េសច�តរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ �បល

ករ�ភគចងេរកយេលេសច�តរពងចបបេលកទពរ របយករណសេងខប លកដ ែខមន ឆន ២០១១

sm<½n§ExµrCMerOnnigkarBarsiT§imnusS lIkadU

LICADHO

CAMBODIAN LEAGUE FOR THE PROMOTION

AND DEFENSE OF HUMAN RIGHTS

សមពនធែខមរជេរឿន នងករពរសទធមនសស លកដសមពនធែខមរជេរឿន នងករពរសទធមនសស លកដសមពនធែខមរជេរឿន នងករពរសទធមនសស លកដសមពនធែខមរជេរឿន នងករពរសទធមនសស លកដ

លកដ គជអងគករសទធមនសសជតមយេនកមពជ។ ចបតងពអងគករលកដ រតវបនបេងកតេឡងេនឆន ១៩៩២ អងគករេនះ គជអងគករសថតេនជរមខេគកនងកចចករពរ សទធមនសសេនកមពជ នងេលកសទយករេគរពសទធពលរដឋ នងសទធនេយបយតមរយៈ រជរដឋ ភបលកមពជ នងសថ បននន។ ករកសងសមទធផលរបសខលនកនងអតតកល លកដលកដលកដលកដ បនបនតេដរតជអនកតសមត សរមបរបជពលរដឋ នងឃល េមលរដឋ ភបល តមរយៈ កមមវធសទធមនសសននពករយលយកណត លរបសខលនេនភមេពញ នងេនតម សខ ទទង១២ េខតត-រកងេផសងេទៀត។

អងគករលកដអនវតតសកមមភពរបសខលនតមរយៈកមមវធធៗពរៈអងគករលកដអនវតតសកមមភពរបសខលនតមរយៈកមមវធធៗពរៈអងគករលកដអនវតតសកមមភពរបសខលនតមរយៈកមមវធធៗពរៈអងគករលកដអនវតតសកមមភពរបសខលនតមរយៈកមមវធធៗពរៈ កមមវធឃល េមល នងករពរសទធមនសសៈកមមវធឃល េមល នងករពរសទធមនសសៈកមមវធឃល េមល នងករពរសទធមនសសៈកមមវធឃល េមល នងករពរសទធមនសសៈ

� ឃល េមលកររេលភសទធមនសសឃល េមលកររេលភសទធមនសសឃល េមលកររេលភសទធមនសសឃល េមលកររេលភសទធមនសសែដលរបរពតតេដយបគគលរបសរដឋែដលរបរពតតេដយបគគលរបសរដឋែដលរបរពតតេដយបគគលរបសរដឋែដលរបរពតតេដយបគគលរបសរដឋេលកររេលភេលកររេលភេលកររេលភេលកររេលភ សទធរសតសទធរសតសទធរសតសទធរសតនងនងនងនងងងងងកររេលភសទធកររេលភសទធកររេលភសទធកររេលភសទធកមរៈកមរៈកមរៈកមរៈបគគលកេធវករេសបអេងកតេលករណរេលភសទធមនសស ែដលរបរពតតេដយបគគល របសរដឋ ចេពះកររេលភបពនេលរសត នងកមរ េហយជនរងេរគះរតវបនផតល េសវជយេរជមែរជងតមរយៈ ករេធវអនតរគមន ជមយអជញ ធរមលដឋ ន។

� កររបកសែផនកចបបនងកចចករពរែផនកចបកររបកសែផនកចបបនងកចចករពរែផនកចបកររបកសែផនកចបបនងកចចករពរែផនកចបកររបកសែផនកចបបនងកចចករពរែផនកចបបៈបៈបៈបៈជនរងេរគះរតវបនផតលជននវកររបកសែផនកចបប េហយចេពះករណសខនៗទទលបននវកចចករពរែផនកចបបែដលផតល ជនេដយរកមរបកសែផនកចបប នងរកមេមធវករពរសទធមនសស។

� ករឃល េមលពនធនគរៈ ករឃល េមលពនធនគរៈ ករឃល េមលពនធនគរៈ ករឃល េមលពនធនគរៈ អនករសវរជវពនធនគរេធវករឃល េមលពនធនគរចនន១៨ េដមបេធវករវយតៃមល អពសថ នភពេនកនងពនធនគរ នងេដមបធនថពរទធជនទទល បននវតណងែផនកចបប។

� ជនយែផនកេវជជសរសតៈ ជនយែផនកេវជជសរសតៈ ជនយែផនកេវជជសរសតៈ ជនយែផនកេវជជសរសតៈ រកមរគេពទយផតលេសវេវជជសរសតដលអនកេទស នងមរនត ពនធនគរចនន១២កែនលង។ បែនថមពេលេនះ កជយផតលេសវេវជជសរសត នងបញជ ន ជនរងេរគះេដយកររេលភសទធមនសស េទកនមនទរេពទយ។

� សវកមមសងគមកចចៈ សវកមមសងគមកចចៈ សវកមមសងគមកចចៈ សវកមមសងគមកចចៈ រកមករងរេធវករវយតៃមលពតរមវកររបសជនរងេរគះ នងរកម រគសររបសពកេគ េហយផតលជនយជសមភ រៈ នងមហបអហររយៈេពលខល។

កមមវធទនកទនង នងករទកទញមតគរទៈកមមវធទនកទនង នងករទកទញមតគរទៈកមមវធទនកទនង នងករទកទញមតគរទៈកមមវធទនកទនង នងករទកទញមតគរទៈ

� ករហវកហវករហវកហវករហវកហវករហវកហវនសហគមន អបរ នងករតសមតៈ នសហគមន អបរ នងករតសមតៈ នសហគមន អបរ នងករតសមតៈ នសហគមន អបរ នងករតសមតៈ អនកហវកហវន នងអនកតសមតេធវករអបរ ដលសធរណជន អពសទធរសត នងសទធកមរបេងកតបណត ញករពរេនតមមលដឋ ន នងេធវករតសមតេដមបឲយមនករផល សបតរសងគម នងចបប។

� ករតសមតជសធរណៈ នងតមសហគមនៈ ករតសមតជសធរណៈ នងតមសហគមនៈ ករតសមតជសធរណៈ នងតមសហគមនៈ ករតសមតជសធរណៈ នងតមសហគមនៈ ករណរេលភសទធមនសសែដលេសប អេងកតេដយ លកដរតវបនចងរកងទកេនកនងរបពនធទនននយេដមបឲយមនភពងយ រសលកនងករែសវងរកពតមន វភគ ផលតជរបយករណជរបច(ករេបះពមពជ របយករណ នងរបយករណេសតទសសន)។

ចេពះពតមនបែនថមសមទកទងចេពះពតមនបែនថមសមទកទងចេពះពតមនបែនថមសមទកទងចេពះពតមនបែនថមសមទកទង េលករសេវជជបណឌ ត ពង ឈវេកក របធនអងគករលកដ អសយដឋ នៈ អងគករលកដ (សមពនធែខមរជេរឿន នងករពរសទធមនសស) ផទះេលខ ១៦ ផលវេលខ ៩៩ រជធនភនេពញ កមពជ ទរសពទៈ (+៨៥៥) ២៣ ៧២៧ ១០២/៣៦៤ ៩០១ ទរសរៈ (+៨៥៥) ២៣ ៧២៧ ១០២/២១៧ ៦២៦ អែមលៈ contact@licadho-cambodia.org េគហទពរៈ http://www.licadho-cambodia.org/

ម$កម$កម$កម$ក

ơ- Ю₤ş˝ʼnБЮĩʼnЧĦ ................................................................... 1

Ư- ◦ЊřťĜĮ◦РЮĉ ................................................................ 2

ư- ĀŔΆ şĦā₣�ũĀ₤сЮ₤ş˝ʼnБŪĵ₣şĤĀс ........................................... 7

- Ā◦łť ĕΒĕʼnũďijЊ ............................................................ 17

- Ю₤ş˝ʼnБ₤ĕöЊłť ĕ ĕЊ₣ΒĕН⅜₤ĕчşН₣ЮŪŁŎ ..................................... 18

ΒĕН⅜₤ĕч ..................................................................... 19

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [1]

ơơơơ---- Ю₤ş˝ʼnБЮĩʼnЧĦЮ₤ş˝ʼnБЮĩʼnЧĦЮ₤ş˝ʼnБЮĩʼnЧĦЮ₤ş˝ʼnБЮĩʼnЧĦ

េនៃថងទ១៥ ែខធន ឆន ២០១០ រជរដឋ ភបលកមពជបនេចញផសពវផសយនវេសចកត រពងចបបទមយសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល។ េនកនងរបយករណ

ែដលបនេចញផសយកលពែខធន ឆន ២០១០1 អងគករលកដ បនេធវករវភគេទេល

េសចកតរពងចបបេនះ រពមទងបនេធវេសចកតសននដឋ នថ េគលបណងៃនចបបេនះ គ េដមបរតតរត នងគបសងកត ជជងេលកកមពស នងពរងងអងគករសងគមសវលេន កមពជ។ លកដ បនសននដឋ នថ េសចកតរពងចបបេលកទ១ សថតេនឆង យពករតកណត ៃនបទដឋ នអនតរជតសរមបចបប សតពវសយមនទទលផលកៃរ េហយ គជករគរម កែហងយងធងនធងរដលសងគមសវលកនងរបេទសកមពជ កនងរយៈេពលេរចនឆន ។

អងគករមនែមនរដឋ ភបល នងសងគមសវលជេរចនបនសែមតងនវកររពយបរមភ រសេដៀងគន េនះែដរ េដយបនកតសមគ លថចបបេនះនងកតបនថយយងខល ងដលលហ

លទធរបជធបេតយយេនរបេទសកមពជ2។

អនកនពកយរបសរកសងករបរេទស សហរដឋអេមរកមយរប បនអះអងកនងែខ មករ ឆន ២០១១ ថ “សហរដឋអេមរកមនកររពយបរមភយងខល ង អពចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល ដចែដលរតវបនរពងេឡងេនះ េហយនងេធវករជទស យងមងមតចេពះករអនមតចបបណ ែដលដកកហតដលសកមមភពរសបចបបរបស អងគករមនែមនរដឋ ភបល។ បនម នសបត ហេរកយមកេទៀត មនដេណ រទសសនៈកចចៃន ឩបករ រកសងករបរេទសសហរដឋអេមរក េលក េឌនែញល ែបរ ែដលេលកបនអះ អងថ រដឋ ភបលសហរដឋអេមរក “បនបញជ កយងចបសេហយថ េយងមនកររពយ បរមភអពចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល... [នង] េនមនទនយលេន

េឡយ ពករចបចៃនករមនចបបេនះ3។ ចបប ែដលកពងែតមន នេពលបចចបបននេនះ

មនបទបញញតត រគបរគនសរមបែផនកសងគមសវល អសរយៈេពលជត ២០ឆន មកេហយ។

េរកយពមនករទមទរយងខល ងកល នងមន ”ករពេរគះេយបល” មយចននជ

[2] របយករណសេងខប លកដ

មយនងអងគករមនែមនរដឋ ភបល នងរកមអងគករសងគមសវល រកសងមហៃផទ4បនេចញ

ផសយនវេសចកតរពងចបបេលកទពរ េនៃថងទ២៤ ែខមន ឆន ២០១១។

រកសងមហៃផទបនអះអងថ េសចកតរពងចបបេលកទពរេនះឆលះបញច ងពកងវល ននរបសសងគមសវលែដលបនេលកេឡង បនទ បពករេចញផសពវផសយនវេសចកតរពង េលកទមយកល ពៃថងទ១៥ ែខធន ឆន ២០១០។ បែនត ករែកែរបសខនៗ មនតចតច ណស េហយរពមទងខកខនមនបនេឆលយតបេទនងកងវលចមបងៗ ែដលបនេលក េឡងេដយអងគករ លកដ នងសងគមសវលេផសងៗេនះេឡយ។ សម រតៃនេសចកតរពង ចបបេលកទពរ េនែតដចគន នងេសចកតរពងេលកទមយជដែដល េហយកនងករណៃន ករែកែរបមយចនន ែដលបនេធវេឡងេនកនងេសចកតរពងេលកទពរេនះ គវេធវឲយចបប េនះកនែតមនលកខណៈរតតបត នងរតតរតខល ងេឡងៗ។

