wound & ostomy care in palliative patients · 2016-10-05 ·...
TRANSCRIPT
TITLE
Wound & Ostomy care in Palliative Patients
พว.ศรลกษณ ศรปญญวฒน APN,ET
โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม
เอกสารประกอบการประชมเชงปฎบตการการดแลผปวยแบบประคบประคองและ
ระยะทายส าหรบแพทยและพยาบาล, 6 กค 2559
Palliative patients
ผปวยประคบประคอง/ระยะสดทาย คอผปวยทหมด
หวงในการรกษา อาการของโรคด าเนนไปในระยะ
สดทาย มผลตออวยวะรางกายหลายระบบ
(Hughesn et al., 2005)
ผลกระทบของผปวยประคบประคอง
ผลกระทบ
ทางดาน
รางกาย
ผลกระทบ
ทางดานจตใจ
และอารมณ
ผลกระทบ
ดานสงคม
และเศรษฐกจ
ผลกระทบ
ทางดาน
ครอบครว
ผลกระทบของผปวยประคบประคอง
ผลกระทบทางดานรางกาย เชน
ออนเพลย ปวด
บวมผดรปจากน าเหลองอดตน
เคลอนไหวล าบาก/เคลอนไหวไมได
ตอระบบประสาทและกลามเนอการรบความรสกเสยไป เกด
แผลไดงาย
แผลมกลนเหมน หายยาก มสารคดหลงออกมามาก
การรวซมของอจจาระจาก Ostomy
( Hughes,et al, 2005)
ผลกระทบของผปวยประคบประคอง
ผลกระทบทางดานจตใจ อารมณ สงคม จตวญญาณ
สงผลใหผปวยเกดความกลว วตกกงวล
ทอแท สนหวง
กลวคนอนรงเกยจ ทกขทรมานใจ
ซมเศรา
(Mellet,et al.,1999)
ผลกระทบของแผลทมผลตอผปวยประคบประคอง
เสยงตอการตดเขอเพมมากขน ภมตานทานต า
ทกขทรมานจากอาการปวด 80%ของผปวยระยะ
สดทายมอาการปวดรวมดวย
เครยดและวตกกงวลจากแผลเร อรง
เศรษฐกจสงคมจากแผลเร อรงในผปวยมะเรงระยะ
สดทาย
ชนดของแผลในผปวยประคบประคองทพบบอย
แผลจากกอนมะเรง(malignant wounds) แผลจากบรเวณฉายแสง( radiation wound)
แผลทเกดบรเวณทใหยาเคมบ าบด(chemotherapy wound)
แผลฉกขาดทเกดบรเวณทางเดนน าเหลองอดตน
(lymphorrhea)
แผลกดทบ(pressure ulcer)
แผลเปอยจากการระคายเคองของสงขบหลงจาก Ostomy
(อรรจจมา ศรชมน,2558)
ปจจยทมผลตอการหายของแผลในผปวยประคบประคอง
ภาวะสขภาพทสงผลตอการหายของแผลชากวาปกต
ออนแอ ปวด การไหลเวยนของเลอดไมด การตดเชอ
ความสามารถในการเคลอนไหวลดลง
อาย ผวหนงขาดการยดหยน ตอกระบวนการหายของแผล
ภาวะขาดน า ขาดสารอาหาร ผวหนงขาดความชมชน ดชน
มวลกายต ากวาปกต
แรงเสยดส แรงเฉอน การสมผสกบความเปยกชน
การมโรครวม การไดรบยาทท าใหความรสกตวลดลง
(Diane K.Langemo,2010)
Palliative Wound care
การดแลแผลโดยใชความรและทกษะในการดแล
แผลแบบองครวมเพอบรรเทาความทกขทรมานจาก
อาการรบกวน และเพมคณภาพชวตของผปวยและ
ครอบครวในขณะทมแผลเร อรงไมวาแผลนนจะหาย
หรอไมหายกอตาม
(Diane K.Langemo,2010)
Palliative Wound care
มาตรฐานการดแลทมงเนน การก าจด หรอการลด
อาการปวด การจดการปญหาเรองกลนจากแผล
ภาวการณตดเชอ ปญหาการแยกตวเองขากสงคม
เมอมแผลของผปวย
(Alvarez OM,Baker JJ,Bradley M,et al. Chronic wound:palliative management for
the frail population. Wounds.2002)
“Palliative Wound care
หลกการดแลแผลในผปวยประคบประคอง
ก าหนดวตถประสงค และเปาหมายระหวางผปวย สมาชกใน
ครอบครว ทมสขภาพ
ประเมนผลกระทบตอการมแผลปญหาการดแลภาระคาใชจาย
