współ ży z zakładami usług 341[05].z3...poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Agnieszka Buczkowska

Współpraca biura podróży z zakładami usług transportowych 341[05].Z3.04 Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr Barbara Górka mgr Małgorzata Małek Opracowanie redakcyjne: mgr Agnieszka Buczkowska Konsultacja: mgr inż. Piotr Ziembicki Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[05].Z3.04 Współpraca biura podróży z zakładami usług transportowych, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik obsługi turystycznej.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7 4.1. Charakterystyka usług transportowych 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 10 4.1.3. Ćwiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postępów 12 4.2. Transport autokarowy 13 4.2.1. Materiał nauczania 13 4.2.2. Pytania sprawdzające 29 4.2.3. Ćwiczenia 30 4.2.4. Sprawdzian postępów 33 4.3. Transport kolejowy 34 4.3.1. Materiał nauczania 34 4.3.2. Pytania sprawdzające 41 4.3.3. Ćwiczenia 42 4.3.4. Sprawdzian postępów 44 4.4. Transport lotniczy 45 4.4.1. Materiał nauczania 45 4.4.2. Pytania sprawdzające 57 4.4.3. Ćwiczenia 57 4.4.4. Sprawdzian postępów 59 4.5. Transport morski 60 4.5.1. Materiał nauczania 60 4.5.2. Pytania sprawdzające 66 4.5.3. Ćwiczenia 67 4.5.4. Sprawdzian postępów 68 5. Sprawdzian osiągnięć 69 6. Literatura 76


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat współpracy biura podróży z zakładami usług transportowych, a w szczególności z charakterystyką usług transportowych, rodzajami przewozów autokarowych, kolejowych, lotniczych oraz morskich. Pomoże Tobie w opanowaniu obowiązujących aktów prawnych.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwi Ci samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. 4. Pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń. Możesz się z nimi

zapoznać przed przystąpieniem do rozdziału „Materiały nauczania”, wówczas poznasz wymagania wynikające z potrzeb zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń.

5. Ćwiczenia, które zawierają: wykaz materiałów i środków dydaktycznych potrzebnych do ich realizacji. Ćwiczenia umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych.

6. Sprawdzian postępów - wykonując sprawdzian powinieneś odpowiedzieć na pytanie „tak” lub „nie”. Odpowiedzi „nie” wskazują na luki w Twojej wiedzy, informują Cię również, jakich treści jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to także powrót do wiadomości, które nie są dostatecznie opanowane.

7. Sprawdzian osiągnięć wraz z przykładowym zestawem zadań. 8. Wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

Podczas nauki z zakresu tej jednostki zwróć szczególną uwagę na: przepisy prawne,

rodzaje i warunki przewozów turystycznych, sporządzanie dokumentów podróży oraz zasady zamawiania usług transportowych dla uczestników imprez turystycznych.

Są to zagadnienia, z którymi będziesz się najczęściej stykał w swojej pracy. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po realizacji materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: Współpraca biura podróży z zakładami usług transportowych, której treści teraz poznasz jest jedną z jednostek modułowych koniecznych do zapoznania się z treścią modułu usługi turystyczne – schemat 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.


Schemat układu jednostek modułowych

341[05].Z3.03 Współpraca biura podróży z zakładami

gastronomicznymi


hotelarskimi

341[05].Z3.07 Komunikowanie się w języku obcym z firmami

współpracującymi z biurem podróży

Moduł 341[05].Z3 Usługi turystyczne

341[05].Z3.01 Organizacja pracy biura podróży


usług transportowych

341[05].Z3.05 Współpraca biura podróży z przewodnikami

turystycznymi i pilotami wycieczek

341[05].Z3.06 Ubezpieczanie klientów biura podróży


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Współpraca biura podróży z zakładami usług transportowych” powinieneś umieć: − rozróżniać podstawowe pojęcia z zakresu turystyki, − stosować przepisy ustawy o usługach turystycznych, − stosować przepisy wykonawcze do ustawy o usługach turystycznych, − stosować inne obowiązujące przepisy, − wdrażać turystyczny kodeks etyczny, − prezentować atrakcje turystyczne Polski i wybranych krajów Europy i Świata, − charakteryzować formy współpracy biura podróży z zakładami hotelarskimi,

gastronomicznymi, − sporządzać umowy współpracy biura podróży z zakładami hotelarskimi,

gastronomicznymi, − organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, − dobierać dokumenty niezbędne do sporządzenia oferty turystycznej, − stosować różne metody i środki w porozumiewaniu się, − stosować zasady prezentacji, − korzystać z różnych źródeł informacji.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − scharakteryzować rodzaje transportu pasażerskiego, − określić rodzaje przewozów autokarowych, − określić rodzaje pociągów pasażerskich, − scharakteryzować loty regularne i czarterowe, − scharakteryzować dokumenty przewozowe osób i bagażu, − określić wady i zalety środków transportu pasażerskiego, − zamówić usługi transportowe dla uczestników imprezy turystycznej, − sporządzić umowy dotyczące współpracy biura podróży z przewoźnikami turystycznymi, − zastosować przepisy ustawy ,,Prawo przewozowe”, podczas organizacji imprez

turystycznych, − skorzystać z różnych źródeł informacji, − udzielać informacji klientom o rodzajach i warunkach przewozów turystycznych.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Charakterystyka usług transportowych 4.1.1. Materiał nauczania

Chcąc dokonać charakterystyki usług transportowych warto rozpocząć od wyjaśnienia pojęcia „transport”, które oznacza przemieszczanie osób oraz ładunków w czasie i przestrzeni. Transport stanowi dział produkcji materialnej o bardzo dużym znaczeniu dla gospodarki każdego państwa. Obsługuje wiele gałęzi gospodarki oraz zaspokaja określone potrzeby ludności. Stanowi niezbędny element produkcji na skalę masową oraz istnienia rynku towarowego i gospodarki rynkowej. Transport integruje poczynania gospodarcze, kulturalne i polityczne, zarówno w wymiarze regionalnym, jak i międzynarodowym. Transport jest także ważnym czynnikiem wzrostu ruchliwości komunikacyjnej ludności m.in. ruchu turystycznego. Usługi transportowe integrują rozmaite dziedziny życia społecznego i spajają gospodarkę danego kraju.

Transport dzielimy na gałęzie transportowe działające w trzech różnych środowiskach: lądowym, wodnym i powietrznym. Wyróżniamy następujące gałęzie transportu: − transport kolejowy, − transport samochodowy, − transport morski, − transport wodny śródlądowy, − transport lotniczy, − transport przesyłowy.

Oprócz gałęzi transportowych, wyróżniamy poszczególne rodzaje transportu, pojęciowo bardzo często mylone z podziałem gałęziowym. Rodzajami transportu są na przykład transport pasażerski i towarowy lub transport bliskiego, średniego lub dalekiego zasięgu. Warto zwrócić uwagę, że różne rodzaje transportu mogą występować w ramach określonych gałęzi transportowych. Działalność transportową realizuje się w określonym układzie. Z jednej strony występują przedsiębiorstwa transportowe /przewoźnik, spedytor/, które korzystają z tzw. technicznych elementów transportu, czyli środków transportu /pociągów, samochodów, autokarów, samolotów, barek rzecznych, statków/, infrastruktury liniowej /linii kolejowych, dróg kołowych, dróg wodnych, kanałów morskich, korytarzy powietrznych, itp./ oraz infrastruktury punktowej transportu /stacji kolejowych, przystanków autobusowych, portów morskich, lotnisk/. Z drugiej natomiast użytkownik transportu przekazuje przedsiębiorstwom ładunek, /czasami samemu stając się przedmiotem przewozu/, który często jest również obsługiwany przez zaplecze składowo – magazynowe transportu. Jest to charakterystyczny układ dla każdej gałęzi transportu, a wszystkie gałęzie transportu na obszarze państwa tworzą system transportowy.

System transportowy, mimo że jest wewnętrznie zintegrowany, jest bardzo zróżnicowany. Jego elementami są przede wszystkim nieporównywalne przewozy ładunków i osób. Zupełnie inny charakter mają pasażerskie przewozy w aglomeracjach miejskich, a inny dalekobieżne przewozy. Warto podkreślić, że transport kształtuje się pod wpływem różnych czynników. Jedną z grup stanowią czynniki historyczne. Poziom rozwoju transportu jest wprost proporcjonalny do


poziomu rozwoju gospodarczego danego regionu czy też państwa. Innym czynnikiem historycznym wpływającym na rozwój transportu są zmiany granic państwowych. Ze względu na to, że infrastruktura transportowa jest długowieczna i zarazem najczęściej tworzona systemowo w obrębie danego państwa, ewentualne zmiany granic zmuszają do uzupełnień lub przebudowy sieci transportowej.

Kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój transportu są czynniki przyrodnicze. Ukształtowanie powierzchni wywiera duży wpływ na możliwości rozwoju infrastruktury liniowej transportu i koszty inwestycji transportowych. Ważnym czynnikiem są również warunki klimatyczne, które mogą znacznie utrudnić działalność transportową. O stopniu rozwoju transportu może decydować również dogodny dostęp do morza oraz rozległość terytorium państwowego. Bardzo ważną grupą czynników kształtujących rozwój transportu są czynniki ekonomiczne a wśród nich można wymienić poziom uprzemysłowienia. Odrębną grupę czynników wpływających na rozwój transportu stanowią również czynniki demograficzne, czynniki związane z obronnością państw a w ostatnich latach polityka gospodarcza państw i ugrupowań ponadnarodowych. Wszystkie wymienione czynniki wpływają na rozwój usług transportowych. Aby zniwelować powstające bariery międzynarodowe, kraje unijne podjęły działania w celu ustalenia wspólnej polityki transportowej.

Najważniejszymi celami polityki transportowej w Europie są: − ujednolicenie ekonomicznych warunków działalności przedsiębiorstw transportowych

/opłaty, podatki, itp./, − ujednolicenie standardów i technicznych parametrów środków transportu, − wyeliminowanie przeszkód na przejściach granicznych, − stworzenie ogólnoeuropejskiej sieci spedycyjno-akwizytorskiej, pracującej na podstawie

powszechnie akceptowanych zasad, − transfer technologii w celu wyrównania różnic technicznych deformujących

ogólnoeuropejski system transportowy, − współfinansowanie przedsięwzięć z zakresu budowy międzynarodowej infrastruktury

transportu /autostrady, nowoczesne linie kolejowe, porty morskie/, − harmonizacja reguł i przepisów dotyczących dostępu do zawodu przewoźnika, warunków

socjalnych oraz norm w dziedzinie ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa ruchu. Postępująca integracja europejska transportu, wspomagana konsekwentną polityką

większości państw, umożliwia przyśpieszenie zmian jakościowych w sposobach funkcjonowania transportu w Europie.

Znaczącą rolę usługi transportowe odgrywają również w turystyce. Można rzec, że bez transportu nie jest możliwy rozwój turystyki, przy czym popyt na świadczenia transportu turystycznego pobudza wzrost ich podaży, zwiększa liczbę i jakość środków transportu. Usługi transportowe należą do podstawowych usług turystycznych, warunkują bowiem turystom dostępność do walorów turystycznych. Występuje tu zasada sprzężenia zwrotnego: dostępność transportowa walorów turystycznych ożywia ruch turystyczny, który z kolei oddziaływuje na rozwój transportu w pożądanych kierunkach.

Turysta dokonując wyboru środku transportu zwraca uwagę na następujące czynniki: − szybkość - coraz większa szybkość podróżowania, przede wszystkim transportem

lotniczym, pozwala na zwiedzenie wielu krajów, które dotychczas nie mogły być obiektem współczesnej turystyki. Dzięki wzrastającej szybkości środków transportu turystycznego następuje rozwój turystyki masowej.

− dostępność – ważnym czynnikiem, szczególnie dla podróżujących służbowo.


− koszt – turyści poszukują najkorzystniejszych ofert, ale nie koniecznie najtańszego środka transportu.

− komfort − bezpieczeństwo

Jeżeli chodzi o inne cechy jakościowe środków transportu, takie jak punktualność, regularność czy częstotliwość, to w odniesieniu do transportu turystycznego nie mają one większego znaczenia. Zalety te są bardziej doceniane przez podróżujących w celach nieturystycznych.

Spośród wymienionych gałęzi transportu w turystyce najczęściej mamy do czynienia z transportem autokarowym, kolejowym, lotniczym i morskim. Warto zaznaczyć, że usługi transportowe z turystycznego punktu widzenia nie stanowi komunikacja miejska lub podmiejska. Wytwórcy usług transportowych w regionie stanowią usługę uzupełniającą dla turystów. Ich zadaniem jest zarówno ułatwienie poruszania się po terenie, jak również zapewnienie dodatkowej atrakcji turystycznej.

W dużych miastach takich jak Londyn, Barcelona, Warszawa spotykamy specjalne turystyczne linie autobusowe z przewodnikiem /cena biletu jest jednakowa, trasa objazdowa, wsiada się i wysiada w dowolnym punkcie/ a w Wenecji, Petersburgu, czy Amsterdamie statki po kanałach, z których zwiedza się miasto pod okiem przewodnika, kursujące regularnie.

W szczególnie atrakcyjnych regionach kraju często organizuje się regularne turystyczne linie autobusowe, łączące atrakcyjne, lecz słabo zaludnione regiony kraju, np. w Norwegii /z Molde na wyspę Ona/ autobusem w połączeniu z komunikacją promową po fiordach. Innym przykładem może być wycieczka po Ziemi Świętej.

W krajach dysponujących szerokim dostępem do morza organizowane są morskie rejsy wycieczkowe. Odbywają się one według określonych tras i połączone są ze zwiedzaniem różnych atrakcyjnych miejsc. Łączy się z tym bogate programy krajoznawcze, kulturalne i rozrywkowe.

W centrach turystycznych regionalni wytwórcy usług transportowych zapewniają dojazd do wyciągów narciarskich.

W szczególnych przypadkach wynajęty samochód /rent a car/ spełnia rolę transportu lokalnego. Dzieje się to w miejscowościach, w których trudno korzystać z usług komunikacji publicznej. Do nich należą wyspy śródziemnomorskie, gdzie wynajęcie samochodu zapewni niezależność i mobilność tym, którzy spędzają wakacje pobytowe a przybyli samolotem.

Reasumując można stwierdzić, że: 1. usługi transportowe zapewniają turyście możliwość dotarcia do miejsca docelowego

z miejsca pochodzenia i z powrotem. Takie wykorzystanie transportu ma miejsce na początku i na końcu podróży.

2. usługi transportowe zapewniają turystom możliwość poruszania się po miejscu docelowym. Takie wykorzystanie transportu ma miejsce w trakcie pobytu turysty w miejscu docelowym.

3. transport może być głównym elementem podróży turystycznej, kiedy sam środek transportu jest jednym z głównych powodów podjęcia podróży. Przykładem może być rejs wycieczkowy po Morzu Karaibskim na oceanicznym statku pasażerskim, podczas którego turysta ma zapewnione wszystkie usługi wchodzące w pakiet imprezy turystycznej /nocleg, wyżywienie, transport/


My jednak skupimy się na następujących gałęziach pasażerskiego transportu turystycznego: − transporcie autokarowym − transporcie kolejowym − transporcie lotniczym − transporcie morskim /promowym/ Każda z nich ma bowiem duże znaczenie dla przemysłu turystycznego. 4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Wyjaśnij pojęcie „transport”? 2. Jakie miejsce w gospodarce zajmują usługi transportowe? 3. Na czym polega działalność transportowa? 4. Jakie gałęzie transportu występują w turystyce? 5. Jakie znasz czynniki kształtujące usługi transportowe? 6. Jakie znasz cele polityki transportowej państw europejskich? 7. Na czym polega zasada sprzężenia zwrotnego? 8. Na co zwraca uwagę turysta dokonując wyboru środka transportu? 9. Jakie usługi regionalnych wytwórców usług transportowych mają charakter

uzupełniający? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Porównaj samodzielnie ceny przejazdu pociągiem i autobusem do dowolnego celu podróży w kraju. Jakie są wyniki tego porównania? Biorąc pod uwagę długość podróży, który środek transportu wybrałbyś i dlaczego?

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.1.1., 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zebrać informacje na temat cen biletów i długości podróży z... do... wymienionymi

środkami transportu, 4) dokonać analizy zebranych informacji, 5) zapisać wnioski, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem, − drukarka i dostęp do internetu, − materiały piśmiennicze, − literatura , rozkłady jazdy, cenniki.


Ćwiczenie 2 Porównaj samodzielnie ceny przejazdu autokarem i samolotem z Warszawy do

Barcelony. Jakie są wyniki tego porównania? Biorąc pod uwagę długość podróży, który środek transportu wybrałbyś i dlaczego?


1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.1.1., 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zebrać informacje na temat cen biletów i długości podróży z. Warszawy do Barcelony

wymienionymi środkami transportu, 4) dokonać analizy zebranych informacji, 5) zapisać wnioski, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem, − drukarka, − dostęp do internetu, − materiały piśmiennicze, − literatura , rozkłady jazdy, cenniki. Ćwiczenie 3

Przyjrzyj się przedstawionym przykładom różnych zastosowań transportu. Przy każdym przykładzie zapisz, w której części lub częściach podróży korzysta się z następujących środków transportu? − Prom pływający na trasie Świnoujście – Kopenhaga ................................................... − Metro warszawskie ................................................... − Barka wynajęta na tydzień na Norfolk Broads ................................................... − Parowóz po odrestaurowaniu kursujący jako prywatna linia dla entuzjastów kolejek

.................................................. − Statek pasażerski kursujący po Morzu Śródziemnym .................................................. − Przelot z Krakowa do Pragi i z powrotem tydzień później ................................................. − Przejazd taksówką po Moskwie .................................................. − Przejazd wynajętym samochodem z domu w Krakowie do Zakopanego i z powrotem

................................................... − Przejazd autobusem w Gdańsku ...................................................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt. 4.1.1 oraz dostępną literaturą, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.


Wyposażenie stanowiska pracy: − materiały piśmiennicze, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 4

Zaplanuj wyjazd samochodem z przyjaciółmi z Warszawy w Tatry Słowackie i do Bańskiej Bystrzycy. Opracuj trasę widokową, w miarę możliwości z dala od głównych dróg, przewidującą zatrzymanie się po drodze na nocleg przynajmniej raz oraz po raz drugi – w drodze powrotnej inną trasą. Oszacuj przybliżoną odległość i czas, jaki będzie potrzebny, aby dotrzeć do celu podróży. Zasugeruj miejsca postoju w trakcie podróży w jedną i drugą stronę, aby połączyć jazdę ze zwiedzaniem.


1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.1.1., 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zebrać informacje dotyczące zwiedzanej okolicy, 4) dokonać analizy zebranych informacji, 5) zaproponować trasę podróży zgodną z wytycznymi, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem, − drukarka, − dostęp do Internetu, − materiały piśmiennicze, − literatura , mapa, foldery, przewodniki. 4.1.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) wyjaśnić pojęcie transport? ¨ ¨ 2) wskazać, jakie miejsce w gospodarce zajmują usługi transportowe? ¨ ¨ 3) wskazać gałęzie transportu występujące w turystyce? ¨ ¨ 4) wymienić czynniki kształtujące usługi transportowe? ¨ ¨ 5) wymienić cele polityki transportowej państw europejskich? ¨ ¨ 6) wskazać, na co zwraca uwagę turysta dokonując wyboru środka transportu? ̈ ¨ 7) wymienić usługi regionalnych wytwórców usług transportowych mające

charakter uzupełniający? ¨ ¨ 8) dobrać najkorzystniejszy środek transportu do danej podróży? ¨ ¨ 9) wskazać środki transportu wykorzystywane w różnych etapach podróży? ¨ ¨ 10) wykorzystać zamieszczone informacje w praktyce? ¨ ¨


4.2. Transport autokarowy 4.2.1. Materiał nauczania

Transport autokarowy stanowi powszechną formę masowego transportu. Spotykamy się

z nim jako z popularnym środkiem komunikacji miejskiej, międzymiastowej i międzynarodowej. W krajach, gdzie rzeźba terenu utrudnia budowę linii kolejowych, stanowi podstawowy środek transportu.

Rys. 1 Sieć istniejących dróg oraz planowana sieć autostrad w Polsce. [24]

W roku 2004 sieć dróg w Polsce miała łączną długość 377 000 kilometrów. Szacuje się, że średnia gęstość dróg w Polsce wynosi 80 kilometrów na każde 100 kilometrów kwadratowych powierzchni kraju. Do połowy 2004 roku w Polsce istniało 483,5 kilometrów autostrad oraz 216 kilometrów dróg ekspresowych, po których mogą się poruszać autokary firm transportowych świadczących usługi również turystyczne. Planowane jest stworzenie czterech nowych arterii komunikacyjnych poprzez rozbudowę istniejącej sieci autostrad.

Autokarem, jako ważnym środkiem transportu również dla biur podróży, nazywamy pojazd samochodowy przeznaczony do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.


Jego rola w obsłudze ruchu turystycznego polega na: − realizacji regularnych, długodystansowych, bezpośrednich połączeń z docelowym

miejscem podróży, − obsłudze pakietów podróży zorganizowanych /zorganizowane podróże autokarowe/, − organizacji kilkugodzinnych imprez krajoznawczych, − usługach transferowych.

Wiele kontrowersji budzi określenie standardu autokaru. Aktualnie nie ma opracowanych

kryteriów, które umożliwiłyby jednoznaczne porównanie poszczególnych autokarów. W powszechnym użyciu jest klasyfikacja: autokar turystyczny, komfortowy lub wysokiej klasy autokar.

