WOJEWÓDZKI KONKURS PRZYRODNICZY

PRZYRODNICZE WĘDRÓWKI

ROK SZKOLNY 2013/2014 Etap rejonowy – 20 stycznia 2014 r.

KOD UCZNIA ...................................

Maksymalna ilość punktów 50 pkt Ilość zdobytych punktów Podpis sprawdzającego

Drogi Uczniu! Witamy na etapie rejonowym Wojewódzkiego Konkursu Przyrodniczego. Za chwilę udasz się na fascynującą wędrówkę po świecie przyrody. Życzymy powodzenia!

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

• Test zawiera 27 zadań. W pytaniach testowych zawierających cztery odpowiedzi tylko jedna jest prawidłowa. Tę jedną musisz wybrać.

• Właściwą odpowiedź zakreśl krzyżykiem. Na przykład:

A B C D

• Jeżeli przez pomyłkę zakreślisz nieodpowiednią literę otocz ją wyraźnie kółkiem, po czym zakreśl krzyżykiem właściwą odpowiedź np.:

A B C D

• Wybieraj zawsze tylko jedną wersję – tę najwłaściwszą. Każde prawidłowe zakreślenie odpowiedzi daje Ci jeden punkt. Zakreślenie więcej niż jednej odpowiedzi ocenia się na zero punktów.

• Przy pytaniach otwartych (do uzupełnienia) stosuj się ściśle do poleceń. • Do zaznaczenia odpowiedzi używaj wyłącznie długopisu jednego koloru. Nie wolno

używać gumki ani korektora do wycierania błędnie zakreślonych liter. • Nie korzystaj z pomocy sąsiadów, gdyż w ten sposób możesz doprowadzić nie tylko

do swojej, ale i ich dyskwalifikacji.

2

1. Na podstawie tekstu odpowiedz na pytanie zamieszczone poniżej. (2p)

Na terenie Wolińskiego Parku Narodowego, w rejonie ujścia Odry, mieszczą się fragmenty wybrzeża klifowego. Morenowe wzgórza opadają stromymi klifowymi brzegami do morza. Pod wpływem abrazji (podmywanie stromych brzegów przez morze) następuje cofanie się brzegu. Krajobraz parku urozmaicają polodowcowe jeziora, np. Grodno oraz głazy narzutowe (Mieszko I, Wydrzy Głaz, Lech, Czech i Rus), a także stare sosny i dęby (Wolinian, Dąb Regalindy). Dominuje tu drzewostan sosnowy i bukowy, rośnie wiele gatunków chronionych, np. wiciokrzew pomorski, mikołajek nadmorski, długosz królewski czy storczyki. Wśród bogatej fauny zwraca uwagę obecność foki szarej czy bałtyckiego wieloryba – morświna. Gnieździ się tu też bielik, który jest symbolem parku.

Podaj trzy elementy krajobrazu polodowcowego Wolińskiego Parku Narodowego, będącego dziełem lodowca.

A. ……………………………………………………………………………………………………………………………….. B. ……………………………………………………………………………………………………………………………….. C. ………………………………………………………………………………………………………………………………..

2. Do podanych elementów polskiego wybrzeża dopasuj tylko ten czynnik, który je

ukształtował. W wykropkowane miejsca wpisz odpowiednie cyfry. (2p)

elementy polskiego wybrzeża czynnik A. klif 1. prądy morskie B. mierzeja 2. rzeka Wisła C. wybrzeże deltowe 3. fale morskie

4. bryza morska

A. …………….. B. …………….. C. ………………

Tekst źródłowy do zadania nr 3 Z pamiętnika Ewy: Rok szkolny nareszcie się skończy i będą wakacje! Dziś jest najdłuższy dzień w roku. Będzie trwał ponad 16 godzin. Za kilka dni wyjeżdżam z koleżanką na kolonie do Międzyzdrojów. Leżą na wyspie Wolin, na której również znajduje się Woliński Park Narodowy. Zapowiada się piękna pogoda i będę mogła kąpać się w morzu.

3. Najdłuższy dzień w roku to: (zaznacz poprawną odpowiedź) (1p) A. 21 marca B. 27 maja C. 22 czerwca D. 14 lipca 4. Wyspa Wolin należy do województwa: (zaznacz poprawną odpowiedź) (1p) A. kujawsko – pomorskiego C. pomorskiego B. zachodniopomorskiego D. wielkopolskiego

3

5. Do opisu parku narodowego dobierz jego nazwę oraz krainę geograficzną, na terenie której jest położony. Nazwy wybierz spośród podanych poniżej. Jedna nazwa parku i jedna kraina geograficzna nie zostaną przyporządkowane. Uzupełnij tabelę. (3p)

Parki Narodowe: Słowiński, Kampinoski, Babiej Góry, Gór Stołowych, Ojcowski Krainy geograficzne Polski: Karpaty, Pobrzeże Słowińskie, Nizina Mazowiecka, Sudety, Wyżyna Krakowsko – Częstochowska

lp. opis parku

park narodowy kraina

geograficzna Polski

1. W krajobrazie charakterystyczne są ostańcowe formy wapieni skalnych, które tworzą fantastyczne kształty. Teren urozmaicają jaskinie zasiedlone przez tysiące nietoperzy.