របយករណសេងខបេនះ េធវបចចបបននភពពតមនកនងរបយករណវភគទមយ របសអងគករលកដែដលវភគេលចបបសតព សមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលៈ សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង។

របយករណេនះ សរេសរេឡងវញនវអតថបទ ៃនរបយករណសេងខបទមយរបស

លកដ េដយករសរេសរបែនថម េសចកតពនយលអតថ ធបបយេលករែកែរបរបសចបប (េរកមចណងេជងេផសងៗគន )។ របយករណេនះ កផតលនវអនសសនថមៗផងែដរ។ េសចកតពនយលអតថ ធបបយភគេរចន ែដលមនេនកនងរបយករណសេងខបទមយរបស លកដ រមមនទងអនសសនផង េនែតមនតៃមលសរមបរបយករណសេងខបថមេនះ េដយសរែតេសចកតរពងចបបេលកទពរ មនករែកែរបបនតចបនតចពេសចកតរពងចបប េលកទមយ។ ករែកែរបភគេរចនែដលមនេនកនងេសចកតរពងេលកទពរ គជករេរៀប ពកយឲយលអេមលែតបេណណ ះ ករចះបញជ េនែតជលកខខណឌ តរមវចេពះសមគម នង អងគករមនែមនរដឋ ភបល េហយចបបេនះ នងសថតេនែតជករគរមកែហងយងធងនធងរ បផត មកេលសងគមសវលេនរបេទសកមពជនេពលបចចបបននេនះ។

ƯƯƯƯ---- ◦ЊřťĜĮ◦РЮĉ◦ЊřťĜĮ◦РЮĉ◦ЊřťĜĮ◦РЮĉ◦ЊřťĜĮ◦РЮĉ

េសចកតរពងចបប សតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល5 ែដលបនផសពវផសយន

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [3]

េពលថមៗេនះ បញជ កពករភយខល ចអសរយៈេពលជយរមកេហយ ចេពះេចតនរបសរដឋ ភបល ែដលចងបនចបបរបេភទេនះេដមបរតតរត ជជងេលកសទយ នងពរងងសងគមសវល។ េសចកត រពងចបប - ែដលសថតេនឆង យពករតកណតៃនបទដឋ នអនតរជតសរមបចបបសត ពវសយមន ទទលផលកៃរ - គជករគរមកែហងយងធងនធងរដលសងគមសវលកនងរបេទសកមពជ កនងរយៈ េពលេរចនឆន ។ េនេពលែដលករគរមកែហងអចទនងជមនសភពធងនធងរបផត ចេពះអនក ករពរសទធមនសស វកមនកតត អវជជមនយងធងនធងរចេពះករអភវឌឍនសហគមន នងករចល រមកនងដេណ រកររបជធបេតយយកនងករតទលទលយមយ។

េបពនតយេមលមយែភលត េសចកតរពងចបប ហកដចជមនភពវជជមន េដយកនងេនះ មនករលបេចលនវបញញតតមនភពរជលហសេហតមយចនន ែដលរដឋ ភបលធល បេលកយក មកជែជកពភកសកនងអតតកល។

េទះបជជយងេនះកត កចបប - ទងមរត នងសម រតៃនចបប - េនែតផតលេអយមននវ ទកខេទសៃរកែលងដលសងគមសវល។

កនងចេនមបញហ ចមបងៗៃនេសចកតរពងចបបេនះមនដចជ៖

� ករដកកហតជខល ងេលេសរភពខងសមគម

� លកខខណឌ តរមវមនលកខណៈសមរគសម ញ នងពបក េហយដេណ រករសរបករចះបញជ រសប ចបបជអងគករមនែមនរដឋ ភបល នងសមគម មនលកខណៈពបក នងគរមកែហង

� ផតលអណចេរចនហសេហតដលមរនតរដឋ ភបល ែដលអចបណត លេអយមនករេធវេសចកត សេរចចតតតមទេនងចតត

� លកខខណឌ ែបបបពន ែដលតរមវឲយអងគករទងអស េធវរបយករណេផញជនរដឋ ភបល ែដល ជកររេលភដលឯករជយភពរបសអងគករ

� នងករដកកហតមនសមេហតផល េលអងគករមនែមនរដឋ ភបលបរេទស ែដលហកដចជ នឲយមននេយបយកមមយងសេមបមដលជនយមកដលរបេទសកមពជ។

េនកនងេសចកតរពងចបបេនះ បញហ អរកកៗបផត មនែមនជេសចកតលអតរបសចបបេទ បែនតជភពខវះខតរបសចបប។ ពកយេពចនគម ននយចបសលសេលែផនកជេរចនរបសចបប នង ភពខវះខតខងករករពររបសចបប បេងកតឲយមនវសលភពយងធ សរបមរនតរដឋ ភបល េរបរបសចបបតមទេនងចតត នងេដយភពេរជសេរ ស េដមបដកកហត នងរតតរតេលករងរ របសរកមសងគមសវល េហយជពេសស គេដមបគរមកែហង នងបងកជឧបសគគដលអងគករទង

[4] របយករណសេងខប លកដ

ឡយណែដលមនែមនជករេពញចតតរបសរដឋ ភបល។

អវែដលជកររពយបរមភណបផត គចបបដកកហតែដលមនធល បមនពមនមកេល េសរភពខងសមគម ែដលរមមន ករតរមវឲយសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលទងអស រតវែតចះបញជ ជចបច នងករហមឃត “ករេធវសកមមភព” េដយរកមទងឡយណែដលមន បនចះបញជ ។

េលសពេនះេទេទៀត ករណែដលេគលបណងមយ ៃនេគលបណងទងអសរបសចបប (មរត ២) ែចងអះអងថ ជករេលកកមពសករអនវតតសទធ នងេសរភពរបសរបជពលរដឋែខមរ កនងករបេងកតសមគម អងគករមនែមនរដឋ ភបលែដលតមពតេទវជករដកឲយមននវឧបសគគ េរចន ចេពះករបេងកតសមគម នងអងគករេទវញេទ។ ជជងជរបពនធមយែដលមនភព សមញញ តមល ភព នងងយរសលកនងករចះបញជ ចបបេនះ េធវឲយេមលេឃញពដេណ រករសមរគ សម ញជេរចន សរបអងគករ ជពេសសអងគករតចៗ ែបបសហគមន ែដលេធវករងរេនថន ក មលដឋ នផទ ល - នងរតវពះពរេដមបជនះបនករលបកែដលតរមវេដយចបបេនះ។

ចបបេអយអណចយងទលទលយ នងឯកសទធពេសស ដលមរនតរដឋ ភបល - េដយ គម នផតលសទធេដមបបតងជទសនងេសចកតសេរមចរបសមរនតរដឋ ភបលេទ។ សទធអណចេនះ មន ដចជ អណចកនងករសេរមចថ សមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលមយណែដលអច ឬ មនអចចះបញជ បន នងែដលអច ឬមនអច សថតេនេដយរសបចបបបន6

នងផអ កដល

សកមមភពអងគករែដលបនចះបញជ រយៈេពលពមយេទបែខ (ឬជអចៃរនតយ ចេពះអងគករមន ែមនរដឋ ភបលបរេទស)7។ ជករគរមកែហងែថមេទៀតេនះ គចបបែចងរេបៀបបញឆ តបេញឆ ៀង (េដយមនមនភពជកលក) អពលទធភពខងវធនករផលវចបបរបឆងនងអងគករមនែមនរដឋ ភបល ឬ សមគម ែដលចតទកថបនរបរពតតេលមសនងលកខនតកៈ ឬអនសសរណៈជមយ រដឋ ភបល8 នងខងតលករមនលទធភពេធវកររលយ ឬបញច បសពលភពេដយបងខ ចេពះ អងគករកនងរសក នងអងគករបរេទស9។

បទបបញញតតទងេនះ (នងបទបបញញតតដៃទេទៀត) កនងេសចកតរពងចបប រតវែតបនពនតយ េមលេដយគតេទដលបរបទៃនរបេទសកមពជ ែដលកនងេនះរមមនករខវះខតនវ តលករែដល ឯករជយ នងសថ បនេផសងេទៀតសរបទបអណចរបសនតរបតបតត េហយនងសល កសន មៃនរបវតត ជយរលងមកេហយៃនករេធវទកខបកេមនញរបសរដឋ ភបល - តមរយៈករេរបរបសចបប នង មេធយបយេផសងៗ មនបនរតមរតវ - ចេពះអនកករពរសទធមនសស នងសមជកសងគមសវល ដៃទេទៀត។

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [5]

ជករសខនណសេដមបទទលសគ លថ ចបបេនះទនងជរតវេគេរបរបសេដយេរជស េរ ស - របឆងនងអងគករជកលកមយចនន ែដលរដឋ ភបលមនេពញចតត េដយសរេហតផល មយ ឬេហតផលដៃទេទៀត - ឧទហរណ ជជងករបទអងគកររបរយែតមតង។ េនះមនបនេធវឲយ ចរករបកបេដយលបចកលរបសចបបេនះថមថយេទ ករេរបរបសចបបតមទេនងចតតេដមប រកគន នងគរមកែហងអងគករជកលកមយចនន (ដចជអងគករទងឡយណែដលបងហ ញនវ ទសសនៈរះគនដលរដឋ ភបល) នងនឲយមនផលបះពលយងខល ងដលសងគមសវលទងមល។ លទឋផលជចងេរកយគករភយខល ចមនកនែតខល ងេឡងៗ េហយេហតដេចនះនមកនវកររតត រតខលនេដយខលនឯង នងករដកកហតេដយសមរគចតត េលករេធវសកមមភពៃនអងគករមនែមន រដឋ ភបល សមគម នងរកមដៃទេទៀតកនងសងគម។

រកមសងគមសវលទងឡយែដលសថតកនងេរគះថន កេដយផទ ល េរកមចបបេនះ រមមន៖

� សមគម ឬអងគករ ែដលេធវករងរេលករតសមត នង/ឬ េធវសកមមភពឃល េមលរដឋ ភបល - ែដលកចចករេនះជតនទយងសខនរបសសងគមសវលេនកនងរបេទសនន។

� អងគករ នងសមគមតចៗ ែដលគម នលទធភពបេពញនវ លកខខណឌ ដតងែតងតរមវេដយ ចបបសរបករចះបញជ េហតេនះ អងគករ នងសមគមទងេនះនងគម នលទធភព បនតទទល សគ លេដយចបបនវភពរសបចបប។

� រកមមនផលវករ ឬរកមពកកណត លផលវករ នងបណត ញេនថន កមលដឋ ន (ជឧទហរណ រកម ៃនកសករ របជេនសទ ឬជនជតភគតច) ែដលមនមនបណង នងមនចងកល យជ អងគករមនែមនរដឋ ភបល ឬសមគម ែដលរកមទងេនះ អចនងរតវបនអជញ ធរមលដឋ ន ែណនឲយបញឈបសកមមភពរបសពកេគ េដយទញយកមកេរបនវលកខខណឌ តរមវឲយចះបញជ ជចបចសរមបសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល (ែដលលកខខណឌ តរមវទងពររតវ បនកណតនយមនយទលទលយេពកេនកនងចបប) នងករហមរបមេល “ករេធវ សកមមភព” ៃនអងគករ សមគមែដលមនបនចះបញជ ។