Autokar turystyczny, w potocznym rozumieniu, posiada wygodne siedzenia z możliwością regulacji, układ nawiewowy. Inne udogodnienia nie są wymagane. Autokar najwyższej klasy, oprócz systemów zwiększających bezpieczeństwo jazdy, jak np. ABS, posiada wiele udogodnień dla samego pasażera, są to: wideo, minibar, lodówka, toaleta, klimatyzacja, siedzenia typu lotniczego, z możliwością regulacji w pionie i poziomie.

Producenci autokarów, wychodząc naprzeciw zwiększającemu się zapotrzebowaniu na turystykę w rejony o niezbyt rozwiniętej sieci hoteli, wypuścili na rynek autobusy przystosowane do spania tzw. rotele. Polskie biura podróży zaczynają również proponować takie imprezy z katalogów zachodnich turoperatorów.

Charakterystykę różnych autobusów turystycznych oraz ich możliwości świadczenia usług przedstawia rysunek 2.

BOVA MAGIQ

Autokar wyposażony jest w:

− WC, − klimatyzacja, − cafe-bar, − video - 2 monitory − ABS, ASR, retarder, − nawigacja satelitarna Ilość miejsc: 49 + 2


N-516 STARLINER SHDHL

Autokar wyposażony jest w: − ABS, ASR, ESP, TELMA, − klimatyzacja, WC, − video, CD, DVD, − system nawigacji GPS, − kamera, − duża kuchnia, kuchenka

mikrofalowa, dwie lodówki, stolik pokładowy,

− szerokie fotele z podnóżkami i tackami, rozsuwane na boki i odchylane,

− ciemne podwójne szyby, − kabina sypialna, − centralny system blokady

bagażników, − auto alarm, telefon, − plecak na narty

Ilość miejsc: 55 + 3

AYATS BRAVO I

Autokar dwupoziomowy wyposażony jest w:

− WC, − klimatyzacja, − cafe-bar, − video - 5 monitorów − nawigacja satelitarna − dodatkowy bagażnik

Ilość miejsc: 73 + 2

N - 1 2 2 L

Autokar dwupoziomowy wyposażony jest w:

− ABS, ASR, ESP, TELMA, − klimatyzacja, − WC, − video - 9 monitorów, − CD, DVD, − system nawigacji GPS, − kamera, − kuchnia, − fotele z podnóżkami i tackami,

rozsuwane na boki i odchylane, − ciemne podwójne szyby, − kabina sypialna, − centralny system blokady

bagażników, − autoalarm, telefon, − plecak na narty Ilość miejsc: 79+3

Rys. 2 Przykładowe rodzaje autokarów występujących na polskim rynku turystycznym. [materiały własne]


Podstawy prawne prowadzenia działalności transportowej Zasady podejmowania i wykonywania krajowego transportu drogowego oraz

międzynarodowego transportu drogowego określa ustawa z dnia 6 września 2001 r. „O transporcie drogowym" (Dz.U. nr 125, poz. 1371). Dodatkowym dokumentem regulującym czas pracy kierowców określa ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. „O czasie pracy kierowców" (Dz.U. nr 123, poz. 1354).

Ustawa „O transporcie drogowym" określa zasady podejmowania i wykonywania zarobkowego transportu drogowego, w której: 1. Podjęcie i zarobkowe wykonywanie transportu drogowego wymaga uzyskania

odpowiedniej licencji na wykonywanie transportu drogowego, zwanej dalej „licencją". 2. Licencja jest to decyzja administracyjna uprawniająca do podejmowania i wykonywania

zarobkowego transportu drogowego, wydana przez: − krajowy transport drogowy - starosta właściwy dla siedziby przedsiębiorstwa, − międzynarodowy transport drogowy - właściwy minister ds. transportu.

3. Licencji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat, uwzględniając wniosek przedsiębiorcy.

4. Wniosek o licencję powinien zawierać: − oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres, − numer w rejestrze przedsiębiorców, − określenie rodzaju, zakresu i obszaru wykonywania transportu drogowego, − rodzaj i liczbę pojazdów samochodowych, którymi dysponuje przedsiębiorca, − czas, na jaki licencja ma być udzielona.

Ustawa rozróżnia trzy rodzaje przewozów międzynarodowych: − Przewozy regularne − Przewozy wahadłowe − Przewozy okazjonalne Każdy z tych przewozów wymaga odpowiednich zezwoleń.

Ustawa definiuje również takie pojęcia jak: 1) krajowy transport drogowy - podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej

w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi zarejestrowanymi w kraju, przy czym jazda pojazdu, miejsce rozpoczęcia lub zakończenia podróży i przejazdu oraz droga znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) międzynarodowy transport drogowy - podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi, przy czym jazda pojazdu między miejscem początkowym i docelowym odbywa się z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej,

3) transport drogowy - krajowy transport drogowy i międzynarodowy transport drogowy, 4) przewóz regularny - publiczny przewóz osób i ich bagażu wykonywany według rozkładu

jazdy podanego przez przewoźnika do publicznej wiadomości co najmniej poprzez ogłoszenia wywieszone na przystankach i dworcach autobusowych, w którym należność za przejazd pobierana jest zgodnie z taryfą opłat podaną do publicznej wiadomości oraz z warunkami przewozu określonymi w zezwoleniu,

5) linia osobowa regularna - połączenie komunikacyjne na określonej drodze, po której odbywają się regularne przewozy osób oraz na której znajdują się wyznaczone przystanki,

6) przewóz regularny specjalny - niepubliczny przewóz regularny określonej grupy osób, z wyłączeniem innych osób,

7) przewóz wahadłowy - wielokrotny przewóz zorganizowanych grup osób tam i z powrotem, między tym samym miejscem początkowym a tym samym miejscem docelowym, przy spełnieniu łącznie następujących warunków:


− każda grupa osób przewiezionych do miejsca docelowego wraca do miejsca początkowego,

− miejsce początkowe i miejsce docelowe oznaczają odpowiednio miejsce rozpoczęcia usługi przewozowej oraz miejsce zakończenia usługi przewozowej, z uwzględnieniem w każdym przypadku okolicznych miejscowości leżących w promieniu 50 km,

8) przewóz okazjonalny - przewóz osób, który nie stanowi przewozu regularnego, przewozu regularnego specjalnego albo przewozu wahadłowego,

9) przewóz kabotażowy - przewóz wykonywany pojazdem samochodowym zarejestrowanym za granicą lub przez przedsiębiorcę zagranicznego między miejscami położonymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

10) przewoźnik drogowy - przedsiębiorca uprawniony do wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego,

11) zagraniczny przewoźnik drogowy - zagraniczny przedsiębiorca uprawniony do wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego na podstawie przepisów obowiązujących w państwie, w którym znajduje się jego siedziba,

12) licencja - decyzja administracyjna wydana przez ministra właściwego do spraw transportu lub określony w ustawie organ samorządu terytorialnego, uprawniająca do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego,

13) zezwolenie - decyzja administracyjna wydana przez ministra właściwego do spraw transportu lub określony w ustawie organ samorządu terytorialnego, uprawniająca przewoźnika drogowego do wykonywania określonego rodzaju transportu drogowego,

14) zezwolenie zagraniczne - dokument otrzymany na podstawie umowy międzynarodowej od właściwego organu innego państwa lub organizacji międzynarodowej, przez właściwy organ Rzeczypospolitej Polskiej przekazywany przewoźnikowi drogowemu i upoważniający go do wykonywania międzynarodowego transportu drogowego, jednokrotnie lub wielokrotnie, do lub z terytorium państwa określonego w zezwoleniu lub tranzytem przez jego terytorium,

15) certyfikat kompetencji zawodowych - dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji i wiedzy niezbędnych do podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego.

Zgodnie z ustawą wykonywanie przewozów regularnych, zarówno w ruchu krajowym jak i zagranicznym, czyli uruchomienie linii osobowej, wymaga zezwolenia. Ustawa określa, kto w zależności od zasięgu linii udziela takiego zezwolenia oraz warunki, które należy spełnić, aby zezwolenie uzyskać. Również wykonywanie przewozów wahadłowych i okazjonalnych w międzynarodowym transporcie drogowym wymaga zezwolenia.

Nie wymaga natomiast zezwolenia wykonywanie przewozu okazjonalnego, jeżeli: 1) tym samym pojazdem samochodowym na całej trasie przejazdu przewozi się tę samą

grupę osób i dowozi się ją do miejsca początkowego albo: 2) polega on na przewozie osób do miejsca docelowego, natomiast jazda powrotna jest jazdą

bez osób, albo 3) polega on na jeździe bez osób do miejsca docelowego i odebraniu oraz przewiezieniu do

miejsca początkowego grupy osób, która przez tego samego przewoźnika drogowego została przewieziona na zasadzie określonej w pkt. 2. Z załączników, które należy dołączyć do wniosku o wydanie zezwolenia na

uruchomienie międzynarodowej linii osobowej wynika, że do uruchomienia takiej linii należy


mieć partnera, zagranicznego przewoźnika, z którym wspólnie będzie prowadzona linia regularna.

Natomiast do wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywanie przewozów wahadłowych i okazjonalnych w międzynarodowym transporcie drogowym dołącza się: − przebieg trasy przewozu uwzględniający miejsce początkowe i docelowe przewozu,

długość tej trasy podaną w kilometrach oraz przejścia graniczne, − wykaz terminów przewozów, − mapę z zaznaczoną trasą przewozu, − kopię umowy między organizatorem przewozu a przewoźnikiem drogowym, − harmonogram czasu pracy i odpoczynku kierowców. Warto zaznaczyć, że licencje i zezwolenia są odpłatne. Wysokość opłat określa właściwy minister do spraw transportu w porozumieniu z ministrem finansów. Warto jednak pamiętać, że w uzasadnionych przypadkach wynikających z ustawy licencja może zostać cofnięta a ponowne jej udzielenie możliwe jest nie wcześniej niż po upływie 3 lat.

Przy wykonywaniu przewozów wahadłowych i okazjonalnych w międzynarodowym transporcie drogowym wymagany jest formularz jazdy zawierający w szczególności dane dotyczące oznaczenia przedsiębiorcy, numeru rejestracyjnego pojazdu, rodzaju usługi, miejsca początkowego i miejsca docelowego przewozu drogowego oraz listę imienną przewożonych osób. Dokument ten nazywany jest EUROLISTĄ. Przy przewozach wahadłowych kierowca powinien posiadać eurolistę aktualnie przewożonych pasażerów, jak i eurolistę pasażerów, których będzie zabierał w drogę powrotną. Natomiast przy imprezach autokarowych wymagany jest formularz jazd w formie „Książki pracy pojazdu" zarejestrowanej we właściwym ministerstwie ds. transportu dla konkretnego autokaru posiadającego licencję. Dokument ten jest obowiązkowy przy przekraczaniu autokarem granicy państwa.

Przewóz osób i bagażu w komunikacji wewnętrznej reguluje ustawa „Prawo przewozowe", która zgodnie z art. 14 zobowiązuje przewoźnika do zapewnienia podróżnym odpowiednich warunków bezpieczeństwa i higieny oraz wygody i należytej obsługi. Przewoźnik powinien również podejmować działania ułatwiające korzystanie ze środków transportowych, punktów odprawy, przystanków i peronów osobom niepełnosprawnym, w tym również poruszającym się na wózkach inwalidzkich.

Ustawa określa zasady zawarcia umowy przewozu poprzez nabycie biletu na przejazd lub spełnienie innych określonych przez przewoźnika warunków dostępu do środka transportowego, a w razie ich nie ustalenia - przez samo zajęcie miejsca w środku transportowym. W bilecie na przejazd określa się wysokość należności za przejazd oraz dane potrzebne do ustalenia zakresu uprawnień podróżnego. Podróżny może zmienić umowę przewozu lub odstąpić od niej przed rozpoczęciem podróży albo w miejscu zatrzymania środka transportowego na drodze przewozu. Zmiana umowy przewozu może dotyczyć terminu odjazdu, miejscowości przeznaczenia, czy klasy środka transportowego.

Warto zaznaczyć, że umowę grupowego przewozu osób zawiera z przewoźnikiem organizator takiego przewozu. W grupowym przewozie osób do obowiązków organizatora należy, nadzór nad przestrzeganiem przez uczestników przewozu grupowego przepisów porządkowych. Organizator i uczestnik ponoszą odpowiedzialność solidarną za wyrządzone szkody w mieniu przewoźnika chyba, że strony umówią się inaczej.

Zgodnie z art. 23 ustawy podróżny może zabrać ze sobą do środka transportowego rzeczy, jak również oddać je do przewozu jako przesyłkę bagażową, przy czym należy pamiętać, że z przewozu są wyłączone: 1. rzeczy, których przewóz jest zabroniony na podstawie odrębnych przepisów, 2. rzeczy niebezpieczne lub mogące wyrządzić szkodę osobom lub mieniu, 3. zwłoki i szczątki zwłok ludzkich.


W razie uzasadnionego podejrzenia, przewoźnik może sprawdzić, czy zawartość przesyłki bagażowej nie narusza przepisów w obecności uczestnika w obecności osób zaproszonych do tej czynności przez przewoźnika. W razie ujawnienia naruszenia przepisu koszty związane ze sprawdzeniem przesyłki ponosi podróżny.

Przewoźnik przyjmuje przesyłki bagażowe w punktach odprawy podanych do wiadomości publicznej lub bezpośrednio w środku transportowym, którym przesyłka ma być przewieziona. Ustala masę i liczbę sztuk przesyłki oraz przypadające do zapłaty należności przewozowe i w dowód przyjęcia przesyłki do przewozu oraz opłacenia należności wydaje podróżnemu kwit bagażowy. Kwit bagażowy powinien zawierać dane niezbędne do ustalenia tożsamości przesyłki oraz wysokość należności przewozowej. Umowę przewozu przesyłki bagażowej uważa się za zawartą, z chwilą przekazania przesyłki przewoźnikowi i przyjęcia przez podróżnego kwitu bagażowego.

Warto wiedzieć, ze przy nadaniu przesyłki bagażowej bezpośrednio do środka transportowego masa przesyłki może być dla celów taryfowych określona szacunkowo. Przewoźnik może odmówić przyjęcia jako przesyłki bagażowej rzeczy, które ze względu na ich stan lub właściwości mogą ulec w czasie przewozu uszkodzeniu lub zniszczeniu, jeżeli ich opakowanie jest niewystarczające, albo przy których brak wymaganego opakowania. W razie przyjęcia takich rzeczy do przewozu przewoźnik zamieszcza o tym odpowiednią wzmiankę w kwicie bagażowym.

Przewoźnik jest obowiązany ogłosić w rozkładach jazdy lub w inny odpowiedni sposób ograniczenia możliwości przewozu przesyłek bagażowych w poszczególnych kursach środków transportowych przeznaczonych do przewozu osób.

Podróżny może wskazać kurs lub kursy środków transportowych, którymi przesyłka bagażowa ma być przewieziona; w przeciwnym razie przewozu dokonuje się w pierwszym możliwym kursie.

Przewoźnik może odmówić przyjęcia przesyłki bagażowej na wskazany przez podróżnego kurs środka transportowego, jeżeli załadowanie jej mogłoby opóźnić odjazd tego środka. Termin przewozu przesyłki bagażowej określa się według rozkładu jazdy środka transportowego, którym przesyłka ma być przewieziona, a dla przesyłek wydawanych w punktach odprawy - z doliczeniem czasu niezbędnego na przygotowanie przesyłki do wydania, nie więcej jednak niż 1 godziny.

Przewoźnik wydaje przesyłkę bagażową posiadaczowi kwitu bagażowego za jego zwrotem i nie jest obowiązany do sprawdzenia, czy osoba zgłaszająca się z kwitem bagażowym jest uprawniona do odbioru przesyłki. Może też wydać przesyłkę bagażową osobie, która nie może okazać kwitu bagażowego, lecz udowodni swoje uprawnienia do odbioru; w razie wątpliwości przewoźnik może żądać odpowiedniego zabezpieczenia.

W razie opóźnienia w przewozie przesyłki bagażowej przewoźnik jest obowiązany, na żądanie posiadacza kwitu bagażowego, odnotować w tym dokumencie datę i godzinę wydania przesyłki, a następnie zawiadomić go o nadejściu przesyłki.

Do przesyłek bagażowych nadawanych przez organizatora przewozu grupowego stosuje się odpowiednio takie same przepisy.

Zgodnie z art. 33. ustawy przesyłkę bagażową, która nie nadeszła do miejsca przeznaczenia w ciągu 14 dni po upływie terminu przewozu, uważa się za utraconą.


Komunikacja autobusowa krajowa i zagraniczna Prowadzenie działalności w zakresie świadczenia usług transportowych wymaga posiadania

licencji, natomiast prowadzenie regularnego przewozu wymaga uzyskania zezwolenia. Przez komunikację autobusową rozumiemy zorganizowany system przewozu pasażerów na

liniach miejskich, międzymiastowych i międzynarodowych. Komunikacja miejska najczęściej jest obsługiwana przez firmy będące własnością gminy, natomiast komunikacja międzymiastowa i międzynarodowa przez firmy prywatne mające rozmaite formy organizacyjne. Mogą to być przedsiębiorstwa osób fizycznych oraz różnego rodzaju spółki prawa handlowego.

Prowadzenie działalności w zakresie świadczenia usług transportowych, jako regularnego przewozu pasażerów, wymaga odpowiednich koncesji, natomiast prowadzenie regularnego przewozu na trasach międzynarodowych wymaga licencji wydawanych przez Ministerstwo Transportu. Przejazdy odbywają się według opracowanych i ogłoszonych rozkładów jazdy, ceny za przejazd są ogłaszane w postaci taryf, określających cenę za przejazd podstawowy, zniżki przysługujące określonym grupom pasażerów, jak również inne rozwiązania cenowe, związane z prowadzoną przez przewoźnika polityką handlową. Biura podróży często korzystają z tej formy transportu. Z wyjątkiem komunikacji miejskiej, gdzie nie jest stosowana forma rezerwacji czy przedsprzedaży, w pozostałych rodzajach przewozów należy dokonać wcześniej rezerwacji, wykupując odpowiedni bilet. Można to zrobić bezpośrednio w kasach przewoźnika bądź w kasach agentów prowadzących przedsprzedaż biletów. Najczęściej z przejazdów autokarowych kursowych korzystamy przy organizacji imprez indywidualnych. Istotną wadą tego typu przejazdu jest to, że autobusy zatrzymują się na z góry wyznaczonych przystankach. W turystyce grupowej najczęściej korzystamy z nich przy organizacji imprez dla młodzieży, ponieważ jest to najtańszy środek transportu, a imprezy dla młodzieży charakteryzują się między innymi tym, że ich cena powinna być jak najniższa. Autokar w turystyce grupowej

Zaletami transportu autokarowego - specjalnie wynajętymi autokarami - są: możliwość dowolnego kształtowania trasy imprezy, możliwość dojazdu do atrakcji turystycznych i hoteli oraz korygowanie w trakcie imprezy założonego programu. Nie da się tego wszystkiego osiągnąć, korzystając z przejazdu autokaru kursującego według ściśle określonego rozkładu jazdy i po określonej trasie.

Przy organizacji imprez grupowych biuro podróży korzysta z własnego autokaru bądź na podstawie odrębnej umowy wynajmuje u przewoźnika autokar wraz z kierowcą. Trasę przejazdu autokaru określa program imprezy. Natomiast czas przejazdu planowanej trasy jest pochodną: programu, czyli planowanych do przejechania odległości, przerw na zwiedzanie lub postoje, przepisów kodeksu drogowego określającego między innymi maksymalną prędkość, z jaką może się poruszać autokar na poszczególnych rodzajach dróg i na danych odcinkach, jak również przepisów regulujących czas pracy kierowcy. Szczególnie rygorystycznie egzekwowane są przepisy mówiące o czasie pracy kierowcy, dlatego mają one istotny wpływ na programowanie imprezy. Przepisy dotyczące czasu pracy kierowców określone są w ustawie „O czasie pracy kierowców". Ustawa ta definiuje pewne pojęcia związane z transportem, określa między innymi: normy dotyczące okresów prowadzenia pojazdów, obowiązkowych przerw w prowadzeniu i gwarantowanych okresów odpoczynku. Zdefiniowano też, niektóre pojęcia istotne dla prawidłowego stosowania przepisów ustawy: − kierowca - osoba uprawniona do kierowania pojazdem silnikowym, − przewóz drogowy - każde przemieszczenie pojazdu po drogach publicznych,

załadowanego lub w stanie pustym, przeznaczonego do przewozu osób lub rzeczy, − tydzień - okres pomiędzy godziną 000 w poniedziałek i godziną 2400 w niedziele,


− odpoczynek - każdy nieprzerwany okres, co najmniej jednej godziny, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem,

− czas prowadzenia - czas kierowania pojazdem od momentu uruchomienia silnika do momentu jego zatrzymania, z uwzględnieniem chwilowych postojów, w szczególności zatrzymania się pojazdu na światłach, na przejeździe kolejowym,

− doba - należy przez to rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której kierowca rozpoczyna pracę. Czas pracy kierowców ma szczególny wpływ na bezpieczeństwo w ruchu drogowym.

Dotyczy to również kierowców prowadzących autokary. Ustawodawca dostosowując polskie unormowania do norm określonych w Umowie Europejskiej (AETR), określa czas prowadzenia pojazdu następująco: Maksymalny czas prowadzenia pojazdu wynosi 9 godzin na dobę, z możliwością przedłużenia do 10 godzin, nie więcej niż dwukrotnie w każdym tygodniu. Całkowity czas prowadzenia pojazdu w każdym okresie dwutygodniowym nie może przekroczyć 90 godzin.

