xx. sistemi buxhetor dhe tatimor

8/8/2019 Xx. Sistemi Buxhetor Dhe Tatimor

1/22

XX. SISTEMI BUXHETOR DHE TATIMOR

NOCIONET KRYESORE :Buxheti; buxheti qendror; shfrytzues; shfrytzues individ*; t ardhura; shpenzime(rrjedhse/vijuese* dhe kapitale); ark (kasafort)*; deficiti buxhetor; suficiti buxhetor;rebalanci; cirkular* buxheti; propozim-buxhet; zbatimi i buxhetit; viti buxhetor;llogaria prfundimtare e buxhetit; revizioni; revizion i brendshm (intern); revizionishtetror; revizioni pr rregullsi*; revizioni pr suksesin; Enti shtetror pr revizion;revizor shtetror; tatime; tatime direkte; tatime indirekte; tatime pr pasurin;detyres* tatimor; evazion tatimor; administrata tatimore; shkalla tatimore; lirimi ngatatimi; lehtsimi tatimor; baza tatimore; deklarata tatimore.

PYETJE:

1. ka paraqet Buxheti i RM-s?2. Cilt individ jan shfrytzues t Buxhetit t RM-s?3. Prmendni t ardhurat e Buxhetit t RM-s!4. sht suficiti buxhetor, dhe sht deficiti buxhetor?5. Kush e prgatit propozimin pr Buxhetin e RM-s, dhe kush e sjell*?6. Kur bhet rebalanci* i Buxhetit?7. Prshkruajeni procesin e prgatitjes, sjelljes dhe zbatimit t Buxhetit!8. Si financohen punt nga kompetenca burimore e njsive t vetqeverisjes vendore,

dhe si financohen punt e kompetencs s besuar?9. Prmendni disa burime vetjake t t ardhurave t njsive t vetqeverisjes vendore!10.Kush e sjell buxhetin e njsive t vetqeverisjes vendore?11.Si kryhet revizioni i brendshm n RM?12.Cili sht qllimi i revizionit shtetror?13.Si sigurohet pavarsia e revizionit shtetror nga pushteti ligjvns dhe ai ekzekutiv

dhe nga subjektet t cilt jan lnd e revizionit?14.Cilat subjekte i prfshin revizioni t cilin e kryen Enti shtetror pr revizion?15.Cilat jan tri grupet baz t tatimeve?16.Prmendni tatimet direkte!17.Prmendni tatimet indirekte!18.Prmendni tatimet pr pasurin!19.A sht organ i pavarur n RM, Drejtoria pr t hyra publike?


2/22

1. Sistemi i hartimit t buxhetit t Republiks s Maqedonis1.1.Buxheti qendrorBuxheti sht plan vjetor pr financimin e funksioneve dhe detyrimeve t Republiks

s Maqedonis, dhe prbhet nga vlersimi vjetor i t ardhurave dhe shpenzimeve sipasburimeve*, prkatsisht sipas destinimit. N Buxhet bjn pjes edhe t ardhurat dheshpenzimet e fondeve (Fondi pr sigurim pensional dhe invalidor, Fondi pr sigurimshndetsor, Enti pr punsim, Fondi pr rrugt dhe fonde t tjera t prcaktuara meligje t veanta).

Buxheti i pushtetit qendror i prfshin t ardhurat dhe shpenzimet e shfrytzuesvebuxhetor dhe individve t tyre shfrytzues. Shfrytzues buxhetor jan shfrytzuesit emjeteve nga Buxheti nga sfera e pushtetit ligjvns, ekzekutiv dhe atij gjyqsor.Institucionet nga sfera e arsimit dhe shkencs, kulturs, mbrojtjes sociale dhe mbrojtjes

s fmijve, gjyqsis dhe prokuroris, sipas Ligjit pr buxhete1, jan t kategorizuara si shfrytzues individ* t mjeteve nga Buxheti i Republiks s Maqedonis dhe financohenprmes shfrytzuesve t Buxhetit nga sfera prkatse. Ministria pr financa udhheqregjistr pr shfrytzuesit e mjeteve buxhetore dhe t shfrytzuesve t tyre si individ.

Duhet theksohet se prve t ardhurave dhe shpenzimeve t Buxhetit, pjesprbrse jan edhe t ardhurat e do shfrytzuesi dhe individi shfrytzues, t cilat dalinnga: t ardhurat q paguhen nga organi; t ardhurat nga aktivitetet t cilat nukfinancohen nga Buxheti (aktivitete vetfinancuese); t ardhura nga donacionet; dhe tardhurat nga kredit si dhe shpenzimet t cilat shfrytzuesit dhe individt shfrytzues irealizojn nga kto t ardhura.

T ardhurat e Buxhetit t Republiks s Maqedonis sigurohen nga tatimet,doganat dhe nga taksat e tjera (administrative dhe gjyqsore), si dhe nga t ardhurat tcilat nuk burojn nga tatimet (taksat* publike t prcaktuara me ligj, gjobat n t holla,dallimi pozitiv ndrmjet t hyrave dhe t dalave t Banks popullore t Republiks sMaqedonis, etj.), prkatsisht t ashtuquajturat t ardhura pa tatim*. Donacionet epranuara nga vendi dhe nga jasht, si dhe huat e marra n vend dhe jasht gjithashtutrajtohen si t ardhura t Buxhetit. Fondet sigurojn t ardhura nga kontributet dhekompensimet, si dhe nga donacionet e marra nga vendi dhe nga jasht. Transferetbuxhetore pr fondet, gjithashtu paraqesin t ardhura, derisa shikuar nga aspekti ibuxhetit t pushtetit qendror, t njjtat jan t dala (derdhjet e mjeteve nga buxheti i

pushtetit qendror).

Sipas Ligjit pr buxhetet, shpenzimet jan t ndara n kategorit vijuese:shpenzime rrjedhse, shpenzime kapitale, dhnia e huave dhe mjeteve pr blerjen eletrave me vler dhe pagesn e pjess kryesore* t huave t marra n vend dhe jasht.

Shpenzimet rrjedhse i prbjn shpenzimet pr rroga, mditjet dhekompensimet, t dalat materiale (mallra dhe shrbime), transferet rrjedhse pr

1 Gazeta zyrtare e RM-s Nr. 79/93, 3/94, 71/96, 46/2000, 11/2001, 93/2001, 46/2002, 24/2003 dhe 85/2003.


3/22

realizimin e programeve buxhetore (pr pjesn e mallrave dhe shrbimeve), si dheshpenzimet n baz t pagesave t kamatave nga huat e marra.

Shpenzimet kapitale paraqesin harxhime pr mjete kapitale (tok, ndrtesa,pajisje, t drejta materiale dhe jomateriale; etj.) dhe transfere kapitale sipasprogrameve t veanta.

N kategorindhnie hua, mjete pr blerjen e letrave me vler dhe pagesa e pjesskryesore t huave t marra n vend dhe jasht, bjn pjes shpenzimet n baz t dhnieshua, pjesmarrja n pjesn e letrave me vler (huat e individve dhe t organizatavejoprofitabile dhe pjesmarrja n pjesn nga kapitali i ndrmarrjeve publike) dhe pagesae pjess kryesore t huave t marra (pagesa e borxhit vendor dhe atij t jashtm).

Deficiti buxhetor paraqet dallimin negativ ndrmjet t ardhurave t planifikuaradhe shpenzimeve t planifikuara (shpenzimet jan m t mdha nga t ardhurat). Me

ligj nuk sht e lejueshme t ken deficit buxhetet e njsive t vetqeverisjes vendore(NJVV) dhe t fondeve. Ata mund t huazojn nga buxheti i pushtetit qendror prshkak t tejkalimit t mosprputhjes n mes t hyrave dhe t dalave t mjeteve gjatvitit, mirpo deri n fund t vitit buxhetor (deri m 31.12. t vitit rrjedhs) e kan prdetyr ti kthejn mjetet e huazuara. Deficiti i Buxhetit t Republiks s Maqedonismund t mbulohet me marrjen hua n vend dhe jasht vendit, me lshimin e shnimeveshtetrore ose t obliguarve tatimor*. Sipas rregullave ligjore ekzistuese, Qeveria eRepubliks s Maqedonis ka t drejt t marr hua nga persona n vend ose jashtvendit, edhe at n prputhje me ligjin e veant pr huazim, i miratuar nga Kuvendi iRepubliks s Maqedonis. Banka popullore e Republiks s Maqedonis n emr dhepr llogarin e Republiks, i udhheq punt rreth lshimit dhe trheqjes s shnimeve

shtetrore. Evidentimin e borxheve t Republiks s Maqedonis si dhe i huave t dhnadhe garancive t lshuara, e bn njsia e posame organizative pran Ministris prfinanca.

Suficiti buxhetor paraqet dallimin ndrmjet t ardhurave t planifikuara dheshpenzimeve t planifikuara. Gjat prllogaritjes s suficitit nga t ardhurat eprgjithshme veohen huat e marra.

Prgatitja dhe prshtatja e Buxhetit zhvillohet me procedur t prcaktuarrrept dhe n afate t prcaktuara ligjore (Ligji pr buxhete). Prgjegjs pr prgatitjene propozimit t Buxhetit t Republiks s Maqedonis dhe pr dorzimin e tij deri te

Qeveria e Republiks s Maqedonis sht ministri pr financa. Qeveria e prcaktonpropozimin e Buxhetit dhe e dorzon deri te Kuvendi pr shqyrtim dhe miratim. Nmbledhjen e Kuvendit n t ciln vendoset pr Buxhetin, ministri pr financa eprezanton propozimin e Buxhetit.

