yes, materi 6 februari 2013
DESCRIPTION
Yes, Materi 6 Februari 2013TRANSCRIPT
![Page 1: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/1.jpg)
Inkompatibilitas Obat
Lily Rundjan
Satgas Farmasi Pediatrik IDAI
![Page 2: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/2.jpg)
Latar Belakang • Kejadian Interaksi obat dengan obat/ cairan cukup sering
ditemukan terutama selama perawatan pasien di rumah sakit pasien memperoleh terapi lebih dari 1 jenis obat/ cairan.
• Interaksi obat dapat menjadi salah satu bentuk efek terapi yang merugikan terkait lama dan biaya perawatan yang bertambah serta risiko kematian yang meningkat (Classen et al, 1997).
Dapat dihindari
![Page 3: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/3.jpg)
Interaksi Obat
Farmaseutik/ Inkompatibilitas
Perubahan efek suatu obat akibat adanya obat lain, dengan akibat peningkatan
toksisitas atau penurunan efikasi terapeutik
Farmakokinetik Farmakodinamik
![Page 4: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/4.jpg)
Interaksi Farmaseutik/ Inkompatibilitas
• Interaksi terjadi di luar tubuh (sebelum obat diberikan) terbentuk endapan, perubahan warna, kekeruhan, dll namun dapat juga tidak terlihat perubahan.
• Umumnya berakibat inaktivasi obat.
• Penting interaksi antar obat suntik dan interaksi antara obat suntik dengan cairan infus.
![Page 5: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/5.jpg)
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Asiklovir Dobutamin, Dopamin, Morfin, TPN
Adrenalin • Cepat terurai dalam kondisi basa
NaHCO3
Amikasin • Mengalami inaktivasi oleh cairan yang mengandung penisilin & sefalosporin berikan terpisah serta flush dengan NaCl 0,9% sebelum dan sesudahnya
Amfoterisin B, Heparin, Fenitoin, Tikarsilin/ Klavulanat, Piperasilin, Intralipid
Aminofilin Amiodaron, Dobutamine, Fenitoin, Insulin, Isoprenaline, MgSO4, Midazolam, Morfine, Salbutamol, Sefotaksim, Vankomisin , TPN, Lipid
![Page 6: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/6.jpg)
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Amiodaron • Inkompatibel dengan banyak obat, TPN, dan Lipid • Tidak boleh diencerkan dengan NaCl 0,9%
Amfoterisin B Adrenalin, Amikasin, Dobutamin, Dopamin, Esmolol, Furosemid, Garam Kalsium, Gentamisin, Heparin (konsentrasi tinggi), Insulin, Isoprenalin, Lignokain, Metaraminol, Midazolam, Noradrenalin, Penisilin G, Potasium Klorida, Simetidin, Sodium Nitroprusida, Vasopresin, NaCl 0,9%, NaHCO3, TPN, Lipid
Atropin Sulfat NaHCO3, Adrenalin, Ampisilin, Heparin Sodium
![Page 7: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/7.jpg)
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Deksametason Diazepam, Klorpromazin, Vankomisin
Diazepam • mengalami presipitasi apabila digunakan bersamaan dengan hampir seluruh obat.
Hampir seluruh obat
Digoksin Berikan pada jalur sendiri
Dobutamin Aminofilin, Furosemid, Insulin, Midazolam, NaHCO3
Dopamin Asiklovir, Ampisilin, Gentamisin, Amfoterisin B, Furosemid, Indometasin, Insulin, NaHCO3/ cairan alkali
Eritromisin Furosemid, Fluconazole, Heparin Sodium, Phenytoin Sodium
![Page 8: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/8.jpg)
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Fentanyl Pentobarbital, Thiopental, Penghambat MAO
Flukonazol Amfotericin B, Diazepam, Digoksin, Eritromisin, Furosemid, Imipenem-Cilastin, Kalsium Glukonat, Klindamisin, Kloramfenikol, Morfin, Piperasilin, Sefotaksim, Seftazidim, Seftriakson, Tikarsilin
Furosemid Amfoterisin (dalam saline), Amiodaron, Ampisilin, Amrinone, Atracurium, Diazepam, Dobutamin, Dopamin, Esmolol, Fenitoin, Fentanyl, Flukonazol, Gentamisin (dalam dekstrosa), Isoprenalin, Klorpromazin, Magnesium, Metaraminol
![Page 9: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/9.jpg)
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Fenitoin Midazolam, Noradrenaline, Ondansetron, Phentolamine, Prochloperazine, Promethazin, Protamin, Simetidin, Vankomisin, Verapamil
