www.kpss10.com gelişim psikolojisi 2012

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

Kaynak: EĞİTİM PSİKOLOJİSİEditörler: Prof. Dr. Neriman Aral Prof. Dr. Tayyip Duman

BÖLÜM 1EĞİTİM PSİKOLOJİSİNE GİRİŞ

Eğitim, belli amaçlara göre insanların davranışlarını planlı olarak değiştirilmesi ve geliştirilmesinin yasa ve ilkelerini bulmaya ve bu amaçla teknikler geliştirmeye çalışan bir bilim dalıdır.

Eğitim insan ve insan davranışları ile ilgili olan

psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji, sosyal antopoloji, ekonomi gibi bilim dallarından

yararlanır.

Psikoloji, insan davranışlarını farklı yaklaşımlar yoluyla açıklamaya çalışır.

Psikoloji W. Wunt’un 1879 yılında ilk psikoloji laboratuarını kurması ile bilim dalı haline gelmiştir.

Psikolojik Yaklaşımlar:

Yapısalcılık Wunt’un yaklaşımını temel alır. İnsan

zihninin çeşitli bilinç ögelerinden oluştuğunu kabul eder. Bilinç öğelerini inceler ve içebakış yöntemini kullanırlar.

Psikoanalitik Yaklaşım: S. Freud’un görüşlerine dayanır.İnsan

davranışlarının önemli bir bölümünün bilinçdışı süreçlerden kaynaklandığını ileri sürer.

Davranışçı Yaklaşım: Uyarcı- Davranış psikolojisi olarak

bilinir. Davranışların niçin olduğuna değil nasıl oluştuğuna önem verir.

Bilişsel Yaklaşım: İnsanı edilgen değil, algılayan,

uyarıcıları işleyen, anlamlandıran etken bir sistem olarak görür.

Algılama, bellek, bilgi işlem süreçlerini inceler.

Nörobiyolojik Yaklaşım:Davranış ile beden içerisinde

meydana gelen, beyin ve sinir sisteminde oluşan olaylar arasında bağlantı kurmaya çalışır.

Yeni bir şey öğrenilmesi sonucunda sinir sisteminde oluşan değişikliklerle ilgilenir.

İnsancıl Yaklaşım İnsanın temel güdüsünün

gelişmeye ve kendini gerçekleştirmeye yönelik olduğunu kabul eder.

Psikolojinin Alanları

-Öğrenme psikolojisi-Gelişim psikolojisi-Fizyolojik psikoloji-Deneysel psikoloji -Kişilik psikolojisi

-Klinik psikoloji-Danışmanlık psikolojisi-Sosyal psikoloji -Endüstri ve örgüt psikolojisi-Eğitim psikolojisi

Eğitim Psikolojisinin Tanımı ve İşlevleri

Eğitim Psikolojisi, insanların davranışları nasıl kazandığı ve bunun öğretimle nasıl sağlanacağını inceleyen bir bilimdir.

Eğitim Psikolojisinin İlgi Alanları

Öğrencinin gelişim özellikleri

Öğrenciler arasında bireysel farklılıklar vardır.

Eğitim –öğretim etkinliklerinde, öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar dikkate alınarak öğrenme ortamları oluşturulmalıdır.

Öğretme-öğrenme süreci.

-Öğrenmenin gerçekleşmesinde öğrencinin özellikleri kadar öğrenme ilkeleri de önemlidir.

-Algılama, düşünme, hatırlama, unutma, problem çözme gibi süreçleri inceleme öğrenme psikolojisinin kapsamına girmektedir.

Eğitim Psikolojisinin İşlevleri

-Bireyi güdülemek, gelişim, öğretme ve öğrenme kuramlarını geliştirmek ve değerlendirmek,

-Eğitim uygulamalarındaki değişiklikleri incelemek ve yeni modeller önermek

Eğitim Psikolojisinin İşlevleri (devam)

-Psikolojik kuramlar ışığında öğretme yöntemlerini değerlendirmek

-Eğitimin psikolojik özelliklerini göz önüne almak ve araştırmalara bilimsel yaklaşım sağlamak.

Eğitim Psikolojisinde Araştırma Yöntemleri

1.Betimsel YöntemlerGeçişte ya da halen var olan bir

durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi içerir.

Olay, birey ve nesneler kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır.

Betimsel araştırmalarda sıklıkla gözlem, vaka incelemesi, testler ve benzeri yollara başvurulur.

Gözlem, bir bilgi toplama tekniğidir.

Doğal gözlem, davranışların herhangi bir müdahale olmaksızın incelenmesidir.

Sistematik gözlem, bazı amaçlarla önceden belirlenmiş bir birey ya da bir grubun davranışlarının gözlenmesidir.

Vaka incelenesi

Bir kimsenin çeşitli özellikleri hakkında mümkün olduğu kadar ayrıntılı bilgi toplama ve bunları anlamlı bir biçimde bütünleştirme işlemidir.

Testler Önceden koşuları belirlenmiş durumlar

yaratarak, bireylerin bu koşular içinde nasıl davrandıklarını gözlemek için kullanılan araç ve aygıtlara test adı verilir.

2.Deneysel Yöntemler Bu yöntemde araştırmacının kontrolü

altında değişkenler arasındaki neden sonuç ilişkileri araştırılır.

3. İlişkisel Yöntem İki ya da daha çok değişken

arasında birlikte değişim varlığını veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelleridir.

4.Gelişimsel yöntem Zamansal gelişim ve değişimleri

belirlemeyi amaçlayan tarama modelleri ile yapılan araştırmalardır.

a.Uzunlamasına araştırmab.Kesit alma yoluyla araştırma

BÖLÜM 2 GELİŞİM (s.31)

Gelişimle İlgili Temel Kavramlar Büyüme Boy uzunluğunun, vücut ağırlığının ve

hacminin artması ile ilgili niceliksel değişimlerdir.

Büyüme döllenme ile başlar ergenliğin sonuna kadar (ortalama 18-20 yaşlar) devam eder.

Büyümenin en hızlı olduğu dönem doğdum öncesi dönemdir.

Büyüme genetik ve çevresel faktörlere bağlı olarak önemli farklıklar gösterir.

GelişimDöllenmeden ölüme kadar geçen süreçte

ortaya çıkan, düzenli, sıralı ve sürekli değişimdir.

Gelişimin bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal yönleri vardır ve olgunlaşma ve öğrenme ile de ilişkilidir.

OlgunlaşmaBedenin, beden organlarının insan doğasına

uygun olarak, yapması gereken işlevleri yapar duruma gelmesidir.

Olgunlaşma öğrenmenin katkısının hiç olmadığı bir süreçtir.

Örn. 2 yaşındaki bir çocuk ne kadar çabalasa da kalemi düzgün şekilde tutup yazma konusunda başarı gösteremez.

ÖğrenmeBireyin çevresi ile etkileşimi

sonucunda ortaya çıkan kalıcı izli davranış değişikliğidir.

Birey çevresini gözleyerek, yaşantılar ya da planlı eğitimler yoluyla informel ya da formel yollarla öğrenirler.

Hazır Bulunuşluk Olgunlaşma, öğrenme, ilgi, tutum,

motivasyon, ihtiyaç hissetme, yetenek ve sağlıklı olmak gibi bir çok kavramı içinde barındırır.

Bir çocuğun okuma yazma öğrenebilmesi için uygun yaşta, konuşmayı biliyor, istekli, evden ayrılabilen ve psikolojik ve bedensel olarak sağlıklı olması gerekmektedir.

Dönem (Evre)Belirli yaşlarda ortaya çıkan, kendine

özgü özelliklerin belirgin olarak görüldüğü aşamalardır.

Dönemler ardışık, değişmez bir sıra izlerler ve evrenseldirler.

Kritik DönemHer gelişmenin evrensel olarak, en yoğun

şekilde ortaya çıktığı zamanlara kritik dönem denmektedir.

Örn. Gebeliğin 0-4 ayları Erken çocukluk yılları Ergenlik dönemi

Gelişimin Temel İlkeleri

-Gelişim kalıtım ve çevre etkileşimi ile gerçekleşir.

-Gelişim baştan ayağa doğrudur.

-Gelişim içten dışa doğrudur.

Gelişimin Temel İlkeleri (devam)

-Gelişim genelden özele doğrudur.

-Gelişim süreklidir ve belli aşamalardan geçerek gerçekleşir.


-Gelişim bir bütündür ve gelişim alanları birbiri ile etkileşim halindedir.

-Gelişim dönemler halinde betimlenir.

-Gelişimde bireysel farklılıklar vardır.


-Gelişim nöbetleşerek devam eder ve bir alandaki gelişim hızı her yaşta aynı değildir.

-Gelişimde kritik dönemler vardır.

.


-Gelişim genellikle başladığı hızda devam eder.

Örn. Erken yürüyen bir çocuk koşma, hoplama, atlama gibi psikomotor becerileri de birçok akranına göre daha önce gösterir.

Gelişimi Etkileyen Etmenler

1.Biyolojik Etmenler a. Kalıtım

İnsan vücudunun her hücresinde 46 kromozom bulunur.

Her kromozomun üstünde 30 ile 100 bin gen bulunmaktadır.

Döllenmiş yumurta (zigot) kromozom eşleşmesini tamamlamış 46 kromozomlu 23 çift ve mitoz bölünme ile hızla çoğalan bir hücredir.

Bu kromozomların bir çifti cinsiyet, 22 çifti ise otozomal yani irsiyet ile ilgili kromozomlardır.

Anne babadan kalıtımla getirilen tüm özellikler genotip olarak tanımlanmaktadır.

Bireyde var olan genotip dahilinde çevresel etmenlerin etkisi ile ortaya çıkan özelliklere fenotip denmektedir.

b. HormonlarVücutta, salgılarını doğrudan kana akıtan

bezlere iç salgı bezleri, bu bezlerin salgılarına da hormon denir.

Hormonların; büyüme ve gelişmeyi etkileme, hücre metabolizmasını düzenleme,kadın ya da erkek özelliklerini belirleme gibi önemli özellikleri vardır.

Gelişimi etkileyen önemli bezler:

Hipofiz,TroidParatroidPankreasBöbreküstü bezleriCinsiyet bezleri

2. Çevre

-Doğumöncesi dönem-Doğum anı-Doğum sonrası

3.Zaman

Gelişimi etkileyen diğer önemli etken zamandır.

Örn. Gebeliğin ilk aylarında virütik bir rahatsızlık geçirme, ilaç kullanımı vb fetüsün gelişimini etkiler.

Gelişim Dönemleri ve Gelişim Ödevleri

Gelişim süreci araştırmacılar tarafından farklı dönemlere göre açıklanmaktadır.

Gelişim yaş esas alınarak şu dönemlere ayrılmaktadır

-Doğum öncesi dönem-Bebeklik dönemi (0-2 yaş)-İlk çocukluk (3-6 yaş)-Son çocukluk (7-11 yaş)

(gelişim dönemleri devam ……)

-Ergenlik (12-18 yaş)

-Genç yetişkinlik (19-29 yaş)

-Yetişkinlik (30-60)

- Yaşlılık ( 60 yaş ve üzeri) dönemi.

Gelişim Görevleri

Gelişim görevi kavramını ileri süren Robert Havighurst’tur.

