plrt k|aGw ug'{ kg]{5 . cfk"mn] ug'{
kg]{ sfd cfk"m d'lgsf sd{rf/Låf/f u/fPdf To:tf sfdk|lt klg lghsf] pQ/bfloTj
sfod} /xg]5 .
-^_ ;lrjn] n]vfsf] dfl;s, rf}dfl;s / jflif{s cfo ljj/0f tof/ u/L ufp “
ljsf; ;ldlt / ;DalGwt lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{nodf lgod @)) adf]lhd
k]z ug'{ k5{.
8 www.lawcommission.gov.np
-&_ o; lgod adf]lhd /Lt k'u] jf gk'u]sf] hf “r ug]{ / lx;fa lstfa
/Ltk"j{s /fvL k]z ug'{ kg]{ lgsfodf k]z u/L n]vfk/LIf0f u/fpg] st{Jo ;lrjsf]
x'g]5 .
-*_ of] lgodfjnL tyf k|rlnt sfg'gsf] k|lqmof gk'u]sf] sf/f]af/sf]
;lrjn] e'QmfgL lbg jf e'QmfgLsf] lgldQ k]z ug{ jf e'QmfgLsf] lgldQ l;kmfl/;
ug{ x' “b}g . cfly{s sf/f]jf/ ;~rfng ug]{ tyf e'QmfgL lbg] ;DaGwdf cWoIf /
;lrj aLr dte]b ePdf cWoIfsf] lg0f{o cg';f/ ug'{ kg]{5 . o:tf] lg0f{osf]
hfgsf/L lg0f{o sfof{Gjog ePsf] ;ft lbgleq ;lrjn] ufp “ ljsf; ;ldlt ;dIf
lnlvt ¿kdf lbg' kg]{5 / ufp “ ljsf; ;ldltn] o:tf] hfgsf/L pk/ ;ft lbgleq
cfjZos 5fgjLg u/L lg0f{o lbg' kg]{5 .
-(_ cfDbfgL, vr{ tyf :jLs[t sfo{qmdsf] ljj/0f ufp“ ljsf; ;ldltsf]
;"rgfkf6L / ;fj{hlgs :yndf 6f “; u/L lhNnf ljsf; ;ldltdf ;fj{hlgs ug{sf
nflu k7fpg' kg]{5 .
t/ Psnfv ¿k}of “eGbf a9L /sd vr{ x'g] of]hgfsf] xsdf /sd vr{
;DaGwL ljj/0f ;a}n] b]Vg] :yfgdf / of]hgf sfo{:yndf ;d]t ;fj{hlgs ug'{
kg]{5 .
-!)_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg cWoIfn]
cfkm"df /x]sf] clwsf/dWo] s]xL clwsf/ s'g} ;b:o tyf ;lrjnfO{ k|Tofof]hg ug{
;Sg]5 .
!)!)!)!)= = = = cfly{s cfly{s cfly{s cfly{s sf/f]jf/sf/f]jf/sf/f]jf/sf/f]jf/ ;DaGwdf cWoIfn] cg'udg ug;DaGwdf cWoIfn] cg'udg ug;DaGwdf cWoIfn] cg'udg ug;DaGwdf cWoIfn] cg'udg ug]{]{ ]{]{M ufp “ ljsf; ;ldltsf] cfly{s
sf/f]jf/ ubf{ b]xfo adf]lhd eP jf gePsf] ;DaGwdf cWoIfn] lgoldt ¿kdf
;'k/Lj]If0f / cg'udg u/L hfgsf/L /fVg' kg]{5 M–
-s_ :jLs[t ePsf] /sd tf]lsPsf ;]jf tyf sfo{sf lgldQ :jLs[t ;Ldfleq
/xL ;f]xL k|of]hgsf] nflu vr{ eP jf gePsf],
-v_ cfly{s sf/f]jf/ o; lgodfjnL adf]lhd eP jf gePsf] / sf/f]jf/sf]
k|df0f k'u] jf gk'u]sf],
-u_ tf]lsPsf] 9f “rf cg'¿k n]vf /fv] jf g/fv]sf],
-3_ ;DklQsf] nut b'?:t / cBfjlws u/L ;+/If0f eP jf gePsf],
www.lawcommission.gov.np
9 www.lawcommission.gov.np
-ª_ pknAw ;|f]t, ;fwg tyf ;DklQsf] ;d'lrt pkof]u eP jf gePsf] / xfgL
gf]S;fgL gx'g] u/L ;Def/ tyf ;+/If0fsf] Joj:yf eP jf gePsf],
-r_ :jLs[t nfut vr{sf] ;Ldfleq /xL sfo{qmd ;~rfng u/] jf gu/]sf],
-5_ nIo k|ult tyf nfut vr{sf] cf+s8f /fVg] Joj:yf kof{Kt / e/kbf{] eP
jf gePsf],
-h_ cfjlws cfly{s ljj/0f ;dodf tof/ eP jf gePsf] / ;dodf k]z x'g]
u/] jf gu/]sf] / n]vfk/LIf0f ;dod} u/fP jf gu/fPsf] .
!!!!!!!!==== nfut cg'dfg :jLs[lt ug]{nfut cg'dfg :jLs[lt ug]{nfut cg'dfg :jLs[lt ug]{nfut cg'dfg :jLs[lt ug]{ M– -!_ lgod ^# cg';f/ vl/b sfo{sf nflu tof/
ePsf] nfut cg'dfg b]xfosf clwsf/Laf6 :jLs[t x'g' kg]{5 M–
-s_ Psnfv krf;xhf/ ¿k}of “;Dd cWoIfaf6,
-v_ Psnfv krf;xhf/ ¿k}of “eGbf a9L ufp “ ljsf;
;ldltaf6 .
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -s_ adf]lhd :jLs[t ePsf] nfut cg'dfgsf]
ljj/0f :jLs[t ePkl5 nuQ} a:g] ufp “ ljsf; ;ldltsf] a}7sdf k]z ug'{ kg]{5 .
!!!!@@@@= = = = af]nkq jf af]nkq jf af]nkq jf af]nkq jf l;naGbLl;naGbLl;naGbLl;naGbL b/efp kq :jLs[t ug]{b/efp kq :jLs[t ug]{b/efp kq :jLs[t ug]{b/efp kq :jLs[t ug]{M -!_ lgdf{0f sfo{ jf dfn;fdfg
vl/bsf nflu b]xfosf /sdsf] af]nkq jf l;naGbL b/efpkq :jLs[t ug]{ clwsf/
b]xfosf clwsf/LnfO{ x'g]5M–
-s_ tLgnfv ¿k}of “;Dd cWoIfaf6,
-v_ tLgnfv ¿k}of “eGbf a9L ufp “ ljsf; ;ldltaf6 .
-@_ pklgod -!_ sf] v08 -s_ adf]lhd :jLs[t ePsf] af]nkq jf l;naGbL
b/efpkq :jLs[t ePkl5 To;sf] hfgsf/L nuQ} a:g] ufp “ ljsf; ;ldltsf]
a}7sdf k]z ug'{ kg]{5 .
!#= !#= !#= !#= k|fljlws k/fdz{ jf cGo ;]jf lng] clwsf/Lk|fljlws k/fdz{ jf cGo ;]jf lng] clwsf/Lk|fljlws k/fdz{ jf cGo ;]jf lng] clwsf/Lk|fljlws k/fdz{ jf cGo ;]jf lng] clwsf/LM -!_ ufp “ ljsf; ;ldltn] o;
lgodfjnL adf]lhd k|fljlws k/fdz{ jf Jofj;flos ;]jf lng' k/]df b]xfosf]
clwsf/Ln] k|fljlws k/fdz{ jf Jofj;flos ;]jfbftf lgo'lQm u/L ;]jf lng
;Sg]5 M–
www.lawcommission.gov.np
-v_ kRrL;xhf/ ¿k}of “ eGbf a9L ufp “ ljsf; ;ldltn] .
!!!!$$$$= = = = e]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{e]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{e]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{e]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{M :jLs[t nfut cg'dfg adf]lhd sfd z'? ul/
;s]kl5 k|fljlws sf/0faf6 To:tf] sfo{sf] kl/df0f yk 36 ug{ jf gof “ cfO6d yKg
jf ;§f ug{ cfjZos b]lvPdf :jLs[t ah]6sf] cwLgdf /xL b]xfo adf]lhd e]l/P;g
cfb]z :jLs[t u/fO{ sfd u/fpg ;lsg]5 M–
-s_ lgdf{0f sfo{sf] 8«O{ª, l8hfOg tyf :k]lzlkms]zg cflb abNg' gkg]{ t/
sfdsf] kl/df0f dfq yk36 x'g] cj:yfdf ;Demf}tf d"Nosf] bz
k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z k|fljlws k'i6\ofO{+ u/L ufp“ ljsf; ;ldltsf
cWoIfn] / ;f] eGbf a9L kGw| k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z k|fljlws
k'i6\ofO{ u/L ufp “ ljsf; ;ldltn],
-v_ lgdf{0f sfdsf] 8«O{ª, l8hfOg tyf :k]lzlkms]zg cflb abNg' kg]{ eO{
;Demf}tf d"Nosf] kGw| k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z k|fljlws k'i6\ofO{
;lxt ;+zf]lwt cg'dfg tof/ u/L ufp “ ljsf; ;ldltn],
-u_ dfn;fdfg vl/b, k/fdz{ ;]jf / cGo ;]jf vl/bsf] xsdf ;Demf}tf d"Nosf]
kGw| k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z k'i6\ofO{ u/L ufp “ ljsf; ;ldltn],
-3_ ;Demf}tf d"Nosf] kGw| k|ltzt eGbf a9L e]l/P;g ug'{ kg]{ ePdf gof “ nfut
cg'dfg tof/ u/L gof “ vl/b k|s[ofaf6 sfd u/fpg' kg]{5 .
!%= !%= !%= !%= cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] hfhfhfhf ““ ““rrrrkf; tyf km/kmf/skf; tyf km/kmf/skf; tyf km/kmf/skf; tyf km/kmf/sM P]gsf] bkmf %# sf] k|of]hgsf] nflu ufp “
ljsf; ;ldltn] cfÇgf] If]qleq ;~rfng u/]sf ljsf; lgdf{0f ;DaGwL cfof]hgf
tyf sfo{qmdsf] hf“rkf; tyf km/kmf/s lgod !## sf] k|lqmof k'¥ofO{ ug'{ kg]{5 .
!!!!^= = = = laqmL tyf x:tfGt/0f ;DaGwL Joj:yflaqmL tyf x:tfGt/0f ;DaGwL Joj:yflaqmL tyf x:tfGt/0f ;DaGwL Joj:yflaqmL tyf x:tfGt/0f ;DaGwL Joj:yfM ufp“ ljsf; ;ldltsf] lnlvt lg0f{o
cfb]z lagf ufp “ ljsf; ;ldltsf] lhG;L dfn;fdfg laqmL jf x:tfGt/0f ug'{ jf
u/fpg' x' “b}g .
!!!!&&&&= = = = lnnfd ug]{ clwsf/Llnnfd ug]{ clwsf/Llnnfd ug]{ clwsf/Llnnfd ug]{ clwsf/LM lhG;L lg/LIf0f k|ltj]bgdf k'/fgf] e} sfddf cfpg g;Sg],
6'6km'6 e} a]sDdf ePsf / k'gM dd{t gx'g] egL ls6fg ePsf dfn;fdfgdWo]
lnnfd ug'{ kg]{ egL 7xl/Psf dfn;fdfgsf] k/n d"No v'n]sf]df aL; xhf/
¿k}of “;Ddsf] / k/n d"No gv'n]sf] eP xfn d"NofÍg ePsf] d"Nodf kf “r xhf/
¿k}of “;Dd jf b'j} u/]/ kRrL; xhf/ ¿k}of “;Ddsf dfn;fdfg ;lrj / e08f/sf]
www.lawcommission.gov.np
11 www.lawcommission.gov.np
lhDdf lnPsf] sd{rf/L ;d]tsf] /fo lnO{ cWoIfn] kl/R5]b–!) sf] sfo{ljlw ckgfO{
lnnfd ug{ ;Sg]5 . ;f]eGbf a9L d"Nosf] dfn;fdfg lnnfd ug'{ kbf{ ufp“ ljsf;
;ldltdf k]z u/L lg0f{o eP adf]lhd ug'{ kg]{5 .
!!!!****= = = = ufpufpufpufp ““ ““ ljsf; ;ldltn] /fVljsf; ;ldltn] /fVljsf; ;ldltn] /fVljsf; ;ldltn] /fVg' kg]{g' kg]{g' kg]{g' kg]{ ;|]:tfsf] ;|]:tfsf] ;|]:tfsf] ;|]:tfsf] 9f9f9f9f ““ ““rfrfrfrfM -!_ ufp “ ljsf; ;ldltn] b]xfosf]
;|]:tf b]xfo adf]lhdsf] cg';"rLsf] 9f “rfdf /fVg' kg]{5M–
-s_ ufp “ ljsf; ;ldltsf] cfDbfgLsf] juL{s/0f / JofVof
cg';"rL–!
cg';"rL–@
-3_ b}lgs cfo zLif{sut s/ ;+sng vftf cg';"rL–!)
-ª_ nutL cfo vftf -JolQmut vftf_ cg';"rL–!!
-r_ b}lgs s/ k|fKtL vftf cg';"rL–!@
-5_ cfGtl/s ;|f]tsf] nutL c;'nL ljj/0f cg';"rL–!$
-h_ b}lgs sf/f]jf/ ljj/0f cg';"rL–!%
-em_ uf]Zjf/f ef}r/ cg';"rL–!^
-`_ a}Í gubL lstfj cg';"rL–!&
-6_ jh]6 lx;fj cg';"rL–!*
-7_ n]h/ vftf cg';"rL–!(
-8_ k]ZsL vftf cg';"rL–@)
-9_ vr{sf] kmf “6jf/L cg';"rL–@!
-0f_ km5\of}{6 ug{ af “sL k]ZsLsf] df:s]jf/L cg';"rL–@@
-t_ a}Í lx;fasf] ljj/0f cg';"rL–@#
-y_ e'QmfgL lbg af“sLsf] ljj/0f cg';"rL–@$
www.lawcommission.gov.np
-km_ a}Í vftfsf] cfDbfgL vr{sf] dfl;s ljj/0f
cg';"rL–##
-e_ jflif{s tnjL k|ltj]bg cg';"rL–#&
-d_ e|d0f cfb]z cg';"rL–#*
-o_ b}lgs e|d0f vr{sf] aLn cg';"rL–#(
-/_ JolQmut w/f}6L vftf cg';"rL–$)
-n_ uf]Zjf/f w/f}6L vftf cg';"rL–$!
