współczesne społeczeństwo polskie - wykład pierwszy, czyli baśń o nowych szatach cesarza
DESCRIPTION
Współczesne społeczeństwo polskie - wykład pierwszy, czyli baśń o nowych szatach cesarza. O czym będzie mowa?. Co to znaczy, że „człowiek jest istotą społeczną”? I jaką rolę w życiu społecznym odgrywają przedmioty? Jak istnieje społeczeństwo? - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Współczesne społeczeństwo polskie- wykład pierwszy, czyli baśń o nowych szatach cesarza
O czym będzie mowa?
1. Co to znaczy, że „człowiek jest istotą społeczną”? I jaką rolę w życiu społecznym odgrywają przedmioty?
2. Jak istnieje społeczeństwo?3. Od plemion do społeczeństwa masowego,
czyli jak zmienia się nasze życie4. Społeczeństwo nowoczesne: skąd o sobie
wiemy?5. Fenomen „kolektywnej niewiedzy”, czyli
baśń o nowych szatach cesarza6. Jacy więc jesteśmy? Skąd możemy o tym
wiedzieć?
1. Istota społeczna?
„Istota społeczna”, czyli… (1)
• Tylko w środowisku innych ludzi może rozwinąć „ludzkie” umiejętności– Zdolność komunikowania się za pośrednictwem symboli
– Tworzenie idei– Samoświadomość
• Waga środowiska „artefaktów kulturowych”– Rola przedmiotów i ich „affordances”: młotek i dziób
Ukryte znaczenie przedmiotów…
Dlaczego tak trudno przyjmował się kołowrotek?
Ukryte znaczenie przedmiotów…
Skąd opór przed pługiem?
Ukryte znaczenie przedmiotów…
Czemu trwać przy gęsim piórze?
• Tylko w środowisku innych ludzi może rozwinąć „ludzkie” umiejętności– Zdolność komunikowania się za pośrednictwem symboli
– Tworzenie idei– Samoświadomość
• Waga środowiska „artefaktów kulturowych”– Rola przedmiotów i ich „affordances”: młotek i dziób
Ukryte znaczenie przedmiotów…
Wpływ środowiska materialnego na stosunki społeczne…
Społeczna historia przedmiotów
1. Istota społeczna w innym ujęciu…
„Istota społeczna”, czyli… (2)
• Efekty jej działań zależą od tego, co zrobią inni ludzie– Gra w szachy– Dylemat wspólnej kolacji
Czyli…
• Planując działanie, musimy przyjąć założenia co do tego, co zrobią inni– Dylemat więźnia: zdradzi czy będzie milczał?
– Dylemat wspólnego pastwiska: dotrzyma zobowiązania czy oszuka?
• „Inni” są jednak wolni– Ich zachowanie nie jest zdeterminowane „przyrodniczo” (jak np. altruistyczne zachowania pszczół czy mrówek)
– W każdej sytuacji mają wybór
metafora tańca Norberta Eliasa
Problem
• Skąd możemy wiedzieć, co zrobią inni? Bo istnieją:– Normy społeczne (i związanez ich przekroczeniem sankcje)
– Prawo – Obyczaje– Rytuały– Doświadczenie („ustawienie”)– Język (możemy zapytać!)
• Czyli – istnieć musi „społeczeństwo”
2. Jak „istnieje” społeczeństwo?
„Społeczeństwo” – czyli co?
• Czy gdybyśmy zebrali na wielkim placu wszystkich mieszkańców Polski i sfotografowali ich z satelity – to zobaczylibyśmy „społeczeństwo”, czy masę ludzi?
• Czy 4 osoby siedzące przy stole to „rodzina”?
„Społeczeństwo”…
• To regularności w ludzkich zachowaniach:– To, że członkowie rodziny wracają do domu po szkolei pracy
– To, że mają dom – czyli „takie zorganizowanie przedmiotóww przestrzeni, które podtrzymuje rutyny życia”
– To, że poruszamy się po drogach przestrzegając kodeksu
Podstawowy problem socjologii
• Jak jest możliwa koordynacja działań ludzi? Jak to się dzieje (mechanizmy) i dzięki czemu, że „społeczeństwo” działa, czyli:– „odtwarza się” (mimo wymiany pokoleń)– jest produktywne (owoce współpracy)– ludzie kooperują (a nie zdradzają, nie ulegają pokusom „jazdy na gapę”)
• Gdzie „jest” społeczeństwo?– w ludziach? – w narzędziach (przepisach, normach..)?