Vet dokumenti buxhetor prmban: bilancin e t ardhurave dhe shpenzimeve,klasifikimin funksional t shpenzimeve (sipas destinimeve t prcaktuara me standardendrkombtare), bilancin sipas pjesve t nj trsie (klasifikimi organizacional), pjesne veant t buxhetit sipas shfrytzuesve dhe destinimeve pr shfrytzimin eshpenzimeve (klasifikimi ekonomik dhe programor), arsyetimin ndaj buxheteve,burimet pr mbulimin e deficitit buxhetor, mjetet e nevojshme pr dy vitet e ardhshme

dhe dispozitat pr zbatimin e buxhetit. N propozimin e Buxhetit jepet edhe vlersimi


4/22

pr shumn maksimale t huave t cilat do t merren gjat vitit fiskal dhe t garanciveq do t jepen, si dhe pr shumn maksimale t destinuar pr huat e buxheteve tNJVV.

Buxheti i Republiks s Maqedonis botohet n Gazetn zyrtare t Republikss Maqedonis, ndrsa buxhetet e NJVV botohen n listat* zyrtare t NJVV.

N baz t Buxhetit t miratuar, shfrytzuesit dhe individt shfrytzuesprgatisin plane financiare tremujore (kuartale)* dhe plane mujore, t cilat i dorzojnderi te Ministria pr financa. Planet financiare mujore paraqesin vlersim tshpenzimeve t shfrytzuesve dhe pas miratimit t tyre paraqesin t drejtn prharxhimin e mjeteve gjat nj muaji, prkatsisht n periudhn n vazhdim po qe se edrejta ngel e pashfrytzuar gjat muajit rrjedhs. Pjes prbrse e planit financiarsht edhe harxhimi i mjeteve t cilat jan t ardhura t inkasuara nga organe, tardhura nga aktivitete t cilat nuk financohen nga Buxheti (aktivitete vetfinancuese), t

ardhura nga donacione dhe t ardhura nga kredit.

Ministria pr financa bn shprndarjen buxhetore tremujore t shpenzimeve tprcaktuara vjetore dhe i njofton shfrytzuesit buxhetor m s voni 10 dit para fillimitt tremujorit. N baz t ktyre shprndarjeve, shfrytzuesit marrin prsipr obligime(nnshkruajn kontrata) pr drgimin e mallrave dhe shrbimeve, edhe at vetm nlartsin e shprndarjes tremujore. N baz t shprndarjes tremujore Ministria prfinanca i prcakton shumat mujore maksimale t shfrytzuesve dhe pr kt e njoftonshfrytzuesin.

N Buxhetin e Republiks s Maqedonis krahas shpenzimeve t tjera mund t

caktohen mjete pr rezerva buxhetore n lartsi m s shumti 3 % nga shpenzimet eprgjithshme rrjedhse dhe kapitale, t prcaktuara n buxhet pr vitin rrjedhs fiskal.Rezervat mund t jen:rezerv e prhershme buxhetore dhe rezerv rrjedhse buxhetore.Mjetet nga rezerva e prhershme buxhetore shfrytzohen pr shpenzime t cilat gjatplanifikimit t buxhetit nuk kan mundur t parashikohen (shpenzime q lindin n bazt dmeve t shkaktuara pr shkak t fatkeqsive natyrore dhe katastrofave, si dhedukuria e smundjeve infektuese te popullata dhe te kafsht). Me mjetet e buxhetit, tplanifikuara pr rezerv rrjedhse buxhetore, mbulohen kryesisht krkesat epaparashikueshme pr mjete t shfrytzuesve dhe individve shfrytzues t mjeteve ngabuxheti. Pr shfrytzimin e rezervs s prhershme dhe rezervs rrjedhse sipasrregullit vendos Qeveria, me propozim t Ministris pr financa, mirpo n Ligjin pr

zbatimin e buxhetit i sht dhn autorizim ministrit pr financa, me prjashtim t ketmundsi t sjell vendim pr lejimin e mjeteve deri m 150.000 denar.

Pr udhheqjen me mjete financiare t Buxhetit t Republiks s Maqedonis nkuadr t Ministris pr financa sht themeluar trezori q kryen punt vijuese:

udhheqjen me shpenzimet e Buxhetit t Republiks s Maqedonis dhe meshpenzimet e shfrytzuesve dhe individve shfrytzues t mjeteve nga Buxheti, tfinancuara me mjete t realizuara nga: t ardhura t inkasuara nga organet; tardhurat nga aktivitetet t cilat nuk financohen nga Buxheti (aktivitetevetfinancuese); t ardhurat nga donacionet; dhe t ardhura nga kredit;


5/22

mbajtjen e evidencs pr inkasimin e t ardhurave t Buxhetit t Republiks, tardhurave t shfrytzuesve dhe t individve shfrytzues t mjeteve nga Buxheti nga:t ardhurat t inkasuara nga organet; t ardhurat nga aktivitetet t cilat nukfinancohen nga Buxheti (aktivitete vetfinancuese); t ardhurat nga donacionet; dhet ardhurat nga kredit;

mbajtjen e evidencs pr inkasimin e t ardhurave t njsive t vetqeverisjesvendore dhe distribuimi i tyre dhe kontrolli;

evidentimin e t gjitha transaksioneve t t ardhurave dhe shpenzimeve t buxhetitqendror dhe t shfrytzuesve dhe individve shfrytzues t mjeteve nga Buxheti, sidhe evidentimin e mjeteve dhe detyrimeve t shfytzuesve dhe individve shfrytzuest mjeteve t Buxhetit n librin kryesor t arks;

njoftimin e shfrytzuesve dhe individve shfrytzues t mjeteve nga Buxheti, prqarkullimin dhe gjendjen e llogarive t tyre;

mbajtjen e kontabilitetit buxhetor pr t ardhurat dhe shpenzimet e Buxhetit tRepubliks;

mbajtjen e evidencs pr pagesn e borxhit dhe garancit e Republiks sMaqedonis;

mbajtjen e evidencs pr detyrimet e pashlyera t shfrytzuesve dhe individveshfrytzues t mjeteve nga Buxheti;

prgatitjen e projekteve rrjedhse t t ardhurave dhe shpenzimeve t Buxhetit tRepubliks dhe t shfrytzuesve dhe t individve shfrytzues t mjeteve ngaBuxheti; dhe

prgatitjen e raportit pr inkasimin e t ardhurave dhe zbatimin e shpenzimeve.1.1.1. Afatet pr prgatitjen e Buxhetit

Propozimin e Buxhetit t Republiks s Maqedonis e prgatit Ministria pr financadhe e dorzon deri te Qeveria e Republiks s Maqedonis. Prgatitja, dorzimi dhemiratimi i Buxhetit zhvillohen n disa etapa.

Procesi fillon me parashtrimin e raportit pr gjendjen fiskale n vitin rrjedhs.Raportin e prgatit Ministria pr financa n baz t t dhnave nga llogaritprfundimtare t vitit t kaluar dhe n baz t t dhnave statistikore pr tre muajt epar t vitit rrjedhs, dhe raportin e dorzon deri te Qeveria n muajin prill t vititrrjedhs. N raport ministri pr financa i propozon qllimet dhe drejtimet e politiksfiskale si dhe t ardhurat dhe shpenzimet pr vitin e ardhshm fiskal sipas kategorive.

Qeveria i cakton qndrimet e veta lidhur me raportin dhe mbi kt baz nMinistrin pr financa prgatitet qarkore e cila dorzohet n muajin prill deri teshfrytzuesit e Buxhetit, deri te njsit e vetqeverisjes vendore dhe deri te fondet.

N qarkoren buxhetore jan t prmbajtura shpenzimet e prgjithshme indikativepr secilin shfrytzues, indikatort makroekonomik pr vitin e ardhshm, afatet prprgatitjen e propozim-llogaritjeve pr shpenzimet dhe t ardhurat e shfrytzuesve.Pjes prbrse t qarkores jan edhe pasqyrat tabelare pr shpenzimet dhe t ardhurate treguara n nivelin e tezave (m detalisht t theksuara), n prputhje me klasifikimet eprcaktuara t shpenzimeve dhe t ardhurave. Propozim-llogaritjet nga ana eshfrytzuesve duhet t arsyetohen dhe t sqarohen hollsisht.


6/22

Shfrytzuesit buxhetor i dorzojn t dhnat pr punt nga fushveprimi i tyre qduhet t zbatohen n vitin e ardhshm fiskal, vlersimi i mjeteve t nevojshme sipasshkallve dhe nnshkallve nga Klasifikimi i t dalave, mjeteve t nevojshme pr rrogat,kompensimet dhe shpenzime t tjera pr t punsuarit, si dhe vlersimi i mjeteve t cilatdo t realizohen nga t ardhurat t inkasuara nga organet, t ardhura nga aktivitetet qnuk financohen nga Buxheti (aktivitete vetfinancuese), t ardhura nga donacionet dhet ardhura nga kredit dhe harxhimi i tyre pr vitin e ardhshm fiskal. Shfrytzuesit ebuxhetit kryejn edhe vlersimin e shpenzimeve pr dy vitet e ardhshme fiskale, edheat n nivel t shkallve, me ka realizohet planifikimi afatmesm i harxhimit t mjeteve(pr tre vjett e ardhshm fiskal). Te t dhnat numerike detyrimisht dorzohen edhearsyetimet pr pozicionet ve e ve t shpenzimeve. Shfrytzuesit buxhetor i dorzojnt dhnat e prmendura deri te Ministria pr financa m s voni deri m 15 qershor tvitit rrjedhs.

