ความชกและลกษณะทางคลนกของโรคราทเลบทเกดจากแคนคดาในผปวยนอก คลนกโรคผวหนงของโรงพยาบาลจฬาลงกรณ พ.ศ. 2540 - 2541

สาขาวชาอายรศาสตร ภาควชาอายรศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ปการศกบา 2541 ISBN 974-332-157-8

ลฃสทธของบณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นางสาว ชลกร ทาบโลกา

X 4 q 0 0 2 4 ^ 3

PREVALENCE AND CLINICAL MANIFESTATION OF ONYCHOMYCOSISFROM CANDIDA IN OUT-PATIENT SKIN CLINIC OF CHULALONGKORN

HOSPITAL IN 1997-1998

Miss Chuleekorn Thaploka

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Science in Medicine

Department of Medicine Graduate School

Chulalongkorn University Academic Year 1998ISBN 974-332-157-8

หวข อว ทยาน พนธ

ใดยภาควชาอาจารยท ปรกษา อาจารยท ปรกษารวม

ความชกและลกษณะทางคลน ก1ของโรคราทเล บท เก ดจากแคนดดาในผป วยนอก คล น กโรคผวหน งของโรงพยาบาลจฬาลงกรณ พ .ศ .2540 - 2541นางสาว ชลกร ทาบโลกาอายรศาสตรรองศาสตราจารย นายแพทยนภดล นพคณ ผ ช วยศาสตราจารย ดร. อรยา จนดามพร

บณฑ ตว ทยาลย จฬาลงกรณ มหาวทยาลย อน ม ต ให น บวทยาน พนธฉบบน เป นส วนหนงของการ ศ กษาตามหลกส ตรปรญญามหาบ ณฑต V

^ นะะ!... คณบดบ ณฑ ตว ทยาล ย( ศาสตราจารย นายแพทย ศ ภวฒน ชต-วงศ )

ประธานกรรมการ( รองศาสตราจารย น ายแพทย ว ว ฒ น กอกจ )

................................... ,hT /.................................... อาจารยท ปรกษา( รองศาสตราจารย นายแพทยนภดล นพคณ )

......................... Qfy............' โ . .................... อาจารยท ปรกษารวม( ผ ช วยศาสตราจารย ดร. อรยา จนดามพร )

( อาจารย น ายแพทย ส เทพ กลชาญวทย )

คณะกรรมการสอบวทยาน พนธ

กรรมการ

พ น พ ต น ฉ น บ ใรท ค ดย อว ท ยาน พ น ธ ภ ายใน กรอบ ส เข ยวน ไพ ยงแผ น เด ยว

ชลกร ทาบโลกา ะ ความชกและลกษณะทางคลนกของโรคราทเลบทเกดจากแคนดดาในผปวยนอก คลนกโรคผวหนงของโรงพยาบาลจฬาลงกรณ พ.ศ. 2540 - 2541 (PREVALENCE AND CLINICAL MANIFESTATION OF ONYCHOMYCOSIS FROM CANDIDA IN OUT-PATIENT SKIN CLINIC OF CHULALONGKORN HOSPITAL IN 1997-1998) อ. ทปรกษา : ร ศ. นพ. นภดล นพคณ , อ. ทปรกษารวม ะ ผ ศ. ดร. อรยา จนดามพร ; 89 หนา. ISBN 974-332-157-8.

การศกษานมวตถประสงคเพอหาความชกและลกษณะทางคลนกของโรคราทเลบจาก Candida โดย ใช criteria ในการระบ วา yeasts หรอ molds เปนเชอกอโรคของ Haneke ไดทำการศกษาในผปวยนอก คลนกโรค ผวหนงของโรงพยาบาลจฬาลงกรณ พ.ศ. 2540-2541 รวม 43,444 ราย ในจำนวนน ผปวย 117 ราย (รอยละ0.26) มลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ นำแผนเลบของผปวย 117 ราย นมาตรวจโดยนายาโปตสเชยม ไฮดรอกไชค เพาะเชอ และตรวจทางจลพยาธวทยา