ประเมนแผลเมอแรกรบ ทกครงทใหการดแลและท าความ
สะอาด
บนทกการดแล
(McDonald & Lesage,2006)
“Palliative Wound care
การดแลแผลในผปวยประคบประคอง มวตประสงคเพอ
ดแลความสขสบาย
ลดอาการปวด
ลดกลน
ควบคมปรมาณสงขบหลงจากแผล
ปองกนการตดเชอ
ปองกนภาวะเลอดออก
(McDonald & Lesage,2006)
Palliative care of Wound : SPECIAL
S = Stabilize the wound
P= Prevent new wound
E = Eliminate odor
C = Control pain
I = Infection prophylaxis
A = Absorbent wound dressing
L = Lessen or reduce dressing changes (Wendelken.Podiatry Today,2009 )
Stabilize the wound
ดแลแผลเพอคงไวใหคงท พยายามไมใหแผลแยลง
กวาเดม
Prevent new wound ปองกนไมใหเกดแผลใหมใน
ผปวยประคบประคอง
แผลทหลกเลยงไมได(unavoidable)แตมความจ าเปนท
ตองดแลใหสอดคลองกบความตองการของผปวย
การปองกนการเกดแผลเปนสงส าคญ
Prevent new wound
ปองกนไมใหเกดแผลกดทบ พลกตะแคงตว เลอกใชท
นอน ทสามารถกระจายแรงกด เชนทนอนทท าจากเจล
โฟม น า และลม
ดแลผาปทนอน ผารอง ผายกตวใหสะอาด แหงเรยบตง
อยเสมอ เสอผาทผปวยสวม ใสไมยบยน
Prevent new wound
ก าหนดชวงเวลาในการเปลยนทานอนตามความตองการ
อธบายความจ าเปนในการเปลยนทา
ใหใชหมอนสอดรองใตเขา ใตนอง และขา ยกสนเทาให
ลอยขนไมสมผสกบทนอน
ใหผปวยเลอกทาทสขสบาย
ใชทนอนสงเกตอาการหลงเปลยนทา
Prevent new wound
ปองกนไมใหผวหนงแหง รกษาความสมบรณของผว ใชครม
ทาผว โลชน vasaline หลกเลยงแปงทท าใหผวแหง
ปองกนผวหนงอกเสบเปยกชน ท าความสะอาดผวหนงดวย
น าสะอาด สามารถใชส าลเชดไดเบาๆ หลกเลยงการขดถ
บรเวณผวหนงและซบบรเวณผวหนงใหแหง
ใชวสดทเหมาะสม
การดแลภาวะควบคมการขบถายไมได (Skin care and incontinence care) คนหาสาเหตและหาวธแกไข ในผปวยทควบคมการขบถายไมได ท าความสะอาดทก
ครงหลงถาย พจารณาคาสายสวนปสสาวะ หรอสายสวน
อจจาระในผปวยทผวหนงสมผสกบปสสาวะ หรออจจาระ
ตลอดเวลา ในกรณทไมมขอหาม
Prevent new wound
Eliminate odor ควบคมกลนจากแผล
ท าความสะอาดแผลและรอบแผล
ใช metronidazole เปนยาเฉพาะทในการ
ควบคมกลน
ใชผลตภณททม activated charcoal
การก าจดสงแวดลอมในหองผปวย
Control pain จดการอาการปวด
อาการปวดเกดจากหลายสาเหต
Treatment
Disease processes
Wound infection
Wound management product
Wound care procedure
Emotional and social aspect
การประเมนความเจบปวด ประเมนความเจบปวดทเกดจากแผลและจากวธการ
ดแลแผลในผปวยทมแผลทกราย
ประเมนความเจบปวด ควรรวมกบการประเมนการ
แสดงออกทางกาย หรอการสอสารทไมเปนค าพด เชน
การเคลอนไหวทเปลยนไป ความอยากอาหารลดลง รอง
คราง สหนาแสดงความเจบปวด
การจดการความเจบปวด เลอกใชวธการไมใชยา ใชวธการยกตว หรอกระดานเลอนตวชวยเมอพลกตว
เปลยนทา เพอลดแรงเสยดสหรอแรงไถลดแลผาปท
นอนใหเรยบตง ไมเกดรอยพบยน
พจารณาใหยาแกปวดกอนท าแผลอยางนอย 30 นาท
ลดความเจบปวด โดยท าความสะอาดแผลดวยความ
นมนวล เลอกใชวธการชะลาง ไมใชวธการขดถบรเวณ