Uznając wypoczynek kierowcy jako ważny element jego kondycji, a w konsekwencji zdolności do prowadzenia pojazdu, ustawa określa czas przeznaczony na odpoczynek, który dzieli na dobowy i tygodniowy, podaje również sposób jego rozliczania: 1) W każdej dobie kierowca wykorzystuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego

odpoczynku. Odpoczynek może być skrócony nie więcej niż do 9 godzin i nie częściej niż trzykrotnie w ciągu jednego tygodnia. Równoważny okres odpoczynku kierowca ma obowiązek wykorzystać przed upływem następnego tygodnia.

2) Odpoczynek, o którym mowa w ust. 1, może być podzielony na dwie lub trzy części. Jedna z tych części powinna wynosić co najmniej 8 kolejnych godzin, a dobowy odpoczynek 12 h.

3) W przypadku prowadzenia pojazdu przez dwóch lub więcej kierowców, każdy z nich wykorzystuje co najmniej 8 h nieprzerwanego odpoczynku w każdym 30-godzinnym okresie. Członkowie załogi muszą mieć zawsze ze sobą i być w stanie przedstawić do kontroli

tachografy: − komplet za bieżący tydzień, − za ostatni dzień poprzedniego tygodnia, w którym prowadzili pojazd, − pod warunkiem, że nie zagraża to bezpieczeństwu na drodze oraz w celu umożliwienia

kierowcy dojazdu do odpowiedniego miejsca postoju, kierowca może odstąpić od postanowień Umowy AETR w zakresie niezbędnym do zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu lub jego ładunku.

4) Dobowy odpoczynek może być wykorzystany w pojeździe, jeżeli pojazd znajduje się na postoju i jest wyposażony w miejsce do spania.

5) W każdym tygodniu kierowca wykorzystuje odpoczynek w wymiarze, co najmniej 45 kolejnych godzin. Odpoczynek może być skrócony nie więcej niż do 36 kolejnych godzin, jeżeli zostanie udzielony w miejscowości, gdzie znajduje się siedziba pracodawcy, lub w miejscu zamieszkania kierowcy, i nie więcej niż do 24 kolejnych godzin, jeżeli zostanie udzielony w innym miejscu. Tygodniowy nieprzerwany odpoczynek obejmuje dobowy odpoczynek przypadający w dniu, w którym kierowca rozpoczął odpoczynek tygodniowy.

6) Okres odpoczynku niewykorzystany wskutek skrócenia, o którym mowa w ust. 5, kierowca powinien wykorzystać nie później niż przed upływem trzeciego tygodnia następującego po tygodniu, w którym odpoczynek został skrócony.

7) Tygodniowy odpoczynek kierowca powinien wykorzystać nie później niż po sześciu dobowych okresach prowadzenia pojazdu.


8) Przełożenie tygodniowego odpoczynku do końca szóstego dobowego okresu prowadzenia jest dopuszczalne w przypadku, gdy całkowity czas prowadzenia pojazdu nie przekracza maksymalnej normy, odpowiadającej sześciu dobowym okresom prowadzenia.

9) Maksymalny tygodniowy czas prowadzenia pojazdu wynosi 56 h, a dwutygodniowy 90 h. Dodatkowym elementem, który ma wpływać na dobrą kondycję kierowcy i pełną

zdolność do prowadzenia pojazdu, są oprócz dobowego odpoczynku, obowiązkowe przerwy w prowadzeniu pojazdu. Podstawowy cel stawiany przez ustawodawcę wprowadzającego obowiązkowe przerwy zawarty jest w dwóch punktach, 1) Po 4,5 -godzinnym okresie prowadzenia pojazdu kierowca wykorzystuje, co najmniej

45-minutową przerwę, chyba że zaczyna okres odpoczynku. Ustawa dopuszcza możliwość podzielenia jej na 3 części, jednak nie krótsze niż 15 minut.

2) Podczas przerw, o których mowa w ust. 1, kierowca nie może wykonywać żadnej innej pracy, przerw tych nie wlicza się do dobowego okresu odpoczynku. Powyższe unormowania dotyczą czasu prowadzenia pojazdu, którego nie należy

utożsamiać z czasem pracy kierowcy. Na czas pracy kierowcy składają się również inne czynności związane z wykonywaniem przewozu, a w szczególności: − prowadzenie pojazdu, − kontrola i nadzór nad osobami wsiadającymi i wysiadającymi, − kontrolne sprawdzanie pojazdu, − obsługa codzienna pojazdu, − niezbędne czynności administracyjne, − utrzymanie pojazdu w czystości.

Wyraźnie wyznaczony czas pracy i odpoczynku kierowcy wymaga odpowiedniego

sposobu ewidencjonowania pracy pojazdu, pracy kierowcy, jego odpoczynku bądź przerw w czasie jazdy. Służy do tego specjalne urządzenie zamontowane najczęściej pod kierownicą autokaru, nazywane TACHOGRAFEM. Tarcze rejestrujące (nazywane „wykresówki") wkładane są w urządzenie indywidualnie dla każdego kierowcy. W oparciu o zapis tarczy rejestrującej kontrolujący pojazd jest w stanie określić czas pracy pojazdu, kierowcy, przerwy w pracy, czas odpoczynku oraz prędkość, z jaką poruszał się pojazd.

Na kierowcy ciąży obowiązek dbania o to, by urządzenie zostało włączone, było w należytym stanie technicznym, w przypadku awarii zostało naprawione w miarę jak najszybciej. Jeżeli normalne i właściwe używanie urządzenia kontrolnego jest niemożliwe, każdy z kierowców jest zobowiązany do prowadzenia karty kierowcy, w której powinny być odnotowane wszystkie czynności, czas pracy, przerwy i czas odpoczynku.

Umowa określa wszystkie warunki techniczne dotyczące kontroli, a także, kto, kiedy i dlaczego może być zwolniony z ustaleń zawartych w umowie.


Rys. 3 Wzór tarczy tachografu [11]

Transport autokarowy jest dość powszechnym środkiem transportu w turystyce, dlatego należy znać nie tylko przepisy regulujące czas pracy kierowcy, ale i zasady, jakie obowiązują przy kalkulowaniu usług transportowych, tym bardziej, że autokar nie zawsze będzie wynajęty u przewoźnika, lecz również może być własnością biura podróży. Warto zaznaczyć jednak, że coraz więcej biur podróży rezygnuje z własnych autokarów na rzecz wynajmu. Znajomość, więc sposobu obliczania ceny za wynajem autokaru ułatwi referentowi sporządzanie kalkulacji imprezy. Kalkulacja transportu autokarowego

Zanim zostanie sporządzona kalkulacja kosztów transportu, należy poznać ogólne zasady, jakimi kieruje się właściciel, określając stawkę wynajmu autokaru. Właściciel autokaru wyliczając cenę jego wynajmu, zakłada pewne koszty związane z utrzymaniem i eksploatacją pojazdu. Część tych kosztów jest związana z samym faktem posiadania autokaru, a część z liczbą przejechanych kilometrów. Ogólnie więc koszty można podzielić następująco: − koszty stałe /amortyzacja, ubezpieczenia, opłaty rejestracyjne i koncesyjne, stała część

płacy kierowcy wraz z pochodnymi, koszty związane z funkcjonowaniem firmy/, − koszty zmienne /paliwo i oleje, naprawy i konserwacje, ogumienie, część uznaniowa

płacy kierowcy, opłaty graniczne, drogowe, autostrady i parkingi, delegacje kierowcy/. Na podstawie analizy rocznych wyników właściciel pojazdu jest w stanie określić, ile

wynosiły koszty zmienne. Dodając wzrost kosztów spowodowany przewidywaną inflacją oraz ewentualnym wzrostem kursu dewiz, który to wzrost, w pozycji paliwo i delegacje kierowcy, stanowi dość znaczną pozycję, właściciel otrzymuje informację, ile będą wynosić przewidywane koszty w ciągu następnego roku. Wystarczy wyliczone w ten sposób koszty zmienne zwiększyć o planowany zysk, podzielić przez planowaną do przejechania liczbę kilometrów i otrzymamy stawkę wynajmu za 1 km. Natomiast dzieląc przewidywane koszty


stałe przez ilość planowanych godzin pracy, otrzymamy stawkę godzinową wynajmu autokaru.

Z przedstawionej zasady widać, że cena wynajmu autokaru zależy z jednej strony od kosztów, z drugiej strony od liczby przejechanych kilometrów oraz godzin wynajmu. Im więcej autokar jeździ, tym cena najmu za 1 km jest niższa, czyli bardziej konkurencyjna, pomimo wzrostu grupy kosztów zmiennych, związanych właśnie bezpośrednio z liczbą przejechanych kilometrów. Większa ilość godzin pracy autokaru znacznie zmniejsza jednostkowe koszty stałe. Taki sposób podawania ceny wynajmu autokaru, to znaczy jednoczesne podawanie ceny za jeden kilometr oraz za godzinę wynajmu, jest poprawny, tradycyjny, bez mała klasyczny. Problem zaczyna się przy pytaniu o to, kiedy liczyć kilometry, kiedy godziny. Aby to zrozumieć, należy zdefiniować pojęcie prędkości eksploatacyjnej. Jest to pojęcie ściśle branżowe i określa, z jaką przeciętną, wyliczoną matematycznie prędkością, poruszał się autokar w czasie, kiedy był w dyspozycji klienta, czyli wynajęty. Jest to prędkość umowna, gdyż obejmuje okresy, w których autokar zarówno jechał, jak i stał na światłach lub na parkingu podczas wymaganych przerw w podróży, albo miał przestój, ponieważ w programie było zwiedzanie miasta czy posiłek. Przyjmowana do obliczania kosztów wynajmu prędkość eksploatacyjna jest sprawą wyłącznie właściciela autokaru. Określona przez niego prędkość eksploatacyjna ma bowiem wpływ na cenę wynajmu - im wyższa prędkość eksploatacyjna, tym droższe jest wynajęcie autokaru. Ma to wpływ na sprzedaż usług i w konsekwencji na rentowność prowadzonej przez niego działalności.

Przeciętnie prędkość eksploatacyjna waha się w granicach 30-50 kilometrów/godz. Przedstawiony sposób wyliczania kosztów wynajmu autokaru, mimo że prawidłowy, w praktyce jest kłopotliwy. Dlatego coraz częściej właściciele pojazdu określają cenę wynajmu autokaru przez podanie ceny za 1 przejechany kilometr i limit dzienny. Limit dzienny jest to minimalna ilość kilometrów, którą w ciągu dnia najmu powinien przejechać autokar.

cena za 1 km = 3,00 zł, limit dzienny 380 km

Oznacza to, że wynajmujący autokar zapłaci za każdy faktycznie przejechany kilometr 3,00 zł, pod warunkiem, że pojazd przejechał minimum 380 km dziennie. Jeżeli limit dzienny nie zostanie wykonany, wówczas wynajmujący za każdy dzień najmu zapłaci: 380 km razy 3,00 zł, mimo że faktycznie liczba przejechanych kilometrów była mniejsza.

Jednak duża konkurencyjność firm spowodowała, że często między właścicielem autokaru a wynajmującym ustala się cenę umowną za wykonanie usługi przewozowej na konkretnej trasie. Cena ta zależy również od sezonu turystycznego. Określając na wstępie koszty zmienne, wymieniono koszty związane z dietami zagranicznymi, opłatami granicznymi, autostradami.

Są to pozycje kosztów, które występują tylko przy wynajmach zagranicznych, w związku z tym trudno nimi obciążać klienta, który wynajmuje autokar wyłącznie w kraju. Z tych powodów właściciel podaje inną cenę za jeden przejechany kilometr w kraju (niższa) i inną za jeden kilometr przejechany za granicą (wyższa). Właściciel pojazdu, często określając cenę wynajmu za granicą, nie wlicza opłat granicznych, drogowych, parkingów i diet dla kierowcy. Zdarza się również, że cena wynajmu autokaru nie obejmuje zakwaterowania kierowcy. Czyni tak z własnej wygody, gdyż precyzyjne określenie tych kosztów jest dość trudne, ponieważ są one pochodną faktycznie przejechanych kilometrów, ilości dni wynajmu itp.


Obecnie (czerwiec 2006) na rynku cena za 1 km jazdy autokaru wynosi od 2,5 do 4 zł w zależności od standardu pojazdu. Do kwoty tej doliczany jest 7% podatek. Dla referenta sporządzającego kalkulację wynajmu pojazdu oznacza to, że koszty te muszą być doliczone w kalkulacji imprezy jako oddzielna pozycja. Osoba sporządzająca kalkulację kosztów imprezy zagranicznej, która nie jest specjalistą od transportu, musi więc znać zasady wyliczania diet kierowców, znać koszty opłat drogowych, parkingów, autostrad. Kalkulacja kosztów stanowi również jeden z elementów umowy zawieranej pomiędzy wybranym przewoźnikiem a biurem podróży.

Umowy gospodarcze zawierane są pomiędzy przedsiębiorcami uczestniczącymi w procesie organizowania ruchu turystycznego. Zaliczyć do nich należy umowy zawierane przez organizatorów turystyki z przedsiębiorcami reprezentującymi ich wobec klientów w procesie zawierania umów z klientami, to znaczy przede wszystkim umowę agencyjną, a niekiedy umowę o charakterze zlecenia lub podobną do zlecenia a także umowy z przedsiębiorcami zapewniającymi wykonanie usług objętych umowami z klientami.

W tym drugim obszarze występuje znaczna różnorodność umów pod względem prawnym. Umowy o zapewnienie usług przewozowych mogą mieć charakter umowy przewozu, gdy przedsiębiorca zobowiązuje się do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy na ustalonej trasie lub umowy najmu pojazdu /zwykle z obsługą/, gdy kontrahent oddaje do dyspozycji organizatora turystyki pojazd, a organizator we własnym zakresie decyduje o trasie, terminach przejazdów, przerwach w podróży, itp. Te modelowe ujęcia zbliżają się do siebie w niektórych typowych dla obrotu gospodarczego kontaktach, jak na przykład w umowach czarteru lotniczego, w których wbrew nazwie sugerującej najem pojazdu, w istocie to przewoźnik decyduje o sposobie wykonania przewozu.

Umowa, której organizator turystyki zleca usługę transportową związaną z organizacją imprezy turystycznej, danej firmie wybranej w drodze konkursu ofert powinna zawierać następujące elementy przedstawione w formie druku umowy.


Umowa w zakresie zlecenia przez organizatora turystyki usług transportowych,

związanych z organizacją imprezy turystycznej W dniu ................................... między ...................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................................

/ nazwa, siedziba, status prawny, adres biura turystycznego /

posiadającym zezwolenie / koncesję / nr............................... reprezentowanego przez: …………………………... ..................................................................................................................................................................................... zwanym dalej „Organizatorem Turystyki „ a...................................................................................................................................................................................

/ status prawny, nazwa, adres przewoźnika /

zwanym dalej „Przewoźnikiem”, zawarto umowę treści następującej:

§ 1 Organizator Turystyki zleca a przewoźnik zobowiązuje się zabezpieczyć środek transportowy, dla imprezy turystycznej organizowanej pod nazwą...................................................................................................................... dla ...............................................................................................................................................................................

/ wskazać grupę wycieczkową / zakład pracy, szkoła, grupa zorganizowana itp./

§ 2 Przewoźnik zobowiązuje się zabezpieczyć środek transportowy o następującym standardzie …………………… .....................................................................................................................................................................................

§ 3 Przewoźnik zobowiązuje się do podstawienia środka transportowego, o którym mowa w par. 2, w dniu................................ o godz. ................................ w miejscu.......................................................................... Przewidziany termin powrotu ........................ o godz. ................ przy czym zakończenie imprezy będzie miało miejsce.............................................................................................................................................................

§ 4 Organizator Turystyki zobowiązuje się najpóźniej w terminie 3 dni od daty wyjazdu przedłożyć przewoźnikowi: 1. program imprezy turystycznej 2. program zwiedzania

§ 5 Strony umowy zobowiązują się uzgodnić w terminie 7 dni przed terminem wyjazdu: 1 / zasady ubezpieczenia środka transportowego, o którym mowa w par. 2 umowy; 2 / zasady rozliczania należności za paliwo w trakcie trwania imprezy turystycznej; 3 / zasady korzystania ze świadczeń przez kierowcę / kierowców / w trakcie trwania imprezy turystycznej.

§ 6 Z tytułu wykonanej usługi transportowej Przewoźnik będzie uprawniony do wystawienia faktury / rachunku / przy uwzględnieniu następujących zasad rozliczenia tej usługi: - stawka za 1 km .................................. stawka godzinowa .................................. - ryczałt .................................. inna forma rozliczenia...................................

§ 7 Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie usługi także w zakresie odpowiedzialności z tytułu szkody w związku z ruchem pojazdów, na zasadach określonych w kodeksie cywilnym.

§ 8 W przypadku niemożliwości podstawienia środka transportowego, o standardzie określonym w par. 2 umowy, Przewoźnik zobowiązuje się zabezpieczyć inny środek transportowy o tym samym standardzie, przy czym zmiana ta nie może mieć wpływu na cenę za usługę ustaloną zgodnie z par. 6 umowy.

§ 9 W sprawach nie uregulowanych niniejszą umową stosowane będą stosowne postanowienia kodeksu cywilnego oraz kodeksu drogowego.

§ 10 Sprawy sporne, rozstrzygane będą przez Sąd właściwy dla siedziby organizatora turystyki.

§ 11 Niniejszą umowę sporządzono w 2 egz. po 1 egz. dla każdej ze stron. Organizator turystyki Przewoźnik .............................................. ......................................


Komunikacja autobusowa Pośrednictwo w sprzedaży biletów komunikacji autobusowej krajowej

i międzynarodowej jest obecnie najczęstszą formą usług z zakresu obsługi podróżniczej, prowadzonych w większości biur podróży. Lokalni organizatorzy linii komunikacyjnej, obejmującej swym zasięgiem mały obszar, sprzedaż miejsc najczęściej organizują w ten sposób, że w danej miejscowości lub na pewnym obszarze reprezentuje go regionalny dysponent miejsc. Do zadań regionalnego dysponenta miejsc należy organizacja sieci sprzedaży, prowadzenie dyspozycji miejscami na określone linie, zaopatrywanie sprzedawców w bilety, rozkłady jazdy, prowadzenie rozliczenia ze sprzedanych biletów. System rezerwacji najczęściej prowadzony jest na zasadzie telefonicznego pobierania miejsca od dysponenta, który dysponuje komputerowym systemem rezerwacyjnym pozwalającym na prowadzenie rezerwacji dla większej ilości linii i przewoźników, dającym możliwość dokonywania rezerwacji z 30-dniowym wyprzedzeniem.

Do obowiązków regionalnego dysponenta należy również aktualizacja rozkładów i wszystkich niezbędnych informacji handlowych, potrzebnych detalicznemu sprzedawcy, oraz dystrybucja materiałów reklamowych i promocyjnych. Przewoźnicy z wieloma liniami komunikacyjnymi, obejmującymi duży obszar Polski, po okresach wzajemnego konkurowania dostrzegli swoją szansę nie w konkurencji, lecz w konsolidacji. Konsolidacja przybiera różne formy. Czasami są to bardziej czy mniej trwałe spółki, porozumienia o współpracy, wspólne przedsięwzięcia.

Przykładem konsolidacji może być Eurolines Polska. Eurolines Organisation - założone w Genewie w 1985 roku Europejskie Stowarzyszenie z siedzibą w Brukseli, zrzeszające przedsiębiorstwa prowadzące regularne licencjonowane międzynarodowe linie autokarowe. Celem Stowarzyszenia jest inicjowanie, wspomaganie i promowanie współpracy prowadzącej do tworzenia i rozwijania zintegrowanej ogólnoeuropejskiej sieci międzynarodowych linii autokarowych.

Aktualnie Stowarzyszenie zrzesza przewoźników z 25 krajów, tworzących ofertę przewozową obejmującą ponad 500 miast (przystanków) na terenie całej Europy, przewożących rocznie ponad 500 000 pasażerów.

W1996 roku do Stowarzyszenia została przyjęta polska firma Pekaes-Bus, która do momentu utworzenia Eurolines Polska posiadała wyłączność na używanie znaku EUROLINES.

Eurolines Polska sp. z o.o. założona w 2000 roku, od dnia l października 2001 roku posiadała wyłączność na organizację sprzedaży biletów na międzynarodowe połączenia autokarowe wielu przewoźników. Oferta przewozowa obejmuje połączenia w regularnej komunikacji pasażerskiej ze 132 miast Polski do 138 miast zagranicznych, do 19 państw. Eurolines Polska sprzedaje rocznie ponad 250 000 biletów. W ramach wspólnych działań marketingowych Eurolines proponuje wakacyjne podróże autokarami pomiędzy 32 miastami Europy. Zakup karnetu „Eurolines Pass" z ważnością 15, 30 lub 60 dni umożliwia odbycie dowolnej ilości podróży pomiędzy miastami: Amsterdam, Andora, Barcelona, Berlin, Bruksela, Bukareszt, Budapeszt, Kolonia, Kopenhaga, Edynburg, Florencja, Frankfurt, Geteborg, Hamburg, Kraków, Londyn, Lyon, Madryt, Marsylia, Mediolan, Monachium, Paryż, Perpignan, Praga, Rzym, Salzburg, Sztokholm, Strasburg, Tuluza, Wenecja, Wiedeń, Warszawa.

Inną formą współdziałania przewoźników jest INTER Bus - Centrum Rezerwacji Międzynarodowych Przewozów Autokarowych. Przedmiotem działalności INTER Bus jest pośrednictwo w sprzedaży biletów autokarowej komunikacji międzynarodowej. Firma współpracując z licencjonowanymi przewoźnikami międzynarodowymi ORBIS TRANSPORT, RADTUR, ALSA, INTERGLOBUS REISEN, EUROPA EXPRESS oraz


organizując sieć agentów prowadzących sprzedaż biletów międzynarodowej komunikacji autobusowej w całej Polsce i Europie, po latach funkcjonowania stała się znaczącym dystrybutorem biletów autokarowej komunikacji międzynarodowej. INTER Bus posiada własny system sprzedaży internetowej.