Ministria pr financa i analizon dhe i vlerson propozimet e shfrytzuesvebuxhetor dhe e bn harmonizimin n konsultim me shfrytzuesit. Pasi t jet brharmonizimi Ministria pr financa prgatit propozim t Buxhetit t Republiks sMaqedonis dhe e dorzon deri te Qeveria n fillim t muajit tetor. N propozimin eBuxhetit jan t prfshir parametrat makroekonomik (inflacioni, punsimi, rritja eprodhimit bruto t vendit etj.), lartsia e t ardhurave dhe shpenzimeve t vlersuara, sidhe deficiti i planifikuar, respektivisht suficiti i Buxhetit. N kt faz kryhenharmonizimet e shtjeve eventualisht t paharmonizuara ndrmjet Ministris prfinanca dhe shfrytzuesve buxhetor. Me prcaktimin e propozimit t Buxhetit nga anae Qeveris dhe dorzimin deri te Kuvendi i Republiks s Maqedonis, Buxheti hyn nfazn e shqyrtimit dhe t miratimit nga pushtetit ligjvns.

Qeveria e dorzon propozimin e Buxhetit deri te Kuvendi m s voni deri nmesin e muajit nntor. Propozimi i Buxhetit shqyrtohet npr komisionet kuvendoredhe pas mbarimit t m s paku 20 ditve nga dita e dorzimit deri te Kuvendi,deputett n seancn e Kuvendit e miratojn Buxhetin e Republiks s Maqedonis, menj shumic t thjesht. Buxheti i Republiks s Maqedonis si dhe buxhetet e fondeve,botohen n Gazetn zyrtare t Republiks s Maqedonis.

N qoft se Kuvendi nuk e miraton Buxhetin pr vitin e ardhshm fiskal deri nfund t vitit rrjedhs, Ministria pr financa e bn pagesn e shfrytzuesve buxhetor nlartsin e cila pr muajin nuk e tejkalon nj t tretn e shums s harxhuar ntremujorin e fundit. Buxheti duhet t miratohet deri m 31 mars.

Pas miratimit t buxhetit Ministria pr financa i njofton shfrytzuesit buxhetorpr mjetet t cilat u jan lejuar. Shfrytzuesit i ndajn mjetet n individ shfrytzues.Individt shfrytzues n afat prej 15 ditsh nga dita e njoftimit prgatisin plan financiardhe e dorzojn deri te shfrytzuesit n prbrjen e t cilve bjn pjes. N planinfinanciar prcaktohen shumat dhe destinimet e shpenzimit t t ardhurave t inkasuaranga organet, t ardhura nga aktivitetet q nuk financohen nga Buxheti (aktivitetevetfinancuese), t ardhura nga donacionet dhe t ardhura nga kredit.

Shfrytzuesit e buxhetit dhe individt e tyre shfrytzues jan t detyruar qmjetet e lejuara ti shfrytzojn me destinim dhe t mos marrin prsipr detyrime mbi

limitin e mjeteve t miratuara. Shpenzimet e miratuara n buxhet shfrytzuesit nuk


7/22

mund ti rindajn n mes tyre. Rindarjen e t dalave e bn qeveria me vendim i cilishpallet n Gazetn zyrtare t Republiks s Maqedonis. Shuma e prcaktuar nkategorin Rroga dhe kompesime nuk mund t rindahet n kategori t tjera. E njjtaka t bj edhe me kategorin Pagesa e borxhit kryesor dhe pagesa e kamatave.

Ministria e financave n korrik t vitit n vazhdim e njofton Qeverin pr zbatimin e Buxhetit pr vitin vijues fiskal. N raport prezentohen shumat e zbatimit tBuxhetit sipas shfrytzuesve e pikrisht n shkall t pozicioneve (prezentim m ihollsishm) me arsyetimin pr dallimet dhe pr mosharmonizimet n zbatimin eBuxhetit n krahasim me at q ka qen e planifikuar. Varsisht nga nevoja, Qeveria iapropozon Kuvendit ribalancin e Buxhetit, me qllim q objektivat buxhetore tharmonizohen me rrethanat ekonomike t posakrijuara.

S kndejmi, po qe se gjat vitit lind nevoja e paksimit t shpenzimeve tplaifikuara pr shkak t mosrealizimit t t hyrave t planifikuara e pikrisht pr m

tepr se 5 %, kryhet harmonizimi i ri i t hyrave dhe i shpenzimeve, q miratohet me njdokument t posam buxhetor ( ribalanci i Buxhetit). Ribalanci propozohet dhemiratohet dhe po qe se gjat vitit buxhetor lind nevoja e aplikimit t shpenzimit qkrkon burim t ri t t hyrave, por vetm me kusht q t jet e mundur t realizohen thyra plotsuese ose me paksimin e disa shpenzimeve paraprakisht t planifikuara.Procedura e miratimit t ribalancit sht e njjt sikurse procedura e miratimit tBuxhetit.

Viti buxhetor prfundon m 31 dhjetor, kur pushon e drejta e mjeteve ngaBuxheti pr shfrytzuesit dhe pr njsit q jan shfrytzues t Buxhetit. T gjithadetyrimet e papaguara t shfrytzuesve t Buxhetit nga viti fiskal do t miratohen srish

dhe do t parashikohen n pozicionin e Buxhetit pr vitin fiskal t ardhshm, kuptohetn kuadr t t hyrave t prgjithshme t vlersuara.

Shfrytzuesit buxhetor, fondet dhe NJVV-t kan pr detyr t prpilojn llogariprfundimtare dhe jo m von se deri m 31 mars tia paraqesin Ministris sFinancave. Ministria e Financave llogarin prfundimtare t Buxhetit e prgatit deri m30 prill t vitit n vazhdim dhe ia drgon Qeveris pr ta konfirmuar. Llogariaprfundimtare e Buxhetit prcaktohet nga Qeveria dhe bashk me llogaritprfundimtare t NJVV-ve dhe t fondeve i drgohen pr miratim Kuvendit tRepubliks s Maqedonis.

1.2.Hartimi i Buxhetit n njsit e vetqeverisjes vendore (NJVV)Vetqeverisja vendore sht vler themelore e rendit kushtetues t Republiks s

Maqedonis. Ajo sht e ndar nga pushteti shtetror t cilin e ushtrojn organetligjvnse, ekzekutive dhe gjyqsore. Kshtu e prkufizuar, vetqeverisja vendorepavarsin e vet e sendrton edhe nprmjet mvetsis n prgatitjen, n miratimin dhen realizimin e buxheteve, si dhe duke u financuar nga burimet e veta t t hyrave tparashikuara me ligj.

Me Ligjin e ri t vetqeverisjes vendore t vitit 2002 dukshm rriten kompetencat ekomunave, n radh t par n lmenjt e planifikimit urban dhe rural, t mbrojtjes s

mjedisit jetsor, t zhvillimit ekonomik vendor, t kulturs, t arsimit, t mbrojtjes


8/22

sociale dhe t mbrojtjes shndetsore. Financimi i kompetencave t NJVV-ve duhet trregullohet me Ligjin e ri t financimit t NJVV-ve, q duhet t nxirret n periudhn eardhshme.

Tani pr tani, financimi i njsive t vetqeverisjes vendore sht rregulluar me Ligjinpr buxhetet dhe me Ligjin pr vetqeverisjen vendore.

Punt q dalin nga kompetenca burimore e njsive t vetqeverisjes vendorefinancohen prej burimeve t veta t t hyrave t NJVV-ve t parashikuar me ligj, prejburimeve t tjera t t hyrave t prcaktuara me ligj si dhe prej mjeteve plotsuese tRepubliks. Mjetet e siprprmendura NJVV-t i posedojn n mnyr t pavarur,Repuplika ndrkaq ushtron mbikqyrjen e harxhimit t destinuar t mjeteve q isiguron ajo n rastet kur NJVV-ve u besohen punt nga kompetenca e organeve tadministrats shtetrore.

Sipas Ligjit pr buxhetet,t hyrat e njsive t vetqeverisjes vendore sigurohen: nga tatimet: tatimi mbi pasurin, tatimi mbi trashgimin dhe mbi pasurit t

dhuruara dhe tatimqarkullimi i pasurive t patundshme dhe i t drejtave; nga taksat komunale; nga t hyrat prej donacioneve, nga vendi ose nga bota (mallra dhe para); nga t hyrat e tjera q u jan ceduar buxheteve t NJVV-ve n prputhje me ligjet e

posame; nga t hyrat plotsuese t Buxhetit t Republiks n prputhje me ligj t posam.

Njsit e vetqeverisjes vendore mund t marrin hua nga Buxheti i Republiks, prt kaprcyer shprpjestimin e t hyrave dhe t shpenzimeve, q duhet t kthehen deri

n fund t vitit fiskal.

T hyrat e qytetit t Shkupit, si njsi e veant e vetqeverisjes vendore, sigurohen nnj mas prej 38,5 % t t hyrave t tatimeve dhe t taksave t realizuara n rajonin eqytetit. T hyrat burimore t njsive t vetqeverisjes vendore n rajonin e qytetit tShkupit prcaktohen mbi bazn e pjesmarrjes s tyre n numrin e prgjithshm tbanorve n shkall t komunave nga t cilat kan buruar.