Havighurst’e göre gelişim görevi:

Bireyin yaşamında belirli bir dönemde ya da o dönem sonunda, başarılması bireyin mutluluğuna ve sonraki görevleri başarmasına rehberlik eden,

Başarılmaması ise bireyde mutsuzluğa, toplumca onaylanmamaya ve sonraki görevlerde güçlük çekmeye yol açan görevlerdir.

Havighurst’te göre gelişim görevleri 6 evreye ayrılmıştır.

1.Doğum öncesi dönem

-Vücut yapısının gelişmesi,

-Organların oluşması ve

-Organların fonksiyonlarını yerine getirecek düzeyde gelişmesi beklenir.

2. Bebeklik ve ilk çocukluk dönemi (0-6 yaş)

-Reflekslerin olması,-Sese tepki verme,-Bakma, göz ile bir nesneyi takip etme-Başını, vücudunu kaldırabilme, dik tutabilme

-Aile üyelerine bağlılık geliştirme

-Katı yiyecekleri yiyebilme,

-Yürümeyi öğrenme,

-Sesleri taklit etme, konuşmayı öğrenme,

-İdrar ve dışkısını kontrol etme,

-Cinsiyet farklılıklarını anlayabilme,

-Giysilerini giyebilme,

-Üç tekerlekli bisiklete binebilme,

-Okuma yazmaya hazır hale gelme,

-Doğruyu yanlışı ayıracak düzeye gelme.

3. Orta çocukluk (6-12 yaş)

-Oyun için bedensel becerileri öğrenme,

-Yaşıtları ile etkileşimde uyumlu olabilme,

-Cinsel kimliğine uygun sosyal rolü öğrenme,

-Okuma yazma ve aritmetik temel becerileri geliştirme,

-Toplumsal kurallara uyma,

-Kişisel bağımsızlığa ulaşma,

-Sosyal grup ve kurumlara karşı tutum geliştirme.

4.Ergenlik (12-18 yaş)

-Üreme olgunluğunu kazanma, değişen bedenini kabul etme,

-Her iki cins yaşıtları ile iyi ilişkiler geliştirme,

-Erkeksi ya da kadınsı cinsiyet rollerine ulaşma,

(Ergenlik devam…)

-Aile üyeleri de diğer yetişkinlerden duygusal

olarak bağımsızlaşma,

-Bir değerler sistemi geliştirme,

-Sosyal sorumluluklarını almayı isteme,

ve bu sorumlulukları üstlenme,

-Evlilik ve aile kurmaya yönelme.

5. Genç yetişkinlik

-Meslek sahibi olma,

-Eş seçme ve eşiyle yaşamayı öğrenme,

-Çocuk sahibi olma ve yetiştirme,

-Vatandaşlık sorumluluklarını üstlenme,

-Sosyal gruplara katılma.

6. Yetişkinlik

-Yetişkin vatandaşlık ve toplumsal sorumluluğuna ulaşma,

-Ekonomik yönden bir yaşam standardı kurma ve devam ettirme,

-Üretici bir birey olarak topluma katkıda bulunma,

-Gelecek kuşakları yetiştirme,

- Bu yaşlarda ortaya çıkan bedensel değişimleri kabul etme ve uyum sağlama,

-Kendisi için boş zaman etkinlikleri sağlama

7. Yaşlılık

-Giderek azalan fiziksel güç ve sağlık

durumuna uyum sağlam

-Emekliliğe uyum sağlama

-Eş ölümünü kabullenme, eşsiz yaşamaya

uyum sağlama,

-Kendi yaş grubu ile yakınlık kurma,

-Vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirme,

-Yaşına uygun fiziksel yaşam düzenlemesi yapma.

BÖLÜM 3

FİZİKSEL GELİŞİM (s.53)

Doğum Öncesi Fiziksel Gelişim -Döllenmeden itibaren geçen 15 günlük

süreye “dölüt dönemi” denir.

2-8 haftalık döneme “embriyo dönemi” adı verilir.

-Embriyo döneminde yüz, ağız,

gözler, kulaklar tanınabilir hale gelir.

-Beşinci haftada kalp oluşur.

-8. haftada iç organlar işlevsel hale gelir.

-2. ayın sonundan doğuma kadar olan

döneme fetüs denir.

-Fetüs doğduğunda ortalana 48 cm-53 cm,

2500 gr-4300 gr ağırlığındadır.

Bebeklik Döneminde Fiziksel Gelişim (0-2)

İlk 2 yılda büyüme ( boy ve kilo) çok hızlı şekilde devam eder.

Farklı vücut sistemleri farklı oranlarda büyür.

Basit becerileri daha karmaşık beceriler takip eder.

-Kalp atışı 120-140 arası, dakikadaki

solunum sayısı 40- 60 arasıdır.

-Kemikler büyük ölçüde sertleşmediğinden

daha yumuşak ve esnektir.

-İdrar kontrolü 12-30 aylar arsında

gerçekleşir.

Yeni doğan bebeklerin kafasında bındıldak denilen 6 yumuşak bölge bulunur.

Bunlardan 5’i doğumdan birkaç gün Sonra kapanırken, en tepede olanı 12-18 aylar arasında kapanır.

Süt dişleri 6-7. aylarda çıkmaya başlar.

İlk Çocukluk Döneminde Fiziksel Gelişim (2-6 yaş)

2 yaşından ergenlik dönemine kadar boy uzunluğu yılda ortalama 5 cm’dir.

Erkek çocukların boy ve kilo artışı kız çocuklarına göre biraz daha fazladır.

Okul Döneminde Fiziksel Gelişim (6-12 yaş)

10 yaşındaki bir çocuğun boyu yaklaşık 140 cm’dir. Ortalama boy artışı 5.5 cm’dir.

7 yaşında bir çocuk 24 kilo civarındadır.Yılda

ortalama 3,5 kilo alırlar.

Ergenlik Döneminde Fiziksel Gelişim (12-18 yaş)Ergenlik döneminde kız ve erkek çocukların

vücut oranları büyük farklılıklar gösterir.Erkek çocuklar kızlardan daha ağır ve daha

uzun boylu olurlar.Genel olarak kızlar erkeklerden iki yıl önce

ergenliğe girerler.

Bireyler arasında ergenliğe girme ve ergenliği tamamlama zamanları arasında büyük farklılıklar olabilir.

Ergenlikte önce eller ve ayaklar büyür, sonra kol ve bacaklar, daha sonra da beden gelişir.

-İskelet sistemindeki hızlı değişimden dolayı vücut koordinasyonunda sıkıntılar yaşanabilir.

-Ergenler birden bire irileşmiş bedenlerine uyum sağlamada zorlanabilirler.

Fiziksel Gelimi Etkileyen Etmenler1.Doğum Öncesi Etmenler-Annenin yaşı: 20 yaşın altı ve 35 yaşın

üstünde riskler görülebilir.

-Annenin beslenmesi

-Annenin sigara ve benzeri kötü alışkanlıkları

-Radyasyon,-Annenin hamilelik sırasında geçirdiği

hastalıklar-Annenin duygusal durumu-Rh faktörü-Kalıtım-Irk

2.Doğum sonrası etmenler

Cinsiyet: Kızlar erkeklerden kısa ve daha az kiloludurlar

İç Salgı bezleri: İç algı bezlerinin salgıladıkları hormonlardaki eksiklikler büyüme ve gelişmeyi etkilerler.

Beslenme: Sağlıklı büyüme ve gelişme için yeterli ve dengeli beslenmeye ihtiyaç vardır.

Hastalık ve kazalar: Ateşli ve uzun süren hastalıklar geçici ya da sürekli olarak fiziksel büyümeyi engelleyebilirler.

Ciddi boyutlardaki kazalar da fiziki gelişimi etkilemektedirler.

BÖLÜM 4

MOTOR GELİŞİM (s. )

Gelişim, büyüyen bir organizmanın dokularının yapısında, biyokimyasal bileşiminde oluşan değişiklikler sonucu olgunlaşması ve biyolojik fonksiyonlarının farklılaşmasıdır.

Motor gelişim ise, fiziksel büyüme ve merkezi sinir sisteminin gelişimine paralel olarak organizmanın isteme bağlı hareketlilik kazanmasıdır.

Büyük ve Küçük Kas Hareketleri Büyük Kas Hareketleri (Lokomotor hareketler)

Yürüme, koşma gibi yer değiştirmeyi gerektiren hareketlerdir.

En önemli lokomotor hareketler emekleme, yürüme, koşma ve atlamadır.

Lokomotor Olmayan Hareketler Ayakta dik durumda dönme, eğilme,

itme, çekme yer değiştirmeden yapılan geniş kasların kullanımını içeren hareketlerdir.

Denge Belirli bir alan içinde bir hareketi

sürdürmektir.

Küçük Kas HareketleriYazı yazma, piyano çalma, topu

havada ya da yerde elle, raketle, sopa ile ya da ayak ile kontrol altına alma gibi becerileri içermektedir.

Motor Gelişim Dönemleri

1.Refleksif Hareket Dönemi Bebekler bedenlerinin çeşitli bölümlerini

hareket ettirmeyi sağlayan genel bir yetenek ve reflekslerle doğarlar.

-Reflekslerin genellikle yeni doğanın beslenmesini emniyete almak ve korumak gibi işlevleri vardır.

-Yani yaşamı sürdürmeye katkıda

bulunurlar.

-Zaman geçtikçe korteks gelişir ve kontrol gücü artar, böylece istemli hareketler başlamış olur.

Refleksif Hareket Dönemi (devam…)

Bilgi Toplama Evresi: Doğum öncesi dönem ile doğum sonrası ilk 4 ay arasında refleksler bebeklerin hareketler yolu ile bilgi toplama, besin arama ve korunmasında temel araçlardır.

Refleksif Hareket Dönemi (devam…)

Bilgi Çözme Evresi: 4. aydan başlayarak, beyin merkezi geliştikçe refleksler giderek kaybolur.

Bu evrede oturma, emekleme, yakalama, bırakma gibi istemli hareketler görülmeye başlar.

2.İlkel Hareketler Dönemi

İlk 2 yaşta gözlenen istemli hareketlerin ilk biçimidir.

Bebeğin oturması, emeklemesi, ayakta durabilmesi gelişimde olgunlaşmanın önemini göstermektedir.

İlkel Hareketler Dönemi (devam….)

a.Reflekslerin Ortadan Kalktığı Evre: Bu evre doğumla başlar ve 1 yaşına kadar devam eder.Sinir sisteminin olgunlaşması ile refleksler yerlerini istemli hareketlere bırakır.


b.İlk kontrol evresi: Zihinsel ve motor süreçlerdeki hızlı gelişme sonucu ilkel hareket yeteneklerinde hızlı artış gözlenir.


c.Denge sağlama: Bebeklerde önce baş ve boyun kontrolü, daha sonra gövde ve bacakların kontrolü sağlanır.


d. Yer değiştirme (Lokomotor hareketler): Bu tür hareketler büyük ölçüde dengeleme hareketlerine dayanırlar. Başlıca lokomotor hareketler sürünme, emekleme, yürümedir.

Manipulasyon: Temel manipulatif beceriler uzanma, yakalama, ve bırakmadır.


-Baş parmağı yeterli ve etkili kullanma genellikle 12. ayda gözlenir.

-Bebek 14 aylık olduğunda, uzanma ve yakalama hareketi yetişkin hareketlerine benzer.

3.Temel Hareketler Dönemi

- 2. ve 7. yıllar arasındaki süre temel becerilerin kazanıldığı dönemdir.