Na pewno trwałym elementem na rynku przewozów jest system sprzedaży biletów EURO TICKET - ON LINĘ złożony z dwóch programów: „Sprzedaż" i „Zarządzanie kursami". Użytkownicy muszą mieć dostęp do INTERNETU.

Z uwagi na ogromne rozproszenie przewoźników i wspomniany wcześniej brak szerokiego współdziałania przewoźników w zakresie tworzenia systemów połączeń autobusowych, jak ma to miejsce w przypadku linii lotniczych czy kolejowych, nie zaistniała jeszcze potrzeba unifikacji i standaryzacji. Nieśmiałe próby czyni system rezerwacyjny EURO TICKET -ON LINĘ. Bilety autobusowe wydawane są często przez każdego przewoźnika jako własne dokumenty. Bilety autobusowe w biurze podróży ewidencjonowane są ilościowo, a nie wartościowo. Oznacza to, że biuro rozlicza się z ilości pobranych i sprzedanych biletów, a nie z wartości biletów. Oddzielną i odrębną sprawą jest rozliczenie wartościowe za sprzedane bilety. System rozliczeń od razu przewiduje prowizję dla sprzedawcy. Biuro podróży pobiera od pasażera pełną cenę biletu, obejmującą cenę za przejazd, podatek VAT oraz opłatę skarbową. Rozliczając się, dokonuje wpłaty pomniejszonej o wysokość własnej prowizji.

Przewoźnicy prowadzą sprzedaż dwóch rodzajów biletów: − bilet w jedną stronę, − bilet na przejazd tam i z powrotem. Bilety powrotne mogą być sprzedane z potwierdzonym terminem powrotu lub jako bilety otwarte (open). Bilet w jedną stronę zawsze jest droższy od połowy ceny biletu w dwie strony. Rezerwację na powrót, przy zakupie biletu otwartego, pasażer dokonuje po przyjeździe do miejsca docelowego. Dokonanie rezerwacji powrotnej w terminie późniejszym niż przy zakupie biletu związane jest z koniecznością uiszczenia dodatkowej opłaty za rezerwację. Część organizatorów przejazdów dolicza opłatę rezerwacyjną od razu przy zakupie biletów, wówczas dopłata jest pobierana w walucie polskiej. Często jednak dopłata za rezerwację biletu powrotnego pobierana jest w walucie kraju, z którego następuje powrót.

Przewoźnicy do taryf przewozowych wprowadzają szereg zniżek (czasami podwyżek) sezonowych. Oprócz tego istnieją zniżki dla: − seniorów, − młodzieży i studentów, − dzieci.

Rozkłady jazdy określają terminy i godziny odjazdu autobusu z poszczególnych przystanków, ceny biletów, zniżki, sposób dokonywania rezerwacji powrotnych oraz związane z tym opłaty, terminy ważności biletów, koszty związane ze zmianą terminu rezerwacji lub rezygnacją. Informacje o zmianach podawane są w komunikatach wydawanych przez przewoźnika.

Bilety komunikacji autobusowej składają się minimum z trzech kuponów, z czego jeden pozostaje u agenta prowadzącego sprzedaż i dołączany jest do rozliczenia, natomiast dwa otrzymuje pasażer - po jednym na przejazd w każdą stronę. Niektórzy przewoźnicy stosują bilety z czterema lub pięcioma kuponami. Czwarty kupon przeznaczony jest dla przewoźnika, natomiast piąty pozostaje dla pasażera w grzbiecie biletu i na odwrocie ma wydrukowane warunki przewozu.

Bagaż w przejazdach autobusowych jest ograniczony zarówno, co do ilości, jak i wielkości. Zasady przewozu bagażu określa każdy przewoźnik zgodnie z obowiązującymi przepisami.


Rys. 4 Wzór biletów autokarowych na podróż w jedną i dwie strony [11]

4.2.2. Pytania sprawdzające


1. Jak wyglądają: sieć istniejących dróg oraz plany budowy autostrad w Polsce? 2. Jaki pojazd nazywamy autokarem? 3. Jakie podstawy prawne regulują prowadzenie działalności transportowej? 4. Jakie informacje powinien zawierać wniosek o licencję? 5. Na czym polega przewóz okazjonalny? 6. Co to jest eurolista? 7. Jakie zasady obowiązują przy przewozie osób i bagażu? 8. Jakie rodzaje przewozów autokarowych wyróżniamy? 9. Jakie znasz zalety i wady transportu autokarowego? 10. Jak rozlicza się czas pracy kierowcy? 11. Co to jest tachograf? 12. Na czym polega sporządzenie kalkulacji transportu autokarowego? 13. Jakie elementy zawiera umowa zawarta między biurem podróży a przewoźnikiem

autokarowym? 14. Jakie informacje udzielisz klientowi podróżującemu za granicę autokarem?


4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Oblicz czas i koszt przejazdu autokarem na następujących trasach: a) Warszawa – Kraków – Warszawa b) Poznań – Gdańsk – Gdynia – Poznań c) Łódź – Zakopane – Łódź d) Lublin – Wrocław – Lublin e) Płock – Częstochowa – Płock f) Bydgoszcz – Augustów – Suwałki – Bydgoszcz


1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.2.1, oraz niezbędną literaturą tematu, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) poszukać na mapie miejscowości, 4) odszukać tablice odległości pomiędzy danymi miejscowościami, 5) obliczyć czas i koszt przejazdu autokarem, 6) sprawdzić poprawność obliczeń, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem, − drukarka, − kartka papieru formatu A4, − materiały piśmiennicze, − literatura /mapa, tablica geograficzna/. Ćwiczenie 2

Uzupełnij tabelę. TRANSPORT PASAŻERSKI

ZALETY WADY



1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt. 4.2.1 oraz dostępną literaturą tematu, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) uzupełnić tabelę, 4) sprawdzić poprawność wykonania, 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.


− materiały piśmiennicze, − literatura.

Ćwiczenie 3 Opracuj wykaz ofert różnych firm przewozowych w regionie lub mieście. Która oferta

jest najbardziej konkurencyjna i dlaczego?


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt. 4.2.1 oraz dostępną literaturą, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) poszukać w dostępnych informatorach firm transportowych, 4) przeprowadź wywiad na temat firm transportowych, 5) przygotować wykaz firm, 6) dokonać analizy zgromadzonych ofert, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do Internetu, − drukarka, − materiały piśmiennicze, − literatura.


Ćwiczenie 4 Przygotuj kalkulację autokaru zgodnie z załączonym zapytaniem.

Matrix Sp. z o.o. Wrocław Żeglarska 4 Warszawa 04.09.2006

l.dz./ 617/2006

Orbis Transport GDAŃSK

Szanowni Państwo,

W bieżącym roku organizujemy konferencję szkoleniową dla pracowników obiektów hotelarskich, która odbędzie się w dniach 25 – 28 październik 2006 r. na trasie; Sopot – Gdynia – Rumia – Reda – Rzucewo Pałac – Krokowa Pałac – Jastrzębia Góra – Jurata – Gdańsk

Zwracamy się z prośbą o wynajem autokaru na w/w trasie. Poszczególne dni szkolenia obejmują jazdę po odwiedzanych miastach. Liczba uczestników szkolenia 30 osób.

Autokar prosimy podstawić w dniu 26 października 2006 r. godz. 8.15 pod hotel Orbis Grand w Sopocie. Zakończenie szkolenia w dn. 28 października br. ok. godz. 13.00 - Gdańsk dworzec PKP.

Uprzejmie proszę o przedstawienie kalkulacji cenowej. Potwierdzenie naszych ustaleń nastąpi po akceptacji proponowanych przez Państwa warunków.

Specjalista ds. Organizacji i Marketingu

Beata Dworzyńska ___________________________________________________________________________


1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.2.1, 2) zapoznać się z instrukcją 3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 4) zapoznać się z załączonym pismem, 5) dokonać niezbędnych obliczeń, 6) przygotować kalkulację i odpowiedź na pismo, 7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem, − drukarka, − materiały piśmiennicze, − literatura.


Ćwiczenie 5 Dokonaj analizy niezbędnych dokumentów obowiązujących przy autokarowej podróży

zagranicznej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania pkt.4.2.1, oraz niezbędną literaturą tematu, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) przygotować niezbędne dokumenty, 4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i drukarką, − dokumenty, − materiały piśmiennicze, − literatura. 4.2.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) zdefiniować podstawowe pojęcia występujące w transporcie

autokarowym? ¨ ¨ 2) omówić sieć istniejących dróg oraz plany budowy autostrad w Polsce? ¨ ¨ 3) wymienić podstawy prawne regulujące prowadzenie działalności

transportowej w Polsce? ¨ ¨ 4) przygotować wniosek o licencję na świadczenie usług transportowych? ¨ ¨ 5) wymienić rodzaje przewozów autokarowych? ¨ ¨ 6) scharakteryzować przewóz okazjonalny? ¨ ¨ 7) wymienić dokumenty obowiązujące przy przejazdach zagranicznych? ¨ ¨ 8) wymienić zasady obowiązujące przy przewozie osób i bagaży? ¨ ¨ 9) wymienić zalety i wady transportu autokarowego? ¨ ¨ 10) wymienić zasady rozliczania czasu pracy kierowcy? ¨ ¨ 11) sporządzić kalkulację transportu autokarowego? ¨ ¨ 12) sporządzić umowę między biurem podróży a przewoźnikiem

autokarowym? ¨ ¨ 13) udzielić informacji klientowi podróżującemu autokarem? ¨ ¨ 14) wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce? ¨ ¨


4.3. Transport kolejowy 4.3.1. Materiał nauczania

Transport kolejowy odgrywa istotną rolę w obsłudze ruchu turystycznego, oferując wygodny środek transportu do pokonywania dużych odległości na obszarach o ciekawych krajobrazach, za stosunkowo niską cenę.

Warto zauważyć, iż historia turystyki dobitnie wskazuje, na duże znaczenie kolei dla współczesnej turystyki. Nazywa się ją nawet pionierem turystyki. Ten środek transportu odznaczał się zawsze dużą zdolnością przewozową i niską ceną świadczonych usług. Ważne miejscowości i regiony turystyczne zawdzięczają swój rozwój budowie linii kolejowych w XIX wieku. Dzięki takim zaletom usług transportu kolejowego, jak bezpieczeństwo, komfort, szybkość, popularność i regularność, kolej stała się najbardziej uniwersalnym środkiem podróży. Trzeba jednak zauważyć, że jako środek przewozu masowego, w tym turystycznego w ostatnich kilkudziesięciu latach kolej utraciła pozycję podstawy przewozu na rzecz innych środków transportu osobowego.

Mimo względnego spadku udziału kolei w obsłudze ruchu turystycznego, obserwuje się jednak prawie nie zmieniony poziom liczby turystów przybywających do turystycznie głównych krajów europejskich. Inaczej przedstawia się sytuacja na innych kontynentach, gdzie rola kolei w obsłudze ruchu turystycznego jest mała, a odległości pokonywane przez turystów zbyt znaczne, by mogły wpłynąć na zwiększenie znaczenia kolei w obsłudze tego ruchu.

Kolej pod naciskiem konkurencji innych środków transportu, stabilizując podaż usług przewozów osobowych w jednych krajach i podnosząc w innych, podejmuje wiele wysiłków zmierzających do poprawy jakości świadczonych usług. Zmiany jakościowe wyrażają się we wzroście szybkości, w uprzyjemnianiu podróży, a także w obniżce opłat przez stosowanie różnego rodzaju zniżek i bonifikat dla turystów, co w warunkach wzrastającej siły nabywczej ludności i preferencji indywidualnych oraz masowego charakteru turystyki ma istotne znaczenie na rynku turystycznych usług przewozowych w krajach zachodnich. Warto podkreślić, że kolej specjalna ma szczególne znaczenie turystyczne.

Stanowią ją środki transportu przeznaczone do celów czysto turystycznych i obejmują koleje zębate, koleje linowe i wyciągi. Ta ostatnia kategoria, której uzupełnieniem są wyciągi wagonikowe, krzesełkowe, orczykowe, itd., ma szczególne znaczenie dla turystyki górskiej zimowej, uprawianej w celach sportowych. Obecnie urządzenia te są instalowane we wszystkich ośrodkach turystycznych i ich rozwój wskazuje tendencję wzrostową.

Jak już wspomniano kolejowy transport pasażerski zamierza odzyskać liczące się miejsce na rynku przewozowym. Rozmaite przedsięwzięcia prowadzące do tego celu są podejmowane zwłaszcza w Europie. Koleje europejskie w walce konkurencyjnej zwłaszcza z transportem lotniczym, oprócz uruchamiania pociągów o bardzo dużych szybkościach, wprowadzają wiele usług przyciągających turystów i osoby podróżujące zawodowo, wśród których można znaleźć: − serwowane napoje i przekąski w cenie biletu, − prowadzenie wagonu restauracyjnego lub barowego, − rezerwacja miejsca siedzącego, − bezpłatna prasa, − telefon w pociągu, − tworzenie pakietów usług /złożonego produktu turystycznego/.


W Polsce transport kolejowy zaczął rozwijać się od połowy XIX wieku, kiedy to otwarto pierwszą w kraju linię kolejową między Wrocławiem a Oławą w 1841r. Obecna długość linii kolejowych wynosi 23 429 km. W porównaniu do innych krajów Europy, gęstość kolei jest wyższa niż w państwach o urozmaiconej rzeźbie i w państwach dużych obszarowo. Niższa lub na podobnym poziomie jak w państwach o wysokim stopniu rozwoju przemysłowego.

Zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej w Polsce przedstawia się następująco: − najwyższa ponad 10 km/100km² w województwach: śląskim – 14,7, dolnośląskim,

opolskim − najniższa – województwo podlaskie – 4,1, mazowieckie – 5,0 km/ 100 km²

Przyczyny takiego zróżnicowania są zarówno historyczne /związane z granicą zaborów -Prusy budowały dużo linii kolejowych w terenach przygranicznych, Rosja natomiast działała odwrotnie/ jak i gospodarcze /tereny lepiej rozwinięte gospodarczo mają bardziej rozwiniętą sieć kolejową/. Transport kolejowy przewozi około 15% towarów i prawie 28 % pasażerów. Trakcja elektryczna przewozi 93 % ładunków i 82 % pasażerów.

Do linii kolejowych o największym natężeniu ruchu należy zaliczyć: − Górny Śląsk – Karsznice – Bydgoszcz- Gdynia tzw. Magistrala Węglowa, − Katowice – Piotrków Trybunalski – Warszawa, − Górny Śląsk – Tunel – Kielce – Radom, − Górny Śląsk – Ostrów Wielkopolski – Poznań – Krzyż – Szczecin, − Kunowice – Poznań – Skierniewice – Terespol, − Szczecin – Zielona Góra – Wrocław – Katowice – Kraków – Medyka, − Hrubieszów – Tarnobrzeg – GOP ( LHS). Rozmieszczenie dróg kolejowych przedstawia rysunek 4.

Rys. 5 Sieć kolejowa w Polsce [www.paiz.gov.pl]

http://www.paiz.gov.pl


Tak jak wszystkie środki transportu, kolej ma swoje zalety i wady takie jak: − możliwość przewożenia dużych ilości ładunków na duże odległości, − niskie koszty eksploatacji, − duża masa pociągu w stosunku do przewożonych towarów, − konieczność budowy bocznic lub dodatkowy przeładunek towaru, − mała prędkość techniczna pociągu a jeszcze mniejsza prędkość handlowa (rzeczywista).

Warto zauważyć, że wspólny rynek transportu kolejowego z Unią Europejską zaczął funkcjonować z początkiem 1993r. wraz z jednolitym rynkiem towarów. Pierwszym krokiem w kierunku liberalizacji przewozów kolejowych było przyjęcie przez radę dyrektywy o sprawie rozwoju kolei wspólnoty. Miała ona na celu doprowadzenie do demonopolizacji kolei i poprawienie efektywności funkcjonowania tej gałęzi transportu. Jednak na mocy późniejszych dyrektyw Rady i Parlamentu Europejskiego z 2001r. wszystkie firmy posiadające licencję wspólnotową mogły od 2003 wykonywać usługi międzynarodowego transportu w ramach określonej sieci nazwanej Transeuropejskiej Kolejową Siecią Przewozów. Licencja wspólnotowa ważna 5 lat jest wydawana po spełnieniu przez przewoźnika określonych warunków. Jest wzajemnie uznawana na terenie całej UE. Jednocześnie państwa członkowskie UE zostały zobowiązane do tworzenia jednostek zarządzających infrastrukturą kolejową.

Wynegocjowany okres przejściowy obejmuje ograniczony dostęp dla licencjonowanych przewoźników kolejowych z UE do Transeuropejskiej Sieci Towarowej (w skrócie: TERFN, obejmującej główne szlaki kolejowe służące międzynarodowym przewozom kolejowym) pozostawiając co najmniej 80% wykorzystania przez ogólnej rocznej zdolności przepustowej polskim przedsiębiorstwom kolejowym. Pełen dostęp do całej sieci TERFN na terenie Polski dla wszystkich wspólnotowych przedsiębiorstw kolejowych, zostanie przyznany dopiero po zakończeniu okresu przejściowego, to jest od początku 2007 roku.

Transport kolejowy w Polsce zorganizowany jest przez Grupę Polskie Koleje Państwowe, która składa się z PKP S.A. oraz kilkudziesięciu spółek. W ramach transportu pasażerskiego można wyróżnić następujące podmioty:

− PKP Intercity Sp. z o.o., − PKP Przewozy Regionalne Sp. z o.o., − PKP Szybka Kolej Miejska Sp. z o.o., − PKP Warszawska Kolej Dojazdowa Sp. z o.o.

PKP Intercity Sp. z o.o. zapewnia połączenia pomiędzy największymi miastami w Polsce i Europie. Pociągi InterCity i EuroCity zapewniając osobom podróżującym wysoki standard podróży powoli zastępują kursujące do tej pory pociągi ekspresowe.

Oferta spółki gwarantuje wysoką jakość podróżowania zgodną ze standardami obowiązującymi w innych krajach europejskich. Dzięki modernizacjom linii kolejowych możliwe stało się również skrócenie czasu przejazdu pociągów.

W ramach spółki kursują pociągi EuroCity (EC), które zapewniają dzienne połączenia z wybranymi stolicami państw europejskich z dogodnymi skomunikowaniami. Są to najszybsze połączenia międzynarodowe.

Pociągi InterCity (IC) natomiast zapewniają najszybszą komunikację kolejową z największymi centrami dużych miast w kraju.

Pociągi Express (Ex) zapewniają połączenia między centrami dużych miast oraz miejscowościami turystycznymi.


Nocny Express (NEx) to pociągi zapewniające połączenia między największymi miastami oraz miejscowościami turystycznymi w godzinach nocnych. W odróżnieniu od innych połączeń, pociągi te składają się z wagonów sypialnych oraz miejsc do leżenia.

PKP InterCity Sp.z o.o. zapewnia również międzynarodowe pociągi nocne, które kursują na trasach Warszawa – Frankfurt Main /Jan Kiepura/, Warszawa – Wilno /Balti/, Warszawa – Moskwa /Polonez/, Warszawa – Wiedeń /Chopin/. Dodatkowo przez spółkę PKP InterCity oraz niemieckie linie kolejowe został wprowadzony pociąg Berlin – Warszawa – Express.

Wszystkie rodzaje pociągów zapewniają komfort jazdy podróżnym: − w klimatyzowanych przedziałach 4 osobowych /klasa I/ i 6 osobowych /klasa II/, w

wagonach bezprzedziałowych, bądź sypialnych w zależności od rodzaju pociągu, − w wagonach restauracyjnych, − świadcząc usługi cateringowe, − zapewniając poczęstunek w cenie przejazdu, − wagon bagażowy przystosowany do przewozu rowerów w wybranych pociągach,

PKP Przewozy Regionalne Sp. z o.o. przede wszystkim obsługuje połączenia regionalne

zapewniając pasażerom codzienny dojazd do pracy i szkół oraz centrów handlowych i administracyjnych. Drugi rodzaj usług to przewozy o zasięgu międzywojewódzkim umożliwiające podróżnym przemieszczanie się pomiędzy większymi miastami i regionami turystycznymi. Tak więc proponowana przez spółkę oferta spełnia oczekiwania podróżnych. Spółka w ramach realizowanych połączeń pociągami pośpiesznymi wyodrębniła grupę połączeń objętych całkowitą rezerwacją miejsc. Najnowsza zaś oferta przewozowa RegioPlus charakteryzuje się podwyższonym standardem taboru, krótszym czasem przejazdu. Podróżni natomiast odprawiani są według taryfy dla pociągów osobowych.

W międzynarodowym ruchu spółka PKP Przewozy Regionalne realizuje połączenia między innymi do Sankt Petersburga, Moskwy, Mińska Białoruskiego, Kijowa, Rawy Ruskiej, Odessy, Bratysławy, Budapeszu, Bukaresztu, Pragi, Drezna, Berlina, Poczdamu.

Wśród usług specjalnych oferowanych przez spółkę można wymienić: − obsługę przewozów masowych z okazji uroczystości religijnych, imprez turystycznych i

sportowych, − organizowanie przejazdów na indywidualne zamówienie wg ustalonych zasad, − przewozy rzeczy pod opieką podróżnego oraz przesyłek konduktorskich.