2. Charakterystyczny układ wzgórz wydmowych (12-20m), oddzielonych zabagnionymi obniżeniami, np. dolina rzeki Łasicy. Ze zwierząt spotykamy tu m.in. łosia – symbol parku.

3. Występują najrzadziej spotykane formacje skalne: maczugi i grzyby oraz skalne labirynty – Błędne Skały. Z podziału płyty utworzyły się grzbiety i odrębne wzgórza np. Szczeliniec Wielki.

4. Unikatowy w Europie obszar z wędrującymi wydmami zasypującymi nadmorskie lasy, bagna, nawet osady. Przemieszczając się, wydmy odsłaniają szczątki drzew czy martwe lasy.

6. Obszar Gór Świętokrzyskich został przekształcony przez człowieka, ponieważ wydobywano tu kiedyś (zaznacz poprawną odpowiedź): (1p)

A. złoto i sól B. siarkę i srebro C. granit i bazalt D. rudy żelaza

4

7. Już od jesieni, Ania wraz z rodzicami planuje wakacje. Wspólnie przeglądają przewodniki, mapy, oferty biur podróży i planują podróż po stolicach państw sąsiadujących z Polską.

(3p) A. Pomóż Ani na mapie konturowej Polski uzupełnić nazwy państw sąsiadujących z Polską.

B. Wraz z Anią nazwij stolice państw oznaczonych na powyższej mapie numerami od 1 do 3. 1. …………………………………………………………………………………. 2. …………………………………………………………………………………. 3. ………………………………………………………………………………….

5

8. Staś bardzo lubi fotografować. Podczas wycieczki klasowej po Polsce wykonał dużo ciekawych zdjęć. Szczególnie spodobały się mu trzy miasta: Gdańsk, Kraków i Warszawa. Pomóż Stasiowi uporządkować zdjęcia wpisując w odpowiednie miejsca tabeli nazwy obiektów sfotografowanych przez Stasia wraz z przyporządkowanymi do nich numerami.

(3p)

GDAŃSK numer zdjęcia nazwa sfotografowanego obiektu

KRAKÓW numer zdjęcia nazwa sfotografowanego obiektu

WARSZAWA numer zdjęcia nazwa sfotografowanego obiektu

6

9. Świat organizmów żywych został uporządkowany i podzielony na pięć królestw. Uporządkuj podane niżej opisy królestw, wpisując literki do odpowiednich rubryk w tabeli.

(3p) A. Organizmy jedno- i wielokomórkowe, cudzożywne, które nie posiadają chlorofilu.

Pobierają pokarm z otoczenia. Żyją w środowisku wilgotnym. B. Organizmy jednokomórkowe o różnych kształtach (np. ziarenkowce, pałeczki, laseczki),

które mogą się łączyć tworząc np. dwoinki. C. Organizmy samożywne, mające zdolność przeprowadzania procesu fotosyntezy.

Rozmnażają się płciowo, bezpłciowo i wegetatywnie. D. Organizmy o stosunkowo prostej budowie. Prowadzą zazwyczaj wodny tryb życia. To

organizmy jedno- i wielokomórkowe, bez wyraźnie wyodrębnionych tkanek. E. Organizmy wielokomórkowe, cudzożywne. Rozmnażają się najczęściej płciowo. Posiadają

zazwyczaj zdolność ruchu.

KRÓLESTWO BAKTERIE PROTISTY GRZYBY ROŚLINY ZWIERZĘTA

10. Śpiączka afrykańska jest wywoływana przez świdrowca gambijskiego, którego przenosi:

(zaznacz poprawną odpowiedź) (1p) A. komar widliszek B. pchła szczurza C. wesz ludzka D. mucha tse-tse 11. Dokończ klasyfikację sosny pospolitej. Przyporządkuj odpowiednim jednostkom

systematycznym wszystkie podane niżej nazwy, uzupełniając brakujące pola tabeli: (3p)

sosnowate, nagonasienne, rośliny, sosna, iglaste, sosna pospolita

KRÓLESTWO GROMADA KLASA RZĄD sosnowce RODZINA RODZAJ GATUNEK

12. Zaznacz nazwę organelli (elementTo struktura z dwiema błonami, w której odbywa się oddychanie wewnątrzkomórkowe uwalnianie z pokarmu energii potrzebnej komórkom A. chloroplast B. mitochondrium C. jądro komórkowe D. wodniczka

13. Ania narysowała przykłady różnych zwierząt kręgowych i bezkręgowych

z przedstawionych poniżej zwierząt znalazło się na rysunku AniUzasadnij swoją odpowiedź.

