yeni düzenin sihirli anahtarı petrol ekonomisinin analizi - can fuat gürlesel

8/9/2019 Yeni Dzenin Sihirli Anahtar Petrol Ekonomisinin Analizi - Can Fuat Grlesel

1/27

YEN DZENN SHRLANAHTARI:

PETROL EKONOMSNNANALZ

KASIM 2003STRATEJK ARATIRMALAR ENSTTS

INSTITUTE FOR STRATEGIC STUDIES

S A E

DR . C AN FU AT G RLESEL


2/27


3/27


4/27


5/27

Kapitalizmin varln srdrmesi her dnem bir nceki dneme gre daha fazla mal ve hizmetretip satmasna baldr. Bu sre duraklar veya bir gerileme olursa sistem tehdit altnagirmektedir. Bu anlamda kreselleme son on ylda kapitalizmin kurtarcs olmutur.1990 ylndan itibaren kreselleme mal ve sermaye hareketlerindeki karlkl serbestleme ilehzlanmtr. zellikle Gelimekte Olan lkeler (GO) bu srece dahil olmutur. Gelimilkelerden GOe ynelik ok geni miktarda sermaye akm olmu, bu sermaye akm GOdeksa ve orta-uzun vadede ilave satn alma gc yaratmtr. GOde oluan bu satn alma gcile kapitalist sisteme ilave talep yaratlmas salanmtr.Karlkl mal ve sermaye akmlar ile beslenen bu sre, global finansal sistemdeki tmaktiflerin deerlerini arttrm ve bir balon yaratm, bylece kapitalist sistem iin ilave talebinfinansman salanmtr. Ancak 1997 ylnda Asya-Pasifik krizi ile balayan GOdeki bir dizikriz ile birlikte kresellemenin kapitalist sistem iin salad bu sre tersine dnmeyebalamtr. Finansal balon hzla snmeye balam, fiyatlar ve finansal aktiflerin deerlerihzla dm ve bunun sonucunda global anlamda ciddi bir ekonomik daralma srecinegirilmitir.Hzla daralan global talebin kapitalist sisteme daha fazla zarar vermesini engellemek iin ABDtek bana son be yldr ilave talep yaratmaktadr. Bu noktada devlerin ekonomik durumlarnincelemek gerekecek olursa;ABD, 1991 ylndan 1999 ylna kadar yeni ekonominin getirdii verimlilik art ile birlikteortalama yllk yzde 5.5 bymtr. Ancak azalan verim kanunu ile birlikte bu sreduraklamaya girmitir.AB, ekonomik ve parasal birlii salamak iin uygulad ekonomi politikalar ile son on yldaekonomik bymeyi adeta engellemitir.Japonya ise bankaclk sisteminde balayan skntlar ile girdii resesyondan son 10 yldr kamamaktadr.te bu ortamda ABD tek bana global talebi canlandrmaya alan lke olmu ve faizoranlarn tarihinin en dk noktasna kadar indirmitir. Ancak ABD iin bu global politikasrdrlebilir olmaktan km ve ABD yeni ynetimin i bana gelmesi ile birlikte globaltalebin canlandrlmas konusunda yeni bir strateji oluturmutur. Bu strateji 2001 yl Maysaynda yaynlanan ABD Ulusal Enerji Stratejisi belgesinde tanmlanmaktadr. ABD dnya enerjiarz ve kullanmnda nmzdeki 10 yl iinde yeni bir yaplanma ile global talebi arttrmayngrmektedir.


6/27

ABD ULUSAL ENERJ STRATEJS BELGES 2001 yl Mays aynda Ulusal Enerji Politikalar Gelitirme Grubu (NEPD) tarafndan hazrlananUlusal Enerji Stratejisi Belgesinin temel unsurlar unlardr;

1.Global enerji politikalar global ekonomik bymenin temeli olarak tasarlanmal veuygulanmaldr.

2. Enerji gvenlii D politika ile Ekonomi ve Ticaret diplomasilerinin ncelii haline

gelmelidir.