T hyrat dhe shpenzimet e NJVV-ve prcaktohen me buxhet. Hartimi, miratimi,ndryshimi dhe zbatimi i buxhetit rregullohet me statutin e NJVV-ve dhe n prputhjeme ligjin. Buxheti i NJVV-ve prgatitet mbi bazn e politiks makroekonomike dhe

projeksionit t agregateve makroekonomike. Pr prgatitjen e buxhetit t NJVV-s dhepr drgimin e tij kshillit prgjigjet prefekti i NJVV-s. Buxheti i NJVV-s nuk duhett prmbaj deficit buxhetor. Buxhetet e NJVV-ve i prmbajn edhe t hyrat edheshpenzimet e veprimtarive plotsuese (vetfinancuese) t shfrytzuesve q nukfinancohen nga buxheti i NJVV-s. Kjo risi sht vn n prdorim duke filluar prejvitit 2003, me qllim q n buxhetet e NJVV-ve t evidencohen edhe t hyrat edheshpenzimet mbi t gjitha bazat n shkall t NJVV-s. Kshilli i NJVV-s miratonbuxhetin e NJVV-s dhe llogarin prfundimtare t buxhetit me shumicn e numrit tprgjithshm t antarve t kshillit, n seancn n t ciln prania e publikut nuk mundt prjashtohet. Buxheti pr vitin fiskal t ardhshm miratohet jo m von se deri m31.12. t vitit n vazhdim, e po qe se nuk miratohet bhet financimi i prkohshm, por jo

m von se deri m 31 mars. Po qe se buxheti nuk miratohet as brenda tre muajve,


9/22

Qeveria, me propozimin e Ministris s Financave, do ta shprndaj kshillin dhe do tshpall zgjedhje t reja. Pr ta ndjekur konsumin publik t prgjithshm t shtetit,NJVV-t kan pr detyr q buxhetin e miratuar t NJVV-s tia drgojn Ministris sFinancave brenda 15 ditve nga data e miratimit t tij.

Sipas Ligjit pr buxhetet, shpenzimet e buxheteve t NJVV-ve prbhen: nga shpenzimet vijuese (rrogat, mditjet dhe kompensimet; shpenzimet pr mallrat

dhe pr shrbimet; transferet vijuese dhe pagesat e kamatave); nga shpenzimet kapitale (blerja e mjeteve kapitale dhe transferet kapitale); dhe nga kthimi i kryegjs pr huat e marra.

Kontrollin e veprimtaris materiale dhe financiare t komuns e kryen Ministria eFinancave, kurse revizionin e veprimtaris materiale dhe financiare t komunave ekryen Enti Shtetror pr Revizion, n prputhje me Ligjin pr Revizion Shtetror.

2. Sistemi i kontrollit dhe i revizionit financiar3. 1. Revizioni n kuadr t pushtetit ekzekutivN sistemin e revizionit ka tre nivele t cilat dallohen nga prfshirja, objekti i

revizionit, qasja dhe subjektet q jan objekt revizioni. Niveli i par i revizionitorganizohet n vet institucionin si revizion i brendshm. N nivelin e dyt institucionete pushtetit ekzekutiv jan objekt revizioni nga nj organizat e posame n kuadr tpushtetit ekzekutiv (tipik nga Ministria e Financave). Niveli i tret i revizionit paraqetrevizionin e pushtetit ekzekutiv nga pushteti ligjvns dhe organizohet n mnyr t tillq me kushtetut ose me ligj autorizohet institucioni i posam jasht pushtetit

ekzekutiv pr ta kryer revizionin e pushtetit ekzekutiv.

Pr tu prmirsuar efektet e revizionit nevojitet t shkurtohet koha e kryerjes srevizionit deri n marrjen e veprimeve korrigjuese dhe pr tu ruajtur karakteriobjektiv i revizorve. Revizioni i brendshm siguron informata m t shpejta dhe bn tmundur mnjanimin e shpejt t parregullsive, por ka nj prfshirje t kufizuar dhepotencialisht mund t jet m pak objektiv. Revizioni t cilin e kryen organizata eposame e pushtetit ekzekutiv ka nj objektivitet m t madh, por efektiviteti varet met madhe nga vllimi i autorizimeve q i ka dhn vet pushteti ekzekutiv. Objektivitetim i madh dhe prfshirja m e gjer realizohet nprmjet revizionit t cilin e zbatonpushteti ligjvns ndaj pushtetit ekzekutiv, por mund t kaloj nj koh e gjat prej

konstatimit t parregullsive e deri te marrja e masave pr mnjanimin e tyre, gj qmund ta paksoj efektivitetin e revizionit.

N Republikn e Maqedonis me Ligjin pr buxhetet sht prcaktuar detyrimi ivendosjes s revizionit t brendshm nga shfrytzuesit e mjeteve t Buxhetit tRepubliks, t buxhetit t NJVV-s dhe t buxheteve t fondeve. Revizort e brendshmi cakton funksionari, prkatsisht personi udhheqs i ktyre subjekteve, pas marrjesparaprake t plqimit t Qeveris. Revizori i brendshm e konstaton rregullsin eharxhimit t mjeteve, dokumentimin e transaksioneve dhe zbatimin e dispozitave ligjoredhe t akteve e t rregullave t brendshme. Pr revizionin e kryer revizori i brendshmharton procesverbal dhe urdhron me aktvendim q parregullsit e konstatuara t

mnjanohen brenda afatit t caktuar. Procesverbali dhe aktvendimi i drgohen


10/22

funksionarit, prkatsisht personit udhheqs si dhe ministrit t Financave. Po qe serevizori i brendshm konstaton shkelje ose vepr penale ka pr detyr t paraqeskrkes, prkatsisht kallzim pr ngritjen e procedurs kundrvajtse, prkatsisht tprocedurs penale.

Ministria e Financave kryen revizionin e t gjith shfrytzuesve t mjeteve tBuxhetit t Republiks, t buxheteve t NJVV-ve dhe t fondeve. Revizort qendror icakton ministri i Financave, pas marrjes paraprake t plqimit t Qeveris. Ministri iFinancave cakton fushveprimin dhe mnyrn e kryerjes s revizionit t brendshm.

Revizionin e pushtetit ligjvns mbi pushtetin ekzekutiv e kryen institucioni iposam Enti Shtetror pr Revizion, si institucion q sht jasht institucioneve tpushtetit ekzekutiv.

1.2.Revizioni shtetror1.2.1. Prfshirja dhe objektivat

Revizioni shtetror n punn e vet hulumton, prcakton dhe paraqet raporte prrregullsin e harxhimit t mjeteve publike, d.m.th. konstaton nse harxhimi i mjetevesht n prputhje me autorizimet dhe me destinimet e prcaktuara me dispozitatligjore. Pr dallim nga revizioni i rregullsis (harmonizimi i harxhimit me dispozitatligjore), revizioni i suksesit hulumton, prcakton dhe raporton lidhur me harxhiminekonomik, efektiv t mjeteve si dhe pr efektivitetin e tyre.

Gjat revizionit t rregullsis objekt krkimi jan raportet financiare dhe

dokumentacioni kontabl i subjekteve q jan objekt revizioni. Nprmjet kontrollit traporteve, t dokumenteve t transaksioneve dhe t akteve interne lidhur me kontrollindhe vendosjen, revizioni shtetror e prcakton prgjegjsin financiare t subjektit qsht objekt revizioni. Nprmjet prfshirjes s pushtetit ekzekutiv me revizionprcaktohet edhe prgjegjsia financiare e pushtetit ekzekutiv n trsi. Revizioni irregullsis u kushton nj vmendje prkatse edhe funksioneve revizore interne tsubjektit dhe rregullsis s vendimeve administrative.

Revizioni i suksesit prcakton nse subjekti n veprimtarin e vet u shtprmbajtur parimeve administrative t miratuara, praktiks dhe politiks s qeverisjes.Ky aspekt i revizionit konstaton se a jan shfrytzuar n mnyr efektive resurset

njerzore, financiare dhe sistemet informative t subjektit dhe rekomandon masa prmnjanimin e dobsive. Pjes m t ndrlikuar t revizionit t suksesit paraqet vlersimii efektivitetit t puns, me fjal t tjera nse subjekti q sht objekt revizioni i realizonobjektivat e prcaktuara nga shoqria.

Nj theks i veant i revizionit t efikasitetit dhe t efektivitetit sht vn mbiprogramet qeveritare. Me qllim t prfshirjes m t plot, objekt revizioni t rregullsisdhe t suksesit duhet t jen edhe ndrmarrjet publike. Kjo rezulton nga pikpamja sendrmarrjet publike jan pa kusht prgjegjse para trupit suprem ligjvns, pavarsishtnga shkalla e mvetsis s tyre, nga mnyra e konstituimit dhe nga veprimtarit q iushtrojn.


11/22

1.2.2. PavarsiaBaz ligjore pr formimin e revizionit shtetror paraqet kushtetuta e nj vendi ose

ligji i posam, si sht rasti n Republikn e Maqedonis. Revizioni shtetror m sshpeshti sht i organizuar n mnyr t till q sht i pavarur nga pushteti ekzekutivdhe i paraqet raport pushtetit ligjvns, me ka sht potencuar roli i revizionitshtetror si funksion nprmjet t cilit ruhet dhe prparohet prgjegjsia ndaj publikutpr harxhimin e mjeteve t grumbulluara nga kontributet publike. N disa venderevizioni shtetror organizohet si pushtet gjyqsor, kurse revizort shtetror kan tnjjtin status sikurse gjyqtart.

Pr ta realizuar me sukses funksionin e vet, revizioni shtetror duhet t organizohetn mnyr t till q t siguroj pavarsi si nga pushteti ligjvns dhe nga pushtetiekzekutiv, ashtu edhe nga subjektet q jan objekt revizioni. Pavarsia e prcaktuar nmnyr institucionale ka rndsi pr kryerjen e papenguar t revizionit, por edhe pr

kredibilitetin e rezultateve t tij.