-j_ w/f}6Lsf] df:s]jf/L cg';"rL–$@
-;_ w/f}6Lsf] cfly{s ljj/0f cg';"rL–$#
-if_ wf/f, lah'nL, 6]lnkmf]g, w/f}6Lsf] nut cg';"rL–$$
-z_ dfu kmf/fd cg';"rL–$&
-If_ bflvnf k|ltj]bg kmf/fd cg';"rL–$(
-q_ vr{ eP/ hfg] lhG;L dfn;fdfgsf] vftf
cg';"rL–%)
-ss_ lhG;L lg/LIf0f kmf/fd cg';"rL–%@
-sv_ lhG;L df}Hbftsf] jflif{s ljj/0f cg';"rL–%#
www.lawcommission.gov.np
-sr_ ef8fdf lbPsf] ;DklQsf] clen]v lstfj
cg';"rL–%&
-s5_ ef8fdf lnPsf] d]l;g cf}hf/sf] clen]v lstfj
cg';"rL–%*
-sh_ lgdf{0f sfo{sf] nfut Oli6d]6 lgsfNg] t/Lsf
cg';"rL–%(
-s`_ 8f]/ xflh/ kmf/fd cg';"rL–^!
-s6_ 8f]/ xflh/L -lgoGq0f_ vftf cg';"rL–^@
-s7_ gfkL lstfa cg';"rL–^#
-s9_ 7]Ssf ;DaGwL aLn cg';"rL–^%
-s0f_ 7]Ssf ;DaGwL nut cg';"rL–^^
-st_ cfO6djfOh sfo{ clen]v vftf cg';"rL–^&
-sy_ 7]s]bf/÷pkef]Qmf ;ldlt÷u}/ ;/sf/L ;+:yfsf] JolQmut vftf
cg';"rL–^*
-sw_ sfo{ ;DkGg d"NofÍg kmf/fd cg';"rL–&)
-sg_ nIo k|ult ljj/0f cg';"rL–&#
-sk_ a]?h' clen]v vftf cg';"rL–&%
-skm_ c;'n ug]{ /sdsf] ljj/0f cg';"rL–&^
www.lawcommission.gov.np
-se_ sa'lnotsf] kmf/fd cg';"rL–&*
-so_ dfn;fdfg jf cGo ;]jfsf] vl/b ;Demf}tf
cg';"rL–*@
-sn_ k/fdz{ ;]jfsf] vl/b ;Demf}tf cg';"rL–*$
-@_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pklgod -!_ df
pNn]v gePsf yk ;|]:tf o; lgodfjnLdf gu/kflnsf tyf lhNnf ljsf;
;ldltsf] nflu tf]lsPsf] jf :jLs[t d=n]=k= kmf/fdx¿dWo]af6 cfjZostf cg';f/
k|of]u ug{ ;lsg]5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– # # # #
gu/kflnsfsf] cfly{s sfo{k|0ffnL gu/kflnsfsf] cfly{s sfo{k|0ffnL gu/kflnsfsf] cfly{s sfo{k|0ffnL gu/kflnsfsf] cfly{s sfo{k|0ffnL
!!!!((((==== gu/kflnsfsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtgu/kflnsfsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtgu/kflnsfsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtgu/kflnsfsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtM -!_ gu/kflnsfsf] n]vf bf]xf]/f] >]:tf
k|0ffnL -8jn OG6«L l;i6d_ sf] l;4fGtdf cfwfl/t k|f]befjL -PS|o'Pn_ sf/f]jf/df
/fVg' kg]{5 .
df cfwfl/t sf/f]jf/ ;Demg' k5{ .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] >]:tf ljB'tLo k|0ffnLdf ;d]t /fVg ;lsg]5 .
-#_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg of] lgodfjnL nfu"
x' “bfsf avt sfod /x]sf gu/kflnsfn] of] lgodfjnL nfu" ePsf] ldltn] tLg
jif{leqdf / of] lgodfjnL nfu" ePkl5 u7g x'g] gu/kflnsfn]] u7g ePsf] kf “r
jif{leq k|f]befjL sf/f]jf/df n]vf /fVg' kg]{{5 .
-$_ gu/kflnsfn] o; lgodfjnL adf]lhdsf] cfly{s sfo{ljlw cjnDjg
u/L cfo Joosf] ;|]:tf /fVg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
15 www.lawcommission.gov.np
@)@)@)@)= = = = cfDbfgL /sd a'cfDbfgL /sd a'cfDbfgL /sd a'cfDbfgL /sd a'‰‰‰‰g] / bflvnf ugg] / bflvnf ugg] / bflvnf ugg] / bflvnf ug]{]{ ]{]{ M -!_ gu/kflnsfnfO{ k|rlnt sfg'g adf]lhd
k|fKt x'g] /sd cfDbfgL /l;b sf6L a'l´ lng' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt ePsf] /sd uf]Zjf/f ef}r/ p7fO{ ;DalGwt
vftfdf cfDbfgL af “wL To:tf] gub k|fKt ePsf] ef]lnkN6 ;Dddf a}Í bflvnf ug'{
kg]{5 .
-#_ gu/kflnsfsf] cfDbfgL /sd a}Í bflvnf ug]{ / n]vf /fVg] pQ/bfloTj
;lrjsf] x'g]5 .
@!@!@!@!= = = = cfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVgcfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVgcfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVgcfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVg]] ]]M -!_ gu/kflnsfn] cfÇgf] cfDbfgLsf] n]vf
cBfjlws agfO{ /fVg' kg]{5 . cfDbfgL;+u ;DalGwt k|fdfl0fs sfuhft l;nl;nfa4
tl/sfn] /fVg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd n]vf /fVbf cfDbfgLsf] k|s[lt 5'l§g] u/L cfjZos
;xfos clen]v tof/ u/L /fVg ;lsg]5 .
@@@@@@@@= = = = gu/kflnsfsf] sf]if gu/kflnsfsf] sf]if gu/kflnsfsf] sf]if gu/kflnsfsf] sf]if ;~rfng ;~rfng ;~rfng ;~rfng ;DaGwL;DaGwL;DaGwL;DaGwL Joj:yfJoj:yfJoj:yfJoj:yfM -!_ gu/kflnsfsf] gfddf k|fKt
x'g] ;j} k|sf/sf] cfDbfgL P]gsf] bkmf !@% adf]lhdsf] gu/kflnsfsf] sf]ifdf hDdf
ug{' kg{]{5 .
-@_ pklgod -!_ sf] sf]ifaf6 l;w} sfo{ ;~rfng:t/sf] sf/f]jf/ ug{ kfOg]
5}g .
-#_ sfo{ ;~rfng:t/sf] sf/f]jf/sfnflu gu/kflnsfn] rfn" vr{ vftf /
k" “hLut vr{ vftf vf]nL sf/f]jf/ ;~rfng ug'{ kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] sf/f]jf/sf lgldQ :jLs[t ah]6 / sfo{qmdsf
cfwf/df cfjZostf cg';f/ gu/kflnsf sf]ifaf6 gu/kflnsfsf] sfo{ ;~rfng:t/
/ ljifout zfvfnfO{ rfn" vr{sf nflu eP rfn" vr{ vftf / k" “hLut vr{sfnflu
eP k" “hLut vr{ vftfdf /sd 6«fG;km/ ug'{ kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ sf] vftfdf cfly{s jif{sf] cGtdf s'g} /sd af “sL /x] ;f]
/sd z"Go u/L pklgod -!_ sf] sf]ifdf lkmtf{ ug'{ kg]{5 . o;/L lkmtf{ k|fKt ePsf]
/sddWo] g]kfn ;/sf/af6 k|fKt lk|mh ug'{ gkg]{ /sd / gu/kflnsfsf] cfÇgf]
cfDbfgLsf] /sd cfufdL cfly{s jif{sf nflu lhDd]jf/L ;f/L n]vf /fVg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
16 www.lawcommission.gov.np
-^_ pklgod -%_ adf]lhd /sd lkmtf{ k|fKt u/]kl5 g]kfn ;/sf/af6 k|fKt
s'g} cg'bfg /sd lk|mh ug'{ kg]{ eP lk|mh ug]{ k|of]hgsf lgldQ ;DalGwt lgsfodf
lkmtf{ k7fO{ lbg' kg]{5 . olb lk|mh ug'{ kg]{ /sd lk|mh gu/fPdf jf lk|mh ug]{
k|of]hgsf] nflu ;DalGwt lgsfodf lkmtf{ gk7fPdf pQm /sd s§f u/]/ dfq
lgsf;f lng' kg]{5 . lgsf;f lbg]n] klg ;f]xL cg';f/ u/L lgsf;f lbg' kg]{5 .
t/ ljz]if k|s[ltsf] sfd ug{ lgodfg';f/ vf]lnPsf ljz]if sf]if vftfdf
gu/kflnsf sf]ifaf6 uPsf] /sd eg] ljz]if sf]ifsf] cl:tTj /x'Gh]n ;Dd cfly{s
jif{sf] cGtdf /sd z"Go gu/L cfufdL cfly{s jif{df ljz]if sf]if vftfdf lhDd]jf/L
;f/L vr{ ug{ ;lsg]5 .
@@@@####==== gu/kflnsfdf /xg] vftf gu/kflnsfdf /xg] vftf gu/kflnsfdf /xg] vftf gu/kflnsfdf /xg] vftf ;DaGwL;DaGwL;DaGwL;DaGwL Joj:yfJoj:yfJoj:yfJoj:yfM -!_ gu/kflnsfn] P]g tyf o;
lgodfjnL adf]lhd vf]Ng] vftfx¿, vftfsf] juL{s/0f / ;f] ;DaGwL cGo s'/fx¿
dGqfnon] Joj:yf u/] adf]lhd x'g]5 .
-@_ gu/kflnsf sf]ifsf] vftf P]gsf] bkmf !@^ df pNn]v eP cg';f/ ;lrj
/ n]vf k|d'vsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 ;~rfng u/fpg' kg]{5 . gu/kflnsfsf cGo
vftf ;lrj jf lghn] tf]s]sf] clwsf/L / n]vf k|d'v jf lghn] tf]s]sf] n]vfsf]
sd{rf/Lsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 ;~rfng u/fpg' kg]{5 .
@@@@$$$$= = = = :jLs[t ah]6af6 vr{ ug:jLs[t ah]6af6 vr{ ug:jLs[t ah]6af6 vr{ ug:jLs[t ah]6af6 vr{ ug]{]{ ]{]{MMMM -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] afx]s c¿ s;}n] klg
vr{ ug]{ cfb]z lbg jf vr{ :jLs[t ug{ x' “b}g .
-@_ vr{ ug]{ jf vr{sf] lgsf;f lbg] clwsf/Ln] b]xfosf] cj:yfdf vr{ ug]{
jf vr{ ug]{ lgsf;f lbg' kg]{5 M–
-s_ vr{ ug]{ /sd :jLs[t ah]6leq / ;DalGwt vr{ zLif{s
gDa/df k/]df / vr{ ug{ af “sL ePdf,
-v_ vr{ ug]{ /sd s'g} cfof]hgfsf] ;DaGwdf eP ;f] cfof]hgf
:jLs[t eO;s]sf] ePdf,
-u_ vr{ ug]{ /sd vr{ ug'{eGbf cl3 g} vr{ ug]{ lgsf;fsf]
cfb]z k|fKt eO;s]sf] ePdf,
www.lawcommission.gov.np
17 www.lawcommission.gov.np
-3_ j}b]lzs ;|f]taf6 Joxf]l/g] /sdsf] xsdf To:tf] /sd k|fKt
e};s]sf] jf ;f]wegf{ dfu u/L vr{ ug]{ Joj:yf e};s]sf]
ePdf,
-ª_ ljlgof]hgsf] dfl;s af “8kmf“8 :jLs[t e};s]sf] ePdf,
-r_ P]gsf] bkmf !@* cg';f/ /sdfGt/ u/L vr{ ug'{ kbf{
j}b]lzs >f]t tkm{sf] ah]6sf] xsdf bft[ ;+:yf jf ;DalGwt
sfdsf] lhDd]jf/L kfPsf] clwsf/Lsf] lnlvt ;xdlt k|fKt
u/]sf] ePdf .
t/, /sdfGt/ gu/L Ps ah]6 zLif{sdf :jLs[t
ePsf] /sd csf]{ ah]6 zLif{sdf vr{ ug{ jf Ps
sfo{qmdaf6 csf]{ sfo{qmddf ;fk6L lnO{ vr{ ug{ jf
u/fpg kfOg] 5}g .
@@@@%%%%= = = = /sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlw/sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlw/sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlw/sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlwM -!_ gu/ kl/ifb\af6 :jLs[t ah]6 / sfo{qmdsf]
;Ldfleq /xL lgwf{l/t sfo{df vr{ ug'{ kg]{5 .
-@_ ;DalGwt ah]6leqsf] /sd vr{ ubf{ ;lrjaf6 :jLs[t u/fO{ vr{ ug'{
kg]{5 . :jLs[t ah]6leq k/]sf] t/ sf/0fjz ;lrjsf] :jLs[lt lagf vr{ u/]sf]
/sd lghn] dgfl;a 7fg]df kl5 :jLs[t u/L lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd ;lrjaf6 :jLs[t u/fO{ vr{ ubf{ vr{sf] aLn
e/kfO{ ;lxt n]vf /fVg' kg]{5 . aLn e/kfO{ cfpg g;Sg] sfddf vr{ ePsf]
kf “r;o ¿k}of “;Ddsf] km'6s/ vr{ /sdsf] xsdf vr{ ug]{ sd{rf/Ln] k|dfl0ft u/L
clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 ;dy{g u/fpg' kg]{5 .
-$_ ljsf; cfof]hgf tkm{ cfof]hgfsf] ;j]{If0f, l8hfOg, nfut cg'dfg Pj+
sfo{qmd tof/ u/L :jLs[t u/fO{ ah]6df lgwf{l/t ;Ldfleq lgodfg';f/ vr{ ug'{ /
;dod} lgwf{l/t sfo{qmd cg';f/ dfn;fdfgsf] pknlAw tyf k|fljlws Pj+
k|zf;sLo Joj:yf ldnfO{ sfo{ ;Dkfbg ug'{ ;lrjsf] st{Jo x'g]5 . o; ;DaGwdf
jfwf c8\sfp km'sfpg cfjZos lgsf;f dfu ePdf To;sf] lgsf;f ;dod} lbg'
k|d'vsf] lhDd]jf/L x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
-%_ cfkm"n] lhDdf lnPsf] /sd / To;sf] lx;fa lstfa aLn e/kfO{ jf
k|df0f cfly{s k|zf;g zfvf k|d'våf/f /fVg nufpg] pQ/bfloTj ;lrjsf] x'g]5 .