• Nota bene: źródłosłów polskiego słowa odsyła do korzenia „społem”, „pospołu” – czyli razem, wspólnie
Społeczeństwo i ludzie…
mechanizmy koordynacji(reguły, normy, zależności funkcjonalne,
ale też rynek, państwo...)
wspólna wiedza(wiedza o tym, co wiedzą inni, i że
oni wiedzą, że inni wiedzą itd.)
A w dodatku…
osiedle
dzielnica
sąsiedztwo
Region/część (np. strona Wisły)
3. Od plemion do społeczeństwa masowego
Czyli jak zmieniło się nasze życie
„Societa”
• Oryginalnie, słowo „społeczeństwo” odnosiło się do wspólnot miejskich lub do „towarzystwa” (dawniej w języku polskim „socjeta”) – relatywnie niewielkiej zbiorowości ludzi, z których wielu znało się osobiście, utrzymywało kontakty
Różnica skali…
• Żyliśmy przez większość naszej historii w małych, stosunkowo zamkniętych społecznościach
• O silnej kontroli społecznej• „Wiedza wspólna” tworzona była w sposób prosty:– Heraldzi odczytujący obwieszczenia– Place – miejsca ważnych spotkań, wieców
– Przekaz ustny
Małe społeczności…
mechanizmy koordynacjilegitymizacja religijna,
silna kontrola społeczna
wspólna wiedzadostępna bezpośrednio
„oczywista”, znaturalizowana
„Przejście modernizacyjne”
• Dostrzeżenie nie-oczywistości ładu społecznego– Rewolucja, Wiosna Ludów…– Odkrycia geograficzne– Migracje
• Powstanie socjologii– Odkrycie praw rządzących ludzkimi społeczeństwami– „Inżynieria społeczna”
• Tworzenie naukowo ugruntowanej samowiedzy społecznej – Odmiennej od wiedzy potocznej (jakże zawodnej!)– Pewnej i przekładalnej na decyzje
Polska 2008
• Prawie 39 milionów ludzi• 2 478 gmin
– Prawie 400 powiatów– W największym mieście mieszka lub przebywa około 3 milionów ludzi
– (ale są na świecie miasta, w których mieszka ponad 10 milionów ludzi)
• Jak możemy znać swoje „społeczeństwo”?– Osobiście znamy może parę setek osób– Znamy z doświadczenia może kilkanaście gmin…
• Skąd możemy wiedzieć, co wiedzą/zrobią inni?
Czy to ważne – wiedzieć, co wiedzą inni?
• Percepcja jest rzeczywistością:– Siła stereotypów (przyjmowanie założeń)– Kształtowanie własnego zachowania
• To, co zrobimy zależy od tego, co – jak sądzimy – zrobią inni:– Czy iść na manifestację?– Czy pójść na zajęcia/do szkoływ pierwszy dzień po feriach?
– Czy „wpuścić” samochód z bocznej uliczki?– Jak zareagować na nieprzyjemne zachowanie rejestratorki?
• Ale nie zdobędziemy tej wiedzy na placu…
4. Społeczeństwo nowoczesne, czyli skąd wiemy o sobie…
Źródła wiedzy o nas samych jako „społeczeństwie”• Mass media
– Potężny przemysł, utrzymujący się z reklami konkurujący o widza
– „Filozofia” konkurowania o widza = prosto, sensacyjnie, obrazkowo
• Sondaże opinii publicznej– Coraz powszechniej wykorzystywane przez różne przemysły i sektory
– Kontrowersje wokół „sondażowej demokracji”• Statystyki publiczne
– Sposób zbierania (podporządkowany wymogom sprawozdawczości, definicjom)
– Sposób udostępniania…
My i „społeczeństwo”
SpołeczeństwoDemokracjaPaństwoKorupcjaPolicja
AbstrakcjePojęcia
RodzinaPracaPrzyjaciele„Mój” dzielnicowyMój urządRadny…
Doświadczenie
?
4. O czym jest baśń o nowych szatach cesarza?
• O tym, że kiedy nie wiemy, co wiedzą (widzą) inni, możemy wszyscy tkwić w fałszywych przekonaniach:– że tylko JA nie widzę szat (bo jestem głupi)
– że cesarz ma piękne szaty…• O konsekwencjach sytuacji, kiedy ludzie nie mają jak „uwspólnić” swojej wiedzy– Media są pod kontrolą– Brak wolności słowa– Brak „łączności”
Dlatego…
• Tak ważna jest socjologia