3. Global enerji kaynaklar arznda yer alan blge ve lke says arttrlmal veeitlendirilmeli, orta-uzun vadede daha istikrarl ve gvenli bir global enerji piyasasoluturulmaldr.

4. Enerji ve tama yollarnn gvenliinin salanmas, gvenlik stratejilerinin temeliolmaldr.

5.Enerji kaynaklarnda da bamllk dengesi korunmal, arz kaynaklar eitlendirilmelidir.


7/27

PETROL EKONOMSNN ANA UNSURLARI Global ekonomik bymenin sihirli anahtar konumuna getirilen petrol ekonomisinin temelunsurlar ise unlardr;

1. Enerji arz salayan blge ve lkelerin eitlendirilmesi, yeni enerji kaynaklarnn uluslar aras piyasalara karlmas ve bu lkelerde gelir art salanmas yolu ile global talebinarttrlmas

2. Petrol reten ve ihra eden lkelerde petrol gelirlerinin dalmnn ve bunun gelir dalm zerindeki etkisinin iyiletirilmesi ve lke nfuslarnn global talebi arttracak satnalma gcne ulamalarnn salanmas.

3. Petrol piyasasnn serbestlemesi, fiyatlarn serbeste olumas ve fiyat istikrarnnsalanmas iin piyasadaki tekellerin (OPEC) etkisinin azaltlmas. Gereki fiyat oluumununarz ve talep dengesi ile olumas ve bylece fiyat istikrarnn temini.

4. Global enerji (petrol) sektrnn liberalletirilmesi ve uluslar aras ticaret ve yatrmlaraalmas

5. Petrol aramas, retimi ve iletilmesinde yeni alanlarn ve yeni teknolojilerin kullanlmas,yeni ibirlii ve ortaklklar ile ekonomik katma deerin arttrlmas.


8/27

KNC BLM

GLOBAL PETROL DENGELER 2020


9/27

Petrol ekonomisini ekillendirecek temel unsur global petrol dengeleri olacaktr. Global petroldengeleri iin 2020 ylna kadar olan dnemi kapsayan varsaymlar yaplmaktadr. Buvarsaymlar;

Dnya ham petrol rezervleri ve kullanm Global petrol dengesi

Orta dou petrollerine bamllk ve yeni dnem

OPEC ve konumu Rusyann stratejik konumu

Irak petrolleri Petrol fiyatlar

Balklar altnda incelenmektedir.


10/27

Dnya ham petrol rezervleri ve kullanm ; Dnya petro-politik dengesi iinde kantlanm petrol rezervleri en nemli unsurdur.

Orta Dou petrol rezervleri dnya petrol rezervlerinin yzde 67sine sahip bulunmaktadr, buadan Orta Dou blgesi petro-politik dengenin en nemli blgesi olmay uzun vade desrdrecektir. Petrol ekonomisinin de ana ekillendiricisi olacaktr.Orta dou petrollerinin tamamna yakn ihra edilmektedir. Dier OPEC lkeleri ile Rusyadndaki blgelerde retilen petrol, retilen lke veya yakn blge lkelerinde tketilmektedir.Orta Asya petrolleri henz erken retim dnda uluslararas pazarlara kmamtr.Bu nedenle global petrol talebi Orta-dou petrollerine yksek derecede bamldr. Global arzve talep orta dou petrollerinin arz ve bu petrole ynelik talep ile byk ldeekillenmektedir. OPEC ve Orta dou lkeleri global petrol fiyatlarnda halen ana belirleyicidir.

DNYA HAM PETROL REZERV (1050 MLYAR VARL) 2002

BLGE VE LKELER PAY %OPEC ORTA DOUMERKEZ VE GNEY AMERKAUZAK DOU VE OKYANUSYABATI AVRUPAKUZEY AMERKAAFRKARUSYA VE ORTA ASYADER

679425751

LKELERN HAM PETROL REZERVLER 2002

LKELER MLYAR VARLS.ARABSTANIRAKRANB.A.EKUVEYTVENEZUELLARUSYA VE ORTA ASYANJERYAABDMEKSKAB.AVRUPA

262.7112.599.097.896.577.765.431.530.426.918.7


11/27

GLOBAL PETROL DENGES (G / il il)