-^_ s'g} /sdsf] e'QmfgL lb+bf /Lt k'u] jf gk'u]sf] hf “r ug'{ kg]{5 . vr{
ePsf] ;a} /l;b, aLn, e/kfO{df l;nl;n]jf/ gDa/ /fvL cfly{s k|zf;g zfvfsf
k|d'vn] æe'QmfgL ePsf]Æ hgfpg] 5fk ;d]t nufO{ b:tvt u/L k|dfl0ft ug'{ kg]{5 .
-&_ ;lrjn] cfly{s sf/f]jf/ ubf{ cfÇgf dftxtsf sd{rf/L pk/ /]vb]v
k'¥ofO{ gub, dfn;fdfg tyf cGo ;DklQdf s'g} lsl;dsf] lxgfldgf, xfgL gf]S;fgL
jf nfk/jfxL x'g gkfpg] u/L ;'/lIft /fVg plrt k|aGw ug'{ kg]{5 . cfk"mn] ug'{ kg]{
sfd cfk"m d'lgsf sd{rf/Låf/f u/fPdf klg To:tf] sfdk|lt lghsf] pQ/bfloTj
sfod /xg]5 .
-*_ ;lrjn] tf]lsPsf] ;dodf n]vfsf dfl;s kmf“6jf/L ;DalGwt lgsfo
;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-(_ ;lrjn] ;'Dk]sf] sfd / cfly{s sf/f]af/sf] n]vf /fVg] pQ/bfloTj axg
u/L cfly{s sf/f]af/df lghnfO{ d2t ug{ / k|rlnt sfg'g adf]lhd lghsf]
pQ/bfloTjdf o; lgod adf]lhd /Lt k'u] jf gk'u]sf] hf “r u/L lx;fa lstfa
/Ltk"j{s /fvL k]z ug'{ kg]{ lgsfodf k]z u/L n]vfk/LIf0f u/fpg] st{Jo cfly{s
k|zf;g zfvf k|d'vsf] x'g]5 .
-!)_ o; lgodfjnL / k|rlnt sfg'gsf] k|lqmof gk'u]sf] sf/f]af/sf] cfly{s
k|zf;g zfvf k|d'vn] e'QmfgL lbg jf e'QmfgLsf] lgldQ k]z ug{ jf e'QmfgLsf]
lgldQ l;kmfl/; ug{ x' “b}g . cfly{s sf/f]jf/ ;~rfng ug{ tyf e'QmfgL lbg]
;DaGwdf ;lrj / cfly{s k|zf;g zfvf k|d'v aLr dte]b ePdf ;lrjsf] lg0f{o
cg';f/ ug'{ kg]{5 . o:tf] lg0f{osf] hfgsf/L cfly{s k|zf;g zfvf k|d'vn]
gu/kflnsf k|d'v ;dIf lg0f{o sfof{Gjog ePsf] ;ft lbgleq lnlvt ¿kdf lbg'
kg]{5 . gu/kflnsf k|d'vn] klg To:tf] hfgsf/L k|fKt u/]sf] ;ft lbgleq ;DalGwt
gu/kflnsfsf Ps ;b:o / cfGtl/s n]vfk/LIf0fzfvfsf] zfvf k|d'v /x]sf]
;ldltaf6 hf “ra'em u/fO{ gu/kflnsf ;dIf k|ltj]bg k]z ug{ nufpg' kg]{5 .
o;/L k|fKt k|ltj]bg pk/ gu/kflnsfn] ;ft lbgleq cfjZos sf/afxL ug'{ kg]{5 .
@@@@^==== nfut cg'dfg :jLs[t ugnfut cg'dfg :jLs[t ugnfut cg'dfg :jLs[t ugnfut cg'dfg :jLs[t ug]{]{ ]{]{ M– -!_ lgod ^# cg';f/ vl/b sfo{sf nflu tof/
ul/Psf] nfut cg'dfg b]xfosf] clwsf/Laf6 :jLs[t x'g' kg]{5M–
www.lawcommission.gov.np
-@_ b'O{s/f]8 ¿k}of “;Dd k|d'vaf6,
-#_ b'O{s/f]8 ¿k}of “ eGbf a9L dxfgu/kflnsfaf6 .
-v_ pk–dxfgu/kflnsfsf] xsdf,–
-@_ Pss/f]8 ¿k}of “;Dd k|d'vaf6,
-#_ Pss/f]8 ¿k}of “ eGbf a9L pk–dxfgu/kflnsfaf6 .
-u_ gu/kflnsfsf] xsdf,–
-@_ krf;nfv ¿k}of “;Dd k|d'vaf6,
-#_ krf;nfv ¿k}of “ eGbf a9L gu/kflnsfaf6 .
@@@@&&&&= = = = af]nkq jf af]nkq jf af]nkq jf af]nkq jf l;naGbLl;naGbLl;naGbLl;naGbL b/efpb/efpb/efpb/efpkq :jLs[t ug]{kq :jLs[t ug]{kq :jLs[t ug]{kq :jLs[t ug]{ clwsf/Lclwsf/Lclwsf/Lclwsf/LM -!_ lgdf{0f sfo{ jf
dfn;fdfg vl/bsf nflu b]xfosf /sdsf] af]nkq jf l;naGbL b/efpkq :jLs[t
ug]{ clwsf/ b]xfosf clwsf/LnfO{ x'g]5 M–
-s_ dxfgu/kflnsfsf] xsdf,–
-@_ kf “rs/f]8 ¿k}of “;Dd k|d'vn],
-#_ kf “rs/f]8 ¿k}of “ eGbf a9L dxfgu/kflnsfn] .
-v_ pkdxfgu/kflnsfsf] xsdf,–
-@_ b'O{s/f]8 krf;nfv ¿k}of “;Dd k|d'vn],
.
-@_ Pss/f]8 kRrL;nfv ¿k}of “;Dd k|d'vn],
-#_ Pss/f]8 kRrL;nfv ¿k}of “ eGbf a9L gu/kflnsfn] .
@@@@****= = = = k|fljlws k/fdz{ jf cGo ;]jf lng] clwsf/Lk|fljlws k/fdz{ jf cGo ;]jf lng] clwsf/Lk|fljlws k/fdz{ jf cGo ;]jf lng] clwsf/Lk|fljlws k/fdz{ jf cGo ;]jf lng] clwsf/L M -!_ o; lgod adf]lhd cfly{s jf
k|fljlws k|:tfj :jLs[t ug]{ clwsf/ b]xfo adf]lhdsf] clwsf/LnfO{ x'g]5M–
-s_ dxfgu/kflnsfsf] xsdf,–
-@_ kRrL;nfv ¿k}of “;Dd k|d'vn],
-#_ kRrL;nfv ¿k}of “ eGbf a9L dxfgu/kflnsfn] .
-v_ pkdxfgu/kflnsfsf] xsdf,–
-u_ gu/kflnsfsf] xsdf,–
-!_ b'O{nfv krf;xhf/ ¿k}of “;Dd ;lrjn],
-@_ kf “rnfv ¿k}of “;Dd k|d'vn],
-#_ kf “rnfv ¿k}of “ eGbf a9L gu/kflnsfn] .
@@@@((((= = = = eeee]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{M -!_ :jLs[t nfut cg'dfg adf]lhd sfd z'? ul/;s]
kl5 k|fljlws sf/0faf6 To:tf] sfo{sf] kl/df0f yk 36 ug{ jf gof “ cfO6d yKg jf
;§f ug{ cfjZos b]lvPdf :jLs[t ah]6sf] cwLgdf /xL b]xfo adf]lhd e]l/P;g
cfb]z :jLs[t u/fO{ sfd u/fpg ;lsg]5 M–
-s_ lgdf{0f sfo{sf] 8«O{ª, l8hfOg tyf :k]lzlkms]zg cflb abNg' gkg]{
t/ sfdsf] kl/df0f dfq yk36 x'g] cj:yfdf ;Demf}tf d"Nosf] bz
k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z kof{Kt k|fljlws k'i6\ofO{+ ;lxt
www.lawcommission.gov.np
;DalGwt kbflwsf/Lsf] l;kmfl/;df ;lrjn] hf/L ug]{5 . ;f] eGbf
a9L yk36 ug'{ k/]df k|fljlws k'i6\ofO{ k]z u/L gu/kflnsfaf6
:jLs[t u/fpg' kg]{5 .
-v_ lgdf{0f sfdsf] 8«O{ª, l8hfOg tyf :k]lzlkms]zg cflb abNg' kg]{
eO{ ;Demf}tf d"Nosf] kGw| k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z k|fljlws
k'i6\ofO{ ;lxt ;+zf]lwt cg'dfg tof/ u/L gu/kflnsfaf6 :jLs[t
u/fpg' kg]{5 .
-u_ dfn;fdfg vl/b, k/fdz{ ;]jf / cGo ;]jf vl/bsf] xsdf ;Demf}tf
d"Nosf] kGw| k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z k'i6\ofO{ u/L
gu/kflnsfaf6 :jLs[t u/fpg' kg]{5 .
-3_ ;Demf}tf d"Nosf] kGw| k|ltzt eGbf a9L e]l/P;g ug'{ kg]{ ePdf
gof “ nfut cg'dfg tof/ u/L 5'§} vl/b k|lqmofaf6 sfd u/fpg'
kg]{5 .
#)#)#)#)= = = = cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] hfhfhfhf ““ ““rrrrkf; tyf km/kmf/skf; tyf km/kmf/skf; tyf km/kmf/skf; tyf km/kmf/sMMMM -!_ P]gsf] bkmf !@# sf] k|of]hgsf] nflu
gu/kflnsfn] cfˆgf] If]qleq ;~rfng u/]sf] ljsf; lgdf{0f ;DaGwL cfof]hgfsf]
hf “rkf; u/fp “bf To:tf] cfof]hgf ;DkGg ePsf] hfgsf/L k|fKt ePsf] Ps
dlxgfleq ;f] cfof]hgfsf] sfd lgwf{l/t gS;f, l8hfOg tyf :k]lzlkms]zg adf]lhd
u'0f:t/ o'Qm eP jf gePsf] hf “ra'em ug{ k|fljlws v6fpg]5 . To;/L k|fljlws
v6fp “bf sfdsf] ;'k/Lj]If0f ug]{ eGbf Ps tx dflysf] k|fljlws v6fpg' kg]{5 .
gu/kflnsfdf o:tf] k|fljlws /x]g5 eg] lgod !#( adf]lhd k/fdz{bftf lgo'Qm
ug{ ;lsg]5 . o:tf] k/fdz{bftfnfO{ b]xfo adf]lhd kfl/>lds lbg ;lsg]5 M–
-s_ krf;nfv ¿k}of “;Dd nfut cg'dfg ePsf] lgdf{0f sfo{df
kf “rxhf/ ¿k}of “;Dd,
-v_ Pss/f]8 ¿k}of “;Dd nfut cg'dfg ePsf] lgdf{0f sfo{df
bzxhf/ ¿k}of “;Dd,
-u_ bzs/f]8 ¿k}of “;Dd nfut cg'dfg ePsf] lgdf{0f sfo{df
tL;xhf/ ¿k}of “;Dd,
22 www.lawcommission.gov.np
-3_ bzs/f]8 ¿k}of “eGbf dflysf] nfut cg'dfg ePsf] lgdf{0f
sfo{df rfnL;xhf/ ¿k}of “;Dd .
-@_ cfof]hgfsf] hf “rkf; tyf km/kmf/s ;DaGwL cGo s'/f :yfgLo :jfoQ
zf;g lgodfjnL, @)%^ adf]lhd x'g]5 .
#!#!#!#!= = = = lnnfd ug]{ clwsf/Llnnfd ug]{ clwsf/Llnnfd ug]{ clwsf/Llnnfd ug]{ clwsf/LM -!_ lhG;L lg/LIf0f k|ltj]bgdf k'/fgf] e} sfddf cfpg
g;Sg], 6'6km'6 e} a]sDdf ePsf / k'gM dd{t gx'g] egL ls6fg ePsf dfn;fdfg
dWo] ;lrjn] lnnfd ug'{ kg]{ egL 7x/fPsf dfn;fdfgsf] k/n d"No v'n]sf]df
rfnL;xhf/ ¿k}of “;Ddsf] / k/n d"No gv'n]sf] eP xfn d"NofÍg ePsf] d"Nodf
b;xhf/ ¿k}of “;Dd jf b'j} u/]/ krf;xhf/ ¿k}of “;Ddsf dfn;fdfg cfly{s
k|zf;g zfvf k|d'v / e08f/sf] lhDdf lnPsf] sd{rf/Lsf] /fo lnO{ ;lrjn]
kl/R5]b–!) sf] sfo{ljlw ckgfO{ lnnfd ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ df plNnlvt /sd eGbf a9L d"Nosf] dfn;fdfg lnnfd
ug'{ kbf{ gu/kflnsfdf k]z u/L lg0f{o eP adf]lhd ug'{ kg]{5 .
####@@@@= = = = cfly{s ;xfotfMcfly{s ;xfotfMcfly{s ;xfotfMcfly{s ;xfotfM P]gsf] bkmf !@^ sf] pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf] nflu :jLs[t
ah]6sf] kl/lwleq /xL gu/kflnsfn] P]g adf]lhd s/, z'Ns, ;]jf z'Ns, b:t'/ /
ef8faf6 p7fPsf] s'n /sdsf] jflif{s clwstd Ps k|ltzt jf Psnfv ¿k}of“
dWo] h'g sd x'G5 ;f] /sd cfly{s ;xfotfdf vr{ ug{ ;Sg]5 . o;/L ul/Psf] vr{
/sd dfl;s ¿kdf ;fj{hlgs ug'{ kg]{5 .