แผลและรอบแผล
ลดความเจบปวด โดยดแลแผลใหมความชมชน
เลอกใชวสดอปกรณปดแผลทไมท าใหเกดความ
เจบปวด ใชวสดอปกรณทไมยดตดแนนกบพ นแผล
และ/หรอวสดอปกรณทไมตองเปลยนบอยๆ
Infection prophylaxis ปองกนการตดเชอ
แผลทพบมอาการเชน แผลมกลนเหมน มสง
ขบหลงออกจากแผลมาก
มเนอตาย รอบๆแผลรอน ปวดแผล
การดแลแผลตดเชอหรอแผลเนอตาย
เพอลดการตดเชอ
Infection prophylaxis
CLEANSING SOLUTION
ไมควรน าน ายาท าความสะอาดผวหนง หรอน ายา
ท าลายเชอ (เชน โพรวโดนไอโอดน ไฮโดรเจนเปอร
ออกไซด สารละลายโซเดยมไฮโปคลอไรท กรดอะซ
ตค) เพราะสารเคมจะท าอนตรายหรอท าลายเซลล
ตาง ๆ ทจ าเปนตอการซอมแซมเนอเยอ ซงจะสงผล
ใหอตราการหายของแผลลดลง
(Don’t put any chemical into a Wound that you wouldn’t put
into your own Eye)
Peacock ,1990
สารละลายทใชในการท าความสะอาดแผล
การท าความสะอาดแผล
ใชสารละลายนอรมลซาไลน (NSS) ในการท าความสะอาดแผลสารละลายท าความ
สะอาดแผลทไมเปนอนตรายตอผวหนงผปวย กอนใช
ตองท าใหอน (warm) มอณหภมอยางนอยเทากบ อณหภมหอง
การท าความสะอาดแผล
ท าความสะอาดแผล และผวหนงรอบแผลทก
ครงเมอเปลยนวสดปดแผล
การท าความสะอาดแผล
ใชกระบอกฉดยาบรรจน ายาลางแผลฉดลาง
แผลโดยไมใชหวเขม
การชะลางดวยความดนสงและการเชดแรง ๆ
เปนสงทไมควรท า เพราะจะชะลางเอาสารทใช
ในการงอกขยายทเคลอบอยบนแผลออก และ
อาจท าอนตรายตอเนอเยอได
การท าความสะอาดแผล
ท าความสะอาดแผลดวยวธการชะลาง (irrigation) ดวย
แรงดนทเหมาะสม คอ ระหวาง 4 ถง 15 ปอนดตอ
ตารางนว (ประยกตใชกระบอกฉดยาขนาด 25 ซซ รวมกบการใช/ไมใช angiocath ขนาด18-20 gr )เพอไมใหเกดการท าลายเนอเยอ ไมผลกดนเชอจลชพเขาสแผล และก าจด
เนอตายทเปอยยย การช าระเชอจลชพ หรอเนอตายออก
จากแผล ดวยวธการชะลางจะตองใชสารละลายจ านวน 100 ถง150 ซซ
การท าความสะอาดแผล
แผลบรเวณเทาและขา หรอแผลในผปวยทอยใน
ระยะสดทาย (palliative) ทมลกษณะเปนเนอตาย
แหงแขง (eschar) ไมตองท าการตดออก ถาไมมอาการแสดงของ การบวม แดง หยนๆ เหมอนมน า
ใตแผล หรอมสงขบหลงจากแผล แตตองท าการ
ตดตามประเมนภาวะแทรกซอนของแผลทกวน
ก าจดเนอตายเพอควบคมการตดเชอและก าจดกลนในแผล
ขจดสงทเปนอปสรรคตอการหายของแผลเชน เนอ
ตาย สารคดหลงจากแผล และหนอง
สารคดหลงถามปรมาณมากเกนไปจะกดการ
ไหลเวยนบรเวณแผล
วธการก าจดเนอตาย ขนอยกบสภาพผปวย เปาหมาย
การรกษา ชนดและปรมาณของเนอตายในแผล
ก าจดเนอตาย
ก าจดเนอตาย
เลอกใชวธก าจดเนอตาย (debridement) ทเหมาะสม โดยพจารณาจาก สภาพของผปวยทประเมนได,
เปาหมายของการดแล, สภาพของแผลและผวหนงรอบ
แผล, ความรและความเชยวชาญของผดแล, ความพรอมของอปกรณในหนวยงาน
การยอยสลายเนอตาย : Autolytic debridement
การยอยสลายเนอตายโดยการใชวสดสงเคราะหปดแผล
เพอใหแผลชมชน ใหเนอตาเปอยยยและหลดออก เปน
วธทงาย
Absorbent wound dressing
เลอกใชผลตภณฑดแลแผลมประเดนทควรพจารณาคอ
แผลทมสงขบหลงมาก
ผลตภณฑทสามารดดซบ exudate
ควบคมความชมชนบนผวแผล
ควบคมไมใหพนแผลแหง
ควบคมกลน
ปกปองผวหนงรอบแผล