Revizioni shtetror i paraqet raport pushtetit ligjvns kshtu q, n punn e vetsht e natyrshme t bashkpunoj ngusht me pushtetin ligjvns.

Kjo n disa vende sht potencuar edhe me pjesmarrjen e revizionit shtetror ndisa veprimtari t cilat nuk ndrlidhen drejtprsdrejti me revizionin, si pr shembullgrumbullimi i t dhnave, ndihma e antarve t kuvendit pr ti kuptuar raportet, nhulumtimet, informimi i kuvendit lidhur me projektbuxhetin e shtetit, pjesmarrja npunn e komisioneve ligjvnse etj. Megjithkt, prkundr udhzimit pr tbashkpunuar ngusht me pushtetin ligjvns, revizioni shtetror duhet ta ruaj

pozicionin e vet t pavarur pr shkak t rrezikut nga ndikimi i interesave politike ndajveprimtarive t tij. N kt kontekst, revizioni shtetror duhet t jet i pavarur nprgatitjen e programeve dhe t planeve t revizioneve, si dhe me rastin e prcaktimit tprparsive dhe t objektivave t revizioneve.

Revizioni shtetror sht revizor ekstern (i jashtm) i pushtetit ekzekutiv. Ai, krahasfunksioneve t tjera, ka pr detyr ta vlersoj funksionin kontrollues q e ka vendosurpushteti ekzekutiv si revizion intern (i brendshm) te subjektet e veta, prkatsisht sirevizion i subjekteve t veta nga institucioni i pushtetit ekzekutiv (m s shpeshtiMinistria e Financave). Pavarsia ndaj pushetit ekzekutiv realizohet duke iu shmangurpjesmarrjes n cilindo organ t pushtetit ekzekutiv, duke siguruar mjete t duhura pr

punn e vet pavarsisht nga gjendja financiare n t ciln ndodhet pushteti ekzekutiv,duke pasur qasje t plot n lokalet dhe n evidencat e subjekteve t pushtetit ekzekutiv,si dhe nprmjet nj procedure t veant t emrimit, t shkarkimit dhe t zgjatjes smandatit q nuk kan t bjn me rregullativn sipas s cils punon pushteti ekzekutiv.Pavarsia e revizionit shtetror nga pushteti ekzekutiv sht shtje thelbsore prfunksionimin efektiv dhe objektiv t tij, si dhe pr pranimin nga shoqria t rezultatevet pasqyruara n raporte.

Kjo q u tha m sipr nuk do t thot se revizioni shtetror nuk duhet tbashkpunoj me pushtetin ekzekutiv. Prkundrazi, bashkpunimi n form tmendimeve profesionale dhe t ndihms profesionale, posarisht n lmin e

legjislacionit financiar ka nj rndsi t veant pr reformat n shoqri.


12/22

Pavarsia e revizionit shtetror nga subjekti i revizionit sht parakusht probjektivitetin e procedurs dhe t raportit. Kjo arrihet me detyrimin e prcaktuar meligj pr institucionin e revizionit shtetror dhe pr revizort shtetror pr t mos marrpjes n punn dhe n administrimin e subjektit t revizionit. Revizort q jan n lidhjefarefisnie ose n ndonj lloj tjetr lidhjeje me udhheqjen e subjekteve nuk do t duhejt merrnin pjes n revizion. Revizioni shtetror nuk prgjigjet para udhheqjes ssubjektit dhe ka liri t plot n prcaktimin e prfshirjes s revizionit dhe tprocedurave revizorike.

1.2.3. Enti Shtetror i RevizionitEnti Shtetror i Revizionit (Enti), si organ i Republiks, i ushtron punt e revizionit

shtetror sipas programit vjetor t cilin e prcakton vet. Buxheti i Republiks sMaqedonis, buxhetet e fondeve dhe buxhetet e njsive t vetqeverisjes vendore sht edomosdoshme q nj her n vit t jen objekt i revizionit shtetror. Krahas organeve

shtetrore dhe organeve t NJVV-ve, objekt i reviziont shtetror jan edhe raportetfinanciare t ndrmarrjeve publike, BPRM-ja, agjencit, institucionet e themeluara meligj dhe ndrmarrjet n t cilat shteti sht aksionar mbizotrues. Pr revizionet ekryera dhe pr punn e vet Enti Shtetror i Revizionit harton raport dhe ia paraqetKuvendit t Republiks s Maqedonis jo m von se shtat muaj pas afatit t paraqitjess raporteve financiare vjetore. Mjetet pr financimin e puns s Entit sigurohen ngaBuxheti i Republiks s Maqedonis. Pr punt e revizionit te personat juridik te tcilt pjesmarrja e shtetit mbizotron, te ndrmarrjet publike, n BPRM, si dhe nagjencit, n fondet dhe n institucionet t themeluara n prputhje me ligjet e posame,Enti arkton kompensimin n prputhje me tarifn. Pr tarifn e Entit jep plqimKuvendi i Republiks s Maqedonis.

Punn e Entit e udhheq revizori shtetror kryesor me mandat prej dhjet vitesh.Revizori shtetror kryesor e ka zvendsin e vet. Kuvendi i Republiks s Maqedonis izgjedh dhe i shkarkon revizorin shtetror kryesor dhe zvendsin e tij. Pr tiushmangur ndikimit politik dhe animit me rastin e vendosjes (konflikti i interesave),funksionet revizor shtetror kryesor dhe zvendsi i tij nuk mund t ndrlidhen meprkatsi partiake, duke u br antar t kshillave drejtues, t kshillave mbikqyrsdhe t organeve t tjera t institucioneve dhe t personave juridik, si dhe duke ushtruarndonj funksion apo profesion tjetr publik. Revizori shtetror kryesor i miraton aktetpr organizimin dhe pr sistematizimin e detyrave t puns dhe i emron revizort eautorizuar.

Revizionin shtetror e kryejn revizort e autorizuar q jan t punsuar n Ent.Revizort e autorizuar jan persona profesional (ekonomist ose jurist t diplomuar)t cilat posedojn certifikat pr revizor shtetror t autorizuar. Certifikata merretduke dhn provim profesional para komisionit t cilin e krijon revizori shtetrorkryesor, sipas programit t cilin e miraton ministri i Financave. Kusht pr ta dhnprovimin sht prvoja pesvjeare e puns n punt e kontabilitetit dhe n puntfinanciare, prkatsisht prvoja trevjeare e puns n revizion dhe n kontroll. Revizorishtetror i autorizuar nuk duhet t jet antar i organeve t institucioneve dhe tpersonave juridik. Gjat revizionit, revizori shtetror i autorizuar i zbaton standardetrevizorike t Organizats Ndrkombtare t Institucioneve Revizorike Supreme


13/22

(INTOSAI) q jan pranuar si standarde revizorike gjat kryerjes s revizionit shtetrorn Republikn e Maqedonis.

Vet procedura e revizionit shtetror prmban kqyrjen e dokumentacionitkontabl, t dokumentacionit financiar si dhe t dokumentacionit tjetr t subjektit,memundsi pr hyrje t lir n lokalet si dhe bashkpunimi i plot i prfaqsuesve tsubjektit q sht objekt i revizionit shtetror. T dhnat e marra kan trajtimin esekretit t puns dhe revizori nuk ka t drejt ti prdor ato pr t krijuar dobipasurore apo dobi tjetr pr vete ose pr ndonj subjekt tjetr. Pr tiu shmangurkonfliktit t interesave, revizori nuk duhet t kryej revizioni te subjekti tek i cili shtaksionar ose investues i kapitalit, po qe se paraprakisht ka qen n marrdhnie pune,po qe se nuk kan kaluar pes vjet, po qe se ka lidhje farefisnie apo n qoft se ka marrpjes n mbajtjen e evidencave t librave t puns apo n hartimin e llogaris vjetoredhe t raporteve financiare t subjektit q sht objekt revizioni.

N baz t revizionit t br, revizori prpilon raportin paraprak pr t cilin subjektimund t bj vrejtje brenda 15 ditve nga data e marrjes s tij. Raporti prfundimtar idrgohet subjektit t revizionit, ministris prkatse, prkatsisht fondit. Subjekti mundt paraqes kundrshti ndaj raportit prfundimtar pr t ciln vendos revizori shtetrorkryesor (kryerevizori shtetror).

N procedurn e revizionit shtetror Enti mund t angazhoj edhe personaprofesional t jashtm. Lidhur me shtje t caktuara ata mund ti paraqesinmendimet e veta, por megjithkt prgjegjsia pr mendimin e dhn n raport i takonvet Entit.

Revizionin e mnyrs s harxhimit t mjeteve t Entit Shtetror t Revizionit e kryenrevizori i autorizuar i caktuar nga ministri i Financave.

2. Tatimet dhe sistemi tatimorBazueshmria e tatimit qndron n nevojn e sigurimit t burimeve t mjeteve pr

ushtrimin e funksioneve vitale t shtetit. Pr t siguruar mjete, shteti s pari duhet tiprcaktoj veprimtarit ekonomike, ku do t kryhet tatimi. N fillimet e tatimit burimm i madh i t hyrave kan qen taksat doganore dhe kompensimi i shfrytzimit trrugve, q jan dy veprimari n t cilat transaksionet mund t mbikqyren leht.Shum m von aplikohet tatimi mbi t hyrat (pr shembull n Britani qysh n vitin

1840), kurse tatimet bashkkohore, si pr shembull tatimi mbi vlern e shtuar, aplikohetn shekullin njzet (prsri e marrim si shembull Britanin, ku ky tatim sht aplikuarn vitin 1970).

