xfd|f] a'6jn
TRANSCRIPT
xfd|f] a'6jnsIff &
k|sfzsa'6jn pkdxfgu/kflnsfa'6jn, ¿kGb]xL, g]kfn
n]vsx¿
k|f= 8f= gf/fo0fk|;fb a]naf;]
8f= zflns/fd kf}8\ofn 8f= k|]dk|;fb ltjf/L
8f= gf/fo0fk|;fb kGy lvdfgGb e08f/L
dgf]hk|;fb ;fksf]6f uf]ljGb 1jfnL
;Dkfbsx¿
8f= zflns/fd kf}8\ofn
8f= k|]dk|;fb ltjf/L
8f= gf/fo0fk|;fb kGy
a'6jn pkdxfgu/kflnsfsf] lnlvt :jLs[ltlagf Jofkfl/s k|of]hgsf lglDt o;sf]
k'/} jf cf+lzs cª\s x'ax' k|sfzg ug{, kl/jt{g u/]/ k|sfzg ug{, s'g} ljB'tLo ;fwg
jf cGo k|ljlwaf6 clen]va4 ug{ / k|ltlnlk lgsfNg kfOg] 5}g . cGoyf k|ltlnlk
clwsf/;DaGwL sfg'gcg';f/ sf/afxL x'g] 5 .
n]vsx¿
k|f= 8f= gf/fo0fk|;fb a]naf;]
8f= zflns/fd kf}8\ofn 8f= k|]dk|;fb ltjf/L
8f= gf/fo0fk|;fb kGy lvdfgGb e08f/L
dgf]hk|;fb ;fksf]6f uf]ljGb 1jfnL
;Dkfbsx¿
8f= zflns/fd kf}8\ofn
8f= k|]dk|;fb ltjf/L
8f= gf/fo0fk|;fb kGy
k|sfzs M a'6jn pkdxfgu/kflnsf
a'6jn, ¿kGb]xL, g]kfn
;jf{lwsf/ M k|sfzsdf lglxt
;+:s/0f M lj=;+= @)&*, k|yd
d"No M ¿= ======÷–
d'b|0f÷ljt/s
xfd|f] egfOk|:t't kf7\ok':ts a'6jn pkdxfgu/kflnsfåf/f tof/ kfl/Psf] :yfgLo kf7\oj|md @)&^ sf ljifoj:t', If]q / j|mddf cfwfl/t /x]/ lgdf{0f ul/Psf] 5 . o; kf7\ok':tsdf :yfgLo k'/ftflŒjs, P]ltxfl;s, ;fdflhs, ;f+:s[lts, wfld{s, ko{6sLo :ynx¿ tyf ;]/f]km]/f]sf dxŒjk"0f{ :yn Pjd\ ljifoj:t'x¿ ;dfj]z ul/Psf] 5 . o; kf7\ok':tsdf s]Gb|Lo kf7\oj|mdn] ;d]6\g g;s]sf / :yfgLo cfjZostfsf] cfwf/df :yfgLo ljifoj:t'nfO{ ;dfj]z ul/Psf] 5 . o;df wfld{s, ;f+:s[lts ljljwtfleqsf] Pstf a'6jn pkdxfgu/kflnsfleqsf] ko{6sLo ;f}Gbo{nfO{ ljifoj:t'leq ;d]l6Psf] 5 .
a'6jn pkdxfgu/kflnsfcGtu{tsf ljBfnox¿af6 cfwf/e"t tx pQL0f{ u/]sf ljBfyL{n] cfGtl/s jf afx\o ko{6sx¿nfO{ dfu{bz{g ug{ ;Sg] kf7\oj|mdsf] ck]IffnfO{ o; kf7\ok':tsn] ;d]6]sf] 5 . ljBfno lzIffsf] dfWod efiff ljifodf afx]s g]kfnL jf cª\u|]hL b'j} efiffdf x'g ;Sg] s'/f k|fylds lzIff kf7\oj|mdn] Joj:yf u/]cg';f/ xfd|f] a'6jn kf7\ok':tsnfO{ g]kfnL / cª\u|]hL b'j} efiffdf pknAw u/fOPsf] 5 .
kf7\ok':tsdf afnaflnsfsf] pd]/, sIff / txut l;sfO:t/ km/s x'g] x'gfn] o; kIfdf klg Wofg k'¥ofOPsf] 5 . kf7\oj|md tyf kf7\ok':ts kl/jt{g lg/Gt/ k|lj|mof ePsfn] cfufdL lbgdf ;/f]sf/jfnf lgsfo, lzIfs, ljBfyL{, cleefjs, kf7s / ljåfg\x¿af6 k|fKt /rgfTds ;'emfjsf cfwf/df kl/dfh{g ub}{ hfg] k|lta4tf JoSt ub{5f}F . o;nfO{ lj|mofsnfkd'vL / ljBfyL{ s]lGb|t agfpg], /ª\uLg lrq /fVg] / l;h{gfTds Ifdtf j[l4 ug]{ vfnsf cEof; ;fdu|L ;d]6\g] tyf cfjZostfcg';f/ lzIf0f lgb]{zg lbOPsf] 5 . o; k':tsdf lj|mofsnfkcGt{ut /x]sf ;fd"lxs lj|mofsnfk tyf l;h{gf÷kl/of]hgfcGt{utsf lgb{]zgcg';f/ ljljw sfo{ u/L ljBfyL{nfO{ lzIf0f u/fpg' cfjZos /x]sf] 5 .
kf7\ok':ts lzIf0f l;sfOsf] dxŒjk"0f{ ;fwg xf] . o;af6 ljBfyL{n] kf7\oj|mdåf/f nlIft ;Ifdtf xfl;n ug{ d2t k'Ub5 . To;}n] o; kf7\ok':tsnfO{ ;s];Dd lj|mofsnfkd'vL / ?lrs/ agfpg] k|oTg ul/Psf] 5 . k|:t't kf7\ok':tsdf a'6jnsf] ;]/f]km]/f], ko{6sLo :ynx¿, xfd|f] ;+:s[lt, xfd|f] cf:yf, ;ª\3;+:yfx¿, of]u, k|fs[lts lrlsT;f tyf h8La'6Lnufotsf ljifoj:t'x¿nfO{ sIffut :t/sf cfwf/df j|mdzM ;d]l6Psf] 5 . kf7\oj|mdsf] d"n dd{nfO{ ;Daf]wg ug]{ lsl;dsf sljtf /rgf u/L cd"No ;xof]u ug'{x'g] cfb/0fLo sljx¿ df]bgfy k|l>t, ?b| 1jfnL, gf/b uf}td, slj/fh kf}8]n, jf;'b]j kf08]o, /~h' uf}td l3ld/], ;lGhtf cfrfo{k|lt xflb{s cfef/ k|s6 ub{5f}F . ;fy} xfd|f] cg'/f]wdf ljifoj:t'cg'?ksf sljtf /rgf ul/lbg'x'g] ?b| 1jfnL / gf/b uf}tdnfO{ ljz]if cfef/ k|s6 ub{5f}F .
k|:t't kf7\ok':ts tof/ ug]{ j|mddf a'6jn pkdxfgu/kflnsfaf6 ljleGg ;dodf k|sflzt :dfl/sf, j]e;fO6, :yfgLo lj1hg cflbnfO{ ;fdu|Lsf] ;|f]tsf ¿kdf pkof]u ul/Psf] 5 . h; h;sf ;fdu|LnfO{ ;|f]tsf ¿kdf lnOPsf] 5, pxfFx¿k|lt xflb{s s[t1tf k|s6 ub{5f}F .
k|:t't kf7\ok':tssf] lgdf{0fdf ;+nUg lzIff tyf hg:jf:Yo dxfzfvf k|d'v >L ldqdl0f vgfn, clws[t ;ftf}F >L sdnf r'bfnLk|lt xflb{s wGojfb tyf cfef/ k|s6 ub{5f}F . o; k':tsnfO{ o;¿kdf Nofpgsf nflu lrqx¿ pknAw u/fOlbg'x'g] kqsf/ cd[t lu/L, ;]l6ª tyf l8hfOg ug{' x'g] dlN6sn/ lk|G6;{ k|f=ln=sf l8hfOg/nfO{ wGojfb 1fkg ub{5f}+ .
cGTodf kf7\ok':tsdf ePsf q'l6x¿ cf}FNofOlbg'eO{ /rgfTds ;'emfjsf] ck]Iff ub}{ xfdLnfO{ xfd|f] a'6jn kf7\ok':ts n]vgsf lglDt lhDd]jf/L ;'Dkg'ePsfdf gu/ k|d'v >L lzj/fh ;'j]bL Pjd\ a'6jn pkdxfgu/kflnsfnfO{ xflb{s wGojfb 1fkg ub{5f}F .
ljifo;"rLkf7 kf7sf] gfd k[i7 g+=
PsfO Ps a'6jnsf] ;]/f]km]/f] ! – !^
kf7 ! a'6jn @
kf7 @ k|frLg ;Eotf !)
PsfO b'O{ xfd|f ko{6sLo :ynx¿ !& – #!
kf7 # a'6jn / k'/ftflŒjs tYox¿ !*
kf7 $ ko{6ssf] cfsif{0f lxnkfs{ @&
PsfO tLg xfd|f] ;+:s[lt #@ – $&
kf7 % lxGb' wd{sf ;+:sf/ ##
kf7 ^ O;fO{ wd{ $!
PsfO rf/ ;ª\3;+:yfx¿ $* – ^%
kf7 & a'6jn l:yt ljz]if ljBfno $(
kf7 * u'?s'n, db/;f / dxfjL/ k':tsfno ^)
PsfO kfFr of]u ^^ – *&
kf7 ( of]uf;g ^&
kf7 !) pi6«f;g / t'nf;g &$
kf7 !! ds/f;g / sGw/f;g *!
PsfO 5 k|fs[lts lrlsT;f / h8La'6L ** – !)$
kf7 !@ k|fs[lts lrlsT;f *(
kf7 !# xfd|f h8La'6L (%
1
PsfO Ps
a'6jnsf] ;]/f]km]/f]
tnsf] lrq x]/L ;d"x agfP/ 5nkmn ug'{xf];\ M
2
kf7 !
a'6jn
a'6jn n'lDagL k|b]zsf] ¿kGb]xL lhNnfdf kg]{ k|l;4 ;x/ xf] . a'6jn
@&)$)–@&)$^ k"jL{ cIff+z tyf *#)@@–*#)#) pQ/L b]zfGt/df /x]sf] 5 .
;d'b|L ;txb]lv !*# ld6/ prfOdf /x]sf] a'6jnsf] If]qkmn !)#=(* ju{
lsnf]ld6/ /x]sf] 5 . a'6jn !( cf]6f j8fdf ljeflht 5 . o;sf] k"j{df b]jbx
gu/kflnsf, klZrddf ;}gfd}gf gu/kflnsf, pQ/df ltgfp ufp“kflnsf / blIf0fdf
z'4f]wg ufp“kflnsf Pjd\ ltnf]Qdf gu/kflnsf kb{5g\ . oxfFsf] cf};t tfkj|md
@*=() ;]lN;o; 5 .
a'6jn r'/] kxf8sf] km]bdf /x]sf] 5 . o;nfO{ efj/ k|b]z elgG5 . dxfef/t
kxf8af6 lgl:sP/ au]sf] ltgfp gbL a'6jn gu/ If]qleq k|j]z u/]sf] 5 . of]
a'6jnsf] glhs /x]sf] Ps dfq 7'nf] gbL xf] . ltgfp gbLn] a'6jnnfO{ zLtntf
k|bfg u/]sf] 5 . oxL gbL;Fu oxfFFsf] ;Eotf klg hf]l8Psf] 5 . o; gbLsf] gfd
kf}/fl0fs ;'Gb/L cK;/f ltnf]Qdf;Fu hf]l8Psf] 5 . o;nfO{ ltnf]Qdf gbL klg
elgG5 . oxfFsf] kfgL g'xfpg, n'ufw'g tyf cGo ;/;kmfOsf nflu pkof]u x'G5 .
a'6jnsf] tNnf] If]qsf nflu of] gbL l;FrfOsf] ;|f]t;d]t ag]sf] 5 . a'6jndf
d'Vo u/L u|Lidofd;Fu ;DalGwt / lxpFb ofd;Fu ;DalGwt b'O{ k|sf/sf] xfjfkfgL
kfOG5 .
xfjfkfgL / jftfj/0f
a'6jndf u|Lidofd r}q dlxgfaf6 ;'? eO{ ebf} dlxgf;Dd /xG5 . oxfF j}zfv /
h]7 dlxgfdf tftf] xfjf rNb5 . a'6jnsf] xfjfkfgL pi0fk|b]zLo /x]sf] 5 . oxfFsf]
cf};t tfkj|md @*=() ;]lN;o; /x]sf] 5 . oxfFsf] clwstd tfkj|md $@)–$#)
3
dfkg ePsf] 5 eg] Go"gtd tfkj|md *) dfkg ePsf] 5 . oxfF c;f/, ;fpg /
ebf} dlxgf jiff{ x'g] ub{5 . oltv]/ x'g] jiff{ aª\ufnsf] vf8Laf6 x'g] dg;'gaf6
x'g] ub{5 . o; cjlwdf cTolws jiff{ x'g] ub{5 . a'6jnsf] jflif{s cf}ift jiff{
#^(#=! ldlnld6/ /x]sf] 5 .
a'6jndf lxpFb ofd c;f]h dlxgfaf6 ;'? eO{ kmfu'g dlxgf;Dd /xG5 . o; ;dodf
;a}eGbf hf8f] x'G5 . ljz]ifu/L k'; / df3 dlxgfdf a9L hf8f] x'G5 . olt j]nf
Go"gtd tfkj|md sl/a *) ;]lN;o;;Dd /]s8{ ul/Psf] 5 . o; ofddf klZrdL
jfo'sf] k|efjn] jiff{ x'G5 . olt j]nf jiff{sf] dfq Go"g x'G5 .
udL{sf] ;dodf blIf0f k"jL{ dg;'g ;lj|mo x'G5 . of] aª\ufnsf] vf8Laf6 cfpg]
ub{5 . of] xfjfn] jiff{ u/fpF5 . hf8f] ofddf dWo Pl;ofaf6 rNg] pQ/k"jL{ xfjfn]
a'6jnnfO{ lr;f] agfpF5 . slxn]sfxLF of] xfjfn] yf]/} eP klg jiff{ u/fpF5 .
a'6jndf l;4afaf dlGb/ x'Fb} kxf8af6 a]F;Llt/ xfjf rNb5 . o:tf] :yfgLo xfjf
a'6jndf lgs} rNb5 . hf8f] ;dodf laxfgLkv l;4afaf tyf lrl8ofvf]nfdf
/x]sf] kxf8sf] vfF]raf6 jfo'wf/ a'6jntkm{ cfpg] ub{5 . kxf8L efudf pRr
jfo'rfk / a'6jnlt/sf] lgDg jfo'rfk x'g'sf sf/0fn] o:tf] xfjf rNg] u/]sf] xf] .
a'6jn pkdxfgu/kflnsfdf ;jf/L ;fwgsf] rfk cTolws /x]sf] 5 . lbgfg'lbg
;jf/L ;fwg k|of]u ug{] dflg;x¿ a9]sf 5g\ . dflg;sf OR5f tyf cfjZostfsf
sf/0f ;jf/L ;fwgsf] ;ª\Vof a9]sf] xf] . dflg;sf] 3gTj j[l4;Fu} ;jf/L rfk
klg a9]sf] 5 . a;fOF;/fOn] dflg;sf] 3gTj a9]sf] 5 . oxfF a;f]af; Jojl:yt x'g]
j|mddf 5 . oxfF ltgfp gbLsf] gbLs6fg tyf e"Ifo klg 5 . oxfF oL ;a} s'/fn] ubf{
jftfj/0fLo ;d:of pTkGg ePsf] 5 . o;sf nflu pkdxfgu/kflnsfn] ljleGg
of]hgf agfPsf] 5 . pkdxfgu/kflnsf jftfj/0fnfO{ ;Gt'lnt /fVg] cleofgdf
nflu/x]sf] 5 . a'6jn pkdxfgu/kflnsfsf] pQ/L efudf r'/] kj{t /x]sf] 5 . r'/]
kj{taf6 axg] zLtn xfjfn] oxfFsf] jftfj/0f :jR5 agfPsf] 5 .
4
s[lif a'6jn r'/] kxf8sf] km]bLdf kb{5 . oxfFsf] df6fsf] ;+/rgfdf afn'jf, lu6\6L, sª\s6 ldl;Psf] 5 . gu/sf] blIf0ftkm{ kfFuf] df6f] klg /x]sf] 5 . kfFuf] df6f] s[lifsf nflu pko'St dflgG5 . a'6jn Jofj;flos gu/ xf] . oxfF a;f]af; ug]{ dflg;x¿n] s[lifnfO{ eGbf Joj;fo / hflu/nfO{ hf]8 lbg] ub{5g\ . oxfFsf dflg;x¿n] xf]6n, Jofkf/, pBf]u, oftfoft, lzIffh:tf If]qdf cfkm"nfO{ nufPsf 5g\ . a'6jn pkdxfgu/kflnsfn] ltgfp gbLb]lv blIf0f–klZrdtkm{sf] If]qnfO{ s[lif If]q tf]s]sf] 5 . a'6jn pkdxfgu/kflnsfsf] j8f g+= !^ df /x]sf] s;f{3f6 If]qnfO{ s[lif ahf/sf ¿kdf ljsf; ug{] nIo lnOPsf] 5 . o;sf nflu k"jf{wf/ lgdf{0fsf] sfd ;'? ePsf] 5 .
hg;ª\Vof
a'6jn pkdxfgu/kflnsfdf pRr hg3gTj /x]sf] 5 . o; gu/kflnsfdf hg;ª\Vofsf] pRrtd j[l4b/ /x]sf] 5 . oxfF hg;ª\Vof j[l4 x'g'sf] d'Vo sf/0f a;fOF;/fO xf] . oxfF kfNkf, c3f{vfFrL, u'NdL, :ofª\hf, kj{t, afUn'ª, Ko'7fg cflb lhNnfaf6 a;fOF;/fO ;/]/ cfpg] dflg;x¿ k|z:t /x]sf 5g\ . ;fy} oxfF g]kfnsf cGo ljleGg lhNnfaf6 klg dflg;x¿ a;f]af;sf nflu cfPsf 5g\ . oxfFsf afl;Gbfn] ckl/lrt JolSt;“u e]6 u/]kl5 kxf8 3/ sxfF xf] eg]/ ;f]Wg] ub{5g\ . To;}n] klg oxfF kxf8L If]qaf6 a;fOF;/fO u/]/ cfPsf dflg;x¿sf] afSnf] a:tL /x]sf] 5 .
lzIff / ;flxTo
a'6jndf :yfkgf ePsf] dxfjL/ k':tsfno -@))$_ oxfFsf] klxnf] z}lIfs tyf ;flxlTos ;+:yf xf] . o;sf ;+:yfks ;b:ox¿ lxSdtk|;fb >]i7, cf]dzª\s/ >]i7, 6f]kaxfb'/ >]i7, hf]unfn alhdo / ;Tonfn >]i7 x'g\ . o; ;+:yfn] ljleGg ;dodf ;flxlTos tyf ;f+:s[lts sfo{j|mdx¿ ub}{ cfPsf] kfOG5 . n'lDagL c~rns} ;flxTosf] clej[l4 ug]{ p2]Zon] dfwjk|;fb b]jsf]6f, uf]kLs[i0f zdf{,
5
hut\axfb'/ hf]zL, r]taxfb'/ s'Fj/, df]bgfy k|l>t, ef]h/fh zdf{, 7fs'/k|;fb sfÇn], bn' ljZjsdf{ ;b:o /x]sf] n'lDagL ;flxTo kl/ifb\ -@)@!_ n] n'lDagL c~rnsf ljleGg :yfgdf ;flxlTos sfo{j|md u/L hgtfdf hfu/0f NofPsf] kfOG5 . hLj/fh cfl>t, /fdk|;fb k|bLk, df]bgfy k|l>tx¿sf] kxndf :yfkgf ul/Psf] /]lnd} ;f+:s[lts d08n -@)@$_ n] ljleGg ;flxlTos tyf ;f+:s[lts sfo{j|mdx¿ u/]sf] b]lvG5 . o; ;+:yfn] ljleGg :yfgdf uP/ gf6s k|bz{g ug]{ / hgtfnfO{ nf]stGq :yfkgfsf nflu Psh'6 x'g cfx\jfg u/]sf] lyof] . To:t} 9fj|m] ;f+:s[lts d08n -@)@%_, n'lDagL ;f+:s[lts d08n -@)#!_ cflbn] klg ;f+:s[lts ljsf;sf lglDt of]ubfg k'¥ofPsf] b]lvG5 .
¿kGb]xL lhNnfsf] ;flxlTos ljsf;sf] k[i7e"lddf yf¿, ef]hk'/L / g]kfnL nf]s;flxTo /x]sf] b]lvG5 . @))$ ;fndf dxfjL/ k':tsfnosf] :yfkgf ePkl5 dfq o; lhNnfdf ;flxTosf] pTyfgsf nflu ;+:yfut k|of; ;'? ePsf] xf] . @))& ;fnsf] cfGbf]ngkl5 o; lhNnfdf kmf6km'6 ¿kdf ;flxlTos lj|mofsnfk ;'? ePsf] b]lvG5 . To;kl5 @)!@ ;fndf ;"o{nfn >]i7åf/f ;Dkflbt a'6jn ;fKtflxs klqsfn] ;flxlTos ;[hgftkm{ pT;fx NofPsf] kfOG5 . @)@! ;fndf n'lDagL ;flxTo kl/ifb\sf] u7g eof] . o;n] q}dfl;s ¿kdf …u'/fF; -@)@%_ ;flxlTos klqsfsf] k|sfzg u¥of] . oxL k[i7e"ldaf6 a'6jnsf] ;flxTosf] ljsf; ePsf] xf] .
lj=;+= @)$# ;fndf ¿kGb]xL ;flxTo ;ª\ud sf] :yfkgf ePsf] b]lvG5 . o;n] k|To]s dlxgfsf] clGtd zlgjf/ s'g} 7fpFdf e]nf eP/ ;flxlTos /rgf jfrg ug]{ u/] klg o;n] lg/Gt/tf kfpg ;s]g . To:t} ;flxTo ;ª\ud a'6jn -@)%!_ n] k|To]s dlxgfsf] clGtd zlgjf/ a'6jndf ;flxlTos sfo{j|md ub}{ cfPsf] 5 . a'6jn pkdxfgu/kflnsfsf] ;lj|motfdf a'6jnsf] ;flxTo, ;+:s[lt / snfsf] ljsf;sf nflu a'6jn ;flxTo, snf, ;+:s[lt k|lti7fg -@)%^_ :yfkgf ePsf] 5 . o;n] a'6jnsf] lrgf/L u/fpg] p2]Zon] a'6jn bk{0f k':tssf] k|sfzg u/]sf] 5 .