1.ประเมนแผลทกครงเมอท าการเปลยนวสดปดแผล และพจารณาวาวสดปดแผลทใชมความ เหมาะสม
กบแผลในขณะนนหรอไม 2.วสดปดแผลทใช ควรปฏบตตามค าแนะน า และคณลกษณะของผลตภณฑ โดยเฉพาะระยะเวลาใน
การเปลยนวสดปดแผล
3. เลอกใชวสดปดแผลทชวยรกษาความชมชนของพนแผล
4. เลอกใชวสดปดแผลทไมท าใหผวหนงรอบแผลเกดการเปอยยย (maceration)
5. เปลยนวสดปดแผลทกครงเมอมอจจาระซมเซาะเขาใตวสดปดแผล
Absorbent wound dressing
ชนดของวสดปดแผล 1 วสดปดแผลไฮโดรคอลลอยด (hydrocolloid dressing) ใชกบแผลกดทบระดบ 2 ทไมมการตดเชอ และใชปด
ผวหนงในต าแหนงทไมท าใหวสดปดแผลหลดหรอ
มวนงอออกได
2. พจารณาใชในแผลกดทบระดบ 3 ทไมมโพรงแผล
และไมมการตดเชอ
วสดใสแผลเจล (Hydrogel dressing) 1. พจารณาใชในแผลกดทบทไมลก, มปรมาณสงขบหลงนอย 2. พจารณาใชรกษาพนแผลทแหง เนองจากเจลสามารถใหความชมชนแกพนแผลได
3. พจารณาใชในแผลกดทบทกอใหเกดความเจบปวด
4. พจาณาใชส าหรบแผลกดทบทไมมการตดเชอ
วสดปดแผลแผนฟลมใส ไมควรใชในแผลทมสงขบหลงปรมาณปานกลาง ถง มาก
ไมควรใชปดทบบนแผลทตองใช เจล หรอ ครม
วสดใสแผลทท าจากสาหรายทะเลสน าตาล 1. ใชในแผลทมสงขบหลงปรมาณปานกลางถงมาก และไมใช
ในแผลทแหงหรอมสงขบหลงนอย
2. ใชในแผลกดทบทมการตดเชอ เมอมแผนการรกษาการตด
เชอทเหมาะสม
3. คอยๆ น าวสดใสแผลออกจากแผล ถาจ าเปนควรเลอกใชวธ
ชะลาง กอน
วสดปดแผลโฟม (foam dressing) พจารณาใชในแผลทมสงขบหลงปานกลางถงมาก และ
ใชในแผลทไมมความลกมาก พจารณาใชในแผลทมความเจบปวด
พจารณาใชกบสวนตางๆของรางกายใน ต าแหนงทอาจเกดแรงไถลและ/หรอแรงเสยดส
วสดปดแผลทมสวนผสมของซลเวอร (silver-impregnated dressing)
พจารณาใชส าหรบแผลทมการตดเชอ แผลทมโอกาสตดเชอสง
หรอมการปนเปอนเชอจ านวนมาก
ใชส าหรบหลกเลยงการใชเปนระยะเวลานานเกน 2 สปดาห
เนองจากจะท าใหควบคมเชอจลชพไมได
ใชซลเวอรซลฟาไดอะซน (silver sulfadiazine) ส าหรบแผลกดทบทมการปนเปอนเชอมาก หรอมการตดเชอ จนสามารถก าจด
เชอแบคทเรยได
เลอกใช wound dressing ทมสวนประกอบของ
silver,cadexomer iodine, honey ทสามารถ
ควบคมกลนและการตดเชอ
ตดตามประเมนอาการแผลตดเชอเปนระยะ
Lessen/reduce dressing change
หลกเลยงการเปลยนแผลบอย
เลอกทสามารกดดซมสงขบหลงจากแผลไดยาวนาน
ปองกนความเจบปวดจากการเปลยนแผลบอย
การดแลภาวะดานจตใจ
ปญหาดานจตสงคมของผปวยทมแผล
ประเมนความเขาใจทตรงกนระหวางทมใหการดแลกบ
สมาชกในครอบครว
ดแลจดการปญหากลน ปรมาณสงขบหลงทรบกวนผปวย
ชวยใหผปวยและครอบครวสามารถด ารงชวตอยางม
ความสข
Clinical practice in
wound & ostomy care
in Palliative patients
สรป
ก า ร ด แ ล แ ผ ลแบบป ร ะค บ ป ร ะ ค อ ง ใ น ผ ป ว ย
ประคบประคอง/ระยะทาย มงเนนใหความส าคญกบ
การดแลเพอใหเกดความสขสบายเปนอนดบแรก ลด
อาการปวด ลดกลน ควบคมปรมาณสงขบหลงจากแผล
ปองกนการตดเชอ ลดการตดเชอทแผล แมวาแผลนน
จะรกษาใหหายหรอไม อาการของผปวยจะคงทหรอแย
ลง ทมดแลตองใหการดแลอยางตอเนอง ผปวยตอง
ไดรบความสขสบายในระยะทายของชวต
ขอบคณคะ