Spółki szybko i skutecznie reagują na nietypowe potrzeby Klientów. Uruchamiają

pociągi dodatkowe i nadzwyczajne, włączają wagony na przykład: salonowe czy konferencyjne do pociągów stałego kursowania.

W celu zapewnienia większej wygody podczas dłuższych podróży w porze nocnej lub podróży trwającej kilka dni są stosowane wagony sypialne. Nie różnią się one zewnętrzną budową od wagonów osobowych - wnętrze wagonu jest podzielone na przedziały, a korytarz znajduje się z boku przedziałów. Przedziały klasy I mają dwa miejsca do leżenia, przedziały klasy II - trzy miejsca. W przedziale klasy I łóżko dolne stanowi kanapa, natomiast łóżko górne uzyskuje się przez podniesienie oparcia. W przedziałach klasy II dolne i środkowe łóżka powstają z dolnego siedzenia i oparcia, natomiast łóżko górne, przylegające w porze dziennej do ściany, zostaje na noc odchylone w położenie poziome. Najnowsze wagony sypialne mają niejednokrotnie w każdym przedziale trzy miejsca sypialne, przy czym liczba miejsc sypialnych w przedziale jest każdorazowo dostosowana do potrzeb. Na noc łóżka są zaopatrywane w bieliznę pościelową, poduszki, koce lub kołdry. W każdym przedziale wagonu sypialnego jest co najmniej umywalka z bieżącą ciepłą wodą, lustrem i szafką na przybory toaletowe. W nowoczesnych wagonach są często instalowane kabiny prysznicowe


oraz ekologiczne WC dla każdego przedziału, lub wspólnie dla dwóch sąsiadujących przedziałów. Na końcu wagonu mogą być również wyodrębnione przedziały kąpielowe. W każdym wagonie sypialnym jest wyodrębniony przedział służbowy dla konduktora -stewarda.

Kolejnym udogodnieniem są wagony restauracyjne, które umożliwiają pasażerom spożywanie posiłków podczas podróży. Wnętrze wagonu restauracyjnego jest podzielone na część służącą do przygotowania posiłków, pomieszczenie dla obsługi oraz część restauracyjną na 40 do 42 miejsc do siedzenia. W pociągach, w których normalny wagon restauracyjny nie byłby w pełni wykorzystany, kursują wagony, w których tylko połowa jest przeznaczona na restauracje, natomiast druga połowa ma wyposażenie wagonu osobowego.

Bywają też stosowane wagony bufetowe, w których połowa wagonu jest przeznaczona na kuchnię i bufet oraz przedział konsumpcyjny. W wagonach tych są podawane potrawy typu barowego, a posiłki są spożywane na stojąco.

Wagony restauracyjne są niekiedy wagonami samoobsługowymi /napoje, kanapki, dania barowe, itp./ lub wagonami barowymi, w których są wydawane posiłki typowe. W wagonach restauracyjnych obowiązuje tradycyjna obsługa kelnerska oraz wybór dań z karty menu. Zakres menu zależy od standardu wagonu restauracyjnego np. według standardów ,,WARS" obowiązują przekąski zimne i co najmniej dwa dania barowe, a także słodycze, napoje zimne i gorące oraz sprzedaż paczkowanych kanapek.

W ramach ułatwienia podróżnemu przemieszczania się z miejsca na miejsce stworzono także wagony specjalistyczne. Są to:

− wagony i przedziały dostosowane dla osób niepełnosprawnych/ umożliwiają one przejazd osoby na wózku inwalidzkim/;

− wagony wyposażone w przedziały biznesowe /posiadają specjalną aranżację wnętrza przystosowaną do pracy biurowej w czasie podróży/;

− wagony konferencyjne / bezprzedziałowe, wyposażone w krzesła i stół o zmiennych parametrach/;

− wagony-kina /wyposażone w aparaturę projekcyjną/; − wagony - dyskoteki / wyposażone w aparaturę nagłaśniającą, stanowisko dla disc-

jokeya/; − wagony mieszkalne dla organizacji mobilnych wczasów wagonowych.

Wszystkie usługi PKP w zakresie przewozów pasażerskich są świadczone w oparciu

o prawo przewozowe oraz regulamin przewozu osób i przesyłek bagażowych, wydany Zarządzeniem nr 25 Zarządu PKP z dnia 28.06.1996. Regulamin określa: 1) treść biletu na przejazd oraz organizacje sprzedaży biletów, 2) zasady sprzedaży dopłat oraz korzystanie z miejsc w pociągach pasażerskich, 3) zasady postępowania w przypadku:

− podwójnej sprzedaży biletów na dopłatę oraz ich niewykorzystania, − jazdy bez ważnego biletu,

4) warunki grupowego przewozu osób, 5) warunki zmiany umowy przewozu, 6) przewóz rzeczy oraz zwierząt zabieranych przez podróżnych do wagonu pasażerskiego, 7) warunki przewozu przesyłek bagażowych, 8) przewóz samochodów osobowych w pociągach autokuszetach, 9) wzory dokumentów.

Przewozy kolejowe organizowane przez PKP odbywają się w pociągach osobowych,

pociągach pospiesznych lub w pociągach oznaczonych w rozkładach jazdy PKP jako pociągi z dopłatą. Są to omówione wcześniej pociągi kursujące w ramach dwóch spółek InterCity i Przewozy Regionalne. Pociągi te są podzielone na klasy: pierwszą i drugą. Cena za przejazd


uzależniona jest od klasy, którą się podróżuje, rodzaju pociągu oraz wysokości dopłaty za przejazd w pociągu z dopłatą, EC, IC lub ekspresowym.

W niektórych pociągach dalekobieżnych komunikacji krajowej i międzynarodowej, odpowiednio oznaczonych w rozkładzie jazdy pociągów PKP, kolej prowadzi wagony sypialne i wagony z miejscami do leżenia, eksploatowane przez Przedsiębiorstwo Wagonów Sypialnych i Restauracyjnych „Wars". Do zajęcia miejsca w wagonie sypialnym lub w wagonie z miejscami do leżenia jest upoważniony podróżny, który nabył bilet na przejazd w odpowiedniej klasie i rodzaju pociągu oraz bilet na miejsce sypialne lub miejsce do leżenia odpowiedniej klasy, za opłatą przewidzianą w taryfie.

W pociągach dalekobieżnych, do miejscowości o znacznym nasileniu wyjazdów o charakterze wypoczynkowym, kolej organizuje przejazd podróżnych oraz samochodów osobowych w autokuszetach. Podróżny odbywa podróż w wagonie sypialnym lub z miejscem do leżenia, natomiast samochód przewożony jest na specjalnych platformach dołączonych do składu pociągu.

We wszystkich pociągach krajowych, bez względu na rodzaj i klasę, obowiązują zniżki, które określa taryfa. Oprócz zniżek taryfowych, których wysokość określa prawo przewozowe, kolej wprowadza różnego rodzaju zniżki, będące wynikiem prowadzonej polityki handlowej, takie jak np. bilety wycieczkowe indywidualne sprzedawane w dni wolne od pracy, przejazdy rodzinne w okresie wakacji, legitymacja seniora. Wykaz zniżek obowiązujących przy przejazdach transportem kolejowym na terenie Polski przedstawiają tabele, z którymi należy się zapoznać na stronie www.pr.pkp.pl/img_in//GALERIA/prawo. Zniżki w relacjach międzynarodowych określają przepisy poszczególnych przewoźników.

Biura podróży mogą korzystać ze specjalnej formy przewozu koleją uczestników swoich imprez. Są to grupowe przewozy osób. Grupowy przewóz osób może odbywać się: 1) w oddzielnych przedziałach wagonów pasażerskich, 2) w oddzielnych wagonach pasażerskich, 3) pociągami nadzwyczajnymi.

Przewóz taki może odbywać się zarówno na trasach krajowych, jak i międzynarodowych. O ile przewóz grupowy na trasach międzynarodowych wymaga dołączenia dodatkowego wagonu bądź uruchomienia dodatkowego pociągu, zgodę na taki przewóz muszą wyrazić zarządy poszczególnych kolei, przez terytorium, których odbywać się będzie przewóz.

Pisemne zamówienie na przewozy grupowe powinno być składane przez organizatora na 7 dni przed zamierzonym wyjazdem w dyrekcji właściwej dla stacji wyjazdu. Zamówienia oddzielnych wagonów sypialnych, wagonów z miejscami do leżenia, wagonów barowych i restauracyjnych, należy składać w zarządzie PWSiR „Wars".

W razie przyjęcia zamówienia kolej wyznacza termin uiszczenia dodatkowej opłaty za rezerwacje. Niedokonanie opłaty w wyznaczonym terminie upoważnia kolej do odstąpienia od umowy. Po przedstawieniu dowodu dokonania opłaty organizator przewozu otrzymuje zaświadczenie, uprawniające do nabycia biletu zbiorowego na przejazd w oddzielnym przedziale lub wagonie.

Sprzedaż biletów kolejowych jest coraz częstszą usługą prowadzoną przez biura podróży. Przyczyniło się do tego między innymi wprowadzenie na kolei systemu rezerwacyjnego KURS '90. W systemie tym prowadzona jest sprzedaż biletów na przejazd oraz dopłat do biletów za korzystanie z miejsc rezerwowanych za dopłatą, miejsc sypialnych i do leżenia.

http://www.pr.pkp.pl/img_in//GALERIA/prawo


Bilet na przejazd jednorazowy powinien zawierać następujące dane:

− nazwę stacji wyjazdu i stacji przeznaczenia lub obszar, na którym obowiązuje, − rodzaj pociągu i klasę wagonu, − określenie zastosowanej taryfy, − opłatę za przewóz, − datę wydania,

Rys. 6 Wzory biletów kolejowych [materiały własne]


− pierwszy dzień ważności biletu, − numer i ewent. serię biletu, − w razie potrzeby - określenie drogi przejazdu, − oznaczenie kasy wydania.

Na Polskich Kolejach Państwowych bilety wydawane są w następujących formach:

− bilety kartonowe o barwie brunatnej dla klasy 2 i o barwie zielonej dla klasy l, bilety kartonowe drukowane na stacyjnych drukarkach biletowych oraz bilety wydawane przez automaty, mogą być w jednym kolorze,

− bilety blankietowe, wymagające odręcznego wypełniania, − bilety książeczkowe - odcinkowe bezimienne oraz okresowe imienne i bezimienne, − bilety kartkowe: strefowe, z kas elektronicznych na przewóz roweru lub wózka

dziecięcego, − zlecenia - bilety na przejazd kredytowy.

W formie biletów kartonowych wydaje się bilety:

− na przejazd w jedną stronę, − na przejazd tam i z powrotem, − dodatkowe na pociągi pospieszne stanowiące uzupełnienie biletu na przejazd pociągiem

osobowym, − kontrolne do biletów zbiorowych.

Warto zauważyć, że transport kolejowy posiada wyraźną przewagę operacyjną nad innymi środkami transportu – może zwiększyć lub zmniejszyć liczbę przewożonych pasażerów przez dodawanie lub odczepianie wagonów w pociągach. Ma to zasadnicze znaczenie w dostosowaniu się do zmieniającego się popytu w różnych porach roku. Koleje są także jedyną formą transportu, która pozwala ludziom podróżować bez potrzeby posiadania miejsca siedzącego, tak wiec w szczycie sezonu pociągi osiągają duże zyski.

Warto jednak pamiętać, że koleje muszą zapewnić i utrzymywać tory oraz urządzenia sygnalizacyjne. Jest to konieczne niezależnie od tego, jak często pociągi korzystają z trasy. Jednak po zbudowaniu torów kolejowych rozwiązany jest problem zatłoczenia, z którym borykają się inne środki transportu. 4.3.2. Pytania sprawdzające


1. Jak wygląda sieć kolejowa w Polsce? 2. Jakie wady i zalety posiada transport kolejowy? 3. Jak zorganizowany jest pasażerski transport kolejowy w Polsce? 4. Z jakimi krajami posiadamy dobre połączenia kolejowe? 5. Co określa regulamin PKP? 6. Jakie zniżki przysługują, jakim pasażerom? 7. W jakiej formie wydawane są bilety przez PKP?



Udziel kompleksowej informacji na temat możliwości odbycia podróży turystycznych koleją na następujących trasach: a) Pionki – Kraków – Pionki b) Zakopane – Olsztyn – Zakopane c) Warszawa – Augustów – Olsztyn - Warszawa


1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i Internetem, − drukarka, − materiały piśmiennicze, − literatura. Ćwiczenie 2

Zaproponuj środek transportu i sposób odbycia podróży na trasie: a) Jelenia Góra – Gdańsk – Jelenia Góra b) Warszawa – Poznań – Warszawa c) Kraków – Łódź – Warszawa – Kraków


1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do Internetu − drukarka, − materiały piśmiennicze, − literatura.


Ćwiczenie 3 Przygotuj kalkulację imprezy turystycznej dla 15 osób, gdzie środkiem transportu będzie

pociąg na trasie Kutno – Toruń. W kosztorysie uwzględnij również: q nocleg w schronisku 15,- zł/osoba q wyżywienie /2 obiady + kolacja/ 30,- zł/osoba q zwiedzanie atrakcji turystycznych 30,- zł/osoba q bilety autobusowe 5,- zł/osoba


1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1, 2) zapoznać się z instrukcją, 3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 4) zapoznać się z rozkładem jazdy i cenami biletów pociągów na trasie Kutno – Toruń, 5) dokonać niezbędnych obliczeń, 6) przygotować kalkulację, 7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do Internetu, − drukarka, − materiały piśmiennicze, − literatura.

Ćwiczenie 4

Oblicz, jaki czas oraz ile będzie Cię kosztowała podróż pociągiem z rodzinnego miasta do:

a) Paryża b) Pragi c) Wiednia d) Berlina


1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, 4) dokonać niezbędnych obliczeń, 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i Internetem, − drukarka, − materiały piśmiennicze, − literatura.


Ćwiczenie 5 W grupach 3 osobowych przeanalizuj różne możliwości dotarcia do wybranego miasta

leżącego w odległości około 200 km od Twojej miejscowości. Każda osoba w grupie reprezentuje inny rodzaj transportu. Ustal częstotliwość połączeń, czas podróży oraz łączny koszt podróży /maksymalny i minimalny/.


1) zapoznać się z wiadomościami z omawianego materiału nauczania pkt. 4.3.1, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, 4) dokonać niezbędnych obliczeń, 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i Internetem, − drukarka, − materiały piśmiennicze, − literatura. 4.3.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) opisać sieć kolejową w Polsce? ¨ ¨ 2) wymienić wady i zalety transportu kolejowego? ¨ ¨ 3) scharakteryzować pasażerski transport kolejowy w Polsce? ¨ ¨ 4) wymienić kraje, z jakimi Polska posiada połączenia kolejowe? ¨ ¨ 5) opisać regulamin PKP? ¨ ¨ 6) wymienić zniżki, jakie przysługują pasażerom korzystającym z usług PKP? ¨ ¨ 7) skorzystać z różnych źródeł informacji ? ¨ ¨ 8) udzielić informacji podróżnym? ¨ ¨ 9) zamówić bilety dla grupy zorganizowanej? ¨ ¨ 10) dokonać prezentacji wykonanych ćwiczeń? ¨ ¨ 11) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


4.4. Transport lotniczy 4.4.1.Matriał nauczania Transport lotniczy

Rozwój ruchu turystycznego, odkrywanie nowych odległych, położonych na różnych kontynentach terenów dla turystyki, spowodował większe wykorzystanie transportu lotniczego dla jej potrzeb. Nie był to jedyny warunek zwiększający rolę transportu lotniczego w turystyce. Transport lotniczy jest szybki, wygodny, niezastąpiony na dłuższych trasach. Linie lotnicze doceniły jego znaczenie dla turystyki, uznały jednocześnie, że dynamiczny rozwój turystyki, jest znakomitym sposobem na poprawienie efektywności wykorzystania zdolności przewozowej swoich maszyn. Linie lotnicze zaczęły wprowadzać do eksploatacji coraz pojemniejsze samoloty, wprowadzono specjalne taryfy IT (Inclusive Tour), które pozwoliły turoperatorom tworzyć korzystne cenowo „pakiety podróży".

Pasażerski transport lotniczy możemy podzielić na transport lotniczy krajowy i zagraniczny. W ramach tego podziału możemy wyróżnić dwa typy lotniczych usług przewozowych: − rejsy rozkładowe − rejsy czarterowe

Rejsy rozkładowe odbywają się regularnie zgodnie z opublikowanym rozkładem, który jest wcześniej ustalony. Są one realizowane niezależnie od tego, czy jest wystarczająca liczba pasażerów, pozwalająca linii lotniczej osiągnąć zysk. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku lokalnego przewoźnika autokarowego, który musi realizować kursy, tak jak zapisano je w rozkładzie, niezależnie od tego, czy na danej trasie będzie podróżowała jedna osoba czy pięćdziesiąt. Na rejsach rozkładowych samoloty muszą więc latać zgodnie z ogłoszonym rozkładem, nawet jeśli tylko jeden pasażer będzie podróżował na danej trasie.

Natomiast lotnicze towarzystwa czarterowe działają na podobnych zasadach jak firmy wynajmujące autokary. Tak jak firma wynajmuje, czyli czarteruje autokar na danej trasie, tak lotnicze towarzystwa czarterowe wynajmują samolot na określonej trasie i w konkretnych celach. Firmy wynajmujące samoloty to najczęściej touroperatorzy. Sprzedają oni pobyty wypoczynkowe i przeloty czarterowe, które są im potrzebne, aby zapewnić klientom transport. Innymi słowy przeloty czarterowe mogą być zorganizowane jedynie wtedy, kiedy zostały wynajęte w określonym celu – zwykle po to, aby przewozić wczasowiczów. Warto przy tym zauważyć, że większość lotów czarterowych odbywa się do regionów wypoczynkowych, takich jak wybrzeże Morza Śródziemnego, a ich koszt jest zwykle niższy niż przelotów regularnych na podobnej trasie, ponieważ wykorzystanie rejsów czarterowych jest o wiele większe niż regularnych. Jeśli linia czarterowa nie może sprzedać wystarczającej liczby miejsc na dany rejs, może anulować rejs albo przenieść pasażerów na inne rejsy w tym samym kierunku.

Warto zauważyć, że większość ogłoszeń linii lotniczych w telewizji i prasie dotyczy linii regularnych. Jest tak dlatego, że przeloty czarterowe są rezerwowane przez firmy turystyczne, które następnie sprzedają je klientom jako część pakietu. Klienci indywidualni kupują natomiast miejsca bezpośrednio od linii rozkładowych. Dlatego linie te konkurują ze sobą, prześcigając się w reklamach skierowanych bezpośrednio do potencjalnych klientów, w których twierdzą, że ich przeloty są tańsze, szybsze lub ze oferują lepszą obsługę. Znacznie zwiększyła się też liczba przelotów czarterowych oferowanych przez linie lotnicze, zaczęły powstawać linie lotnicze oferujące tyko loty czarterowe. Zmiany dokonujące się w przewozach lotniczych można zaobserwować również w Polsce. Największym i najważniejszym krajowym, a zarazem międzynarodowym portem lotniczym


w Polsce jest warszawskie lotnisko im. Fryderyka Chopina. Dzięki niemu Warszawa posiada bezpośrednie połączenia z 55 miastami na świecie. Miasta takie jak Kraków, Gdańsk, Katowice, Poznań, Wrocław, Szczecin oraz Łódź także posiadają porty lotnicze o międzynarodowym statusie. Dzięki temu do większości miejsc w Europie można dotrzeć w ciągu dwóch godzin. Wewnątrz kraju funkcjonuje dobrze rozwinięta siatka połączeń lotniczych, która gwarantuje regularną komunikację pasażerską pomiędzy głównymi aglomeracjami kraju.

Większość przewoźników lotniczych, dysponujących siatką połączeń, uczestniczących w obsłudze międzynarodowego ruchu turystycznego, zrzeszona jest w IATA (International Air Transport Assotiation) - Międzynarodowym Stowarzyszeniu Transportu Lotniczego, utworzonym w 1919 roku. Aktualnie IATA zrzesza ponad 120 przewoźników. Członkami IATA mogą być przewoźnicy krajów członków ICAO (International Civil Aviation Organization) - Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego. Podstawowym celem działania IATA jest popieranie rozwoju międzynarodowego transportu lotniczego, ujednolicanie przepisów, dokumentów i rozliczeń. Najistotniejszym celem IATA jest eliminowanie konkurencji miedzy przewoźnikami poprzez określanie taryf minimalnych. Podstawą działania IATA jest konwencja warszawska z 1929 roku, o ujednoliceniu niektórych prawideł dotyczących międzynarodowych przewozów lotniczych. Konwencja, wraz z późniejszymi uzupełnieniami i rozszerzeniami, podjęła problem odpowiedzialności przewoźnika za przewóz pasażerów i bagażu oraz kwestię międzynarodowych dokumentów przewozowych. IATA działa poprzez specjalistyczne komitety: techniczny, finansowy, handlowy, prawny, których decyzje i zalecenia bezwzględnie obowiązują wszystkich członków. Liberalizacja i globalizacja gospodarki powoduje, że dotychczasowa rola IATA zaczyna się zmniejszać. Linie lotnicze nie działają samodzielnie, lecz zaczynają tworzyć różnego rodzaju alianse, konsorcja, porozumienia handlowe. Większe linie wykupują linie słabsze, w celu wykorzystania ich siatki połączeń. Część linii nie wytrzymuje konkurencji i ogłasza upadłość lub bankructwo. Szczególnie dało to o sobie znać na rynku amerykańskim, po tragicznych wydarzeniach z 11 września 2001 roku. Najpowszechniejszą formą konsolidacji linii lotniczych są alianse. 26 października 2003 r. Polskie Linie Lotnicze LOT przystąpiły do największego na świecie aliansu STAR ALIANCE, jest to największy sojusz lotniczy na świecie. Linie lotnicze uczestniczące w sojuszu przewożą rocznie prawie 300 milionów pasażerów, dysponują flotą ponad 2 000 samolotów latających do 700 portów w 128 krajach. LOT został 15 partnerem sojuszu.