ចបបេនះនងេធវឲយចះេខសយដលករអភវឌឍសហគមន នងករចលរមកនងដេណ រកររបជ ធបេតយយ េនកនងករតទលទលយមយ ែដលរមមនសកត នពលៃនផលបះពលធងនធងរេល លទធភពៃនសហគមតមមលដឋ ន េដមបចលរមកនងករអភវឌឍនរបសខលនេដយខលនឯងផទ ល។ អវ ែដលមនេរគះថន កខល ងេនះគថ មរនតមលដឋ ននងេរបរបសចបបេនះេដមបគបសងកតេល សកមមភពរបសរកម សហគមតមមលដឋ ន ឬបណត ញ ឬបគគលជសមជកសហគមេដយខលនេគ ផទ លនវសកមមភពទងឡយណែដលអជញ ធរ “មនរតវករ”។ រកមអនកភម អចរតវបនេចទ របកនពករេធវសកមមភពមនរសបចបប េដយសរែតពកេគមនបនចះបញជ ជសមគម េបសន

[6] របយករណសេងខប លកដ

ជកនងករណ ែដលពកេគជបរបជគន េដមបពភកស ឬែសវងរកករគរទេលបញហ សខនចបច ែដលពកពនធនងពកេគ - ជឧទហរណដចជករែចកចយជនយរបសអងគករេសបៀងអហរ ពភពេលក ែផនករអភវឌឍែដលេលកេឡងេដយរកមរបកសឃ/សងក តកនងមលដឋ នរបសពកេគ ឬកកររេលភយកដធលរបសពកេគ ពសណក រកមហនឯកជន។ល។

ដចគន េនះែដរ ចបបេនះអចមនផលបះពលដលរបជពលរដឋរបេភទដៃទេទៀត ែដល ចលរមគន េដមបតណងឲយផលរបេយជនរមរបសពកេគ ឧទហរណ នសសតមហវទយលយ អនក រតមតកងប ឬមតឌប អនកេនរសរនមនជវតពអេពរេលភ ឬអេពហងសកនងរគសរ ឬកអនកផទក េមេរគេអដស-ជងេអដស។ េបសនជពកេគជបជគន េដមបពភកសពបញហ របសពកេគ េដមប ពយយមជយគន េទវញេទមក នងែសវងរកករគរទចេពះេសវែដលពកេគរតវករ េនះពកេគ អចនងរតវបនបញជ ឲយរសយ ឬបញឈបសកមមភព ឬកតរមវឲយេធវតមនតវធ (សមរគសម ញ) ចះបញជ ជសមគម ឬអងគករ។ មតងេទៀត ដេណ រករេនះនងរតវរបរពតតេទេដយ េរជសេរ ស៖ ករយរយែបបេនះ ហកដចជនងមនេធវរបឆងចេពះរកមណែដលរដឋ ភបលគត ថ មនែមនជករបភតបភយ ឬរខនដលខលន បែនតនងយរយេលរកមដៃទ ឧទហរណរកមទង ឡយណ ែដលរះគនរដឋ ភបលពករខវះខតេសវកមមសរបពកេគ។

េរគះថន កមនករតខពសចេពះករេរបរបសចបបេនះ េដយមនរតមរតវតមរេបៀបទង

អសេនះ េដយសរែតលហរែដលមនសរមបករចលរមគន េដមបែសវងរកករគរទចេពះផល របេយជនរបសរបជពលរដឋ មនករដកកហតយងចេងអៀតរចេទេហយ ជពេសសេនថន ក ភម។ បគគល នងរកម ែដលពយយមេធវឲយមនសេលងេលបញហ ែដលបះពលដលអយជវតពក េគ- ជពេសសេបសនជពកេគជទសនងករចបយកដធលរបសពកេគពអនកជនញ អនកមន អណច មរនតរដឋ ភបល ឬអនកដៃទេទៀត - ជញកញយរបឈមនងករគរមកែហង យរយ ចប ខលន នងឃខលន។ ជឧទហរណៃនករែដលចបបរតវបនេគេរបេដយបភនបនល េដមបរបរពតតេល របជពលរដឋែបបេនះ គេយងមនចបចេមលហសឆង យេទ គេមលរតមែតេលសកមមជន សហគម ចនន៣៧នក ែដលកពងែតជបពនធនគរ (គតរតមៃថងទ៣០ ែខវចឆក ឆន ២០១០) េដយសរែត កចចខតខេដយអហងសរបសពកេគ េដមបជយសហគមពកេគពយយមករពរដធល របសពកេគ ឬ ធនធនធមមជតបេណណ ះ។

ទនទមគន េនះែដរ ករបេញច ញឲយដង គជលកខណៈែដលេសចកតរពងចបបេនះ រតវបនេគ ផសពវផសយជសធរណៈ ែដលជករបងហ ញពេចតនរបសរដឋ ភបល។ រកសងមហៃផទ ែដលជ អនកេធវេសចកតរពងចបបេនះ បនបេញច ញេសចកតរពងចបប េនៃថង១៥ ែខធន េដយមនរយៈេពល ែត ៩ៃថងបេណណ ះ មនេពលែដលរកសងមហៃផទ ែដលកលេដមេឡយ មនបណងេធវករជបរបជ

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [7]

ែដលេគេហថ “ពេរគះេយបលថន កជត” េនកនងទរកងភនេពញេលេសចកតរពងចបប10។ សរមបរយៈេពលខលបផតែដលរកសងមហៃផទ េរគងផតលដលសងគមសវល នងសធរណៈជន េដមបពនតយេសចកតរពងចបបេនះ កដចជេចតនរបសខលនេដមបេធវ “ករពេរគះេយបលថន ក ជត” តមរេបៀបៃនករជបរបជែតរយៈេពលមយៃថងកនងរជធន បងហ ញឲយេឃញតចតចពបណង ចងឲយមនករពេរគះេយបលរបកបេដយអតថនយេលចបបេនះ។

ưưưư---- ĀŔΆ şĦā₣�ũĀ₤сЮ₤ş˝ʼnБŪĵ₣şĤĀсĀŔΆ şĦā₣�ũĀ₤сЮ₤ş˝ʼnБŪĵ₣şĤĀсĀŔΆ şĦā₣�ũĀ₤сЮ₤ş˝ʼnБŪĵ₣şĤĀсĀŔΆ şĦā₣�ũĀ₤сЮ₤ş˝ʼnБŪĵ₣şĤĀс

របយករណេនះមនេធវករទេតៀនេលមរតនមយៗៃនេសចកតរពងចបបេនះេទ បែនត េទះជយងណ កចបបេនះខវះខតខលមសរេរចន ែដលគរែតជករេគះជង ជសញញ បនលដល អនករគបគន ែដលចបអរមមណពឯករជយភពរបសសងគមសវលេនកនងរបេទសកមពជ។ ែផនកែដល ជកងវលរតតគន ទងេនះ រមមនៈ

ករដកកហតជខល ងេលេសរភពខងសមគមៈករដកកហតជខល ងេលេសរភពខងសមគមៈករដកកហតជខល ងេលេសរភពខងសមគមៈករដកកហតជខល ងេលេសរភពខងសមគមៈ សទធរបសរបជពលរដឋកមពជមនេសរភពខង សមគមែដលករពរជអនតរជត រតវបនដកករតរជលហសេហតេដយចបប តមមេធយបយ េផសងៗ រមមនលកខខណឌ តរមវឲយចះបញជ ជចបច ដចែដលបនេពលខងេល។ ដចែដល អងគករអនតរជតជនញមយបនេធវករកតសគល “ថសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល អចរតវបេងកតជនតបគគល េនះមនែមនមននយថ បគគលអចតរមវឲយបេងកតជនតបគគលេដមប អនវតតេសរភពខងសមគមេនះេទ11។” (េនកនងរបេទសអភវឌឍជេរចន អងគករមនែមនរដឋ ភបល សមគម ឬរកមដៃទេទៀត សមរគចតតេរជសេរ សយកករចះបញជ នងកល យេទជនតបគគល ពេរពះវជផលរបេយជនសរបពកេគកនងករចះបញជ - ពកេគនងមនលកខណៈសមបតតទទល បនផលរបេយជន ដចជ ករេលកែលងពនធ ជឧទហរណ ឬកវបងកលកខណៈងយរសលដល ពកេគកនងកររកមលនធ។)

ជបែនថមេទៀត ដចមនពភកសលអតខងេរកម ដេណ រករចះបញជ មនលកខណៈសមរគ សម ញ នងផតលអណចេរចនហសេហតដលមរនត (រមទងករបដេសធករចះបញជ េដយគម នផតល ឲយមនសទធបតងតវ) កជកររេលភេដយផទ លេលេសរភពខងសមគម។ វកជកររេលភ េដយផទ លេលេសរភពខងសមគមដចគន ផងែដរ ករែចងកណត របសពរងងចបបអពចនន មនសសបនម ននកែដលរតវែតចលរមពកពនធកនងករបេងកតអងគករេរករដឋ ភបល ឬសមគម។ ដចជករកណតកនងចបបថ រតវមនអនកផតចេផតមយងេហចណសបនក រពមេរពៀងគន បេងកត អងគករមនែមនរដឋ ភបល ខណៈែដលករបេងកត សមគមរតវមនសមជក សថ បនកចនន ២១នក យងតច12។ (េបេរបៀបេធៀបជមយរកមហន ករបេងកតរកមហន មយអចរតវបនបេងកត

[8] របយករណសេងខប លកដ

េឡង នងចះបញជ េនកនងរបេទស កមពជេដយរតមែតមនបគគលមយរបបេណណ ះ)13។

►►► េសចកតេសចកតេសចកតេសចកតអតថ ធបបយអតថ ធបបយអតថ ធបបយអតថ ធបបយេលពរងងេលពរងងេលពរងងេលពរងងចបបចបបចបបចបប េលកេលកេលកេលកទពរទពរទពរទពរ

េសចកតរពងចបបេលកទពរេនះ មនបនេឆលយតបេទនងកងវលណមយៃនកងវលនន ខងេលេទ កនងេនះមន ទងករតរមវឲយចះបញជ ជចបច ((((សមសមសមសមេមលមរតទ េមលមរតទ េមលមរតទ េមលមរតទ ៦៦៦៦))))។ អងគករលកដ េជឿជកថ ករចះបញជ ជចបចេនះ គជកររេលភសទធមនេសរភពកនងករបេងកតសមគម របសរបជពលរដឋកមពជ េដយសរែតលកខណៈហសេហតៃនករយធបេតយយ នងលកខណៈរតត រត ែដលចបបេនះបនដកេទេល រកមអងគករសងគមសវល។

ជងេនះេទេទៀត លកដមនយលថ ចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល េដយែឡកមយគមនមនភពចបចេឡយ េដយសរ រកមរដឋបបេវណឆន ២០០៧ ែដលេនកពង ែតរងចកររបកសឲយេរប ផតលនវករចះបញជ េដយសមរគចតត រពមទងផតលឲយមននវបទបបញញតត រគបរគន ចេពះរគបអងគករ ឬសថ បននតបគគលទងអស - ទងចេពះអងគករមនរកកៃរម នង អងគកររកកៃរម។ រដឋ ភបលមនទនបនផតលករពនយល ែដលគរឲយេជឿបនេនេឡយ ពមល េហតៃនភពចបចៃនករមនចបប សតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល េដយែឡក។

មរត មរត មរត មរត ៣ ៣ ៣ ៣ ែដលកណតពពវសលភពរបសចបប បចចបបននេនះ សរេសរែបបនយយសេដ េទ “អងគករមនមលដឋ នេនតមសហគមន ែដលបេងកតេនតមមលដឋ ន មនរសបតម លកខខណឌ ែដលមនែចងកនងចបបេនះ េហយេធវសកមមភពរសបចបបននជធរមន េដមបជយ គន េទវញេទមក” ែដលរតវបនេលកែលងេចញពចបប។ េនកនងភសែខមរ មរត ៦ ែដលែចងព ករេលកែលងេចញពចបប គសេដេទេល “អងគករមហជន” ជពកយែដលេគេរបេនកនងសមយ កមមយនស ឆន ១៩៨០ ែដលសេដេល “អងគកររបសរបជជន”។

េហតដេចនះ ទដឋភពសខនៃនមរតេនះ គមនចបសលស។ េត “អងគករមហជន” មន នយពតរបកដយងដចេមតច? េហយេតឃល ែដលថ “បនបេងកតេនមលដឋ ន” មននយយងដច េមតច? របសនេបសមគមកនងរសកែដលមនសមជកសថ បនកជជនជតែខមរតចជង ១១នក េតវអច ជសមគមែដលបេងកតេឡងេដយ “មនរសបតមលកខខណឌ ែដលមនែចងកនងចបប” េហយេហតដេចនះរតវបនេលកែលងេចញពចបប ែដរឬេទ? របសនេបអងគករសងគមសវលមនផលវ ករមយ រតវបនបេងកតេឡងេដយសមជកសថ បនក នងតណង មកពភម នងឃ កបែនតេធវ បណត ញ នងេធវសកមមភពករងរ ជមយអងគករមនែមនរដឋ ភបល ឬ សមពនធអងគករនន េន

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [9]

ថន កេខតត នងថន កជត េតអងគករសងគមសវលេនះបេងកតេឡង “មនរសបតមលកខខណឌ ែដលមន ែចងកនងចបបែដរឬ?