6
g]kfnL ;flxTo cWoog ;dfh, k|ultzLn ;flxTo /lZd -@)%(_ uhn;fu/ g]kfn -@)^)_, l;h{gzLn ;flxToofqf h:tf ;+:yfn] a'6jnsf] ;flxlTos ultljlwdf of]ubfg lbPsf 5g\ . hg;f+:s[lts jfrgfno -;]dnf/_, k|ultzLn k':tsfno -a'6jn_, g]kfn ;f]leot d}qL k':tsfno -a'6jn_, gjhfu[lt k':tsfno -a'6jn_, 1fgHof]lt k':tsfno -a'6jn_ gGbg k':tsfno -a'6jn_, bLk]Gb| k':tsfno -a'6jn_,cflb k':tsfnox¿n] klg a'6jndf lzIff / r]tgfsf] ljsf;df of]ubfg k'¥ofPsf 5g\ .
a'6jn pkdxfgu/kflnsf g]kfns} z}lIfs s]Gb| ag]sf] 5 . oxfFsf z}lIfs ;+:yfx¿ n'lDagL k|b]zdf dfq geO{ /fi6«df g} kl/lrt 5g\ . a'6jnaf6 pTkflbt hgzlSt ljZjahf/df k'u]sf 5g\ . oxfF lqe'jg ljZjljBfno, kf]v/f ljZjljBfno / af}4 ljZjljBfno;Fu ;DalGwt SofDk;x¿ 5g\ . oxfF b]zsf k|Voft ;fd'bflos ljBfnox¿ / ;+:yfut ljBfnox¿ 5g\ . a'6jn k|fljlws lzIffdf klg lgs} cufl8 /x]sf] 5 . l;l6Ole6L tyf kf]v/f ljZjljBfnoaf6 ;DaGwg lnPsf z}lIfs ;+:yfx¿n] 7'nf] of]ubfg lbPsf 5g\ . lzIffdf /x]sf] oxL cfsif{0fsf sf/0f 6f9f 6f9faf6 dflg;x¿ a'6jn cfpF5g\ . a'6jn o; If]qs} lzIffsf] s]Gb| ag]sf] 5 .
pBf]u tyf Joj;fo
a'6jn k|frLg ;dob]lv g} Jofj;flos s]Gb|sf ¿kdf /x]sf] 5 . To;}n] a'6jnnfO{ pBf]u tyf Jofkf/sf] ;x/ klg elgG5 . a'6jndf xftaf6 ;~rflnt x'g] x:tsnf sk8f lk|lG6ª pBf]ux¿ ;~rflnt ePsf] kfOG5 . a'6jndf @)@) ;fnlt/ lzj laF8L pBf]u ;~rflnt lyof] . a'6jnsf] klxnf] pBf]u @)@( ;fndf :yfkgf ePsf] a'6jn l3p pBf]u xf] . o;kl5 s[i0f ;fa'g pBf]u -@)#@_ a'6jn cf}Bf]lus If]qsf] lgdf{0f -@)#@_ cflbn] o; If]qsf] cf}Bf]lus ljsf;df of]ubfg lbPsf 5g\ . @)#% ;fndf ¿kGb]xL pBf]u ;ª\3sf] :yfkgf eof] . o;n] a'6jn If]qsf pBf]ux¿sf] ;+/If0f / ;Da4{gdf ;xof]u k'¥ofPsf] 5 . @))*÷)( ;fnlt/ cfÇgf
7
afnaflnsfnfO{ lzIff k|bfg ug{ a'6jnsf Joj;foLx¿n] rGbf /sd p7fP/ lghL ;|f]tsf lzIfsx¿nfO{ tna v'jfpg] k|aGw u/]sf lyP . o;sf nflu a'6jn Jofkf/ d08n @)!) ;fndf :yfkgf ePsf] lyof] . oxL ;+:yf @)#% ;fndf pBf]u jfl0fHo ;ª\3, a'6jn ag]sf] xf] . @)^% ;fnb]lv o;sf] gfd a'6jn pBf]u jfl0fHo ;ª\3 /x]sf] 5 . of] ;+:yf a'6jnsf] k|ltli7t Jofj;flos k|lti7fg xf] . o;n] pBf]u Joj;fosf] xslxtsf nflu dxŒjk"0f{ of]ubfg k'¥ofPsf] 5 . o;sf ;fy} a'6jn pkdxfgu/kflnsf;Fu ;xsfo{ u/L n'lDagL jfl0fHo SofDk;, cfDbf c:ktfnsf] :yfkgfdf e"ldsf v]n]sf] 5 . gu/kflnsfn] d}gfau/ l:yt c6f] len]h ;~rfng u/]sf] 5 . gu/kflnsfn] a'6jn cf}Bf]lus s]Gb|df ljleGg pBf]ux¿ ;~rfng u/]sf] 5 . cf}Bf]lus If]qsf] ljsf;sf nflu xfn;fn} ;/sf/n] df]tLk'/nfO{ cf}Bf]lus If]qsf ¿kdf ljsf; ug{] nIo /fv]sf] 5 .
lj|mofsnfk
zAbe08f/
!= zAbfy{ k9\g'xf];\ / a'em\g'xf];\ M
ofd M ;do
efj/ M afn'jf;lxtsf] lu6\6L, 9'ª\uf sª\s6n] ag]sf e"agf]6
u|Lid M udL{
lxpFb M hf8f]
jfo' M xfjf
dg;'g M ;d'b|af6 axg] kfgL;lxtsf] xfjf
vfF]r M ulx/f]
c6f] len]h M uf8Lx¿ agfpg], dd{t ug]{ 7fpF
;fd'bflos ljBfno M ;/sf/n] cg'bfg lbg] ljBfno
;+:yfut ljBfno M lghL ;|f]taf6 rNg] ljBfno
8
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= tnsf] cg'R5]b kfn}kfnf] cfjfh lgsfn]/ k9\g'xf];\ clg sfkLdf
;fg'{xf];\ M
a'6jn n'lDagL k|b]zsf] ¿kGb]xL lhNnfdf kg]{ k|l;4 ;x/ xf] . a'6jn
@&)$)–@&)$^ k"jL{ cIff+z tyf *#)@@–*#)#) pQ/L b]zfGt/df /x]sf] 5 .
;d'b|L ;txb]lv !*# ld6/ prfOdf /x]sf] a'6jnsf] If]qkmn !)#=(* ju{
ldnf]ld6/ /x]sf] 5 . a'6jn !( j6f j8fdf ljeflht 5 . o;sf] k"j{df b]jbx
gu/kflnsf, klZrddf ;}gfd}gf gu/kflnsf, pQ/df ltgfp ufp“kflnsf /
blIf0fdf z'4f]wg ufp“kflnsf Pjd\ ltnf]Qdf gu/kflnsf kb{5g\ . oxfFsf]
cf}ift tfkj|md @*=() ;]lN;o; 5 .
%= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= a'6jndf u|Lid ofddf hf8f] x'G5 .
v= a['6jndf lxpFb ofddf udL{ x'G5 .
u= a'6jn lzIffsf] s]Gb|laGb' xf] .
3= a'6jndf jiff{ a9L dfqfdf lxpFbdf x'g] ub{5 .
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
ofd, efj/, u|Lid, lxpFb, jfo', dg;'g
#= vfnL 7fp F eg'{xf];\ M
s= a'6jnnfO{ ==================================================sf] ;x/ klg elgG5 .
v= ================================= ;fndf ¿kGb]xL pBf]u ;ª\3sf] :yfkgf eof] .
u= 6f9f 6f9faf6 dflg;x¿ ================================== ug{ a'6jn cfpF5g\ .
3= ltgfp ======================================================================= klg 5 .
ª= hg;ª\Vof j[l4 x'g'sf] sf/0f =============================================== xf] .
9
ª= a'6jndf hg;ª\Vof j[l4b/ sd 5 .
`= a'6jn cf}Bf]lus gu/ xf] .
%= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ n]Vg'xf];\ M
s= u|Lidofd eg]sf] s] xf] <
v= lxpFb ofd eg]sf] s] xf] <
u= a'6jnsf] jfo'k|0ffnLsf] af/]df n]Vg'xf];\ .
3= a'6jn lzIffsf] s]Gb| xf] JofVof ug'{xf];\ .
ª= ‘a'6jn pBf]u Jofkf/sf] ;x/ xf]’ o; egfOnfO{ k'li6 ug'{xf];\ .
^= tnsf k|Zgsf] nfdf] pQ/ n]Vg'xf];\ M
s= a'6jndf s:tf] xfjfkfgL kfOG5 < kf7sf cfwf/df pQ/ n]Vg'xf];\ .
v= a'6jnsf] xfjfkfgL, lzIff / hg;ª\Vofsf af/]df Ps Ps cg'R5]b n]Vg'xf];\ .
u= a'6jn pBf]u jfl0fHo ;ª\3sf] kl/ro n]Vg'xf];\ .
3= a'6jnsf k|d'v ;flxlTos ;ª\3;+:yfx¿ s'g s'g x'g\ <
ª= a'6jnsf] lzIff / ;flxTosf] k[i7e"ldsf] JofVof ug'{xf];\ .
;fd"lxs lj|mofsnfk
&= sIffsf ;a} ljBfyL{x¿nfO{ kfFr kfFr ;d"xdf ljefhg u/]/ a'6jn lzIff
lbg] s] s:tf ;+:yf /x]sf 5g\ < n]Vg'xf];\ / sIffdf k|:t't ug'{xf];\ .
*= a'6jnsf] cf}Bf]lus If]q tyf d}gfau/ c6f] len]hsf af/]df hfgsf/L u/fpg
ljBfyL{x¿nfO{ z}lIfs e|d0f n}hfg'xf];\ . z}lIfs e|d0faf6 b]v]sf, a'em]sf
s'/fnfO{ cfwf/ agfP/ k|ltj]bg n]Vg nufpg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
(= a'6jndf hg;ª\Vof a9\g'sf d'Vo sf/0fnfO{ cfwf/ agfP/ Ps Ps cg'R5]b
n]vL sIffdf ;'gfpg'xf];\ .
10
kf7 @
k|frLg ;Eotf
g]kfn k|frLg e"ld xf] . of] s'/f ljleGg wd{zf:q tyf k'/f0fx¿n] k'li6 u/]sf
5g\ . g]kfnnfO{ ;To o'udf ;TojtL elgGYof] . g]kfnnfO{ q]tfo'udf tkf]jg
elgGYof] . g]kfnnfO{ åfk/ o'udf d'lSt;f]kfg elgGYof] . slno'udf g]kfn elgPsf]
s'/f kf}/fl0fs u|Gyx¿df pNn]v 5 .
g]kfn cfsf/sf] lx;fan] ;fgf] eP tfklg ef}uf]lns agfa6sf cfwf/df cToGt}
ljljwtfo'St b]z xf] . o; sf/0f oxfFsf] xfjfkfgL, jGohGt' tyf jg:kltdf
klg ljljwtf kfOG5 . oxL sf/0fn] ljZjdf g} of] b]z ef}uf]lns, ef}ule{s,
h}ljs, k|fu}ltxfl;s cflb cWoogsf] b[li6sf]0fn] dxŒjk"0f{ :yfg xf] . o;
s'/fsf] k'li6 g]kfnsf ljleGg :yfgdf k|fKt dfgj k'vf{sf zf/Ll/s / ;f+:s[lts
cjz]ifaf6 ePsf] kfpg ;lsG5 . oxfF
lzjflky]s; / /fdflky]s; dfgj k'vf{sf
zf/Ll/s cjz]if kfOPsf] 5 . g]kfnL e"efuaf6
dfgjn] cfÇgf] cflb ;Eotfsf] yfngL
u/]sf] xf] . oxfF emG8} bz xhf/ jif{ k'/fgf] lzj
;Eotf /x]sf] 5 . oxfF cf7 xhf/ jif{b]lvsf]
/fdfo0f ;Eotf /x]sf] 5 . oxfF kfFr xhf/ jif{
k'/fgf] dxfef/t ;Eotf /x]sf] 5 . oxfF b'O{
xhf/ 5 ;o jif{ k'/fgf] af}4 k/Dk/f /x]sf] 5 .
oL ;Eotfn] oxfFsf] k|frLgtfnfO{ k'li6 u/]sf 5g\ .
11
g]kfndf ePsf k|fu}ltxfl;s cWoogaf6 k|fKt k|df0fx?sf] cfwf/df eGg'kbf{
a'6jndf km]nf k/]sf] Ps s/f]8 bz nfv jif{ k'/fgf] /fdflky]s; dfgjsf] Pp6f
b]a|] dflyNnf] aª\uf/f] g} ;a}eGbf k'/fgf] dxŒjk"0f{ k|df0f xf] . o;n] g]kfnsf]
a'6jn If]qdf dfgj k'vf{x¿ a;f]af; ub{y] eGg] k'li6 x'G5 . To;} u/L d':tfªsf]
sfnL u08sLsf] 5]p5fpdf dfgj lgld{t u'kmfx¿df d[usf l;ª, 9'ª\ufsf] al;nf,
9'ª\ufaf6 ag]sf jf0fsf cu| efu, sf7sf] rDrf, ljleGg ls/fsf vf]nsf dfnf,
d[usf bfFtsf s07xf/, 5fnfsf emf]nf cflb cjz]ifx? k|fKt ePsf 5g\ . oL
cjz]ifx¿ @%)) b]lv @))) O;fk"j{sf] xf] eGg]
cg'dfg ul/Psf] 5 . oL cf}hf/x¿ gjkfiff0f
;dodf k|of]u ul/Psf] cg'dfg ul/G5 .
g]kfnsf] ef}ule{s tyf k'/ftflŒjs cWoogaf6
g]kfnsf] dxfef/t / lzjflns If]qdf k|fu}ltxfl;s
dfgjsf] a;f]af; /x]sf] 1ft x'G5 .
a]nfotsf] k'/ftŒj ljefun] a'6jn If]qdf cGj]if0fdf u/]sf] lyof] . oxfF sl/a
5 nfv jif{ k'/fgf] dfgj sª\sfn e]l6Psf] 5 . To:t} oxfF kGw| xhf/ jif{ klxn]
dflg; a:g] 3/ e]l6Psf] 5 . oxfF j:t' / u'kmf;d]t e]l6Psf 5g\ . o;n] l;Gw'3fF6L
clg lu|s / /f]dsf] ;EotfeGbf g]kfnL ;Eotf k'/fgf] ePsf] :ki6 kfb{5 .
vuf]nljb\ hfF l;NefOg a]nLn] lxGb'x¿sf] vuf]nzf:q ;+;f/sf] k|frLgtd ljBf
xf] eg]sf lyP . lxGb'x¿af6} OlhlK;og, lu|;]nL, /f]dg / ox'bLx¿n] ;d]t 1fg
k|fKt u/]sf lyP . lxGb'x¿sf] tf/f u0fx¿sf] ult cfw'lgs tflnsfeGbf Ps
kn klg km/s k/]sf] 5}g . o;af6 klg g]kfnL e"ld 1fg / ;Eotfsf] ljsf;sf]
pb\ud ynf] xf] eGg ;lsG5 . To:t} ;/ ljlnod hf]G; / hf]xfg u6lk|m8 x8{/n]
12
g]kfn ;Eotfsf] k|frLg e"ld ePsf] pNn]v u/]sf 5g\ . g]kfn k|frLg ;Eotfsf]
pb\ud :yn xf] eGg] s'/f dfwjk|;fb l3ld/]sf] lgDg lnlvt sljtf+zdf klg JoSt
ePsf] 5 M
laDemf}Fnf sxfF k"j{sf] k}nf] pHofn} g/x]
g]kfnL xfdL /xf}Fnf sxfF g]kfn} g/x] .
;+;f/sf] ;Eotf / ;+:s[ltsf] ;+/rgfdf g]kfnsf] dxŒjk"0f{ :yfg 5 . ;Eotf /
;+:s[ltsf] ljsf;df g]kfnsf] cu|0fL :yfg /x]sf] 5 . o;sf] d'Vo sf/0f oxfFsf]
ef}uf]lns / hfthfltsf] ljljwtf xf] . oxfF /x]sf wd{, ;+:s[lt / bz{gsf sf/0f klg
g]kfn cu|0fL /x]sf] k'li6 x'G5 . g]kfnn] cflbd sfnb]lv cfh;Dd ;a} hfthflt
/ wd{;+:s[ltnfO{ :jfut ul//x]sf] 5 . of] b]z ;w}F ;a}sf] ;femf ;ª\ud e"ld x'g
k'u]sf] 5 . g]kfn ljZjsf] Ps ;'Gb/ k"mnaf/L xf] . of] ;a}sf] Ps cfsif{0f e"ld xf] .
of] c;Lldt cg';Gwfg :yn klg xf] .
lj|mofsnfk
zAbe08f/
!= tn lbOPsf zAbsf] cy{ vf]Hg'xf];\ M
;ª\ud M
cflbd M
cu|0fL M
pb\ud M
k'/ftŒj M
c;Lldt M
cg';Gwfg:yn M
13
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
k|fu}ltxfl;s, ;Eotf, ;+:s[lt, ;+/rgf, wd{zf:q, k'/f0f, ;TojtL, tkf]jg
#= vfnL 7fp F eg'{xf];\ M
s= g]kfnL e"efuaf6 dfgjn] cfÇgf]======================== yfngL u/]sf] xf] .
v= g]kfndf o:tf ========================================== k|df0fx¿ /x]sf 5g\ .
u= oxfF emG8} bz xhf/ jif{ k'/fgf] =====================================/x]sf] 5 .
3= oxfF cf7 xhf/ jif{b]lvsf] ======================================== /x]sf] 5 .
ª= Ps s/f]8 bz nfv jif{ k'/fgf] ================================sf] bfFt k|fKt
ePsf] 5 .
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= tnsf] cg'R5]b cfjfh lgsfn]/ k9\g'xf];\ clg sfkLdf ;fg'{xf];\ M
a]nfotsf] k'/ftŒj ljefun] a'6jn If]qdf cGj]if0fdf u/]sf] lyof] . oxfF
sl/a 5 nfv jif{ k'/fgf] dfgj sª\sfn e]l6Psf] 5 . To:t} oxfF kGw| xhf/
jif{ klxn] dflg; a:g] 3/ e]l6Psf] 5 . oxfF j:t' / u'kmf;d]t e]l6Psf 5g\ .
o;n] l;Gw'3fF6L clg lu|s / /f]dsf] ;EotfeGbf g]kfnL ;Eotf k'/fgf]
ePsf] :ki6 kfb{5 . vuf]nljb\ hfF l;NefOg a]nLn] lxGb'x¿sf] vuf]nzf:q
;+;f/sf] k|frLgtd ljBf xf] eg]sf lyP .
%= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= g]kfn ljZjsf] Ps ;'Gb/ k"mnaf/L xf]Og .
v= ;Eotf / ;+:s[ltdf g]kfnsf] cu|0fL :yfg /x]sf] 5 .
14
u= oxfF kGw| xhf/ jif{ klxn] dflg; a:g] 3/ e]l6Psf] 5}g .
3= 5 nfv jif{ k'/fgf] dfgj sª\sfn e]l6Psf] 5 .
ª= Ps s/f]8 bz nfv jif{ k'/fgf] /fdflky]s;sf] bfFt k|fKt ePsf] 5}g .
^= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ n]Vg'xf];\ M
s= g]kfn k|frLg e"ld ePsf] s'g s'g s'/fn] k'li6 u/]sf 5g\ <
v= g]kfndf slt jif{ klxn] dflg; a:g] 3/ e]l6Psf] 5 <
u= lxGb'x¿af6 s;s;n] 1fg k|fKt u/]sf lyP <
3= vuf]nljb\ hfF l;NefOg a]nLn] s] eg]sf lyP <
^= tnsf k|Zgsf] nfdf] pQ/ n]Vg'xf];\ M
s= k'/f0fdf g]kfnsf] s:tf] j0f{g kfOG5 <
v= g]kfnL e"ld 1fg / ;Eotfsf] ljsf;sf] pb\ud ynf] xf] eGg ;lsg]
cfwf/ s] s] x'g\ < n]Vg'xf];\ .
;fd"lxs lj|mofsnfk
&= g]kfnsf] k|frLg ;Eotfsf ljifodf ljBfyL{x¿nfO{ hfgsf/L lbg'xf];\ .
sIffsf ;a} ljBfyL{x¿nfO{ kfFr kfFr ;d"xdf ljefhg u/]/ g]kfnsf]
k|rLg ;Eotfsf af/]df aF'bfl6kf]6 ug{ nufpg'xf];\ . ;a} ;d"xnfO{ kfn}kfnf]
cfcfkm\gf a'Fbf k|:t't ug{ nufpg'xf];\ . h'g ;d"xn] /fd|f a'Fbfl6kf]6 u/]sf] 5,
To; ;d"xnfO{ k|f]T;fxg:j¿k s]xL k'/:sf/ lbP/ pT;flxt u/fpg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
*= k|frLg ;EotfnfO{ hgfpg] vfnsf ;fdu|L b]vfP/ To:t} lrq
agfpg nufpg'xf];\ / ljBfnosf k|frfo{sf] pkl:yltdf sIffdf
k|bz{g ug'{xf];\ .
15
k'g/fj[lQ
(= tnsf] sljtf jfrg ug'{xf];\ / sljtfdf j0f{g ul/Pcg';f/ a'6jnsf]
kl/ro n]Vg'xf];\ . d]/f] a'6jn
df]bgfy k|l>t
pQ/ / blIf0fsf] ;ª\ud k"j{ / klZrdsf] ldng cfkm\g} sfvdf u/fpg] /fi6«s} rf}/fxf xf] d]/f] a'6jn
dxfef/t kj{tsf] l;/fgL xfNb} t/fO{sf kmfF6x¿df kfpbfgL 6]Sb} ltgfpsf] cfFrn cf]9]/ d':s'/fPsf] 5 d]/f] a'6jn
/fdflky]s;sf] k|frLgtf af]Sb} uf}td a'4sf] cfbz{ cFufNb} ;fnjfg b]jx¿ ltnf}/fsf]6;Fu ldt]/L ufF;]sf] 5 d]/f] a'6jn
lhtu9Lsf lsNnfx¿df
plh/sf tf]kx¿ 5ftLdf le/]/
pklgj]zjfbsf lj?4
ulh{/x]sf] d]/f] a'6jn
16
cª\u|]hn] a'6jn eg] klg
hglha|f]n] a6f}nL eg] klg
snf;+:s[lt / jL/tfsf]
l;ª\uf] w/f]x/ xf] d]/f] a'6jn
dl0fd's'Gbsf km"naf/Ldf
lxnkfs{sf xl/ofnLdf
sf]OnL / do"/;Fu j|mL8f ug]{
k|s[ltsf] cg'kd z[ª\uf/ xf] d]/f] a'6jn
;f]/7L, nfv] / Nxf];f/nfO{ do"/, emfd|] / sTysnfO{ dr'{ª\uf, dfbn / d[bª\usf] tfndf
Pp6} d~rdf grfpFb} d]/f] a'6jn
cfo{ dª\uf]n / b|lj8x¿
uLtf, s'/fg / afOanx¿
;a} hft / wd{ c6fpg]
;femf cfFug xf] d]/f] a'6jn
17
PsfO b'O{ xfd|f ko{6lso :ynx¿
tnsf lrq x]/L ;d"x agfP/ 5nkmn ug'{xf];\ M
18
kf7 #
a'6jn / k'/ftflŒjs tYox¿
a'6jn kf}/fl0fs sfnb]lv kj{tLo If]q s[i0f u08sLtkm{ k|j]z ug]{ åf/sf ¿kdf
/x]sf] 5 . k|frLg ef/t jif{sf /fhf, dxf/fhf, /fhlif{x¿ lxdfno kj{tsf kljq
If]qsf] e|d0f hfg] k|j]zåf/ v:of}nL a'6jn ePsf] j0f{g k'/f0fx¿df kfOG5 .
cfheGbf sl/a tLg xhf/ jif{clu cfw'lgs g]kfn / ef/tsf] cnu cnu cl:tTj
lyPg . olt j]nf a'6jn cjw /fHocGtu{t /x]sf] lyof] . blIf0ftkm{sf /fHox¿n]
d'lStgfysf] tLyf{6g / ltAjtsf] Jofkf/sf nflu a'6jnnfO{ g} af6f] agfP/ cfpg]
hfg] ub{y] .
a'6jnsf] P]ltxfl;s gfd a'4aNnL xf] . l;4fy{ uf}td a'4 a'6jndf nx/fx¿
-aNnL_ af6 ag]sf 3/ -em'k8L_ df cfP/ a:by] / pkb]z lbg] ub{5] . To;}n] o;
7fpFnfO{ a'4aNnL elgPsf] xf] . a'4aNnLsf] cy{ 3'Dg] jg:ynL xf] . a'4 oxL
:yfgdf ;f/ly;Fu cfP/ 3'Dg] ub{y] . oxL a'4aNnLaf6 cke|+z eO{ a'6jn ag]sf]
xf] .