12/27

GLOBAL PETROL DENGES (Gn/ milyon varil)2000 2010 2020

TOPLAM TALEP 74.5 95.8 114.7OECD

K.AMERKAAVRUPAPASFK

OECD DII

GE EKONOMLERNDOU ASYAGNEY ASYALATN AMERKAAFRKAORTA DOU

STOK DEM

40.920.214.16.5

30.1

4.74.16.42.36.12.14.43.6

46.924.016.07.0

45.0

5.87.610.14.18.73.05.73.9

50.026.116.87.160.0

7.411.013.66.210.93.97.04.6

TOPLAM ARZ 74.5 95.8 114.7

OPEC DIIOECDK.AMERKAAVRUPAPASFK

GE EKONOMLERRUSYADER

NHNDSTANDER ASYABREZLYALATN AMERKAAFRKAORTA DOU

OPECOPEC ORTA DOUOPEC DER

42.018.010.66.70.77.46.11.33.20.81.40.95.72.71.9

29.819.510.3

46.915.79.95.20.6

10.37.13.2

3.00.51.62.46.84.81.8

44.1

30.513.6

46.113.19.03.50.512.37.94.4

2.60.41.43.26.84.81.6

61.8

46.715.1


13/27

15.5 milyon varil/gn petrol ithalat yapacaktr ve petrol tketiminin te ikisinde daryabaml olacaktr. Bugn iin ABD petrol tketiminin yarsn ithal etmektedir.

ABD petrolde da olan bamlnda art nedeni ile global talebi belirlerken, global arz daekillendirecek enerji petrol ekonomisi merkezli olacak ekilde uygulamaya koymaktadr.

Global Arz; 2010 ylnda gnlk 95.8 milyon varil, 2020 ylnda 114.7 milyon varile ulaacakglobal petrol talebinin karlanmasnda OPEC lkeleri ile Orta Dou lkelerinin payartacaktr. OPEC 2000 ylnda toplam arzn yzde 35ni salarken, 2010 ylnda yzde 45ni,2020 ylnda ise yzde 55ni salar hale gelecektir. OPEC Orta Dou lkelerinin pay da bunabal olarak genileyecektir.

Global arzn karlanmasnda OECD lkelerinin retimi hem miktar hem de pay olarakgerileyecektir. Rusya ve Orta Asya lkeleri, Afrika lkeleri ve Meksika ile G. Amerika lkelerininpay ise artacaktr.

Orta Dou Petrollerine Bamllk ve Yeni Dnem;

Asya, Bat Avrupa ve Kuzey Amerika Orta Dou petrolne bamldr. Asya lkeleri gnlk 14milyon varil petrol tketiminin tamamna yaknn orta dou Opec lkelerinden karlamaktadr.Bat Avrupa gnlk 14.1 milyon varil olan petrol talebinin yzde


14/27

24.1ini yani 3.40 milyon varilini Orta Dou OPEC lkelerinden karlarken, K. Amerika gnlk20.2 milyon varil petrol talebinin yzde 13.7sini yani 2.77 milyon varilini Orta Doulkelerinden karlamaktadr.

Orta Dou blgesi 2020 ylna kadar zellikle Asya blgesinin artan petrol talebinikarlayacaktr. 2020 ylnda bat lkelerinin ve zellikle ABDnin ulusal enerji politikasndancelikli odak noktas Orta Dou olmay srdrecektir.

Bununla birlikte ABD petrol ihtiyacn karlarken, arz eitliliini, yani petrol ithal ettii lkesaysn arttrmay ve Orta Dou ya olan bamlln azaltmay hedeflemektedir. ABD petrolithalatnn yzde 50sini Amerika ktasndan, yzde 24n Orta Dou dan, yzde 14nAfrikadan, yzde 9nu Avrupadan ve yzde 3n dier lkelerden yapmaktadr. Kanada yzde15, Venezella yzde 14, S.Arabistan yzde 14 ve Meksika yzde 12 paya sahiptir. ABD,Amerikan ktasndan yapt petrol ithalatn artrmaktadr.