…………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 14. Nietoperze wysyłają sygnał

odbija się od niej i powraca do nich Przez chwilę wciel się w rolę naukowca. Zawiązałeś nietoperzowi oczy i wpuściłeś go do ciemnego pomieszczenia. Nietoperz, aby dostać się do swojej kryjówki musipomiędzy porozwieszanymi przez ciebie na sznurkach di bezpiecznie dotarł do celu. Zapisz wynik doświadczenia. ……………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………Zapisz wniosek wynikający z przeprowadzonego doświadczenia. …………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………

aznacz nazwę organelli (element budowy) komórki roślinnej, której dotyczy opis.To struktura z dwiema błonami, w której odbywa się oddychanie wewnątrzkomórkowe uwalnianie z pokarmu energii potrzebnej komórkom do procesów życiowych.

przykłady różnych zwierząt kręgowych i bezkręgowychponiżej zwierząt znalazło się na rysunku Ani

Uzasadnij swoją odpowiedź.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

sygnały dźwiękowe (ultradźwięki) w kierunku przeszkody. od niej i powraca do nich.

w rolę naukowca. Zawiązałeś nietoperzowi oczy i wpuściłeś go do pomieszczenia. Nietoperz, aby dostać się do swojej kryjówki musi

pomiędzy porozwieszanymi przez ciebie na sznurkach dzwoneczkami. Nietoperz

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………Zapisz wniosek wynikający z przeprowadzonego doświadczenia.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

7

budowy) komórki roślinnej, której dotyczy opis. To struktura z dwiema błonami, w której odbywa się oddychanie wewnątrzkomórkowe –

do procesów życiowych. (1p)

przykłady różnych zwierząt kręgowych i bezkręgowych. Które poniżej zwierząt znalazło się na rysunku Ani przypadkowo?

(1p)

……………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………

w kierunku przeszkody. Dźwięk (2p)

w rolę naukowca. Zawiązałeś nietoperzowi oczy i wpuściłeś go do pomieszczenia. Nietoperz, aby dostać się do swojej kryjówki musiał pokonać drogę

zwoneczkami. Nietoperz bezszelestnie

……………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

8

…………………………………………………………………………………………………………………………………… 15. Mikołajek nadmorski jest symbolem polskiego wybrzeża. Poniższe zdania opisują

przystosowania rośliny do jej środowiska życia. Skreśl błędne określenia występujące w tekście tak, aby był on poprawny. (3p)

Mikołajek nadmorski to roślina o bardzo głębokim / bardzo płytkim systemie korzeniowym. Nawoskowane / nienawoskowane liście zapobiegają pobieraniu / wyparowywaniu wody. Liście sztywne, twarde jasnej / ciemnej zielononiebieskiej barwy pochłaniają / odbijają promienie słoneczne, co zabezpiecza mikołajka przed przegrzaniem.

16. Oceń prawdziwość poniższych zdań wpisując znak „+” w odpowiedniej rubryce tabeli

(P – prawda, F – fałsz). (2p)

Zdanie P F

Klasyfikacjami naturalnymi nazywamy klasyfikacje oparte na pokrewieństwie organizmów.

Klimat na Ziemi kształtują procesy atmosferyczne oraz czynniki geograficzne np. obieg ciepła.

W zależności od czasu zasilania w wodę rzeki dzielimy na: stałe, okresowe i efemeryczne.

Tkanka mięśniowa gładka wyściela narządy wewnętrzne, chroni przed wnikaniem bakterii i wirusów.