Temel beceriler koşma, atlama, sıçrama, sekme, yakalama, fırlatma, topa ayakla vurma gibi hareketlerdir.

Bu beceriler tüm çocuklarda ortak ve yaşam için gerekli olduğundan “Temel Beceriler” olarak adlandırılır.

Çocuklar 7-8 yaşlarında geliştirdikleri becerilerini birleştirerek daha kompleks ve özel formlara dönüştürmeye başlarlar.

Bu evrede çocukların etkinlik içeriğini sınırlandırmak ve belli bir branşta uzmanlaşmaya yönlendirmek doğru değildir.

Sporla ilişkili hareketler döneminde çocuklara, gelişim düzeylerine uygun anlamlı hareket deneyimleri sağlanmalıdır.

Çocukların çok sayıda spor

branşını denemesine fırsat vermeli ve yeteneklerini tanımasına ve geliştirmesine yardımcı olunmalıdır.

Motor Gelişimin Değerlendirilmesi (s. 82)

Çocuğun kaba motor performansı akranları arasındaki kabulü ve sosyal statüsü açısından önemlidir.

Akranlarının çoğundan daha az beceriye sahip olan çocuk genelde oyunlarda en son seçilen çocuk olur.

En son seçilme ya da hiç seçilmeme çocuğun benlik kavramını ve aktif olmasını olumsuz etkileyebilir.

Çocukların motor gelişimini ölçen pek çok test bulunmaktadır.

Motor Gelişiminin Desteklenmesi

Motor Gelişiminin Desteklenmesi

Gelişim psikomotor, sosyal, duygusal ve bilişsel yönleri ile bir bütündür.

Motor beceriler özellikle çocukluk döneminde benlik saygısının gelişiminde ve arkadaşlar arasında belli bir yer edinmesinde önemli rol oynar.

Beden Eğitimi ve Spor Etkinliklerinin Çocukların Gelişimlerine Katkıları

Duygusal Gelişim ile İlgili Katkıları-Çocukların mutlu ve yardımsever

olmalarına yardım eder.

-Başkalarının haklarına ve fikirlerine saygı duymayı öğretir.

-Olumlu benlik kavramını geliştirir.

Duygusal Gelişim ile İlgili Katkıları(devam)

-Kendini tanımasına yardım eder.

-Sorunlarla başa çıkmayı öğrenmelerine rehberlik eder.

-Sosyal yeterlik becerilerinin gelişimini destekler.

Psikomotor Gelişim ile İlgili Katkıları

-Temel hareketlerin gelişmesine ve olgun aşamaya ulaşmasına katkıda bulunur.

-Küçük ve büyük kas koordinasyonunun gelişimini destekler.

Psikomotor Gelişim ile İlgili Katkıları (devam…)

-Fiziksel uygunluk düzeyini arttırır.

-Bedenin farkında olmayı geliştirir.

-Yaşam boyu spor alışkanlığının temeli atılır.

Bilişsel Gelişim ile İlgili Katkıları

-Araştırıcı düşünceyi geliştirir.-Yaratıcılığı destekler-Problem çözme yeteneğinin gelişmesini

destekler.-Bilişsel yetenekleri canlı tutar.-Kavram gelişimini destekler.

BÖLÜM 5

BİLİŞSEL GELİŞİM (93)

-Biliş, insanların dünyayı öğrenmeleri ve anlamalarını içeren zihinsel faaliyetlerdir.

- Zihinsel faaliyetler düşünme, akıl yürütme, anımsama, unutma, sorun çözme, öğrenme gibi süreçleri içermektedir.

Bilişsel Gelim ile İlgili Kavramlar

BellekBireyin edindiği, öğrendiği bilgileri

güvenilir bir biçimde tam ve doğru olarak zihinde tutmaya ve istenildiğinde kullanmaya olanak sağlayan bir yetenektir.

Üç tür bellek vardır:1.Duyusal Kayıt: Çok kısa bir süre için

uyaranların tam bir kopyasını tutan bilgi deposudur. Anlık bellek olarak da adlandırılır.

Duyusal kaydın sonsuz kapasitesi vardır.

Buradaki bilgiler işlenmediğinde kaybolurlar.

Kayıt süresi yaklaşık 1-3 saniyedir.

2.Kısa Süreli Bellek Duyusal kayıttan dikkat ve algı süreçleri

aracılığıyla ayrılan bilgi kısa süreli belleğe geçer. Kısa süreli belleğin kapasitesi ve bilgiyi saklama süresi sınırlıdır.

Kayıt süresi yaklaşık 20-30 saniye, kapasitesi 5-9 yeni bilgi birimidir (sayı, harf, obje, isim vb).

Kısa süreli bellek sürekli çalışır ve öğrenmede sürekliliği sağlar. Bu nedenle çalışan bellek olarak adlandırılır.

Belli bir anda gerekli olup, daha sonra unutulmasında bir sakınca bulunmayan telefon no, isim gibi bilgiler kısa süreli olarak belleğe alınmaktadır.

3.Uzun Süreli Bellek

Bilginin depolandığı yerdir ve kapasitesi sınırsızdır. Bu bellekte saklanan bilgiler gerektiğinde kullanılmaktadır.

Uzun süreli bellekte iki yapı bulunmaktadır;

1.Anısal bellek: Kişisel yaşantılar depolanır.

2.Anlamsal bellek: Bilginin temel öğeleri ve kavramları depolanır.

Uzun süreli bellekte görsel imgeler, duygular, tatlar, sesler, kokular, sorun çözmek için stratejiler, dili anlamaya yarayan kurallar, olaylar, çocuklukta geçirilen deneyimler vb bulunur.

AlgılamaAlgılama, duyu organlarına gelen

uyarıcılara anlam verilmesi, yorumlanmasıdır.

Algısal gelişim hem olgunlaşma hem de öğrenmeye bağlıdır.

Algısal seçicilik: Duyu

organlarının yakaladığı uyaranların ancak bir kısmı seçilerek algılanır. Bunda uyarıcının değişkenliği, tekrarlanması, büyüklüğü, şiddeti, parlaklığı, zıtlığı önemlidir.

Algısal değişmezlik: Nesnelerin fiziksel görünümlerindeki farklılığa rağmen algının değişmemesidir.

Kavram

Kavram nesnelerin, özelliklerin ve düşüncelerin benzerliklere dayanarak zihinde bir grup oluşturmasıdır.

Bilişsel gelişimde kavramlar önemli yer tutar.

-Çocuklar çevrelerindeki nesneleri kavramlar yoluyla algılarlar.

-Kavramlar, düşünmeyi sağlayan zihinsel araçlardır.

-Kavramlar içinde yaşanılan fiziksel ve sosyal çevreyi

anlamayı, onlarla iletişim kurmayı sağlar.

Kavram OluşturmaKavram oluşturma genelleme yapmaya

dayalıdır. Bireyler uyaranların benzer ve farklı yanlarını algılayarak benzerliklerden genellemeler yaparlar.

Kavram KazanmaOluşturulan kavramı, uygun kural ve

ölçütlerle sınıflara ayırma işlemidir.

Örn. Mantıklı bir gruplama, geliştirilen şema ile birlikte oluşan kavramın niteliğine bağlıdır.

BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMLARI

Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı

Piaget çocukları doğal ortamlarda uzunsüreli gözlemiş ve çocukların bilişsel gelişimlerinin yetişkinlerden farklı olduğunu saptamıştır.

Jean Piaget

Temel Kavramlar

Şema: Aktivitelerin ya da düşüncelerin

bilişsel olarak temsil edilmesi, örgütlenmiş davranış ya da düşünce örüntüsüdür.

Şemalar ilkel zihinsel yapılar ve bilginin en temel birimleri olup öğrenmeyi sağlayan araçlardır.

Organizasyon Var olan şemaları yeni nesnelere

aktarmak ya da yeni deneyimlere girişmek olarak tanımlanmaktadır.

Organizasyon (devam)

-Bebeğin bir birinden farklı şemaları birleştirdiği ve kaynaştırdığı bir süreçtir.

Örn. Bebek için emme bir şema, el kol hareketleri diğer bir şemadır. Bu iki şemanın birleşmesi üçüncü şemayı oluşturur.

Uyum Organizmanın, yeni deneyimlerden yararlanarak şemaları değiştirmek yoluyla problem çözme durumu, yapılarını çevresel gereklere uydurma eğilimidir.

Uyum özümleme (asimilasyon) ve uyma (accomodation) süreçlerini içermektedir.

Dengeleme Organizmanın bilişsel yapılarını dengede tutmak için gösterdiği çabadır.

Bireyin, özümleme ve uyma yoluyla çevresine uyum sağlayarak dinamik bir dengeye ulaşma sürecidir.

BİLİŞSEL GELİŞİM EVRELERİ

1.Duyusal Motor Dönem (0- 2 yaş)

2. İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş)

3. Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş)

4.Soyut işlemler Dönemi (11-18 yaş)

1.Duyusal Motor Dönem (0- 2 yaş)

Bu dönemde çocuk duyular ve motor etkinliklerle çevresi ile iletişime geçer.

Duyusal Motor Dönem (devam…)

Piaget bu dönemi 6 aşamada incelemiştir.

(1) Basit refleksler aşaması (0-1 ay)

Bu aşamada öğrenme sınırlıdır. Bebek doğuştan getirdiği reflekslerle çevreye uyumsağlamaya çalışır. Örn. Emme, yakalama refleksleri gibi.

(2) Birinci döngüsel tepki aşaması (1-4 ay).

Bu aylarda bebekler görsel alanları içine giren nesneleri gözlemeye, işittiği sese bakmaya başlar

(3) İkinci döngüsel tepkiler aşaması (4-8 ay)

Davranış amaca yöneliktir, taklit davranışları artmaktadır.

Bebek görsel alanından uzaklaşan nesneler hakkında bir kavrama henüz ulaşamamıştır.

(4) İkinci döngüsel tepkilerin koordinasyonu aşaması (8- 12 ay)

Artık gözünün önünden kaybolan bir nesne bebek için yok olmamakta, zihninde nesnelerin algısal devamlılığı bulunmaktadır.

(5) Üçüncü döngüsel tepkiler aşaması (12-18 ay)

Bebekler nesneyi en son gördükleri yerde armaları gerektiğini anlamaya başlar.

(6) Zihinsel kombinasyonlar aşaması (18-24 ay)

-Bebeğin zihin fonksiyonları duyu-motor düzeyden sembolik düzeye dönüşür.

-Ertelenmiş taklit davranışı görülür.

Örn. Bebek annesinin birkaç gün önce gösterdiği oyun davranışını taklit eder.

2. İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş)Bu dönem ikiye ayrılmaktadır.1-Kavram öncesi dönem ( 2-4 yaşlar)

Çocuk sembollerin ve ve zihinsel imajların etkisi altındadır.

2-Sezgisel dönem (4-7 yaşlar)Bu dönemde çocuk yanlış da olsa problemin farklı yönlerine odaklanabilmektedir.

Çocuk sezgilerine dayanarak akıl yürütür ve açıklamalar yapar. Sembol fonksiyon önem kazanır.

Örn. Bir çubuğu at, cetveli silah gibi kullanabilir.

Bu dönemde henüz korunum ilkesi kazanılmamıştır.