ភពរសពចរសពលែដលមនេនកនងមរត ៣ ពតជនងនេទរកករអនវតតនចបបតម ទេនងចតត នងេដយករេរជសេរ ស។ រដឋ ភបលរតវែតបញជ កឲយចបសព នយមនយ នងបញជ ក ឲយបនជកលកពវសលភពៃន រកមអងគករសងគមសវល ែដលរតវបនេលកែលងេដយចបប តមមរត៣ េដយេហតថ មរត៦ តរមវឲយសមគម ឬអងគករ មនែមនរដឋ ភបល ចះបញជ ឬចះអនសសរណៈ េដមបេធវសកមមភពេដយរសបចបបេនកនងរបេទសកមពជ។

មរត មរត មរត មរត ៩ ៩ ៩ ៩ ែដលតរមវឲយអងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងរសកទងអស ែដលេធវសកមមភព េនកនងរបេទសកមពជ រតវមនសថ បនកជនជតែខមរចនន ៣នក េនែតមនមនករែកែរប។ មរត ៨ ែដលែចងអពលកខខណឌ សរមបករចះបញជ សមគម បនកតបនថយចននសមជក សថ បនកជនជតែខមរ ែដលចបចសរមបករបេងកតសមគម ពចនន ២១នក មកេនរតម ១១ នក នងបនកតបនថយចននសមជកថន កដកនព ៧នក មកេនរតម ៥នក។ ករែកែរបដតច តច េនះេនែតរេលភេលេសរភពកនងករបេងកតសមគម នងមនបនសរមលដលបនទកៃន ដេណ រករចះបញជ សមគមកនងរសកេទ។ របសនេបសមគម ឬអងគករមនែមនរដឋ ភបល មន ចននសមជកសថ បនក ឬសមជកដកនតចជងចនន ែដលតរមវឲយមនេនះ េតអងគករ ឬសមគមទងេនះ នងេនែតតរមវឲយចះបញជ េដមបអចរបតបតតករេនកនងរបេទសកមពជែដរឬ េទ? ចបបេនះមន ចបសលសេលចនចេនះ។

លកខខណឌ តរមវលកខខណឌ តរមវលកខខណឌ តរមវលកខខណឌ តរមវ នងដេណ រករចះបញជ ដសមរគសម ញៈនងដេណ រករចះបញជ ដសមរគសម ញៈនងដេណ រករចះបញជ ដសមរគសម ញៈនងដេណ រករចះបញជ ដសមរគសម ញៈ ដចគន នងករទមទរ លកខខណឌ យង េរចនចេពះអងគករែដលចងចះបញជ ចបបេនះផតលនវដេណ រករចះបញជ ដពនយេពល។ ករចះបញជ អងគករមយ អចចណយេពលរហតដល ៤៥ៃថង ៃនៃថងេធវករងរ (ជអបបរម ចនន៩សបត ហ េដយគម នគតព ៃថងឈបសរមកជត) ឬកយរជងេនះ េបសនជមរនតរដឋ ភបលែដលមន ភរកចចេលដេណ រករ ចះបញជ េនះេដញេដលពនតយនកលភពៃនសណែបបបទ14។

លកខខណឌ លអតែដលតរមវចេពះអនកដកសណែបបបទ គជឧបសគគចមបងមយចេពះ អងគករជេរចន ជពេសសអងគករតចៗែដលមនសមជកតមតបនេគលេដករងរ នងអងគករ នន ែដលមនមលដឋ នេនតបនជនបទ15។ ដចជករតរមវកណតេលចននមនសស ែដលរតវែត មន េដមបបេងកតអងគករ (ដចែដលបនេលកេឡងខងេល) ែដលអនកដកសណែបបបទរតវភជ ប ជមយនវឯកសរយងេរចនេដមបដកជនរដឋ ភបល16 ែដលរមមន៖ លកខនតកៈ សរមបអងគករ17 េឈម ះ នងអសយដឋ នរបសសថ បនកទងអស លខតបញជ កពអសយដឋ ន េដយមនករទទល

[10] របយករណសេងខប លកដ

សគ លពេមឃ/េចសងក តៃន “ទសន កករកណត ល18” របសអងគករ របវតតរបសេងខបរបសថន កដកន អងគករ (យងេហចណសចនន៧នក កនងករណសមគម) កនងមន កពរចបប នងមនបទរបថត ទហ ៤x៦ នង (សរមបែតអងគករេរករដឋ ភបល) លខតរបកស គណនធនគរ។ កនងបរបទៃន របេទសកមពជ លកខខណឌ តរមវទងេនះ - ករបងហ ញ ពអសយដឋ ន ផតលឲយនវរបថត លខត បញជ កេចញេដយេមឃ ឬអភបលរសក - នងនឲយមនករភយខល ច កនងចេនមអនកដកសណ ែបបបទ។ (ជបែនថមេទៀត ករតរមវចេពះ “របវតតសេងខប” ៃនថន កដកន អចបញជ កបនថ រដឋ ភបលអចពនតយេផទៀងផទ តេលអនកដកសណឯកសរទងអស តមមេធយបយណមយជ មនខន - ជកររេលភេលេសរភពខងសមគម ែដលអនវតតចេពះជនរគបរប មនែមនចេពះ ែតជនទងឡយណែដលរដឋ ភបលចតទកថ សមរសបេនះេទ។)

ករយធបេតយយមយករតែថមេទៀត នងជបនទកដធងនេលអងគករ នងសមគមនន រតវ បនផតលឲយេដយលកខខណឌ តរមវរបសចបបែដលថ “សមពនធ” (ៃនអងគករេរករដឋ ភបល ឬ សមគមែដលបនចះបញជ ែដល “ចលរមសហករជមយគន េដមបេគលបណងរមមយ”) ករតវែត េធវតមរយៈដេណ រ ករចះបញជ រសេដៀងគន េនះែដរ។

(បទបបញញតតសតពសមពនធ េនកនងចបបេនះ មនភពមនចបសលស េដយរេលភសទធ នង រេលភេសរភពខងសមគម។ ភពមនចបសលសរបសចបបេនះគេនរតងថ េនេពលណ ែដលសមពនធអងគកររតវតរមវឲយចះបញជ ។ ជបែនថមេទៀត ខណៈែដលេគអនញញ តឲយអងគករ “េធវ សហរបតបតតករ េដមបអនវតតគេរមងរសបចបបណមយ” េដយគម នករបេងកតជសមពនធជផលវករ េទ គវតរមវឲយអងគករទងេនះជនដណងមករកសងមហៃផទអពកចចសហករេនះ។ វមនបន កណតពអវែដលបេងកតជ “គេរមង”19 េនះេទ។ បទបបញញតតទងេនះ េលកេឡងពលទធភពែដល អងគករពរ ឬេរចន ែដលសហករគន តមមេធយបយនន - ជឧទហរណ ករេធវសកខ សល ឬ ករេចញរបយករណ ឬេសចកតែថលងករណសរពតមនរមគន - អចរតវរងករ េចទរបកនព ករមនេគរពតមលកខខណឌ តរមវៃនចបបសតពករជនដណង ឬករចះបញជ ។20)

ជចងេរកយ គេនកនងអវែដលជករដកបនទករដឋ បលយងធងន ទងចេពះរដឋ ភបល ទងរកមសងគមសវល ែដលចបបេនះតរមវថ សមគម អងគករេរករដឋ ភបល នងសមពនធ សមគម អងគករមនែមនរដឋ ភបល ែដលមនរសបទងអស រតវែតេរៀបចសណលខតសចះ បញជ សរជថម កនងរយៈេពល៦ែខ បនទ បពចបបេនះចលជធរមន េបមនដេចនះេទពកេគនងគម ន សទធេធវសកមមភពេទៀតេទ។ អងគករមែនមនរដឋ ភបលបរេទស ែដលមនបនចះអនសសរណៈ ជ មយ រកសងករបរេទស នងសហរបតបតតករអនតរជត ដចគន េនះែដរនងរតវេរៀបចេធវេធវសណ ែបបបទ ចះអនសសរណៈែតមតង ចែណកឯអងគករបរេទសទងឡយណ ែដលមនអនសសរណៈ

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [11]

រចេហយ នងេនមនសពលភព អនវតតបនត រហតដលផតេពលកណតៃនអនសសរណៈ21។

►►► េសចកតេសចកតេសចកតេសចកតអតថ ធបបយអតថ ធបបយអតថ ធបបយអតថ ធបបយេលពរងងេលពរងងេលពរងងេលពរងងចបបចបបចបបចបបេលេលេលេលកកកកទពរទពរទពរទពរ

មរត មរត មរត មរត ១០ ១០ ១០ ១០ ដលមរត ដលមរត ដលមរត ដលមរត ១៤១៤១៤១៤ រកសទកេនដែដលេដយមនមនករែកែរប។ ខណៈេពលជ មយគន េនះ មរតមយចនន រតវបនែកែរប េហយែដលករែកែរបេនះេធវឲយ លកខខណឌ នងដេណ រ ករៃនករចះបញជ កនែតមនបនទកធងនធងរេឡង នងេពេពញេទេដយភពេរគះថន ក។

ជឧទហរណ មរត មរត មរត មរត ១៥១៥១៥១៥ ៃនេសចកតរពងចបបេលកទពរ បងហ ញថ អងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងរសករតវែតរបគលលខតរបកសគណនធនគរ កនងអឡង៣០ៃថង ៃនៃថងេធវករបនទ ប ពទទលបនេសចកតជនដណងពករចះបញជ ។ េសចកតរពងចបបេលកទពរេនះ ឥឡវមនែចង យងជកលកថ ករខកខន មនបនរបគលលខតរបកសគណនធនគរេនះ នងរតវលប េឈម ះរបសអងគករេនះេចញពបញជ វញ េហយេហតដេចនះ ររងអងគករេនះ ពករចះបញជ ជនត បគគល (សមេមល មរត ១៧ នង១៨)។

េលសពេនះេទេទៀត កនងេសចកតរពងចបបេលកទមយ មនមរត ១៨ ែដលផតលឲយមន នវដេណ រដមនករតសរបអចបតងតវបន េដមបេរបរបសេនកនងសថ នករណ ែដលសមគម ឬ អងគករមនែមនរដឋ ភបល ខកខនកនងករបេពញតមលកខខណឌ តរមវៃនករចះបញជ ។ មរត ១៨ ចស ែចងថ រកសងមហៃផទេធវលខតជនដណងជលយលកខអកសរ េទឲយអនកដកពកយអពខលម សរមនទនសមរសបែដលមនេនកនងសណែបបបទរបសពកេគ នងអនញតឲយអនកដកពកយ ស េធវករែកតរមវ ខលមសរមនទនសមរសបេនះ កនងរយៈេពល៤៥ៃថង ។ ដេណ រករសរមបេធវ ករបតងតវដមនករតេនះ រតវបនដកេចញទងរសង ពេសចកតរពងចបបេលកទពរ។ េនេពល ែដលសមគម ឬអងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងរសករតវបនបដេសធករចះបញជ ឬករចះបញជ េឡងវញ េសចកតរពងចបបេលកទពរ មនបនផតលជមេធយបយកនងបតងតវចេពះេសចកត សេរមចេនះេទ។