########= = = = ljz]if sf]ifljz]if sf]ifljz]if sf]ifljz]if sf]ifM -!_ gu/ kl/ifb\n] cfˆgf] sf]ifdf hDdf ePsf] cfGtl/s cfoaf6
b]xfoadf]lhdsf ljz]if sf]ifx¿df cfjZos /sd ljlgof]hg ug{ ;Sg]5M–
-s_ b}jL k|sf]k p4f/ ljz]if sf]if,
-v_ dd{t ;Def/ ljz]if sf]if,
-u_ u/LaL lgjf/0f tyf ;fdflhs kl/rfng ljz]if sf]if,
-3_ dlxnf tyf afn ljsf; ljz]if sf]if,
-ª_ :jf:Yo ;fd'bflos ljz]if sf]if,
-r_ jftfj/0fLo Joj:yfkg ljz]if sf]if,
-5_ sd{rf/L sNof0f sf]if .
www.lawcommission.gov.np
23 www.lawcommission.gov.np
####$$$$= = = = k|zf;lgs vr{sf] xbk|zf;lgs vr{sf] xbk|zf;lgs vr{sf] xbk|zf;lgs vr{sf] xbM P]gsf] bkmf !@^ sf] pkbkmf -^_ sf] k|of]hgsf] nflu
gu/kflnsfn] :jLs[t ah]6sf] kl/lwleq /xL P]g adf]lhd s/, z'Ns, ;]jf z'Ns,
b:t'/ / ef8faf6 p7fPsf] s'n /sdsf] kRrL;nfv ¿k}of “;Dd cfGtl/s cfDbfgL
x'g] gu/kflnsfn] clwstd ;f7L k|ltzt, kRrL;b]lv krf;nfv ¿k}of “;Dd
cfDbfgL x'g] gu/kflnsfn] clwstd rfnL; k|ltzt, krf;nfvb]lv Pss/f]8
¿k}of “;Dd cfDbfgL x'g] gu/kflnsfn] clwstd tL; k|ltzt / Pss/f]8 ¿k}of“
eGbf a9L cfDbfgL x'g] gu/kflnsfsf] kRrL; k|ltzt eGbf a9L /sd k|zf;lgs
sfo{sf nflu vr{ ug{ kfOg] 5}g .
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0fMMMM gu/kflnsfsf] ljsf; cfof]hgf, ;/;kmfO{, bdsn / PDa'n]G;
vr{ afx]s tnj, eQf, sd{rf/L sNof0f sf]if, OGwg, dd{t, d;nGb, kmlg{r/, e}k/L,
cfly{s ;xfotf h:tf vr{ o; lgodsf] k|of]hgsf nflu k|zf;lgs vr{ dflgg]5 .
#%= #%= #%= #%= e}k/L cfpg] vr{e}k/L cfpg] vr{e}k/L cfpg] vr{e}k/L cfpg] vr{M gu/kflnsfn] :jLs[t ah]6sf] kl/lwleq /xL P]g adf]lhd s/,
z'Ns, ;]jf z'Ns, b:t'/ / ef8faf6 p7fPsf] s'n /sdsf] Ps k|ltzt;Dd /sd
e}k/L cfpg] ljsf; lgdf{0f sfdsf] nflu vr{ ug{ ;Sg]5 / ;f] eGbf a9L vr{ ug'{
k/]df gu/ kl/ifb\af6 :jLs[t u/fpg' kg]{5 .
####^= = = = cfGtl/scfGtl/scfGtl/scfGtl/s n]vfn]vfn]vfn]vfk/LIf0fk/LIf0fk/LIf0fk/LIf0f zfvfsf] Joj:yfzfvfsf] Joj:yfzfvfsf] Joj:yfzfvfsf] Joj:yfM P]gsf] bkmf !#% sf] pkbkmf -!_ sf]
k|of]hgsf] nflu jflif{s Pss/f]8 ¿k}of “eGbf a9L cfDbfgL x'g] gu/kflnsfn]
clws[t:t/sf] sd{rf/L ;lxt / ;f]eGbf sd cfDbfgL x'g] gu/kflnsfn]
;xfos:t/sf] sd{rf/L ;lxtsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f zfvf v8f ug'{ kg]{5 .
####&&&&= = = = cfGtl/scfGtl/scfGtl/scfGtl/s n]vfn]vfn]vfn]vfk/LIf0fk/LIf0fk/LIf0fk/LIf0f zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/M lgod #^ adf]lhd v8f
ePsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd
x'g]5 M–
-s_ cfo Joo / w/f}6Lsf] ;|]:tfsf] dfl;s ¿kdf n]vfk/LIf0f ug]{,
-v_ clGtd n]vfk/LIf0fsf] nflu >]:tf tof/L /fVg ;xof]u k'¥ofpg],
-u_ cfGtl/s n]vfk/LIf0f ubf{ s'g} uDeL/ k|sf/sf] cfly{s clgoldttf / /sd
lxgfldgf ePsf] b]lvPdf n]vf ;ldltdf t'?Gt k|ltj]bg u/L k|fKt lgb]{zg
cg';f/ ug{],
24 www.lawcommission.gov.np
-3_ cfGtl/s n]vfk/LIf0faf6 b]lvPsf q'6Lsf ;DaGwdf cfGtl/s n]vfk/LIf0f
;DkGg u/]sf] ldltn] ;ft lbgleq k|d'v / ;lrjnfO{ k|ltj]bg k]z ug]{,
-ª_ v08 -3_ adf]lhd k|ltj]bg k]z u/]kl5 k|d'v jf ;lrjn] s'g} lgb]{zg
lbPsf] eP lgb]{zg / lg0f{o sfof{Gjog ug]{,
-r_ clGtd n]vfk/LIf0f ug'{ cl3 cfGtl/s n]vfk/LIf0faf6 cf}+NofPsf] a]?h' /
tT;DaGwdf ePsf] sf/afxL / zfvfsf] wf/0ff ;lxtsf] k|ltj]bg clGtd
n]vf k/LIfs ;dIf k]z ug]{,
-5_ gu/kflnsf cGtu{tsf ljifout zfvfsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f ug]{,
-h_ n]vf ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd ug]{,
-em_ :yfgLo lgsfo cGtu{tsf sd{rf/Lx¿sf] jflif{s tnjL k|ltj]bg kfl/t ug]{,
-`_ kl/ifb\sf] lg0f{o adf]lhd j]?h' km5of}{6 eP cg'¿k j]?h'sf] nut s§f ug]{,
-6_ n]vfk/LIf0f k|ltj]bg n]vf ;ldltsf] a}7sdf k]z ug]{ .
####****= = = = n]vfk/LIfssf] n]vfk/LIfssf] n]vfk/LIfssf] n]vfk/LIfssf] 5gf}65gf}65gf}65gf}6M n]vfk/LIfs 5gf}6 ug]{ k|of]hgsf] nflu dxfgu/kflnsf /
pkdxfgu/kflnsfn] /fli6«o :t/sf b}lgs klqsfdf / gu/kflnsfn] :yfgLo :t/df
lgoldt k|sfzg x'g] klqsfdf ;"rgf k|sfzg u/L g]kfn rf68{ PsfpG6]G6 ;+:yfdf
btf{ ePsf pko'Qm ju{; “u b/vf:t cfXjfg u/L n]vfk/LIfsx¿sf] gfd ;"rLs[t
ug'{ kg]{5 / To;/L ;"rLs[t ePsf n]vfk/LIfs dWo]af6 P]gsf] bkmf !#% adf]lhd
n]vfk/LIfssf] 5gf}6 ug'{ kg]{5 .
####((((= = = = gu/kflnsfn] /fVg'gu/kflnsfn] /fVg'gu/kflnsfn] /fVg'gu/kflnsfn] /fVg' kg]{ ;|]:tfsf] kg]{ ;|]:tfsf] kg]{ ;|]:tfsf] kg]{ ;|]:tfsf] 9f9f9f9f ““ ““rfrfrfrfM -!_ gu/kflnsfn] b]xfosf] >]:tf b]xfo
adf]lhdsf] cg';"rLsf] 9f “rfdf /fvL cg';"rL–#) df pNn]v eP cg';f/sf] jf;nft
;d]t tof/ ug'{ kg]{5 M–
-s_ gu/kflnsfsf] cfDbfgLsf] juL{s/0f / JofVof
cg';"rL–#
-3_ lhNnfsf] ;+s]t gDa/ cg';"rL–*
www.lawcommission.gov.np
-r_ b}lgs cfo zLif{sut s/ ;+sng vftf cg';"rL–!)
-5_ nutL cfo vftf -JolQmut vftf_ cg';"rL–!!
-h_ b}lgs s/ k|flKt vftf cg';"rL–!@
-em_ j8fut s/ ;+sng vftf cg';"rL–!#
-`_ cfGtl/s ;|f]tsf] nutL c;'nL ljj/0f cg';"rL–!$
-6_ b}lgs sf/f]jf/ ljj/0f cg';"rL–!%
-7_ uf]Zjf/f ef}r/ cg';"rL–!^
-8_ a}Í gubL lstfj cg';"rL–!&
-9_ jh]6 lx;fj cg';"rL–!*
-0f_ n]h/ vftf cg';"rL–!(
-t_ k]ZsL vftf cg';"rL–@)
-y_ vr{sf] kmf “6jf/L cg';"rL–@!
-b_ km5\of}{6 ug{ af “sL k]ZsLsf] df:s]jf/L cg';"rL–@@
-w_ a}Í lx;fasf] ljj/0f cg';"rL–@#
-g_ e'QmfgL lbg af“sLsf] ljj/0f cg';"rL–@$
-k_ jflif{s cfly{s ljj/0f cg';"rL–@%
-km_ dfl;s ljQLo k|ltj]bg cg';"rL–@^
-a_ jflif{s cfo–Joo ljj/0f cg';"rL–@&
-e_ cfDbfgL vr{sf] t'ngfTds ljj/0f cg';"rL–@*
-d_ ;Gt'ng k/LIf0f cg';"rL–@(
cg';"rL–##
-;_ a}Í Uof/]06Lsf] clen]v vftf cg';"rL–#%
-if_ tna e'QmfgLsf] kmf/fd cg';"rL–#^
-z_ jflif{s tnjL k|ltj]bg cg';"rL–#&
-x_ e|d0f cfb]z cg';"rL–#*
-If_ b}lgs e|d0f vr{sf] aLn cg';"rL–#(
-q_ JolQmut w/f}6L vftf cg';"rL–$)
-1_ uf]Zjf/f w/f}6L vftf cg';"rL–$!
-ss_ w/f}6Lsf] df:s]jf/L cg';"rL–$@
-sv_ w/f}6Lsf] cfly{s ljj/0f cg';"rL–$#
-su_ wf/f, lah'nL, 6]lnkmf]g, w/f}6Lsf] nut cg';"rL–$$
-s3_ ;jf/Lsf] nua's cg';"rL–$%
-sr_ dfu kmf/fd cg';"rL–$&
-sh_ bflvnf k|ltj]bg kmf/fd cg';"rL–$(
-sem_ vr{ eP/ hfg] lhG;L dfn;fdfgsf] vftf cg';"rL–%)
-s`_ vKg] lhG;L ;fdfgsf] vftf cg';"rL–%!
-s6_ lhG;L lg/LIf0f kmf/fd cg';"rL–%@
-s7_ lhG;L df}Hbftsf] jflif{s ljj/0f cg';"rL–%#
-s8_ x:tfGt/0f kmf/fd cg';"rL–%$
-st_ ef8fdf lbPsf] ;DklQsf] clen]v lstfj cg';"rL–%&
-sy_ ef8fdf lnPsf] d]l;g cf}hf/sf] clen]v lstfj
cg';"rL–%*
-sb_ lgdf{0f sfo{sf] nfut Oli6d]6 lgsfNg] t/Lsf
cg';"rL–%(
-sg_ 8f]/ xflh/ kmf/fd cg';"rL–^!
-sk_ 8f]/ xflh/L -lgoGq0f_ vftf cg';"rL–^@
-skm_ gfkL lstfa cg';"rL–^#
-se_ 7]Ssf ;DaGwL aLn cg';"rL–^%
-sd_ 7]Ssf ;DaGwL nut cg';"rL–^^
-so_ cfO6djfOh sfo{ clen]v vftf cg';"rL–^&
-s/_ 7]s]bf/÷pkef]Qmf ;ldlt÷u}/ ;/sf/L ;+:yfsf] JolQmut vftf
cg';"rL–^*
-sj_ sfo{ ;DkGg d"NofÍg kmf/fd cg';"rL–&)
-s;_ jflif{s vl/b of]hgf cg';"rL–&!
-sif_ vl/bsf] u'? of]hgf cg';"rL–&@
-sz_ nIo k|ult ljj/0f cg';"rL–&#
-sx_ cfGtl/s n]vfk/LIf0fsf] k|ltj]bg cg';"rL–&$
-sIf_ a]?h' clen]v vftf cg';"rL–&%
www.lawcommission.gov.np
-vs_ sa'lnotsf] kmf/fd cg';"rL–&*
-v3_ dfn;fdfg jf cGo ;]jfsf] vl/b ;Demf}tf
cg';"rL–*@
-vr_ k/fdz{ ;]jfsf] vl/b ;Demf}tf cg';"rL–*$
-@_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pklgod -!_
df pNn]v gePsf yk ;|]:tf lhNnf ljsf; ;ldltsf] nflu tf]lsPsf] jf :jLs[t
d=n]=k= kmf/fdx¿dWo]af6 cfjZostf cg';f/ k|of]u ug{ ;lsg]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––$$$$
lhNnf ljsf; ;ldltsf] cfly{s sfo{k|0ffnLlhNnf ljsf; ;ldltsf] cfly{s sfo{k|0ffnLlhNnf ljsf; ;ldltsf] cfly{s sfo{k|0ffnLlhNnf ljsf; ;ldltsf] cfly{s sfo{k|0ffnL
$)$)$)$)= = = = lhNnf ljsf; ;ldltsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtlhNnf ljsf; ;ldltsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtlhNnf ljsf; ;ldltsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtlhNnf ljsf; ;ldltsf] n]vf / ;f]sf] l;4fGtM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] n]vf
bf]xf]/f] ;|]:tf k|0ffnL -8an OG6«L l;i6d_ sf] l;4fGtdf cfwfl/t gub sf/f]af/df
/flvPsf] x'g' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] ;|]:tf ljB'tLo k|0ffnLdf ;d]t /fVg ;lsg]5 .
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltn] o; lgodfjnL adf]lhdsf] cfly{s sfo{ljlw
cjnDjg u/L cfoJoosf] ;|]:tf /fVg' kg]{5 .
$!= $!= $!= $!= cfDbfgL /sd cfDbfgL /sd cfDbfgL /sd cfDbfgL /sd a'‰g]a'‰g]a'‰g]a'‰g] / bflvnf ug]{/ bflvnf ug]{/ bflvnf ug]{/ bflvnf ug]{M -!_ lhNnf ljsf; ;ldltnfO{ k|rlnt sfg'g
adf]lhd k|fKt x'g] /sd cfDbfgL /l;b sf6L a'l´ lng' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k|fKt ePsf] /sd uf]Zjf/f ef}r/ p7fO{ ;DalGwt
vftfdf cfDbfgL af“wL To:tf] gub k|fKt ePsf] ef]lnkN6;Dddf a}Í bflvnf ug'{
kg]{5 .
29 www.lawcommission.gov.np
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] cfDbfgL /sd a}Í bflvnf ug]{ / n]vf /fVg]
pQ/bfloTj clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] x'g]5 .