Korunum ilkesi Herhangi bir nesne ya da nesne grubunun fiziksel biçimi ya da mekandaki konumu değişse bile nesnenin miktar, sayı, alan hacim gibi özelliklerinin değişmeyeceği ilkesidir.

İşlem öncesi dönemdeki çocuklar genellikler dikkatini, bir görevin bir yönü ya da çok sınırlı bilgi üzerinde odaklaştırmakta, birden fazla yönle uğraşmayı güç bulmaktadır.

Bu duruma odaklaşma denmektedir

Tersine çevrilmezlik Tersine çevirme düşünmenin önemli

bir yönü ve korunumun da başlangıcıdır.

Tersine çevrilmezlik, işlem öncesi dönemdeki çocuğun bir dönüştürmeyi zihinsel olarak çevirmedeki yetersizliği ve şimdiki durum üzerinde odaklaşması ile ilgilidir.

Benmerkezcilik Bir şeyi başkasının bakış açısından görme ya da başkasının duygu ve gereksinimlerini fark etme konusundaki yetersizliktir.

Animizm (Canlandırmacılık) Çocuk tarafından cansız nesnelerin canlı niteliklere sahip olduğunun düşünülmesidir.

Yapaycılık Çocuklar doğal olayları birisinin yaptığına inanırlar.

Örn. 5 yaşındaki bir çocuğun güneşi birinin tutuşturduğunu düşünmesi gibi.

3. Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş)Çocuklarda mantıksal düşünme ve

sayı, zaman, mekan, boyut, hacim ve uzaklık kavramları yerleşmeye başlar.

Bir önceki dönemle ilgili odaktan uzaklaşma ve tersine çevirebilme kavramı kazanılır. Dönüşümsel düşünme yeteneği gelişir.

Somut İşlemler Dönemi (devam…)

Bu dönemde çocuklar gerçek gibi görünenin ötesine gidebilmekte, eldeki kanıtlardan neyin doğru olduğunu anlamaya çalışmaktadırlar.

Somut İşlemler Dönemi (devam…)

Problem çözmeyle ilgili zihinsel işlem gerçekleşebilmektedir.

Bu durum çıkarsanmış gerçeklik olarak adlandırılmaktadır.

Bu dönemde çocuklar nesneleri üst düzeyde sınıflayabilir, sıralayabilirler.

Benmerkezcilik giderek azalır.

4.Soyut işlemler Dönemi (11-18 yaş)

Bu dönemde yeni ve daha güçlü bilişsel yetenekler gelişir. Atasözleri, deyimleri anlamada güçlük çekmezler.

Soyut işlemler döneminde bireyde ergen benmerkezciliği görülür.

Yine ergenlerde “hayali seyirci” (herkes beni

izliyor) ve “kişisel masal” (bana bir şey olmaz) evreleri görülür.

Soyut işlemler Dönemi (devam….)

Tümdengelim, tümevarım akıl yürütme yolları kullanılır.

Her ergen aynı yaşlarda soyut düşünceye ulaşmamaktadır.

Ergenin yaşadığı kültürel çevre, aileninsosyo-ekonomik durumu ve zeka düzeyi soyut düşüncesinin gelişimini etkilemektedir.

Vygotsky’in Sosyo-Kültürel Kuramı (108)

Vygotsky, çocuğun bireysel gelişiminde yaşadığı çevrenin etkisine dikkat çeker.

Piaget’ye göre çocuğun zihinsel gelişimi büyük ölçüde kendiliğinden olmakta, Vygotsky’ye göre ise öğrenmenin

kaynağını toplumsal çevre oluşturmaktadır.

Vygotsky’in Sosyo-Kültürel Kuramı (devam…)

Özellikle anne babalar, öğretmenler ile

diğer becerikli ve uzmanlaşmış kişilerle etkileşim çocukların bilişsel gelişimlerini biçimlendirmektedir.

Vygotsky’in Sosyo-Kültürel Kuramı (devam…)

Çocuğun bilişsel gelişimi başkasına bağlıdır.

Dil, davranışları düzenleyen ve düşünmeyi organize eden hayati bir araçtır.

Çocuk yalnızken değil başkaları ile birlikteyken daha iyi öğrenir.

Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı

Bruner, Piaget ve Vygotsky’nin düşüncelerinden etkilenmiştir.

Bruner’e göre dil çocuğun bilişsel gelişiminde çok önemlidir. Dil olmadan düşüncenin de olmayacağını

savunur.

Bruner’e göre bilişsel gelim evreleri

1.Eylemsel evre Çocuklar için en kolay anlaşılabilir mesajlar

eylemlerdir.

Dokunma, tat alma, hissetme, koklama ve ses aracılığıyla harekete ve nesnelere yanıt verirler. Yaparak öğrenirler.

Çocuklar sözcükleri de onlara ilişkin eylemlerle öğrenirler.

Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı (devam….)

2. İmgesel Eylem: Bu evrede bilgi imgelerle taşınmaktadır. Dünya somut olarak algılanır.

Bu dönem Piaget’in işlem öncesi dönemine karşılık gelir.

Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı (devam…)

3.Sembolik dönem: Çocuk dil, mantık, matematik, müzik gibi alanların sembollerini kullanarak iletişim kurabilir.

Sembolik evre çocuğa zengin yaşantılar kazanmasını sağlar.

BÖLÜM 6

DİL GELİŞİMİ (115)

Dil Gelişimi

Dil sözcüklerin ve sözcüklerin yazılı sembollerinin çok çeşitli ve düzenli biçimde birleşerek sonsuz sayıda mesaj ortaya çıkardığı bir iletişim sistemidir.

Dilin gelişimi kelimelerin, sayıların, sembollerin kazanılması, saklanması ve dilin kurallarına uygun olarak kullanılmasıdır.

Dilin kullanımı jest, alıcı ve ifade edici dil olmak üzere üç biçimde görülür.

1.Jest dili; 8-9 ay civarında bebeğin istediği bir şeye ulaşmak için sesle birlikte el hareketlerini de kullanmasıdır.

Dilin kullanımı (devam…)

2.Alıcı dil; çocuğun çevresinde ifade edilen sözcükleri anlamasıdır.

Örn. “Hadi dışarı çıkalım” dendiğinde

bebeğin sevinç gösterisinde bulunması gibi.

Dilin kullanımı (devam…)

3.İfade edici dil, dilin sözle ifade şekline dönmesidir.

Dil gelişimi çocuğun bilişsel, kişilik, duygusal ve sosyal gelişimini etkiler.

Dil Gelişimini Etkileyen Etmenler

Kalıtım: Dil çocuğun doğuştan getirdiği bir beceridir. Sağlık durumu, nörolojik gelişim ve zeka dil gelişimini etkiler.

Konuşmayı sağlayan organların sağlık ve gelişim sorunları dil gelişimini etkiler.

2 yaşından sonra dil gelişimi ile zeka arasında sıkı bir ilişki olduğu görülmektedir.

Dil Gelişimini Etkileyen Etmenler (devam…)

Çevre Aile bireyleri ile çocuk arasındaki sağlıklı

ilişkiler dil gelişimini olumlu yönde etkiler.

Bakımevlerinde büyüyen çocukların aile içinde büyüyen çocuklara göre daha çok ağladıkları, ancak daha az ses çıkardıkları görülmüştür.

Dil Gelişimini Etkileyen Etmenler (devam…)

Cinsiyet Dil gelişimi açısından kız ve erkek çocukları arasında bir fark olmadığı kabul edilmektedir.

Dil Gelişimi Kuramları

Psiko-Linguistik Kuram Dil gelişiminin doğumla gelen gelişimselözelliklere ve biyolojik mekanizmaya dayandığını vurgular.

Noam Chomsky (1928 - ….)

Psiko-Linguistik Kuram (devam…)

Bu kurama göre, insanlar doğuştan dil öğrenebilmek için özel bir donanıma sahiptir.

Bu mekanizma sayesinde tüm çocuklar aynı aşamalardan geçerek, biyolojik olarak belli bir olgunluk düzeyine geldiklerinde yürümeyi öğrendikleri gibi konuşmayı da öğrenmektedirler.

Dil Gelişimi Kuramları (devam…)

Bilişsel Gelişimsel KuramÇocuk dünya hakkında pek çok bilgiye sahip

olur ve bu bilgilerin yardımıyla dili öğrenir. Dil çocuğun sahip olduğu bilişsel kavramların etkisiyle oluşur.

Psiko-linguistik kuramcılar konuşmayı gramer yapısıyla analiz ederken, bilişsel kuramcılar konuşmayı anlam açısından analiz ederler.


Davranışçı Kuram Dilin öğrenilmesi pekiştireçler sonucudur.

Bebekler sıklıkla duydukları sesleri taklit

ederler.

Koşullu öğrenmeler sonucunda dil kazanılır.


Sosyal Etkileşim Kuramı

Bu kurama göre, dil doğrudan taklit ve model alma yoluyla kazanılmaktadır.

Dil sosyal ve kültürel ortamdan etkilenir.

Dil Gelişimi Aşamaları

A.Konuşma öncesi dönem 1.Yeni doğan dönemi (ağlama) 0-6

haftaBebeğin ağlamasının şiddet ve

perdesinde 4. haftadan itibaren farklılıklar görülmeye başlar.

Bu durum bebeğin ağlama tarzının

ihtiyacına göre değiştiğini göstermektedir.

Dil Gelişimi Aşamaları (devam…)

2.Gıgıldama dönemi (6 hafta -3 ay):

Bir çok basit sesleri çıkarmaya başlarlar.

Bu sesler daha çok mutlu ve rahat oldukları zamanlarda duyulur.


3.Mırıldanma dönemi (3-6 ay):

“Ba-ba-ba”, “de-de-de”, “ma-ma-ma”gibi basit değişimlerin tekrarı şeklindedir.

Dil Gelişimi Aşamaları(devam…)

4.Mırıldanmanın tekrarı dönemi (6-9 ay).

Dil Gelişimi Aşamaları

Konuşma Dönemi

-Ses sözcük dönemi (9-12 ay) : İnsanların çıkardığı taklit etme sesleridir.

-Tek sözcük dönemi: Anne, baba….. gibi.


-İki sözcüklü ifadeler dönemi (18-24 ay)

-Üç ve daha fazla sözcüklü ifadeler dönemi (2-3 yaş)

-Gramer kurallarına uygun konuşma dönemi (3-6 yaş)

-Okul dönemi (7-11 yaş)

BÖLÜM 7

SOSYAL GELİŞİM (S. 133)

Sosyal gelişim, kişinin içinde yaşadığı toplum tarafından kabul edilebilir biçimde davranmayı öğrenme sürecidir.

Sosyal Gelişimle İlgili Kavramlar

Benlik: Benlik kavramı insanın kendini görüş ve algılayış biçimidir.

Bireyin “Ben kimim?” sorusuna verdiği yanıttır.

W. James’e göre, bireyler çevresindeki kişiler üzerinde istedikleri etkiyi bırakabilmek için bir takım roller oynamakta ve bu roller zamanla birer benlik haline gelmektedirler.

Benlik (devam….)

Bedensel, psikolojik ve sosyal gelişim benlik kavramının gelişimini etkiler.

Sosyal olgunluk

Bireyin içinde yaşadığı toplumun kurallarına uymada yaş düzeyine göre gösterdiği olgunluğa sosyal olgunluk denir.

Sosyal olgunluk (devam…)

Çocuğun gelişim alanlarındaki yeterliği çevre ile etkileşimi birleştiğinde, ortaya sağlıklı bir sosyalleşme süreci

çıkar.