ผลการศกษาพบวาผปวย 36 ราย เปนโรคราทเลบจาก Candida ตาม criteria ดงกลาว ความชกของ โรคราทเลบจาก Candida ในผปวยนอก คลนกโรคผวหนงของโรงพยาบาลจฬาลงกรณ คดเปนรอยละ 0.08 ความชกในเพศหญง (รอยละ 0.09) สงกวาความชกในเพศชาย (รอยละ 0.06) ความชกคดตามกลมอายพบวาสงสด ในกลมอาย 61-70 ป (รอยละ 0.9) โรคราทเลบจาก Candida พบไดบอยทสดในกลมอาชพแมบาน (รอยละ 63) ลกษณะทางคลนกทพบทงหมดเปนการเปลยนแปลงของเลบแบบ distal and lateral subungual onychomycosis การบวมแดงขางเลบพบในโรคราทเลบจาก Candida (รอยละ 94) บอยกวาโรคราทเลบจาก dermatophytes (รอยละ6 ) โรคราทเลบจาก Candida พบบอยในเลบมอ (รอยละ 84 ) สวนใหญของผปวย (รอยละ 80) ไมมการ เปลยนแปลงสของเลบ แตการเปลยนแปลงของเลบเปนสดำพบไดในผปวยรอยละ 17 สายพนธของ Candida ท กอโรค ไดแก c. albicans (รอยละ 61) c. tvopicalis (รอยละ 25) c. parapsilosis (รอยละ 14) จากผลการตรวจ ทางจลพยาธวทยาพบวา เชอ Candida ทงสามสายพนธสามารถกนเขาไปในเนอเลบไดรวม 15 ราย (รอยละ 12.8 ของผปวยทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ)

การศกษานแสดงใหเหนวาเชอ Candida เปนเชอกอโรคทพบไดไมนอยในโรคราทเลบ ดงนนในการ รกษาโรคราทเลบนอกจากจะใหยาครอบคลมเชอ dermatophytes แลว ยงควรคำนงถงเชอ Candida ดวย

ภาควชา...........'โ,.น.....................................สาขาวชา ร,.?*บ).?!.?.?.?,.น ค.?.??ย?.ปการศกษา..... 2..ธ.?.ร................

'ช 4 ร VY) u ' y / / )ล าย ม อ ช อ น สต........... X ' .......... .โ..:.!:... .โ:.............ล าย ม อ ช อ อ าจ าร ย ท ป ร ก ษ า......... .น'โ:!ใ?.........^น โบ ...........ลายม อช ออาจารย ท ป ร กษ าร วม . .Æ . น...... .^.น!น?.'น!!น.

พมพสนจฃบLmสดยอวฑtn นพนธภายในกรอบสเซยวนเศขงแผนเดยว

# # 3970456730 : MAJOR MEDICINE (DERMATOLOGY)KEY WORD: Candida / ONYCHOMYCOSIS / CHULALONGKORN HOSPITAL

CHULEEKORN THAPLOKA : PREVALENCE AND CLINICAL MANIFESTATION OFONYCHOMYCOSIS FROM CANDIDA IN OUT-PATIENT SKIN CLINIC OF CHULALONGKORN HOSPITAL IN 1997-1998. THESIS ADVISOR : ASSOC. PROF. NOPADON NOPPAKUN, M.D. THESIS CO-ADVISOR : ASSIST. PROF. ARIYA CHINDAMPORN, Ph.D. 89 pp. ISBN 974-332-157-8.

To determine the prevalence and clinical manifestation o f Candidal onychomycosis as defined by Haneke’ ร criteria , we studied 43,444 patients at out-patient skin clinic o f Chulalongkom hospital in 1997-1998. O f the total population examined, 117 cases (0.26%) had clinical manifestation compatible with onychomycosis. KOH preparation, culture and histological examination o f the nails were done in these 117 cases.