$@= $@= $@= $@= cfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVgcfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVgcfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVgcfDbfgLsf] n]vf cBfjlws u/L /fVg]M -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn] cfÇgf]
cfDbfgLsf] n]vf cBfjlws agfO{ /fVg' kg]{5 . cfDbfgL;+u ;DalGwt k|fdfl0fs
sfuhft klg l;nl;nfa4 tl/sfn] /fVg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd n]vf /fVbf cfDbfgLsf] k|s[lt 5'l§g] u/L cfjZos
;xfos clen]v tof/ u/L /fVg ;lsg]5 .
$#$#$#$#= = = = sf]ifsf]ifsf]ifsf]if ;~rfng ;~rfng ;~rfng ;~rfng ;DaGwL ;DaGwL ;DaGwL ;DaGwL Joj:yfJoj:yfJoj:yfJoj:yfM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] gfddf k|fKt x'g] ;j}
k|sf/sf] cfDbfgL P]gsf] bkmf @@! df pNn]v ul/Psf] lhNnf ljsf; sf]ifdf hDdf
ug{' kg]{5 .
t/ lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no dfkm{t ufp “ ljsf; ;ldltnfO{ hfg]
g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg /sd, bft[ ;+:yfaf6 ufp “ ljsf; ;ldltdf lhNnf
ljsf; ;ldltsf] sfof{no dfkm{t l;w} hfg] /sd, w/f}6L /sd / g]kfn ;/sf/sf]
s]Gb|Lo:t/sf] sfo{qmd ;~rfng ug{ k|fKt /sd eg] of] sf]ifdf hDdf ug'{ x'b}g .
o:tf] /sd dGqfnon] tf]s]sf] vftfdf hDdf u/L cfly{s sf/f]jf/ ;~rfng ug'{
kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ sf] sf]ifaf6 l;w} sfo{ ;~rfng:t/sf] sf/f]jf/ ug{ kfOg]
5}g .
-#_ sfo{ ;~rfng:t/sf] sf/f]jf/sfnflu lhNnf ljsf; ;ldltn] rfn" vr{
vftf / k" “hLut vr{ vftf vf]nL sf/f]jf/ ;~rfng ug'{ kg]{5 .
-$_ sfo{ ;~rfng:t/sf] sf/f]jf/sf lgldQ :jLs[t ah]6 / sfo{qmdsf
cfwf/df cfjZostf cg';f/ pklgod -!_ sf] sf]ifaf6 lhNnf ljsf; ;ldltsf]
sfo{ ;~rfng:t/ / ljifout zfvfnfO{ rfn" vr{sf nflu eP rfn" vr{ vftf /
k" “hLut vr{sf nflu eP k" “hLut vr{ vftfdf /sd 6«fG;km/ ug'{ kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ sf] vftfdf cfly{s jif{sf] cGtdf s'g} /sd af “sL /x] ;f]
/sd z"Go u/L pklgod -!_ sf] sf]ifdf lkmtf{ ug'{ kg]{5 . o;/L lkmtf{ k|fKt ePsf]
/sddWo] g]kfn ;/sf/af6 k|fKt lk|mh ug'{ gkg]{ /sd / lhNnf ljsf; ;ldltsf]
www.lawcommission.gov.np
30 www.lawcommission.gov.np
cfÇgf] cfDbfgLsf] /sd cfufdL cfly{s jif{sf nflu lhDd]jf/L ;f/L n]vf /fVg'
kg]{5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhd /sd lkmtf{ ubf{ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt s'g}
cg'bfg /sd lk|mh ug'{ kg]{ eP lk|mh ug]{ k|of]hgsf lgldQ ;DalGwt lgsfodf
lkmtf{ k7fOlbg' kg]{5 . olb lk|mh ug'{ kg]{ /sd lk|mh gu/fPdf jf lk|mh ug]{
k|of]hgsf] nflu ;DalGwt lgsfodf lkmtf{ gk7fPdf pQm /sd s§f u/]/ dfq
lgsf;f lng' kg]{5 . lgsf;f lbg]n] klg ;f]xL cg';f/ u/L lgsf;f lbg' kg]{5 .
t/ ljz]if k|s[ltsf] sfd ug{ vf]lnPsf ljz]if sf]if vftfdf lhNnf ljsf;
sf]ifaf6 uPsf] /sd eg] To:tf] ljz]if sf]ifsf] cl:tTj /x'Gh]n ;Dd cfly{s jif{sf]
cGtdf /sd z"Go gu/L cfufdL cfly{s jif{df ljz]if sf]ifdf lhDd]jf/L ;f/L vr{
ug{ ;lsg]5 .
$$= $$= $$= $$= lhNnf ljsf; ;ldltdf /xg] vftf lhNnf ljsf; ;ldltdf /xg] vftf lhNnf ljsf; ;ldltdf /xg] vftf lhNnf ljsf; ;ldltdf /xg] vftf ;DaGwL;DaGwL;DaGwL;DaGwL Joj:yfJoj:yfJoj:yfJoj:yfM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn]
P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd vf]Ng] vftfx¿, vftfsf] juL{s/0f / ;f] ;DaGwL
cGo s'/fx¿ dGqfnon] Joj:yf u/] adf]lhd x'g]5 .
-@_ lhNnf ljsf; ;ldlt sf]ifsf] vftf P]gsf] bkmf @@@ df pNn]v eP
cg';f/ ;lrj / n]vf k|d'vsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 ;~rfng u/fpg' kg]{5 . lhNnf
ljsf; ;ldltsf cGo vftf ;lrj jf lghn] tf]s]sf] clwsf/L / n]vf k|d'v jf
lghn] tf]s]sf] n]vfsf] sd{rf/Lsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 ;~rfng u/fpg' kg]{5 .
$$$$%%%%= = = = :jLs[t ah]6af6 vr{ ug:jLs[t ah]6af6 vr{ ug:jLs[t ah]6af6 vr{ ug:jLs[t ah]6af6 vr{ ug]{]{ ]{]{M -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] afx]s c¿ s;}n] klg
vr{ ug]{ cfb]z lbg jf vr{ :jLs[t ug{ x' “b}g .
-@_ vr{ ug]{ jf vr{sf] lgsf;f lbg] clwsf/Ln] b]xfosf] cj:yfdf vr{ ug]{
jf vr{ ug]{ lgsf;f lbg' kg]{5 M–
-s_ vr{ ug]{ /sd :jLs[t ah]6leq / ;DalGwt vr{ zLif{s
gDa/df k/]df / vr{ ug{ af “sL ePdf,
-v_ vr{ ug]{ /sd s'g} of]hgfsf] ;DaGwdf eP ;f] of]hgf
:jLs[t eO sfo{ tflnsf k|fKt ePdf,
-u_ ljlgof]hgsf] dfl;s af “8kmf“8 e} :jLs[t e};s]sf] ePdf,
www.lawcommission.gov.np
31 www.lawcommission.gov.np
-3_ vr{ ug]{ /sd vr{ ug'{eGbf cl3 g} vr{ ug{ lgsf;fsf]
cfb]z k|fKt eO;s]sf] ePdf,
-ª_ j}b]lzs ;|f]taf6 Joxf]l/g] /sdsf] xsdf To:tf] /sd k|fKt
e};s]sf] jf ;f]wegf{ dfu u/L vr{ ug]{ Joj:yf e};s]sf]
ePdf,
-r_ P]gsf] bkmf @@$ adf]lhd /sdfGt/ u/L vr{ ug'{ kbf{
j}b]lzs ;|f]tsf] ah]6sf] xsdf bft[ ;+:yf jf ;DalGwt
sfdsf] lhDdf kfPsf] clwsf/Lsf] lnlvt ;xdlt k|fKt
u/]sf] ePdf .
t/, /sdfGt/ gu/fO{ Ps ah]6 zLif{sdf :jLs[t
ePsf] /sd csf]{ ah]6 zLif{sdf vr{ ug{ jf Ps
sfo{qmdaf6 csf]{ sfo{qmddf ;fk6L lnO{ vr{ ug{ jf
u/fpg kfOg] 5}g .
$$$$^= = = = /sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlw/sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlw/sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlw/sd vr{ ;DaGwL sfo{ljlwM -!_ lhNnf kl/ifb\af6 :jLs[t sfo{qmd / ah]6sf]
;Ldfleq /xL clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] lgwf{l/t sfo{df /sd vr{ ug'{ kg]{5 jf
;DalGwt ljifout zfvf jf sfof{nosf] k|d'vnfO{ ;DalGwt ljifout If]qsf] sfddf
vr{ ug{ clVtof/L lbg' kg]{5 .
-@_ ;DalGwt ah]6leqsf] /sd vr{ ubf{ clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 :jLs[t
u/fO{ vr{ ug'{ kg]{5 . :jLs[t ah]6leq k/]sf] t/ sf/0fjz clwsf/ k|fKt
clwsf/Lsf] :jLs[lt lagf vr{ u/]sf] /sd lghn] dgfl;a 7fg]df kl5 :jLs[t u/L
lbg ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 :jLs[t u/fO{ vr{
ubf{ vr{sf] aLn e/kfO{ ;lxt n]vf /fVg' kg]{5 . t/ aLn ekf{O{ k]z x'g g;Sg]
kf “r;o ¿k}of “;Ddsf] km'6s/ sfddf vr{ ePsf] /sdsf] xsdf vr{ ug]{ sd{rf/Ln]
k|dfl0ft u/L clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 ;dy{g u/fpg' kg]{5 .
-$_ ljsf; cfof]hgf tkm{ of]hgfsf] ;j]{If0f, l8hfOg, nfut cg'dfg Pj+
sfo{qmd tof/ u/L :jLs[t u/fO{ ah]6df lgwf{l/t ;Ldfleq lgodfg';f/ vr{ ug'{ /
;dod} lgwf{l/t sfo{qmd cg';f/ dfn;fdfgsf] pknlAw tyf k|fljlws Pj+
www.lawcommission.gov.np
32 www.lawcommission.gov.np
k|zf;sLo Joj:yf ldnfO{ sfo{ ;Dkfbg ug'{ clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] st{Jo
x'g]5 . o; ;DaGwdf jfwf c8\sfp km'sfpg cfjZos lgsf;f dfu ePdf To;sf]
lgsf;f ;dod} lbg' ;efkltsf] lhDd]jf/L x'g]5 .
-%_ cfkm"n] lhDdf lnPsf] /sd / To;sf] lx;fa lstfa, aLn, e/kfO{ jf
k|df0f cfly{s k|zf;g zfvf k|d'våf/f /fVg nufpg] pQ/bfloTj clwsf/ k|fKt
clwsf/Lsf] x'g]5 .
-^_ s'g} /sdsf] e'QmfgL lb+bf /Lt k'u] jf gk'u]sf] hf “r ug'{ kg]{5 . vr{
ePsf] ;a} /l;b, aLn, e/kfO{df l;nl;n]jf/ gDa/ /fvL cfly{s k|zf;g zfvf
k|d'vn] æe'QmfgL ePsf]Æ hgfO{ b:tvt u/L k|dfl0ft ug'{ kg]{5 .
-&_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] cfly{s sf/f]jf/ ubf{ cfÇgf dftxtsf
sd{rf/L pk/ /]vb]v k'¥ofO{ gub, dfn;fdfg tyf cGo ;DklQdf s'g} lsl;dsf]
lxgfldgf, xfgL gf]S;fgL jf nfk/jfxL x'g gkfpg] u/L ;'/lIft /fVg k|aGw ug'{
kg]{5 . cfk"mn] ug'{ kg]{ sfd cfk"m d'lgsf sd{rf/Låf/f u/fPdf klg To:tf] sfdk|lt
lghsf] pQ/bfloTj sfod} /xg]5 .
-*_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]lsPsf] ;dodf n]vfsf] dfl;s kmf “6jf/L
;DalGwt lgsfodf k]z ug'{ kg]{5 .
-(_ clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] ;'Dk]sf] sfd / cfly{s sf/f]af/sf] n]vf /fVg]
pQ/bfloTj axg u/L cfly{s sf/f]af/df lghnfO{ d2t ug{ / k|rlnt sfg'g
adf]lhd lghsf] pQ/bfloTjdf o; lgod adf]lhd /Lt k'u] jf gk'u]sf] hf “r u/L
lx;fa lstfa /Ltk"j{s /fvL k]z ug'{ kg]{ lgsfodf k]z u/L n]vfk/LIf0f u/fpg]
st{Jo cfly{s k|zf;g zfvf k|d'vsf] x'g]5 .
-!)_ of] lgodfjnL / k|rlnt sfg'gsf] k|lqmof gk'u]sf] sf/f]af/sf] cfly{s
k|zf;g zfvf k|d'vn] e'QmfgL lbg jf e'QmfgLsf] lgldQ k]z ug{ jf e'QmfgLsf]
lgldQ l;kmfl/; ug{ x' “b}g . cfly{s sf/f]jf/ ;~rfng Pj+ e'QmfgL lbg] ;DaGwdf
clwsf/ k|fKt clwsf/L / cfly{s k|zf;g zfvf k|d'vaLr dte]b ePdf clwsf/
k|fKt clwsf/Lsf] lg0f{o cg';f/ ug'{ kg]{5 . o:tf] lg0f{osf] hfgsf/L cfly{s k|zf;g
zfvf k|d'vn] ;efklt ;dIf lg0f{o sfof{Gjog ePsf] ;ft lbgleq lnlvt ¿kdf
lbg' kg]{5 . ;efkltn] klg To:tf] hfgsf/L k|fKt u/]sf] ;ft lbgleq lhNnf ljsf;
;ldltsf Ps ;b:o / cfGtl/s n]vfk/LIf0fzfvf k|d'vaf6 hf “ra'em u/fO{ lhNnf
www.lawcommission.gov.np
33 www.lawcommission.gov.np
ljsf; ;ldlt;dIf k|ltj]bg k]z ug{ nufpg'' kg]{5 . o;/L k|fKt k|ltj]bg pk/
lhNnf ljsf; ;ldltn] ;ft lbgleq cfjZos sf/afxL ug'{ kg]{5 .
$$$$&&&&= = = = nfut nfut nfut nfut cg'dfg :jLs[t ug]{cg'dfg :jLs[t ug]{cg'dfg :jLs[t ug]{cg'dfg :jLs[t ug]{M lgod ^# cg';f/ vl/b sfo{sf nflu tof/ ul/Psf]
nfut cg'dfg b]xfosf] clwsf/Laf6 :jLs[t x'g' kg]{5 M–
-s_ kRrL;nfv ¿k}of “;Dd ljifout zfvf k|d'vaf6,
-v_ krf;nfv ¿k}of “;Dd ;lrjaf6,
-u_ Pss/f]8 ¿k}of “;Dd ;efkltaf6,
-3_ Pss/f]8 ¿k}of “ eGbf dfly lhNnf ljsf; ;ldltaf6 .
$$$$****= = = = af]nkq jf af]nkq jf af]nkq jf af]nkq jf l;naGbLl;naGbLl;naGbLl;naGbL b/efpb/efpb/efpb/efpkq :jLs[t ug]{kq :jLs[t ug]{kq :jLs[t ug]{kq :jLs[t ug]{ clwsf/Lclwsf/Lclwsf/Lclwsf/LM lgdf{0f sfo{ jf dfn;fdfg
vl/bsf nflu b]xfosf /sdsf] af]nkq jf l;naGbL b/efpkq :jLs[t ug]{ clwsf/
b]xfosf clwsf/LnfO{ x'g]5 M–
-s_ krf;nfv ¿k}of “;Dd ljifout zfvf k|d'vaf6,
-v_ Pss/f]8 krf;nfv ¿k}of “;Dd ;lrjaf6,
-u_ b'O{s/f]8 krf;nfv ¿k}of “;Dd ;efkltaf6,
-3_ b'O{s/f]8 krf;nfv ¿k}of “eGbf dfly lhNnf ljsf; ;ldltaf6 .
$$$$((((= = = = k|fljlws k/fdz{ jf Jofj;flos ;]jf lng] clwsf/Lk|fljlws k/fdz{ jf Jofj;flos ;]jf lng] clwsf/Lk|fljlws k/fdz{ jf Jofj;flos ;]jf lng] clwsf/Lk|fljlws k/fdz{ jf Jofj;flos ;]jf lng] clwsf/LM o; lgodfjnL adf]lhd
cfly{s jf k|fljlws k|:tfj :jLs[t ug]{ clwsf/ b]xfosf] clwsf/LnfO{ x'g]5 M–
-s_ Psnfv krf; xhf/ ¿k}of “;Dd ljifout zfvf k|d'vaf6,
-v_ bznfv ¿k}of “;Dd ;lrjaf6,
-u_ kRrL;nfv ¿k}of “;Dd ;efkltaf6,
-3_ kRrL;nfv ¿k}of “ eGbf dfly lhNnf ljsf; ;ldltaf6 .