Sosyalleşme süreci sosyal uyuma bağlı olarak olgunlaşır.

Sosyo- kültürel özellikler

Belli bir toplumsal sınıfta doğmak,kişinin yaşamındaki seçimlerde belirleyicidir.

Toplumsal sınıflar kişilerin alışkanlıklarını, geleneklerini, değer yargılarını ve amaçlarını biçimlendirir.

Sosyo- kültürel özellikler (devam…)

Anne babasını kitap okurken gören çocuklarda kitap okumaya karşı bir ilginin oluşması doğaldır.

Sosyal uyum

Bireyin diğer insanlarla uyum gösterebilme yeteneği ve ait olduğu grupta kendini ifade edebilme becerisidir.

Sosyal uyum (devam…)

Kişinin toplumca onaylanan davranışları

alışkanlık haline getirmesi, toplumda aldığı rollerle ilgili kurduğu ilişkilerden doyum almasıdır.

Sosyalleşme

Çocuk sosyal becerileri kavrama ve model alma yoluyla öğrenir.

Sosyal gelişiminin temellerinin atıldığı yer ailedir, daha sonra okul gelir.

Sosyal Davranış Çeşitleri

Empati Başkalarının duygularını doğru algılama yeteneği zihinsel olarak gelişmek ve yaşam deneyimleri ile artış gösterir.

Doğuştan empati yeteneği ile gelen bebeklerin bu yeteneği geliştirmesi için uygun duygusal ortama ihtiyacı vardır.

Dostluk Çocuk her dönemde arkadaşlığa ihtiyaç duyar. Arkadaşlık ilişkileri yoluyla toplumsal gelişimi devam eder, ait olma ve gruplar içimde yaşamayı öğrenir.

Ergenliğin başlamasıyla çocuklar anne babalarından çok arkadaşlarının görüşlerine önem verirler.

Rekabet İlk rekabet denemeleri ailede başlar.

Rekabet farklı yaşlarda farklı şekillerde görülür.

Liderlik Çocukların arkadaşlık ilişkilerinde liderlik

davranışları görülür. Bu yaşlarda bazı çocuklar akranları içinde ön plana çıkarlar.

Sosyal Gelişim Dönemleri

Bebeklik Dönemi (0-2 yaş) Okul Öncesi Dönem (3-6 yaş) Okul Dönemi (7-12 yaş) Ergenlik Dönemi(13-22 yaş)

Erik Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı

1.Temel güvene karşı güvensizlik dönemi (0-1 yaş)

2.Bağımsızlığa karşı utanma ve şüphecilik (2-3 yaş)

Erik Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı (devam…)

3. Girişkenliğe karşı suçluluk duyma (3-6 yaş)

4. Başarılı olmaya karşı aşağılık duygusu (7-12 yaş)


5. Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası (12-20 yaş)

6.Dostluk kazanmaya karşı yalnız kalma (20-40 yaş)


7.Üretkenliğe karşı duraklama (40-65 yaş)

8. Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk (65 yaş ve sonrası)

Sosyal Gelişimi Etkileyen Etmenler

Genetik Etmenlerİçe dönüklük ve dışa dönüklüğün

genetik özelliklerle ilişkili olduğu ileri sürülmektedir.

Genetik etkenlerin zeka potansiyelinde etken olduğu kabul edilmektedir.

Çevresel Etmenlerİstenerek dünyaya gelmiş bir çocuğun

aile içindeki sosyal etkileşimi ve dünya ile ilk bağlantıları olumlu yönde olacaktır.

Çevresel Etmenler (devam…)

-Çocuğun cinsiyeti, tek çocuk olup olmadığı, -Kardeş sayısı, doğum sırası, ailenin büyüklüğü, -Ekonomik durum, kültürel yapı, sosyal etkinliklere katılım sosyalleşmeyi etkilemektedir.

Yaygın Anne Baba Tutumları

-Yumuşak ve koruyucu tutum

-Baskıcı, otoriter tutum

-Çocuğunu ihmal eden tutum

-Kuralları öğreten, sevecen tutum

Sosyal Gelişimi Değerlendirme ve Destekleme

Bireylerin değerlendirilmesinde sağlık, yetenekler, ilgiler, akademik başarı, benlik tasarımı, kişilik ve yaşanılan sosyal çevre önemlidir.

Çocuklara spor, sanat, müzik ve edebiyat gibi farklı alanlarla ilgili fırsatlar sunulması onların sosyal gelişimlerini desteklemektedir.

BÖLÜM 8

DUYGUSAL GELİŞİM (s.155)

Duygular, bireyin içinde bulunduğu durum ya da mevcut faaliyetlerin hoşnutluğunu ya da hoşnutsuzluğunu yansıtan davranışlarda kendini gösterir.

Duygular bebeklik döneminden başlayarak gelişimini sürdürür.

Duygusal Gelişim (devam…)

Çocuğun yaşantıları duygularının düzenlenmesinde önemli rol oynar.

Anne babalar çocuklarının duygularını özgürce yaşama ve ifade etmelerine yardımcı olmalıdırlar.

(158-163 arası sayfalar dahil değil)

Temel Duyguların Gelişimi

Çocuklarda sıklıkla görülen temel Duygular; Mutluluk, espri, Öfke, üzüntü, Korku, empati, Bağlılık ve mizaç duygularıdır.

Mutluluk ve Espri

Gülümseme doğumdan hemen sonra görülmeye başlar.

Gülümseme gerginliği azaltır ve duygusal rahatlık sağlar.

Mutluluk ve Espri(devam…)

Kahkaha, gerilimin daha çok azalmasını gerektiren, gülümsemeden daha yoğun olumlu bir duygu ifadesidir.

Mutluluk ve Espri (devam…)

Çocuğun gülümseme ve kahkahaları ilerde espri ve şakalara vereceği yanıtların temelini oluşturur.

Okulöncesi dönemdeki çocuklar sıra dışı şeylerden hoşlanır.

5-7 yaş arasındaki çocuklar esprilerden hoşlanmaya başlarlar.

Öfke ve üzüntü

Bebekler ilk 2 ayda fiziksel zorlamalara ve acı veren uyarıcılara karşı öfke tepkisi verirler.

7. aydan sonra bebeklerin acı veren bir uyarıcıya ya da engellenmiş bir hedefe karşı öfkeleri artar.

Korku

Korku, tehlikeli bir duruma karşı gerekli psikolojik ve zihinsel hazırlığın oluşmasını sağlar.

Korku, bir tehlikeyi gerçekçi bir şekilde değerlendirmeye yardımcı olur.

Bebek 8-9 aylık olduğunda korku artış göstermektedir.

Korku (devam…)

Çocuklar ilk 5 yıl içinde, yaşamı boyunca gelişim kökenli 5 korku türü ile karşılaşır.

Bunlar:1.Vücut temasını kaybetme korkusu2.Yabancı korkusu

Korku (devam…)

3.Ayrılık korkusu, 12-18. aylar arasında gelişir ve 2-3 yaş arasında doruk noktasına çıkar.

4.Yok olma korkusu 3 yaş,

5.Ölüm korkusu (4-5 yaş civarında görülür).

Korku (devam…)

Gelişim kökenli korkular zamanla kaybolup hafiflemektedir.

Korkular iniş çıkışlar, ileri geri hareketler, duraklama ve karmaşık yollardan geçerler.

Empati

Yeni doğan bebeklerin başka bir bebeğin ağlamasına tepki olarak ağlaması empatiye örnek olarak verilmektedir.

Empati kurabilmek için bireyin kendisini başkalarından ayrı olarak görme yeterliğine ulaşması gerekir.

Bağlılık

Bağlılık kişinin hayatındaki özel insanlara karşı duyduğu güçlü duygusal bir bağdır.

Ainsworth, bebeklerin tepkilerini gözlemleyerek, bağlılıktaki bireysel farklılıkları tanımlayan 3 farkı tarzı ortaya koymuştur.

Kaçınan bağlanma

Çocuklar genellikle ayrılma sırasında huzursuzluk göstermezler.

Huzursuzluk annenin yokluğundan çok

yalnız kalmaktan kaynaklanır.

Yeniden kavuşma sırasında anneyle yakınlık kurmaktan kaçınırlar.Genellikle annelerine sarılmazlar.

Kaygılı kararsız bağlanma

Bu bebekler ayrılmadan önce anneye karşı yakınlık gösterirler.

Anne döndükten sonra yakınlık hareketi sinirli ve dirençli hareketlerle birleşirler.

Anneleri ile bir araya geldikten sonra da belirli bir süre ağlamayı sürdürürler.

Güvenli bağlanma Bebekler ayrılma sırasında ağlar ya da

ağlamaz. Eğer ağlarsa bu ağlama annenin yokluğu

nedeniyledir. Çünkü anneyi bir yabancıya tercih eder.

Anne döndüğünde onunla fiziksel temas kurmaya çalışır ve ağlamayı hemen durdurur.

Güvenli bağlanma (devam…)

Güvenli bağlanmada annenin duyarlığı önemlidir. Annenin görüntüsü, karşılıklı iletişim, teşvik, olumlu davranışlar, sıcaklık göstermek, bebeği kabullenme ve duygusal destek belirleyicidir.

Güvenli bağlanma (devam…)

Babalarına güvenli bağlanan bebeklerin, babalarına güvenli bağlanamayan bebeklere göre daha dışa dönük, sosyal ve daha kolay ikna olabilen çocuklar olduğu görülmektedir.

Mizaç

Kişilikteki bireysel değişikliklerin biyolojik yönünden kaynaklanır.

Mizacı biyolojik temeller kadar çevre de etkilemektedir.

DUYGUSAL GELİŞİM DÖNEMLERİ

Bebeklik Döneminde Duygusal Gelişim

Bebeklik döneminde çocuğun duygularını anlamak zordur.

Davranışlarından bazı ipuçları çıkarılmaya çalışılır.

İlk yılın sonunda bebekler diğer insanlardan gelen mesajları tanıyabilmektedirler.

İkinci yılın ortalarında 15 aylık bir bebek annesi ile iyi iletişim kuran yabancıyı izleyerek ona karşı daha az çekingen davranışlar gösterebilir.

Bebeklik Döneminde Duygusal Gelişim (devam…)

-Yeni doğan bebekler ağlayarak kollarını sallayarak mutsuzluklarını belli ederler.

-Ancak mutluluklarını göstermede zorlanırlar.

Bebeklik Döneminde Duygusal Gelişim (devam…)

-Yaklaşık 7. ay civarında duygu dağarcıklarına korkuyu eklerler.

-Bebekteki ilk duygusal gelişimin işareti ağlama ve gülmedir.

Ağlama

1.Açlık ağlaması2.Kızgınlık ağlaması3.Acıdan dolayı ağlama4.Sıkıntı ağlaması

Gülme

Gülme bebeklerin güven ve şefkat duygularını harekete geçirir.

Yetişkinler beklerin gülmesine karşılık verdiğinde bebeğin gülmesi de artar.

Gülme (devam….)

Bebekler 2. haftada emdikten sonra annesini sesin karşılık olarak gülümser.

2. ayda görme duyusunun gelişmesiyle bebekler tanıdıkları insanlara daha fazla gülümserler.

Okul Öncesi Dönemde Duygusal Gelişim

Çocuklar 2. yaşlarında karmaşık anlayışı yansıtan duygular sergilerler. Utanma, suçluluk, kıskançlık gibi.