Edhe pse pr tatimet ka disa prkufizime, mund t thuhet se tatimi sht dhnie npara, t ciln shteti e grumbullon prej individve dhe prej personave juridik mbi bazne pushtetit t vet, pa kundrshprblim t drejtprdrejt, pr ti mbuluar shpenzimetpublike.

Marr n trsi, tatimet ndahen n tre grupe: tatimet e drejtprdrejta (tatimet mbi thyrat),tatimet e trthorta (tatimet mbi konsumin) dhetatimet mbi pasurin.


14/22

Tatimet e drejtprdrejta jan ato tatime me t cilat tatohen t hyrat, qofshin ato t hyraq rezultojn nga puna (rrogat), nga renta, nga dividentat ose nga kamata. Edhekontributet q paguhen pr sigurim pensional dhe shndetsor, jan nj lloj i tatimeve tdrejtprdrejta. Tatimet e drejtprdrejta nuk i paguajn vetm personat fizik, por edhepersonat juridik si tatimfitime.

Tatimet e trthorata jan ato tatime q prllogariten dhe q arktohen mbiqarkullimin e mallrave dhe t shrbimeve. Gjithsesi m i rndsishm sht tatimi mbivlern e shtuar q prllogaritet dhe q arktohet n t gjitha fazat e prodhimit dhe tkonsumit. Akcizat jan tatim i posam mbi konsumin e llojeve t caktuara t mallravesi jan alkooli, cigaret, lnda djegse etj. N tatimet mbi konsumin bjn pjes edhetaksat doganore.

Tatimet mbi pasurin, sikurse edhe tatimet mbi t hyrat nga pasuria dhe ngatatimqarkullimi i pasuris jan burimet kryesore t t hyrave t njsive t vetqeverisjes

vendore. Ato paraqesin tatime q prllogariten dhe q arktohen pr pasurin epersonave.

Nj prej shtjeve m t rnda lidhur me tatimin sht shtja e drejtsis statimit. Barazia horizontale n trajtimin e detyruesve tatimor nnkupton trajtimin enjjt t t barabartve sipas fuqis ekonomike, kurse barazia vertikale nnkuptontatimin m t madh t atyre q kan m shum. Barazia vertikale nnkupton aplikimin eshkallve progresive gjat tatimit.

N aplikimin e pozicioneve tatimore duhet t merret parasysh fakti se atondikojn n rritjen e t hyrave nga tatimet vetm deri n nj pik t caktuar pas s cils,

si rrjedhoj e rnies s krkess, prkatsisht e humbjes s motivacionit pr rritjen efitimit, shuma e tatimit t arktuar paksohet. Edhe tatimet e larta ndikojn negativishtn prodhim, n konsum dhe n rritjen e veprimtaris ekonomike dhe i nxisin detyruesittatimor q t gjejn mnyra pr ta evituar pagimin e tatimit (evazioni tatimor).

Tatimet kan nj domethnie t madhe nga pikpamja e mundsis sgrumbullimit t t hyrave pr shtetin. Pjesmarrja e tyre n t hyrat e prgjithshme q igrumbullon shteti nga burimet e vendit sht shum e madhe. S kndejmi, rezultonrndsia e prcaktimit t sistemit t tatimeve q do t jet efektiv, q nuk do t shkaktojrnien e prodhimit dhe t konsumit dhe q do ta promovoj parimin e drejtsis ntatim. N praktik kjo arrihet duke zgjeruar bazn tatimore, duke zgjeruar shkallt e

ulta tatimore dhe me numr sa m t vogl t lirimeve tatimore.

Dispozitat ligjore lidhur me tatimet duhet t jen t qarta, t padyshimta dheleht t kuptueshme pr detyruesit tatimor. Sistemi tatimor nuk do t duhej t psontendryshime t shpeshta.

Administrata tatimore duhet t aftsohet, t orientohet drejt reformave dhe duhett jet e pajisur mir q tu prgjigjet n mnyr efektive detyrave lidhur megrumbullimin e tatimeve. Pr shkak t paksimit t shpenzimeve dhe zhvillimit tkulturs tatimore, duhet br prpjekje q vet detyruesit tatimor ta prcaktojndetyrimin pr ta paguar tatimin. Administrata tatimore duhet t veproj te detyruesittatimor n mnyr edukuese.


15/22

N Republikn e Maqedonis punt rreth prcaktimit dhe arktimit t tatimeve dhe tllojeve t tjera t t hyrave publike i ushtron Drejtoria e t Hyrave Publike (DHP).DHP-ja sht organ n prbrje t Ministris s Financave me cilsi t personit juridik.Njsi organizative t DHP-s jan drejtoria e prgjithshme, drejtorit rajonale, degttatimore dhe zyrat tatimore. Drejtorin e DHP-s dhe zvendsin e tij i emron dhe ishkarkon Qeveria e Republiks s Maqedonis. Mjetet pr ushtrimin e punve t DHP-s sigurohen nga Buxheti i Republiks s Maqedonis.

1.1.Tatimet e drejtprdrejta1.1.1. Tatimi personal mbi t ardhuratTatimi personal mbi t ardhurat paguhet pr t hyrat neto nga t gjitha burimet,

me prjashtim t atyre t hyrave q prjashtohen me ligj nga tatimi.

T ardhurat q i nnshtrohen tatimit prcaktohen me ligj dhe ato prbhen ngat hyrat e poshtshnuara q i ka realizuar detyruesi tatimor n vend dhe n botn ejashtme:

1. t ardhurat vetjake;2. t hyrat nga veprimtaria bujqsore;3. t hyrat nga veprimtaria e pavarur;4. t hyrat nga pasuria dhe nga t drejtat pasurore;5. t hyrat nga t drejtat e autorit dhe nga t drejtat prej pronsis industriale;6. t hyrat nga kapitali;7. fitimi kapital, me prjashtim t fitimit kapital t realizuar nga shitja e letrave me

vler;8. fitimet nga lojrat e fatit dhe nga lojrat e tjera shprblyese; dhe9. t hyrat e tjera.

T hyrat e siprprmendura nuk sht e thn t jen realizuar vetm n para,por edhe n natyr dhe n letra me vler ose n ndonj lloj tjetr.

T ardhurat e caktuara bjn prjashtim nga detyrimi i pagimit t tatimit mbi tardhurat. Kto t ardhura jan numruar n mnyr taksative n ligj. Marr n trsi,kto jan t ardhurat q realizohen mbi bazn e shprblimeve, t bursave, t mbrojtjessociale, t mbrojtjes s fmijve, t ndihms sociale, t shtess invalidore, si dhe llojet e

tjera t ndihmave, t shtesave t vajtjes n pension, t shtesave t ndrprerjes s puns.Duhet thn se tatimi mbi t ardhurat nuk paguhet pr kamatat n baz t huavepublike, pr kamatat n baz t detyruesve shtetror si dhe pr kamatat mbi depozitate kursimit, mbi llogarit rrjedhse dhe mbi depozitat me t par.

Detyrues i tatimit mbi t ardhurat sht personi fizik, tregtari individ, personifizik q merret me vepritmari bujqsore, me veprimtari zejtare ose me ndonj profesiont lir.

Periudha tatimore pr t ciln prcaktohet tatimi mbi t ardhurat sht vitikalendarik. Gjat vitit paguhet paradhnia e tatimit ose tatimi paguhet mbi bazn e


16/22

aktvendimit t organit pr t hyrat publike. N fund t vitit bhet prllogaritjaprfundimtare e tatimit mbi t ardhurat.

Bazn ttimore e paraqesin t ardhurat t paksuara pr kontributet e sigurimitpensional dhe invalidor, t sigurimit shndetsor dhe t punsimit, si dhe kontributet esigurimit pensional dhe invalidor vullnetar t paguara nga tatimpaguesit. Lirimipersonal gjat prllogaritjes vjetore t tatimit mbi t ardhurat sht 30.000 denar dheshpallet n fillim t vitit nga ministri i Financave. Paksimet nuk u njihen tatimpaguesvet cilt nuk jan rezident t Republiks s Maqedonis me rastin e prllogaritjes statimit mbi t ardhurat pr t ardhurat e realizuara n Republikn e Maqedonis.

Me rastin e prllogaritjes s tatimit mbi t ardhurat prdoret shkalla prej 15 %pr t ardhurat pr tatim deri 360.000 denar dhe 18 % pr t ardhurat pr tatim mbi360.000 denar.

N Ligjin pr tatim personal mbi t ardhurat jan prcaktuar hollsisht tardhurat e siprthna prej piks 1 deri te pika 9, si dhe zbritjet dhe mnyra eprllogaritjes s bazs tatimore pr llojet e caktuara t t ardhurave.

Prcaktimin dhe arktimin e tatimit personal mbi t ardhurat e kryen organi prt hyra publike. Pr tatimpaguesit mbahet regjistr i veant n t cilin prfshihen tdhnat q paraqesin rndsi pr prcaktimin e detyrimit tatimor.

Po qe se tatimi mbi t ardhurat nuk paguhet brenda afateve t prcaktuara meligj, tatimpaguesi paguan kamat.

Arktimi i tatimit mbi t ardhurat mund t bhet detyrimisht po qe setatimpaguesi, detyrimet n baz t tatimit mbi t ardhurat nuk i paguan vullnetarishtdhe brenda afatit t prcaktuar me ligj. Arktimi i detyrueshm prbhet ngainventarizimi dhe nga shitja e pasuris nprmjet ankandit publik me procedurn tparashikuar me ligj.

3.1.2. Tatimfitimi

Tatimfitimin e prllogarit dhe e paguan personi juridik i cili ushtron veprimtarin vend dhe n botn e jashtme. Prllogaritjen dhe pagimin e tatimfitimit e kryen vetpersoni. Tatimi prllogaritet sipas shkalls prpjestimore (nuk ka tatim progresiv).