%)%)%)%)= = = = e]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{e]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{e]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{e]l/P;g cfb]z :jLs[t ug]{M :jLs[t nfut cg'dfg adf]lhd sfd z'? ul/
;s]kl5 k|fljlws sf/0faf6 To:tf] sfo{sf] kl/df0f yk 36 ug{ jf gof “ cfO6d yKg
jf ;§f ug{ cfjZos b]lvPdf :jLs[t ah]6sf] cwLgdf /xL b]xfo adf]lhd e]l/P;g
cfb]z :jLs[t u/fO{ sfd u/fpg ;lsg]5 M–
www.lawcommission.gov.np
34 www.lawcommission.gov.np
-s_ lgdf{0f sfo{sf] 8«O{ª, l8hfOg tyf :k]lzlkms]zg cflb abNg' gkg]{ t/
sfdsf] kl/df0f dfq yk36 x'g] cj:yfdf ;Demf}tf d"Nosf] bz
k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z kof{Kt k|fljlws k'i6\ofO{+ ;lxt ;DalGwt
kbflwsf/Lsf] l;kmfl/;df ;lrjn] hf/L ug]{5 . ;f] eGbf a9L yk36 ug'{
k/]df k|fljlws k'i6\ofO{ k]z u/L lhNnf ljsf; ;ldltaf6 :jLs[t u/fpg'
kg]{5,
-v_ lgdf{0f sfdsf] 8«O{ª, l8hfOg tyf :k]lzlkms]zg cflb abNg' kg]{ eO{
;Demf}tf d"Nosf] kGw| k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z k|fljlws k'i6\ofO{
;lxt ;+zf]lwt cg'dfg tof/ u/L lhNnf ljsf; ;ldltn],
-u_ dfn;fdfg vl/b, k/fdz{ ;]jf / cGo ;]jf vl/bsf] xsdf ;Demf}tf d"Nosf]
kGw| k|ltzt;Ddsf] e]l/P;g cfb]z k'i6\ofO{ u/L lhNnf ljsf; ;ldltn],
-3_ ;Demf}tf d"Nosf] kGw| k|ltzt eGbf a9L e]l/P;g ug'{ kg]{ ePdf gof “ nfut
cg'dfg tof/ u/L 5'§} vl/b k|s[ofaf6 sfd u/fpg' kg]{5 .
%!%!%!%!= = = = cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] cfof]hgfsf] hfhfhfhf ““ ““rrrrkf; tyf km/kmf/skf; tyf km/kmf/skf; tyf km/kmf/skf; tyf km/kmf/sMMMM -!_ P]gsf] bkmf @!# sf] k|of]hgsf] nflu
lhNnf ljsf; ;ldltn] cfˆgf] If]q leq ;~rfng u/]sf] ljsf; lgdf{0f ;DaGwL
cfof]hgfsf] hf “rkf; u/fp “bf To:tf] cfof]hgf ;DkGg ePsf] hfgsf/L k|fKt ePsf]
Ps dlxgfleq lgwf{l/t gS;f, l8hfOg tyf :k]lzlkms]zg adf]lhd u'0f:t/ o'Qm
eP jf gePsf] hf “ra'em ug{ lhNnf ljsf; ;ldltn] k|fljlws v6fpg]5 . To;/L
k|fljlws v6fp“bf sfdsf] ;'k/Lj]If0f ug]{ eGbf Ps tx dflysf] k|fljlws v6fpg'
kg]{5 . lhNnf ljsf; ;ldltdf o:tf] k|fljlws /x]g5 eg] lgod !#( adf]lhd
k/fdz{bftf lgo'Qm ug{ ;lsg]5 . o:tf] k/fdz{bftfnfO{ b]xfo adf]lhd kfl/>lds
lbg ;lsg]5 M–
-s_ krf;nfv ¿k}of “;Dd nfut cg'dfg ePsf] lgdf{0f sfo{df
a9Ldf kf “rxhf/ ¿k}of “;Dd,
-v_ Pss/f]8 ¿k}of “;Dd nfut cg'dfg ePsf] lgdf{0f sfo{df
a9Ldf bzxhf/ ¿k}of “;Dd,
-u_ bzs/f]8 ¿k}of “;Dd nfut cg'dfg ePsf] lgdf{0f sfo{df
a9Ldf tL;xhf/ ¿k}of “;Dd,
www.lawcommission.gov.np
35 www.lawcommission.gov.np
-3_ bzs/f]8 eGbf dflysf] nfut cg'dfg ePsf] lgdf{0f sfo{df
a9Ldf rfnL;xhf/ ¿k}of “;Dd .
-@_ cfof]hgfsf] hf “rkf; tyf km/kmf/s ;DaGwL cGo s'/f :yfgLo :jfoQ
zf;g lgodfjnL, @)%^ adf]lhd x'g]5 .
%@%@%@%@= = = = lnnfd ug]{ clwsf/Llnnfd ug]{ clwsf/Llnnfd ug]{ clwsf/Llnnfd ug]{ clwsf/LM -!_ lhG;L lg/LIf0f k|ltj]bgdf k'/fgf] e} sfddf cfpg
g;Sg], 6'6km'6 e} a]sDdf ePsf / k'gM dd{t gx'g] egL ls6fg ePsf
dfn;fdfgdWo] ;lrjn] lnnfd ug'{ kg]{ egL 7x/fPsf dfn;fdfgsf] k/n d"No
v'n]sf]df rfnL;xhf/ ¿k}of “;Ddsf] / k/n d"No gv'n]sf] eP xfn d"NofÍg ePsf]
d"Nodf bzxhf/ ¿k}of “;Dd jf b'j} u/]/ krf;xhf/ ¿k}of “;Ddsf dfn;fdfg
cfly{s k|zf;g zfvf k|d'v / e08f/sf] lhDdf lnPsf] sd{rf/Lsf] /fo lnO{ clwsf/
k|fKt clwsf/Ln] kl/R5]b–!) sf] sfo{ljlw ckgfO{ lnnfd ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ df plNnlvt /sd eGbf a9L d"Nosf] dfn;fdfg lnnfd
ug'{ kbf{ lhNnf ljsf; ;ldltdf k]z u/L lg0f{o eP adf]lhd ug'{ kg]{5 .
%#%#%#%#= = = = cfly{s ;xfotfcfly{s ;xfotfcfly{s ;xfotfcfly{s ;xfotfMMMM P]gsf] bkmf @@@ sf] pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf] nflu :jLs[t
ah]6sf] kl/lwleq /xL lhNnf ljsf; ;ldltn] P]g adf]lhd s/, z'Ns, ;]jf z'Ns,
b:t'/ / ef8faf6 p7fPsf] ut jif{sf] oyfy{ s"n /sdsf] jflif{s clwstd Ps
k|ltzt jf Psnfv ¿k}of “ dWo] h'g sd x'G5 ;f] /sd ;efkltn] cfly{s
;xfotfdf vr{ ug{ ;Sg]5 . o;/L vr{ ul/Psf] /sd dfl;s ¿kdf ;fj{hlgs ug'{
kg]{5 .
%%%%$$$$= = = = ljz]if sf]ifljz]if sf]ifljz]if sf]ifljz]if sf]ifM k|To]s lhNnf kl/ifb\n] cfˆgf] sf]ifdf hDdf ePsf] cfGtl/s cfoaf6
b]xfoadf]lhdsf] ljz]if sf]ifx¿df /sd ljlgof]hg ug{ ;Sg]5 M–
-s_ k|sf]k Joj:yfkg ljz]if sf]if,
-v_ dfgj ;+zfwg ljsf; ljz]if sf]if,
-u_ dd{t ;Def/ ljz]if sf]if,
-3_ :yfgLo ljsf; ljz]if sf]if,
-ª_ jftfj/0fLo Joj:yfkg ljz]if sf]if,
-r_ ul/aL lgjf/0f tyf ;fdflhs kl/rfng ljz]if sf]if,
www.lawcommission.gov.np
-h_ sd{rf/L sNof0f sf]if .
%%%%%%%%= = = = k|zf;lgs vr{sf] xbk|zf;lgs vr{sf] xbk|zf;lgs vr{sf] xbk|zf;lgs vr{sf] xbM P]gsf] bkmf @@@ sf] pkbkmf -&_ sf] k|of]hgsf] nflu lhNnf
ljsf; ;ldltn] :jLs[t ah]6sf] kl/lwleq /xL P]g adf]lhd s/, z'Ns, ;]jf z'Ns,
b:t'/ / ef8faf6 p7fPsf] s'n /sdsf] kRrL;nfv ¿k}of “;Dd cfDbfgL x'g] lhNnf
ljsf; ;ldltn] clwstd ;f7L k|ltzt, kRrL;b]lv krf;nfv ¿k}of “;Dd cfDbfgL
x'g] lhNnf ljsf; ;ldltn] clwstd rfnL; k|ltzt, krf;nfvb]lv Pss/f]8
¿k}of “;Dd cfDbfgL x'g] lhNnf ljsf; ;ldltn] tL; k|ltzt / Pss/f]8 ¿k}of “
eGbf a9L cfDbfgL x'g] lhNNff ljsf; ;ldltn]] kRrL; k|ltzt eGbf a9L /sd
k|zf;lgs sfo{sf nflu vr{ ug{ kfOg] 5}g .
%^%^%^%^= = = = e}ke}ke}ke}k////LLLL cfpg] vrcfpg] vrcfpg] vrcfpg] vr{{{{MMMM P]gsf] bkmf @@$ sf] pkbkmf -@_ sf] k|of]hgsf] nflu lhNnf
ljsf; ;ldltn] :jLs[t ah]6sf] kl/lwleq /xL P]g adf]lhd s/, z'Ns, ;]jf z'Ns,
b:t'/ / ef8faf6 p7fPsf] s'n /sdsf] Ps k|ltzt;Dd /sd e}k/L cfpg] ljsf;
lgdf{0f sfdsf] nflu vr{ ug{ ;lsg]5 .
%%%%&&&&= = = = cfGtl/scfGtl/scfGtl/scfGtl/s n]vfn]vfn]vfn]vfk/LIf0fk/LIf0fk/LIf0fk/LIf0f zfvfsf] Joj:yfzfvfsf] Joj:yfzfvfsf] Joj:yfzfvfsf] Joj:yfM P]gsf] bkmf @#@ sf] pkbkmf -!_ sf]
k|of]hgsf] nflu cg';"rL–*) df pNn]v ePsf lhNnfsf lhNnf ljsf; ;ldltdf
;xfos:t/ / cGo lhNnfdf clws[t:t/sf] sd{rf/L k|d'v / cfjZostfg';f/ cGo
;xfos sd{rf/L ;lxtsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f zfvf v8f ug'{ kg]{5 .
%%%%****= = = = cfGtl/scfGtl/scfGtl/scfGtl/s n]vfk/LIf0fn]vfk/LIf0fn]vfk/LIf0fn]vfk/LIf0f zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/M lgod %& adf]lhd v8f
ePsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f zfvfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5
M–
-s_ cfo, Joo / w/f}6Lsf] ;|]:tfsf] dfl;s ¿kdf n]vfk/LIf0f ug]{,
-v_ lhNnf ljsf; sf]ifaf6 /sd k|jfx ePsf] lhNnf ljsf; ;ldlt cGtu{tsf
ljifout zfvfsf] cfGtl/s n]vfk/LIf0f ug]{,
-u_ P]gsf] bkmf ^( sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ufp“ ljsf; ;ldltsf] cfGtl/s
n]vfk/LIf0f ug]{,
-3_ cfGtl/s n]vfk/LIf0faf6 b]lvPsf q'6Lx¿ n]vfk/LIf0f sfo{ ;DkGg u/]sf]
kGw| lbgleq ;DalGwt lgsfo / ;lrjnfO{ k|ltj]bg k]z ug]{,
www.lawcommission.gov.np
37 www.lawcommission.gov.np
-8=_ cfGtl/s n]vfk/LIf0f ubf{ s'g} uDeL/ k|sf/sf] cfly{s clgoldttf / /sd
lxgfldgf ePsf] b]lvPdf n]vf ;ldltdf t'?Gt k|ltj]bg u/L k|fKt lgb]{zg
cg';f/ ug{],
-r_ clGtd n]vfk/LIf0f ug'{ cl3 cfGtl/s n]vfk/LIf0faf6 cf}+NofOPsf] a]?h' /
tT;DaGwdf ePsf] sf/afxL / zfvfsf] wf/0ff clGtd n]vf k/LIfs;dIf
lnlvt ¿kdf k]z ug]{,
-5_ clGtd n]vfk/LIf0fsf] nflu >]:tf tof/L /fVg ;xof]u k'¥ofpg],
-h_ ufp “ ljsf; ;ldltsf] a]?h' nut ;do ;dodf lg/LIf0f u/L o;
lgodfjnL cg';f/ km5of}{6 ePsf] a]?h'sf] ;Dk/LIf0f u/L lbg] / c;'n pk/
ug{ af “sL a]?h'sf ;DaGwdf c;'n pk/ ug{ nufpg],
-em_ n]vfk/LIf0f k|ltj]bg n]vf ;ldltsf] a}7sdf k|:t't ug]{,
-~f_ :yfgLo lgsfo cGtu{tsf sd{rf/Lsf] jflif{s tnjL k|ltj]bg kfl/t ug]{,
-6_ n]vf ;ldltsf] ;lrjfnosf] ¿kdf sfd ug]{ .