Our results showed that 36 cases were satisfied with H aneke’ ร criteria. Prevalence o f Candidal onychomycosis among the total population was 0.08%. Prevalence in females (0.09 %) was higher than in males (0.06 %). The highest prevalence in age distribution was in the. 61-70 years group (0.9%). The most common occupation was the housewife group(63%) .The clinical type in all patients with Candidal onychomycosis was distal and lateral subungual onychomycosis. Paronychia was more common in onychomycosis caused by Candida (94%) than dermatophytes (6%). Finger nails were commonly involved (84%). Most cases (80%) had no nail discoloration , but fungal m elanonychia was seen in 17%. The species o f Candida that met Haneke’s criteria were c . albicans (61%) ,c . tropicalis (25%), c . parapsilosis (14 %). Histopathologically , all three species were demonstrated to invade the nail plates in 15 cases (12.8% among cases clinically compatible with onychomycosis).

This study has documented that Candida is not a rare pathogen in onychomycosis. Therefore, we recommend that the treatment o f onychomycosis should cover not only dermatophytes but alsoCandida.

■ กาควชา........... .a.-nfprtns'.afa........................ส าข าว ช า 'รท า ฬ ต ร / a จ ว ท ย า

ป ก า ร ศ ก ษ า .ร.ร.'*!.....................................

ล า ย ม อ ช อ น ส ต ...................................................... ..................................

ล า ย ม อ ช อ อ า จ า ร ย ท ป ร ก ษ า ...................fÎ2f. ^ /........................

ล า ย ม อ ช อ อ า จ า ร ย ท ป ร ก ษ า ร ว ม ........Q ït?.........

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนสำเรจลลวงไปดวยด ดวยความกรณาของ รองศาสตราจารย นายแพทย นภดล นพคณ อาจารยทปรกษา และ ผชวยศาสตราจารย ดร. อรยา จนดามพร อาจารยทปรกษารวม ซงทานไดใหคำปรกษาตลอดจนขอคดเหนตาง ๆดวยดตลอดมา

ขอขอบพระคณผทไดใหคำแนะนำเรองรปแบบการวจย และสถต ไดแก ศาสตราจารย แพทยหญง ทศนย นชประยร อาจารย สมรตน เลศมหาฤทธขอขอบคณผทใหคำแนะนำและความชวยเหลอเรองการเพาะเชอรา และจำแนก

สายพนธของเชอรา ไดแก คณภมจตร ยำยวน และเจาหนาทหนวยราวทยาทกทานขอขอบคณ คณพชย วงศบชาศล และ คณบญทน หลาสมบรณ ทใหความชวย

เหลอในการตด และยอมชนเนอขอขอบคณ คณทนกร ศรอราม ทใหความชวยเหลอในเรองการตรวจหาเชอรา

โดยนำยาโปตสเซยมไฮดรอกไซดสดทายนผวจยใครขอกราบขอบพระคณ บดามารคา ทไดใหการสนบสนน และ

เปนกำลงใจแกผวจยเสมอมาจนสำเรจการศกษา

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย......................................................................................................................... งบทคดยอภาษาองกฤษ.................................................................................................................... จกตตกรรมประกาศ......................................................................................................................... ฉสารบญ..............................................................................................................................................ชสารบญตาราง................................................................................................................................. ซสารบญภาพ.................................................................................................................................... ญบทท

1. บทนำ............................................................................................................................ 12. โรคราทเลบ................................................................................................................. 73. แคนตดา...................................................................................................................... 224. วธดำเนนการวจย........................................................................................................ 375. ผลการวจย.................................................................................................................. 446. อภปรายผลการวจย..................................................................................................... 737. สรปผลการวจย และ ขอเสนอแนะ............................................................................ 79

รายการอางอง................................................................................................................................ 81ภาคผนวก....................................................................................................................................... 85ประวตผเขยน...................................................................................................................................89

ตารางท หนา1 ตารางแสดงรายงานการศกษาเชอกอโรคราทเลบในตางประเทศ....................... 32 ตารางแสดงสายพนธของเชอรากลม Dermatophytes ทพบในโรคราทเลบ......... 93 ตารางแสดงสายพนธของเชอรากลม Yeasts ทพบในโรคราทเลบ........................104 ตารางแสดงสายพนธของเชอรากลม Molds ทพบในโรคราทเลบ.......................125 ตารางแสดง Genus ของ Yeasts ใน Family Cryptococcaceae......................... 236 ตารางแสดงสายพนธของเชอ Candida ทพบไดบอยในโรคตางๆ ..................... 267 ตารางแสดง McFarland nephelometer standards..............................................298 ตารางแสดงการจำแนกสายพนธของ Yeastsโดย Assimilation และ