OIjfs' j+zLo /fhf zfSox¿sf] /fhwfgL ltnf}/fsf]6 /x]sf] lyof] . logLx¿sf]
/fHo ljzfn lyof] . zfSox¿ a'6jn If]q;Dd cfP/ a:g] ub{y] . zfSo cyf{t\
zsx¿ a:g] ePsfn] o; :yfgnfO{ zsfno eGg] ul/of] . oxL zsfnoaf6
cke|+z x'Fb} szfno – vzfno – vzfnL – vzf}nL – v:of}nL ePsf]
dflgG5 . af}4sfndf zfSo u0f/fHosf] Jofkfl/s gfsf a'6jn lyof] .
19
P3f/fF}+ ztfAbLb]lv n'lDagL, u08sL, wf}nflu/L, /fKtL If]qsf hgtfsf] xf6ahf/ /
Jofkfl/s s]Gb|sf ¿kdf a'6jn /x]sf] kfOG5 . olt j]nf kxf8L If]qsf dflg;x¿n]
pTkfbg u/]sf £o', ;'7f], l/7f NofP/ a'6jndf g'g, t]n, nQfsk8f, ;'tL{, tdfv';Fu
;f6\g] k|rng /x]sf] lyof] . ;f]x|f}F ztfAbLlt/ ;]g /fHosf kfnfdf a'6jnsf]
km"naf/Ldf b/af/ lgdf{0f ePsf] lyof] . ;fy} o; ;dodf ;]g /fHosf] k|d'v
Jofkfl/s If]q klg a'6jn g} lyof] . cª\u|]hx¿n] ef/tdf pklgj]z sfod u/L
/]ndfu{ lj:tf/ u/] . To;kl5 ef/tLo Jofkf/Lx¿n] ;d'b|sf] g'g 3f]8f, uwfsf]
;xfotfaf6 a'6jndf Nofpg] ub{y] . kxf8L If]qaf6 dflg;n] h8La'6L tyf l3p
g'jfsf]6sf] af6f] x'Fb} a'6jn NofpFy] . h8La'6L / £o';Fu g'gnufotsf c¿ vfBj:t'
;f6]/ n}hfGy] . kf}/fl0fs sfnb]lv g} cl:tTjdf /x]sf] dflgg] a'6jndf Oltxf;sf
ljleGg sfnv08sf] lrgf/L u/fpg] dxŒjk"0f{ :ynx¿ /x]sf 5g\ . oxfF s]xL
P]ltxfl;s / k'/ftflŒjs :ynsf] ;fdfGo kl/ro lbOPsf] 5 .
g'jfsf]6
g'jfsf]6 n'lDagL k|b]zsf] Pp6f
P]ltxfl;s :yn xf] . o;sf] blIf0ftkm{
n'lDagL k|b]zsf] k|l;4 ;x/ a'6jn
/x]sf] 5 . !^ cf}F ztfAbLdf tTsfnLg
kfNkfnL /fhf dl0fd's'Gb ;]gn]
g'jfsf]6df u9L agfPsf lyP . lj=;+=
!*&@ df sg]{n plh/ l;+x / g]kfnL kmf}h cª\u|]h;Fu a'6jnsf] lhtu9L / g'jfsf]6
u9Laf6 n8]sf lyP . g]kfnL kmf}hn] cª\u|]h kmf}hnfO{ k/f:t u/]sf lyP . oxfF
20
uf}td a'4sf afa' z'4f]wgsf u'? Clif sfnb]jn cfz'tf]ifsf] cf>d, eujtL
dlGb/, e}/jsfdgf dlGb/, v8\u dlGb/, /fhf dl0fd's'Gb ;]gsf] u|LidsfnLg
b/af/sf] eUgfjz]if, tf]kfxfg If]q, xltof/ /fVg] / n'sfpg] v/vhfgf 3/ 5 .
;fy} u9L lsNnfsf] eUgfjz]if;Fu} /fhf ?b| ;]gn] :yfkgf u/]sf] lzj lnª\u,
P]ltxfl;s /fgL s'jf, cUnf] lqz"n g'jfsf]6sf cfsif{0fsf s]Gb| x'g\ . g'jfsf]6af6
lhtu9L lsNnf;Dd k'Ug ;'?ª dfu{ /x]sf] hg>'lt kfOG5 .
lhtu9L
ltgfp gbLsf] klZrd lsgf/fdf /x]sf]
lhtu9L lsNnfn] g]kfn cª\u|]hsf
lardf ePsf o'4nfO{ ;Demgf u/fpF5 .
lhtu9Ldf g]kfnL ;]gfn] cª\u|]hL
;]gfnfO{ k/flht u/L ljho k|fKt
u/]sfn] o;sf] gfd lhtu9L /x]sf] xf] .
o;sf] lgdf{0f ;f]x|f}F ztfAbLlt/ /fhf k[YjLkfn ;]gsf] kfnfdf ePsf] dflgG5 . of]
u9Lsf] k"j{klZrd nDafO b'O{ ;o kfFr lkm6 / rf}8fO sl/a krkGg lkm6 /x]sf] 5 .
dl0fd's'Gb pBfg
a'6jnsf] ltgfp gbLsf] klZrddf dl0fd's'Gb ;]g pBfg /x]sf] 5 . dl0fd's'Gb ;]gsf]
zLtsfnLg b/af/sf] eUgfjz]ifn] o;sf] P]ltxfl;stfnfO{ b;f{pF5 . dl0fd's'Gb
/ ljgfos ;]gn] pSt b/af/df /xL /fHo ;~rfng u/]sf lyP . sl/a #) la3f
If]qkmndf of] pBfg km}lnPsf] 5 . oxfF ;]gj+zLo /fhfsf] b/af/sf] eUgfjz]if
21
/x]sf] 5 . ;fy} oxfF /fdflky]s; afl6sf,
lji0f'kfb'sf, a'4 d"lt{, afnpBfg, ;lxb
:df/s, em/gf, kf]v/L, dbg cfl>t,
dgdf]xg afl6sf, d7dlGb/, sfo{j|md
;]8, Eo'6fj/, ˆnfj/ uf8]{g, u0ftGq
:tDe /x]sf 5g\ . dl0fd's'Gb pBfgdf
plh/ l;+x, nvg yfkf, bz/y rGb, dl0fd's'Gb ;]g, uf}td a'4, dfofb]jLnufot
o; If]qsf /fli6«o klxrfg agfPsf JolStsf] cw{sbsf ;flns /flvPsf 5g\ .
P]ltxfl;s / k'/ftflŒjs :ynsf ¿kdf /x]sf] km"naf/Ldf k|fs[lts b[Zo cjnf]sg
ug{ ko{6sx¿ cfpg] u5{g\ . of] pBfg a'6jnsf] dl0fsf ¿kdf lrlgPsf] 5 .
/fdflky]s;
g]kfndf k'/fgf hLjfjz]ifsf] cWoogsf
nflu klZrd g]kfnsf] r'/] kj{t
z[ª\vnfdf pTvgg ul/Psf] lyof] . o;
cWoogsf j|mddf a'6jnaf6 pQ/lt/
/x]sf] lzjflns kj{tdf kg]{ ltgfp
gbLsf] lsgf/fdf r6\6fgL vf]rdf dfgj
hfltsf] cjz]if k|fKt ePsf] lyof] . ltgfp vf]nfsf] ljB''t\ afFwsf] klZrd lsgf/fsf]
s]xL dfly vf]N;fsf] kx/fdf dflg; h:t} k|f0fLsf] dflyNnf] aª\uf/fsf] b]a|]lt/sf]
bfFtsf] cjz]if k|fKt ePsf] lyof] . o;sf] k/LIf0fkZrft\ of] bfFt sl/a ! s/f]8
22
!) nfv jif{ k'/fgf] dflgPsf] 5 . of] cjz]if Pl;ofdf cGo d'n'sdf kfOPsf
/fdflky]s;sf] cjz]if;Fu ldNbf]h'Nbf] /x]sf] 5 . a'6jnsf] ltgfp gbLdf dfgj
hfltsf] cjz]if kfOg'n] o; If]qdf dfgj hfltsf k'vf{sf] a;f]af; /x]sf] b]lvG5 .
o; /fdflky]s;sf] bfFt k|fs[lts ljsf; ;ª\u|xfno :joDe' sf7df8f}Fdf
/flvPsf] 5 .
lj|mofsnfk
zAbe08f/
!= tnsf zAbx¿sf] cy{ k9L a'em\g'xf];\ M
åf/ M 9f]sf
/fhlif{ M Iflqo s'ndf pTkGg ePsf Clif, /fhkf6 5f]8]/ Clif ag]sf] JolSt
;f/ly M 3f]8f cflbsf] nufd ;dft]/ /y xfFSg] JolSt, ;fyL, ldq
ztfAbL M ;o jif{sf] ;do
cf>d M s'6L, tkf]jg
pTvgg M hldgd'lg vg]/ k'/ftflŒjs cjz]if vf]Hg] sfd
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
tLyf{6g, Jofkf/, pkb]z, Jofkfl/s gfsf, h8La'6L
#= vfnL 7fp F eg'{xf];\ M
s= a'6jnsf] P]ltxfl;s gfd =============================================== xf] .
v= af}4sfndf zfSo u0f/fHosf] Jofkfl/s gfsf =================== lyof] .
23
u= ============================;Fu g'gnufotsf c? vfBj:t' ;f6]/ n}hfGy] .
3= lhtu9Lsf] lgdf{0f ;f]x|f}F ztfAbLlt/ =======================================sf]
kfnfdf ePsf] dflgG5 .
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= tnsf] cg'R5]b k9\g'xf];\ / pQ/ eGg'xf];\ M
ltgfp gbLsf] klZrd lsgf/fdf /x]sf] lhtu9L lsNnf g]kfn cª\u|]hsf
lardf ePsf o'4nfO{ ;Demgf u/fpF5 . lhtu9L g]kfnL ;]gfn] cª\u|]hL
;]gfnfO{ k/flht u/L ljho k|fKt u/]sfn] o;sf] gfd lhtu9L /x]sf]
xf] . o;sf] lgdf{0f ;f]x|f}F ztfAbLlt/ /fhf k[YjLkfn ;]gsf] kfnfdf ePsf]
dflgG5 . of] u9Lsf] k"j{klZrd nDafO b'O{ ;o kfFr lkm6 / rf}8fO sl/a
krkGg lkm6 /x]sf] 5 .
s= lhtu9Ln] s]sf] ;Demgf u/fpF5 <
v= lhtu9Lsf] gfd s;/L /x]sf] xf] <
u= lhtu9Lsf] lgdf{0f slxn] ePsf] dflgG5 <
%= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= a'4aNnLsf] cy{ 3'Dg] jg:ynL xf] .
v= ;]g /fHosf kfnfdf a'6jnsf] km"naf/Ldf b/af/ lgdf{0f
ePsf] xf]Og .
u= cª\u|]hx¿n] ef/tdf pklgj]z sfod u/L /]ndfu{ lj:tf/ u/] .
3= g'jfsf]6 n'lDagL k|b]zsf] Pp6f P]ltxfl;s :yn xf]Og .
24
^= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ lbg'xf];\ M
s= a'6jn sxfFsf] k|j]zåf/ xf] <
v= zfSox¿sf] /fhwfgL sxfF lyof] <
u= g'jfsf]6 u9Lsf] lgdf{0f s;n] u/]sf] xf] <
3= /fdflky]s;sf] cjz]if kfOPsf] :yfg sxfF xf] <
&= tnsf k|Zgsf] nfdf] pQ/ lbg'xf];\ M
s= a'6jn gfd s;/L /xg uPsf] xf] < :ki6 kfg'{xf];\ .
v= P3f/f}F ztfAbLlt/sf] a'6jnsf] cj:yfsf] lrq0f ug'{xf];\ .
u= g'jfsf]6sf] cfsif{0fsf s]Gb|x¿ s] s] x'g\ <
3= dl0fd's'Gb pBfgnfO{ lsg a'6jnsf] dl0f dflgG5 <
;fd"lxs lj|mofsnfk
*= ljBfyL{x¿nfO{ g'jfsf]6, dl0fd's'Gb pBfg, lhtu9L If]qsf] kfn}kfnf] e|d0f
u/fpg'xf];\ . sIffsf ljBfyL{x¿nfO{ kfFr ;d"xdf ljefhg u/L pSt e|d0fsf]
k|ltj]bg n]Vg nufpg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
(= dl0fd's'Gb pBfgsf] e|d0fsf j|mddf b]v]sf :ynx¿sf] kmf]6f] lvRg'xf];\ /
ltgsf] lrq agfpg'xf];\ .
25
k'g/fj[lQ
!)= tnsf] sljtf jfrg ug'{xf];\ / sljtfdf j0f{g ul/Pcg';f/ a'6jnsf] kl/ro n]Vg'xf];\ .
xfd|f] a'6jn
/~h' uf}td l3ld/]
lxdfnem}F ulj{t x'G5 dfyf ,cfÇg} w/fsf] ha n]V5' ufyf ¤g]kfns} kfjg of] ynf xf] ,kf}/:Tosf] cb\e'tsf] snf xf] ¤¤
5 :ju{sf] gGbgem}F a6\of}nL ,p:t} 5 cfsif{0fsf] v:of}nL ¤kLo"if aUg] 5 gbL ltgfp ,5g\ zflGt pBfg ToxLF /dfpmF ¤¤
ot} 5 z'4f]wgsf] au}Frf ,hGd] ToxLF uf}td a'4 wftf ¤x'g\ lji0f'sf c+z pgL ljwftf ,;+;f/s} bLKt k|bLKt tf/f ¤¤
a:y] ot} /fh d's'Gb ;]g ,k|frLgsf dfgjsf] 5 z]if ¤lsNnf u9L sf]6 cg]ssf 5g\ ,cbDo pT;fx crDdsf 5g\ ¤¤
26
zf]ef lbg] pQ/df kxf8 ,
cfefdoL blIf0fdf dw]; ¤
;'/Do 5g\ oL jg 6f/ kfvf ,
;'j0f{em}F nfUb5 wfg afnf ¤¤
g]kfnsf s'~h / sGb/fdf ,
cfP lkm/ª\uL d[b' o; w/fdf ¤
ce]B vfjf lhtsf] u9L 5 ,
k'vf{ n8]sf] w/0fL ot} 5 ¤¤
a:5g\ oxfF hft cg]s hflt ,
;f}xfb{sf] k"0f{ lnP/ 5ftL ¤
ot} /dfpmF dw' rfxgf 5 ,
xhf/ sf]6L z'esfdgf 5 ¤¤
5g\ l;4afaf lz/df a;]sf ,
;Twd{sf nfv 38f lnPsf ¤
cg]sdf Ps ljleGg hft ,
oxL w/f nfU5 kljq cfh ¤¤
27
kf7 $
ko{6ssf] cfsif{0f lxnkfs{
a'6jn gu/sf] k"j{pQ/tkm{ r'/] kxf8sf] km]bLdf lxnkfs{ /x]sf] 5 . of] a'6jn
pkdxfgu/kflnsfsf] j8f g+= ^ df kb{5 . o;sf] :yfkgf @)%& ;fndf ePsf]
xf] . o;sf] k'/fgf] gfd u'?ª 8fF8f xf] . clxn] o;nfO{ /d0fLo kfs{sf ¿kdf
ljsl;t ul/Psf] 5 . o;sf] If]qkmn sl/a !% x]S6/ /x]sf] 5 .
a'6jnnfO{ ko{6sLo If]q agfpg gu/kflnsfn] of] kfs{ :yfkgf u/]sf] xf] . o;leq
lkslgs :yn, a'6jn Eo' 6fj/, af}4u'Daf, /]:6'/]G6, af]6flgsn uf8]{g, a'4 gful/s
kmfd{, afnau}Frf /x]sf 5g\ . oxfF Jofofdzfnf, lrl8of 3/, 3f]8r9L 6«ofs cflbsf]
lgdf{0f ul/Psf] 5 . o;n] cfGtl/s tyf afx\o ko{6sx¿nfO{ cfslif{t u/]sf] 5 .
o;n] a'6jnnfO{ dxŒjk"0f{ ko{6sLo If]qsf ¿kdf ljsf; ug{ ;xof]u k'¥ofPsf]
5 . a'6jnsf] lxnkfs{df a'6jn pkdxfgu/kflnsfn] #% ld6/ cUnf] a'4sf] d"lt{
agfpg yfn]sf] 5 . oxfF cfGtl/s tyf afx\o ko{6snfO{ nlIft u/L lhk nfOg
28
;~rfng ul/Psf] 5 . lhk nfOg tf/df em'lG8P/ Pp6f 8fF8faf6 csf]{ 8fF8f;Dd
hfg ;lsg] v]n xf] . of] lhk nfOg b'O{tkmL{ ;~rflnt 5 . b'O{tkmL{ u/L Ps xhf/
rf/ ;o ld6/ b"/Lsf] lhk nfOg g]kfnsf] ;a}eGbf nfdf] lhk nfOg xf] . o;nfO{
;fxl;s v]nsf ¿kdf lnOG5 .
lxnkfs{ xfOlsª, laxfgLsf] lxF8fO, s;/t, kl/jf/;Fusf] 3'd3fd, jgef]h
cflbsf nflu cToGt dgdf]xs If]q xf] . oxfF g]kfnL uLtsf] w'g tyf afhfdf gfRb}
s;/t ub}{ /dfpg]sf] 7'nf] hdft laxfgsf ;dodf b]lvG5 . oxfF ePsf dlGb/,
r}tGo, u'Daf, dl:hbn] wfld{s ;lxi0f'tfsf] kl/ro lbPsf 5g\ .
lj|mofsnfk
zAbe08f/
!= tn lbOPsf cy{;Fu ldNg] zAb kf7af6 vf]Hg'xf];\ M
3'dlkm/ ug]{ cfgGb lng] 7fpF M
3'dlkm/ ug]{ dflg; M
3'dlkm/ ug]{ :jb]zL dflg; M
ljb]z jf csf{sf] b]zdf uP/ 3'dlkm/ ug]{ dflg; M
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
ko{6sLo, gu/kflnsf, kfs{, :yfkgf, Jofofdzfnf, lrl8of3/, 3f]8r9L
29
#= vfnL 7fp F eg'{xf];\ M
s= a'6jn gu/sf] k"j{pQ/tkm{ r'/] kxf8sf] km]bLdf ============================
/x]sf] 5 .
v= of] a'6jn pkdxfgu/kflnsfsf] ================================= df kb{5 .
u= kfs{ ============================================================================ 5 .
3= o;sf] If]qkmn sl/a================================================ /x]sf] 5 .
ª= o;n] cfGtl/s tyf afx\o ko{6sx¿nfO{ ==================================
u/]sf] 5 .
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= tnsf] cg'R5]b k9\g'xf];\ / k|Zgsf] pQ/ n]Vg'xf];\ M
a'6jnsf] lxnkfs{df a'6jn pkdxfgu/kflnsfn] #% ld6/ cUnf] a'4sf]
d"lt{ agfpg yfn]sf] 5 . oxfF cfGtl/s tyf afx\o ko{6snfO{ nlIft u/L lhk
nfOg ;~rfng ul/Psf] 5 . lhk nfOg tf/df em'lG8P/ Pp6f 8fF8faf6 csf]{
8fF8f;Dd hfg ;lsg] v]n xf] . of] lhk nfOg b'O{tkmL{ ;~rflnt 5 . b'O{tkmL{
u/L Ps xhf/ rf/ ;o ld6/ b"/Lsf] lhk nfOg g]kfnsf] ;a}eGbf nfdf]
lhk nfOg xf] . o;nfO{ ;fxl;s v]nsf ¿kdf lnOG5 . lxnkfs{ xfOlsª,
laxfgLsf] lxF8fO, s;/t, kl/jf/;Fusf] 3'd3fd, jgef]h cflbsf nflu
cToGt dgdf]xs If]q xf] . oxfF g]kfnL uLtsf] w'g tyf afhfdf gfRb} s;/t
ub}{ /dfpg]sf] 7'nf] hdft laxfgsf ;dodf b]lvG5 . oxfF ePsf dlGb/,
r}tGo, u'Daf, dl:hbn] wfld{s ;lxi0f'tfsf] kl/ro lbPsf 5g\ .
30
s= lhk nfOg s:tf] v]n xf] <
v= lhk nfOg slt ld6/df lj:tfl/t 5 <
u= lxnkfs{ s]sf nflu pko'St If]q xf] <
3= s]n] wfld{s ;lxi0f'tfsf] kl/ro lbPsf 5g\ <
%= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= lxnkfs{ a'6jn gu/flnsfsf] blIf0f efudf kb{5 .
v= lxnkfs{ k'/fgf] gfd u'?ª 8fF8f] xf] .
u= lxnkfs{ a'6jn pkdxfgu/kflnsfleq kb{5 .
3= lxnkfs{df lkslgs :yn 5}g .
ª= lxnkfs{df a'6jn Eo'6fj/ 5 .
r= lxnkfs{leq Jofofdzfnf 5 .
^= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ n]Vg'xf];\ M
s= lxnkfs{ sxfF kb{5 <
v= lxnkfs{sf] If]qkmn slt 5 <
u= lxnkfs{leq s] s] s'/f /x]sf 5g\ <
3= lxnkfs{sf] dxŒj s:tf] 5 <
&= tnsf k|Zgsf] nfdf] pQ/ n]Vg'xf];\ M
s= a'6jn gu/jf;Lx¿sf nflu lxnkfs{ lsg dxŒjk"0f{ 5 <
v= lxnkfs{sf af/]df Ps cg'R5]b n]v]/ b]vfpg'xf];\ .
31
;fd"lxs lj|mofsnfk
&= a'6jnsf] ;]/f]km]/f]df /x]sf e|d0f ug{ pko'St kfs{x¿sf] ;"rL agfpg'xf];\ .
tL kfs{df /x]sf /dfOnf s'/fx¿ l6kf]6 u/L ;fyLnfO{ ;'gfpg'xf];\ .
*= lxnkfs{ If]qsf] cjn]fsg e|d0f ug{'xf];\ / cjnf]sg e|d0fsf] cg'ejnfO{
lnP/ Ps lbgsf] b}lgsL n]Vg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
(= lzIfsn] ljBfyL{x¿nfO{ lxnkfs{sf] cjnf]sg e|d0f u/fpg'xf];\ .
ljBfyL{x¿nfO{ kfs{leq /x]sf ;+/rgfx¿sf] ;"rL agfpg nufpg'xf];\ .
a'6jnjf;Lx¿nfO{ o;n] k'¥ofPsf] ;xof]usf] JofVof u/L ljBfyL{nfO{ :ki6
kfg'{xf];\ . cfkm\gf sIfflzIfssf] ;xof]udf lxnkfs{ 3'Dg'xf];\ . dfly kf7df
elgPsf s'/fx¿ cjnf]sg u/L Ps cg'R5]b n]Vg'xf];\ .
32
PsfO tLg
xfd|f] ;+:s[lt
tnsf lrq x]/L ;d"x agfP/ 5nkmn ug'{xf];\ M
33
kf7 %
lxGb' wd{sf ;+:sf/
;+:sf/ z'4Ls/0fsf] k|lj|mof xf] . xfdLn] dfgjsf kfzljs j[lQx¿ x6fpg'k5{ .
xfdLn] ljz'4 dg / kljq efjgfsf] ljsf; ug'{k5{ . ;+:sf/n] dflg;sf] cfr/0f
/fd|f] agfpF5 . lxGb' wd{df ljleGg ;+:sf/x¿sf] Joj:yf ul/Psf] 5 . ;+:sf/n]
c:jR5, c:j:y / ckl/is[t hLjnfO{ :jR5 agfpF5 . ;+:sf/n] dflg;nfO{ :j:y
/ kl/is[t agfpF5 . of] cfWoflTds pkrf/ ljlw xf] . ;+:sf/n] dfgjsf] dg / z/L/df
/x]sf bf]if x6fpF5 . o;n] dflg;sf sdhf]/L klg x6fpF5 . o;n] dflg;nfO{ ;';Eo
/ ;';+:s[t agfpF5 . oxL zf:qLo sd{ g} ;+:sf/ xf] . oxfF s]zfGt ;+:sf/, cIf/fDe
;+:sf/, j|taGw ;+:sf/sf] kl/ro lbOPsf] 5 .
s]zfGt ;+:sf/
afnaflnsfsf] ;':jf:Yo, ;f}Gbo{, cfo' j[l4 tyf
sNof0fsf nflu skfn sfl6G5 . oxL ;+:sf/nfO{
s]zfGt ;+:sf/ elgG5 . lzz' hGdbfb]lv g}
skfn cfPsf] x'G5 . To;nfO{ sf6]kl5 ;'Gb/
/ alnof] skfn knfpF5 . afnaflnsfdf 5fnf
/f]u gnfuf];\ , afnssf] cfo' j[l4 xf];\ tyf
afns lg/f]uL xf]cf];\ eg]/ s]zfGt ;+:sf/
ul/G5 . k|foM tLgb]lv kfFr jif{leqdf afnssf]
s]zfGt ;+:sf/ ul/G5 . s]z d'08gnfO{ 5]j/ klg elgG5 . afnaflnsfsf] s]z
d'08g dfdfsf xftaf6 ug]{ nf]sk|rng klg /x]sf] 5 .