Baz pr prllogaritjen e tatimfitimit sht fitimi q prcaktohet n bilancintatimor si dallim ndrmjet t hyrave t prgjithshme dhe shpenzimeve t prgjithshmet tatimpaguesit. T hyrat dhe shpenzimet e prgjithshme prcaktohet n prputhje medispozitat e kontabilitetit, me standardet ndrkombtare t kontabilitetit dhe nprputhje me ligjin me t cilin rregullohet tatimfitimi.

N Ligjin pr tatimfitimin jan prcaktuar shpenzimet q njihen si pozicionezbritse pr t ardhur n shumn e fitimit q e ka realizuar personi juridik gjat nj vitikalendarik. Si rregull, vetm shpenzimet q jan br pr t ushtruar veprimtari njihensi pozicione zbritse. Me zgjidhjet ligjore pr tatimfitimin synohet thjeshtsimi i

prllogaritjes s tatimit, synohet q prfshirja e bazs tatimore t jet sa m e gjer,


17/22

kurse lehtsimet dhe lirimet tatimore t jen n funksion t nxitjes s investimeve nveprimtari dhe t hyrjes s kapitalit t huaj n vend. Tendenc e vendeve t zhvilluarasht q shkalla tatimore t ulet dhe t barazohet me shkalln tatimore t prgjithshmeq zbatohet gjat prllogaritjes s tatimit personal mbi t ardhurat.

Shkalla e tatimfitimit sht 15 %. Si tham m sipr, shkalla tatimore etatimfitimit n Republikn e Maqedonis sht mjaft e ult n krahasim me shkallttatimore q zbatohen n vendet e Europs.

Lehtsimet tatimore jan n form t paksimit t bazs tatimore, t lirimit ngadetyrimi i pagimit t tatimfitimit ose t paksimit t tatimit t prllogaritur. Nprmjetlehtsimeve tatimore bhet nxitja e investimit t srishm t fitimit n veprimtari(riinvestimi), nxiten investimet e huaja dhe investimet n rajonet e caktuara t vendit(zonat kodrinore-malore, zonat kufitare etj.), investimet n letrat me vler etj.

Kontrollin e mnyrs s prllogaritjes, derdhjen dhe kthimin e tatimfitimit tderdhur m tepr e kryen organi i t hyrave publike.

3.2. Tatimet e trthorta

3.2.1. Tatimi mbi vlern e shtuar (TVSH)

Tatimi mbi vlern e shtuar sht tatim i konsumit dhe prllogaritet e paguhet n tgjitha fazat e prodhimit dhe t qarkullimit, prve n rastet q prjashtohen me ligj.

Objekt i tatimit t TVSH-s sht qarkullimi i t mirave dhe i shrbimeve n vend dhe

importi i t mirave. Me qarkullimin e t mirave kuptohet kalimi i t drejts sdisponimit t pasuris materiale t tundshme dhe t patundshme, por edhe qarkullimiq sht i prcaktuar me ligj (qarkullimi i energjis elektrike, i gazit, nxemja dhe ftohja,lizingu, qarkullimi nga depot e konsignacionit, marrja e t mirave pr nevoja personale,ruajtja e t mirave pas pushimit t ushtrimit t veprimtaris ekonomike etj.).Qarkullimi i shrbimeve sht i prcaktuar si veprimtari e cila nuk paraqet qarkullim tmirash ose qarkullim shrbimesh t prcaktuar me Ligjin pr TVSH-n.

Tatimpagues sht personi i cili ushtron veprimtari ekonomike, vazhdimisht ose kohpas kohe. Organet shtetrore nuk jan tatimpagues pr pjesn e veprimtaris s tyre ecila paraqet ushtrim t funksioneve publike.

Detyrimi pr prllogaritjen dhe pr pagimin e TVSH-s lind vetm kur qarkullimikryhet n territorin e Republiks s Maqedonis, prkatsisht me rastin e importit t tmirave.

Baz tatimore e TVSH-s sht shuma e prgjithshme e kompensimit q sht fituarapo q do t fitohet pr qarkullimin. N bazn tatimore jan prfshir akcizat, taksatdhe shpenzimet e tjera t caktuara me ligje t posame, si dhe shpenzimet e varura tshitjes.

N prputhje me Ligjin pr TVSH-n ka disa lloje t lirimeve tatimore e pikrisht

lirimet tatimore n vend me dhe pa t drejt t zbritjes s tatimit paraprak dhe lirimet


18/22

tatimore gjat importit. Lirimet tatimore prcaktohen pr ti stimuluar degt dheveprimtarit e caktuara apo pr t mbrojtur standardin e jetess t konsumatorve.

Me rastin e prllogaritjes s TVSH-s zbatohen dy shkall tatimore: shkalla tatimoree prgjithshme prej 18 % dhe shkalla tatimore e privilegjuar. Shkalla tatimore eprivilegjuar zbatohet me rastin e prllogaritjes s TVSH-s te produktet q prdorenpr ushqimin e njerzve, te uji i pijshm i sistemeve publike t furnizimit dhe te botimett prcaktuara me ligj.

Tatimpaguesit jan t detyruar me ligj t mbajn evidenc n kontabilitetin e vet tqarkullimit e pikrisht pr bazn tatimore dhe pr detyrimin pr tatimin sipas shkallvetatimore, pr tatimin paraprak pr bazn tatimore dhe pr tatimin mbi t mirat eimportuara, pr lartsin e tatimit q duhet t paguhet etj. Baz pr evidenca janfaturat hyrse dhe dalse, dokumentet doganore apo dokumentet e tjera t caktuara.

3.2.2. Akcizat

Akcizat jan lloj i posam i tatimqarkullimit t llojeve t caktuara t produkteveq jan prkufizuar n ligjin prkats. Numri dhe llojet e produkteve t prfshira medetyrimin pr prllogaritjen dhe pr pagimin e akcizave ndryshon, por kryesisht ktojan produkte me karakteristika t caktuara, si pr shembull: prodhimi dhe qarkullimi ityre jan t rregulluar me prpikri nga autoritetet e pushtetit, mimet e tyre nuk janelastike (ngritja e mimit t produktit nuk ndikon shum n rnien e konsumit), pasojate konsumimit t tyre i vuan tr bashksia (ndotja e mjedisit t njeriut, rritja eshpenzimeve pr shrbime shndetsore, rritja e zhurms, shpenzime pr ndrtimin dhemirmbajtjen e rrugve) etj. sht tipike pr nj numr t madh tshteteve Detyrimi pr

prllogaritjen dhe pr pagimin e akcizave sht vendosur pr konsumin e pijevealkoolike, pr produktet e duhanit dhe pr lndt djegse motorike, si dhe pr produktet caktuara t prcaktuara si produkte luksoze.

Detyrues t akcizs jan prodhuesi, importuesi apo do pjesmarrs nqarkullimin e mallrave akcize, varsisht nga grupet e produkteve. Personat juridik dhefizik t cilt prodhojn mallra akcize apo t cilt ushtrojn qarkullimin e mallraveakcize kan pr detyr ti paraqesin krkes organit pr t hyrat publike pr turegjistruar n regjistrin e detyruesve t akcizave. Organi i t hyrave publike nxjerraktvendim pr tu regjistruar n regjistrin e detyruesve t akcizave.

Baz pr pagimin e akcizs sht mimi i shitjes n t cilin sht llogaritur akciza,mimi i shitjes i cili nuk prmban n vete akciz ose mimi i shitjes q sht deklaruarn ministrin kompetente. Gjat importit n bazn e pagimit t akcizs jan prfshirtaksat doganore dhe shpenzimet e tjera t importit.

Detyrimi pr pagimin e akcizs, si dhe pagimi i saj lind n astin e paraqitjes sdetyrimit t pagimit t takss doganore dhe t shpenzimeve t tjera t importit. N ktoraste akcizn e prllogarit dhe e arkton zyra doganore. Detyruesit e akcizs nqarkullimin e nnprodukteve t duhanit dhe t pijeve alkoolike akcizn e paguajn merastin e blerjes s pullave (banderolave) t kontrollit. Pr eksportin e kryer prodhuesi,prkatsisht importuesi i produkteve akcize ka t drejtn e kthimit t akcizs s paguar,

prkatsisht t drejtn e lirimit nga akciza.


19/22

Shkallt e akcizave pasqyrohen n prqindje (ad valorem), n shuma absolute dhe sipasnjsis s mass s produkteve. Shkallt e akcizave prcaktohen n tarif sipas numravetarifor n t cilat jan prcaktuar shkallt e akcizave sipas llojeve t veanta tprodukteve akcize.

Efektiviteti i arktimit t akcizs rritet me hapjen e zyrave tatimore n fabrikat qprodhojn mallra akcize (fabrikat e cigareve, prodhuesit e pijeve alkoolike dhebirrarit), si dhe me kontrollin doganor t prforcuar.

3.2.3. Shpenzimet doganore

Taksat doganore dhe shpenzimet doganore (debia doganore) jan detyrime qprllogariten dhe q paguhen gjat importit dhe eksportit t mallrave. Rndom, kto jan taksat doganore dhe shpenzimet e tjera me efekt t njjt dhe shpenzimet gjateksportit dhe importit t produkteve bujqsore.

Procedura doganore i prfshin veprimtarit e mposhtme: deklarimi i mallrave pr ti vn n qarkullim t lir; magazinimi; importi dhe eksporti i prkohshm; transiti; importi dhe eksporti; prcaktimi i debis doganore; arktimi, kthimi dhe lirimi nga pagimi i takss doganore.