%%%%((((= = = = clGtd n]vf k/LIfssf] 5gf}6clGtd n]vf k/LIfssf] 5gf}6clGtd n]vf k/LIfssf] 5gf}6clGtd n]vf k/LIfssf] 5gf}6 M -!_ P]gsf] bkmf ^( sf] pkbkmf -@_ adf]lhd n]vf
k/LIfs :jLs[t ug{ l;kmfl/;sf] nflu b]xfosf] ;ldlt /xg]5 M–
-s_ P]gsf] bkmf !** sf] pkbkmf -$_
adf]lhd ul7t n]vf ;ldltsf] cWoIf – ;+of]hs
-v_ sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nosf]
k|d'v – ;b:o
-3_ cfly{s k|zf;g zfvf k|d'v, lhNnf
ljsf; ;ldlt – ;b:o
lhNnf ljsf; ;ldlt – ;b:o–;lrj
-@_ pklgod -!_ adf]lhd n]vf k/LIfs 5gf}6 u/L l;kmfl/; ubf{ Pp6} n]vf
k/LIfsnfO{ nuftf/ tLg k6seGbf a9L Ps ufp “ ljsf; ;ldltdf n]vf k/LIfs x'g
l;kmfl/; ug{ ;lsg] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
38 www.lawcommission.gov.np
-#_ lhNnf ljsf; ;ldltn] :jLs[t u/]sf] n]vf k/LIfsnfO{ jflif{s tLgnfv
¿k}of “;Ddsf] sf/f]af/df b'O{xhf/ ¿k}of “;Dd / To;kl5 ;ftnfv ¿k}of “;Dd k|lt
xhf/ yk b'O{ ¿k}of “, To;kl5 kRrL;nfv ¿k}of “;Dd k|lt xhf/ yk Ps ¿k}of “ /
To;kl5 k|To]s kf “rnfv ¿k}of “df b'O{;o ¿k}of “ yk kfl/>lds lbg' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ df n]lvPsf] kfl/>ldssf cltl/Qm n]vfk/LIf0fsf]
;Gbe{df rflxg] b]xfo adf]lhdsf] vr{ cf}lrTosf cfwf/df lhNnf ljsf; ;ldltn]
tf]lslbP adf]lhd x'g]5 M–
-s_ n]vfk/LIf0f;xfos ;+Vof / kfl/>lds,
-v_ b}lgs tyf e|d0f eQfsf] b/ / kfpg] cjlw,
-u_ e}kl/ cfpg] cGo vr{ .
t/ e}k/L cfpg] vr{ bz xhf/ ¿k}of “ eGbf a9L x'g]
5}g .
-%_ n]vf k/LIfsn] lbPsf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bg :t/Lo / ;Gtf]ifhgs
gePdf ;lrjn] ;f]sf] hfgsf/L dxfn]vf k/LIfssf] sfof{no / g]kfn rf68{
Psfp066]G6 ;+:yfdf k'i6\ofO{ ;lxt k7fpg' kg]{5 .
-^_ pklgod -!_ sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;+of]hs gtf]lsPsf] cj:yfdf
klg af “sL /x]sf ;b:on] n]vfk/LIfssf] 5gf}6 ug]{ sfo{ ug{ ;Sg]5g\ .
^)^)^)^)= = = = lhNnf ljsf; ;ldltn] /fVg'lhNnf ljsf; ;ldltn] /fVg'lhNnf ljsf; ;ldltn] /fVg'lhNnf ljsf; ;ldltn] /fVg' kg]{ ;|]:tfsf] kg]{ ;|]:tfsf] kg]{ ;|]:tfsf] kg]{ ;|]:tfsf] 9f9f9f9f ““ ““rfrfrfrfM -!_ lhNnf ljsf; ;ldltn]
b]xfosf] ;|]:tf b]xfo adf]lhdsf] cg';"rLsf] 9f “rfdf /fVg' kg]{5 M–
-s_ lhNnf ljsf; ;ldltsf] cfDbfgLsf] juL{s/0f / JofVof
cg';"rL–%
cg';"rL–^
-3_ lhNnfsf] ;+s]t gDa/ cg';"rL–*
-ª_ cfDbfgL /l;b cg';"rL–(
-r_ b}lgs cfo zLif{sut s/ ;+sng vftf cg';"rL–!)
-5_ nutL cfo vftf -JolQmut vftf_ cg';"rL–!!
-h_ b}lgs s/ k|flKt vftf cg';"rL–!@
-em_ cfGtl/s ;|f]tsf] nutL c;'nL ljj/0f cg';"rL–!$
-`_ b}lgs sf/f]jf/ ljj/0f cg';"rL–!%
-6_ uf]Zjf/f ef}r/ cg';"rL–!^
-7_ a}Í gubL lstfj cg';"rL–!&
-8_ jh]6 lx;fj cg';"rL–!*
-9_ n]h/ vftf cg';"rL–!(
-0f_ k]ZsL vftf cg';"rL–@)
-t_ vr{sf] kmf “6jf/L cg';"rL–@!
-y_ km5\of}{6 ug{ af “sL k]ZsLsf] df:s]jf/L cg';"rL–@@
-b_ a}Í lx;fasf] ljj/0f cg';"rL–@#
-w_ e'QmfgL lbg af“sLsf] ljj/0f cg';"rL–@$
-g_ jflif{s cfly{s ljj/0f cg';"rL–@%
-k_ dfl;s ljQLo k|ltj]bg cg';"rL–@^
-km_ jflif{s cfo–Joo ljj/0f cg';"rL–@&
-a_ cfDbfgL vr{sf] t'ngfTds ljj/0f cg';"rL–@*
-e_ ;DklQ ljj/0f cg';"rL–#!
-d_ a}Í vftfsf] cfDbfgL vr{sf] dfl;s ljj/0f cg';"rL–##
-o_ k|lttkq clen]v vftf cg';"rL–#$
-/_ a}Í Uof/]06Lsf] clen]v vftf cg';"rL–#%
-n_ tna e'QmfgLsf] kmf/fd cg';"rL–#^
www.lawcommission.gov.np
-;_ e|d0f cfb]z cg';"rL–#*
-if_ b}lgs e|d0f vr{sf] aLn cg';"rL–#(
-z_ JolQmut w/f}6L vftf cg';"rL–$)
-x_ uf]Zjf/f w/f}6L vftf cg';"rL–$!
-If_ w/f}6Lsf] df:s]jf/L cg';"rL–$@
-q_ w/f}6Lsf] cfly{s ljj/0f cg';"rL–$#
-1_ wf/f, lah'nL, 6]lnkmf]g, w/f}6Lsf] nut cg';"rL–$$
-ss_ ;jf/Lsf] nua's cg';"rL–$%
-su_ dfu kmf/fd cg';"rL–$&
-sª_ bflvnf k|ltj]bg kmf/fd cg';"rL–$(
-sr_ vr{ eP/ hfg] lhG;L dfn;fdfgsf] vftf cg';"rL–%)
-s5_ vKg] lhG;L ;fdfgsf] vftf cg';"rL–%!
-sh_ lhG;L lg/LIf0f kmf/fd cg';"rL–%@
-sem_ lhG;L df}Hbftsf] jflif{s ljj/0f cg';"rL–%#
-s`_ x:tfGt/0f kmf/fd cg';"rL–%$
-s8_ ef8fdf lbPsf] ;DklQsf] clen]v lstfj cg';"rL–%&
-s9_ ef8fdf lnPsf] d]l;g cf}hf/sf] clen]v lstfj
cg';"rL–%*
www.lawcommission.gov.np
-s0f_ lgdf{0f sfo{sf] nfut Oli6d]6 lgsfNg] t/Lsf
cg';"rL–%(
-sy_ 8f]/ xflh/L kmf/fd cg';"rL–^!
-sb_ 8f]/ xflh/L -lgoGq0f_ vftf cg';"rL–^@
-sw_ gfkL lstfa cg';"rL–^#
-sk_ 7]Ssf ;DaGwL aLn cg';"rL–^%
-skm_ 7]Ssf ;DaGwL nut cg';"rL–^^
-sa_ cfO6djfOh sfo{ clen]v vftf cg';"rL–^&
-se_ 7]s]bf/÷pkef]Qmf ;ldlt÷u}/ ;/sf/L ;+:yfsf] JolQmut vftf
cg';"rL–^*
-so_ sfo{ ;DkGg d"NofÍg kmf/fd cg';"rL–&)
-s/_ jflif{s vl/b of]hgf cg';"rL–&!
-sn_ vl/bsf] u'? of]hgf cg';"rL–&@
-sj_ nIo k|ult ljj/0f cg';"rL–&#
-s;_ cfGtl/s n]vfk/LIf0fsf] k|ltj]bg cg';"rL–&$
-sif_ a]?h' clen]v vftf cg';"rL–&%
-sz_ c;'n ug]{ /sdsf] ljj/0f cg';"rL–&^
-sx_ a/j'emf/ysf] k|df0f kq cg';"rL–&&
-sIf_ sa'lnotsf] kmf/fd cg';"rL–&*
www.lawcommission.gov.np
-vv_ k/fdz{ ;]jfsf] vl/b ;Demf}tf cg';"rL–*$
-@_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pklgod -!_
df pNn]v gePsf yk ;|]:tf o; lgodfjnLdf cGo :yfgLo lgsfosf nflu
tf]lsPsf] jf :jLs[t d=n]=k= kmf/fdx¿dWo]af6 cfjZostf cg';f/ k|of]u ug{
;lsg]5 .
kl/R5]bkl/R5]bkl/R5]bkl/R5]b––––% % % %
:yfgLo lgsfosf] vl/b sfo{ ;DaGwL Joj:yf :yfgLo lgsfosf] vl/b sfo{ ;DaGwL Joj:yf :yfgLo lgsfosf] vl/b sfo{ ;DaGwL Joj:yf :yfgLo lgsfosf] vl/b sfo{ ;DaGwL Joj:yf
^!^!^!^!= = = = vl/b ug]{ Joj:yfvl/b ug]{ Joj:yfvl/b ug]{ Joj:yfvl/b ug]{ Joj:yfM -!_ clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] lnlvt cfb]z tyf ah]6 :jLs[t
ge} vl/b sfo{ ug'{ jf u/fpg' x' “b}g .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd clwsf/k|fKt clwsf/Lsf] lnlvt cfb]z k|fKt
u/]kl5 vl/b ubf{ o; lgodfjnLdf Joj:yf ePsf] vl/b ljlw adf]lhd /Lt k'¥ofO{
ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg b]xfosf] cj:yfdf
ah]6sf] Joj:yf geP klg vl/b sf/afxL z'? ug{ ;lsg]5 M–
-s_ :jLs[t of]hgf / cfof]hgfsf] sfo{ tflnsf adf]lhd vl/b
ug{ jf u/fpg] k|lqmofut s'/f ldnfpg,
-v_ ax'jlif{o ;Demf}tf adf]lhd ul/g] vl/bsf] xsdf klxnf]
jif{sf] nflu cfjZos ah]6 Joj:yf ePkl5 vl/b sf/afxL
ug{,
www.lawcommission.gov.np
l;naGbL b/efpkq jf af]nkq cfXjfg ug]{, k"j{of]Uotfsf]
b/vf:t cfXjfg ug]{, k/fdz{bftfsf] ;"rL tof/ ug{ ;"rgf
k|sfzg ug{], k/fdz{bftfaf6 k|:tfj dfu ug{] jf o; lgod
adf]lhd lgdf{0f Joj;foL, cfk"lt{{stf{, k/fdz{bftf jf ;]jf
k|bfosnfO{ l;naGbL b/efpkqsf] kmf/fd, af]nkq jf
k"j{of]Uotf ;DaGwL sfuhft jf k|:tfj ;DaGwL sfuhft
pknAw u/fpg] h:tf sfo{ ug{ .
-$_ lgdf{0f:yn pknAw ePkl5 dfq lgdf{0f sfo{sf] vl/b sf/afxL z'? ug'{
kg]{5 .
^@@@@= = = = vl/b of]hgf tof/ uvl/b of]hgf tof/ uvl/b of]hgf tof/ uvl/b of]hgf tof/ ug'{ kg]{g'{ kg]{g'{ kg]{g'{ kg]{ M -!_ Ps jif{ eGbf a9L cjlw;Dd ;~rfng x'g]
of]hgf jf cfof]hgfsf] nflu ul/g] vl/bsf] xsdf jf jflif{s bzs/f]8 ¿k}of “ eGbf
a9L /sdsf] vl/b ug'{ kg]{ ePdf ;DalGwt lgsfon] To:tf] of]hgf jf cfof]hgf jf
vl/bsf] cjlwe/sf] nflu vl/bsf] u'? of]hgf tof/ ug'{ kg]{5 . o;/L vl/b of]hgf
tof/ ubf{ s'g} of]hgfsf] ;Dk"0f{ efu tyf v08 v08 u/L s'g sfd pkef]Qmf
;ldltaf6 / s'g sfd cGo k|lqmofaf6 u/fpg] xf] ;f] ;d]t 5'6\ofO{ ;DalGwt
lgsfoaf6 lg0f{o u/fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] vl/bsf] u'? of]hgfdf cGo s'/fsf] cltl/Qm
b]xfosf s'/fx¿ pNn]v ug'{ kg{]5 M—
-s_ vl/bsf] k|sf/, kl/df0f / cg'dflgt d"No,
-v_ vl/b ljlw,
-u_ clwstd k|lt:kwf{sf] nflu vl/bnfO{ 6'qm\ofO{g] jf Kofs]h
agfOg] eP ;f] ;DaGwL Joj:yf,
-3_ ;du| vl/b sf/afxL k"/f ug{sf] nflu ul/g] ;Demf}tfx¿sf]
df]6fdf]6L ;+Vof / To:tf] vl/b sf/afxLnfO{ k|efljt kfg{
;Sg] d'Vo d'Vo sfd,
-ª_ vl/bsf] nflu k"j{of]Uotfsf] sf/afxL ug'{ kg]{ eP ;f]
;DaGwL s'/f,
-r_ vl/b sf/afxLsf] df]6fdf]6L ;do tflnsf,
-5_ ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{non] vl/bsf] u'? of]hgfdf
;dfj]z ug'{ kg]{ egL lgwf{/0f u/]sf s'/f .