Orta Douda Kuveyt, Umman, Katar ve B.A.E ile ortaklk seviyesindeki ibirliini srdrmek ve

bu lkelerde enerji yatrmlarn artrmay hedeflemektedir.

Afrika lkeleri 2020 ylnda ABDnin petrol ihtiyac yzde 25ni karlar hale gelecektir. 11 eyllsonrasnda Afrika petrolleri ABD iin stratejik nem kazanmtr. Afrikada Nijerya, Angola veat n ABDye petrol ihracat artacaktr.


15/27

ORTA DO U PETROLLER NE BA IMLILIK 2000

BLGELER Milyar Dolar Yllk TketimMilyon Varil

Gnlk TketimMilyon Varil

KUZEY AMERKAABDKANADA

24.923.71.1

99694848

2.772.630.14

BATI ARUPAAVRUPA BRLFRANSATALYAHOLLANDAALMANYA

TRKYE

30.628.26.86.43.82.72.2

1224112827225615210888

3.403.140.760.710.420.300.24

ASYAJAPONYAGNEY KORESNGAPURHNDSTANNTAYLANDTAYVAN

117.547.524.410.58.57.13.63.1

47001900976420340284144124

13.055.282.711.170.950.780.400.35

ABD Orta Asya petrollerinden ithalat artracaktr. Azerbaycan ve Kazakistann gnlk 0.8 milyon varil olanihracat, 2005 ylnda 1.8 milyon varile, 2010 ylnda ise 4 milyon varile ykselecektir. ABD bu ihracat iinde payalacaktr.


16/27

ABD AISINDAN MEVCUT VE YEN PETROL ALANLARI

KANADA

KARAYPLER

BREZLYA

HAZAR DENZ

KAZAKSTAN

AZERBAYCAN

VENEZELLA

MEKSKA

NORVE

NJERYA

ANGOLA

AD

RUSYA

ENDONEZYA

Bamll artyor / kritik lke

Aratrmalar artyor

Denizde aratrmalar artyor

Erken petrol kyor/ ilgi ve destei artyor,

Baml artacak / kritik lke

Bamll artacak / kritik lke / opec d nemli retici

Opec d nemli retici

Bamll artacak

thalat artacak / denizde aratrmalar artyor

thalat artacak

Petrol ekonomisinde OPECi dengeleyici tek retici /stratejik rakip ve ortak

Asya Pasifik blgesini besliyor / stratejik nemde


17/27

OPEC ve Konumu ;

OPEC kelerinin gnlk retimi 2010 ylnda 44.1 milyon varil, 2020 ylnda ise 61.8 milyon varileulaacaktr. OPEC lkelerinin petrolne olan bamllk zellikle Asya blgesinde artacaktr.OPEC lkeleri global arzn dzenleyerek petrol fiyatlarn da belirlemektedir.

OPEC yelerinin 2002 yl itibariyle halen yrrlkte olan ve petrol fiyatlar 22-28 dolar/varilband arasnda tutmay hedefleyen petrol retim kotalar toplam gnlk 23.1 milyon varildir.Bu retimin 15.37 milyon varili orta dou ve krfez lkeleri tarafndan yaplrken, geri kalan7.79 milyon varil petrol dier 5 Opec yesi tarafndan retilmektedir.

OPEC YELERNN GNLK PETROL RETM KOTALARI

(Milyon Varil) 2002

ORTA DOU LKELER 15.37S.ARABSTANRANBRLEK ARAP EMRLKLER

KUVEYTKATAR

7.513.402.00

1.860.60DER LKELER 7.79VENEZUELLANJERYALBYAENDONEZYACEZAYR

2.701.911.241.200.74

TOPLAM 23.16


18/27

Rusyann Stratejik Konumu

Rusya petrol ekonomisi iinde stratejik bir konumda yer almaktadr.