Drejtoria doganore sht organ shtetror me kompetenc pr punt nga lmi idoganave. Drejtoria doganore sht organ n prbrje t Ministris s financave.Drejtorin dhe zvendsdrejtorin e Drejtoris doganore i emron dhe i shkarkonQeveria. Punt dhe detyrat e Drejtoris doganore kryhen nprmjet zyrave doganore sinjsi organizative t saj.

Taksa doganore paguhet sipas tarifs doganore. Me tarifn doganore caktohenshkallt q zbatohen me rastin e doganimit. N Ligjin doganor jan prcaktuarhollsisht shtjet q kan t bjn me prllogaritjen dhe me caktimin e takss doganore.sht tendenc e prgjithshme ulja e shkallve doganore, paksimi i numrit t shkallveq zbatohen dhe ngushtimi i vllimit t shkallve doganore.

Nga pagimi i takss doganore jan t liruar personat e huaj, si jan: shefat eshteteve dhe t qeverive t huaja dhe suita e tyre, organizatat ndrkombtare,prfaqsit diplomatike dhe konsullore t shteteve n Republikn e Maqedonis, tpunsuarit n organizatat ndrkombtare, shefat e prfaqsive diplomatike dhe antarte familjeve t tyre. Lirimi nga pagimi i takss doganore ka t bj me sendet pr nevojavetjake dhe/ose sendet q jan t destinuara pr nevoja zyrtare. Lirimet e tjera kan tbjn me personat fizik udhtar me bagazh vetjak, me sendet me vler t vogl qnuk jan pr strshitje, me barnat, me mjetet msimore, me pajisje dhe me mjetendihmse q i prdorin invalidt etj. Nga pagimi i taksave doganore jan t liruarpersona juridik t caktuar si jan Kryqi i Kuq i Republiks s Maqedonis,

organizatat zjarrfikse, shrbimet e shptimit, muzet, galerit artistike. Lirimi nga


20/22

pagimi i taksave doganore ka t bj me sendet q jan t destinuara pr ushtrimin eveprimtaris s ktyre organizatave. Taks doganore nuk paguajn as organetshtetrore, gjykatat dhe BPRM-ja pr importin e sendeve t caktuara nga Qeveria eRepubliks s Maqedonis.

3.3. Tatimet mbi pasurin

3.3.1. Tatimi mbi pasurin

Tatimi mbi pasurin paguhet pr posedimin e pasuris s tundshme dhe tpatundshme, si jan banesat, shtpit, siprfaqet e puns, ndrtesat administrative,shtpizat e piknikut, garazhet dhe objektet e tjera ndrtimore, toka e pandrtuar,automobilat e udhtarve me vllimin e motorit mbi 1,8 litra, mjetet e transportit(kamiont), traktort, kombajnat, objektet lundruese dhe aeroplant.

Tatimpagues i pasuris sht personi juridik dhe fizik i cili sht pronar i pasuris.

Baz tatimore sht vlera e pasuris n treg q e pasqyron tatimpaguesi nfletparaqitjen tatimore dhe q sht e pranuar nga organi i t hyrave publike.

Shkalla e tatimit mbi pasurin sht prpjestimore dhe arrin 0,1 %.

Te tatimi mbi pasurin zbatohen lirimet tatimore t prcaktuara me ligj q kant bjn me pasurin e organeve shtetrore, me KOM-in dhe me bashksit e tjerafetare, me siprfaqet pr ushtrimin e veprimtarive, me objektet infrastrukturore, metokn bujqsore q prdoret pr prodhimtari bujqsore etj. Zbritja e tatimit t

prllogaritur pr 50 % zbatohet pr tatimpaguesin e pasuris pr ndrtesn e banimitose pr banesn n t ciln ai jeton me antart e familjes.

Tatimpaguesi i pasuris i paraqet fletparaqitje tatimore organit t t hyravepublike n rajonin e t cilit ndodhet pasuria brenda 15 ditve nga data e krijimit tpasuris, prkatsisht deri m 31 janar t vitit pr t cilin kryhet prcaktimi i tatimit.Organi i t hyrave publike nxjerr aktvedim pr lartsin e tatimit dhe n krye t vitit iadrgon tatimpaguesit. Tatimi mbi pasurin paguhet do tre muaj.

3.3.2 Tatimi mbi pasurin e trashguar dhe mbi pasurin e dhuruar

Tatimi mbi pasurin e trashguar dhe mbi pasurin e dhuruar paguhet prpasurin e patundshme n baz t Ligjit pr trashgimi, prkatsisht n baz tmarrveshjes pr dhurimin e pasuris. Tatimi mbi pasurin e trashguar dhe mbipasurin e dhuruar paguhet edhe pr pasurin e tundshme kur vlera n treg e pasuriss trashguar, prkatsisht e pasuris s dhuruar e kalon shumn e caktuar tprcaktuar me ligj (rroga mesatare njvjetore n Republikn e Maqedonis n vitinparaprak).

Tatimpagues i pasuris s trashguar dhe i pasuris s dhuruar sht personi fizikdhe juridik rezident i Republiks s Maqedonis, i cili e trashgon pasurin,prkatsisht i cili pranon pasuri t dhuruar. Tatimpagues sht personi fizik i huaj pr


21/22

pasurin q e trashgon, prkatsisht pr pasurin q e pranon si dhurat n territorin eRepubliks s Maqedonis.

Baz tatimore paraqet vlera e pasuris n treg e prcaktuar nga organi i t hyravepublike, t paksuar pr debit dhe pr shpenzimet q e ngarkojn pasurin.

Detyrimi tatimor lind n astin kur aktvendimi i pasuris s trashguar meformn e prer, prkatsisht n ditn e lidhjes s marrveshjes pr dhurimin e pasuris.

Shkalla tatimore e tatimit t pasuris s trashguar dhe t pasuris s dhuruarsht prpjestimore, kurse lartsia e tatimit prcaktohet varsisht nga radhatrashguese: pr tatimpaguesit e radhs trashguese t dyt tatimi mbi pasurin etrashguar dhe mbi pasurin e dhuruar prllogaritet me shkalln prej 3 %, kurse prtatimpaguesit e radhs trashguese t tret dhe t cilt nuk jan n lidhje farefisnieshkalla tatimore sht 5 %.

Nga pagimi i tatimit mbi pasurin e trashguar dhe mbi pasurin e dhuruarlirohet trashgimtari, prkatsisht marrsi i pasuris nga radha trashguese e par. Mekushte t caktuara, t prcaktuara me ligj dhe pr pasurin e caktuar, lirimi tatimor vlenedhe pr trashguesin, prkatsisht marrsin e pasuris nga radha trashguese e dyt.Organet shtetrore, njsit e vetqeverisjes vendore, Kryqi i Kuq, bashksit fetare etj.,lirohen nga tatimi mbi pasurin e trashguar apo mbi pasurin e dhuruar.

Tatimpaguesi fletparaqitjen tatimore e paraqet brenda 15 ditve nga data elindjes s detyrimit tatimor. Fletparaqitja i drgohet organit t t hyrave publike nrajonin e t cilit ndodhet pasuria e patundshme e trashguar, prkatsisht n rajonin e

t cilit banon tatimpaguesi (pr pasurin e tundshme t trashguar). Gjykata, organit tt hyrave publike ia drgon n rrugn zyrtare aktvendimin e trashgimis i cili eprcakton tatimin me aktvendim. Tatimpaguesi tatimin e paguan brenda afatit ligjorpas marrjes s aktvendimit pr detyrimin tatimor t prcaktuar.

3.3.3. Tatimqarkullimi i pasurive t patundshme dhe i t drejtave

Tatimqarkullimi i pasurive t patundshme dhe i t drejtave paguhet me rastin ekalimit t s drejts s pronsis s pasurive t patundshme dhe t t drejtave mekompensim, me rastin e shkmbimit t pasurive t patundshme, si dhe me rastin efitimit t pasurive t patundshme n ndonj mnyr tjetr me kompensim ndrmjet

personave juridik dhe fizik.

Tatimpagues sht shitsi, prkatsisht pjesmarrsi i cili shkmben pasuri tpatundshme me vler m t lart.

Baz tatimore paraqet vlera n treg n astin e lindjes s detyrimit. Vlern etregut e prcakton organi i t hyrave publike.

Shkalla e tatimqarkullimit sht prpjestimore dhe arrin 3 %.

Tatimqarkullimi mbi pasurit e patundshme dhe mbi t drejtat nuk paguhet pr

llojet e veanta t qarkullimit t prcaktuara me ligj prej t cilave m i rndsishm pr


22/22

nxitjen e vepritmaris ekonomike sht lirimi me rastin e investimit t pasurive tpatundshme n kapitalin e shoqris aksionare, prkatsisht t shoqris me prgjegjsit kufizuar.

Tatimpaguesi pr tatimqarkullimin e pasurive t patundshme ka pr detyr tparaqes fletparaqitjen tatimore brenda afatit ligjor pas lindjes s detyrimit tatimor.Fletparaqitja tatimore i paraqitet organit t t hyrave publike n rajonin e t cilitndodhet pasuria e patundshme. Verifikim pr tatimin e paguar sht kusht pr kalimine pronsis s pasuris s patundshme dhe regjistrimi n librat e kadastrs. Organi i thyrave publike ia drgon tatimpaguesit aktvendimin e tatimit t prcaktuar.Tatimpaguesi e paguan tatimqarkullimin e pasurive t patundshme dhe t t drejtavebrenda afatit t caktuar me ligj pas marrjes s aktvendimit.

xx. sistemi buxhetor dhe tatimor

Documents