3-4 yaşlarından itibaren duygularının nedenleri ve sonuçlarını ifade edebilir.

Ağlayan kardeşine sarılarak ağlama diyebilir.

Orta Çocukluk Döneminde Duygusal Gelişim

Bu çağda duygusal yaşam oldukça karmaşıktır.

Nelerin kendisinde hangi duygulara neden olduğunu bilir ve ona göre davranışlarını kontrol eder.

Orta Çocukluk Döneminde Duygusal Gelişim (devam…)

Duygularını kontrol altında tutmasının nedeni alay edilme ya da red edilmekten kurtulmak için kendini korumaktır.

Bu dönemdeki çocuklar daha fazla sosyal davranışlar gösterir ve daha çok empati kurabilirler.

Ergenlik Döneminde Duygusal Gelişim

Bazı yazarlara göre ergenler diğer çocuklara oranla daha fazla olumsuz duygu yaşamakta ve depresyon benzeri sorun riski taşımaktadırlar.

Önemli hormonal değişimler duygusal dalgalanmalara neden olabilmektedir.

Duyguların Ölçülmesi

Duyguların ölçülmesi üç boyutta olabilmektedir:

1.Fizyolojik boyut

EKG ve EEG benzeri yöntemlerle duygular yaşanırken beyinde oluşan faaliyetler incelenebilmektedir.

Duyguların ölçülmesi (devam…)

2.Yüz ifadeleri Çocukların kaş, göz, ağız

bölgelerindeki kasların hareketleri mutluluk, üzüntü, kızgınlık ve diğer duygularla ilgili yüz ifadelerini yansıtır.

Duyguların ölçülmesi (devam…)

3.Bilişsel boyutÇocuğun kendi duyguları ve

başkalarının duygularını yorumlaması, duygusal ifadeleri adlandırması, eşleştirmesi ya da üretmesi.

BÖLÜM 9

AHLAK GELİŞİMİ (s. 183)

AHLAK GELİŞİMİ

Ahlak gelişimiBireyin toplumsallaşma süreci

içinde davranışlarına yön veren, neyin iyi neyin kötü olduğu konusunda bir bilinç geliştirme sürecidir.

AHLAK GELİŞİMİ (devam..)

Ahlak gelişimi bireyin toplumsal değer yargılarını edinerek içinde bulunduğu çevreye uyumunu, kendi ilke ve değer yargılarını oluşturmasını amaçlar.

Ahlak Gelişimi ile İlgili Kavramlar

Ahlak (ethics, morals) Belirli bir toplum üyeleri için

öncelikli anlam taşıyan değerler, kurallar ve davranışlardır.

Töre: Bir toplulukta benimsenmiş, yerleşmiş davranış ve yaşam biçimlerinin ahlak, inanç, gelenek ve göreneklerinin tümüdür.

Töre (devam)

Törel davranışlar toplumdan topluma ve çeşitli çağlara göre değişebilir.

Ancak erdemler denilen yüce ahlak ilkeleri evrenseldir.

Doğruluk, büyüklere saygı, küçüklere sevgi, yaşlılara, hastalara yardım etme, emeğe saygı gibi.

Törel olgunluk Toplumun ahlak ilke ve kurallarına,

inançlarına, gelenek ve göreneklerine uygun davranmak.

Törel olgunluğa ulaşmış bir birey davranışlarını, cezadan korktuğu için değil bunlara inandığı için yapar.

Bencillik (egoism): Başkalarını umursamadan bireyin bütün

eylem ve işlerinin kendi yararına, çıkarına yönelik olması, bu tutumu temel güdüsü haline getirmesidir.

Bencillik (devam…)

Bencillik aşamasındaki çocuk “benmerkezcidir.”

Kendini dünyanın merkezi gibi görür.

Bencillik vicdan ve törel duygularının oluşmasını engeller..

Öykünme (imitation) Taklit etme, başkalarının davranışlarını model alarak benimseme ve tekrar etmedir.

Vicdan: Kendi ahlak değerlerini dolaysız ve kendiliğinden yargılayan iç denetim düzeneğidir.

Vicdan (devam)

Duygusal vicdanlılık aşmasında, insan davranışlarını duygusal inançlarıyla yargılar.

Zihinsel yetenekler tam gelişmediği için çocuk duygularının etkisindedir.

Çocuklarda vicdan başlangıçta anne babalarının emir ve yasaklarından ibarettir.

Vicdan (devam)

Ussal vicdanlılık aşamasında birey töre ilke ve kuralları mantığının süzgecinden geçirir ve sorgulayarak uygular.

Çocuklara verilecek ödül ve cezalarda aşırıya gidilmemelidir.

Özgecilik (alturizm)

Karşılık beklemeden başkalarına iyilik yapmak, yardım etmektir.

Ahlak Gelişim Kuramları (189)

Psikanalitik Kurama Göre Ahlak Gelişimi

Freud, ahlak gelişimini id, ego ve süperego ilişkilerindeki denge kavramına bağlamaktadır.

İd, insanın doğuştan sahip olduğu tüm güdülerin toplamıdır. Süreki isteklerine doyum arar.

Ego, id’in hangi isteklerinin karşılanacağına dair kararı verir.

Süperego ise, çocuğa anne babası tarafından aktarılan ve ödül ile ceza uygulamalarıyla pekiştirilen, geleneksel ve toplumsal değerlerin içsel temsilcisidir.

Çocuklar kötü kavramını iki yaş civarında anlamaya başlıyorlar, 6 yaş civarında tam kazanıyorlar.

Eriksona göre, süperego gelişimi 4-6 yaşları arasındaki “girişimciliğe karşı suçluluk” evresinde oluşmaktadır.

Davranışçı Kurama Göre Ahlak Gelişimi

Bu yaklaşıma göre insanlar öğrendikleri davranışın toplamıdırlar.

Ahlaki davranışlar şartlı öğrenme yoluyla

kazanılmaktadır.

Davranışçı Kurama Göre Ahlak Gelişimi (devam…)

Onay gören ve pekiştirilen davranışlar “doğru” hoş görülmeyen, cezalandırılan davranışlar ise “yanlış” olarak değerlendirilmektedir.

Birçok günlük davranış model alma yoluyla öğrenilmektedir.

Toplumsal Öğrenme Kuramına Göre Ahlak Gelişimi

Ahlak gelişimi çocuğun sorumluluk sahibi yetişkin davranışlarını model alarak ve taklit ederek öğrenmesiyle oluşur.

Topluk tarafında kabul gören davranışlar desteklenir, kabul edilmeyenler ise cezalandırılır.

Toplumsal Öğrenme Kuramına Göre Ahlak Gelişimi (devam…)

Çocuk davranışlarından hangisinin doğru, hangisinin yanlış olduğunu kendisine en yakın olan yetişkinlerin koyduğu ödül ve cezalarla öğrenir.

Bilişsel Gelişim Kuramına Göre Ahlak Gelişimi

Ahlak gelişiminin yaşla orantılı olduğunu savunur.

Çocuğun ahlaki yargısı sosyal çevresi ile etkileşimi sonucu doğar ve bilişsel öğeleri de baskın şekilde içerir.

Dewey’in Ahlak Gelişimi Kuramı

Dewey’e göre davranışı etkileyen ve geliştiren, onu daha iyi duruma getiren her fikir “ahlaki fikir” içine girer.

Zamanla karakterin bir yönü haline gelen “ahlaki fikirler” ahlaki yargının temel unsurudur.

Dewey’e göre ahlaki yargı üç dönemden oluşur:

1.Ahlak ve gelenek öncesi dönem

2.Geleneksel dönem

3.Özerk dönem

Piaget’in Ahlak Gelişimi Kuramı

Piaget ahlak gelişimini iki dönemde incelemektedir:

1.Dışsal kurallara bağlılık dönemi (6-10 yaş):

Çocuğun ahlaki yargılar açısından başkalarına bağımlı olduğu, ilköğretime denk düşen dönem.

Dışsal kurallara bağlılık dönemi (devam…)

Çocuklar için işlenen bir suçun önem derecesini, suça bağlı olarak ortaya çıkan fiziksel sonuçlar belirlemektedir.

Davranışın gerisindeki niyet dikkate alınmaz.

Dışsal kurallara bağlılık dönemi (devam…)

Daha fazla fiziksel zarara yol açan suçlar, daha az fiziksel zarara yol açan suçlara göre daha kötüdür.

Çocukların sadece olayları, sonuçlarına göre değerlendirmelerine “ahlaki gerçeklik” denmektedir.

2.Ahlaki özerklik dönemi

Bu dönemde çocuk, kuralların insanlar tarafından oluşturulduğu ve gerektiğinde değiştirebileceği bilincine ulaşır.

Yargıda bulunurken kuralları ihlal edenlerin niyetleri ve içinde bulundukları durumlar da dikkate alınır.

Ahlaki özerklik dönemi (devam…)

Bu dönemde ailede ve okulda itiraz etmeden yetişkin otoritesine itaat etmeye dayalı çocuk yetiştirme yöntemleri çocukların ahlak gelişiminde dışa bağımlı dönemden özerk döneme geçişini güçleştirmektedir.

Kohlberg’in Ahlak Gelişimi Kuramı ( s.195)

Lawrence Kohlberg ahlak gelişimini açıklarken Piaget’in belirttiği bilişsel ve ahlak gelişimi dönemlerini dikkate alır.

Kohlberg’e göre ahlak gelişimi:

-Genel bilişsel yeteneklerdeki ikilemlere dayanır,

-Ahlaki gelişim aşamaları birinden diğerine geçen ve bir öncekinin yerini alan değişmez evreler içinde ortaya çıkar.

(Örnekler 196).

İnsanlar üç düzeyde, altı ahlaki yargı evresi geçirmektedirler.

I-Gelenek öncesi düzey (4-9 yaş) 1.Ceza ve itaat eğilimi (4-5 yaş) 2.Araçsal ilişkiler eğilimi (6-9 yaş)

II.Geleneksel Düzey (10- 18) 3.Kişilerarası uyum eğilimi (iyi çocuk

eğilim),(10-15 yaş) 4.Kanun ve düzen eğilimi (15-18 yaş)

III.Gelenek Ötesi Düzey (18 yaş ve yukarı yaşlar)

5.Sosyal sözleşme eğilimi (18-20 yaş) 6.Evrensel ahlak ilkeleri eğilimi (20 yaş

ve yukarısı)

Gelenek Ötesi Düzey (devam…)

Sosyal sözleşme eğilimi Doğru davranış, insan hakları ve toplum

yararı düşünülerek, gözetilerek toplum tarafından incelenip kabul edilmiş ilkelere uygun olan davranıştır.


Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi Bu dönemde doğru ve yanlış sosyal düzenin yasa ve kurallarıyla değil, bireyin kendi vicdanıyla kendi geliştirdiği ahlak ilkeleriyle tanımlanır.

Genel ahlak ilkeleri, adalet, eşitlik insan haklarını v e insana saygıyı içermektedir.

İnsan yasa ve düzenin üzerindedir.


5. dönem ile 6. dönem arasındaki fark -5. dönemde sosyal sisteme,-6. dönemde ise mantığa ve

evrenselliğe yer verilmesidir.

BÖLÜM 10

CİNSEL GELİŞİM (s. 205)

Cinsel Gelişim ile İlgili Kavramlar

Cinsiyet, dişi ve erkek olma durumudur.