Gentamisin Amfotericin, Aminofilin, Eritromisin, Furosemid, Heparin (konsentrasi tinggi), Indometasin, Sefotaksim • Mengalami inaktivasi oleh cairan yang mengandung Penisilin& Sefalosporin berikan terpisah serta flush dengan NaCl 0,9% sebelum dan sesudahnya
![Page 10: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/10.jpg)
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Hidrokortison Diazepam, Fenitoin, Fenobarbital, Hidralazine, Midazolam, Vankomisin
Indometasin NaHCO3, Dobutamin & Dopamin, Gentamisin, Kalsium (konsentrasi tinggi), TPN, Dekstrosa 7,5%, 10%
Insulin Adrenalin, Aminofilin, Amiodaron, Benzil Penisilin, Digoksin, Dobutamin, Fenitoin, NaHCO3, Isoprenaline, Metaraminol, Midazolam, Noradrenaline, Phentolamine, Thiopental, Vasopresin
Meropenem Asiklovir, Amfoterisin B, Diazepam, Metronidazole, Kalsium Glukonat
Metronidazole TPN & cairan dekstrosa
![Page 11: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/11.jpg)
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Midazolam Aminofilin, Amfoterisin B, Ampisilin, Dobutamin, Furosemid, Hidrokortison, Insulin, Thiopental, NaHCO3, Potasium Klorida, TPN, Lipid
Morfin Amfoterisin B, Aminofilin, Fenitoin, Fenobarbital Sodium, Flukonazol, Furosemid, Heparin, Sodium (konsentrasi tinggi), Thiopentone Sodium
Netilmisin Furosemid, Heparin, Piperasilin, Tikarsilin/ Klavulanat
Fenobarbital Kebanyakan antibiotik, Fenitoin Sodium, Morfin, Noradrenalin
Piperasilin Aminoglikosida (Gentamisin, Amikasin), Flukonazol, NaHCO3, Sefalosporin, Vankomisin
![Page 12: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/12.jpg)
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Ranitidin Amfoterisin B, Fenitoin, Fenobarbital, Vitamin K
Sefazolin Aminoglikosida (Gentamisin & Amikasin), Amiodaron, Lignokain, Ranitidin, Manitol 20%
Sefotaksim Aminoglikosida (Gentamisin, Amikasin, Tobramisin), Diazepam,Flukonazol
Seftazidim NaHCO3, Amikasin, Flukonazol, Gentamisin, Kanamisin, Tobramisin, Vankomisin
Suksamethonium Aminofilin, Barbiturat,Heparin Sodium (konsentrasi tinggi), Kloramfenikol, Potasium Klorida
![Page 13: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/13.jpg)
Inkompatibilitas Obat/ Cairan Intravena OBAT INKOMPATIBEL DENGAN
Thiopental Terhadap banyak obat dan harus diberikan tersendiri
Tikarsilin/ Klavulanat Gentamisin, Tobramisin, dan Aminoglikosida lain, NaHCO3
Vankomisin Aminofilin, Deksametason, Fenitoin , Fenobarbital, Sodium, Heparin Sodium (pada konsentrasi > 1 U/mL), Kloramfenikol, Sefotaksim, NaHCO3
![Page 14: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/14.jpg)
Interaksi Farmakokinetik
Interaksi obat
Absorbsi
Distribusi
Metabolisme
Ekskresi
![Page 15: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/15.jpg)
Interaksi Farmakokinetik
• Interaksi langsung
Contoh:
Tetrasiklin + kation multivalen (Ca2+, Mg2+, Al3+ dalam antasida, Ca2+
dalam susu, Fe2+ dalam besi) pembentukan chelate yang tidak diabsorbsi absorbsi tetrasiklin .
• Perubahan pH dalam saluran cerna Cairan saluran cerna yang alkalis meningkatkan kelarutan obat yang
bersifat asam dan sebaliknya
Contoh:
NaHCO3 + Aspirin kecepatan disolusi Aspirin kecepatan absorbsi Aspirin .
Interaksi obat dalam absorbsi saluran cerna
![Page 16: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/16.jpg)
Interaksi Farmakokinetik
• Perubahan motilitas saluran cerna
Obat yang mempercepat pengosongan lambung dapat mempercepat absorbsi obat lain dan sebaliknya
Contoh:
Metoklopramid (obat A) + Parasetamol/ Diazepam/ Propranolol (obat B) obat A memperpendek waktu pengosongan lambung mempercepat absorbsi obat B.
Catatan: kecepatan pengosongan lambung biasanya hanya mempengaruhi kecepatan absorbsi tanpa mempengaruhi jumlah yang diabsorbsi.
Interaksi obat dalam saluran cerna Interaksi obat dalam absorbsi saluran cerna
![Page 17: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/17.jpg)
Interaksi Farmakokinetik
• Perubahan flora usus
Contoh:
Antibakteri spektrum luas (cth: Tetrasiklin, Kloramfenikol, Ampisilin) akan mensupresi flora normal usus meningkatkan aktivitas antikoagulan oral (antagonis vitamin K).