តមមរត១៧ នេពលេនះ គរកសងមហៃផទ មនេពលេវល ៩០ៃថង ៃនៃថងេធវករ (េន កនងេសចកតរពងេលកទមយ មនែតរយៈេពល ៤៥ៃថងៃនៃថងេធវករ) េដមបពនតយសណលខត នង សេរមចរពមទទល ចះបញជ នងចះបញជ េឡងវញរបសសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលកនង រសក។ ករែកែរប េនះអចអនញតឲយរកសងមហៃផទេរបរបសករយធបេតយយ េដមបជេលស កនងករមនអនញញ តឲយសមគម ឬអងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងរសកថមៗ មនរបតបតតករ េហយ នងផអ កដលកចចរបតបតតករ របសសមគមែដលមនរសប រហតដល១៨ សបត ហៃនៃថងេធវករ

[12] របយករណសេងខប លកដ

កនងអឡងេពលែដលករចះបញជ កពងែតរតវបន សេរមចរពមទទល (ែដលវមនរយៈេពលជត ៦ែខ របសន េបគតទងៃថងឈបសរមកផង)។ រយៈេពលដយរេនះកនែត ជបញហ ជពេសស េដយសរករខវះដេណ រករបតងតវ នងរតែតមនបញហ បែនថមេទៀត េបពនតយ មរត៥៥ ែដល បញជ កថសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលែដលមនរសប រតវែតដកពកយសចះបញជ មតង េទៀត កនងរយៈេពល៣៦៥ ៃថងៃនៃថងេធវករចប ពេពលចបបេនះចលជធរមន (បនែកែរបព ១៨០ ៃថងៃនៃថងេធវករែដលបនកណតកនងេសចកតរពងចបបទេលកមយ)។ សមគម នងអងគករមនែមន រដឋ ភបលកនងរសកមយចនន អចនងមនមនលទធភពកនងករេរៀបច បេពញសណែបបបទែដល ចបចទងេនះភល មៗបនេទ បនទ បពចបបេនះរតវបនរបកសឲយេរប។ របសនេបពកេគរងច ដលេទរយៈេពល ៧ ឬ ៨ែខ េហយេនេពលែដលរយៈេពល ៣៦៥ៃថង រតវផតកណតេនះនងរតវ បនគតថ ពកយសរបសពកេគនងេនកពងែតរងចករសេរមចចះបញជ េនេឡយ។ ដេចនះេតពក េគអចបនតរបតបតតករករងរបនេទេនខណៈេពលែដលករចះបញជ កពងែតសថតកនងកររងច េសចកតសេរមច? ចបបេនះមននយមនចបសលសេលចនចេនះ។ េតសមគម នងអងគករមន ែមនរដឋ ភបលកនងរសកែដលមនមលដឋ នេនតមេខតតនន អចនងមនលទធភព ចណយ េពលេវលចបចដេរចនៃរកែលង េនកនងទរកងភនេពញ េដមបេរៀបចសណែបបបទរបសពកេគ នងេធវករជមយ រកសងមហៃផទេដមបចះបញជ ឬចះបញជ សរជថម ែដរឬេទ?

េនទបញច ប រដឋ ភបលរតវែតធនថ សមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល ែដល

បេងកតថម រតវបនអនញតឲយរបតបតតករ កនងេពលែដលកពងែតរងចករយលរពមចះបញជ ដច ែដលរដឋ ភបលអនញតឲយដល រកមហនឯកជននន តមមរត ២៦ ៃនចបបែដលបនែកែរប ឆន ១៩៩៩ សតពវធនពណជជកមម នងករចះបញជ ពណជជកមម។

មរត ១៩ ដលដលដលដល មរតមរតមរតមរត ២៧ រគបរគង ករចះបញជ សមពនធសមគម នងអងគករមនែមន រដឋ ភបល។ េនកនងេសចកតរពងចបបេលកទពរ នយមនយ “សមពនធ” រតវបនបតរពមរត ៤ េទ កនងមរត១៩ វញ នងឥឡវេនះមនបញច លឃល ថ សមពនធសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល ទងអសរតវែតចះបញជ ។ សមពនធ េនែតរតវបនកណតនយមនយថ ជសមគម ឬអងគករមន ែមនរដឋ ភបល ែដលបនេរៀបចចងរកងគន ជសមពនធកនងេគលបណងរមណមយេដមបបេរមផល របេយជនសធរណៈ។ េសចកតរពងចបបេលកទមយ បនបញជ កថសមពនធ អចរតវបនេរៀបច ចងរកងេឡង ែតរវងសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងរសក ដេចនះ អងគករមនែមនរដឋ ភបលអនតរជត រតវបនផតេចញពករចលរមជមយនងសមពនធកនងរសក។ មរត មរត មរត មរត ២១២១២១២១ ៃន េសចកតរពងចបបេលកទពរ ឥឡវេនះ អនញតឲយអងគករមនែមនរដឋ ភបលអនតរជតចលរម សមពនធជមយនងសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងរសក ែតេទះបជយងណកេដយ

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [13]

កអងគករមនែមនរដឋ ភបលអនតរជត មនអចដកនសមពនធបនេទ។

ករផតលអណករផតលអណករផតលអណករផតលអណចេរចនហសដលមរនតរដឋ ភបលៈចេរចនហសដលមរនតរដឋ ភបលៈចេរចនហសដលមរនតរដឋ ភបលៈចេរចនហសដលមរនតរដឋ ភបលៈ ករផសចលគន ៃនករដកកហតេល េសរភពខងសមគម នងលកខខណឌ តរមវសរមបករចះបញជ េដយចបបេនះ គជកររបគលនវ អណចដទលទលយ ដលរកសងននរបសរដឋ ភបលមនសមតថកចចខងករចះបញជ ។ (កនង ករណៃនសមគម អងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងរសក នងសមពនធសមគម នងអងគករមនែមន រដឋ ភបលកនងរសក ករចះបញជ គជសមតថកចចរបសរកសងមហៃផទ។ ចេពះអងគករមនែមនរដឋ ភបលបរេទស គរកសងករបរេទស នងសហរបតបតតករអនតរជត ែដលរតវបនរបគលអណច ឲយ េដមបេធវេសចកតសេរមចេលសណែបបបទចះអនសសរណៈជមយរដឋ ភបល េដមបរបតបតតករ ករងរកនងរបេទសកមពជ។) ដចជករកតសគលពមនៗមក ចបបមនមនែចងអព សទធបតងតវ ចេពះេសចកតសេរមចែដលេធវេឡងេដយរកសងទងេនះេទ ែដលអណចរបសរកសងទងេនះ មនរមទងករសេរមចេលករចះបញជ ៃនសណែបបបទ នង ករបញជ ឲយមនករផអ កសកមមភព ៃនអងគករែដលបនចះបញជ 22។

អវែដលជកររពយបរមភបផតេនះ គចបបេនះ ខវះខតមលដឋ នចបសលស ចេពះករ បដេសធករចះបញជ សមគម ឬអងគករេរករដឋ ភបល។ េហតេនះ មនមនផតលឲយមននវករ ករពរ េដមបទបសក តករេធវេសចកតសេរមចែដលមនលកខណៈបពនេដយរកសងទងេនះេទ។ សមបែតសណែបបបទមនរតវបនបដេសធទងរសងកេដយ កលកខខណឌ តរមវជេរចន សរមប ករចះបញជ បនផតលដលមរនតនវវសលភពមយកនងករសេរមចថ សណែបបបទមនមនលកខ- ខណឌ េពញេលញតមករតរមវមយេនះ ឬកមយេនះ ែដលេកតេទជេរឿងពនយេពល េហយ ែដលជករគរមកែហង នងេធវឲយពកេគមនកររែរក កនងករបនតដេណ រករៃនសណែបបបទ របសពកេគ (ជពេសសចេពះរកមែដលមនមលដឋ នេនតមេខតត ែដលគម នមេធយបយេដមប េធវដេណ រញកញបមករជធនភនេពញ)។ មរនតអចនងេធវេរឿងេនះ មនែមនែតសរមបេហតផល នេយបយ នងេដមបផតេចញនវអងគករនន ែដលមនែមនជករេពញចតតរបសរដឋ ភបល បេណណ ះេទ ែតកេដមបជរតទររបកសណកពអនកដកសណែបបបទផងែដរ23។

កងវលជពេសសគថ ចបបបនឲយអណចដលរកសងមហៃផទ េដមបកណតេលបញហ ផលវ ចបប នងធមមនញញភព ទកទងនងសណែបបបទសចះបញជ របសអងគករ24។ ចណចេនះ គេបកផលវ ឲយមនកររេលភ នងផតលនវអណចខងពនតយនតយនកល េទដលរកសងមហៃផទ ែដលវមន សមរសបទលែតេសះសរមបរដឋែដលអះអងពករេគរព ករែបងែចកអណចទងបដច េដយែឡកពគន ។

េរកែតព មនបនផតលឲយតលករ េដមបរតតពនតយតមផលវតលករេលករចះបញជ ចបប

[14] របយករណសេងខប លកដ

េនះកនយយែបបរពលៗដលតលករថ អចបងខឲយផអ ក ឬរលយ អងគករកនងរសក នងអងគករ បរេទស (នងបនកណតពអវែដលនងេកតេឡងចេពះរទពយសមបតតរបសអងគករ)25។ វមនបន ែចងអពមលដឋ នអវែដលផតលឲយមនចណតករេនះេទ។ ភពមនចបសលសេនះ េលកេឡងនវ េរគះថន កយងពតរបកដ ែដលបទបបញញតតេនះអចរតវបនេរបរបសេដមបបទអងគករ េពលមន សេណ រេទតលករពរដឋ ភបល េរកមេលសថអងគករបនរបរពតតអេពមនរតមរតវ។26

កររពយបរមភចេពះេហតផលដចគន េនះែដរ គរបេយគមយេទៀត ែដលផតលឲយរកសង មហៃផទ ឬរកសងករបរេទស នងសហរបតបតតករអនតរជត អចចតវធនករតម “ចបបជធរ មន” ចេពះអងគករេរករដឋ ភបល ែដលរតវបនពចរណថ អនវតតមនរតមរតវតមលកខនតកៈ ឬ អនសសរណៈជមយរដឋ ភបល27។ វកមនចបសលសថេតវេយងចបបមយណេទ ឬកថអវ េទ ែដលបេងកតបនជកររបរពតតេលមសនងលកខនតកៈ ឬអនសសរណៈ។ េដយសរែតទហៃន ពតមន ែដលតរមវឲយមនសរមបលកខនតកៈរបសអងគករ វមនេរគះថន កចេពះបញហ ខសឆគង បនតចបនតច េកតេចញពលកខនតកៈ ែដលអចរតវបនេរបរបសេដយរដឋ ភបលេដមបចតវធនករ តមផលវចបប ផអ ក ឬបទអងគករ។

►►►េសចកតេសចកតេសចកតេសចកតអតថ ធបបយអតថ ធបបយអតថ ធបបយអតថ ធបបយេលពរងងេលពរងងេលពរងងេលពរងងចបបចបបចបបចបបេលកេលកេលកេលកទពរទពរទពរទពរ

េសចកតរពងចបបេលកទពរ មនបនេឆលយតបចេពះកងវលខងេលេទ។

ជអទ¶ មរត មរត មរត មរត ១៣១៣១៣១៣ ែដលកណតព ៃថលអករ ចះបញជ រកមអងគករសងគមសវល ែដលេនែត មនរសពចរសពល។ មរតេនះរគនែតែចងថ ៃថលអករចះបញជ “រតវកណតេដយ របកសអនតរ រកសង រវងរដឋមរនតរកសងមហៃផទ នងរដឋមរនតរកសងេសដឋកចច នងហរញញវតថ។” ៃថលអករចះបញជ គជែផនកមយយងសខនៃនចបបេនះ េហយគរែតរតវបនយកមកពភកសជសធរណៈ េដមប ធនថ ទរមងៃថលអករ ឆលះបញច ងនវសថ នភពរបសរកមអងគករសងគមសវលែដលជសថ បបនមន រកផលកៃរម។ េលសពេនះេទេទៀត រកមអងគករសងគមសវលជេរចន មនថវករតចតច ដេចនះ ករកណត ៃថលអករខពស អចនងេធវឲយបះពលយងពតរបកដដលរបតបតតកររបសពកេគ។