Członkostwo LOT-u w sojuszu daje możliwość zawarcia z liniami członkowskimi dwustronnych umów o współpracy dających znacznie więcej możliwości współpracy, między innymi, wspólną eksploatację pewnych połączeń, dzięki temu pasażerowie otrzymają bogatszą ofertę przewozową.

Rosnące znaczenie transportu lotniczego można zaobserwować dzięki, powstającym nowym liniom lotniczym oferującym tanie przewozy. Jest to nowe spojrzenie na transport lotniczy. Organizatorzy nowych, tanich linii lotniczych, przejęli za kredo swojego działania obniżenie kosztu jednostkowego. Uzyskują to poprzez rezygnacje z dużych międzynarodowych portów lotniczych ze znacznie rozbudowaną infrastrukturą, płacą z tego tytułu niższe opłaty lotniskowe. Nie posiadają siatki połączeń, latają z punktu do punktu. W czasie przelotu nie podaje się posiłków, sprzedaż biletów prowadzą bezpośrednio na lotnisku lub na podstawie rezerwacji internetowej oraz telefonicznej, prowadzonej na koszt zamawiającego. Zakupiony bilet najczęściej nie może być zwrócony. Sama rezygnacja z pośrednictwa w sprzedaży biletów przez z agentów daje zmniejszenie bezpośrednich kosztów o ok. 9% (prowizja agentów), nie licząc innych kosztów pośrednich, związanych ze współpracą z agentami. Przewoźnicy ci stosują własne, niezależne od IATA, elastyczne taryfy


na przeloty, uzależniając cenę przelotu od stopnia napełnienia samolotu i od terminu wykupu biletu. Ceny zmieniają się z godziny na godzinę. Zdarza się tak, że w jednym samolocie podróżują pasażerowie z trzema bądź czterema cenami za ten sam przelot, wynoszącymi np. od 5 do 250 EUR. Ceny podawane są w jedną stronę bez opłat lotniskowych i podatków lokalnych. Obniżenie kosztów przelotu wpływa bezpośrednio na komfort podróżowania. Pasażer nie tylko, że nie otrzymuje posiłków, prasy, słuchawek na pokładzie, bardzo często sam przenosi swój bagaż bezpośredni pod samolot, natomiast porty lotnicze są zlokalizowane najczęściej z dala od dużych ośrodków miejskich, nie posiadają rozbudowanej infrastruktury, ze sklepami, restauracjami, poczekalniami. Obniżenie kosztów jednostkowych w żaden sposób nie wpływa na bezpieczeństwo lotu.

Językiem obowiązującym w międzynarodowym transporcie lotniczym jest angielski, dlatego wszystkie skróty i kody stosowane w procedurze przewozowej pochodzą z języka angielskiego. Najpowszechniejsze skróty: AD - Agency Discount. Zniżka agencyjna przyznawana przez linie lotnicze. Każde biuro podróży, prowadzące sprzedaż biletów lotniczych, ma prawo do zakupu w ciągu roku biletów na dowolną trasę danej linii ze zniżką dochodzącą do 75%. Liczbę biletów określa umowa agencyjna. AP - Taryfa typu APEX. Kod ten używany jest łącznie z innymi kodami oznaczającymi: klasę podróży, np. (Y), oraz poziom sezonowy, np. (H), B - Taryfa typu budget. Kod ten używany jest łącznie z innymi kodami oznaczającymi: klasę podróży (Y) oraz poziom sezonowy (L). BT - Bulk Inclusive Tour, taryfa przeznaczona dla grup organizowanych przez turoperatorów, CD - Senior Citizen, zniżka dla osób w podeszłym wieku, CH - Child, zniżka dziecięca, CT - Corcole Trip, podróż okrężna, E - Excursion, taryfa wycieczkowa. Kod używany łącznie z innymi kodami oznaczającymi klasę podróży, np. (Y), oraz ważność biletu w dniach lub w miesiącach (IM lub 45), EG - Group Education Trip, zniżka dla agentów podróży odbywających wycieczkę szkoleniową (study tour), F - First clas, pierwsza klasa podróży, również taryfa dla klasy pierwszej, H - High Season, najwyższy poziom taryfy mającej charakter taryfy sezonowej, IN - Infant, zniżka dla niemowląt, dzieci poniżej 2 lat, IT - Inclusive Tour, wycieczka lotnicza z opłaconymi kosztami podróży i pobytu, oznacza również taryfę IT, ale jedynie indywidualną, ITX - kod oznaczający zastosowanie taryfy IT, N - Night, taryfa mająca zastosowanie do rejsów nocnych, NON REF - Non Refundable oznacza, że całość lub część opłaty nie podlega zwrotowi, NS - Non Seat, niemowlę, któremu nie przysługuje miejsce siedzące, OK - rezerwacja miejsca potwierdzona przez przewoźnika, ÓW - One Way, podróż w jedną stronę, PG - Pilgrime farę, taryfa dla pielgrzymów, PTA - Prepaid Ticket Advice, zawiadomienie o przedpłacie na bilet, R - Supersonic, pierwsza klasa podróży w samolotach Concorde, RQ - pasażer na liście oczekujących na potwierdzenie rezerwacji, RT/R - Round Trip, podróż tam i z powrotem, SA - bilet bez prawa rezerwacji, pasażer wyleci w miarę wolnych miejsc,


SD - Student, zniżka dla studentów, SP - Incapacitated Passanger, kod wpisywany po nazwisku, pasażer niepełnosprawny, TG - Tour Guide, przewodnik grupy, TKT - Ticket, bilet pasażerski i kwit bagażowy, Y - Economy, klasa ekonomiczna, ZZ - Taryfa młodzieżowa. Dla oznaczenia kierunków geograficznych podróży używane są zazwyczaj następujące oznaczenia kodowe: AT - podróż przez Atlantyk AP - podróż przez Atlantyk i Pacyfik ET - podróż w kierunku wschodnim NB - podróż w kierunku północnym PF - podróż przez Pacyfik PO - podróż przez biegun SB - podróż w kierunku południowym WB - podróż w kierunku zachodnim. Taryfy lotnicze

Jednym z zadań IATA jest określanie taryf lotniczych. Taryfą lotniczą nazywamy opłatę pobieraną przez przewoźnika lotniczego za przewóz pasażera na danej trasie. Taryfy dzielimy na krajowe i międzynarodowe. Dla łatwiejszego określania i stosowania taryf świat podzielono na 3 obszary - konferencje: tzw. Traffic Conferences (TC). TC - l - obszar składa się z obu Ameryk z przyległymi wyspami - Grenlandia, Bermudy, Antyle, Wyspy Karaibskie i Hawaje, TC - 2 - obszar składa się z Europy (Europa geograficzna do Uralu), Afryki z przyległymi wyspami, Azji (do Iranu), TC - 3 - obszar składa się z Azji (na wschód od Uralu i Iranu) z przyległymi wyspami, Australii, Nowej Zelandii oraz z wysp Pacyfiku. Obszary taryfowe podzielone zostały z kolei na podobszary, których jest 12. Przykładowo podobszar północny - Atlantyk obejmuje: USA, Kanadę i Meksyk. Taryfa północno-atlantycka obowiązuje dla podróży pomiędzy punktami położonymi w obszarze północno-atlantyckim i punktami położonymi w TC - 2 i TC - 3.

Międzynarodowe taryfy lotnicze dzielą się na: − taryfy normalne, − specjalne. Taryfy normalne - najwyższa taryfa obowiązująca dla danej klasy podróży, której zastosowanie nie wymaga spełnienia żadnych dodatkowych warunków. Taryfy specjalne - taryfy niższe od normalnych, dotyczą z reguły podróży w dwie strony (RT) lub okrężnych (CT), określają minimalny pobyt w kraju, z którego następuje powrót (lub w innym kraju, niż kraj rozpoczęcia podróży), ich ważność jest przeważnie krótsza niż jeden rok. Można wydzielić dwa rodzaje: − publiczne, − inclusive tours (IT).


Taryfy specjalne publiczne dzielą się pod względem warunków ich stosowania na: Wycieczkowe - Taryfy dla klientów indywidualnych. Specyficznymi typami taryf wycieczkowych są taryfy typu: APEX - zastosowanie tej taryfy wymaga wykupienia biletu w wyznaczonym terminie, np. 21 dni przed wylotem. Rezerwacja musi być dokonana na wszystkie odcinki podróży oraz nie może być zmieniana. Zmiana potwierdzonej rezerwacji związana jest z kosztami, dopłatą do różnic taryfowych wynikających z niedotrzymania warunków uzyskania zniżki. BUDGET — pasażer musi wykupić bilet z odpowiednim wyprzedzeniem, wskazując tydzień kalendarzowy, w którym chciałby odbyć podróż. Po upływie określonego czasu (np. l dni) przewoźnik wyznacza dzień podróży pasażera. Rezerwacja dokonana przez przewoźnika nie może być zmieniona. Młodzieżowe i studenckie - Ich zastosowanie jest ograniczone. Korzystać z nich może tylko młodzież w określonym przedziale wiekowym lub studenci studiów dziennych. Grupowe specjalne (incentive) - Mogą korzystać z nich grupy składające się z pracowników (wraz z najbliższymi rodzinami) tej samej instytucji, przedsiębiorstwa, dla których wycieczka stanowi formę nagrody. Koszt wycieczki incentive, obejmujący transport i pozostałe świadczenia, pokrywa w całości instytucja nagradzająca. Taryfy specjalne (inclusive tours) - Specjalna taryfa wycieczkowa dla turoperatorów; oprócz kosztów przelotu wliczone są w pakiet inne usługi, noclegi, zwiedzanie itp. Wycieczki IT mogą być zarówno grupowe, jak i indywidualne (organizowane przez biuro podróży). Taryfy IT różnią się od pozostałych taryf specjalnych tym, że są przeznaczone wyłącznie do kalkulacji opłaty za wycieczkę IT i nie mogą być samodzielnie stosowane ani reklamowane (w tym sensie są taryfami niepublicznymi).

Wszystkie taryfy zniżkowe ogłaszane przez IATA, jak i zniżki ogłaszane przez przewoźników, zawsze związane są z określonymi w taryfie wymogami, które najczęściej określają: − sztywny termin wykupu biletu, − ważność biletu; warunek ten jest bardzo istotny, ponieważ nawet choroba nie daje

podstaw przedłużenia ważności biletów, − warunki związane z dniem tygodnia, w którym rozpoczyna bądź kończy się przelot, − wymaganą ilość dni pobytu w punkcie docelowym, − wysokość dopłat, których należy dokonać w przypadku zmiany potwierdzonej rezerwacji.

Przykładowe taryfy z warunkami stosowania oraz cenami na trasie Warszawa-Paryż-Warszawa przedstawia poniższa tabela. Warunki stosowania taryf są jednakowe dla wszystkich linii, wynika to z zasady ustalania taryf przez IATA, natomiast wysokość ceny na poszczególnych trasach przy tej samej taryfie zależy od obłożenia trasy oraz od polityki handlowej przewoźnika. W podanym poniżej przykładzie najtańszy przelot na trasie odwrotnej Paryż-Warszawa-Paryż wynosi 340 $, a najdroższy 1297 $, plus oczywiście podatek.


Rozwój rynku usług turystycznych spowodował znaczną konkurencje pomiędzy przewoźnikami. Przykładem może być wejście na rynek tanich przewoźników, którzy nie należą do IATA. Jednym z elementów konkurowania jest poziom cen na danej trasie.

Rygorystyczne przestrzegania zasad taryfowych IATA zaczyna być problemem dla wielu przewoźników. Coraz częściej linie lotnicze wprowadzają własne taryfy, które odbiegają od warunków taryfowych IATA. Przykładem są nowe warunki taryfowe wprowadzone w 2003 roku przez SWISS

SWISS ustalając strukturę taryf, kieruje się następującymi zasadami:

− atrakcyjne taryfy w całej europie, − prosta struktura i przejrzyste zasady, − minimum przepisów i restrykcji, − cena uzależniona od popytu, − duża elastyczność stosowania taryf (klasa ekonomiczna tam, klasa biznes z powrotem), − im wcześniejsza rezerwacja, tym niższa taryfa, − im klient jest bardziej elastyczny, co do dat, czasu przelotu, tym niższa cena.

Dodatkowe zmiany to: − skonsolidowana siatka połączeń - wysoka częstotliwość połączeń do najważniejszych

portów lotniczych europy, − zasady gromadzenia mil w programie swiss travelclub nawet przy najniższych taryfach, − od zimowego rozkładu 2003 r. w samolotach 50 miejscowych er4 i s20 obowiązuje

jednoklasowa konfiguracja. tylko klasa ekonomiczna. − nowy system rezerwacji przez internet, − system zawsze wyszukuje najniższą dostępną taryfę, − nowe opcje: zarezerwuj wg taryfy, wg klasy przelotu, wg rozkładu połączeń.

Tabela 1 Przykładowe taryfy lotnicze PLL LOT na trasie: Warszawa – Paryż – Warszawa w kwietniu 2003 roku [Wiadomości turystyczne nr 38 z 15 kwietnia 2003 roku]


Komunikacja lotnicza Komunikacja lotnicza jest jedną z najlepiej zorganizowanych form transportu i mimo

szeregu niedogodności związanych z korzystaniem z tej formy podróżowania, w wielu wypadkach jest niezastąpiona.

Sprzedaż biletów lotniczych wymaga instalowania odpowiednich systemów rezerwacyjnych oraz specjalnego przeszkolenia kasjerów. Kursy kasjerskie są trzystopniowe. Uprawnienia do prowadzenia kas biletowych wydaje specjalna komisja IATA, złożona z przedstawicieli zagranicznych linii lotniczych w danym kraju.

Wydanie zgody na otwarcie kasy zależne jest miedzy innymi od lokalu, jego wyglądu i usytuowania, posiadania odpowiedniego sprzętu oraz prawa do korzystania z systemu rezerwacyjnego, zatrudnienia co najmniej 2 kasjerów na każdą otwieraną kasę z minimum podstawowym przeszkoleniem z zakresu sprzedaży biletów lotniczych.

Linie lotnicze i Agenci IATA w Polsce sprzedający bilety lotnicze korzystają z czterech systemów rezerwacyjnych: − AMADEUS − WORLDSPAN − GALILEO − SABRE.

Warto podkreślić, że systemy rezerwacyjne to nie tylko możliwość dokonania rezerwacji lotniczej i wystawienie biletu (ticketing), lecz również marketing, sprzedaż i dystrybucja usług związanych z podróżą i turystyką.

Biuro podróży zamierzające prowadzić sprzedaż biletów lotniczych musi posiadać uprawnienia Agenta IATA. Żadne towarzystwo lotnicze nie jest w stanie uruchomić własnego przedstawicielstwa w każdym mieście świata i dlatego w sposób oczywisty korzystają one ze współpracy agentów sprzedaży jako lokalnych dystrybutorów swojego produktu na rynku. Towarzystwa lotnicze będące członkami IATA wypracowały za pośrednictwem tej organizacji tzw. Program Agencyjny, którego celem jest unormowanie zasad współpracy z akredytowanymi agentami sprzedaży. W ramach tego programu, stale dostosowywanego do warunków rynkowych, działa ponad 80 000 akredytowanych Agentów na całym świecie. W Polsce w roku 2000 działało ponad 300 Agentów IATA. Uzyskanie statusu Agenta IATA umożliwia zawarcie indywidualnych umów sprzedaży z poszczególnymi towarzystwami lotniczymi - członkami IATA, a w przypadku działania w danym kraju systemu rozliczeniowego BSP - uzyskanie zapasu neutralnych biletów lotniczych oraz tzw. plakietek identyfikacyjnych poszczególnych przewoźników.

Korzyści dla Agenta wynikające z akredytacji IATA − Akredytacja IATA oznacza, że Agent spełnia wymogi standardów międzynarodowych,

uznawane przez towarzystwa lotnicze, w zakresie kryteriów finansowych oraz kompetencji profesjonalnych;

− Agent może działać na rynku w imieniu najważniejszych światowych przewoźników lotniczych, uzyskując w ten sposób renomę wśród podróżujących;

− jedna standardowa Umowa Agencyjna podpisana z IATA staje się podstawą dalszych indywidualnych uzgodnień z przewoźnikami - Członkami IATA. Agent może w ten uproszczony sposób nawiązać współpracę z poszczególnymi przewoźnikami bez potrzeby negocjowania odrębnych umów agencyjnych;

− ujednoliceniu podlegają podstawowe zasady współpracy Agenta z przewoźnikami - Członkami IATA;

− ogólne zasady współpracy pomiędzy Agentami IATA i przewoźnikami oparte są na przepisach i umowach wypracowanych w drodze konsultacji z przedstawicielami środowiska agentów.


Wszelkie opłaty pobierane są w PLN, przeliczone wg kursu średniego NBP z dnia wystawienia faktury. Ponadto każdy akredytowany Agent wnosi na rzecz IATA opłatę roczną, zróżnicowaną w zależności od rodzaju i ilości punktów sprzedaży, wpłacaną IATA w Genewie, w orientacyjnej wysokości ok. 150-200 CHF.

Warto pamiętać, że komunikacja lotnicza używa własnych zwrotów i terminów przy

stosowaniu taryf oraz przy wystawianiu biletów: Agent Coupon odcinek biletu, który po wypełnieniu zostaje w aktach biura

wystawiającego, Audit Coupon odcinek kontrolny biletu, dołączany do dziennego zestawienia

sprzedaży, Bagaż bezpłatny bagaż, który pasażer może przewieźć w ramach zakupionego biletu, Bagaż płatny bagaż przekraczający limit bagażu bezpłatnego, Bagaż rejestrowany - bagaż zaopatrzony w wywieszkę bagażową, przewożony w lukach bagażowych; za ten bagaż odpowiada przewoźnik, Bagaż kabinowy - bagaż przewożony pod opieką podróżnego w kabinie pasażerskiej; przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za uszkodzenie lub zaginiecie tego bagażu, chyba że nastąpiło to z winy przewoźnika, Bagaż podręczny - przedmioty używane w czasie podróży przez pasażera, np. torebka, książka, Cash - płatność za dokument przewozowy dokonywana jest w gotówce, Circle Trip - podróż okrężna, podróż rozpoczynająca się i kończąca w tym samym miejscu, po trasie zbliżonej do kolistej, Credit - płatność za dokument przewozowy jest kredytowana, Discount - zniżka wyrażona w liczbach lub w procentach, FCU - fikcyjna waluta używana do konstruowania taryf, Flight Coupon - odcinek biletu uprawniający do przelotu pomiędzy dwoma podanymi na nim punktami, Inclusive Tour - wycieczka lotnicza sprzedawana łącznie z tzw. usługami naziemnymi, np. pobyt w hotelu, zwiedzanie miasta; może mieć charakter indywidualny lub grupowy, Interline - podróż samolotami co najmniej dwóch przewoźników lotniczych, Normal fare - najwyższa taryfa obowiązująca dla danej klasy podróży, nie wymaga spełnienia żadnych dodatkowych warunków, No show - pasażer, który nie wykorzystał zarezerwowanego miejsca lub nie odwołał rezerwacji w wymaganym terminie, No show charge - opłata, którą można pobrać od pasażera „no show", Overbooking - sytuacja, kiedy na liście pasażerów znajduje się więcej pasażerów, niż jest miejsc w samolocie, Passenger Coupon - odcinek biletu znajdujący się na wewnętrznej stronie okładki, pozostaje u pasażera po zakończeniu całej podróży, Stopover - przerwa w podróży; powinna być z góry ustalona z przewoźnikiem, Reconfirmation - wymaganie, aby w określonych przypadkach pasażer potwierdził chęć wykorzystania zarezerwowanego dla niego miejsca, Refund - zwrot za całkowicie lub częściowo niewykorzystany dokument podróży, Vilidity of the ticket - okres, w którym bilet może być honorowany jako dokument podróży, Validator - stempel służący do stemplowania dokumentów przewozowych, dokument nieostemplowany jest nieważny.


Dla oznaczenia zarówno linii lotniczych, jak i portów lotniczych stosowane są oznaczenia kodowe.

Porty lotnicze oznaczone są trzema literami: WAW - Warszawa, KRK - Kraków, BRU - Bruksela, LHR - Londyn Heathrow, LGW - Londyn Gatwick, JFK - Nowy Jork, lotnisko im. J. F. Kenedy'ego itd.

Linie lotnicze oznaczone są dwiema literami: LO – Polskie Linie Lotnicze LOT AA – American Airlines AF – Air France OK – Czech Airlines Wykaz skrótów kodowych portów oraz przewoźników zamieszczone są w rozkładach lotu. Klasy podróży lotniczych: Klasa ekonomie/na (Y) Podstawowa klasa pasażerska. Klasa pierwsza (F) Obowiązują taryfy wyższe od klasy (Y) o 20 do ponad 100%. W samolotach Concord W zamian za wyższą cenę pasażer otrzymuje lepszy standard. Supersoniczna obsługi i komfort lotu (wygodniejsze i rzadziej rozmieszczone

fotele, bardziej wykwintne posiłki, bezpłatne napoje alkoholowe, oddzielne miejsca odpraw pasażerskich na lotnisku itp.).

Business (C) Standard obsługi jest wyższy niż w klasie (Y), a niższy niż w klasie (F). Taryfa wyższa od ekonomicznej, a niższa niż w klasie pierwszej. Na niektórych trasach zastępuje klasę pierwszą.