34
cIf/f/De ;+:sf/
afnaflnsfnfO{ k9\g / n]Vg l;sfpg'
cIf/f/De ;+:sf/ xf] . oxL ;+:sf/af6
afnaflnsfnfO{ 1fglj1fgsf If]qdf
k|j]z u/fOG5 . of] k|fs[lts ;+:sf/
geP/ ;f+:s[lts ;+:sf/ xf] .
dflg;n] ;Eotfsf] ljsf;j|mddf
n]vg snfsf] cfljisf/ u¥of] . dflg;n] j0f{dfnfsf] ljsf; u¥of] . ToxL
;dob]lv cfkm\gf ;GtltnfO{ l;sfpg] l;nl;nfdf cIf/f/De ;+:sf/sf] hGd
ePsf] xf] . cIf/f/Desf nflu ;"o{ pQ/fo0f ePsf] j]nf pko'St dflgG5 . lxGb'
wd{df >Lk~rdL jf ;/:jtL k"hfsf lbg cIf/f/De u/fpg] rng 5 .
j|taGw
j|taGw eg]sf] c;n k|lt1fx¿sf]
kfngf ug'{ xf] . dfgjnfO{ afNofj:yfb]lv
cfbz{jfg\ agfpg j|taGw ;+:sf/sf]
Joj:yf ul/Psf] 5 . nIopGd'v
hLjg latfpg] k|lt1f klg j|taGwaf6
g} u/fOG5 . dflg;sf] hLjgnfO{ ;fy{s
agfpg j|taGw ;+:sf/sf] Joj:yf ul/Psf] xf] . j|taGwleq r"8fs/0f, pkgog,
j]bf/De / ;dfjt{g ;+:sf/x¿ kb{5g\ .
35
r"8fs/0f
r"8fs/0fcGtu{t h'l6sf aGwg /
d'08g kb{5g\ . j|taGw ul/Fbf sfl6g]
s]znfO{ sk8f / s'zn] tLg efudf
afFw]/ /fVg' h'l6sf aGwg xf] . 6'KkLafx]s
;a} s]z dGq pRrf/0f u/L vf}l/g'
d'08g xf] . r"8fs/0f ul/;s]kl5
sfl6Psf] s]znfO{ lbbL alxgLn] uf]a/df /fvL sk8fn] 5f]k]/ gbL jf kljq 7fpFdf
;]nfpg] ub{5g\ .
pkgog
r"8fs/0f ;+:sf/ ;DkGg ul/;s]kl5
afnsnfO{ o1j]bLdf /flvG5 .
p;nfO{ hg} nufpg lbOG5 . p;nfO{
cg'zf;gsf] lzIff lbOG5 . a6'snfO{
dGq l;sfOG5 . oL ;a} sfo{
pkgogleq kb{5g\ . pkgog ;+:sf/df
afnsnfO{ ;j{k|yd cfdf;Fu / To;kl5 cGo cfkmGtL;Fu leIff dfUg nufOG5 .
j]bf/De / ;dfjt{g
pkgog ul/;s]kl5 afnsnfO{ CUj]b, oh'j]{b, ;fdj]b / cy{j]bsf dGq k9\g
nufOG5 . u'?af6 lzIff k|fKt u/]kl5 bLIffGt ;df/f]xsf ¿kdf u'?s'naf6 3/
kmls{Fbf ul/g] ;+:sf/ ;dfjt{g xf] .
36
lj|mofsnfkzAbe08f/
!= tn lbOPsf cy{ k9\g'xf];\ / kf7af6 zAb vf]hL n]Vg'xf];\
z'4 jf rf]vf] agfpg] sfd M
kz'sf h:tf k|j[lQ M
gofF s'/fsf] vf]hL M
cy{k"0f{ ePsf] M
skfn vf}l/g' M
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
;+:sf/, Joj:yf, ;';Eo, 5]j/, l;nl;nf, cfbz{jfg\, cg'zf;g
#= vfnL 7fp F eg'{xf];\ M
s= ;+:sf/ z'4Ls/0fsf] ======================================================= xf] .
v= dflg;nfO{ ;';Eo / ;';+:s[t agfpg] zf:qLo sd{ ================= xf] .
u= skfn sf6\g] ;+:sf/nfO{ ============================================ elgG5 .
3= >L k~rdLsf lbg ========================================= u/fpg] rng 5 .
ª= j|taGw eg]sf] ================================================= kfng ug'{ xf] .
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= tnsf] cg'R5]b z'4; Fu pRrf/0f ug'{xf];\ M
;+:sf/ z'4Ls/0fsf] k|lj|mof xf] . dfgjdf /x]sf kfzljs j[lQx¿ x6fP/
ljz'4 dg / kljq efjgf ePsf] dg'io agfpgsf nflu lxGb' wd{df
37
ljleGg ;+:sf/x¿ Joj:yf ul/Psf] xf] . ;+:sf/ eg]sf] c:jR5, c:j:y /
ckl/is[t hLjnfO{ :jR5, :j:y / kl/is[t agfpg] cfWoflTds pkrf/ ljlw
xf] .
%= hf]8f ldnfpg'xf];\ M
s]zfGt ;+:sf/ k9\g, n]Vg l;sfpg]
cIf/f/De ;+:sf/ j]bsf dGq k9\g'
r"8fs/0f bLIffGt sfo{
j]bf/De skfn sf6\g'
;dfjt{g h'l6sf aGwg / d'08g
^= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= d'08gnfO{ 5]j/ klg elgG5 .
v= cIf/f/De ;f+:s[lts ;+:sf/ xf]Og .
u= j|taGw eg]sf] c;n k|lt1fx¿sf] kfngf xf]Og .
3= ;dfjt{g eg]sf] bLIffGt xf] .
&= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ lbg'xf];\ M
s= ;+:sf/ s:tf] pkrf/ ljlw xf] <
v= s]zfGt ;+:sf/ eg]sf] s] xf] <
u= j|taGw eg]sf] s] xf] <
3= ;dfjt{g s]nfO{ elgG5 <
38
*= tnsf k|Zgsf] nfdf] pQ/ lbg'xf];\ M
s= cIf/f/De ;+:sf/sf] kl/ro n]Vg'xf];\ .
u= j|taGwcGtu{t s'g s'g ;+:sf/ kb{5g\ < kl/ro lbg'xf];\ .
;fd"lxs lj|mofsnfk
(= tkfO{Fsf] ljBfnodf dgfOg] >Lk~rdL cyf{t\ ;/:jtL k"hfdf ePsf
ultljlwx¿ ;d]6]/ Pp6f k|aGw n]Vg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
!)= tnsf] lrq x]g'{xf];\ Ps cg'R5]b n]Vg'xf];\ .
39
;'gfO lj:tf/
!!= tnsf] ;f]x| ;+:sf/x¿ sljtf k9L lxGb' wd{sf ;+:sf/x¿sf] gfd n]Vg'xf];\ M
rGb|k|;fb Gof}kfg]
;'g d]/L s;f] s] 5 gu/] lg ¤ egfeg
s'/f ;+:sf/sf u5{' rNof] h:tf] ;gftg .
Kof/;fy u/f}F ;[li6 ;+:sf/ klxnf] oxfF
;[li6sf] aLh /f]lkG5 uef{wfg ljz]ifdf ..
bf];|f] ;+:sf/df ;f]r kf}qkf}qL ;zStsf]
cf/fwg qof]df;] k'+;jg låhftsf] .
t];|f] ;+:sf/df sf]5{g\ s]z r6\6 ldnfpFb}
:qL;+:sfl/t if6\df;] ;LdGtf]Ggogf;Fu} ..
;f]x| ;+:sf/dWo]df hftsd{ rt'y{ xf]
hGdbf lzz'hftLo hfthf]8 ;'sd{sf] .
lahf]8L lbg P3f/f}F hlGdPsf] lx;fan]
gfds/0f Gjf/fg kfFrf}F ;+:sf/df 5 P ..
sd{ Gjf/fgkZrft\sf] x'G5 ofqfljz]ifdf
;"of{]bz{g ;+:sf/ lgij|md0f 5 ifi6df .
r"8fs/0f ;ftf}Fdf ue]{s]z s6fgsf]
lrl/r6\6 aGof] afn 5]j/n] ;kmf cxf] ¤
40
ifi6df;] ePkZrft\ kfqf] x]/L h'/fpg]
cGgk|fzg cf7f}Fdf kf:gL eft v'jfpg] .
gfssfg b'j} 5]8L :j0f{rfFb lbnfpg]
s0f{j]w gjf}F sd{ zf]ef s'08nsf x'g] ..
ljBf/De b;f}F sd{ kfFr jif{ ePkl5
l;Sg ;Sg] agL 6f7f] ;fyL;fy h'6]kl5 .
pkgog P3f/f}F o1f]kljt aGwg
j|taGw ePkZrft\ Gof;Wofg / lrGtg ..
j]bf/De aGof] afx|f}F cWoog ljleGgtf
pRr lzIff lng}lglDt k'U5 b"/ stfstf .
s]zfGt 5 t]x|f}Fdf bf/Lh'Fuf a9] ca
ljBf k|flKt ePkZrft\ s]z5fF6 ;kmfr6 .
cWofkg ;s]kZrft\ u'?s'n ;dfkg
d'vfs[lt u[x:yLdf xf] rf}wf}F ;dfjt{g .
ljjfx sd{ kGw|f}Fdf ;f]x| ;+:sf/dWodf
u[x:yf>d k|f/De jif{ klRr;;fydf ..
ljBf u[x tyf jfgk|:y ;Gof; ef]luof]
cGTo]li6 sd{ xf] cGTo ;f]x|} ;+:sf/ 5f]l8of] .
ca afFsL /x\of] s] / eP afFRnf snfs[lt
syf hLjgsf o:t} nfU5g\ ;f/f 5 cfs[lt ..
41
kf7 ^
O;fO{ wd{
O;fO{ Ps]Zj/jfbL wd{ xf] . o;nfO{
lj|m:tfg -lv|l:rog_ wd{ klg
elgG5 . o;sf cg'ofoLx¿nfO{ O;fO{
elgG5 . O;fO{ wd{sf cg'ofoLx¿
O;f dl;xsf] lzIffcg';f/ rNb5g\ .
O;f dl;x Ps ox'bL x'g\ . pgL O;f
k"j{ rf/sf ;dodf Oh/fOnsf] ufpF
a]Tnxddf hGd]sf lyP . O;fO{sf
cg';f/ pgsL dftf dfl/of s'df/L
lyOg\ . O;f pgsf] ue{df k/dlktf
k/d]Zj/sf] s[kfn] rfdTsfl/s¿kn]
cfPsf lyP eGg] dflgG5 . O;fn]
Oh/fOndf ox'bLx¿sf dfem k|]dsf] ;Gb]z ;'gfP / æd g} O{Zj/sf] k'q x'FÆ
eg] . of] s'/fdf k'/ftgkGyL ox'bL wd{u'? e8\lsP . To;kl5 pgsf] cf1fg';f/
Oh/fOnsf] /f]dg /fHokfnn] O;fnfO{ j|m;df r9]/ dg]{ k|f0fb08 lbP . O;fO{sf
cg';f/ o;sf tLg lbgkl5 O;f k'ghL{ljt eP .
afOan O;fO{ wd{sf] wd{u|Gy xf] . O;fO{ wd{u|Gy afOandf b'O{ efu 5g\ .
klxnf] efudf k'/fgf lgodx¿ /x]sf 5g\ . bf];|f] efudf O;fsf pkb]z, rdTsf/
42
/ pgsf lziox¿sf sfdnfO{ dxŒj lbOPsf] 5 . O;fO{ wd{n] Pp6} O{Zj/nfO{
k/d;Qfwf/Lsf] ¿kdf dfGb5 . o;n] O{Zj/nfO{ ;j{zlStdfg\, ;j{1, k"0f{, s?0ff,
bof cflb dxfg\ u'0fx¿ ljBdfg /x]sf] :jLsf/ ub{5 . O;fO{ wd{n] o;' lv|i6sf
wd{ cfb]zx¿nfO{ pRr dxŒj lbG5 . cfb]zx¿sf] cIf/zM kfng ug{df hf]8
ub{5 . O;fO{ wd{sf cg';f/ hLj xTof, cgfjZos xl/of ?vx¿ sf6\g', s;}nfO{
Joy{df cf3ft k'¥ofpg', Joy{df kfgL aufpg' cflb kfk sfd x'g\ .
O;fO{ wd{sf k|d'v ;Dk|bfo /f]dg Sofyf]lns rr{ / k|f]6]:6]G6 x'g\ . /f]dg
Sofyf]lnsdf kf]knfO{ O;f dl;xsf] cfWoflTds pQ/flwsf/L dflgG5 . wd{, cfrf/
Pjd\ ;+:sf/sf ljifodf kf]ksf] lg0f{o clGtd dflgG5 . kGw|b]lv ;f]x|f}F ztfAbLdf
kf]ksf] zlSt lgs} a9\of] . wfld{s, /fhgLlts, ;fdflhsnufot ;a} If]qdf
kf]ksf] x:tIf]k a9\b} uof] . o;kl5 gofF ;'wf/jfbL O;fO{ ;Dk|bfo k|f]6]:6]G6sf] hGd
ePsf] xf] . of] ;Dk|bfo pbf/jfbL /x]sf] 5 .
lj|m;d; l6«sf] lj|m;d;sf cj;/df ljz]if dxŒj x'G5 . of] k/d]Zj/k|ltsf] cf:yf,
ljZjf;sf] k|tLs xf] . lj|m;d; l6«nfO{ ljz]if kj{df ;hfP/ ;'Gb/ agfOG5 . o;sf]
dfnfnfO{ O;fO{x¿n] hLjgsf] lg/Gt/tfsf] k|tLs dfGb5g\ . O;fO{x¿sf] kljq
kj{ lj|m;d; xf] . l8;]Da/ @% sf] lbgnfO{ O;f dl;xsf] hGd lbgsf ¿kdf
O;fO{ ;d'bfon] lj|m;d; kj{ dgfpF5g\ . of] kj{ pkxf/ cfbfgk|bfg, rr{sf] ;]jf,
kfl/jfl/s ;fdflhs hd36 u/]/ eJo¿kdf dgfOG5 .
43
lj|mofsnfk
zAbe08f/
!= tnsf zAbsf] cy{ n]Vg'xf];\ M
cfWoflTds M cWofTdl;t ;DaGw /fVg]
;Dk|bfo M Pp6} l;4fGt ePsf dflg;x¿sf] ju{
x:tIf]k M csf{sf] sfddf xft xfNg] Jojxf/
cf3ft M rf]6, dfgl;s si6
ztfAbL M ;o jif{sf] ;do
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
O{Zj/, ;j{zlStdfg\, ;j{1, s?0ff, bof, ljBdfg, :jLsf/
#= vfnL 7fp F eg'{xf];\ M
s_ O;fO{ ==================================================================== wd{ xf] .
v_ o;sf cg'ofoLx¿nfO{ ============================================== elgG5 .
u_ O;f dl;x Ps ============================================================= x'g\ .
3_ O;fO{sf cg';f/ pgsL dftf dfl/of =================================lyOg\ .
ª_ of] s'/fdf k'/ftgkGyL ox'bL ====================================== e8\lsP .
k7gaf]w / n]vg cEof;
!= tnsf] cg'R5]b z'4;Fu pRrf/0f ug'{xf];\ / pQ/ n]Vg'xf];\ M
O;fO{ wd{n] Pp6} O{Zj/nfO{ k/d;Qfwf/Lsf] ¿kdf dfGb5 . o;n] O{Zj/nfO{
;j{zlStdfg\, ;j{1, k"0f{, s?0ff, bof cflb dxfg\ u'0fx¿ ljBdfg /x]sf]
44
:jLsf/ ub{5 . O;fO{ wd{n] o;' lv|i6sf wd{ cfb]zx¿nfO{ pRr dxŒj
lbG5 . cfb]zx¿sf] cIf/zM kfng ug{df hf]8 ub{5 . O;fO{ wd{sf cg';f/
hLj xTof, cgfjZos xl/of ?vx¿ sf6\g', s;}nfO{ Joy{df cf3ft k'¥ofpg',
Joy{df kfgL aufpg' cflb kfk sfd x'g\ .
s= O;fO{ wd{n] O{Zj/nfO{ s] dfGb5 <
v= O;fO{ wd{n] s] :jLsf/ ub{5 <
@= hf]8f ldnfpg'xf];\ M
lj|m:tfg Ps ox'bL
afOan k|d'v ;Dk|bfo
o;' O;fO{ wd{sf] wd{u|Gy
O;f dl;x lj|m:tfg wd{sf b]jtf
k|f]6]:6]G6 lv|l:rog
#= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= lj|m:tfgn] O{Zj/nfO{ ;j{zlStdfg\ dfGb5 .
v= O;fO{ wd{sf k|d'v ;Dk|bfo /f]dg Sofyf]lns rr{ / k|f]6]:6]G6 x'g\ .
u= O;fO{ wd{u|Gy afOandf b'O{ efu 5}gg\ .
3= O;f dl;x Ps g]tf x'g\ .
45
$= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ lbg'xf];\ M
s= O;fO wd{nfO{ s] elgG5 <
v= lj|m:tfg wd{ s;sf cg';f/ rNb5 <
u= lj|m:tfg wd{sf sltcf]6f zfvf 5g\ <
3= afOandf slt efu 5g\ <
ª= lj|m;d; l6«nfO{ s]sf] k|tLs dflgG5 <
%= tnsf k|Zgsf] nfdf] pQ/ lbg'xf];\ M
s= O;f dl;xsf] hGd s;/L ePsf] lyof] <
v= O;fO{ wd{sf cg';f/ s] s] kfk sfd x'g\ <
;fd"lxs lj|mofsnfk
^= tkfO{Fsf] 6f]nl5d]sdf s'g s'g wd{ dfGg] dflg;x¿sf] a;f]af; /x]sf] 5 <
cfkm\gf cleefjssf] ;xof]u lnP/ sfkLdf l6kf]6 ug'{xf];\ . sIffdf ;a}n]
kfn}kfnf] cfkm\gf] 6f]nl5d]sdf dgfOg] wd{sf gfd eGg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
&= sIffsf ;fyLx¿ kfFr kfFr hgfsf] ;d"xdf 5'6\l6P/ o;' lv|i6sf af/] Ps
Ps cg'R5]b n]v]/ sIffdf k|:t't ug'{xf];\ . o;sf nflu tkfO{Fx¿nfO{ b'O{
lbgsf] ;do lbOg] 5 . ;a}n] cfcfkm\gf 3/af6 a'Fbf l6k]/ Nofpg] / sIffdf
;d"xdf ldn]/ sfd ug{ kfpg'x'g] 5 .
46
(= tnsf] xfd|f] ;+:s[lt sljtf k9L g]kfnsf] ;+:s[ltsf] j0f{g ug'{xf];\ M
– slj/fh kf}8\ofn
xfd|f ;+:s[lt leGg 5g\ ljljwtf cfP/ xfF;];l/,
OGb|]0fL ldl;P/ ;Kt/ªn] l;Gb"/ xfn];l/ .
km'N5g\ km"n ;lxi0f' e} bZflbzf kfvf kv]/f jg,
efiff ;+:s[ltsf] ;dGjo oxL z[ª\uf/ xfd|f] wg ..
k'g/fj[lQ
*= tnsf] cg'R5]b k9L d'Vo d'Vo tLg a'Fbf l6Kg'xf];\ M
O;fO{ wd{sf cg'ofoLx¿ O;f dl;xsf] lzIffcg';f/ rNb5g\ . O;f dl;x
Ps ox'bL x'g\ . pgL O;f k"j{ rf/sf ;dodf Oh/fOnsf] ufpF a]Tnxddf
hGd]sf lyP . O;fO{sf cg';f/ pgsL dftf dfl/of s'df/L lyOg\ . O;f pgsf]
ue{df k/dlktf k/d]Zj/sf] s[kfn] rfdTsfl/s¿kn] cfPsf lyP eGg]
dflgG5 . O;fn] Oh/fOndf ox'bLx¿sf dfem k|]dsf] ;Gb]z ;'gfP / æd g}
O{Zj/sf] k'q x'FÆ eg] . o; s'/fdf k'/ftgkGyL ox'bL wd{u'? e8\lsP . To;kl5
pgsf] cf1fg';f/ Oh/fOnsf] /f]dg /fHokfnn] O;fnfO{ j|m;df r9]/ dg]{
k|f0fb08 lbP . O;fO{sf cg';f/ o;sf tLg lbgkl5 O;f k'ghL{ljt eP .
47
af]sL ;'Gb/tf z/b\ lzlz/sf] Nxf];f/n] ufpF5g\,
5f]O{ d'Gw'd 1fgsf] lxdr'nL cWofTd a;f{pF5g\ .
uf}/fdf ;lhFb} lwd]l;t ahL 3lGsG5 g]kfn of],
/f]bL afng ;f]/7L 57l;t} Ao'FlemG5 g]kfn of] ..
;Dos\ b[li6l;t} lg/Gt/ oxfF al;{G5 zflGtR56f,
aHbf dfbn v}Fh8L / d'h'/f cf]ln{G5 sflGtR56f .
aU5g\ ;fy gbL axG5 h;/L uGtJo of}6};l/,
uLtf j]b s'/fg afOansf] p2]Zo of}6};l/ .
vf]hL Joli6 ;dli6leq ;lhg] ;ª\sNk ;b\efj 5,
u'Daf dl:hb r}To dlGb/ 3'd] PsTjsf] efj 5 .
xfd|f] rGb| / ;"o{ cª\lst Wjhf emg\ emg\ p7f];\ ;j{bf,
cfzLjf{b ;d[l4sf] lbO/xg\ g]kfn cfdf ;bf .
48
PsfO rf/
;ª\3;+:yfx¿
tnsf lrq x]/L ;fyL;Fu 5nkmn u/]/ jfSo agfpg'xf];\ M
49
kf7 &
a'6jn l:yt ljz]if ljBfno
¿kGb]xL lhNnf g]kfnsf] z}lIfs cf}Bf]lus, Jofj;flos tyf ko{6sLo s]Gb|
xf] . a'6jndf y'k|} ljBfno / SofDk;x¿ v'n]sf 5g\ . oxfF d]l8sn,
OlGhlgol/ª, s[lif, kmfd]{;L, gl;{ªh:tf k|fljlws ljBfnox¿ klg 5g\ . ;fwf/0f
lzIfftkm{ :gftsf]Q/ tx;Ddsf] k9fO x'G5 . oxfF km/s Ifdtf ePsf ljBfyL{x¿n]
k9\g kfpg] ljBfnox¿ klg 5g\ . oxfF y'k|} ;fd'bflos tyf ;+:yfut ljBfnox¿
5g\ . oL ljBfnoafx]s oxfF leGg leGg k|s[ltsf ljBfnox¿ klg 5g\ .
ljBfno ;~rfngsf] k|s[lt klg km/s 5g\ . tL ljBfnodWo] >L ;fwgf dlxnf
ljBfno, 1fgf]bo /flq df=lj=, sflGt v'nf ljBfno, sflnsf dfgj1fg -sDKo'6/
OlGhlgol/ª_, gjLg cf}Bf]lus sb/axfb'/ /Ltf df=lj= -l;len OlGhlgol/ª_,
gj/Tg df=lj= -s[lif k|fljlws_ ljBfno /x]sf 5g\ . ljz]if ljBfnos} ¿kdf
u'?s'n / db/;f ljBfnox¿ klg 5g\ . oxfF a'6jnsf km/s k|s[ltsf ljBfnosf]
kl/ro lbOPsf] 5 .