• Efek toksik pada saluran cerna
Terapi kronik dengan Asam Mefenamat, Neomisin, dan Kolkisin menimbulkan sindroma malabsorbsi mengganggu absorbsi obat lain.
Interaksi obat dalam saluran cerna
![Page 18: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/18.jpg)
Interaksi Farmakokinetik
• Suatu obat dapat digeser ikatannya dari protein oleh obat lain
peningkatan kadar obat bebas dan efek farmakologiknya,
diikuti peningkatan eliminasi (mekanisme kompensasi)
• Dipengaruhi kadar obat dan afinitas obat terhadap protein.
Contoh:
Valproat (ikatan protein sangat kuat) menggeser Fenitoin (ikatan protein kurang kuat) dari ikatan dengan protein plasma toksisitas Fenitoin .
Interaksi obat dalam distribusi
![Page 19: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/19.jpg)
Interaksi Farmakokinetik
• Metabolisme dipercepat
Obat A menginduksi sintesis enzim metabolisme obat B metabolisme obat B kadar obat B & metabolitnya
Contoh:
Fenitoin meningkatkan metabolisme Kortikosteroid.
• Metabolisme diperlambat
Obat A menghambat metabolisme obat B efek/ toksisitas obat B
Contoh:
Kloramfenikol menghambat metabolisme Fenitoin.
Interaksi obat dalam metabolisme
![Page 20: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/20.jpg)
Interaksi Farmakokinetik
• Sekresi tubuli ginjal
Contoh:
Indometasin menghambat sekresi Penisilin ke dalam tubuli ginjal
bersihan ginjal Penisilin efek/ toksisitasi Penisilin .
• Perubahan pH urin
Contoh:
NaHCO3 membasakan urin bersihan ginjal Fenobarbital (asam) efek Fenobarbital .
Interaksi obat dalam ekskresi
![Page 21: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/21.jpg)
Interaksi Farmakodinamik
Merupakan interaksi obat pada sistem reseptor/ tempat kerja, atau sistem fisiologik yang sama
Sinergis Aditif Antagonis
1 + 1 = 3 1 + 1 = 2 1 + 1 = 0/ 0,5
![Page 22: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/22.jpg)
Interaksi Farmakodinamik • Interaksi pada reseptor
• Interaksi fisiologik
Reseptor Agonis Antagonis
Opioid Morfin, Nalorfin, Metadon, Petidin
Nalokson, Nalorfin
Adrenergik 1 Epinefrin, Norepinefrin, Dobutamin
Beta bloker nonselektif (Propranolol, Oksprenolol, dll) dan selektif 1 (atenolol)
Obat A Obat B Efek
Hipnotik/ sedatif Analgesik narkotik, antihistamin, antikonvulsi, dll
Depresi SSP
Aminoglikosida Furosemid, Vankomisin, Sisplatin
Ototoksisitas
![Page 23: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/23.jpg)
Perhatian khusus Hindari pemberian bersamaan antara:
Obat A Obat B Efek
Warfarin NSAID Risiko perdarahan
Fluorokuinolon Kation divalen (Ca2+, Mg2+) atau kation trivalen (Al3+, Ferrous Sulphate)
Pembentukan kompleks absorbsi fluorokuinolon hingga 60-75%
Cisapride Antibiotika Makrolid, anti jamur (Flukonazol, Ketokonazol), Nefazodone, Ritonavir
Toksisitas Cisapride
Selective Serotonin Reuptake Inhibitor
Penghambat MAO nonselektif
Dapat menimbulkan sindroma serotonin
Penghambat MAO Fenilefrin, Fenilpropanolamin, Efedrin, Pseudoefedrin, Amfetamin, Tiramin
Dapat menimbulkan krisis hipertensi dan terkadang perdarahan intrakranial
![Page 24: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/24.jpg)
Kesimpulan
Pemberian lebih dari 1 macam obat menimbulkan risiko terjadinya interaksi
Semakin banyak obat yang digunakan, semakin tinggi risiko terjadinya interaksi
![Page 25: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/25.jpg)
Saran
• Dianjurkan tidak mencampur obat suntik dalam satu semprit atau dengan cairan infus (kecuali diketahui tidak ada interaksi).
• Hindari pemberian obat jika terjadi endapan, kekeruhan, perubahan warna, dll.
• Hindari polifarmasi.
![Page 26: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: Yes, Materi 6 Februari 2013](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022082202/55cf9d14550346d033ac2659/html5/thumbnails/27.jpg)
Sumber
• Pediatric & Neonatal Dosage Handbook, 18th Edition. Lexicomp.
• Guidelines For Administration of IV Drugs by Infusion on The Neonatal Unit. Royal Children’s Hospital.
• Farmakologi dan Terapi . Edisi ke-4. FKUI.