-#_ o; lgod adf]lhd tof/ ePsf] vl/bsf] u'? of]hgf ;DalGwt :yfgLo
lgsfoaf6 :jLs[t ePsf] x'g' kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd :jLs[t ePsf] vl/bsf] u'? of]hgf k|To]s cfly{s
jif{df cBfjlws ug'{ kg]{5 .
-%_ jflif{s bznfv ¿k}of “ eGbf a9L /sdsf] vl/b ug'{ kg]{ ePdf cfufdL
cfly{s jif{sf] cg'dflgt jflif{s sfo{s|d tyf ah]6 tof/ ubf{ jflif{s vl/b of]hgf
tof/ ug'{ kg]{5 .
-^_ pklgod -%_ adf]lhdsf] jflif{s vl/b of]hgf tof/ ubf{ :jLs[t ePsf]
vl/bsf] u'? of]hgf eP To:tf] vl/bsf] u'? of]hgfsf] cfwf/df tof/ ug'{ kg]{5 /
To:tf] of]hgfdf cfufdL cfly{s jif{el/ ug{] k|To]s vl/b ;DaGwL b]xfosf s'/fx¿
pNn]v ug'{ kg]{5 M—
-s_ vl/b ul/g] dfn;fdfg, lgdf{0f sfo{, k/fdz{ ;]jf / cGo
;]jfsf] ljj/0f,
-3_ vl/b ljlw,
-r_ ;fj{hlgs vl/b cg'udg sfof{non] ;do ;dodf hf/L
u/]sf] lgb]{zg cg';f/sf s'/fx¿ .
-&_ pklgod -^_ sf] v08 -u_ adf]lhdsf] ;do tflnsfdf b]xfosf] sfd
ug]{ ;dofjlw pNn]v x'g' kg]{5 M–
-s_ dfn;fdfg vl/b x'g]df :k]l;lkms]zg tof/ ug]{,
-v_ vl/bsf] nfut cg'dfg tof/ ug]{,
www.lawcommission.gov.np
45 www.lawcommission.gov.np
-u_ l;naGbL b/efpkq kmf/fd, k"j{of]Uotfsf] k|:tfj jf af]nkq
cfXjfg ug]{ jf k/fdz{ ;]jfsf] k|:tfj ;DaGwL sfuhft
tof/ ug{],
-3_ l;naGbL b/efpkq, k"j{of]Uotfsf] k|:tfj, af]nkq cfXjfg
jf k/fdz{ ;]jfsf] k|:tfj dfu ug{ ;"rgf k|sfzg ug]{,
-ª_ l;naGbL b/efpkq, k"j{of]Uotfsf] k|:tfj, af]nkq jf
k/fdz{ ;]jfsf] k|:tfj d"Nof+Íg ug]{,
-r_ l;naGbL b/efpkq, k"j{of]Uotfsf] k|:tfj af]nkq jf k/fdz{
;]jfsf] k|:tfj :jLs[lt ug{],
-5_ ;Demf}tf ug]{,
-h_ sfo{ cf/De ug{],
-em_ sfo{ k"/f ug{] .
-*_ pklgod -%_ adf]lhd tof/ ePsf] jflif{s vl/b of]hgf ;fj{hlgs u/L
Psk|lt ;DalGwt lgsfodf k7fpg' kg]{5 .
-(_ rfn" cfly{s jif{sf] :jLs[t sfo{s|d tyf ah]6 k|fKt ePkl5 pklgod -
%_ adf]lhd tof/ ePsf] jflif{s vl/b of]hgfdf :jLs[t sfo{s|d tyf ah]6 cg'¿k
kl/dfh{g kZrft\ ;DalGwt lgsfon] :jLs[t u/L To:tf] of]hgfsf] Ps k|lt
;DalGwt clwsf/L ;dIf k7fpg' kg]{5 .
-!)_ vl/b of]hgf tof/ ug'{ cl3 ;DalGwt lgsfon] cfˆgf] dftxtsf
dxfzfvf, zfvf jf ljifout zfvfaf6 vl/b ug'{ kg]{ dfn;fdfg / sfo{sf] ljj/0f
dfu ug{ ;Sg]5 .
^#^#^#^#= = = = nfut cg'dfg tof/ unfut cg'dfg tof/ unfut cg'dfg tof/ unfut cg'dfg tof/ ug'{ kg]{g'{ kg]{g'{ kg]{g'{ kg]{ M -!_ h'g;'s} lgdf{0f sfo{, dfn;fdfg, k/fdz{ ;]jf
jf cGo ;]jf vl/bsf] nflu o; lgodfjnLdf pNn]v eP adf]lhd nfut cg'dfg
tof/ ug'{ kg]{5 .
-@_ vl/bsf] nfut cg'dfg tof/ ubf{ b]xfosf s'/f ljrf/ ug'{ kg]{5 M–
-s_ vl/b ;DaGwL ;Dk"0f{ sfd Pp6} vl/b ;Demf}tfaf6 x'g
;Sg] jf sfd lkR5] 5'§} vl/b ;Demf}tf ug'{ kg]{,
www.lawcommission.gov.np
-u_ sfd u/fpg] cGo s'g} ljsNk 5g\ eg] To:tf] ljsNk,
-3_ vl/b ;Demf}tf adf]lhdsf] sfd ;DkGg ug{sf] nflu nfUg
;Sg] clwstd /sd / ;do,
-ª_ nfut cg'dfg tof/ ubf{ ljrf/ ug'{ kg]{ egL :yfgLo
lgsfon] lgwf{/0f u/]sf s'/f,
-r_ af]nkq jf sfo{ ;Dkfbg hdfgt nufot df]aLnfO{h]zg /
l8df]aLnfO{h]zg vr{, aLdf, k/fdz{bftfnfO{ lbg' kg]{ ;'ljwf
afktsf sfo{x¿, u'0f:t/ k/LIf0f, Joj;fohGo :jf:Yo /
;'/Iff, Ph jLN6 gSzf, sfo{ ;Dkfbg hdfgtsf] sldzg
vr{ cflbsf] 5'§} cfO6d agfO{ nfut cg'dfgdf ;dfj]z
ug'{ kg]{ .
^$$$$= = = = lgdf{0f sfo{sf] nfut cg'dfglgdf{0f sfo{sf] nfut cg'dfglgdf{0f sfo{sf] nfut cg'dfglgdf{0f sfo{sf] nfut cg'dfgM -!_ lgdf{0f sfo{sf] nfut cg'dfg tof/ ubf{ lgod
^# sf] cwLgdf /xL o; lgod adf]lhd ug'{ kg]{5 .
-@_ lgdf{0f sfo{sf] nfut cg'dfg tof/ ubf{ lgdf{0f ;DaGwL gD;{ /
k'/ftflTjs pTvgg\ ;DaGwL sfo{ jf ;'?ª vGg], l8k 6\o'jj]n, k]6«f]lnod cg';Gwfg
cflb h:tf hldgd'gL ul/g] sfo{ ubf{ ;f] ;DaGwL gD;{ eP To:tf] gD;{ adf]lhd
/ To:tf] gD;{ gePsf] cj:yfdf :yfgLo lgsfoaf6 :jLs[t u/fO{ :jLs[t eP
adf]lhd nfut cg'dfg tof/ ug'{ kg]{5 .
t/ To:tf] gD;{ adf]lhd sfd ub}{ hf “bf vf; sfdsf] nflu vf; k|sf/sf]
gD;{ cfjZos k/]df ;DalGwt :yfgLo lgsfosf] k|d'vn] To:tf]
lgsfosf] k|fljlwsaf6 / To:tf k|fljlws geP cGo ;fj{hlgs lgsfosf ;DalGwt
k|fljlwsaf6 cfjZos gD;{ tof/ u/fO{ To:tf] gD;{ :jLs[t u/fpg ;Sg]5 . o;/L
:jLs[t ePsf] gD;{ ;DalGwt tfn's lgsfodf rf/ dlxgfleq k7fpg' kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd nfut cg'dfg tof/ ubf{ dfn;fdfg :ynut
¿kdf pknAw x'g] jf gx'g] cWoog u/L lgdf{0f sfo{ ;DkGg ug{ nfUg] ;dofjlw
ls6fg u/L tof/ ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
47 www.lawcommission.gov.np
-$_ l;d]G6, kmnfd] 808L, O{+6f, 9'·f, df6f], ss{6kftf lj6'ldg tyf OdN;g,
OGwg, kf]lnlyg kfO{k, hL=cfO{= kfO{k, 8L=cfO{ kfO{k, :oflg6/Lsf ;fdfg, ljh'nLsf
;fdfg, lh= cfO{= jfo/ / o:t} cGo lgdf{0f ;fdu|Lsf] b/efp, d]zLg tyf
pks/0fsf] ef8f jf sfdbf/sf] Hofnf lgwf{/0f ubf{ ;DalGwt lhNnfsf] b//]6
lgwf{/0f ;ldltn] tf]s]sf] b//]6sf] cfwf/df lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
t/ To:tf] ;ldltsf] b//]6 pknAw gePsf]df lgdf{0f:yn glhs}sf]
;DalGwt ;/sf/L sfof{no jf ;/sf/L :jfldTj ePsf] ;+:yfg, k|flws/0f, lgud jf
o:t} k|s[ltsf cGo ;+:yfn] tf]s]sf] b/efp jf pBf]u jfl0fHo ;+3n] lbPsf] b/efp,
ef8f jf Hofnfsf cfwf/df lgwf{/0f ug'{ kg]{5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhdsf] b/efp, ef8f jf Hofnf pknAw x'g g;s]sf]]
cj:yfdf :yfgLo lgsfosf] k|d'vn] tf]lslbPsf] b/efp, ef8f jf Hofnfsf] cfwf/df
lgwf{/0f ug'{ kg{]5 .
-^_ o; lgod adf]lhd tof/ ePsf] lgdf{0f sfo{sf] nfut cg'dfg To:tf]
nfut cg'dfg tof/ ug]{ k|fljlws eGbf Ps tx dflysf] k|fljlws jf
k|fljlwsx¿sf] ;d"xnfO{ l8hfO{g, 8«O{ª ;d]t hf “Rg nufO{ s'g} q'6L b]lvPdf To:tf]
q'6L ;Rofpg nufpg' kg]{5 . To:tf] lgsfodf dflyNnf] txsf] k|fljlws gePdf
;DalGwt :yfgLo lgsfosf] k|d'vn] To:tf] nfut cg'dfg hf“Rg] Joj:yf ldnfO{ lbg'
kg]{5 .
-&_ lgdf{0f sfo{sf] nfut cg'dfg cg';"rL–%( sf] 9f “rfdf tof/ ug'{ kg]{5 .
^%%%%= = = = dfn;fdfgsf] nfut cg'dfgdfn;fdfgsf] nfut cg'dfgdfn;fdfgsf] nfut cg'dfgdfn;fdfgsf] nfut cg'dfgM -!_ dfn;fdfgsf] nfut cg'dfg tof/ ubf{ lgod
^# / ;DalGwt dfn;fdfgsf] :k]l;lkms]zgsf] cwLgdf /xL b]xfosf] s'g} jf ;a}
cfwf/ adf]lhd tof/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ;DalGwt :yfgLo lgsfo jf To:tf] :yfgLo lgsfo /x]sf] lhNnfsf]
cGo ;fj{hlgs lgsfon] rfn" jf cl3Nnf jif{x¿df ;f]xL k|s[ltsf]
vl/b ubf{ nfu]sf] jf:tljs nfut,
-v_ :yfgLo ahf/df k|rlnt b/efp,
-u_ cGo ahf/sf] k|rlnt b/efp / dfn;fdfg cfk"lt{{ ug]{ :yfg;Dd
nfUg] cg'dflgt 9'jfgL vr{,
-3_ pBf]u jfl0fHo ;+3n] hf/L u/]sf] b//]6 .
^^= = = = k/fdz{ ;]jfsf] nfut cg'dfgk/fdz{ ;]jfsf] nfut cg'dfgk/fdz{ ;]jfsf] nfut cg'dfgk/fdz{ ;]jfsf] nfut cg'dfgM -!_ ;DalGwt :yfgLo lgsfon] k/fdz{ ;]jfsf]
nfut cg'dfg ;DaGwL gD;{ tof/ ug{ ;Sg]5 .
-@_ k/fdz{ ;]jfsf] nfut cg'dfg tof/ ubf{ lgod ^# sf] cwLgdf /xL
b]xfosf cfwf/ adf]lhd tof/ ug{' kg]{5 M–
-s_ pklgod -!_ adf]lhdsf] gD;{ eP To:tf] gD;{,
-v_ ;DalGwt k/fdz{ ;]jfsf] sfo{If]qut zt{ .
-#_ ;DalGwt :yfgLo lgsfo jf cGo ;fj{hlgs lgsfon] rfn" jf cl3Nnf
jif{x¿df ;f]xL k|s[ltsf] vl/b ubf{ nfu]sf] jf:tljs nfutdf d"No j[l4 ePsf] eP
;f] ;d]t ;dfof]hg u/L nfut cg'dfg tof/ ug'{ kg]{5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] nfut cg'dfg tof/ ubf{ b]xfosf vr{x¿
v'nfpg' kg]{5 M–
-s_ d'Vo hgzlQm Pj+ cGo hgzlQmsf] kfl/>lds,
-v_ e|d0f vr{, hgzlQmsf] a;f]af; vr{, sfof{no vr{,
cfjZos dfn;fdfg, pks/0f / ;]jf vr{, k|ltj]bg / cGo
sfuhftsf] cg'jfb ;DaGwL vr{ / 5kfO{ vr{,
-u_ k/fdz{bftfn] tflnd, uf]i7L jf e|d0fsf] Joj:yf ug'{ kg]{
eP To:tf] sfdsf] nflu nfUg] vr{ / cGo vr{ .
^&&&&= = = = cGo ;]jfsf] nfut cg'dfgcGo ;]jfsf] nfut cg'dfgcGo ;]jfsf] nfut cg'dfgcGo ;]jfsf] nfut cg'dfgM -!_ cGo ;]jfsf] nfut cg'dfg lgod ^# sf]
cwLgdf /xL o; lgod adf]lhd tof/ ug'{ kg]{5 .
-@_ ef8fdf lnO{g] ;jf/L ;fwg, d]zLg/L cf}hf/, pks/0f jf dfn;fdfgsf]
ef8fsf] nfut cg'dfg tof/ ug{ ;DalGwt :yfgLo lgsfosf k|d&