Rusya ekonomisi byk lde petrol ve doal gaz gelirine bal hale gelmitir. 2002 ylnda

gnlk ortalama 7.3 milyon varil retim, 2.5 milyon varil tketim ve 4.8 milyon varil ihracatyapan Rusya, petrol fiyatlarndaki arta da bal olarak son yldr hzl bir ekonomikiyileme gstermektedir. Rusya 2002 ylnda gnlk ulat 9. 35 milyon varil retim ileS.Arabistan da geerek dnyann en byk gnlk retim kapasitesine ulamtr.

Rusya, OPEC lkelerinin dnda global petrol arzn etkileyen ve retim seviyesi ile globalfiyatlara yn verebilen lke durumuna gelmitir. (Rusya, Norve ve Meksika ile OPEC dndakinemli nc retici, ancak Norve ve Meksika tek pazara bal ihracat yaptklarndan globalfiyatlar etkileyememektedir).

Rusyann bu konumu OPEC kartelinin etkisini azaltmay ngren ABD politikalar ileuyumludur. ABDnin hedefi global arzn sreklilii ile fiyat istikrar iken, Rusyann hedefi isegelir istikrardr.

Her iki lkenin bu nceliklerinin uyum gstermesi halinde ve bu uyumu salayacak nitelikteABD Rusya anlamalar yaplmas ile Rusya, ABDnin global enerji politikalarna orta vadedemuhalif olmayacaktr. rnein; Irakta muhtemel bir harekat sonras Rusyann mevcuthaklarnn (gelirlerinin) korunmas halinde,Orta Asya erken petrolleri ile sonraki retimin(Kazakistan ve Azerbaycan) Rusya zerinden uluslar aras pazarlara almasnn devamhalinde,


19/27

Irak Petrolleri;Irak 1991 krfez sava ncesinde gnlk 4 milyon varil petrol retimi kapasitesine sahipti.Sava sonrasnda BM programlar erevesinde gnlk 1.7 2.4 milyon varil arasnda deienretime izin verilmektedir. 2002 yl iinde gnlk 2 milyon varil retim yaplmtr. Irak gnlk1.5 milyon varil ihracat yapabilmektedir. Olas bir Irak mdahalesi srasnda Irak petrolnnuluslar aras pazardan ekilme olasl vardr. Ancak orta vadede mevcut hali ile gnlk 4milyon varil retim ile 3- 3.5 milyon varil ihracat yaplabilecektir.Bu Irak iin yllk 25 milyar dolar ihracat geliri demektir. Irakn daha yksek retim iin yeni yatrmlara ve teknolojikiyiletirmelere ihtiyac vardr. Irak petrol rezervi ve gnlk retim kapasitesi ile nmzdekisrete petrol ekonomisinin dengelerini ve fiyatlar etkileyecek konumda bulunmaktadr. Irakpetrol yataklarnn bir harekat srasnda zarar grmesi halinde ise uluslar aras piyasalardaIrakn petrol an kapatmak en az bir yl alacaktr ve bu fiyatlara olumsuz yansyacaktr.

Petrol Fiyatlar; Petrol fiyatlarnda belirleyici unsur global arz ve talep olmakla birlikte, OPECyesi lkeler retim hacmini dzenleyerek petrol fiyatlarn belirli bantlar iindeoluturmaktadr. Gelimi lkelerin ileri teknoloji yaplanmalar ile birlikte ulam sektr haripetrol ihtiyalar azalrken, global talep art nemli lde gelien lkelerden olmaktadr.retim art ile talebin dengelenmesi halinde 2020 ylna kadar olan srete petrol fiyatlarndayapsal bir deiim beklenmemektedir. Ancak global ihtiyacn artan oranda orta dou kaynaklOPEC lkeleri tarafndan karlanacak olmas, OPECin fiyatlar zerindeki etkisiniarttrmaktadr. Bu nedenle OPEC yesi lkelerin talep artn karlayacak oranda retimart yapmalar nemlidir. retimin talebi karlamamas halinde petrol fiyatlar artacaktr.Bundan en ok gelimekte olan lkeler ile Avrupa lkeleri olumsuz etkilenecektir. ABD daha azetkilenecektir. Petrol ekonomisinin OPECe bamllndaki art gelimi lkelerin enerjistratejilerinde en nemli tehdidi oluturmaktadr. OPEC dnda Rusya, petrol retiminigenileterek global petrol fiyatlarnda etkili lke olacaktr. Meksika, ngiltere ve Norve iseretimlerini artrarak Avrupa ve ABDyi fiyat olarak ksmen rahatlatacak lkelerdir.Petrol retim teknolojilerindeki ilerlemeler, petrol retim maliyetlerini drmektedir. Bugniin ham petrol ileri teknoloji ile retmenin maliyeti varil bana ortalama 15 dolardr. Buerevede global denge iinde petrol fiyatlar 18 22 dolar arasnda oluacaktr. Ancaktalebin srekli arzn nnde gitmesi ve retim a olumas halinde ise 22 25 dolar arasndabir bantta petrol fiyatlarnn oluaca ngrlmektedir.