យងេហចណស ចបបេនះគរែតមនេគលករណែណនចបសលសពរេបៀប ែដលៃថល អករ នងរតវកណតេឡង េដមបទបសក តកររេលភឆនទ នសទធេដយមរនតៃនែផនកនតរបតបតត ែដលជអនកេធវករកណត អពៃថលអករ េនេពលេរកយ។

លកខខណឌ តរមវឲយេផញរបយករណជករបពនៈលកខខណឌ តរមវឲយេផញរបយករណជករបពនៈលកខខណឌ តរមវឲយេផញរបយករណជករបពនៈលកខខណឌ តរមវឲយេផញរបយករណជករបពនៈ ចបបដកករទមទរជកហតដរជល ហសេហតេលអងគករេរករដឋ ភបល នងសមគម ឲយេផញរបយករណជនរដឋ ភបល។ កតរមវឲយ

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [15]

ដកជនរបយករណរបចឆន េទរកសងមហៃផទ នងរកសងករបរេទស នងសហរបតបតតករ អនតរជត នងមនរបយករណហរញញវតថ សរមបឲយរកសងេសដឋកចច នងហរញញវតថ ឬអជញ ធរសវន កមមជតរតតពនតយ នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល សមគមកនងរសក ឬអងគករេរករដឋ ភបល បរេទសរតវែតជនដណងដលរដឋ ភបល េនេរៀងរលេពលែដលមនករបតរេឈម ះ ករេធវ វេសធនកមមលកខនតកៈ ករផល សបតរទសន កករ ឬករផល សបតរ ឬបញឈបបគគលក សមជក ឬេមដក ន28។ អងគករ សមគម រតវែតជនដណងដលអជញ ធររកង ឬេខតត េបសនជមនេបកសខ សន កករ “ឬេធវសកមមភព” កនងរជធនភនេពញ ឬតមេខតត29។ (ចនចេនះជករេបកផលវមយឲយមន ករតរមវឲយអងគករ សមគម រយករណេទអជញ ធរមលដឋ ន រលេលក នងរលេពល ែដលពក េគេទកនទកែនលង ណមយេដមបេធវសកមមភពណមយ។)

►►► េសចកតអេសចកតអេសចកតអេសចកតអតថ ធបបយតថ ធបបយតថ ធបបយតថ ធបបយេលពរងងេលពរងងេលពរងងេលពរងងចបបចបបចបបចបប េលកទពរទពរទពរទពរ

ករផល សបតរជអវជជមនមយេនះគថ មរត មរត មរត មរត ៤៤៤៤៤៤៤៤ ៃនពរងងចបបេលកទពរ ែលងបញជ កព

ភពចបចសរមបសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងករជនដណងេទរកសងមហៃផទ េនេពលផល សបតរ បញច ប ឬបញឈបបគគលកេទ។ េទះបជយងណកេដយ វេនែតែចងថ រកសងមហៃផទរតវែតទទលបនករជនដណងជលយលកខអកសរ របសនេបមនករផល សបតររប ធន ឬថន កដកន អងគករ។

តរមវករៃនករផតលរបយករណទងអសមនកណតកនងមរត មរត មរត មរត ៤៦៤៦៤៦៤៦ េនដែដល រមទង កតពវកចចដកជនរបយករណសតពសកមមភពរបចឆន សថ នភពថវក នងែផនករសកមមភព របចឆន ែដលបនេរគងទក េទកនរកសងមហៃផទ ឬរកសងករបរេទស នងកចចសហរបត បតតករអនតរជត នងរកសងេសដឋកចច នងហរញញវតថ នងរកសងពកពនធនន េនដណចែខកមភៈ។

ករែកែរបេនកនងមរតមរតមរតមរត៤៨ ៤៨ ៤៨ ៤៨ ជមរតែដលនយយសេដេទេលសទធរបសរកសងហរញញវតថ

កនងកររតតពនតយរបយករណសថ នភពហរញញវតថ បនេធវឲយវសលភពៃនមរតេនះមនចបស លស។ មរតេនះែចងថ រកសងអចរតតពនតយរបយករណសតព សថ នភពហរញញវតថរបស “សមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលដចមនែចងកនងមរត ១០ ជពក ២ ៃនចបបសតព សវនកមម ៃនរពះរជណចរកកមពជ”។ បែនតមរត១០ កនងចបបសវនកមម បនែចងថ វអនវតត បនែតចេពះសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងរសក ែដលទទលបន “ជនយហរញញវតថ ពរដឋ ភបល េនកនងទរមងៃនករអនញញ តឲយរចពកតពវកចចពនធគយ ពនធេលរបកចណល នង ទរមងពនធ របេភទេផសងេទៀត រពមទងសទធនងផលរបេយជនេផសងៗ មនរតវបនផតល ឲយេដយ

[16] របយករណសេងខប លកដ

ចបប។ មរតមរតមរតមរត៤២ ៤២ ៤២ ៤២ ៃនៃនៃនៃនចបបសតពអងគករមនែមនរដឋ ភបលែចងថ រកមអងគករសងគមសវលអច

“េសនសនចលសមភ រៈ េរគឿងបរកខ រចបចសរមបេរបរបសរសបតមគេរមង នងកមមវធករងរ របសខលន េដយពនធ នងអករេលករនចល ជបនទករបសរដឋ នងតមករសេរមចរបសរជរដឋ ភបល”។ ពនធនងអករ េរៀបរបបែបក កនងមរត ៤២ នងរតវ ផតលឲយតមឆនទ នសទធរបសរជ រដឋ ភបល េនះវែសតងឲយេឃញថ ខែចងអពសវនកមមៃន មរត ៤៨ រតវអនវតតបនែតេនេពល ណែដលអងគករសងគមសវលណមយ ទទលបនផលរបេយជនែបបេនះបេណណ ះ។ បែនត ភស េនកនងមរត៤៨ មនលកខណៈដចខត េដយបញជ កថ រកមអងគករសងគមសវលទងអសនង រតវបនេធវសវនកមម។ រជរដឋ ភបល គរែតបញជ កឲយចបសេនកនង មរត ៤៨ េដមបឲយមរតេនះ រសបនងចបបសតពសវនកមម។

ករដកកហតេលអងគករេរករដឋ ភបលបរេទសៈករដកកហតេលអងគករេរករដឋ ភបលបរេទសៈករដកកហតេលអងគករេរករដឋ ភបលបរេទសៈករដកកហតេលអងគករេរករដឋ ភបលបរេទសៈ អងគករេរករដឋ ភបលបរេទសរបឈម នងករដកកហតននេរកមចបបេនះ រមមនករតរមវឲយពកេគរតវែតមនករគរទព (នងមន កចចរពមរពងជមយ) សថ បនរដឋ ភបល មននងដកពកយសចះអនសសរណៈជមយ រកសង ករបរេទស នងសហរបតបតតករអនតរជត។ សហករជចបចជមយរដឋ ភបល គជករតរមវ សរមបអងគករេរករដឋ ភបលបរេទសែដល “រតវសហករជមយរកសង ឬសថ បនរបស [រជរដឋ ភបល] េនេពលេរៀបចែផនករគេរមង អនវតត រតតពនតយ នងករបកសរប នងវយតៃមល លទធផលសកមមភព ែដលបនអនវតតរចេហយ”។ អងគករេរករដឋ ភបលបរេទស កតរមវឲយមន នងបនតសពលភពៃនអនសសរណៈជមយរដឋ ភបលេរៀងរលមយេទបឆន ែដលរបសទធភព របសវ គមនតមរយៈករចះអនសសរណៈេឡងវញជេទៀងទត30។ បទបបញញតតទងេនះទនងជ នងនឲយមននេយបយកមមយងសេមបមេលជនយបរេទស េហយអងគករមនែមនរដឋ ភបល បរេទសមយចនន - ដចជអងគករទងឡយណែដលមនបណងេធវករជចមបងជមយៃដគ សងគមសវលកនងរសក ជជងជមយរដឋ ភបល េដមបេលកកពសសមតថភពពកេគ - អចនងរតវ បដេសធករអនញញ តេលកចចរបតបតតកររបសខលន។ ដចែដលអនកជនញករអនតរជតមយរកម ខងចបបមនរកផលចេណញ េធវអតថ ធបបយថ “ករចះបញជ អងគករេរករដឋ ភបលបរេទសអច រមរតេទេដយករពនយេពល នងេរកមករេធវេសចកតសេរមចចតតេទតមគនតៃនជនណមន ក

េដយបពន នងមនលកខណៈនេយបយ”31។

►►► េសចកតេសចកតេសចកតេសចកតអតថ ធបបយអតថ ធបបយអតថ ធបបយអតថ ធបបយេលពរងងេលពរងងេលពរងងេលពរងងចបបចបបចបបចបបេលកទពរទពរទពរទពរ

មរត មរត មរត មរត ៣៣៣៣៣៣៣៣ រតវបនែកែរប ែដលតរមវឲយអងគករមនែមនរដឋ ភបលអនតរជតរតមែត

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [17]

“េធវករពភកសឯកភព” ជមយរកសងែដលជៃដគរ ជជងករចះកចចរពមេរពៀងេលគេរមង ឬកមមវធជនយនន” នងែលងែចងចបសថ ករពភកសទងេនះ រតវែតេធវេឡង ជមយនងថន ក ដកនរបសរកសង។

ករតរមវឲយផតលរបយករណ សរមបកចចសហរបតបតតកររវង អងគករមនែមន

រដឋ ភបលបរេទស នងរកសង ឬជមយអជញ ធរដៃទេទៀត មនភពេមងមតតចតច។ អងគករ មនែមនរដឋ ភបលបរេទស ឥឡវេនះរតវជនដណងែតរកសង ឬសថ បនរដឋ ភបល ែដលជៃដគរ របសនេបពកេគអនវតតគេរមង ឬកមមវធជនយ ជជងករជនដណងផងែដរេទដលសលរកង ឬសលេខតតពកពនធ។

---- Ā◦łť ĕΒĕʼnũďijЊĀ◦łť ĕΒĕʼnũďijЊĀ◦łť ĕΒĕʼnũďijЊĀ◦łť ĕΒĕʼnũďijЊ

េសចកតរពងចបបមនរសបតមបទដឋ នអនតរជតេទ។ ចេពះចណចពសត រអវខលះៃនបញញតត នន របសចបបេនះែដលរេលភបទដឋ នអនតរជត សមេមលេយបល េលេសចកតរពងចបបសតព សមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល របសរពះរជណចរកកមពជ េដយមជឈមណឌ ល អនតរជតសរបចបបមនរកផលចេណញ (ICNL) ែដលបនេធវករងរេលគេរមងកែនទរមងចបប សងគមសវលេនកនងរបេទសេរចនជង១០០។ ជពេសស េសចកតរពងចបបខកខនមនេគរព តមបទបបញញតតសតព េសរភពខងសមគម ែដលមនែចងកនងកតកសញញ អនតរជតសតព សទធពលរដឋ នងសទធនេយបយ ែដលរបេទសកមពជបនផតលសចច បន។

តមករពតជកែសតង េសចកតរពងចបបេនះមនេទេដយសញញ សគលជេរចន ថជ ចបបគបសងកតេលអងគករេរករដឋ ភបល ែដលចបបរបេភទេនះរតវបនេរបរបសេដយ របប មនរបជធបេតយយ េនជវញពភពេលក េដមបរតតរតសងគមសវល។ កនងឆន ២០០៤ តណង ពេសសរបសអគគេលខធករអងគករសហរបជជតខងអនកករពរសទឋមនសស េលករស ហណ ជឡន បនេលកយកមកបងហ ញនវបញហ ជទេទៃនចបបែដលមនលកខណៈគបសងកតរេបៀបេនះ ែដលរមមនៈ