Toplumsal cinsiyet, doğuştan getirilen biyolojik özelliklerle bağlantılı olarak toplum tarafından kişilere yüklenen roller, davranışlar, beklentiler bileşkesidir.

Cinsel Gelişim ile İlgili Kavramlar (devam…)

Cinsellik, insanın erilliğini, dişiliğini gösteren kalıtsal özelliklerden ve öğrenilmiş davranışlardan oluşur.

Cinselliğin davranışsal yönü insanın yaşadığı ortama, taklit etme yeteneğine bağlıdır.


Cinsel gelişim, bireyin cinsel büyümesi,cinsel büyümesine ilişkin sağlıklı tutum takınması, cinsel sorunlarını yenebilmesi ve olumsuz cinsel dürtülerini denetim altına alabilmesinde bilgili ve becerikli olmasıdır.


Cinsel olgunluk, üreme sisteminin ve organlarının üreme düzeyine ulaşması,cinsel ilgilerinde toplumsal ve ahlaki kurallara uygun biçimde davranabilmesidir.


Cinsel eğitim, bireyin üreme ile ilgili konu ve sorunlarda, cinsel güdülerini denetlemesinde ve cinsel ilgilerinde gerekli kazandırmak için yapılan eğitimdir.

Cinsel Kimlik Gelişimi

Cinsel Kimlik, bireyin kendi cinsiyetindenhaberdar olması ve cinsiyetine uygun davranışlar göstermesidir.

Bebekler cinsiyetleri ile doğmakta, anne babaların tepki ve davranışlarına göre cinsel kimliklerini oluşturmaktadırlar.

Cinsel Kimlik Gelişimi (devam…)

Çocuklar genellikle 2,5 yaş civarında kız-erkek kavramlarını fark eder. 3 yaşında kendi cinsiyetine verilen adı bilir.

Çocuğun uygun bir cinsel kimlik geliştirebilmesi için uygun biyolojik gelişim gereklidir.


Cinsel kimliğin kazanılması cinsiyete ait rollerin benimsenmesi, bedensel yapıyauygun ruhsal ve toplumsal davranışlarla yakından ilgilidir.


Cinsiyet rollerinin benimsenmesinde ilketken özdeşim kurmaktır. Özdeşim sürecinde çocuğun aynı cinsiyetten ebeveynini daha sıklıkla taklit ettiği görülür.

Sosyal öğrenme kuramına göre cinsel kimlik

-Çocuğun aynı ya da karşıt cinsteki ebeveyniyle özdeşleşmesi, ebeveynlerden hangisini daha güçlü bir model olarak algıladığı ile ilgilidir.

-Çocuk çevresinden aldığı teşvikle kendi cinsiyetine ait özelliklerini daha da pekiştirir ve böylece cinsel kimliğini oluşturur.

Cinsel Kimlik Kazanımını Etkileyen Etmenler

Bebeklikten başlayarak giydirilen

renkler, alınan oyuncaklar, önerilenev içi iş bölümü, davranışa dönük beklentiler, pekiştirilen ve söndürülen davranışlar.

Cinsel Kimlik Kazanımını Etkileyen Etmenler (devam…)

Ders kitaplarında işlenen konular, öğretmenlerin sınıf içi davranışları, çeşitli kurumların toplumsal cinsiyete ilişkin ön yargıları vb cinsel kimlik kazanımını etkiler.

Cinsel Kimlik Kazanımını Etkileyen Etmenler (devam…)

Çocuğun aile bireyleri, arkadaş ve okul çevresi onun değer yargıları ve kendisinden beklenen rol kalıplarını etkiler.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı

Freud’a göre her çocuk libido adı verilen cinsel bir enerji ile doğar.

Libido yaşamın farklı dönemlerinde vücudun farlı bölgelerinde odaklanır.

Bu kurama göre libidonun vücut üzerinde yoğunlaştığı erojen bölgelerde her dönemde kritik bir gelişim görülür.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı (devam…)

Bu dönemdeki gereksinimlerin

karşılanmaması durumunda, o döneme aşırı bağımlılık oluşur ve sonraki gelişim dönemleri bundan etkilenir.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı (devam…)

Bireyin kişilik gelişimi beş psikoseksüel gelişim dönemine göre biçimlenir.

Bunlar:1.Oral Dönem (0-1 yaş)2.Anal Dönem (2-3 yaş)3.Fallik Dönem (4-6 yaş)4.Gizil (Latent) Dönemi (7-11 yaş)5.Genital Dönem (12 -18 yaş )

Oral Dönem (0-1 yaş)Libido enerjisi ilk yıllarda ağız bölgesinde

odaklanır. Bu dönemde başlıca haz kaynağı ağızdan besin almak, yani emmektir.

Bebek bu dönemde he şeyi ağzıyla tanımaya çalışır. Daha sonra ısırma ve çiğnemesi gelişir.

Oral Dönem (devam…)

Bunlar sonradan gelişecek olan karakter özelliklerinin ilk örneklerini oluşturur.

Ağzının dolmasından duyulan haz, daha sonraları bilgi ya da eşya edinmeden sağlanan doyumla yer değiştirebilir.


Oral dönem bebeğin annesine en bağımlı olduğu ve onun bakımına en çok gereksinim duyduğu dönemdir.


Çocuğun memeden erken kesilmesi ya da çok uzun emzirilmesi onun bu döneme bağımlı olmasına neden olabilmektedir.

Çocukların sinirli ve gergin olduklarında tırnak yemeleri Freud’un oral bağımlılık olarak tanımladığı durumu göstermektedir.

Anal Dönem (2-3 yaş)Önemli bir geçiş dönemidir. Çocuk için

dünyanın ekseni kendisidir.Bu dönemde libido enerjisi anal bölgede

odaklanmıştır ve anüsün uyarılması önemlidir.

Anal dönemde anne babanın baskıcı ve aşırı zorlayıcı tutumu çocukta iki şekilde kişilik özelliği oluşturabilir.

Anal Dönem (devam…)

1.Anal tutucu karakter çocukların inatçı, cimri ve hayata belli kalıplarla yaklaşan, kendi doğruları dışında doğrular kabul etmeyen yetişkinler olabilirler.

2.Anal atıcı karakterde ise çocuklar saldırgan, dağınık, derbeder, kendilerine önem vermeyen yetişkinler olabilirler.

Anal Dönem (devam…)

Eğer anne babalar tuvalet eğitiminde başarılı olursa, çocukta yaratıcılık, üreticilik gibi özellikler gelişir.

Çocuklar 3 yaş civarında kendi

bedenlerini fark etmeye ve bununla ilgili şeyler sormaya başlarlar.

Fallik Dönem (4-6 yaş) Cinselliğe karşı aşırı bir ilgi vardır. Çocuklar bu yaşlarda kız ve erkeklerin farklı bir beden yapısına sahip olduklarını öğrenirler.

Kendi vücudunu ve fırsat bulduğunda karşı cinsin bedenini merakla incelerler.

Fallik Dönem (devam…)

Bu dönemde kız çocuklar babaya, erkek çocuklarda anneye hayranlık duyarlar.

Kız çocuklardaki bu hayranlık ve buna bağlı yaşanan süreç elektra kompleksi, erkek çocuklarda yaşanan süreç oedipal kompleksi olarak adlandırılır.


Bu süreç kızlar ve erkeklerde farklı yaşanır. Başlangıçta her iki cins çocuk dagereksinimlerini karşıladığı için anneye bağlıdır ve annenin sevgisini paylaştığı için babadan hoşlanmazlar. Bu duygular erkeklerde devam eder, kızçocuklarında değişikliğe uğrar.


Bu korku ya da karmaşa aynı zamandaerkek çocuğun babasıyla özdeşleşmesine yardımcı olur.

Anneye yönelik isteklerin yerini, sıcak sevgi duygularının almasını sağlar.

Gizil (Latent) Dönem (7-11 yaş)

Bu yaşlarda cinsel enerji durgunluk dönemine girdiğinden, derin duygusal çatışmalar gözlenmez.

Genelde bu dönemde cinsel ilgiler azalır gibi görülmesine rağmen yok olmaz.

Gizil (Latent) Dönem (devam..)

Çocuğun okula başlamasıyla birlikte cinsel enerji öğrenme, çevreyi araştırma, diğer çocuklar ve yetişkinlerle etkili ilişki kurmaya yönelir.


Bu yaşlarda çocuklar kendi cinsindeki kişilerle özdeşim kurarlar.

Erkek çocuk baba ya da yetişkin erkek yakınları, öğretmenleri, kızlar ise anne, aynı cins akraba ya da öğretmenle özdeşim kurarlar.


Her iki cins de diğerine benzetilmekten hoşlanmaz.

Kızlara erkek, erkeklere de kız gibisin denmesi büyük tepkilere neden olur.


İlköğretim çağındaki çocuklar cinsiyet rol kimliğine güçlü bir ilgi duymaya başlarlar.

Bu dönem ergenlik fırtınası öncesinde durgunluk olarak görülmektedir.


Erkek çocukların cinsellik içeren konuşmaları öğretmenleri ve kız çocuklarınanne babalarını rahatsız eder.

Bu durumda çocuğun üstüne fazla gitmemek, çocuğu ayıplamamak, arkadaşlarının yanında onu küçük düşürmemek en iyi tutumdur.

Genital Dönem (12- 18 yaş)

Libido enerjisi tekrar genital (cinsel) organlara döner, ancak bu kez genital organların üreme fonksiyonu vardır.

Bu evrede kazanılması gereken kritik davranış fizyolojik, psikolojik ve toplumsal olgunluğa erişmedir.

Genital Dönem (devam…)

Hızlı bedensel değişim, artan toplumsal beklentiler nedeniyle ergenler sık sık rol çatışmalarının yol açtığı gerilimler yaşarlar. Bu gerilimler içsel var oluşta daha çok beğenilme, ait olma bağlamında yaşanırken, ergenin dıştan gözlenen davranışları başkaldırı niteliğindedir.


Gerçekte ergen her zamankinden daha çok yetişkinlerin ilgisine gereksinim duymaktadır.

Fakat ergenin baskın tutumu bunu otorite figürlerine ve toplumsal kurallara aykırı davranışlarla anlatmaktadır.


Dolayısıyla ergen düştüğü belirsizlik karmaşasından kurtulmak amacıyla toplusal törel değerlere sıkıca sarılmak,hem de varlığını kanıtlamak, bunları sorgulamak eğilimindedir.


Bu döneme özgü çatışmaların aşılmasında ve ergenin gerçeklere yönelik toplumsal yetişkine dönüşmesinde yetişkinlerin, ailelerin eğitsel rehberliği çok önemlidir.

Cinsel Eğitim

Cinsel eğitimin amacı;- İnsanın üreme sistemi ile ilgili bilgiler

edinmek, -Cinsel sisteme sağlıklı bir tutum geliştirmek-

cinsel güdüyü denetleyebilmek ve beğenilir amaçlara yönelmek,

-Temizlik ve korunma becerilerini alışkanlığa dönüştürmek,

-Karşı cinsle iyi geçinmek, -Cinsel gelişimi anlayışla karşılamaktır.

Cinsel Eğitim (devam…)

Cinsel eğitimde öncelik anne babaları eğitmektir.

Çocuğa ilk bilgileri vermek, diğer bilgi kaynaklarını kontrol altında tutmak anne babanın sorumluluğudur.