>L ;fwgf dlxnf ljBfno
>L ;fwgf dlxnf ljBfn a'6jn
pkdxfgu/kflnsf j8f g+= ^ a'6jndf
/x]sf] 5 . of] k'/fgf] a;kfs{b]lv nueu
%)) ld6/sf] b'/Ldf klZrdtkm{ /x]sf]
5 . ;fwgf dlxnf ljBfnon] lzIffnfO{
pd]/n] 5]Sg ;Sb}g, cw'/f] lzIffnfO{ k"/f
50
u/f}F+ eGg] cleofg rnfPsf] 5 . of] ljBfno @)^# ;fndf :yfkgf ePsf] xf] .
o;sf] :yfkgfsf lglDt oxfFsf lzIffk|]dL Pjd\ a'l4hLjLx¿sf] of]ubfg /x]sf] 5 .
;fwgf ljBfnon] ljleGg sf/0fn] k9fOaf6 jl~rt ePsf ljjflxt dlxnfnfO{
lzIff k|bfg ub{5 .
;fwgf dlxnf ljBfno lg/If/ dlxnfnfO{ lzIff lbg] p2]Zon] :yfkgf ePsf] xf] .
o; ljBfnon] a'6jn If]qdf cf}krfl/s lzIff k|fKt ug{ g;s]sf y'k|} dlxnfnfO{
k9\g] cj;/ k|bfg u/]sf] 5 . o; ljBfnodf sIff Ps b]lv bz ;Dd k7gkf7g x'Fb}
cfPsf] 5 . of] ljBfno @)^( ;fnaf6 ;fd'bflos ljBfnosf ¿kdf ;~rfng
x'g yfn]sf] xf] . o; ljBfnoaf6 pTkflbt dlxnf ljBfyL{x¿ bIf hgzlSt ag]/
ljleGg If]qdf sfo{/t 5g\ .
;fwgf ljBfno
lzIffsf] o'u of] k5fl8 gk¿g\ OR5f x'g] dfgj .
of] p2]Zo lnO{ ;'wf/sx¿ vf]n] rnfP ;a ..
u5{g\ ;fws ;fwgf olb eg] df}sf oxfF ldNb5 .
gf/L,afn, o'jf / k|f}9 h'g xf];\ cfO{ k9] kfpF5 ..
5g\ bftf slt bfgjL/ ltgsf] o;df nufgL 5 lg .
s]xL oflGqs j:t' 5g\ k|ljlwsf Tof] 1fg kfOG5 lg ..
o;sf] gfd 5 ;fwgf k|ultdf nDs] lg k9\g]x¿ .
k9\bf aG5 eljio ;'Gb/ c¿ lau|] gk9\g] a¿ ..
51
gjLg cf}Bf]lus sb/axfb'/ /Ltf dfWolds ljBfno -l;len
OlGhlgol/ª_
gjLg cf}Bf]lus sb/axfb'/ /Ltf dfWolds ljBfno a'6jn pkdxfgu/kflnsf
j8f g+= !! b]jLgu/df /x]sf] 5 . o; ljBfnosf] :yfkgf @)## ;fndf ePsf]
xf] .
o; ljBfnodf @)^$ ;fndf klxnf] k6s g;{/Lb]lv k"0f{ cª\u|]hL dfWodaf6
k7gkf7g ;'? ul/Psf] lyof] . sIff rf/af6 sDKo'6/ ljifodf k7gkf7g ;'?
ul/Psf] lyof] . o; ljBfnodf @)^( ;fndf sIff ( af6 l;len OlGhlgol/ª
;~rfng ul/Psf] 5 . o; ljBfnodf Joj:yfkg, l;len OlGhlgol/ª / lj1fg
;d"xdf cWofkg x'Fb} cfPsf] 5 . of] ljBfno n'lDagL k|b]zdf gd'gf ljBfnosf
¿kdf 5gf]6 ;d]t ePsf] 5 . ljBfyL{sf] :jf:Yo;DaGwL ;'ljwfsf lglDt :6fkm
g;{sf] Joj:yf ldnfOPsf] 5 . To;} u/L v]ns'bsf] ljsf;sf lglDt k|lzIfssf]
Joj:yf ul/Psf] 5 .
52
gjLg ljBfno
of] ljBfno xf] lg Ps gd'gf To:t} 5 cWofkg .
k9\g] OR5's k9\5 OlGhlgol/ª\ /fd|f] 5 pTkfbg ..
OR5fdflkms k9\g 5g\ ljifo sf] s] lnG5 Tof] kfpF5 .
df}sf ldN5 ljz]if cª\u h;n] /fd|f] u/L NofpF5 ..
x]5{g\ k5{ eg] t g;{ klg 5g\ x]Ssf 5 x} :jf:Yodf .
v]nfOG5 cg]s v]n ?lrn] a9\5g\ eg] v]ndf ..
o:sf] gfd gjLg 1fg lbgdf To:t} gofF l;k 5 .
lzIff lbG5 o'ufg's"n o;df xf] 1fgsf] bLk 5 ..
sflGt dfWolds ljBfno -v'nf_
53
a'6jndf ljleGg k|s[ltsf ljBfno /x]sf 5g\ . tLdWo] sflGt dfWolds ljBfno
-v'nf_ Ps xf] . of] ljBfno a'6jn pkdxfgu/kflnsf j8f g+= $ df /x]sf] 5 . of]
ljBfno :yfkgfsf] nfdf] P]ltxfl;s k[i7e"ld /x]sf] 5 . @))* ;fndf a'6jndf
u0f]z ljBfejg k|fOd/L / hgtf ljBfejg k|fOd/L :s'n lyP . Tof] j]nf oL
b'O{ :s'nnfO{ PsLs/0f u/L u0f]z hgtf ljBfejg k|fylds ljBfno gfds/0f
ul/Psf] lyof] . o; ljBfnon] @)!^ ;fndf ldl8n :s'n / @)@^ ;fndf df=lj=
:jLs[lt k|fKt u¥of] . @)@( ;fnb]lv u0f]zhgtf dfWolds ljBfnosf] gfdaf6
;~rfng ePsf] lyof] . @)## ;fndf cfP/ o;sf] gfd >L sflGt df=lj= eof] .
@)&) kl5 o;sf] gfd sflGt df=lj= ePsf] xf] . sflGt df=lj= n] a'6jnsf]
uf}/jdo z}lIfs Oltxf; af]s]sf] 5 .
sflGt df=lj= ¿kGb]xL lhNnfsf] Ps dfq v'nf ljBfno xf] . o;n] ljBfnosf]
cf}krfl/s lzIff k"/f ug{ g;s]sf ljBfyL{nfO{ k9\g] cj;/ k|bfg u/]sf] 5 .
ljBfnosf] kx'Frb]lv 6f9f /x]sf dflg;nfO{ 7'nf] u'g nufPsf] 5 . o;
ljBfnoaf6 u[x0fL, dhb'/, ;]gf, k|x/L, blnt hghflt / ;LdfGts[t ;d'bfosf
JolStn] cw'/f] k9fOnfO{ k"/f ug{ kfPsf 5g\ . o;n] lzIffsf] kx'Frdf gePsf
JolStnfO{ z}lIfs cj;/ lbPsf] 5 . oxfF nlIft ;d'bfosf JolStnfO{ ;lhnf]
x'g] u/L sIff ^ b]lv !) ;Ddsf sIff ;~rfng ul/Psf 5g\ . sflGt df=lj=n]
@)^% ;fnaf6 v'nf ljBfnotkm{ sIff !) ;~rfng ug]{ cg'dlt k|fKt u/]sf]
lyof] . sflGt v'nf ljBfnodf jif{df #% lbg -!&% 306f_ ;Dks{ sIff ;~rfng
54
ul/G5 . ljBfyL{sf nflu :jcWoog ;fdfu|L pknAw u/fOG5 / ;Dks{ sIffdf
5nkmn ul/G5 . pkl:ylt, u[xsfo{, kl/of]hgf sfo{, cfGtl/s k/LIff cflbsf
cfwf/df cfGtl/s d"Nofª\sg ul/G5 . o; ljBfnodf rf}w jif{ k"/f ePsf sIff
^ df, kGw| jif{ k"/f ePsf sIff * df / ;f]x| jif{ k"/f ePsf sIff !) df egf{ x'g
kfpF5g\ .
sflnsf dfgj1fg df=lj= -sDKo'6/ OlGhlgol/ª_
sflnsf dfgj1fg df=lj= ¿kGb]xL lhNnfsf] a'6jn pkdxfgu/kflnsf j8f g+=
!) df /x]sf] 5 . of] ljBfno @)!* ;fndf of]uLs'6Ldf ljZjzflGt g]kfn /fli6«o
k|f=lj=sf gfddf :yfkgf ePsf] lyof] . @)@( ;fndf sflnsf gfds/0f;lxt
lg=df=lj= @)#@ ;fndf df=lj= x'Fb} @)^% ;fnaf6 sIff !! / !@ sf] k7gkf7g
;~rfng ePsf] lyof] . ;dosf] dfu;Fu} @)&% b]lv a'6jn !) /fdgu/df
/x]sf] dfgj1fg df=lj=nfO{ sflnsf df=lj=df ;dfof]hg u/L sflnsf dfgj1fg
gfds/0f ul/of] .
55
sflnsf dfgj1fg dfWolds ljBfnon /fi6«s} k|ltli7t ;fd'bflos ljBfno
aGg k'u]sf] 5 . of] g]kfndf ;a}eGbf a9L ljBfyL{ ePsf] ;fd'bflos ljBfno
xf] . of] ljBfno g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfnoaf6 @)&! b]lv &$ ;Dd nuftf/
/fli6«o Wjhf, lzN8, k|df0fkq / gu/;lxt ;Ddflgt ePsf] 5 . sflnsf
dfgj1fg dfWolds ljBfnodf k|fljlws lzIff ;~rfngdf /x]sf] 5 . @)^(
;fnaf6 k|fljlws wf/tkm{ sDKo'6/ OlGhlgol/ª ljifodf k7gkf7g x'Fb} cfPsf] 5 .
kf7\oj|mdcg';f/ sIff ( b]lv !@ ;Dd k|fljlws wf/tkm{ lgwf{l/t ljifodf
z}lIfs sfo{j|md ;~rfng x'Fb} cfPsf 5g\ . bIf hgzlSt pTkfbgsf lglDt
sDKo'6/ OlGhlgol/ª ljifo lgs} dxŒjk"0f{ /x]sf] 5 .
/rgfsf/ M efjgf vgfn
sflnsf dfgj1fg
dfgj1fg sflnsf dflj em/]/ k9]sf]
To;}n] xf]nf oxLFsf] dfof 5ftLdf u9]sf]
1fgsf] Hof]lt rDs]/ cfh ljZj g} pHofnf]
sf]lknf gofF vf]lhof] oxLF afn]/ lbofnf] ¤
rlDsof] h"g ,km'Nb} 5 ;'g ao/ 3f/Ldf
;'uGwL km"n aGg] 5f}F xfdL oxL km"naf/Ldf
dlGb/ /fd|f] sflnsf xfd|f] /fi6«sf] uxgf
1fgsf] Hof]lt ljZjd} 5/f];\ ;a}sf] rfxgf ¤ ¤ ¤
56
>L gj/Tg dfWolds ljBfno -s[lif lj1fg_
>L gj/Tg dfWolds
ljBfno a'6jn
pkdxfgu/kf lnsf
j8f g+= !% ;]dnf/df
/x]sf] 5 . o;sf]
:yfkgf gj/Tg
k|flyds ljBfnosf
¿kdf @)!* ;fndf
ePsf] xf] . @)#! ;fnaf6 dfWolds ljBfnosf ¿kdf ;~rfng x'Fb} cfPsf] xf] .
o; ljBfnodf ;fwf/0f ;fd'bflos ljBfnodf k7gkf7g x'Fb} cfPsf ljifox¿sf
cltl/St s[liflj1fg ljifo klg k7gkf7g x'Fb} cfPsf] 5 .
gj/Tg df=lj= n] dxfo1 ;~rfng u/]/ cy{ ;ª\sng u/L k|fljlws lzIff ;'?
u/]sf] xf] . o; ljBfnodf @)^( ;fnb]lv sIff ( b]lv !@ ;Dd k|fljlws
lzIffsf ¿kdf s[lif lj1fg ljifosf] k7gkf7g xFb} cfPsf] 5 . o;af6 s[lifsf
nflu cfjZos kg]{ bIf s[lif hgzlSt pTkfbg ePsf] 5 .
1fgf]bo /flq df=lj=
1fgf]bo /flq df=lj= a'6jnsf] ljz]if ljBfno xf] . a'6jn pkdxfgu/kflnsf
j8f g+= # xf6ahf/ glhs k'nrf]sdf /x]sf] 5 . o; ljBfnosf] :yfkgf @)@!
;fndf ePsf] xf] . @)@@ ;fndf tTsfnLg o'js ;ª\u7gsf] ejgdf 1fgf]bo /flq
ljBfnosf sIffx¿ ;~rfng x'Gy] .
57
1fgf]bo /flq df=lj=df sIff
^ b]lv !) ;Ddsf] k9fO
x'G5 . tTsfnLg ;dodf
of] ljBfno $ jif{leqdf
P;=Pn=;L= pQL0f{ u/fpg]
p2]Zon] :yfkgf ePsf]
lyof] . lbpF;f]sf] ;dodf
k9\g rfxg]x¿ 1fgf]bo df=lj=df k9\y] . lbpF;f] k9\g gkfpg] >lds ju{sf nflu
1fgf]bo /fqL df=lj= ;~rfng x'Fb} cfPsf] 5 . 1fgf]bo /flq df=lj=af6 /f]huf/L,
k];f, Jofj;fo, 3/]n' sfdbf/ / cGo sfdsf nflu a'6jndf cfPsf dhb'/ ju{n]
a]n'sLsf] ;dodf k9\g] df}sf kfPsf 5g\ .
1fgf]bo
a]n'sLsf] ;dodf k9\g] df}sf kfof}Fk9\g} egL ¿kGb]xL a'6jn cfof}F1fgf]bo /flq dflj ;~rfng eof]>ldssf] k9\g] rfx k"/f x'Fb} uof] ¤
lbgel/ k9\g klg km';{b g} 5}gk9\g] n]Vg] rfxgf of] gePsf] x}gJoj;fo /f]huf/L /ftL k9\g cfPs]6fs]6L a'9fa'9L k9\g] df}sf kfP ¤
k]6 kfNg lbgel/ sfdsfh uof}Fdhb'/ ju{ hlt nfeflGjt eof}F aNn a'‰of}F w]/} s'/f k':tsn] eGof]1fgf]bo /flq dflj b]jtf g} aGof] ¤ ¤ ¤
58
lj|mofsnfkzAbe08f/
!= tn lbOPsf zAb / cy{ k9\g'xf];\ M
cleofg M ;fd"lxs¿kdf ul/g] k|of;
;~rfng M lg/Gt/¿kdf rnfOg] s'g} sfd
;fd'bflos M ;d'bfo;DagwL, ;d"xsf], ;fd"lxs
;+:yfut M ;+:yfsf ¿kdf kl/0ft ePsf] jf ;+:yfsf ¿kdf /x]sf]
OlGhlgol/ª M OlGhlgo/sf] sfd, oGqljBf jf 3/ k'n, af6f] cflb agfpg] ljBf
k[i7e"ld M s'g} s'/fsf] d"n cfwf/ jf e"ldsf
gfds/0f M gfd /fVg] ;+:sf/
s[lif lj1fg M s[lif;DaGwL ljifodf j}1flgs¿kn] ljrf/ ul/Psf]
cg';Gwfg
@= tn lbOPsf zAbx¿nfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
hgzlSt, pTkflbt, ;fd'bflos, /f]huf/L, hgzlSt, s[liflj1fg
#= l7s eP l7s lrx\g / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= ;fwg ljBfnon] ljleGg sf/0fn] k9fOaf6 jl~rt ePsf
ljjflxt dlxnfnfO{ lzIff k|bfg u5{ .
v= gjLg cf}Bf]lus sb/axfb'/ /Ltf dfWolds ljBfnodf
;a} afnaflnsfn] k9\g] df}sf kfPsf 5g\ .
u= sflGt df=lj= ¿kGb]xL lhNnfsf] Ps dfq v'nf ljBfno xf] .
3= >L gj/Tg dfWoldsdf s[lif lj1fg k7gkf7g x'Fb} cfPsf]
5}g .
59
ª= sflnsf dfgj1fg df=lj= df sDKo'6/ OlGhlgol/ª ljifo
k9fO x'G5 .
r= 1fgf]bo /flq df=lj=df sIff ^ b]lv !) ;Dd k9fO x'G5 .
;fd"lxs lj|mofsnfk
^= o; kf7df /x]sf leGg k|s[ltsf ljBfnosf] e|d0f ug'{xf];\ / tL ljBfnosf
af/]df hfgsf/L lng'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
&= k|fljlws lzIff M cfhsf] cfjZostf ljifodf Pp6f jSt[tf tof/ kfg'{xf];\
/ sIffdf ;fyLx¿nfO{ ;'gfpg'xf];\ .
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= ;ª\lIfKt pQ/ lbg'xf];\ M
s= ;fwgf dlxnf s:tf] ljBfno xf] < v= ;fwgf dlxnf ljBfnon] s:tf dlxnfnfO{ k9\g] c;/ lbPsf] 5 < u= gjLg cf}Bf]lus sb/axfb'/ /Ltf dfWolds s:tf] ljBfno xf] <3= sflGt df=lj= v'nfsf] 5f]6f] kl/ro lbg'xf];\ . ª= sflnsf dfgj1fg df=lj= sf] 5f]6f] kl/ro lbg'xf];\ . r= >L gj/Tg dfWolds ljBfnodf ljz]if u/L s'g ljifo k7gkf7g x'Fb} cfPsf] 5 < 5= 1fgf]bo /flq df=lj=sf] :yfkgf slxn] ePsf] lyof] <
%= nfdf] pQ/ lbg'xf];\ M
s= ;fwgf dlxnf ljBfnosf] j0f{g ug'{xf];\ . v= sflGt v'nf ljBfnosf ljz]iftf pNn]v ug'{xf];\ . u= 1fgf]bo /flq df=lj=nfO{ lsg a'6jnsf] ljz]if ljBfno elgPsf] xf] <
60
kf7 *
u'?s'n, db/;f / dxfjL/ k':tsfno
u'?s'n
;Gtf]ifL dftf u'?s'n ljBf>d
a'6jn pkdxfgu/kflnsf j8f g+=
& bLkgu/df /x]sf] 5 . of] ljBf>d
gLns07 afaf wfdsf] kl/;/leq
/x]sf] 5 . o;sf] :yfkgf @)^$
;fndf ePsf] xf] .
u'?s'n ljBf>d :j= afa'/fd e§/fO{
tyf b]jdfof e§/fO{sf] cu'jfOdf
>L gLns07 afaf wfd
;ldlt, :yfgLo eSthg tyf
;dfh;]jLx¿sf] ;xof]udf :yfkgf
ePsf] xf] . of] a'6jnsf] Ps dfq
u'?s'n ljBf>d xf] . xfn oxfF !) sf]7f;lxtsf] u'?s'n ljBf>d lgdf{0f ul/Psf]
5 . of] u'?s'n ljBf>ddf 5b]lv bz sIff;Ddsf] k7gkf7g x'Fb} cfPsf] 5 .
ljBf>d ;~rfngsf ;|f]tx¿ >L gLns07 afaf wfddf x'g] dxfo1, ljleGg
wfld{s cg'i7fg, ljjfx, j|taGw cflbaf6 k|fKt x'g] /sd /x]sf 5g\ . o;} u/L
61
wfdsf ;+:yfks, cfhLjg ;b:o, lgoldt d'li6bftf, ljleGg ;ª3;+:yf / >L
dxifL{ kmfpG8];gaf6 ;xof]u k|fKt 5 . o;sf] ;~rfngdf a'6jn
pkdxfgu/kflnsf / k|b]z ;/sf/af6 k|fKt cg'bfgn] ;xof]u k'¥ofPsf] 5 . o;
u'?s'ndf cWoog ug]{ a6'sx¿nfO{ j}lbs wd{, ;+:s[lt / ;+:sf/ l;sfOG5 .
a6'sx¿n] cfjf;Lo ;'ljwf;lxt cWoog ug]{ df}sf kfPsf 5g\ . o;n] j}lbs
;gftg lxGb' wd{sf] ;/If0f / ;Da4{g ug{ d2t u/]sf] 5 .
db/;f
O:nfd wdf{nDaLx¿sf] gdfh k9\g] jf k|fy{gf ug]{ :yfgnfO{ dl:hb elgG5 . O:nfd
wdf{jnDaLsf afnaflnsfx¿n] k9\g] kf7zfnf jf ljBfnonfO{ db/;f elgG5 .
a'6jndf lj=;+= !(&) df /hf P d':tkmf dl:hb / db/;fsf] :yfkgf ePsf] lyof] .
@)%!÷%@ df oL ;+:yf g]kfn ;/sf/df btf{ ePsf lyP . @)^$ ;fndf /hf P
d':tkmf k|f=lj=sf] nflu tLg sIff;Ddsf nflu :jLs[lt k|fKt ePsf] lyof] .
62
of] d'l:nd ;d'bfosf] ;xof]uaf6 ;~rfng x'Fb} cfPsf] lyof] . afnaflnsfx¿n]
a:g] u'Gb|L / lkpg] kfgL ;d]t cfkm\g} 3/af6 Nofpg] uy]{ . kl5 a'6jn
pkdxfgu/kflnsf / lhNnf lzIff sfof{nosf] cfly{s cg'bfg ;xof]uaf6 db/;fsf]
;~rfng x'Fb} cfPsf] 5 . a'6jndf /x]sf b'O{cf]6f ;fd'bflos db/;f j8f g+= ! df
/ j8f g+= % df /x]sf 5g\ . oxfF g]kfnL, c/aL, pb'{, cª\u|]hL, ul0fth:tf ljifox¿
k9fOG5g\ . o; ;+:yfn] ul/a / c;xfo afnaflnsfnfO{ k"0f{ 5fqj[lQ pknAw
u/fpFb} cfPsf] 5 .
dxfjL/ k':tsfno
dxfjL/ k':tsfnosf] :yfkgf
@))$ ;fndf ePsf] lyof] . dxfjL/
k':tsfno a'6jn pkdxfgu/
kflnsf j8f g+= @ df /x]sf] 5 .
of] k':tsfno a'6jnsf pT;fxL
o'jfx¿sf] ;lj|motfdf v'n]sf] lyof] .
/f0ff zf;gsfndf k':tsfno vf]n]/ v'n]cfd k9\g kfpg] jftfj/0f lyPg . o;
sl7g kl/l:yltdf k':tsfno :yfkgf x'g' j|mflGtsf/L sbd lyof] . o; k':tsfnosf
;+:yfks lxSdtk|;fb >]i7, cf]dzª\s/ >]i7, 6f]kaxfb'/ >]i7, hf]unfn alhdo
/ ;Tonfn >]i7 lyP . k':tsfno vf]n]/ ;dfhdf g}lts hfu/0f Nofpg vf]h]sf]
cleof]udf tTsfnLg zf;såf/f ;Tonfn >]i7 / cf]dzª\s/ >]i7nfO{ ^ dlxgf
h]ndf gh/aGb ul/Psf] lyof] . To;}n] of] k':tsfno Ps jif{;Dd aGb x'g k'Uof] .