� នតវធចះបញជ មនលកខណៈសមរគសម ញែដលមនជករចបច នងមនរយៈេពលែវង � ដកកហតេលករបេងកតបណត ញ � ករបដេសធករចះបញជ េដយមនសមរសប � ឯករជយភពមនែដនកណតៃនអជញ ធរខងករចះបញជ � រដឋពនតយពចយេល នងេរជៀតែរជកចលកនង ករងររគបរគង ទសេដ នងសកមមភពរបស

[18] របយករណសេងខប លកដ

អងគករ � យរយតមផលវរដឋបល នងផលវតលករ32។

បញហ ទងអសេនះ នងវធនករគបសងកតដៃទេទៀត អចនងេចញជលទធផលពករ អនមតេលេសចកតរពងចបបអងគករេរករដឋ ភបលេនះ េនកមពជ។ េហយវនងមនសភពខល ង ែថមេទៀត េដយសរថរបេទសេនះមននវកតត ទងអស ែដលតណងពេសសៃនអគគេលខធករ អងគករ សហរបជជតបនេលកេឡងថជកតត ែដលអនញញ តឲយេកតមនេឡងនវអេពហងស េលអនកករពរសទធមនសស៖

� ភពេខយយរបសចបប នងរបសនតវធខងផលវចបប � សមតថភព នងឯករជយភពរបសតលករ េនមនករត � ខវះខតសមបជញញៈ ឬករទទលខសរតវ កនងចេនមអជញ ធរមលដឋ ន ចេពះករេគរពបទដឋ ន

សទធមនសសអនតរជត នង

� ភពេខសយ កនងចេនមសងគមសវល។

---- Ю₤ş˝ʼnБ₤ĕöЊłť ĕ Ю₤ş˝ʼnБ₤ĕöЊłť ĕ Ю₤ş˝ʼnБ₤ĕöЊłť ĕ Ю₤ş˝ʼnБ₤ĕöЊłť ĕ ĕЊ₣ΒĕЊ₣ΒĕЊ₣ΒĕЊ₣ΒĕН⅜₤ĕчĕН⅜₤ĕчĕН⅜₤ĕчĕН⅜₤ĕчşН₣ЮŪŁŎşН₣ЮŪŁŎşН₣ЮŪŁŎşН₣ЮŪŁŎ

េសចកតរពងចបបេនះសវះែសវងេដមបដកយកអកសរ [កនងនយជភសរអងេគលស] “N” េចញ ព “NGOs” ឬ [កនងនយជភសរែខមរ] “មនែមន” េចញព “អងគករមនែមនរដឋ ភបល” ែដលនងេធវ ឲយអងគករមនែមនរដឋ ភបលនន [NGOs] កល យេទជអងគកររដឋ ភបលយងរបសទធភព។ េសចកតរពងចបបទពរេនះមនកហសដែដលៗ។ ចបបេនះ បនេមលរលង េលរគបេគលគនត សតព អងគករមនែមនរដឋ ភបល សមគម នងតអងគសងគមសវលដៃទេទៀត ជគនតែដលថពកេគ េធវករងរេដយឯករជយ នងមនគររតវបនរតតរតេដយរដឋ ភបល ថ ពកេគមនអចរតវបន បងខតបងខឲយសហករជមយរដឋ ភបល (ជជងេដយករេរជសេរ ស) នងថពកេគគរែតរតវបន ករពរពករយរយ នងករដកកហតេដយរេលភបពន េល សកមមភពរសបចបបរបសខលន។

វជភសតតងបងហ ញថ ចបបេនះមនេគលបណងេដមបបេងកតជឧបសគគដលករចះបញជ សមគម នងអងគករេរករដឋ ភបល េធវឲយពកេគចណយេពលេវល នងធនធនេរចនកនងដេណ រ ករមយដសមរគសម ញ េហយែដលេបកផលវឲយមរនតរដឋ ភបល េធវេសចកតសេរមចតមទេនងចតត នង គម នតមល ភព ជជងករពរងងដលសងគមសវល។ េសចកតរពងចបបេលកទពរេនះមនេដះ

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [19]

រសយបញហ េនះេទ េហយវអចនងេធវឲយបញហ កនែតអរកកេទៗ។

តមរយៈករែសវងរកករដកកហតេលេសរភពខងសមគម នងដកបញជ ឲយរកមសងគម សវល ទទលខសរតវចេពះមខរដឋ ភបល ជជងចេពះរបជពលរដឋែដលពកេគមនភរកចចេធវ ករបេរ ចបបេនះនងេធវឲយសហគមននរបសកមពជ កនែតសថតេនដចឆង យ នងគម នអណច។ វនងេធវឲយអនកទងឡយណែដលកពងែតេធវករេនករតមលដឋ នមនកររបឈមចេពះរបងករយធបេតយយ នងមនេរគះថន កជខល ងពករយរយ ករគរមកែហង ឬអេពអរកកជងេនះ មនដចជ អនកែដលរតវបនចតថ េចញមខជងេគកនងករអភវឌឍសហគម។

គររតវចងចថ េសរភពខងសមគម ករបេញច ញមត នងកររបមលផត កនងរបេទស កមពជ រតវបនដកកហតជខល ងរចេទេហយ ជពេសសេនឯករតសហគម។ អនកភមមន សេលងពត របកដដតចតចបផតេល បញហ ែដលបះពលសខមលភព នងករអភវឌឍនរបស ខលន េហយអងគករមនែមនរដឋ ភបល នងរកមដៃទេទៀតែដលសវះែសវងេធវករងរជមយអនកភម េលបញហ ទងេនះ កមនសលផលវតចតចេដមបេធវករងរែដរ។ នរណមន កែដលេគអចដងបនថ ជអនកបងកបញហ ដលមរនតមលដឋ ន ឬមរនតរដឋ ភបល នងរតវរបឈមនងករេធវទកខបកេមនញ ែដល រមមនករចបខលន នងករឃខលន ឬករបភតបភយ នងអេពហងស។ េសចកតរពងចបបរតវែតបន ពនតយ វយតៃមល កនងបរបទេនះ។

ΒĕН⅜ΒĕН⅜ΒĕН⅜ΒĕН⅜₤₤₤₤ĕчĕчĕчĕч

� រដឋ ភបលគរែតធនថករចះបញជ ណមយរបសរកមអងគករសងគមសវល(េរកមចបបេនះឬចបបេផសងេទៀត) គជករសមរគចតត នងមនែមនជករដកកហត។ ករចះបញជ េដយសមរគចតត គជលកខខណឌ ចបចកនងករធនថ ចបបេនះេគរពដល សទធមនេសរភពកនងករបេងកត សមគម កររបមលផត នងករបេញច ញមត របសរបជពលរដឋែខមរ េរកមរដឋធមមនញញ នងសនធ សញញ អនតរជត។

� េនខណៈេពលែដលចបបសតពអងគករមនែមនរដឋ ភបល រតវបនអនមត រជរដឋ ភបលគរែត ទបចតតបញឈបករចបខលន ករចបដកពនធនគរ នងករកតេទសរពហមទណឌ េលតណង សហគមន នងរបជពលរដឋដៃទេទៀតែដលេរបរបសសទធរបសពកគតរសបចបប កនងករ បេញច ញមតេដយេសរ ករបេងកតសមគម ឬកររបមលផត េបេទះបមនបនចះបញជ េយងេទ តមចបបកេដយ។

� េដយេយងេទតមករេចញផសយេសចកតរពងចបបេលកទមយ រដឋ ភបលបនេរៀបចកចច

[20] របយករណសេងខប លកដ

របជពេរគះេយបលជមយនងសងគមសវល។ ករេចញផសយេសចកតរពងចបបេលកទពរ បងហ ញឲយេឃញថកចចរបជពេរគះេយបលទងេនះមនមនផលរបេយជនទលែតេសះ។ រដឋ ភបលទនងជ “េធវពត” បងហ ញពកចចសហរបតបតតករ នងករចលរម ែដលមនេមល េឃញែតពខងេរក។ េដមបផលរបេយជនៃនករចលរមឲយរបកបេដយតមល ភព នងែបប លទធរបជធបេតយយ រជរដឋ ភបលគរែតេរៀបចនវកចចរបជពេរគះេយបល របកបេដយ អតថនយ េនថន កេខតត នងថន កជត េលេសចកតរពងចបបេនះ រមទងពនតយេមលថ េតចបប ែបបេនះ ជករចបចែដរឬេទ េហយេបជករចបចែមន េតមនករករពរអវខលះ នងផល របេយជនអវខលះ ែដលចបបរតវែចងសរមបអងគករែដលេធវករងរ េដមបផលរបេយជន សធរណៈ។

� មនេពល មនកចចរបជពេរគះេយបលនេពលអនគត រដឋ ភបលគរែត បញជ កឲយបនចបស ពតរមវករកនងករមនចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល េដយែឡកេដយ េហតថ រកមរដឋបបេវណឆន ២០០៧ ែដលេនកពងែតរងចកររបកសឲយេរប មនផតលឲយនវ ករចះបញជ េដយសមរគចតត រពមទងផតលឲយមននវបទបបញញតតរគបរគន ចេពះរគបអងគករ ឬសថ បននតបគគលរសបចបបទងអស - ទងចេពះអងគករមនរកកៃរម នងអងគកររកកៃរម។ មកទលេពលេនះ េហតផល ចមបងែតមយគតរបសរជរដឋ ភបលសរមបករមនចបបេនះគ េផតមេចញពកររពយបរមភចេពះចននេរចនៃនរកមអងគករមនែមនរដឋ ភបល េនកនងរបេទស កមពជ នងកររបកសអះអងថេដមបទបសក តអេពេភវកមម។ ករបងហ ញ ពេគលបណង ចបសលសេនះ នងអនញតឲយសធរណៈជនវយតៃមលបន ថេតមរតនមយៗៃនចបប េនះពតជបេរមដលផលរបេយជនសធរណៈ រសបចបបេនទបផត។

1 េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលៈ សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង របយករណសេងខបលកដ ែខធន ឆន ២០១០ អចចលេមល http://www.licadho-cambodia.org/reports.php?perm=150&pagenb=&filter=-1) 2 សមេមល ឧទហរណ របក ចនថល “របេទសកមពជរងកររៈគនេលករបនបងមនចបបអងគករមនែមនរដឋ ភបល” រ ទរ ៃថងទ២៤ ែខកមភៈ ឆន ២០១១ 3 េលកថមស មលរ “ករជែជកពចបបសតពអងគករមនែមនរដឋ ភបលមនទនបញច បៈ សហរដឋអេមរក” កែសតភនេពញបសត¶ ៃថងទ២៣ ែខកមភៈ ឆន ២០១១ 4 ករពេរគះេយបល” រមមនៈ េនៃថងទ១០ ែខមករ -ពេរគះេយបលថន កជតេនសណឋ គរ កបឌយណ។ េនៃថងទ២១ ែខមករ កចចរបជរវង តណងរកសងមហៃផទ នងតណងអងគករមនែមនរដឋ ភបលេនករយលយរកសងមហៃផទ។ េនៃថងទ២៣ ែខកមភៈ កចចរបជមយរពក រវងតណង អងគករមនែមនរដឋ ភបលជបន នងតណងរកសងករបរេទស នងកចចសហរបតបតតករអនតរជត នងនេពលរេសៀល មនកចចរបជរវងតណងអងគករ មនែមនរដឋ ភបល នងរកសងករបរេទស នងកចចសហរបតបតតករអនតរជត។ េនៃថងទ២៩ ែខមន កចចរបជរវងតណងអងគករសងគមសវល នងរកសង មហៃផទ នងរកសងករបរេទស នងកចចសហរបតបតតករអនតរជត េនករយលយរកសងមហៃផទ។ 5 របយករណសេងខបេនះ ែផអកេលចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល (េសចកតរពងដបង) ែដលបនេចញផសពវផសយេដយរកសងមហៃផទ េនៃថងទ១៥ ែខធន ឆន ២០១០។ 6 មរត ១៦-១៩ ៃនេសចកតរពងចបប។ 7 មរត ៥៣។ 8 មរត៥៤។ 9 មរត៤៩-៥០ នងមរត ៥២។

េសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល- សងគមសវលកមពជសថតេរកមករគរមកែហង [21]

10 រកសងមហៃផទ េរកយមកបនយលរពមពនយេពលៃន “ករពេរគះេយបលថន កជត” ពៃថងទ២៨ ែខធន េទេធវេន ៃថងទ១០ ែខមករ ឆន ២០១១ វញែដល ករពនយេពលេនះេនែតកនងរកបខណឌ រយៈេពលខលសរមបសងគមសវលេធវករពនតយ នងេរៀបចេយបល ចេពះចបប។ 11 មជឈមណឌ លអនតរជតសរបចបបមនរកផលចេណញ (ICNL) េយបលេលេសចកតរពងចបបសតពសមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល របស រពះរជណចរកកមពជ ៃថងទ២២ ែខធន ឆន ២០១០ ទពរ៧។ ICNL កបនដករសងេយបល របសតណងពេសសអគគេលខធករអងគករសហរបជជតសត ពអនកករពរសទធមនសស េលករស ហណ ជឡន ែដលែថលងថ “ករចះបញជ មនគរជកតពវកចចេទ។ អងគករមនែមនរដឋ ភបលគរែតបនអនញញ តឲយមន នងេធវសកមមភព េដយមនចបចមនករចះបញជ េបសនជពកេគមនចងចះបញជ េទ។” 12 មរត ៨ នងមរត ៩។ 13 ចបបសតពវធន នងករចះបញជ ពណជជកមម ឆន ១៩៩៥ (មរត ១៧) នងចបបសតពសហរគសពណជជកមម ឆន ២០០៥ (មរត ៨៦)។ 14 មរត ១៧ ៃនេសចកតរពងចបប ែចងថ រកសងមហៃផទមនរយៈេពលយងយរ ៤៥ៃថង ៃនៃថងេធវករ េដមបសេរច យលរពម ឬមនយលរពមចះបញជ សមគម ឬអងគករេរករដឋ ភបលកនងរសក។ េបយលេឃញថសណែបបបទ “មនរសបតមរដឋធមមនញញ ឬចបបននជធរមន” អចបញជ នេទវញ នងស ឲយេធវករែកតរមវ នងដកពកយសជថម ែដលរកសងមហៃផទមនរយៈេពលយងយរ ១៥ៃថងេទៀត េដមបសេរមចជចងេរកយេលសណែបបបទេនះ។ កនង មរត១៨ េបសនជសណែបបបទមនទនសមរសប អនកដកពកយសមនរយៈេពល ៤៥ៃថង ៃនៃថងេធវករងរ េដមបដកសណែបបបទេឡងវញ (ខណៈេនះ ែដរ មរត ៣២ ៃនចបបអនញញ តឲយរកសងករបរេទស នងសហរបតបតតករអនតរជត មនរយៈេពលយងយរ ៤៥ៃថង េដមបសេរមចេលសណែបបបទ របសអងគករមនែមនរដឋ ភបលបរេទស សរមបករចះ អនសសរណៈ ជមយរដឋ ភបល េដមបរបតបតតករងរកនងរបេទសកមពជ។) 15 “លកខខណឌ តរមវសរមបករចះបញជ ជេរចន កនងេសចកតរពងចបប បងអ កដលលទឋភពៃនសមគម ឬអងគករមនែមន រដឋ ភបល កនងករសេរមចបន ឋនៈជនតបគគល តមរយៈដេណ រកររបកបេដយតមល ភព” ករកតសគលរបស មជឈមណឌ លអនតរជតសរមបចបបមនរកផលចេណញ េនកនង េយបលរបសខលនេលសចកតរពងចបបសតព សមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបលរបសរពះរជណចរកកមពជ ទពរ៥។ 16 មរត ១៤ នងមរត ១៥ 17 មរត ១០ ែចងថ លកខនតកៈរតវែតមន៖ េឈម ះ នងសញញ សគលរបសអងគករ, េគលបណង នងទសេដ វធនៃន ករេរជសេរ ស ករបញឈបករ បេណត ញេចញ ករផល សបតរ ករដកហតតែណងសមជក បគគលក របធន នងថន កដកន, សទឋ នងភរកចចរបសសមជក ឬបគគលក រចនសមពនឋ អណតត តនទ ភរកចច ករេរៀបច នង កររបរពតតេទៃនអងគករដកននន, អងគករដកននន រមមនសននបត រកមរបកសភបល គណកមម ធករ នយក គណកមម ធកររបតបតត នងអងគករសមមល, វធនៃនកររបជសមញញ នងវសមញញៃនអងគករដកននន, របភពធនធន នងរទពយសមបតត, វធនៃនករ រគបរគងធនធន នងរទពយសមបតត, វធនៃនករបតរេឈម ះ ករបតរសញញ សគល នងករេធវវេសធនកមមលកខនតកៈ នងវធនៃនកររលយ នងករចតែចង ធនធន នងរទពយសមបតត េនេពលបន រលយខលន។ 18 ដេចនះ េមឃ ឬអភបលរសក អចររង ឬពនយេពលដលករចះបញជ ៃនអងគករ េដយករជទសមនផតលនវលខត បញជ ករបេភទេនះ។ (វគបជន ែដលមនមនករតរមវឲយមនករបញជ កទទលសគ លដេចនះេទចេពះអសយដឋ ន ករយលយរកមហនឯកជន ែដលចះបញជ កនងរបេទសកមពជេរកម ចបបសតពវធននងករចះបញជ ពណជជកមម។) 19 មរត ២០ ដល មរត ២៤ រគបដណត បេលករចះបញជ សមពនឋអងគករ នងមរត ២៧ តរមវឲយមនករជនដណងដល រកសងមហៃផទអព “កចចសហករ” រវងអងគករេរករដឋ ភបល ឬសមគម។ 20 េហតផលមយៃនេហតផលននែដល សមអងគករេរករដឋ ភបល ឬសមគម ចលរមគន ជសមពនធ គេដមបេធវេអយ ពកេគមនករករពរេរចនែថម េទៀត នងេដមបកតបនថយនវលទឋភពែដលរដឋ ភបលេលកយកែតអងគករណមយ មកេចទរបកនបកវញ េនេពលែដលពកេគេធវកររសវរជវ ឬ បេញច ញេយបលជសធរណៈេលបញហ ចរងចរសទងឡយ។ េនះអចពនយលបនអពចណបអរមមណរបសរដឋ ភបលកនងករឃល េមលសមពនឋ នង កចចសហករដៃទេទៀត រវងអងគករេរករដឋ ភបល ឬសមគម។ 21 មរត ៥៥ នង មរត៥៦។ 22 េសចកតសេរមចេលករចះបញជ រគបដណត បេដយមរត ១៦ ដលមរត ១៩ (ចេពះរកសងមហៃផទ) នង មរត ៣១ ដល មរត ៣២ (ចេពះរកសង ករបរេទស នងសហរបតបតតករអនតរជត)។ រកសងទងេនះអចផអ កសកមមភព អងគករកនងរសក នងអងគករបរេទសែដលបនចះបញជ េបសនជពកេគ ខកខនពរដង កនងករដករបយករណ របចឆន ជនរដឋ ភបល (មរត ៥៣)។ សកមមភពរបសអងគករមនែមនរដឋ ភបលកនងរសកអចរតវបនផអ កកនង រយៈេពលព មយ េទបែខ ខណៈែដលអងគករេរករដឋ ភបលបរេទសអចរតវបញជ ឲយផអ កសកមមភពរបសពកេគ (កនងរយៈេពលែដលមនមនែចងកណត កនងចបប) ឬក “បញច បសពលភព” ៃនអនសសរណៈរបសពកេគជមយរជរដឋ ភបល។ 23 កនងរបេទសែដលេពរេពញេទេដយអេពពករលយ ដចជរបេទសកមពជ េរគះថន កែដលមរនត អចែសវងរករបក សណកពអនកដកសណែបបបទ គ មនករតខពស ែដលបេងកតនវឧបសគគបែនថមេទៀតចេពះករចះបញជ ។ សមបែត គម នករទមទរយករបកសណក កេនមនលទធភពៃនតៃមលខពសហស េហត ៃនតៃមលផលវករសរមបករចះបញជ ែដលនងជករររងផងែដរដល អនកដកសណែបបបទ។ (ចបបកណតឲយមនករបងៃថលចះបញជ ចេពះសមគម អងគករមនែមនរដឋ ភបល នងសមពនឋអងគករ សមគមកនងរសក បែនតមនបញជ កពចននទករបក ឬកកណតថវគរែត រគបដណត បែតេល ចណយរដឋបល រសបចបបេទ។) 24 ១៧ ែចងថ រកសងមហៃផទរតវពនតយ នតយនកលភពៃនលកខនតកៈរបសអងគករ េហយមរត ១៨ ែចងថ រកសងមហៃផទ អចកណត ថេតសណែបប បទសចះបញជ មនខលមសររសបតមរដឋធមមនញញ ឬចបបននជ ធរមន។ 25 មរត ៤៩ មរត ៥០ នង មរត ៥២។

[22] របយករណសេងខប លកដ

26 ដចែដលមជឈមណឌ លអនតរជតសរបចបបមនរកផលចេណញ បនកតសគល កនងេយបលរបសខលន េលេសចកត រពងចបប (ទពរ ៨) ថ “េសចកត រពងចបបផតលនវបទដឋ នមនរគបរគន េដមបដកនដលករេធវេសចកតសេរមចចតត របសរដឋ ភបលេលករផអ ក ឬបញច បសកមមភពអងគករ។ េសចកត រពងចបបមនបងហ ញព ករដកែដនកណត ដលករេរបរបស ករបញច បសកមមភព ថជទណឌ កមមជេរមសចងេរកយេនះេទ។ មនមនករតរមវ ចេពះ អជញ ធររជរដឋ ភបលឲយផតលករជនដណង នងឱកសេដមបេធវករែករតរមវបញហ មនករសេរមចផអ ក ឬបញច បសកមមភព នងមនមនករនយយព សទធបតងតវេរកយពករសេរមចផអ ក ឬបញច បសកមមភពេទ។ េមលជរមេលចនចេនះ គថនតវធៃនករផអ ក នង/ឬករបញច ប គេបកផលវឲយរដឋ ភបលេរប លបចបភន នងអចេរបមេធយបយេលស ពេនះេទៀត។ 27 មរត ៥៤។ 28 មរត ៤៦ មរត ៤៨ នង មរត៤៤។ 29 មរត ៤៣ 30 មរត ៣០ មរត ៣៣ មរត ៣៦ នងមរត ៣៧។ 31 មជឈមណឌ លអនតរជតសរបចបបមនរកផលចេណញ េយបលេលេសចកតរពងចបប សតព សមគម នងអងគករមនែមនរដឋ ភបល របសរពះរជ ណចរកកមពជ ៃថងទ២២ ែខធន ឆន ២០១០ ទពរ១០។ 32 របយករណតណងពេសសអគគេលខធកអងគករសហរបជជតខងអនកករពរសទឋមនសស ហណ ជឡន ៃថងទ១ ែខតល ឆន ២០០៤ A/59/401 ទពរ២។ សរមបករពភកសេលបទពេសធនេនបរេទសជមយនង ចបបអងគករេរករដឋ ភបល សមេមលផងែដរ ឯកសរសេងខបអងគករលកដ ចបប អងគករមនែមនរដឋ ភបល នងករបរងក ប េលអនកករពរសទធមនសស៖ េមេរៀនអនតរជតសរមបរបេទសកមពជ ែខវចឆក ឆន ២០០៨។