20/27

NC BLM

PETROL MERKEZL ABD STRATEJSNN KAPSAMI


21/27

ABDnin, global ekonomik kilitlenmenin zm iin petrol ekonomisini merkeze alarakuygulamay planlad stratejisinde birbiri ile ilikili dier unsurlar da bulunmaktadr. Petrolekonomisinin temel hedefler olan yeni ve ilave global yaratlmas iin enerji politikalarnn araolarak kullanlmas ile enerji arz gvenliinin salanmas ve fiyat istikrar ile birlikte;

1. Enerji ve ticaret koridorlarnn korunmas (hakimiyeti) iin global gvenlik diplomasisi

uygulanmas, 16 enerji ve 13 ticaret koridorunun yer ald geni Avrasya corafyasnda ikinemli gvenlik mimarisi oluturulmas; Dou Akdeniz Gvenlik Mimarisi ve Gney Bat AsyaGvenlik Mimarisi.

2. Petrol reticisi lkelerin yer ald Orta Dou ve Arap yarmadas blgesinin uluslar arassistem ile btnletirilmesini salayacak ve hzlandracak deiikliklerin salanmas (Rejim,ynetim, akmlar, hukuk sistemi, ekonomik yap vb.)

3. Blgenin global sisteme tehdit oluturan unsurlar ile mcadele (terrizm ile mcadele).

4. Blgenin nemli lde slam corafyas zerinde olmas nedeni ile dinler vemedeniyetler aras uzlama yntemlerinin gelitirilmesi.


22/27

DRDNC BLM

KAPTALZME YEN TEHDT VE KAYNAKLARI LE MCADELE


23/27

Kapitalist sisteme dnk global talep yetersizlii tehdidini (kilidini) petrol ekonomisi merkezlienerji stratejileri ile zmeyi hedefleyen ABD, kapitalist sistemi tehdit eden yeni unsurlar ile demcadeleyi hedeflemektedir. ABD, kendi ulusal gvenlii ve dolays ile kapitalist sistem iin

tehditleri ve bu yeni tehditler ile nasl mcadele edeceini Ulusal Gvenlik Stratejisibelgesinde aklamaktadr.

Buna gre radikal unsurlar, terrist gruplar, global terrizm, asimetrik sava unsurlar, ulusalgvenliin ve kapitalizmin en nemli tehditleridir ve bu tehditler global dzene her noktadamdahale edebilecek kapasitededir. Bunun iine ABDnin merkezi ynetim birimleri de dahildir

ve 11 Eyll saldrs bunun kant olmutur. ABD bu tehdit kaynaklarn da nmzdeki 10 yliinde yok etmeyi veya en aza indirmeyi planlamaktadr. ABD, tehditleri aktif olmasnbeklemeden potansiyel tehdit formasyonunda yok etmeyi ngrmektedir. Bu tehditlerinkayna olarak da Cebelitarktan Endonezya, in Denizine kadar uzanan geni bir corafyatarif edilmektedir. Finansman kayna olarak ise petrol gelirine sahip baz lkeler grlmektedir. ABD bu ok geni corafyada kapitalist sisteme tehdit oluturan unsurlar ilemcadele etmek iin silahl kuvvetler komuta merkezini (CENTCOM) Katara, yani bu genicorafyann tam ortasna tamaktadr. Bu blgede gvenliin salanmas iin ise; birincisimerkezi Kbrs olan Gney Dou Akdeniz Gvenlik mimarisi, ikincisinin merkezi Afganistanolan Gney Bat Asya Gvenlik Mimarisi oluturulmaktadr. Irak ise tarif edilen yeni tehditunsurlar iinde ilk hedef olarak grlmekte ve muhtemelen onu dier baz lkeler takip

edecektir.