63
@)!! ;fndf o; k':tsfnonfO{ g]kfn ;/sf/sf]
tTsfnLg lzIff ljefun] :jLs[lt k|bfg u/]sf]
lyof] . dxfjL/ k':tsfnon] @))& ;fnsf]
hgj|mflGtdf v]n]sf] e"ldsf lgs} dxŒjk"0f{
/x]sf] 5 . o;n] o'jf hfu/0f u/fpg], ljleGg
;f+:s[lts sfo{j|md ug]{, ;flxTo uf]i7L ug]{ u/]sf]
5 . ;fdflhs ¿kfGt/0fdf o; k':tsfnosf]
dxŒjk"0f{ of]ubfg /x]sf] 5 . o; k':tsfnonfO{
a'6jn gu/sf] gd'gf k':tsfno agfpg] p2]Zo /flvPsf] 5 . o;df lglDt
afnsIf :yfkgf ug]{, a's a}ª\s :yfkgf ug]{, cg';GwfgfTds s[lt ;ª\sng u/L
/fVg], ljBfno / SofDk; :t/Lo k':ts /fVg] tyf OnfOa|]/Lsf ¿kdf ljsf;
ug]{ of]hgf /x]sf] 5 .
dxfjL/ k':tsfno
dxfjL/ gfdsf] 5 k':tsfno 1fgsf] ;+;f/
k'/fgf k':ts ;ª\u|x ldNg] ;|f]tsf] e08f/ .
ax'cfoflds 5 lg of] ;+:yf p2]Zo cg]s
af}l4s hut\ lgdf{0f ug{ k'¥ofpF5 ljj]s .
;Gb]z ldN5g\ lzIffsf] o'u gofF 5 hdfgf
x'Fb}g aGg dfgj t P]n] o;b]lv la/fgf .
64
zAbe08f/
!= tn lbOPsf zAb / cy{ k9\g'xf];\ M
db/;f M kf7zfnf
O:nfd M d'xDdbn] k|rngdf NofPsf] d';ndfgL wd{
dl:ht M d';ndfgx¿sf] gdfh k9\g] jf pkf;gf ug]{ ejg jf :yfg
kf7zfnf M lzIff lbOg] jf k9fOg] 3/, ljBfno
k':tsfno M k':tsx¿sf] ;ª\u|x u/]/ /flvPsf] 3/
@= tn lbOPsf zAbx¿nfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
db/;f, O:nfd, wdf{nDaL, dl:hb, dxfjL/, k':tsfno, cleof]u,
¿kfGt/0f, lzIffk|]dL
#= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= O:nfd wd{nDaLsf afnaflnsfx¿n] k9\g] kf7zfnfnfO{
db/;f elgG5 .
v= a'6jndf pkdxfgu/kflnsfdf ;fd'bflos db/;fx¿ 5}gg\ .
u= db/;fdf cfjf;Lo ;'ljwf;lxt k9\g] Joj:yf ldnfOPsf] 5 .
3= dxfjL/ k':tsfnosf] :yfkgf @))$ ;fndf ePsf] lyof] .
ª= dxfjL/ k':tsfnosf] ;~rfng ;/sf/L ;|f]taf6 x'Fb} cfPsf] 5 .
lj|mofsnfk
65
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= ;ª\lIfKt pQ/ lbg'xf];\ M
s= db/;f eg]sf] s] xf] <
v= a'6jndf sltcf]6f ;fd'bflos db/;fx¿ 5g\ <
u= dxfjL/ k':tsfno slxn] :yfkgf ePsf] xf] <
%= nfdf] pQ/ lbg'xf];\ M
s= db/;fsf] j0f{g ug'{xf];\ .
v= db/;fdf k9\g] s:tf] ;'ljwf /x]sf] 5 <
u= dxfjL/ k':tsfnosf] j0f{g ug'{xf];\ .
3= dxfjL/ k':tsfnonfO{ s:tf] agfpg] of]hgf /x]sf] 5 < j0f{g ug'{xf];\ .
;fd"lxs lj|mofsnfk
^= a'6jnsf] s'g} Ps ;fd'bflos db/;fdf cjnf]sg ug'{xf];\ . pSt db/;fdf
cfkm"n] b]v]sf s'/fx¿ l6kf]6 ug'{xf];\ . sIffdf ;fyLx¿nfO{ ;'gfpg'xf];\ .
&= cfkm\gf] sIffsf ;a} ljBfyL{x¿ lzIfs;Fu dxfjL/ k':tsfnosf] cjnf]sg
ug'{xf];\ . ToxfF cfkm"n] b]v]sf s'g} la;cf]6f k':tssf] gfd l6kf]6 ug'{xf];\ /
sIffdf ;fyLx¿nfO{ ;'gfpg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
*= k':tsfnosf] dxŒj ljifodf Pp6f k|aGw n]Vg'xf];\ .
(= k7g ;+:s[ltsf] ljsf; ug{ s] ug'{knf{ < cfÇgf] /fo ;fyLx¿nfO{ ;'gfpg'xf];\ .
66
PsfO kfFr
of]u
tnsf] lrq x]/L of]uf;gsf ljifodf 5nkmn ug'{xf];\ M
67
of]un] z/L/, dg / OlGb|ox¿nfO{ ldnfP/ lgolGqt / Psfu| lrQ ub}{ ltgLx¿nfO{
lglb{i6 lbzfdf nufpg] sfd u5{ . of]un] z/L/ tyf dg b'j}nfO{ :j:y /fvL
cfgGbk"j{s hLjgofkg ug]{ snf l;sfpF5 . of]usf cf7 cª\ux¿ ;fdflhs
cg'zf;g, cfTdcg'zf;g, zf/Ll/s l:ylt, k|f0ffofd, k|Tofxf/, Psfu|tf, Wofg /
;dflw /x]sf 5g\ . ci6fª\u of]usf log} ljleGg cj:yfnfO{ kf/ ub}{ ;fwsn] dgnfO{
cfTd1fgsf] af6fdf nufpF5 . of]u ug]{ JolSt ;Tosf] vf]hL ub}{ k/dfgGbsf]
cj:yf;Dd k'Ug ;S5 . of]uf;gcGtu{t s'g} klg cf;g ubf{ Zjf;k|Zjf;df ljz]if
Wofg s]lGb|t ug{'k5{ . of]udf Zjf;k|Zjf;sf tLgcf]6f lj|mofsf] ljz]if dxŒj 5 .
Zjf; leq lng] lj|mof …k"/s xf] . Zjf; aflx/ lgsfNg] lj|mof …/]rs xf] . Zjf;nfO{
s]xL ;do /f]s]/ /fVg] lj|mof …s'Des xf] .
;a}eGbf klxnf of]uf;g ug'{k5{ . To;kl5 k|f0ffofd / cGTodf Wofg ug{'k5{ .
s'g} k|sf/sf] zNolj|mof ul/Psf] 5 eg] 5 dlxgfkl5 dfq of]uf;g ug{'k5{ . dfl;s
wd{, z/L/df s'g} k|sf/sf] kL8f / df};dL la/fdL ePsf j]nfdf of]uf;g ug{'x'Fb}g .
vfnL k]6df jf vfgf vfPsf] tLg 306fkl5 dfq of]uf;g ug{'kb{5 . of]uf;gsf]
lj|mof ug]{ j]nf lar lardf b'''O{÷tLg ldg]6sf] cGt/fn /fVg'k5{ . hf8f]df $) ldg]6,
jiff{df #) ldg]6 / udL{df @% ldg]6eGbf a9L of]uf;g ug'{x'Fb}g .
kf7 (
of]uf;g
68
uf]d'vf;g
b'j} v'6\6fnfO{ df]8]/ Ps cfk;df vK6fO{ 3'F8fdf
ufO{sf] d'vh:tf] agfO{ of]ufEof; ul/g] cf;gnfO{
uf]d'vf;g elgG5 . o; cf;gdf v'6\6f tyf
xftnfO{ kfn}kfnf] cEof;df ;+nUg u/fOG5 . o;
cf;gdf a;]/ ug]{ of]u xf] . ;fOl6sfsf] ;d:of
x'g]n] of]u k|lzIfssf] ;Nnfxdf dfq of] cf;g ug'{kb{5 . 3'F8fdf b'vfO x'g] jf
cy{/fOl6;sf /f]uLn] o; cf;gsf] cEof; ug'{x'Fb}g .
uf]d'vf;g cEof; ug]{ tl/sf
!= b08f;gdf a;L z/L/nfO{ l;wf / lzlyn /fVg'xf];\ .
@= bflxg] v'6\6fsf] a'9L cf}Fnf afofF xftn] ;dft]/ df]8\b} afofF lgtDasf] glhs
hf]8]/ /fVg'xf];\ .
#+ afofF v'6\6fsf] a'9L cf}Fnf bflxg] xftn] ;dft]/ df]8\bf bfofF 3F'8fsf] dflyaf6 k"/f
df]8\g'xf];\ . Wofg lbg'xf];\ ls b'j} 3'F8f a/fa/ nfOgdf b]lvg'kb{5, Tolt j]nf
3'F8fsf] cfsf/ ufO{sf] d'vh:tf] b]lvg] 5 .
$= Zjf; eb}{ h'g v'6\6f dfly 5 ToxL xftnfO{ cyf{t\ afofF xftnfO{ dfly
nu]/ sfFwaf6 s'lxgf] df]8\b} k5fl8 n}hfg'xf];\ / bfofF xftnfO{ sfvLsf]
tnk6\l6af6 k5fl8 n}hfg'xf];\, b'j} xftsf cf}Fnfx¿nfO{ Pscfk;df
aN5Lh:t} u/L km;fpg'xf];\ .
%= sDd/ / uw{g l;wf /fVb} sfFw k5fl8 lvFRb} clGtd cj:yfdf cfFvf
;xhtfk"j{s aGb /fVg'xf];\ / la:tf/} la:tf/} nfdf] ulx/f] Zjf; lng'xf];\ .
69
^= uf]d'vf;gsf] cEof; zf/Ll/s lj>fdsf] nflu klg ul/g] ePsfn] hlt w]/}
;do;Dd ug{ ;Sg'x'G5 cf/fd;Fu ug'{xf];\ .
&= la:tf/} lkmtf{ cfpg'xf];\, ;a}eGbf klxn] ;xhtfk"j{s cfFvf vf]Ng'xf];\,
la:tf/} b'j} xftnfO{ ;fdfGo l:yltdf Nofpg'xf];\ .
*= bfofF v'6\6fnfO{ l;wf agfpFb} lj:tf/} afofF v'6\6f klg l;wf agfpg'xf];\ .
(= ca oxL lj|mof afofF v'6\6faf6 klg ;'? u/L j|mdz M bf]xf]¥ofpg'xf];\ .
!)= k5fl8k6\l6 xft Pscfk;df ghf]l8P;Dd hlt ;Sbf] glhs n}hfg] k|of;
ug'{xf];\ .
!!= uf]d'vf;gsf] cEof; ul/;s]kl5 v'6\6f yf]/} km}nfP/ b'j} xftn] k5fl8 6]Sb}
3fF6LnfO{ bfofF jf afofF em'sfpFb} Psb'O{ ldg]6 cfFvf aGb u/L lj>fd ug'{xf];\ .
uf]d'vf;gsf kmfObfx¿
!= bdsf] /f]u jf Zjf;k|Zjf;;DaGwL ;d:ofdf nfebfos x'G5 .
@= sfFw, uw{g / sDd/ b'vfOdf /fdjf0f dflgG5 .
#= w]/} ;do Ps 7fpF a;]/ k9\g] jf sDKo'6/df sfd ug]{ JolStnfO{ kmfObfhgs
x'G5 .
$= dlxnfnfO{ uef{zosf] cfsf/ l7s /fVg d2t ub{5 .
%= lgoldt uf]d'vf;g ugf{n] k'?ifdf xfO8«f]l;nsf] ;d:of cfpFb}g .
jL/eb|f;g
jL/eb| eGg] zAbn] cg'ejL ;}lgs eGg] hgfpF5 .
o; cf;gnfO{ eujfg\ lzj;Fu klg hf]8\g] u/]sf]
kfOG5 . o; cf;gsf] cEof;af6 z/L/sf df+;k]zL
ul7nf] / alnof] eO{ ;}lgsh:t} ;'ul7t z/L/
70
aGg] x'Fbf o;nfO{ jL/eb|f;g elgPsf] xf] . of] cf;g p7]/ ul/g] cf;g xf] . of] cf;g w]/} k|sf/sf] x'g] eP klg oxfF jL/eb| k|ydsf] rrf{ ul/Psf] 5 . 3'F8fdf b'vfO x'g] JolStn] o; cf;gsf] cEof; ug'{x'Fb}g .
jL/eb|f;gsf] cEof; ug]{ tl/sf
!= ;ts{ cj:yfdf pleg'xf];\, nfdf] Zjf; lng'xf];\ . @= b'j} v'6\6fnfO{ sl/a $ lkm6sf] b'/Ldf km}nfpg'xf];\ . #= afofF k}tfnfnfO{ afofFtkm{ l;wf ()) df df]8\g'xf];\ / bfofF k}tfnf sl/a ^)) df leqtkm{ kmsf{pg'xf];\ . $= b'j} xftnfO{ cufl8af6 dfly n}hfg'xf];\, sfFwsf] txdf k'u]kl5 l;wf lIflthLo¿kdf tGsfpg'xf];\ / la:tf/} dflytkm{ nu]/ gd:t] ug'{xf];\ . %= afofF 3'8f ()) df l;wf x'g] u/L z/L/nfO{ afofF 3'F8ftkm{ tGsfpFb} tn emfg'{xf];\ oltv]/ bfofF v'6\6fsf] s's'{Rrf w]/} dfly cfpg glbg'xf];\ / bfofF 3'F8f v'Drg glbg'xf];\ . ^= sDd/nfO{ cufl8 / k]6nfO{ leqtkm{ bafpFb} jL/eb|f;gsf] clGtd l:yltdf cfpg'xf];\ . Tolt v]/ uw{g xNsf df]8L l;wf cfsfzlt/ x]g'{xf];\ . &= ca la:tf/} b'j} xftnfO{ sfFwsf] ;dfgfGt/ x'Fb} tn emfg'{xf];\ / b'j} v'6\6fnfO{ l;wf ug'{xf];\ / cf/fdsf] cj:yfdf cfpg'xf];\, ;fdfGo Zjf;k|Zjf;df cfpg'xf];\ . *= oxL lj|mofnfO{ bfofF v'6\6ftkm{af6 klg la:tf/} bf]xf]¥ofpg'xf];\ .
jL/eb|f;gsf kmfObfx¿
!= v'6\6fsf df+;k]zLx¿sf] alnof] agfpF5 . @= 5ftL / sfFwsf df+;k]zLsf nflu pkof]uL x'G5 . #= lgtDadf w]/} af];f] ePsf JolStnfO{ af];f] 36fpg clt pkof]uL x'G5 . $= sDd/ b'Vg] / ;fOl6sfsf] b'vfOdf klg nfebfos x'G5 . %= sfFw / 3fF6Ldf x'g] b'vfO sd ug{ d2t ub{5 .
71
lj|mofsnfk
zAbe08f/
!= tnsf zAbsf] cy{ k9L a'em\g'xf];\ M
uf]d'v M ufO{sf] d'v
jL/eb| M dxfb]j, ;}lgs
k|lzIfs M l;sfpg] jf tflnd lbg] JolSt
b08f;g M n6\7Lh:t} l;Wff eP/ a:g] cf;g
aN5L M df5f dfg{ k|of]u ul/g] cf}hf/
k5fl8 lvRg' M kl5lNt/ ;fg'{
;xhtfk"j{s M ;lhnf];Fu
;'ul7t M /fd|f];Fu u7g ePsf] cyjf alnof]
lIflthLo M cfFvfsf] a/fa/ l;wf k/
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
cf;g, k|lzIfs, ;xhtfk"j{s, cEof;, lj>fd, nfebfos
#= pko'St zAb /fvL vfnL 7fpF eg'{xf];\ M
s= uf]d'vf;g cEof; ug{ ;'?df ========================= cf;gdf a:g'k5{ .
v= uf]d'vf;gdf 3F'8fsf] cfs[lt ================================ h:t} b]lvG5 .
u= z/L/ ;}lgssf] h:tf] ;'ul7t agfpg ========================================
cf;g ubf{ /fd|f] x'G5 .
3= ============================================================== cf;g p7]/ ul/G5 .
ª= lgtDasf] af];f] 36fpg ============================== cf;g pkof]uL x'G5 .
72
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= tnsf] cg'R5]b ;:j/ k7g ug'{xf];\ M
b'j} v'6\6fnfO{ df]8]/ Pscfk;df vK6fO{ 3'F8fdf ufO{sf] d'v h:tf] agfO{
of]ufEof; ul/g] cf;gnfO{ uf]d'vf;g elgG5 . o; cf;gdf v'6\6f tyf
xftnfO{ kfn}kfnf] cEof;df ;+nUg u/fOG5 . of] cf;g a;]/ ug]{ cf;g xf] .
%= tnsf zAbdf ldNg] jfSof+z 5fgL hf]8f ldnfpg'xf];\ M
jL/eb|f;g ufO{sf] d'vh:t}
k|lzIfs a:bf l;wf a:g'kg]{
uf]d'vf;g ;}lgssf] h:t} z/L/
b08f;g tflnd lbg] JolSt
^= tn lbOPsf jfSox¿ l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\M
s= jL/eb| cf;g cEof; ugf{n] v'6\6fsf] df+;k]zL alnof] x'G5 .
v= uf]d'vf;g ugf{n] clt w]/} ysfO nfUb5 .
u= sFfw / uw{gsf df+;k]zLsf] b'vfO sd ug{ jL/eb| cf;g
ug'{k5{ .
3= jL/eb| cf;gnfO{ ;}lgssf] h:t} z/L/ agfpg cEof;;Fu
t'ngf ul/Psf] 5 .
ª= uf]d'vf;g ug{ ;'?df b08f;gdf a:g'k5{ .
73
&= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ lbg'xf];\ M
s= jL/eb|f;g s:tf] cf;g xf] <
v= z/L/nfO{ cf/fd lbgsf nflu ul/g] cf;g s'g xf] <
u= s'g cf;g ugf{n] xft / v'6\6fsf df+;k]zL alnof x'G5g\ <
3= ufO{sf] d'vh:t} 3'F8f v'DrfP/ ul/g] cf;g s'g xf] <
ª= p7]/ ul/g] cf;g s'g xf] <
*= tnsf k|Zgx¿sf] nfdf] pQ/ lbg'xf];\ M
s= uf]d'vf;gsf] kl/ro lbO{ s'g} b'O{ kmfObf n]Vg'xf];\ .
v= jL/eb|f;g ugf{n] s] s] kmfObf x'G5g\ < ;"rL agfpg'xf];\ .
;fd"lxs lj|mofsnfk
(= 5fqf / 5fqsf] b'O{ ;d"x agfpg'xf];\ / 5fqf ;d"xn] Ps hgf 6f]nL g]tf
5fGg'xf];\, clg 6f]nL g]tfn] lzIfsn] l;sfPcg';f/ uf]d'vf;g cEof; u/]/
b]vfpg'xf];\ . ;fy;fy} c¿ ;a}nfO{ ug{ nufpg'xf];\ . To;} u/L csf]{ 5fq
;d"xdf jL/eb|f;gsf] cEof; ug'{xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
!)= ljBfyL{x¿nfO{ v'nf rf}/ jf xndf b/L cf]R5\ofP/ cnu cnu a;fnL
;xeflutfd"ns ljlwaf6 cEof; u/fpg'xf];\ . ljBfnodf k|ljlw pknAw
eP o'6\o'asf dfWodaf6 klg l;sfpg'xf];\ .
74
pi6«f;g
;+:s[tdf pi6«sf] cy{ pmF6 eGg] x'G5 . 3'F8f 6]s]/ k5fl8k6\l6 3'Dbf pmF6h:t} cfs[lt
b]lvg] ePsfn] o; cf;gsf] gfd pi6«f;g /x]sf] xf] . o; cf;gaf6 df+;k]zL,
d]?b08 / v'6\6fsf hf]gL{x¿df ;sf/fTds k|efj kb{5 . To;} u/L lk;fa y}nL,
d[uf}nf, cdfzo, lkmof] / yfO/fO8 u|lGydf ;d]t ;sf/fTds k|efj kb{5 . pRr
/Strfk ePsf, uw{g / d]?b08df rf]6 nfu]sf tyf pd]/ k'lu;s]sf JolStx¿n]
o; cf;gsf] cEof; ug'{x'Fb}g . z/L/nfO{ k5fl8 3'dfOg] x'Fbf of] cf;g cEof; ubf{
z/L/ ttfpg] s;/t ug'{ /fd|f] x'G5 .
pi6«f;g cEof; ug]{ tl/sf
!= ah|f;gsf] l:yltdf a:g'xf];\, To;kl5 cufl8 em'Sb} b'j} xftnfO{ dfly nu]/
cufl8 hldgdf xTs]nfn] 6]Sg'xf];\ / lgwf/n] hldg 5'g] k|of; ug'{xf];\ .
s]xL If0f nfdf] Zjf; lng'xf];\ .
kf7 !)
pi6«f;g / t'nf;g
75
@= ca 3F'8fsf] ;xf/fn] l;wf pleg'xf];\ / b'j} xft v'6\6fsf] ;dfgfGt/ hf]8]/
/fVg'xf];\ .
#= la:tf/} bfofF xft dflyaf6 3'dfpFb} k5fl8k6\l6 n}hfg'xf];\ / bfofF v'6\6fsf]
s's'{Rrf ;dfTg'xf];\, To;} u/L bfofF xft klg nu]/ afofF s's'{Rrf ;dfTg'xf];\ .
$= k]6nfO{ hlt ;Sbf] aflx/ / uw{gnfO{ hlt ;Sbf] k5fl8 df]8\g'xf];\ .
%= @) ;]s]G8 hlt /f]Sg'xf];\ / la:tf/} klxn]sf] l:yltdf cfpg'xf];\ .
^= pi6«f;gdf z/L/ k5fl8 3'dfpFbf sDd/ tyf d]?b08df a9L bafa kg]{ x'gfn]
yk cf/fdsf nflu z/L/nfO{ cufl8 em'sfP/ cf/fd ug'{kg]{ x'G5 .
&= ah|f;gsf] l:yltaf6 xNsf 3'F8f vf]Ng'xf];\, b'j} xftnfO{ dfly nu]/
cufl8k6\l6 e'OFdf em'Sg'xf];\ / b'j} xftsf] kGhfn] e'OFdf 6]Sg'xf];\ . clg
lgwf/n] hldgdf 5'g'xf];\, nfdf] ulx/f] ;f; lnFb} #) ;]s]G8 hlt cf/fd
ug'{xf];\ / ;fdfGo cj:yfdf kmls{g'xf];\ .
*= of] cf;g tLgb]lv kfFr k6s;Dd ug{ ;Sg'x'G5 .
(= of] cf;g k"0f{¿kdf ug{ g;s]df Pp6f xftn] dfq k5fl8 s's'{Rrf ;dfTg] /
csf]{ xft dfly cfsfzlt/ nu]/ kfn}kfnf] b'j}tkm{af6 ul/g] cw{pi6«f;g klg
ug{ ;lsG5 .
pi6«f;gsf kmfObfx¿
!= aft, lkQ / skmsf] zf/Ll/s ;Gt'ng NofpF5 .
@= slAhot x6fpg d2t ub{5 .
#= yfO/fO8 u|lGy lgoldt u/fpg d2t ub{5 .
$= zf/Ll/s cfs[lt ;'wf/ ug{ d2t ub{5 .
%= bdsf /f]uLnfO{ lgs} kmfObf ub{5 .