Cinsel Eğitim (devam…)

Cinsel eğitim yaşam boyu devam eden bir eğitim olmalıdır.

Cinsellikle ilgili sorular sorulmaya başlandığından itibaren (3-4 yaş) cinsel eğitime başlanmalıdır.

Okul Çağına Gelmiş Çocukların Cinsellikle İlgili Şu Tutumlarının Olması Gerekmektedir

Bedeniyle ilgili olumlu imaj geliştirir.

Açık bir tutum geliştirir, çocuklar aileleriyle cinsellikle ilgili soruları rahatlıkla konuşabilir.

Doğru bilgi kazanır. Bedeninin değişik bölümlerinin isimlerini ve işlevlerini öğrenir.

Cinsellikle İlgili Tutumlar (devam…)

Mahremiyete saygıyı önemser. Saygı gösterir ve karşılığında saygı görmeyi bekler.

Kendine saygı duyar.

Cinsellikle İlgili Tutumlar (devam…)

Çocukların da mahremiyet hakkı vardır. Beden sadece ona aittir ve onun izini olamadan kimse ona dokunamaz.

Çocukların taciz ve sevgiyle dokunma arasındaki farkı öğrenmesi sağlanmalıdır.

Cinsel Sorular

Çocuklar soru sorduklarında yanıt almadıkları ya da yanlış yanıt aldıklarında, ihtiyaçları olduğunda yardım edilmediği için, zorda kaldıklarında anne babalarına baş vurmazlar.

Anne babaya karşı bir güvensizlik geliştirirler.

Oysa çocukların merakı basit birkaç cümle ile karşılanabilir. Bu konudaki merakı diğer meraklar gibi yerinde ve sağlıklıdır.

Cinsel Sorular (devam…

Anne babalar cinsel gelişim konusunda bilgi edinmeli, cinsel eğitim verirken ana nokta açıklık, iyi niyet, sadelik ve doğallık olmalıdır.

Çocuklarda Mastürbasyon

Çocuklarda Mastürbasyon Çocuklarda mastürbasyon gelişimin

normal bir evresidir.

Çocuğun cinsel organlarını keşfetmesi olarak kabul edilir.

Çocuklarda Mastürbasyon (devam…)

Masturbasyonun nedenleri -Yeterince emmemiş çocuklarda uyarılma

eksikliği sonucu kendi kendini uyararak doyuma çalışma,

-Yeni bir kardeşin doğumu

-Duygusal sıkıntı


Çocuğun uzun süre tek aşına bırakılması ve ilgi azlığı

Bacak aralarında olan kaşıntılı hastalıklar

Erkek çocukların sünnet derisiyle ilgili sorunlar.


Bir başka çocuğun mastürbasyon davranışının gözlenmesi

Alt değiştirme ve benzeri durumlarda oluşan yoğun sürtünmenin yarattığı haz sonucu mastürbasyon görülebilir.

Mastürbasyonun önlenmesinde anne baba ve eğitimcilere öneriler

-Mastürbasyonun onaylanmayan bir davranış olduğu düşüncesini çocuğa belli etmemek gerekir. Bu gereksiz yere çocuğun dikkatini mastürbasyon üzerine çekebilir.

-Çocuk hem evde hem de okulda kendini mutlu edebileceği sosyal faaliyetlere yönlendirilmelidir.

Mastürbasyonun önlenmesinde anne baba ve eğitimcilere öneriler (devam…)

-İhtiyaç duyduğu cinsel konular hakkında bilgi verilmelidir.

-Fiziksel etkinliklere yönlendirilmelidir.

-Uyku saati gelmeden yatağa yatırılmamalı, uyandığında ise hemen yataktan kaldırılmalıdır.

-Çocuklara sıkı giysiler giydirilmemedir.


-Çocuğun gizli, karanlık yerde oynamasına izin verilmemelidir.-Uygun tuvalet ve temizlik alışkanlığı

verilmelidir.-Parazit vb nedenle görülen kaşıntı tedavi

edilmelidir.-Mastürbasyon yaparken görüldüğünde

çocuk azarlanmamak, cezalandırmamak, dikkatini başka yana çekmek gerekir.


Anne baba bu durum nedeniyle fazla sıkıtı yaşıyorsa çocuktan önce kendilerininbir uzmandan danışmanlık alması, sonrasında ise problemin çözümüne yönelik önlemlerin alınması uygun olur.

Tuvalet Eğitimi (219)

Tuvalet eğitimi, çocuğun cinsel gelişiminde ve sosyal gelişiminde önemli bir basamaktır. Bazı çocuklar 18-24 ay arası, bazıları ise 30 ay civarında tuvalet eğitimine hazır olurlar.

Tuvalet Eğitimi (devam…)

Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren belirtiler

-Kendini ifade edebilme ve basit talimatlara uyma,

-Gündüzleri en az 2 saat süreyle kuru kalma,

-Öğlen uykularından kuru kalkma,

Tuvalet Eğitimi (devam…)

-Tuvalet ihtiyacını çeşitli, hareketler ve sözlerle ifade etme,

-Banyoya gidebilme ve soyunabilme,

-Bezi ya da altı kirlenince rahatsız olma,

-Tuvaleti kullanmak isteme.

Tuvalet eğitiminde dikkat edilecek noktalar

-Çocuk yeterli olgunluğa ulaşmadan tuvalet eğitimine geçilmesi duygusal dengesini bozabilir.

-Tuvalet alışkanlığı telaş yaratmadan, sakin biçimde ve zor kullanmadan gerçekleştirilmelidir.

Tuvalet eğitiminde dikkat edilecek noktalar (devam..)

-Tuvalet eğitiminde çocuklar temizlik konusunda bilgilendirilmeli ve her tuvalet sonrası ellerin yıkanması gerektiği öğretilmelidir.

-Çocuğun daha büyük yaştaki çocukları tuvalet yaparken gözlemesine fırsat vermelidir.


-Tuvalet eğitimi için kullanılacak klozet ya da lazımlık önceden hazırlanmalıdır.

-Çocuk isteği dışında lazımlığa oturtulmamalı, oturtulduğunda ağlarsa hemen kaldırılmalıdır.

-Çocuk annesine “çişim var” diyene kadar onu lazımlığa oturtmaktan kaçınılmalıdır.


-Tuvalet eğitimine başlandığı andan itibaren bez bağlanmamalıdır.

-Çocuk altını kirlettiği zaman azarlanmamalı, cezalandırılmamalı, tuvalet eğitimi sırasındaki davranışları başkalarıyla paylaşılmamalıdır.

.


-Çocuktan hem gündüz hem de gece tuvalet kontrolünün aynı anda olması beklenmemelidir

-Tuvalet eğitiminde en önemli kural, çocuk hazır değilse onu tuvalete alıştırılamayacağı gerçeğidir.

- Çocuk bu alışkanlığı edinmeye hazır değilse başarılı olunmaz.


-Önemli olan çocuğun kaslarını kontrol etmesini öğrenmeden bu işe girişilmemesidir.

-Çocuk bu konuda zorlanınca, kendi gücünün üstünde bir şeyler beklendiği düşüncesine kapılacak ve bu da itici olacaktır.

Tuvalet Eğitimi (devam..)

-Çocuk hiçbir zaman temiz ve kuru kalkamıyorsa ve 5 yaşını geçtiği halde hala altını ıslatıyorsa mutlaka ilgili uzmana gidilmelidir.

-Çocuk kuru kalmayı başarmış fakat bir süre sonra birden bire altını ıslatmaya başlamışsa bu gerilemenin nedeni araştırılmalıdır.

Cinsel Eğitimde Dikkat Edilecek Noktalar

Eğitime Başlama Zamanı

Bunun için belirlenmiş bir zaman yoktur.

Çocuklar bu konuyla ilgili soru sormaya başladığında gelişim ve olgunluk düzeyi dikkate alınarak bilgi verilmelidir.

Eğitime Başlama Zamanı (devam)

Anne babalar çocukları için hayatın her alanıyla ilgili soru sormaya uygun ortam oluşturmalıdırlar.

Eğitim Verecek Kişi

Çocuklara cinsel konularla ilgili bilgiler, onlara her zaman yakın ve güçlü bağları olan anne babalar vermelidir.

Anne babalar ile çocuklar arasında cinsel konuların konuşulmaması arasındaki en büyük engel anne babanın utangaçlıklarıdır.

Cinsel Terminoloji

Cinsel eğitimde kullanılacak dil anne babaları düşündürmektedir.

Çocuklara cinsel organların doğru isimleri öğretilmelidir.

Doğru terminolojiyi öğretmek için uygun yaş ve uygun ortam dikkate alınmalıdır.

İçerik

Çocuğun gelişim düzeyine uygun olmayan bilgi güçlük yaratır.

Çocuğa istediği anda basit, kısa, gerçek, endişesiz cevap verilmelidir.

Sadece sorduğu sorunun yanıtlanması önemlidir.

Cinsiyet

İlk aylardan başlayarak bebeğin cinsiyetine uygun davranmaya özen gösterilmelidir.

Farklı beklentiler içinde olmamak, kızlar ya da erkeklerle ilgili genelleyici ve sınıflandırıcı söylemlerden uzak durmalıdır.

Geleneksel cinsiyet kalıp yargıları ve rol modeller konusunda çocuklarla konuşmak ve tartışmak önemlidir.

Ortam

Eğitim için mümkün olduğu kadar rahat, sessiz ve sakin bir ortam seçmelidir.

Kalabalık ve gürültülü ortamda hem dikkatlerini dağıtır hem de çevreden çekindikleri için bazı soruları soramayabilirler.

Beden Dili Ve ses Tonu

Eğitim verecek kişinin kendine güvenli, doğal ve kesin bir ses tonu olmalıdır.

Olabildiğince doğal bir şekilde, gereğinden fazla el kol hareketleri yapmadan, çocuklarla aynı seviyede oturup, göz kontağı kurarak konuşmaya özen gösterilmelidir.

Yönlendirme

Çocukları soruları her zaman yetişkinler tarafından yanıtlanamayabilir.

Bu nedenle çocuğa en doğru bilgiyi veren kitabı bulma konusunda anne baba çocuğa yardımcı olmalıdır.

Tehlikeden Koruma

Çocuğa vücut bölümleri hakkında bilgi verilir ve gerekli durumlarda sağlık personeli dışında kimsenin bakmaya ya da dokunmaya hakkı olmadığı söylenebilir.

Tehlikeden Koruma (devam…)

Çocuklara kötü dokunma ile ilgili başına bir şey geldiğinde ne yapması gerektiği açıkça anlatılmalıdır.

Tehlikeden Koruma (devam…)

Cinsel eğitimle çocukların tehlikeli olabilecek durumların farkına varmaları, sarkıntılık edenlerden kaçınmaları ve bu kişileri reddetmeleri sağlanmalıdır.

Fırsat Yaratma

Çocukların bir kısmı cinsiyet konusunda soru sormaktan çekinirler.

Bazıları çekingen oldukları, bazıları ise yanıt almayacaklarını düşündükleri için soru sormazlar.

Fırsat Yaratma (devam…)

Bu çocuklar için evdeki bitki ve çiçeklerden yararlanılabilir ya da evcil hayvanların büyümelerini gösteren kitaplar birlikte seçilip okunabilir.

www.kpss10.com gelişim psikolojisi 2012

Education