Fermentation test................................................................................................ 329 ตารางแสดงการจำแนกสายพนธของ Yeasts โดย API test kit............................33

10 ตารางแสดงเชอ Candida ทเชอวาสามารถกอโรคได........................................ 3411 ตารางแสดงลกษณะทวไปของผปวยนอก คลนกโรคผวหนงของโรงพยาบาล

จฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ .....................................4512 ตารางแสดงลกษณะของเชอราทพบจากการตรวจโดยใชนำยา

โปตสเชยมไฮดรอกไซด.......................................................................................5213 ตารางแสดงลกษณะของเชอราทพบจากการตรวจทางจลพยาธวทยา................ 5214 ตารางแสดงพยาธสภาพทพบในแผนเลบและการพบเชอราในเลบ

โดยวธการตรวจทางจลพยาธวทยา..................................................................... 5315 ตารางแสดงระดบความลกของเชอราในแผนเลบจำแนกตามลกษณะ

เชอราทพบโดยวธการตรวจทางจลพยาธวทยา.....................................................5316 ตารางแสดงชนดของเชอราจากผลการเพาะเชอ................................................. 5317 ตารางแสดงผลการเพาะเชอจำแนกตามเพศและตำแหนงของเลบทม

การเปลยนแปลง.................................................................................................. 5418 ตารางแสดงผลการเพาะเชอจำแนกตามลกษณะทางคลนก.................................56

ซ

สารบญตาราง

อเ

ตารางท หนา19 ตารางแสดงผลการตรวจทางหองปฏบตการของเลบทมความผดปกต

จากการตรวจทางหองปฏบตการอยางนอย 1 อยาง..........................................5720 ตารางแสดงลกษณะเชอราทพบเมอผลการตรวจโดยนำยาโปตสเซยม

ไฮดรอกไซดใหผลบวกแตผลการเพาะเชอใหผลลบ...........................................5721 ตารางแสดงลกษณะเชอราทพบเมอผลการตรวจทางจลพยาธวทยาให

ผลบวกแตผลการเพาะเชอใหผลลบ..................................................................5822 ตารางแสดงความชก'ของโรคราทเลบจากCandida ตาม Criteria ของ

Haneke ตอ 100 รายในผปวยนอก คลนกโรคผวหนง โรงพยาบาล จฬาลงกรณในชวงอายตางๆ................................................................................ 60

23 ตารางแสดงตำแหนง'ของเลบทมการเปลยนแปลง,ของผปวยโรคราทเลบจาก Candida ตาม Criteria ของ Haneke.............................................................. 61

24 ตารางแสดงลกษณะการเปลยนแปลงของเลบของเชอ Dermatophytesและ C an dida ....................................................................................................... 62

25 ตารางแสดงผลการเพาะเชอทขน Candida สายพนธตาง ๆ เปรยบเทยบ กบผลการตรวจโดยนายาโปตสเซยมไฮดรอกไซด และผลการตรวจทางจลพยาธวทยา....................................................................................................... 63

26 ตารางแสดงสายพนธของเชอ Candida จำแนกตามระดบการพบเชอราในเลบจากผลการตรวจทางจลพยาธวทยา............................................................ 64

27 ตารางแสดงลกษณะของผปวย ลกษณะทางคลนก และ ผลการตรวจ ทางหองปฏบตการของเชอ Candida ทกนเขาไปในเบอเลบ (กลมท1 ) และ เชอCandida ทอยทผวของเลบ หรอไมพบจากผลการตรวจทางจลพยาธวทยา( กลมท 2 ).............................................................................................................65

สารบญตาราง (ตอ)

สารบญภาพ

ภาพท หนา1 แผนภมแทงแสดงอายของผปวยนอก คลนกโรคผวหนงของโรงพยาบาล

จฬาลงกรณ...........................................................................................................442 แผนภมวงกลมแสดงอาชพของผปวยนอก คลนกโรคผวหนงของ

โรงพยาบาลจฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ.................463 แผนภมแทงแสดงกจกรรมททำประจำของผปวยนอก คลนกโรคผวหนง

ของโรงพยาบาลจฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ........... 474 แผนภมวงกลมแสดงโรคประจำตวของผปวยนอก คลนกโรคผวหนงของ

โรงพยาบาลจฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ................ 475 แผนภมวงกลมแสดงยาทใชเปนประจำของผปวยนอก คลนกโรคผวหนง

ของโรงพยาบาลจฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ........... 486 แผนภมวงกลมแสดงประวตกระทบกระแทกบรเวณเลบของผปวยนอก

คลนกโรคผวหนงของโรงพยาบาลจฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบ โรคราทเลบ..........................................................................................................48

7 แผนภมแทงแสดงลกษณะการเปลยนแปลงของเลบของผปวยนอก คลนก โรคผวหนงของโรงพยาบาลจฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ................................................................................................................ 50

8 แผนภมวงกลมแสดงชนดการเปลยนแปลงของเลบของผปวยนอก คลนก โรคผวหนงของโรงพยาบาลจฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ................................................................................................................ 50

9 แผนภมวงกลมแสดงสของเลบของผปวยนอก คลนกโรคผวหนงของโรงพยาบาลจฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ.................. 51

10 แผนภมวงกลมแสดงตำแหนงของเลบทมการเปลยนแปลงของผปวยนอก คลนก โรคผวหนงของโรงพยาบาลจฬาลงกรณทมลกษณะทางคลนกเขาไดกบโรคราทเลบ................................................................................................. 51

11 แผนภมแทงแสดงชนดของเชอราจำแนกตามอาย................................................ 55

1314

15

16

17

18192021222324252627282930

สารบญภาพ (ตอ)

หนาแผนภมแทงแสดงชนดของ!ชอราจำแนกตามอาชพ.............................................55แผนภมแทงแสดงชนดของเชอราทพบจากการเพาะ!ชอจำแนกตามสของเลบ....56แผนภม'วงกลมแสดงอาชพของผ,ปวยโรคราทเลบจากCandida ตามCriteria ของ Haneke............................................................................................. 60แผนภมแทงแสดงกจกรรมททำประจำของผปวยโรคราทเลบจาก Candidaตาม Criteria ของ Haneke..................................................................................... 60แผนภมวงกลมแสดงสของเลบของผปวยโรคราทเลบจาก Candida ตามCriteria ของ Haneke...................... 62แผนภมวงกลมแสดงสายพนธของ Candida ทเปนเชอกอโรคราทเลบตามCriteria ของ Haneke............................................................................................ 63ภาพแสดงลกษณะการเปลยนแปลงของเลบในโรคราทเลบจาก Candida .........66ภาพแสดงลกษณะการเปลยนแปลงของเลบในโรคราทเลบจาก Candida .........66ภาพแสดงลกษณะการเปลยนแปลงของเลบในโรคราทเลบจาก Candida...........67ภาพแสดงการเพาะเชอจากขยเลบทขนเปนเชอ Candida .........................................67ภาพแสดงการสรางทองอก (germ tube ) ของเชอ c . albicans............................ 68ภาพแสดงการสราง chlamydoconidia ของเชอ C. albicans................................68ภาพแสดง Assimilation PattenHJอง c . albicans โดย Auxanographic method ..69 ภาพแสดง Assimilation Patten^อง c . trop ica lislfW Auxanographic method..69ภาพแสดง Fermentation Pattern ของ c . alb ican s................................................70ภาพแสดง Fermentation Pattern ของ c . trop ica lis..............................................70ภาพแสดงผลการ Assimilation จาก API test kit ของ c . trop ica lis...................71ภาพแสดงผลการ Assimilation จาก API test kit ของ c . p a ra p silo s is .............. 71ภาพแสดง budding yeasts และ pseudohyphae ทกนเขาไปในเนอเลบจากการ ตรวจทางจลพยาธวทยา........................................................................................72