24/27

BENC BLM

TRKYENN GLOBAL KONUMU


25/27

Trkiye, petrol ekonomisi merkezli yeni stratejilerin uygulanmasnda blgesel konumuerevesinde aadaki diplomasi politikalarn hayata geirmelidir;

GVENLK DPLOMASS ;

Enerji kaynaklarnn uluslararas pazarlara almasnda kpr grevi grecek olan Trkiyesnr tesi enerji kaynaklar ve tama yollarna dnk gvenlik yaklam da dahil olmak zereglobal enerji aknn gvenliinde aktif rol oynamaldr.

ENERJ DPLOMASS;

Enerji arznda, yurtii enerji ihtiyac ve bata AB olmak zere enerji ihtiyalarnnkarlanmasna dnk enerji kaynaklarnn ulatrlmasnda blgesel gvenlik ve ekonomi-ticaret diplomasileri ile uyumlu enerji diplomasisi uygulanmal ve enerji kaynaklarnn uluslar aras pazarlara almasna nclk edilmelidir. (Azerbaycan, Kazakistan, Trkmenistan)

EKONOM DPLOMASS ;

Enerji arznn nemli bir blm iin tama ve aktarma (boru hatlar) ilevini azami ekonomikkazanca dntrmelidir.

Geni enerji arznn uluslar aras piyasalara alan kaps olarak blgesel fiyat belirleyicisikonumunda olmaldr. ( blgesel petrol borsas)

Ham enerji kaynaklarnn uluslar aras piyasalara alma kaps olma ilevi, ham kaynaklarnilenmesi ve ilenmi enerji rnlerinin retimi ve ihracat ile zenginletirilmelidir. (blgeselortaklklar ile rafineri projesi)

Blgesel enerji kaynaklarnn iletilmesi ortaklklarna katlm gsterilmelidir.


26/27

TCARET DPLOMASS ;

2010 ve 2020 ylna kadar olan srete enerji arznn yeniden dalm ile gelir avantaj eldeedecek lkeler ile imdiden gl ticaret balantlar oluturulmaldr.(Kapsaml ikili ticaretanlamalar)

ENERJ BAIMLILII VE FYATLARI ;

Trkiyenin 2010 ylnda petrolde Orta Dou ya, doal gazda ise Rusyaya olan bamllartacaktr. Orta uzun vade de enerji politikasndaki deiim ile (yeni kaynaklarn kullanm)Trkiye enerji ihtiyac iin ithalata olan bamlln yzde 65ten 2010 ylnda yzde 50ye,2020 ylnda ise yzde 40a indirmeyi hedeflemeli ve petrol ile doal gaz almlarnda lkelerieitlendirmelidir. Trkiye 21-23 milyon ton petrol ithalat yapmaktadr. Enflasyon ile mcadele,fiyat istikrarnn salanmas ve demeler dengesinde karlanabilir yk asndan 19-21dolar/varil fiyat Trkiye iin uygundur. Bunun zerinde oluan fiyatlar Trkiyenin makroekonomik gstergelerine olumsuz bask yaratacaktr.


27/27

STRATEJK ARATIRMALAR ENSTTS

NCESU SOKAK BORA APT. NO:3 / 3 ETLER - STANBUL

TEL : (0 212) 263 04 34 FAX : (0 212) 263 04 34

INSTITUTE FOR STRATEGIC STUDIES

S A ESTRATEJK ARATIRMALAR ENSTTS

yeni düzenin sihirli anahtarı petrol ekonomisinin analizi - can fuat gürlesel

Documents