76
t'nf;g
t'nf eGgfn] Ps txdf
;Gt'ng eGg] x'G5 . of] cf;g
cEof; ubf{ kßf;gdf
a;]/ b'j} xftn] z/L/nfO{
dfly prfnL t'nfh:t} u/L
;Gt'lnt¿kdf em'G8\ofOg] x'gfn] t'nf;g elgPsf] xf] . z/L/nfO{ b'j} xftsf] ;xf/fn]
hldgdfly prfNg] cf;gnfO{ t'nf;g elgG5 . of] cf;g ug'{eGbf klxn] kßf;gsf]
/fd|f] cEof; ug'{kb{5 . of] cf;g ug{ pd]/ jf lnª\un] s'g} afwf ub}{g . vf; u/L
sfFw, s'lxgf / gf8L alnof] agfpg of] cf;g lgs} dxŒjk"0f{ dflgG5 .
t'nf;g cEof; ug]{ tl/sf
!= ;a}eGbf klxnf kßf;gdf a:g'xf];\ . o; cf;gdf b'j} 3'F8f a/fa/ l:yltdf
x'g'k5{ . 5ftL l;wf / xftsf kGhf v'nf u/L sfFweGbf yf]/} aflx/af6 lxksf]
glhs hldgdf /fVg'xf];\ .
@= 3'F8f hldg d} /fv]/ b'j} s'lxgf ;dfgfGt/¿kdf l;wf u/L lxknfO{ hldgaf6
l;wf dfly p7fpg'xf];\ / z/L/nfO{ l;wf /fVb} cfFvfsf] b[li6 cufl8 lIflthLo
/fVg'xf];\ .
#= Psb'O{ k6s k|of; u/]kl5 k'gM 3'F8fnfO{ dfly p7fO{ lxknfO{ hldg /fv]/
cEof; ug'{xf];\ .
$= ca klxnf lxknfO{ hldgaf6 dfly p7fpg'xf];\ / nuQ} 3'F8fnfO{ klg dfly
p7fO{ b'j} kGhfsf] andf z/L/nfO{ hldgdfly t'nfh:t} u/L ;Gt'lnt¿kdf
77
em'G8\ofO{ k"0f{ t'nf;gsf] l:yltdf cfpg'xf];\ / sDtLdf #) ;]s]G8 /f]Sg'xf];\ .
o; j|mddf Zjf;nfO{ ;fdfGo l:yltdf /fVg'xf];\ .
%= ca ;fdfGo cj:yfdf cfpg'xf];\ . nfdf] ulx/f] Zjf; lng'xf];\ / s]xL ;dokl5
kßf;gdf /fv]sf] v'6\6fsf] cj:yf kl/jt{g u/L k'gM kßf;gdf a;L of] lj|mof
bf]xf]¥ofpg'xf];\ .
^= of] cf;g sDtLdf kfFr k6s bf]xf]¥ofpg'xf];\ .
t'nf;gsf kmfObfx¿ M
!= xft, gf8L, 5ftL / sfFwdf /St;~rf/ lgoldt agfpF5 .
@= kfv'/f, xft / sfFwsf df+;k]zL alnof] agfpF5 .
#= z/L/sf] ;Gt'ng a9fpg d2t ub{5 .
$= cfFvfsf] b[li6nfO{ ;dfgfGt/ agfpg d2t ub{5 .
%= dlxnfx¿df kf7]3/sf] ;d:of sd ug{ nfebfos x'G5 .
zAbe08f/
!= tnsf zAbx¿sf] cy{ k9L a'em\g'xf];\ M
pi6« M pmF6
pi6«f;g M z/L/nfO{ pmF6h:t} b]lvg] u/L ul/g] cf;g
cfs[lt M cfsf/ jf ¿k
lkmof] M z/L/df k]6leq kfs:ynL;Fu x'g] Ps cª\u
lj|mofsnfk
78
d[uf}nf M /ut 5fg]/ lk;fa agfpg] cª\u
t'nf M ;dfg hf]v]/ a]Rg] gfk tf}nsf] cf}hf/
t'nf;g M t'nfh:t} ;Gt'ng u/L z/L/nfO{ hldg dfly
em'G8\ofpg] cf;g
afy M aft;DaGwL /f]u, skm, afy / lkQ lqbf]ifdWo] Ps
lkQ M k]6leq sn]hf] / kmf]S;fsf lardf /xg] vfPsf] j:t'
krfpg ;xfotf ug]{ t/n kbfy{
skm M vf]Sbf aflx/ lg:sg] l;ªfg] j:t'
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
;sf/fTds, cEof;, d]?b08, ;Gt'ng, kmfObf, ;xf/f, ;dfgfGt/
#= vfnL 7fp F eg'{xf];\ M
s= ;+:s[tdf pi6« zAbsf] cy{ ====================================== eGg] x'G5 .
v= z/L/nfO{ h:t} u/L xftsf] ann] hldg dfly em'G8\ofpg] cf;g
====================================== xf] .
u= afy, lkQ / skmsf] zf/Ll/s ;Gt'ng Nofpg =============================
cf;g pkof]uL x'G5 .
3= kfv'/f, xft / sfFwsf df+;k]zL===================================== cf;gn]
alnof] agfpF5' .
ª= bdsf /f]uLnfO{ ===================================== cf;g nfebfos x'G5 .
79
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= tnsf] cg'R5]b z'4; Fu k9\g'xf];\ M
;+:s[tdf pi6«sf] cy{ pF6 eGg] x'G5 . 3'F8f 6]s]/ k5fl8k6\l6 3'Dbf pF6h:t}
cfs[lt b]lvg] ePsfn] o; cf;gsf] gfd pi6«f;g /x]sf] xf] . o; cf;gaf6
df+;k]zL, d]?b08 / v'6\6fsf hf]gL{x¿df ;sf/fTds k|efj kb{5 .
%= hf]8f ldnfpg'xf];\ M
pi6«f;g ;dfg tf}n]/ lbg] cf}hf/
t'nf cfsf/÷¿k
t'nf;g pF6h:t} cfs[lt b]lvg] u/L ul/g] cf;g
cfs[lt lgx'l/g'
em'Sg' t'nfh:t} u/L z/L/ ;Gt'ng ug]{ cf;g
^= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= xft, gf8L, 5ftL / sfFwdf /St ;~rf/ lgoldt agfpg]
cf;g t'nf;g xf] .
v= pi6«f;gsf] d'Vo kmfObf afy, lkQ / skm ;Gt'ng ug'{ xf] .
u= cfFvfsf] b[li6 ;dfgfGt/ gx'g]n] t'nf;g ug'{x'Fb}g .
3= z/L/nfO{ t'nfh:t} hldg dfly em'G8\ofpg] cf;g sGw/f;g xf] .
ª= t'nf;g ug{sf nflu kßf;g /fd|f];Fu ug{ hfg]sf] x'g'k5{ .
&= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ lbg'xf];\ M
s= t'nf;g ug'{eGbf klxn] l;Sg'kg]{ cf;g s'g xf] <
v= s'g cf;gnfO{ pmF6;Fu t'ngf ul/Psf] 5 <
80
u= afy, lkQ / skmsf] ;Gt'ng /fVg] cf;gsf] gfd s] xf] <
3= xft, gf8L, 5ftL / sfFwsf df+;k]zL alnof] agfpg s'g cf;g ug'{
/fd|f] x'G5 <
*= tnsf k|Zgx¿sf] nfdf] pQ/ lbg'xf];\ M
s= pi6«f;g eg]sf] s:tf] cf;g xf] < o;sf s'g} tLg kmfObf n]Vg'xf];\ .
v= t'nf;g cEof; ugf{n] xfdLnfO{ s] s] kmfObf x'G5 < ;"rL agfpg'xf];\ .
;fd"lxs lj|mofsnfk
(= lzIfssf] pkl:ylt / lgb]{zgdf rf}/ jf xndf a;]/ pi6«f;g / t'nf;gsf]
;fd"lxs cEof; ug'{xf];\ . csf]{ lbg laxfg cfcfkm\gf] 3/sf cleefjsnfO{
;f]w]/ lzIfsn] l;sfPh:t} u/L Ps k6s bf]xf]¥ofpg'xf];\ . ghfg]df k'gM
ljBfnodf lzIfs;Fu l;Sg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
!)= sIffdf kf7 k9fPkl5 ljBfyL{nfO{ v'nf rf}/ jf xndf n}hfg'xf];\ / ;a}nfO{
u'Gb|L jf b/Ldf a;fnL cEof; u/fpg'xf];\ . slxn]sfxLF of]u k|lzIfsnfO{
ljBfnod} af]nfP/ klg cltly sIff ;~rfng ubf{ /fd|f] x'G5 . To;} u/L
k|ljlwsf] ;xfotfn] klg k|lzIf0f ug{ ;lsG5 . oxfF elgPcg';f/ lj|mofsnfk
ug'{xf];\ .
81
ds/f;g
3f]K6f] kf/]/ uf]xL a;]h:t} u/L cf/fd;Fu ul/g] cf;gnfO{ ds/f;g elgG5 . of]
cf;g cGo hl6n of]uf;g jf hl6n s;/t ul/;s]kl5 klg z/L/nfO{ cf/fd
lbgsf nflu ug{ ;lsG5 . of] cf;g h'g;'s} pd]/ ;d"xsf JolStn] klg cEof;
ug{ ;lsG5 . vf;u/L d]?b08sf] ;d:of x'g] JolStnfO{ of] cf;g /fdjf0f g}
dflgG5 . 8fOlal6h, yfO/fO8 tyf pRr /Strfk ePsf JolStn] klg of] cf;g
ug ldNb5 .
ds/f;g cEof; ug]{ tl/sf
!= 3f]K6f] k/]/ k]6sf] andf ;'Tg'xf];\ / b'j} xTs]nf vK6fO{ lgwf/df /fVg'xf];\ .
@= b'j} s'lxgfn] cufl8k6\l6 hldgdf 6]sL xftnfO{ dfly p7fpg'xf];\ / b'j}
xTs]nf lrp8fdf /fvL cf}Fnf ufnfdf 6fF:g'xf];\ .
#= b'j} v'6\6f k5fl8 s]xL km}nfP/ cf/fd;Fu /fVg'xf];\ .
kf7 !!
ds/f;g / sGw/f;g
82
$= Zjf;leq lnFb} v'6\6fnfO{ 3'F8faf6 df]8\g'xf];\ clg Zjf; aflx/ kmfNb} b'j}
v'6\6fnfO{ ;fdfGo cj:yfdf km6\6fpg'xf];\ .
%= z/L/ xNsf x'g]n] b'j} v'6\6f df]8]/ s's'{Rrfn] yfOdf 5f]Psf] x'g'k5{ .
^= of] cf;g tLgb]lv kfFr ldg]6;Dd u/L z/L/nfO{ hlt ;Sbf] w]/} cf/fdsf]
cj:yfdf /fVg'xf];\ .
ds/f;gsf kmfObf
!= d]?b08sf] ;d:of x6fpg d2t ub{5 .
@= dfgl;s zflGt, lbdfu t]h / Psfu|tf k9fpg pkof]uL x'G5 .
#= sfFw, uw{g / ;fOl6sfsf] b'vfO sd ug{ nfebfos x'G5 .
$= sfFw em's]sf JolStnfO{ pko'St cfsf/df Nofpg d2t ub{5 .
%= k]6sf df+;k]zLdf dfln; eO{ kfrg k|0ffnL ;xh x'G5 .
sGw/f;g
pQfgf] k/]/ ;'t]sf] cj:yfdf sfFwsf] andf z/L/nfO{ dfly p7fpg] cf;gnfO{
sGw/f;g elgG5 . o; cf;gdf z/L/sf] clwsf+z tf}n sfFwdf s]lGb|t x'G5 .
sDd/, d]?b08 / dlxnfx¿df kf7]3/sf] :j:ytfsf nflu of] cf;g lgs} pkof]uL
dflgG5 . of] cf;g cEof; ug{ lgs} ;/n 5 . of] cf;g dlxgfjf/L ePsf] j]nf jf
ue{jtL ePsf] j]nfdf ug'{x'Fb}g .
sGw/f;g cEof; ug]{ tl/sf
!= hldgdf pQfgf] k/]/ l;wf ;'Tg'xf];\ / zfGt cj:yfdf z/L/ lzlyn agfO{
cf/fd dx;'; ug'{xf];\ .
83
@= bfofF v'6\6fnfO{ 3F'8faf6 v'DrfO{ s's'{Rrf lxk glhs Nofpg'xf];\, To;} u/L
afofF v'6\6f klg Nofpg'xf];\ .
#= b'j} v'6\6fsf] uf]nL ufF7fg]/ b'j} xftn] ;dfTg'xf];\ / k}tfnfn] hldgdf 6]Sg'xf];\ .
$= :jf; tfGb} lxk, sDd/ / 5ftLnfO{ dfly p7fpg'xf];\ / w'g'if h:t} agfpg'xf];\ .
o; ;dodf k}tfnf, xft, sfFw, 3f6L / 6fpsfn] hldg 5f]8]sf] x'g'xF'b}g .
%= Zjf; /f]Sg'xf];\ / bzkGw| ;]s]G8;Dd oxL cj:yfdf /f]lsg'xf];\, of]
sGw/f;gsf] k"0f{ cj:yf xf] .
^= Zjf; eb}{ la:tf/} lxk, sDd/ / 5ftLnfO{ hldgdf Nofpg'xf];\ / ;fdfGo
Zjf;k|Zjf; ub}{ cf/fd dx;'; ug'{xf];\ .
&= of] cf;gnfO{ bzkGw| k6s;Dd bf]xf]¥ofP/ ug{ ;Sg'x'G5 .
sGw/f;gsf kmfObfx¿
!= dlxgfjf/L lgoldt u/fpF5 .
@= r}tGo g;fnfO{ ;lj|mo agfpF5 .
#= d]?b08nfO{ nlrnf] agfpF5 .
$= k]6sf] /f]u lgsf] kfg{ / kfrg zlSt a9fpg d2t ub{5 .
%= jhg 36fpg d2t ub{5 .
84
zAbe08f/
!= tnsf zAbx¿sf] cy{ k9L a'em\g'xf];\ M
ds/f;g M uf]xL a;]h:t} ul/g] cf;g
3f]K6f] kg'{ M cg'xf/nfO{ hldgtkm{ kmsf{P/ ;'Tg'
kfrg k|0ffnL M vfgf krfpg] k|0ffnL
pQfgf] kg'{ M cg'xf/ cfsfztkm{ kmsf{P/ ;'Tg'
sGw/f;g M sfFwdf an kg]{ u/L ul/g] cf;g
r}tGo g;f M r]tgfsf] cfbfgk|bfg ug{] g;f
/fdjf0f M ;d:ofsf] k"0f{ ;dfwfg
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
hl6n, /fdjf0f, /Strfk, cf/fd, ;d:of, kfrg k|0ffnL, df+;k]zL
#= vfnL 7fp F eg'{xf];\ M
s= 3f]K6f] k/]/ uf]xL a;]h:t} eO{ ul/g] cf;gsf] gfd =========================
====================================== cf;g xf] .
v= vf;u/L ================== sf] ;d:of x'g]nfO{ of] cf;g /fdjf0f g} x'G5 .
u= r}tGo g;fnfO{ ;lj|mo agfpg] cf;g ========================== cf;g xf] .
3= sGw/f;g ======================================= sf] andf ul/g] cf;g xf] .
ª= hl6n s;/t ul/;s]kl5 z/L/nfO{ cf/fd lbg ===========================
cf;g ug'{k5{ .
lj|mofsnfk
85
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= tnsf] cg'R5]b z'4; Fu k9\g'xf];\ M
pQfgf] k/]/ ;'t]sf] cj:yfdf sfFwsf] andf z/L/nfO{ dfly p7fpg] cf;gnfO{
sGw/f;g elgG5 . o; cf;gdf z/L/sf] clwsf+z tf}n sfFwdf s]lGb|t
x'G5 . sDd/, d]?b08 / dlxnfx¿df kf7]3/sf] :j:ytfsf nflu of] cf;g
lgs} pkof]uL dflgG5 .
%= hf]8f ldnfpg'xf];\ M
sGw/f;g dl:tisdf r]tgf lbg] g;f
r}tGo g;f sfFwsf] andf ul/g] cf;g
/fdjf0f uf]xL a;]h:t} u/L ul/Psf] cf;g
ds/f;g vfgf krfpg k|0ffnL
kfrg k|0ffnL s'g} ;d:ofsf] k"0f{ ;dfwfg
^= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= uf]xL a;]h:t} u/L ul/g] cf;gnfO{ sGw/f;g elgG5 .
v= ds/f;gn] dfgl;s, zflGt, lbdfu t]h / Psfu|tf a9fpF5 .
u= sGw/f;g dlxgfjf/L jf ue{jtL ePsf] j]nf klg ug{ ;lsG5 .
3= k]6df df+;k]zLsf] dfln; x'g] cf;g ds/f;g xf] .
ª= r}tGo g;fnfO{ ;lj|mo agfpg] cf;g sGwf/f;g xf] .
86
&= tnsf k|Zgx¿sf] 5f]6f] pQ/ n]Vg'xf];\ M
s= sGw/f;g s:tf] cf;g xf] <
v= uf]xL a;]h:t} u/L ul/g] cf;g s'g xf] <
u= d]?b08sf] ;d:of 5'6fpg s'g cf;g pkof]uL x'G5 <
3= s'g cf;gn] dfgl;s zflGt / Psfu|tf lbnfO{ lbdfunfO{ t]h agfpF5 <
ª= dlxgfjf/L / ue{jtL ePsf] j]nf cEof; ug{ gx'g] cf;g s'g xf] <
*= tnsf k|Zgx¿sf] nfdf] pQ/ lbg'xf];\
s= ds/f;gsf] kl/ro lbO{ s'g} tLg kmfObf n]Vg'xf];\ .
v= sGw/f;g lsg ul/G5 < sf/0f lbg'xf];\ .
;fd"lxs lj|mofsnfk
(= sIffnfO{ b'O{ ;d"xdf afF8\g'xf];\ / Ps ;d"xsf] g]tfnfO{ ds/f;gsf] cEof;
u/]/ b]vfpg nufpg'xf];\ / pSt ;d"xsf ;a} ;b:onfO{ ;Fu;Fu} cEof; ug{
nufpg'xf];\ / csf]{ ;d"xnfO{ x]/]/ l;Sg nufpg'xf];\ . To;/L g} csf]{ ;d"xnfO{
sGw/f;g ug{ nufO{ klxnf] ;d"xnfO{ x]/]/ l;Sg] cj;/ lbg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
!)= 3/df ds/f;g / sGw/f;gsf] cEof; ubf{ s]s:tf] kl/jt{g dx;'; eof] <
Ps Ps cg'R5]b n]Vg'xf];\ .
87
k'g/fj[lQ
!!= tnsf] sljtf k9L of]uf;gsf kmfObf n]Vg'xf];\ M
of]uf;g
/f]ufj|mfGt ag] xfdL sfddf x'Gg hfFu/ .
;f]Fr]h:tf] u/L cfÇgf] x'Gg hLjg ;'Gb/ ..
of] z/L/ /x] :j:y h] cfF6\of] ;a ub{5 .
la/fdL 5 dfG5] nIodf kl5 kb{5 ..
oL of]uf;g x'g\ xfd|f :jf:Yosf nfebfos .
/fV5g\ :j:y u/] logn] aGb5g\ ankf]ifs ..
uf]d'vf;g xf] d'Vo csf]{ dxfjL/f;g .
pi6«f;g eof] t];|f] To:t} of] 5 t'nf;g ..
ds/f;g xf] kfFrf}F 5}6f}F xf] sGw/f;g .
logL b}lgs ugf{n] :j:y aGb5 hLjg ..
:jf:Yo g} wg xf] xfd|f] sfo{sf] d'Vo ;fwg .
lg/f]uL 5 eg] To:n] u5{ ;DklQcfh{g ..
88
PsfO 5
k|fs[lts lrlsT;f / h8La'6L
tnsf lrq x]/L ;fyL;Fu 5nkmn ug'{xf];\ M
89
k|fs[lts lrlsT;f Pp6f j}slNks lrlsT;f k4lt xf] . dfgj z/L/df /x]sf
cg'ko'St / ljiffSt kbfy{nfO{ aflx/ lgsfn]/ /f]usf] pkrf/ ug{] sfd k|fs[lts
lrlsT;fdf ul/G5 . k|fs[lts lrlsT;fn] zf/Ll/s, dfgl;s, ;fdflhs /
cfWoflTds purf/ ub{5 . o;df k|s[ltdf pknAw ePsf tŒjx¿sf] pkof]uaf6
/f]usf] pkrf/ ul/G5 . cf}ifwLsf] ;]jg gu/L pkrf/ ul/g] ljlw g} k|fs[lts lrlsT;f
-g]r'/f]k]yL_ xf] . o; lrlsT;f k4ltdf of]u y]/fkL, dfln; y]/fkL, cs'kGr/,
cs'k|];/, xfO8«f] y]/fkL -kfgLaf6 pkrf/_, d8 y]/fkL -df6faf6 pkrf/_, pkjf;
y]/fkL, lkmlhof] y]/fkL, ef]hg k/fdz{nufotsf ljleGg ljlwaf6 /f]usf] lgbfg
ul/G5 . o; k4ltn] /f]uL JolStaf6 lg/f]uL / lg/f]uLnfO{ bL3{hLjL agfpF5 .
jt{dfg ;dodf k|fs[lts lrlsT;f k4ltsf] dxŒj a9\b} uPsf] 5 .
jfo' pkrf/
:jR5 xfjf xfd|f] :jf:Yosf nflu
cToGt} cfjZos 5 . Ps JolStn]
b}lgs @) ldg]6 jf ;f]eGbf
w]/} ;do laxfgsf] ;kmf lr;f]
xfjfdf jfo' :gfg ug{' lgs}
kmfObfhgs x'G5 . o; k|lj|mofdf
n'uf vf]n]/ jf xn'sf n'uf nufP/ PsfGt / k|z:t dfqfdf ;kmf xfjf pknAw
kf7 !@
k|fs[lts lrlsT;f
90
x'g] :yfgdf lxF8\g'k5{ . jfo' :gfgsf dfWodn] lgs} nfe k|fKt x'G5 . jfo' :gfgn]
z/L/df ;'if'Kt ag]sf tlGqsfx¿nfO{ ;lj|mo t'NofpF5 . wdgLx¿sf] b'a{ntf,
z/L/df cfPsf ufF7f, 5fnfsf] /f]u, dfgl;s /f]unufotsf ljleGg k'/fgf /f]ux¿df
o;n] nfe k'¥ofpF5 . rfln; krf; k6s laxfgsf] ;kmf xfjf gfssf] Pp6f
Kjfnaf6 lng] / csf]{ Kjfnaf6 5f]8\g] ubf{ z/L/df :km'lt{ a9\5 . ;fy} kmf]S;f] /
Zjf;k|Zjf;;DaGwL /f]udf kmfObf k'Ub5 .
o;af6 x'g] kmfObfx¿ lgDglnlvt 5g\ M
!= z/L/sf] ;txsf wdgLx¿sf] b'a{ntf x6\5 .
@= 5fnf :j:y x'G5 .
#= /St;~rf/ ;Gt'lnt x'G5 .
$= dfgl;s ;Gt'ng sfod u5{ .
%= k'/fgf bL3{ /f]usf la/fdLnfO{ kmfObf k'U5 .
^= kfrgk|lj|mofdf ;'wf/ x'G5 .
&= kmf]S;f] alnof] agfpF5 .
*= Zjf;k|Zjf;;DaGwL /f]udf kmfObf k'Ub5 .
xfjfåf/f ul/g] pkrf/ k|lj|mofdf Wofg lbg'kg{] s'/fx¿
w]/} lr;f] jf tftf] xfjf x'g'x'Fb}g . »
b"lift xfjf x'g'x'Fb}g . »
pRr j]usf] xfjf x'g'x'Fb}g . »
ue{jtL dlxnf, pRr /Strfksf] la/fdL cflbn] ;ts{tf ckgfP/ sd dfqfdf »
ug{'k5{ .