Pełna nazwa lotniczego biletu pasażerskiego brzmi: „Bilet Podróży i Kwit Bagażowy"

(Passenger Ticket and Baggage Check). Bilet lotniczy oprócz tego, że jest dokumentem podróży, spełnia szereg innych funkcji, jest: − dowodem zawarcia umowy o przewóz lotniczy, − dowodem nadania bagażu, − polisą ubezpieczeniową, − czekiem płatniczym. Bilet lotniczy jest dokumentem indywidualnym. Każdy pasażer powinien posiadać własny bilet, a wystawianie jednego biletu dla kilku osób jest niedopuszczalne. Wzór biletu i sposób wypełniania są ustalane przez IATA.

Bilet lotniczy składa się z następujących odcinków: Audit Coupon koloru jasnozielonego, po wypełnieniu wysyłany jest do działu

rozrachunków pasażerskich. Flight Coupon (odcinki lotu) - koloru żółtego, po wypełnieniu dostaje je pasażer.

Każdy flight coupon wystawiany jest na jeden odcinek podróży. Agent Coupon koloru różowego, po wystawieniu pozostaje w aktach kasy, która

bilet wystawiła. Passenger Coupon koloru białego, znajduje się na wewnętrznej stronie tylnej okładki

biletu. Pozostaje on u pasażera jako potwierdzenie pobranej za bilet należności.


Obecnie wszystkie bilety wystawiane są za pomocą specjalnych drukarek połączonych z komputerem służącym do dokonywania rezerwacji. Na bilecie lotniczym nie wolno dokonywać żadnych skreśleń ani poprawek. W razie zmiany rezerwacji, zmiany te wpisuje się nie bezpośrednio na bilecie, lecz na odpowiedniej nalepce (sticker), którą przykleja się w rubryce przeznaczonej do wpisywania rezerwacji, w odpowiednim odcinku lotu (flight coupon). Bilety lotnicze PLL LOT, w zależności od formy, posiadają 2 lub 4 odcinki lotu (flight coupon), w jednej książeczce biletowej, niektóre towarzystwa lotnicze wystawiają również bilety zawierające l lub 3 odcinki lotu. Jeżeli podróż składa się z więcej niż 4 odcinków lotu, można łączyć dwie lub więcej książeczek biletowych z zachowaniem zasady, że łączy się książeczki o tej samej ilości odcinków lotu. Numer biletu lotniczego

Każdy bilet lotniczy posiada swój odrębny numer seryjny. Jest to konieczne między innymi do sprawnego funkcjonowania systemu rozliczeń. Aktualnie obowiązuje w IATA 14-znakowy kod, np.: 080 2400 315020 5, gdzie: − pierwsze trzy cyfry oznaczają kod przewoźnika (w tym przypadku PLL LOT), − czwarta cyfra oznacza rodzaj dokumentu (w tym przypadku bilet pasażerski wystawiany

automatycznie), − piąta cyfra oznacza ilość flight couponów w bilecie (w tym przypadku 4), − szósta i siódma cyfra nie są aktualnie wykorzystywane, − cyfry od ósmej do trzynastej oznaczają kolejny numer seryjny biletu, − cyfra czternasta jest to cyfra kontrolna przeznaczona do sprawdzania autentyczności

biletu. Ważność biletu lotniczego Jeżeli podróż nie została rozpoczęta, bilet lotniczy zarówno z taryfą normalną, jak i specjalną, ważny jest jeden rok od daty wystawienia.

W przypadku gdy podróż została rozpoczęta: a) bilet z taryfą normalną ważny jest zawsze l rok od daty rozpoczęcia podróży, b) okres ważności biletu z taryfą specjalną podany jest w warunkach stosowania danej

taryfy i równy ważności tej taryfy (np. bilet z taryfą specjalną miesięczną ważny jest l miesiąc),

c) o ważności biletu, na którym uwzględniono zarówno taryfę normalną, jak i specjalną (tzw. kombinacja taryf), decydują warunki stosowania danej taryfy specjalnej.

Zasady ustalania ważności biletu Przez ważność biletu rozumiemy okres, w którym bilet może być honorowany jako dokument podróży. a) Jeżeli ważność taryfy została ustalona w dniach, to licząc ważność biletu, nie

uwzględniamy dnia rozpoczęcia podróży. Np. przy taryfie 14-dniowej i rozpoczęciu podróży w dniu 19 marca 2000 r. podróż na ostatnim odcinku musi rozpocząć się przed północą 2 kwietnia 2000 r.

b) Jeżeli ważność taryfy jest ustalona w miesiącach, to licząc ważność biletu, uwzględniamy miesiąc kalendarzowy. Np. przy taryfie l miesiąc i rozpoczęciu podróży 31 stycznia 2000 r. ostatni odcinek podróży powinien się odbyć przed 29 lutego 2000 r.


Zasady ustalania minimalnego okresu pobytu a) Jeżeli minimalny okres pobytu jest związany z dniem rozpoczęcia całej podróży (lub

określonego jej odcinka), to dnia tego nie liczymy. Np. przy taryfie, w której powrót nie może nastąpić wcześniej niż przed 10. dniem, przy rozpoczęciu podróży w dniu 10 lutego 2000 r., powrót nie może nastąpić wcześniej niż przed 20 lutego 2000 r.

b) Jeżeli minimalny pobyt jest związany z dniem przylotu do danego portu (kraju, regionu), to dnia tego nie liczymy. Np. przy taryfie, w której powrót nie może nastąpić wcześniej niż przed 10. dniem po dacie przylotu, to przy przylocie do danej miejscowości w dniu 12 marca 2000 r. pasażer nie może odlecieć przed 22 marca 2000 r.

Przedłużanie ważności biletu a) Ważność biletu pasażera powinna zostać przedłużona, jeżeli nie może on zakończyć

podróży w terminie, gdy przewoźnik: − odwołał lot, − pominął przewidziane w rozkładzie lądowanie w punkcie tranzytowym lub

docelowym podróży pasażera, − poważnie opóźnił lot, − spowodował utratę przez pasażera połączenia, − nie mógł zapewnić odpowiedniej klasy podróży, − nie zapewnił miejsca w samolocie, mimo potwierdzonej rezerwacji.

b) Jeżeli pasażer nie zakończył podróży w okresie ważności biletu, ponieważ przewoźnik nie był w stanie zapewnić miejsca w samolocie (chodzi tu o sytuację, gdy pasażer nie miał potwierdzonej rezerwacji i po zgłoszeniu się do odprawy okazało się, że nie może zostać przyjęty na pokład z powodu braku miejsc), to ważność tego biletu wolno przedłużyć do najbliższego lotu tej samej klasy, na który są wolne miejsca, nie dłużej jednak niż 7 dni. Dotyczy to tylko biletów z taryfą normalną i biletów z taryfą specjalną, których okres ważności równy jest okresowi ważności biletów z taryfą normalną. Dla przypomnienia, taryfy specjalne określają miedzy innymi rygorystycznie okresy ważności biletów; przekroczenie okresu ważności biletu z taryfą specjalną wiąże się z utratą zniżek oraz koniecznością dopłaty do ceny biletu różnicy wynikającej z ceny biletu normalnego i z zastosowaną taryfą.

c) W przypadku, gdy pasażer po rozpoczęciu podróży nie może jej kontynuować z powodu choroby, przewoźnik może przedłużyć ważność biletu na następujących warunkach: − przy biletach z taryfą normalną i biletach z taryfą specjalną, których okres ważności

jest równy ważności biletów z taryfą normalną, ważność biletu może zostać przedłużona do dnia, w którym, zgodnie ze świadectwem lekarskim, pasażer będzie zdolny wznowić podróż. Możliwe jest również przedłużenie ważności biletu na ten sam okres najbliższej rodzinie pasażera.

− przy biletach z taryfą specjalną, których ważność jest krótsza od biletów z taryfą normalną, jeżeli warunki stosowania taryfy nie stanowią inaczej, można przedłużyć ważność biletu na zasadach podobnych, jak przy bilecie z taryfą normalną.

d) Z powodu choroby nie można uchylić wymogu minimalnego okresu pobytu, wynikającego z zastosowanej taryfy specjalnej.


Rys. 7 Wzór biletu lotniczego – odcinek dla pasażera [11]

Transport lotniczy, mimo że jest „najmłodszym sposobem podróżowania", rozwinął się w ostatnich kilkudziesiątkach lat w sposób najbardziej dynamiczny i ma decydujący wpływ na obecny poziom transportu osobowego. Jego głównym atutem jest szybkość i niezależność w pokonywaniu przestrzeni, bowiem żadne utrudnienia i bariery fizyczne na ziemi nie stanowią dla niego przeszkody. Każde towarzystwo lotnicze stara się poprzez wzbogacanie usług, standard wyposażenia samolotu i doskonalenie serwisu pokładowego przyciągnąć coraz więcej pasażerów. To współzawodnictwo wpływa na podnoszenie jakości i zakresu usług hotelowo-gastronomicznych, które dotyczą sposobu podróżowania, wyżywienia i usług dodatkowych, ułatwiających podróż.

Linie lotnicze prowadzą serwis pokładowy w trzech klasach: w klasie I, w klasie biznes i w klasie ekonomicznej.

W klasie ekonomicznej fotele mają zazwyczaj ruchome oparcia, zagłówki, a także podnóżek, co stwarza wygodne warunki wypoczynku. Każdy fotel posiada podłokietniki i ruchomy stolik. Nad fotelem jest indywidualne oświetlenie umożliwiające czytanie oraz indywidualny regulator nawiewu świeżego powietrza. Do dyspozycji pasażerów są także w określonych miejscach telefony, z których każdy może połączyć się z ziemią. Serwowane są także posiłki według ustalonego programu. W zależności od długości trasy, czasu trwania podróży i liczby międzylądowań podróżni otrzymują standardowy obiad, półobiad lub śniadanie, wraz z napojami gorącymi i zimnymi.


W klasie biznes fotele mają zmienną geometrię, która umożliwia nie tylko wypoczynek, ale i sen /po rozłożeniu fotela jest to pozycja półleżąca/. Na czas snu podróżni otrzymują dodatkowe okrycia, a podłokietnik fotelu z prawej strony jest rozszerzony i stanowi rodzaj podręcznego stolika. Podróżny ma możliwość oglądania video. Pożywienie jest bardziej urozmaicone, każdy z pasażerów ma cztery propozycje menu na obiad, może także korzystać ze śniadania o każdej porze. Ma również szerokie propozycje przekąsek i tzw. kanapek kinowych oraz wszelkiego rodzaju napojów. W klasie pierwszej fotele posiadają specjalną konstrukcję, która umożliwia rozłożenie ich na czas snu w normalne łóżko. Pasażerowie otrzymują pościel. Fotele są od siebie odpowiednio oddalone, a często odgrodzone specjalnymi przesłonami, które pozwalaj ą zachować intymny charakter snu. Pasażer ma możliwość uruchomienia specjalnej lampki nocnej, pomocnej przy czytaniu w pozycji leżącej. Każdy z pasażerów ma do dyspozycji zindywidualizowany sprzęt audio i video oraz gniazdko na telefon i laptop. Wyżywienie jest jeszcze bardziej urozmaicone niż w klasie biznes. Pasażerowie mają cały czas możliwość wyboru propozycji z kart menu.

Samolotem dowodzi kapitan, który ponosi bezwzględną i jednoosobową odpowiedzialność zarówno za pasażerów, jak i za obiekt latający. Dla realizacji określonych zadań ma on wyspecjalizowany zespół pracowników. 4.4.2. Pytania sprawdzające


1. Jak możemy podzielić lotniczy transport pasażerski? 2. Jakie znasz typy usług lotniczych? 3. Jakie stowarzyszenie zrzesza większość przewoźników lotniczych i jaka jest jego rola? 4. Jakie korzyści dla agenta wynikają z akredytacji IATA? 5. Jakich znasz tanich przewoźników lotniczych działających na polskim rynku? 6. Jakie znasz taryfy lotnicze? 7. Jakie informacje zawarte są na bilecie lotniczym? 8. Podaj skróty używane na biletach lotniczych i rozkładach lotów? 9. Wymień systemy rezerwacyjne, z jakich korzystają linie lotnicze i agenci IATA? 10. W jakich dokumentach spotykamy się ze skrótami kodowymi? 11. Jakie zasady przewozu bagażu obowiązują w transporcie lotniczym? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Dowiedz się, jakie są dwa najczęściej używane połączenia lotnicze w Polsce? Dlaczego Twoim zdaniem są nimi te a nie inne?


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1., 2) zapoznać się z dodatkową literaturą tematu 3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.


Wyposażenie stanowiska pracy: − literatura, − zeszyt przedmiotowy, − materiały piśmiennicze. Ćwiczenie 2

Na przygotowanej mapie konturowej Polski zaznacz najważniejsze porty lotnicze o znaczeniu krajowym i międzynarodowym.


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1. oraz niezbędną literaturą tematu, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) narysować mapę Polski, 4) zaznaczyć lotniska międzynarodowe i krajowe, 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − literatura, − mapa konturowa, − materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Wyjaśnij, dlaczego ogromna większość biznesmenów korzysta z lotów rozkładowych?


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1. oraz dostępną literaturą tematu, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) wykonać polecenie, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − materiały piśmiennicze, − literatura. Ćwiczenie 4

Zaznacz na mapie konturowej świata największe porty lotnicze świata.


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1. oraz dostępną literaturą tematu, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) wykonać polecenie zawarte w ćwiczeniu, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia


Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z niezbędnym oprogramowaniem, − drukarka, − mapa konturowa, − materiały piśmiennicze. Ćwiczenie 5

Odczytaj dane zawarte na załączonym bilecie.


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1. oraz dostępną literaturą tematu, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zapoznać się z danymi zawartymi na bilecie, 4) odczytać dane zawarte na bilecie, 5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia


− materiały piśmiennicze, − druk biletu, − literatura. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić rodzaje pasażerskiego transportu lotniczego? ¨ ¨ 2) wskazać różnice między rejsami rozkładowymi a czarterowymi? ¨ ¨ 3) scharakteryzować działalność jaką pełni stowarzyszenie przewoźników

lotniczych? ¨ ¨ 4) powiedzieć, jakie korzyści dla agenta wynikają z akredytacji IATA? ¨ ¨ 5) wymienić tanich przewoźników lotniczych? ¨ ¨ 6) podać występujące na rynku taryfy lotnicze? ¨ ¨ 7) odczytać dane zawarte na bilecie lotniczym? ¨ ¨ 8) odczytać informacje zawarte na tablicy lotów? ¨ ¨ 9) wymienić systemy rezerwacyjne, z jakich korzystają linie lotnicze

i agenci IATA? ¨ ¨ 10) wyszukać niezbędnych informacji nt. lotów w Internecie? ¨ ¨ 11) udzielić klientowi informacji o lotach? ¨ ¨ 12) dokonać prezentacji wykonanych ćwiczeń? ¨ ¨ 13) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu? ¨ ¨


4.5. Transport morski 4.5.1. Materiał nauczania

Docieranie do miejsca przeznaczenia przy użyciu szlaków wodnych było popularne

od czasu, kiedy zbudowano pierwszy prymitywny statek. Dla mieszkańców wysp takich jak Wielka Brytania, podróż drogą morską była, aż do naszego stulecia jedyną dostępną formą transportu za granicę. W niektórych innych krajach podróż rzekami i kanałami również miała duże znaczenie.

Od początku XIX wieku turyści regularnie przekraczali kanał La Manche pomiędzy Wielką Brytanią a Francją. A obecnie Wielka Brytania, podobnie jak kraje skandynawskie i Polska mają regularne połączenia promowe ze pobliskimi krajami. Połączenia te są zwykle wykorzystywane przez pasażerów w kombinacji z jakimś środkiem transportu lądowego. Statki pasażerskie obsługują z powodzeniem krótkie trasy morskie /znane jako trasy promowe/, na które jest popyt głównie ze strony pasażerów podróżujących wraz ze swymi pojazdami. Inną formą transportu w przypadku krótkich przepraw przez morze są poduszkowce, które nie są statkami pływającymi, ale latającymi, wykorzystującymi sprężone powietrze w celu unoszenia się ponad falami. Podobnie jak promy, są one w stanie przewozić obok pasażerów także samochody.

Kolejny rodzaj to oceaniczne statki pasażerskie, które stanowią główny element podróży. Statek wycieczkowy jest nie tylko ważnym środkiem transportu wodnego, ale również miejscem zakwaterowania turystycznego, wyżywienia i rozrywki. Turyści udający się w rejs takim statkiem mogą go opuszczać w różnych portach na wytyczonej trasie w celu ich zwiedzania, wracając jednak na nocleg.

Statkiem można odbywać rejsy dookoła świata, trwające aż siedemdziesiąt dni. Jednak zdecydowana ich większość jest krótsza i mniej kosztowna. Warto jednak zauważyć, że krótsze i dłuższe rejsy na przykład po krajach basenu Morza Śródziemnego czy Morza Karaibskiego lub po rzece Nil zapewniają pasażerom dotarcie do miejsc przeznaczenia, a pasażerskie statki oceaniczne są chyba najbardziej luksusowym środkiem transportu.

Dla tych, którym podoba się pomysł wypoczynku na pokładzie, ale nie mogą sobie pozwolić na luksus oceanicznego statku pasażerskiego, bardziej dostępną możliwością są rejsy po rzekach i kanałach. Wiele krajów ma rozwinięty system rzek i kanałów, czyli śródlądowych dróg wodnych, po których turyści mogą podróżować w tempie relaksowym różnymi typami statków. Statki używane w rejsach po kanałach czy rzekach są zwykle wąskokadłubowe i są wynajmowane na tydzień /czarterowane/. Mogą one przewieźć maksymalnie 12 osób w warunkach zbliżonych do domowych.

Warto zauważyć, że w przeciwieństwie do komunikacji autobusowej, nie jest to jednak rozpowszechniona forma usług z zakresu obsługi podróżniczej, prowadzonych przez biura podróży. A począwszy od lat 50-tych przewozy morskie systematycznie traciły swój udział w rynku transportu pasażerskiego na rzecz linii lotniczych. Główną przyczyną tego zjawiska była stosunkowo mała prędkość oraz wysoki kosz transportu morskiego.

Największym polskim przewoźnikiem promowym jest Polska Żegluga Bałtycka organizująca przewozy do Skandynawii. Polskie biura podróży sprzedają również bilety innych przewoźników (greckich, włoskich, francuskich, skandynawskich).


„Polska Żegluga Bałtycka" powstała 31 stycznia 1976 roku jako państwowe przedsiębiorstwo armatorskie. W dniu 14 grudnia 1992 roku przedsiębiorstwo państwowe „Polska Żegluga Bałtycka" zostało przekształcone w spółkę akcyjną. Pod nazwą handlową „Polferries" realizowane są połączenia promowe pomiędzy Polską a Skandynawią. Armator posiada sieć własnych 7 Morskich Biur Podróży „Polferries" w największych miastach w Polsce (Warszawa, Wrocław, Poznań, Szczecin, Gdynia oraz Świnoujście i Kołobrzeg). Dystrybucja bogatej oferty turystycznej i wypoczynkowej Polferries odbywa się za pośrednictwem Morskich Biur Podróży Polferries oraz 200 Agentów w całej Polsce. Podstawy prawne przewozu pasażerów i ich bagażu.

Z uwagi na szczególne wymagania wynikające z podróży morskich, warunki przewozu są bardziej rygorystyczne niż u innych przewoźników. Reguluje je konwencja ateńska, która wprowadza znaczne zwolnienia i ograniczenia odpowiedzialności przewoźnika z tytułu śmierci, uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia, utraty i/lub uszkodzenia bagaży, z pojazdami włącznie, oraz zawiera specjalne postanowienia dotyczące kosztowności.

Zgodnie z działem II Kodeksu Morskiego z dnia 18 września 2001 roku /Dz. U. 138 z 4 grudnia 2001 poz. 1545 z późniejszymi zmianami/ dotyczącym przewozów pasażerów przez umowę przewozu pasażera przewoźnik podejmuje się za opłatą przewieźć drogą morską pasażera i jego bagaż. W zamian pasażer zobowiązuje się do uiszczenia opłaty i przestrzegania obowiązującego na statku porządku oraz wykonywania wszelkich zarządzeń porządkowych.

Zgodnie z ustawą dowód zawarcia umowy przewozu i uiszczenia opłaty za przewóz stanowi wydany bilet pasażerski, który może być imienny lub na okaziciela. W przypadku imiennego biletu pasażerskiego należy pamiętać, że pasażer nie może bez zgody przewoźnika przenieść na osobę trzecią tego biletu.

Pasażer może żądać zwrotu opłaty za przewóz, jeżeli zawiadomił przewoźnika przynajmniej na siedem dni przed zapowiedzianym terminem rozpoczęcia podróży, że odstępuje od umowy. Natomiast przewoźnik może zatrzymać część opłaty nie przekraczającą 1/4, jeżeli przed rozpoczęciem podróży nie zdołał sprzedać biletu innemu pasażerowi. Późniejsze odstąpienie pasażera od umowy albo jego nieprzybycie na statek w oznaczonym czasie przed rozpoczęciem podróży, a w czasie podróży - na oznaczony czas przed zakończeniem postoju, nie stanowi podstawy roszczenia o zwrot uiszczonej opłaty za przewóz.

Przewoźnik obowiązany jest na żądanie zwrócić w całości opłatę za przewóz w przypadku śmierci pasażera przed rozpoczęciem podróży, jeżeli przewoźnik został o śmierci pasażera powiadomiony nie później niż na 3 dni przed rozpoczęciem podróży. Jeżeli śmierć pasażera nastąpiła w czasie podróży albo jeżeli choroba uniemożliwiła mu kontynuowanie podróży, zwrotowi podlega tylko część opłaty za przewóz przypadająca na koszty utrzymania, z którego nie korzystał.