91
ck|];g u/]sf] 5 dlxgfeGbf sd ;dosf la/fdLn] klg of] ug{'x'Fb}g . »
hfgsf/L k|fKt :jf:YosdL{sf] ;Nnfxadf]lhd ug{'k5{ . »
r'Das lrlsT;f
r'Dassf] k|of]usf dfWodaf6 /f]usf]
pkrf/ ul/g] ljlwnfO{ r'Das lrlsT;f
elgG5 . r'Dasåf/f ul/g] pkrf/ ljlwdf
r'Das jf r'Das k|of]u ul/Psf
pks/0fsf] k|of]u ul/G5 ltg} pks/0fsf
d4tn] z/L/sf ljleGg cª\ux¿df
nfUg] /f]usf] pkrf/ ul/G5 . of] ;a}eGbf
;:tf], ;/n / b'vfO/lxt pkrf/ ljlw
xf] . o;sf] s'g} klg afx\o c;/ x'Fb}g . o; pkrf/ ljlwdf r'DasLo xf/, r:df,
k]6, sDd/, 3'F8f cflbdf nufpg] a]N6 k|of]u ul/G5 . o; ljlwdf z/L/df ePsf]
r'DasLo If]qnfO{ r'DasLo j:t'x¿sf] k|of]un] ;Gt'ngdf NofOG5 .
o;af6 x'g] kmfObfx¿ lgDglnlvt 5g\ M
pmhf{ ;Gt'ng ug{, lgb|fnfO{ lgoldt ug{ kmfObf x'G5 . »
;'lGgPsf] hf]gL{sf] pkrf/df kmfObf x'G5 . »
6fpsf] b'Vg] dfOu|]gsf /f]uLsf] pkrf/df nfe ldN5 . »
pRr / Go"g /Strfksf] pkrf/df kmfObf x'G5 . »
92
r'DasLo pkrf/ ljlwdf ckgfpg'kg{] ;ts{tf
laxfg vfnL k]6df pkrf/ ug{'k5{ . »
pkrf/ u/]sf] cfwf 306f;Dd lr;f] kbfy{sf] ;]jg ug{'x'Fb}g . »
vfgf vfg]lalQs} pkrf/ ug{'x'Fb}g . »
pkrf/ ubf{ sf7sf] s';L{, vf6 cflbsf] k|of]u ug{'k5{ . »
pRr /Strfksf] pkrf/df pQ/L w|'j / Go"g /Strfksf] pkrf/df blIf0fL »
w|'jsf] k|of]u ug{'k5{ .
s'g} ;d:of cfPsf] v08df pkrf/ k|lj|mof aGb ug{'k5{ . »
tflnd k|fKt lrlsT;ssf] ;xof]udf dfq pkrf/ ug{'k5{ . »
zAbe08f/
!= tn lbOPsf] zAb / cy{ k9\g'xf];\M
ljiffSt M ljifn] el/Psf]
pkjf; M s]xL gvfO{ j|t a:g] sfd
bL3{ M lj:t[t, nfdf]
:k"mlt{ M sfd ug{] hfFu/, k'mtL{
b'a{ntf M b'a{n jf sdhf]/ ePsf] cj:yf
wdgL M x[boaf6 z/L/sf ljleGg cª\udf /ut hfg] gnL
lj|mofsnfk
93
@= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
km'tL{, Zjf;k|Zjf;, b'a{ntf, kfrgk|lj|mof, pRr /Strfk, :jf:YosdL{
#= vfnL 7fp F eg'{xf];\ M
s= laxfgsf] ;kmf lr;f] xfjfdf ======================================== ug{' lgs}
kmfObfhgs x'G5 .
v= ================================ xfd|f] :jf:Yosf nflu cToGt} cfjZos 5 .
u= of] ;a}eGbf ;:tf], ;/n / b'vfO/lxt ================================== xf] .
3= z/L/df ePsf] r'DasLo If]qnfO{ ================================sf] k|of]un]
;Gt'ngdf NofOG5 .
k7gaf]w / n]vg cEof;
$= tnsf] cg'R5]b z'4;Fu pRrf/0f ug'{xf];\ M
r'DasLo pkrf/ ljlwdf Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿ M laxfg vfnL k]6df pkrf/
ug{'k5{, pkrf/ u/]sf] cfwf 306f;Dd lr;f] kbfy{sf] ;]jg ug{'x'Fb}g, vfgf
vfg]lalQs} pkrf/ ug{'x'Fb}g . pRr /Strfksf] pkrf/df pQ/L w|'j / Go"g
/Strfksf] pkrf/df blIf0fL w|'jsf] k|of]u ug{'k5{ .
%= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= :jR5 xfjf xfd|f] :jf:Yosf nflu cfjZos 5}g .
v= jfo' pkrf/af6 z/L/sf] ;txsf wdgLx¿sf] b'a{ntf x6\5 .
u= r'DasLo pkrf/n] pmhf{ ;Gt'ng ug{, lgb|fnfO{ lgoldt ug{
kmfObf x'G5 .
3= tflnd k|fKt lrlsT;ssf] ;xof]udf dfq pkrf/ ug{'x'Fb}g .
94
^= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ lbg'xf];\ M
s= r'Das pkrf/ k4ltåf/f s'g s'g /f]ux¿ lgsf] kfg{ ;lsG5 <
v= jfo' pkrf/ k|lj|mof pNn]v ug{'xf];\ .
u= jfo'åf/f pkrf/ ug{ ;lsg] s'g} rf/cf]6fsf] gfd n]Vg'xf];\ .
&= tnsf k|Zgsf] nfdf] pQ/ lbg'xf];\ M
s= jfo'åf/f pkrf/ ubf{ Wofg lbg'kg{] s'g} rf/cf]6f s'/fx¿ n]Vg'xf];\ .
v= r'Dasåf/f pkrf/ ubf{ ckgfpg'kg{] ;t{stfx¿ n]Vg'xf];\ .
u= k|fs[lts lrlsT;fsf] kl/ro lbg'xf];\ .
;fd"lxs lj|mofsnfk
*= laxfg laxfg :jR5 xfjf lng'sf kmfObfx¿sf af/]df sIffdf ;fyLx¿lar
;Nnfx ug'{xf];\ / ;a}sf ljrf/nfO{ sfkLdf l6kf]6 ub}{ hfg'xf];\ . lzIfssf]
pkl:yltdf sIffdf ;'gfpg'xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
(= r'DasLo ljlwaf6 pkrf/ ul/Psf lrqx¿ ;ª\sng ug'{xf];\ .
95
h8La'6L eg]sf] Ps k|sf/sf] jg:klt xf] . k|s[ltdf /x]sf cf}ifwLsf ¿kdf k|of]u
x'g] ljleGg jg:kltx¿nfO{ h8La'6L elgG5 . g]kfnsf] ef}uf]lns agfj6 / oxfFsf]
jftfj/0fsf sf/0f c;ª\Vo h8La'6Lx¿ oxfF kfOG5g\ . k|frLg ;dob]lv g} ljleGg
/f]usf] pkrf/ ug{sf nflu ljleGg k|sf/sf h8La'6Lx¿nfO{ pkof]u ul/Psf]
kfOG5 . cf}ifwLsf ¿kdf pkof]udf NofOg] jg:kltsf h/f / a'6fnfO{ h8La'6L
elgG5 . sGbd"n, cf]vtLd'nf]h:tf gfdaf6 klg h8La'6LnfO{ lrgfOPsf] kfOG5 .
dflg; la/fdL kbf{ xf];\ jf /f]uJoflwaf6 5'6sf/f kfpgsf nflu g} xf];\ h8La'6Lsf]
pkof]u ug{ ;lsG5 . z/L/nfO{ :j:y /fVg, dfgl;s tgfjaf6 pGd'lSt kfpgsf
nflu klg h8La'6L cToGt cfjZos x'G5g\ . ljZjdf ePsf] lrlsT;fk4ltsf]
ljsf;sf] k[i7e"ld h8La'6L x'g\ . g]kfnsf] ef}uf]lns ;+/rgf / oxfF kfOg] xfjfkfgLsf]
ljljwtfn] klg cf}ifwLo u'0f ePsf ljleGg jg:kltx¿ kfOG5g\ . ltg} h/f /
a'6fsf] pkof]u ug{ ;lsg] jg:kltnfO{ g} h8La''6L elgG5 .
kfl/hft
kfl/hft hfO{ kl/jf/sf] jg:klt xf] . o;sf]
kft eg] sdnf] / d'nfod geO{ emG8}}
vfS;Lh:t} v;|f] x'G5 . kfl/hftsf] km"n
dlxnfsf] gfssf] km'nLem}F kmlj|mPsf] x'G5 /
rfFbLh:t} ;]tf] x'G5 .
kf7 !#
xfd|f h8La'6L
96
o;sf] pkof]lutf lgDgfg';f/ /x]sf] 5 M
o;sf kftx¿ lr;f], vf]sL, Hj/f] / b'v]sf] ;d:ofaf6 5'6sf/f kfpg »
pkof]uL x'G5 .
jf;gfbf/ km"nx¿ zlStjw{s dflgG5 . »
ldi7fGg kl/sf/df km"nsf] k|of]u x'G5 . »
o;sf km"nx¿ eujfg\ lji0f'sf] k"hfdf kljq dflgG5 . »
a]n
a]n a'6jn cf;kf;sf hª\undf
k|z:t dfqfdf kfOG5 . of] demf}nf
;fOhsf] ¿v k|hfltsf] la?jf
xf] . o;sf sf08df ;;fgf
sfF8fx¿ /x]sf x'G5g\ . lxpFbdf
o;sf kftx¿ em5{g\ . ;+o'St
kftdf tLg kqx¿ /x]sf x'G5g\ .
kftx¿ ldRbf ld7f] jf;gf cfpF5 . xl/of] ;]tf] /ªsf ;'ulGwt km"nx¿ em'Kkfdf
km'N5g\ . ;'ulGwt kmnsf af]j|mf s8f x'G5g\ . kmnleq lkmsf kx]Fnf] u'bL / w]/}
lapx¿ x'G5g\ . a]nsf kft, kmn, h/f / af]j|mfx¿ ljleGg cfo'j{]lbs cf}ifwLx¿
agfpg k|of]u ul/G5 .
pkof]lutf
!= o;sf] h/f Hj/f], /utdf;L, emf8fafGtf l7s kfg{] cf}ifwL agfpg k|of]u ul/G5 .
@= o;sf] kmndf k|z:t dfqfdf le6fldg kfOG5 .
97
#= ud{L{ ofddf kmnsf] ;j{t vfFbf zLtntf k|bfg u5{ .
$= kfrgzlSt /fd|f] agfpg, 3fF6L b'v]sf] sd ug{, hn]sf] 3fpsf nflu cf}ifwL
agfpg klg kmnsf] u'bL k|of]u ul/G5 .
%= o;sf] kft / u'bLsf] ;]jgaf6 dw'd]x, bd, hlG8;sf la/fdLnfO{ kmfObf x'G5 .
^= slAhot sd ug{] cf}ifwL, lk;fa kf]Ng] /f]udf ;d]t o;sf] k|of]u ul/G5 .
&= eujfg\ lzjsf] lk|o j:t'sf ¿kdf a]nsf] kft / kmn r9fOG5 .
*= g]jf/L ;d'bfodf 5f]/Lsf] ljjfx a]nsf] bfgf;Fu ug{] wfld{s ;+:sf/ klg 5 .
cfFs
cfFs ax'jifL{o emf8Lbf/ a'6f ju{df
kg{] jg:klt xf] . o;sf kftx¿
afSnf], ;]tf], v}/f] em';n] 9flsPsf
x'G5g\ . a}hgL /ªsf km"nx¿ em'Kkfdf
km'N5g\ . 3'dfp/f] kmnleq dl;gf
RofK6f kmnx¿ x'G5g\ . of] k|foM
v'nf 7fpFdf kfOG5 . cfFssf kft /
h/faf6 ljleGg lsl;dsf cfo'j{]lbs cf}ifwLx¿ agfpg ;lsG5 .
pkof]lutf
!= ;'lGgPsf] sd ug{ d2t u5{ .
@= h/faf6 cfpF, lel/ª\uL, /utdf;L, xfQLkfOn] / 5fnfsf /f]ux¿;d]t lgsf] kfg{]
cf}ifwL agfpg ;lsG5 .
98
#= cfGtl/s Hj/f], zlStjw{s cf}ifwL, lr;f], ?ufvf]sL, bd, ckrdf o;sf]
km"n pkof]uL x'G5 .
$= o;sf] rf]kaf6 s'i7/f]usf] cf}ifwL agfpg ;lsG5 .
%= ;"o{ / xg'dfgsf] k"hfdf o;sf] km"nsf] ljz]if dxŒj /x]sf] 5 .
^= efb| k"l0f{dfdf u0f]zsf] k"hfsf]nflu cfFssf] kftsf] ljz]if dxŒj /x]sf] 5 .
&= Kof/fnfOl;; /f]usf] pkrf/df o;sf] kft k|of]u x'G5 .
*= lxGb' k/Dk/fcg';f/ bf];|f] ljjfxsf] bf]if d]6fpg o;sf] af]6;Fu ljjfx ug]{
k/Dk/f /x]sf] 5 .
l;dnL
l;dnL v'nf 7fpFdf kfOg] jg:klt xf] .
of] emf8Lbf/ a'6fsf] ;fgf] ?v ju{sf]
jg:klt xf] . o;sf tLgb]lv kfFr kq
ePsf ;+o'St kftx¿ x'G5g\ . ;]tf],
lkmsf lgnf] jf a}hgL /ªsf km"nx¿
em'Kkfdf km'Nb5g\ . ;fgf] uf]nfsf/ kmn
x'G5 . o;sf kft ,kmn h/f / sf08 ;a} efu cf}ifwLsf ¿kdf k|of]u x'G5g\ .
pkof]lutf
!= ?uf, Hj/f], bd, ysfg / 6fpsf] ef/L ePdf pkof]uL x'G5 .
@= n'tf], ;'lGgPsf], sfg b'v]sf] cj:yfdf pkof]uL x'G5 .
#= o;sf] ;]jgn] dw'd]xsf la/fdLnfO{ ;d]t kmfObf k'U5 .
99
$= 5fnf /f]u, skfnsf /f}Fsf] 6lgssf ¿kdf pkof]uL x'G5 .
%= wdgL, s'i7/f]u, cN;/, SofG;/ /f]usf] pkrf/df pkof]uL x'G5 .
^= h/fsf] /; kvfnf, kfoN;, sn]hf] / k]6sf] b'vfOdf kmfObf k'U5 .
&= dlxgfjf/L u8a8L ePdf pkof]uL x'G5 .
*= h'd|fh:tf aflx/L k/hLjL / ls/f lgoGq0fdf kmfObf k'U5 .
(= xl/of] dnsf ¿kdf pkof]uL x'G5 .
!)= xl/of] af/sf ¿kdf pkof]uL x'G5 .
b'af]
b'af] dl;gf nx/fsf ¿kdf km}lng] emf/
ju{sf] jg:klt xf] . kftx¿ dl;gf / nfDrf
x'G5g\ . xNsf xl/of] ;]tf] /ªsf dl;gf
km"n km'Nb5g\ . o;sf 8fF7, h/f ;a} efu
cf}ifwLsf ¿kdf k|of]u x'G5g\ .
pkof]lutf
!= o;n] 5fnfsf ;a} h;f] /f]udf kmfObf u5{ .
@= ;]tf] b'aL , bfb, 8G8Lkmf]/, lknf], ufF7f luvf{sf] pkrf/df ljz]if pkof]uL x'G5 .
#= udL{ x6fpF5, /St ljsf/ z'4 u5{ .
$= s'i7/f]udf kmfObf k'¥ofpF5 .
%= o;sf] /;sf] ;]jgn] k]6sf] cN;/ ;d]t l7s x'g] ljZjf; ul/G5 .
^= o;sf] /;df ;a} h;f] kf}li6s kbfy{ kfOg] x'Fbf vfgfsf] ljsNkdf klg
k|of]u ug{ ;lsG5 .
100
&= u0f]z eujfg\sf] lk|o j:t'sf ¿kdf k"hfdf o;sf] k|of]u clgjfo{h:t}
dflgG5 .
*= ljjfx, j|taGwh:tf cj;/df z'edfnfsf ¿kdf o;sf] dfnf nufpg] rng
5 .
;k{uGwf
;k{uGwf 5fofbf/ :yfgdf x'g] la?jf
xf] . o;nfO{ rfFb d?jf klg elgG5 .
of] ax'jifL{o emf/ ju{df kg{] emf8Lbf/
jg:klt xf] . of] ;bfjxf/ x'G5 . o;sf
kftx¿ ljk/Lt lbzftkm{ kms{]sf x'G5g\ .
;]tf u'nfaL km"nx¿ em'Kkfdf km'Nb5g\ .
kfs]sf] kmn sfnf] rlDsnf] x'G5 . h/f
;k{h:t} b]lvg] x'gfn] o;nfO{ ;k{uGwf elgPsf] xf] .
pkof]lutf
!= of] cfly{s ljsf;sf nflu k|fyldstfdf k/]sf] jg:klt xf] .
@= o;nfO{ ;ª\s6fkGg la?jfsf] ;"rLdf /flvPsf] 5 .
#= o;sf] sRrf efu ljb]z lgsf;L ug{ k|ltaGw 5 .
$= o;af6 tof/L cf}ifwL agfO{ cg'dlt lnP/ ljb]z lgsf;L ug{ ;lsG5 .
%= cfo'j{]bdf o;sf] ljlzi6 :yfg 5 .
^= o;sf h/faf6 w]/} lsl;dsf cf}ifwLx¿ tof/ ug{ ;lsG5 .
101
zAbe08f/
!= tn lbOPsf] zAb / cy{ k9\g'xf];\M
/utdf;L M /ut ldl;Psf] lb;f
;a{t M a]nsf] u'bL, kfgL ldnfP/ lkm6]/ lkpgsf
nflu of]Uo agfOPsf] kbfy{
lel/ª\uL M Ps k|sf/sf] of}g /f]u
cN;/ M cfGb|fsf] leqL efudf ePsf] 3fp
;ª\s6fkGg M nf]k x'g] cj:yfdf /x]sf]
k|ltaGw M /f]lsPsf] cj:yf, v'nf gul/Psf]
&= d[uL /f]u, lgb|f nufpg], /Strfk 36fpg] cf}ifwLdf o;sf] ljz]if k|of]u x'G5 .
*= o;sf] ;]jgn] aRrf hlGdFbf a]yf nfu]sf] b'vfO sd x'g] / l56f] aRrf hlGdg]
ljZjf; ul/G5 .
(= dn]l/of, ;k{sf] 6f]sfOsf] b'vfO sd ug{ klg o;sf] k|of]u ul/G5 .
!)= emf8fkvfnf, x}hf cflb sd ug{ klg o;sf] k|of]u ul/G5 .
!!= cfFvfsf] sdhf]/L x6fpg o;af6 ag]sf cf}ifwLx¿ pkof]uL x'G5g\ .
!@= k]6sf] cN;/, wdgL;DaGwL /f]ux¿ lgsf] kfg{] cf}ifwL agfpg klg o;sf]
k|of]u ul/G5 .
lj|mofsnfk
102
@= tn lbOPsf] zAbsf] cy{ vf]hL n]Vg'xf];\ M
k|hflt M
sf08 M
/utdf;L M
ax'jifL{o M
#= tnsf zAbnfO{ jfSodf k|of]u ug'{xf];\ M
jg:klt, slAhot, af/nfbf/, kl/sf/, ;'ulGwt, zLtntf
$= vfnL 7fpF eg'{xf];\ M
s= kfl/hft ;'Vvf 7fpFdf ============================================== x'ls{G5 .
v= ================================================= km"nx¿ zlStj4{s dflgG5 .
u= a]n ¿v k|hfltsf] ========================================================= xf] .
3= cfFs ax'jifL{o emf8Lbf/ a'6f ju{df kg{] ================================ xf] .
ª= ;k{uGwfnfO{ =======================================================klg elgG5 .
k7gaf]w / n]vg cEof;
%= tnsf] cg'R5]b z'4; Fu pRrf/0f ug'{xf];\ M
;k{uGwf 5fofbf/ :yfgdf x'g] la?jf xf] . o;nfO{ rfFb d?jf klg elgG5 .
of] ax'jifL{o emf/ ju{df kg{] emf8Lbf/ jg:klt xf] . of] ;bfjxf/ x'G5 . h/f
;k{h:t} b]lvg] x'gfn] o;nfO{ ;k{uGwf elgPsf] xf] .
103
^= l7s eP l7s / a]l7s eP a]l7s n]Vg'xf];\ M
s= kfl/hft ;fgf] ?v k|hfltsf] la?jf xf] .
v= g]jf/L ;d'bfodf 5f]/Lsf] ljjfx a]nsf] bfgf;Fu ug{] wfld{s
;+:sf/ klg 5 .
u= cfFs ax'jifL{o emf8Lbf/ a'6f ju{df kg{] jg:klt xf]Og .
3= b'af] dl;gf nx/fsf ¿kdf km}lng] emf/ ju{sf] jg:klt xf]Og .
&= tnsf k|Zgsf] 5f]6f] pQ/ lbg'xf];\ M
s= tkfO{Fsf] 3/ j/k/ kfOg] rf/cf]6f u'0fsf/L h8La'6Lx¿sf] gfd n]Vg'xf];\ .
v= cfFs s:tf] k|sf/sf] h8La'6L xf] <
u= ;k{uGwfsf] s'g} rf/cf]6f pkof]lutfx¿ n]Vg'xf];\ .
3= kfl/hftsf s'g} rf/cf]6f kmfObfx¿ n]Vg'xf];\ .
*= tnsf k|Zgsf] nfdf] pQ/ lbg'xf];\ M
s= b'af]sf kfFr pkof]lutfx¿ n]Vg'xf];\ .
v= ;k{uGwfsf] k|of]uaf6 lgsf] kfg{ ;lsg] s'g} rf/cf]6f /f]ux¿sf] gfd
n]Vg'xf];\ .
u= l;dnLsf d'Vo d'Vo pkof]lutfx¿ n]Vg'xf];\ .
;fd"lxs lj|mofsnfk
(= tkfO{Fsf 6f]nl5d]sdf a:g'x'g] k|f}9 tyf Ho]i7 JolStx¿nfO{ e]6 ug'{xf];\ /
ljleGg k|sf/sf h8La'6Lx¿sf af/]df ;f]w]/ ltgsf] gfd / pkof]lutf sfkLdf
l6kf]6 ug'{xf];\ .
l;h{gf÷kl/of]hgf
!)= ljBfyL{x¿nfO{ s'g} cfo'j]{lbs c:ktfndf n}hfg'xf];\ / ToxfF h8La'6Laf6
ag]sf ljleGg k|sf/sf cf}ifwLsf af/]df hfgsf/L lbg'xf];\ .
104
k'g/fj[lQ
!!= tnsf] sljtf k9L h8La'6Laf6 x'g] kmfObf n]Vg'xf];\ M
cfo'j]{b
;a}sf] lxtsf nflu cfo'j]{b 5 k':ts .
clt sNof0fsf/L of] u|Gy dflgG5 /Ifs ..
wtL{df hlt kfOG5g\ la; nfv h8La'6L .
cf}ifwL ;a x'g\ xfd|f 5}gg\ oL u'0fdf 36L ..
g]kfnL e"lddf ;f/f ldN5g\ h] h] jg:klt .
bafO{ x'g\ lg ;Dk"0f{ vhfgf 5 eg] hlt ..
nfu]df /f]u s] vfFbf b]xdf u5{ kmfObf .
cfo'j]{b ;a} 1fg atfOlbG5 sfObf ..
xfdL k|of]udf NofpmF ldNg] oL jg;Dkbf .
k9] lrg] a'em] sfdofj aG5g\ lg ;j{bf ..
kfl/hft 5 , 5g\ a]n, b'af] cfFs jl/kl/ .
l;dnL, ;k{uGwf 5g\ ldN5g\ h] h] y/L y/L ..
;Dk"0f{ u'0fsf/L 5g\ logdf Wofg lbg] u/f}F .
pkof]u u/f}F ;f/f 1fg dl:tisdf e/f}F ..