Pasażer może odstąpić od umowy i żądać zwrotu opłaty za przewóz w całości, jeżeli statek pasażerski nie wyruszył w drogę najpóźniej w ciągu 3 dni, a inny statek w ciągu 7 dni, licząc od zapowiedzianego terminu rozpoczęcia podróży. Jeżeli statek nie może w stosownym terminie kontynuować rozpoczętej podróży lub osiągnąć miejsca przeznaczenia z powodu przeszkód lokalnych, przewoźnik obowiązany jest na żądanie pasażera i według jego wyboru zwrócić mu część opłaty za przewóz w stosunku do nieodbytej części podróży albo na swój koszt przewieźć pasażera do portu przeznaczenia pierwszym stosownym statkiem lub innym środkiem transportu. Jeżeli przewóz ma nastąpić statkiem innym niż pasażerski, przewoźnik może przed rozpoczęciem podróży odstąpić od umowy przewozu, gdy podróż bez jego winy nie dochodzi do skutku; pasażerowi należy się zwrot całej opłaty za przewóz.


Każda ze stron może odstąpić od umowy z powodu wybuchu wojny grożącej niebezpieczeństwem, blokady portu wyjścia lub przeznaczenia, zatrzymania statku na zarządzenie władzy albo innych tego rodzaju przeszkód w rozpoczęciu lub kontynuowaniu podróży. Bez względu na to, która ze stron odstąpiła od umowy z powyższych przyczyn, należy się pasażerowi zwrot opłaty za przewóz w całości, jeżeli odstąpiono od umowy przed rozpoczęciem podróży, a jeżeli odstąpiono w czasie podróży - w części obliczonej w stosunku do nie odbytej przez pasażera części podróży.

Umowa przewozu ulega rozwiązaniu, jeżeli z przyczyn, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności, statek zaginął, zatonął, został zabrany jako łup albo uległ wypadkowi, wskutek którego stał się niezdatny do naprawy lub jej niewart.

Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za szkody na osobie pasażera oraz za szkody w jego bagażu zgodnie z postanowieniami Konwencji ateńskiej w sprawie przewozu morzem pasażerów i ich bagażu, sporządzonej w Atenach dnia 13 grudnia 1974 r. (Dz. U. z 1987 r. Nr 18, poz. 108), zwanej dalej "Konwencją ateńską", zmienionej Protokołem sporządzonym w Londynie dnia 19 listopada 1976 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 99, poz. 479). Postanowienia Konwencji ateńskiej stosuje się odpowiednio do przewozu osób, które za zgodą przewoźnika odbywają podróż bez opłaty za przewóz albo na podstawie umowy innej niż umowa przewozu pasażera.

Przewoźnik, który podejmuje się przewozu pasażera statkiem o polskiej przynależności, obowiązany jest posiadać ubezpieczenie od odpowiedzialności za szkody na osobie lub w mieniu pasażera do wysokości sum określonych przy zastosowaniu granic odpowiedzialności przewoźnika przewidzianych w Konwencji ateńskiej. Dowodem spełnienia przez przewoźnika niniejszego obowiązku jest polisa lub certyfikat ubezpieczeniowy stwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia. Dokument taki powinien znajdować się na statku i być okazywany na żądanie organów inspekcji morskiej. Przewóz osób bez posiadania przez przewoźnika ubezpieczenia jest zabroniony.

Warto pamiętać, że przewoźnikowi służy na bagażu, (dopóki nie wydał go pasażerowi), ustawowe prawo zastawu na zabezpieczenie roszczeń z umowy przewozu. Przewoźnik może zatrzymać bagaż do czasu zaspokojenia lub odpowiedniego zabezpieczenia swych roszczeń.

W razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia pasażer obowiązany jest, o ile to możliwe, bezzwłocznie zawiadomić przewoźnika o wypadku, który je spowodował. Pasażer obowiązany jest ponadto zgłosić swe roszczenie wobec przewoźnika na piśmie najpóźniej w ciągu 15 dni od zejścia ze statku. Domniemywa się, że pasażer, który nie zgłosił na piśmie roszczeń ukończył podróż zdrów i cały. Warto przy tym pamiętać, że roszczenia z tytułów innych niż określone w Konwencji ateńskiej przedawniają się z upływem 2 lat od dnia wymagalności. Linie promowe

W ostatnich latach linie promowe poprawiły jakość usług, wprowadzając wielkie, luksusowe statki oferujące wyższy standard, nawet na krótkich trasach morskich.

Promy morskie przystosowane są do przewożenia pasażerów oraz wszelkiego rodzaju pojazdów, z pociągami włącznie. Z uwagi na specyfikę podróży promami, pokłady dla pasażerów przystosowane są do różnego standardu podróżowania. Na promie można korzystać z kabin lub z siedzeń lotniczych i miejsca te są rezerwowane, bądź można wykupić bilet upoważniający do podróży bez prawa do zarezerwowanego miejsca. Podróżny taki korzysta z miejsc w salach kinowych, barach, lub ławek na pokładzie. Kabiny różnią się wielkością (dwu-, trzy- lub czteroosobowe) i usytuowaniem. Standard kabiny oraz cena uzależnione są od pokładu, na którym znajduje się kabina, im pokład wyższy, tym cena wyższa, oraz od tego, czy kabina usytuowana jest po zewnętrznej stronie promu, czy po wewnętrznej. Kabiny usytuowane po zewnętrznej stronie posiadają okna (tzw. bulaje), natomiast kabiny wewnętrzne są tylko sztucznie oświetlone. Zabronione jest przebywanie


w samochodach lub przyczepach kempingowych oraz na pokładzie towarowym (przeznaczonym dla pojazdów).

Cena biletu uzależniona jest od standardu podróży, najdroższe są miejsca w kabinach zewnętrznych na górnym pokładzie, natomiast najtańsze są miejsca na pokładzie. Pasażer podróżujący promem wraz z pojazdem ponosi dodatkowe opłaty za przewóz pojazdu. Opłata uzależniona jest od rodzaju i wielkości pojazdu.

Cena, zarówno za przejazd pasażera jak i pojazdu, dodatkowo uzależniona jest od terminu podróży. Większość linii promowych różnicuje ceny na sezonowe i posezonowe. Promy na liniach obsługujących trasy szczególnie frekwentowane w okresach urlopowych wprowadzają bardzo często okres wysokiego sezonu. Podobnie jak u większości pozostałych przewoźników, cena biletu zakupionego w dwie strony jest niższa niż cena dwóch biletów w jedną stronę.

Taryfa promowa, podobnie jak taryfy lotnicze i autobusowe, przewiduje również specjalne ceny dla grup.

Bilet promowy składa się z 5 kuponów: − pierwszy zostawia sobie wystawca biletu, − drugi i trzeci przeznaczony jest dla armatora, − czwarty przeznaczony jest dla pasażera, − piąty natomiast służy do rozliczenia. Bilet promowy ważny jest 6 miesięcy i bez zgody przewoźnika nie może być przeniesiony na inne osoby. Sprzedawane są bilety zarówno z potwierdzonym terminem powrotu, jak i otwarte. W przypadku biletu otwartego rezerwacji na powrót należy dokonać najpóźniej na 24 godziny przed odejściem promu. Odpowiedzialność przewoźnika rozciąga się wyłącznie na okres przewozu pasażera. Przykładowy rozkład rejsów oraz ceny biletów, kabin i przewozu autokarów prezentuje rysunek

Rys. 8 Przykład biletu promowego [11]


Tabela 2 Przykładowy rozkład rejsów oraz ceny biletów, kabin i przewozu autokarów [11]


Warto również zapoznać się z usługami hotelarskimi świadczonymi na promach, ponieważ stanowią istotny element usługi transportowej świadczonej dla turystów.

Usługi te należy rozpatrywać w dwóch odrębnych płaszczyznach: − jako usługi hotelarskie dla załogi statku, − jako usługi hotelarskie dla pasażerów.

Usługi hotelarskie dla pasażerów są prowadzone na statkach handlowych, które mają wydzielone pomieszczenia pasażerskie, na promach i na statkach pasażerskich. Działalność hotelarska na statkach obejmuje trzy główne zakresy: − zakwaterowanie, − wyżywienie, − usługi specjalistyczne i różnorodne świadczenia. Zakres usług hotelowych na statkach jest podobny do usług w hotelach na lądzie. Należy jednak uwzględnić specyficzne warunki panujące na jednostkach pływających. Należą do nich w szczególności ograniczona, zamknięta powierzchnia statku, specyficzne warunki lokalowe, środowisko naturalne. Układ funkcjonalny części pasażerskiej na statku jest podobny do układu hotelu na lądzie i składa się z: − części recepcyjnej, − części noclegowej, − części żywieniowej, − części usługowo-handlowej, − części administracyjnej i gospodarczej.


Część recepcyjna jest głównym miejscem koordynacji pobytu pasażerów na statku, a także często organizatorem ich czasu w trakcie podróży. Usytuowana jest przy wejściu pasażerów na statek. Recepcja jest czynna przez całą dobę. Pomieszczenie recepcyjne to często obszerny hali z częścią wypoczynkową.

Część noclegowa jest rozmieszczona na statku na pokładach, które znajdują się głównie

w części kadłubowej. Wszystkie kabiny posiadają klimatyzację lub mechaniczną wentylację. Są podzielone na klasy, o czym decyduje ich położenie oraz standard wyposażenia. Łóżka mają dodatkowe zabezpieczenia przed wypadnięciem, a meble ruchome są przymocowane do podłogi na stałe.

Część żywieniowa jest podzielona na dwa segmenty: część konsumpcyjną i część produkcyjną z zapleczem magazynowym. Wyżywienie na statku występuje w formie posiłków wynikających z wykupionych świadczeń w ramach biletu oraz w formie odpłatnych usług gastronomicznych. Posiłki są również serwowane dla załogi w wyodrębnionych pomieszczeniach. Wyżywienie jest serwowane w różnych formach: tradycyjnej obsługi kelnerskiej z kart menu, bufetu szwedzkiego, baru samoobsługowego lub w formach mieszanych.

Część usługowo-handlowa jest bardzo zróżnicowana, zarówno w zakresie wyposażenia, jak i świadczonych usług. Wynika to z typu jednostki pływającej, a także jej pojemności, długości rejsów oraz rodzaju i liczby obsługiwanych pasażerów. Czas rejsu jest często ogranicznikiem oferowanego zakresu usług. Przy kilku- lub kilkunastogodzinnym rejsie są to m.in.: salony gry, kasyno, restauracje, puby, bary, sklepy wolnocłowe, zapewnienie miejsca do zażywania kąpieli słonecznych.

Przy rejsach długich kilku lub kilkunastodniowych powinny być zapewnione następujące rodzaje usług, np.: − kulturalno-rozrywkowe, − wypoczynkowo-rozrywkowe, − handlowe, − medyczne, − świadczenia dewizowe i celne, − sale zabiegowe i wykwalifikowany personel

4.5.2. Pytania sprawdzające


1. Wymień rodzaje transportu wodnego? 2. Jakie znasz typy statków pasażerskich? 3. Jakie podstawy prawne regulują przewóz pasażerów i ich bagażu? 4. W ilu egzemplarzach sporządzany jest bilet promowy? 5. Jakie zasady obowiązują przy przewozie pasażerów? 6. Jaką odpowiedzialność ponosi przewoźnik za bagaż pasażera? 7. Jakie rodzaje biletów rozróżniamy? 8. Kiedy pasażer może ubiegać się o zwrot pieniędzy za bilet?



Zaznacz na mapie konturowej Polski wszystkie największe porty morskie.


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1. oraz dostępną literaturą tematu, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) narysować mapę Polski, 4) zaznaczyć porty pasażerskie, 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności i estetykę wykonanego ćwiczenia.


− mapa konturowa, − materiały piśmiennicze, − nożyczki, − literatura. Ćwiczenie 2

Udziel niezbędnych informacji podróżnym chcącym udać się w podróż promem do Skandynawii.


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1. oraz rozkładem rejsów przewoźników, 2) zapoznać się z niezbędnymi materiałami pomocnymi różnych przewoźników

realizujących rejsy w danym kierunku, 3) zorganizować stanowisko pracy, 4) przeanalizować zebrane dane, 5) udzielić informacji, 6) dokonać prezentacji swojej pracy, 7) dokonać oceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i podłączeniem do internetu, − drukarka, − papier formatu A4, − mapy, foldery, przewodniki, rozkłady rejsów, − literatura.


Ćwiczenie 3 Przygotuj prezentację na temat usług świadczonych przez wybranych przewoźników

transportu morskiego.


Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1. oraz dostępną literaturą tematu, 2) zapoznać się z branżową prasą oraz materiałami promocyjnymi różnych przewoźników, 3) dokonać wyboru jednego przewoźnika, 4) przygotować plan pracy, 5) napisać referat, 6) przygotować prezentację, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − literatura, − komputer wraz z niezbędnym oprogramowaniem i dostępem do Internetu, − drukarka, − materiały piśmiennicze 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić rodzaje transportu morskiego? ¨ ¨ 2) scharakteryzować typy statków morskich? ¨ ¨ 3) podać podstawy prawne regulujące przewóz pasażerów i ich bagażu? ¨ ¨ 4) wymienić zasady obowiązujące przy przewozie pasażerów? ¨ ¨ 5) powiedzieć, jaką odpowiedzialność ponosi przewoźnik za bagaż pasażera? ¨ ¨ 6) wymienić, w ilu egzemplarzach sporządzany jest bilet promowy? ¨ ¨ 7) wymienić, jakie rodzaje biletów rozróżniamy? ¨ ¨ 8) podać, kiedy pasażer może ubiegać się o zwrot pieniędzy za bilet? ¨ ¨ 9) udzielić niezbędnych informacji o rejsach wyruszających z polskich

portów? ¨ ¨ 10) dokonać prezentacji wykonanych ćwiczeń? ¨ ¨ 11) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktyce? ¨ ¨


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to pytania: otwarte, z luką

i wielokrotnego wyboru. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 8. Na rozwiązanie testu masz 120 min.

Powodzenia


ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wyjaśnij pojęcie „transport” ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Do czynników wpływających na rozwój usług transportowych zaliczamy: …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Uzupełnij tekst. Usługi transportowe należą do podstawowych usług …………………………………., warunkują bowiem turystom dostępność do ………………………………………………... Występuje tu także zasada sprzężenia zwrotnego: ……………………………………….…… ………………………………………………….……………………..………………………………………………………………………………………………..…………………………...

4. Główne cechy decydujące o wyborze środka transportu to:

a) szybkość, bezpieczeństwo, dostępność b) szybkość, różnorodność krajobrazu, koszty c) koszty, różnorodność krajobrazu, komfort d) żadna odpowiedź nie jest porawna

5. Rola usług autokarowych polega na:

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Podaj definicję krajowego transportu drogowego …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


7. Uzupełnij tekst. Zgodnie z ustawą wykonywanie przewozów regularnych, zarówno w ruchu ……………. jak i …………………….., czyli uruchomienie linii osobowej, wymaga …………………... Ustawa określa, kto w zależności od zasięgu linii udziela takiego …………………….. oraz warunki, które należy spełnić, aby je uzyskać. Również wykonywanie przewozów ……………i ………………….…… w międzynarodowym transporcie drogowym wymaga ………………

8. Przewóz osób i bagażu w komunikacji wewnętrznej reguluje:

a) ustawa o warunkach pracy kierowcy b) regulamin organizacyjny przewoźnika c) Prawo przewozowe d) kodeks pracy

9. Uzupełnij tabelę TRANSPORT PASAŻERSKI

ZALETY WADY

10. Maksymalny czas prowadzenia autokaru wynosi:

a) 8 godzin na dobę z możliwością przedłużenia do 12 godzin, nie więcej jednak niż dwukrotnie w każdym tygodniu b) 9 godzin na dobę z możliwością przedłużenia do 10 godzin, nie więcej jednak niż dwukrotnie w każdym tygodniu c) 9 godzin na dobę z możliwością przedłużenia do 12 godzin, nie więcej jednak niż dwukrotnie w każdym tygodniu d) 10 godzin na dobę z możliwością przedłużenia do 12 godzin, nie więcej jednak niż dwukrotnie w każdym tygodniu

11. Oblicz ile będzie kosztował wynajem autokaru na trasie Warszawa – Kraków – Warszawa

wiedząc, że cena 1 km wynosi 3,00 zł + VAT. Koszt wynajmu podaj w wartości netto i brutto.


12. Jakie informacje udzielisz podróżnemu, który chce dojechać autobusem do Zakopanego z Łodzi? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

13. Wyjaśnij poszczególne taryfy lotnicze SUPER APEX …….………………………….………………………………………… ….…………….………………………………………………………… PEX …….…….……………………………………………………………… …….………………….………………………………………………… WYCIECZKOWA ………..………………………………………………………………… ……………………..…………………………………………………… ROCZNA ……………………………..…………………………………………… ……………..……………………………………………………………

14. Wymień taryfy specjalne publiczne stosowane przez przewoźników lotniczych. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

15. Wymień korzyści dla agenta wynikające z akredytacji IATA ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

16. Uzupełnij tekst Taryfy lotnicze dzielmy na……………….. Dla łatwiejszego ich określania i stosowania podzielono świat na trzy obszary- tzw…………………. 17. Z jakich części składa się bilet promowy

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....................................................................................................................................…


18. Uzupełnij tekst Bilet promowy ważny jest ………………………. i bez zgody przewoźnika nie może być ……………………………. Sprzedawane są bilety zarówno z ……………………… terminem powrotu, jak i ………………………. W przypadku biletu otwartego rezerwacji na powrót należy dokonać najpóźniej na ………………………. przed odejściem promu.

19. Scharakteryzuj oceaniczne statki pasażerskie ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...................…

20. Jakie znasz pasażerskie porty morskie znajdujące się na terenie Polski? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko …………………………………………………….. Współpraca biura podróży z zakładami usług transportowych Odpowiedz na pytanie, zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania. Numer pytania

Odpowiedź

Punktacja

1.

2.

3.

[1] ………………………………. [2] …………………………………………. [3] ………………………………………………………………….…………………… ……………………………………………………………………………......……………………………………………………………………………………………..……...

4. a b c d

5.

6.

7.

[1]………………………………………….. [2] ……………………………… [3] …………………………………………. [4] ……………………………… [5] ………………………………………… [6] ……………………………… [7] ……………………………………………………………………………………….

8. a b c d

9.

ZALETY

WADY

10. a b c d

11.

12.

13. SUPER APEX ..………………………………………………………………….


…………………………………………………………………… PEX …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… WYCIECZKOWA …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… ROCZNA …………………………………………………………………… ……………………………………………………………………

14.

15.

16.

[1]…………………………………………………………………………………..….. [2] ……………………………………………………….……………………………… [3] ………………………………………………………………………………………. [4] ………………….…………………………………………………………………… [5] ……………………………………………………………….……………………… [6] ……………………………………………………………………………………….

17.

18. [1]………………………………………….. [2] ……………………………… [3] …………………………………………. [4] ……………………………… [5] …………………………………………

19.

20.

Razem


6. LITERATURA 1. Alejziak B.: Organizacja i technika pracy biurowej w turystyce, Wydawnictwo ALBIS,

Kraków 2002 2. Borne H., Doliński A.: Organizacja turystyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,

Warszawa 1998 3. Davidson R.: Turystyka, Polska Agencja Promocji Turystyki, Warszawa 1996 4. Fierli I (red.): Geografia gospodarcza świata, PWE, Warszawa 1999 5. Gaworecki Wł.W.: Turystyka, PWE, Warszawa 2001 6. Gołembski G. red.: Kompendium wiedzy o turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN

Warszawa, Poznań 2002 7. Holloway J. Ch.: Podstawy turystyki, Polska Agencja Promocji Turystyki, Warszawa

1996 8. Konieczna-Domańska A.: Biuro Podróży na rynku turystycznym, Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa 1999 9. Kruczek Z. (red.): Obsługa ruchu turystycznego, Krakowska Szkoła Hotelarska, Kraków

2004 10. Kubicki M.: Usługi hotelarskie w środkach transportu, Wyższa Szkoła Ekonomiczna,

Warszawa 2001 11. Łobożewicz T., Bieńczyk G.: Podstawy turystyki, Wyższa Szkoła Ekonomiczna 2001 12. Prawo przewozowe 13. Rozporządzenie WE 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r.

w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego

14. Yale Pat: Działalność turoperatorska, Wydawnictwo Wiedza i Życie, Warszawa 2001 15. Zawistowska H.: Podstawy prawne w turystyce, Wydawnictwa Szkolne PWN, Warszawa

– Łódź 1999 16. Czasopisma: 17. Rynek Podróży

− Rynek Turystyczny − Wiadomości turystyczne

18. Strony internetowe: − www.cie.gov.pl − www.lot.pl − www.lotnisko-chopina.pl − www.lufthansa.com − www.makro-service.com.pl − www.paiz.gov.pl − www.plk-sa.pl − www.pkp.pl − www.portalmorski.pl − www.psm.pl − www.staraliance.com − www.wagony.net

http://www.cie.gov.pl

http://www.lot.pl

http://www.lotnisko-chopina.pl

http://www.lufthansa.com

http://www.makro-service.com.pl

http://www.paiz.gov.pl

http://www.plk-sa.pl

http://www.pkp.pl

http://www.portalmorski.pl

http://www.psm.pl

http://www.staraliance.com

http://www.wagony.net

współ ży z zakładami usług 341[05].z3...poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu...

Documents