9

17. Uporządkuj, podane poniżej etapy powstawania gleby w kolejności ich zachodzenia. Obok rysunku wpisz odpowiednią cyfrę od 1 do 3. (2p)

18. Do wymienionego w tabeli typu lasu dobierz (spośród podanych) charakterystyczne dla

niego: grupę drzew, rodzaj gleby i skałę macierzystą. W tabelę wpisz odpowiednie oznaczenia literowe. (2p)

Grupy drzew: A. grab, dąb B. sosna, brzoza C. jesion, olcha D. buk, jodła

Rodzaj gleby: A. czarnoziemy B. gleby brunatne C. mady D. gleby bielicowe

E. Skała macierzysta: A. less, rzeczne B. glina

C. piasek

D. osady

typ lasu grupa drzew rodzaj gleby skała macierzysta

GRĄD

Tekst źródłowy do zadań nr 19 i 20. Ogrody zoologiczne wywodzą się z kolekcji zwierząt egzotycznych. Pierwsze ogrody zoologiczne poza nazwą niewiele miały wspólnego z istniejącymi obecnie. Warszawskie zoo jest nowoczesną placówką naukowo-dydaktyczną. Bierze udział w międzynarodowych programach ratowania ginących gatunków zwierząt, między innymi: kondora wielkiego, pandy malej, tygrysa sumatrzańskiego i syberyjskiego, wydry, żubra. W zoo odbywają się zajęcia dydaktyczne dla uczniów i studentów.

19. Nowoczesny ogród zoologiczny powinien dziś przede wszystkim pełnić rolę: (zaznacz

poprawną odpowiedź) (1p) A. kolekcji rzadkich gatunków zwierząt B. ośrodka sportu i rekreacji dla uczniów C. szkoły tresury egzotycznych zwierząt D. placówki naukowo-dydaktycznej

10

20. Napisz, które z wymienionych wyżej zwierząt, objętych programem ratowania ginących gatunków, żyją w Polsce w stanie dzikim? (1p)

…………………………………………………………………………………………………………………………. 21. W warszawskim zoo żyją biało - szare koty – pantery śnieżne zwane również irbisami.

Gatunek ten, niegdyś bardzo nieliczny, zagrożony był wyginięciem. Obecnie jego liczebność wzrasta, dzięki temu, że koty te zachowały się w ogrodach zoologicznych. Irbis jest: (zaznacz poprawną odpowiedź) (1p)

A. gadem B. płazem C. ssakiem D. torbaczem

22. Podczas wyprawy nad jezioro Ania spotkała wiele ptaków. Opisała dzioby czterech

z nich: sikory, kaczki, dzięcioła i kormorana. Pomóż Ani określić, do jakiego ptaka należy opisany dziób. W wykropkowane miejsca wpisz właściwe nazwy ptaków. (2p)

A. Jego płaski dziób służy do odcedzania pokarmu z wody.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

B. Jego haczykowaty dziób służy do łowienia w wodzie ryb.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

C. Jego delikatny dziobek służy do wydobywania ze szczelinek w korze owadów i ich jajeczek.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

D. Ma potężny dziób, którym potrafi wykuć dziuplę lub przebić się do owadów ukrytych pod korą.

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

23. Na rysunkach przedstawiono niektóre rośliny chronione. Przyporządkuj poprawnie cyfry od 1 do 5 do odpowiednich roślin i wpisz je w wykropkowane miejsca: (2p)

A. konwalia ……. B. sasanka …… C. fiołek ….. D. pierwiosnek ….. E. zawilec ……

11

24. Zaznacz zestaw, w którym umieszczono wyłącznie nazwy drzew o liściach pojedynczych: (1p)

A. lipa drobnolistna, robinia akacjowa, brzoza ojcowska B. topola biała, klon zwyczajny, dąb szypułkowy C. olsza czarna, kasztanowiec zwyczajny, leszczyna pospolita D. bez czarny, jesion wyniosły, jabłoń zwyczajna

25. Przyporządkuj każdej grupie ssaków je charakterystyczną cechę. Wpisz właściwą cyfrę

w wykropkowane miejsce. (3p) A. nieparzystokopytne 1. mają kopyta (racice) – silnie

rozwinięte dwa palce kończyn B. gryzonie 2. jedyne ssaki zdolne do aktywnego

lotu C. torbacze 3. cechą charakterystyczną są stale

rosnące dwa górne siekacze D. parzystokopytne 4. u samicy nie wytwarza się łożysko,

ciąża trwa krótko 5. mają jednopalczaste kończyny

zakończone kopytem

A. …………… B. …………… C. …………….. D. ……………..

26. Ziemia to największa planeta skalista Układu Słonecznego. Zaznacz zdanie dotyczące heliocentrycznej teorii budowy Wszechświata, sformułowanej przez Mikołaja Kopernika:

(1p)

A. wokół Ziemi porusza się tylko Księżyc, środek Ziemi jest środkiem strefy Księżyca B. planety biegną po okręgach wokół Ziemi, poruszając się ruchem jednostajnym C. wewnątrz kryształowej sfery z gwiazdami stałymi mieszczą się planety np. Wenus D. nieruchoma Ziemia stanowi centrum wszechświata, inne planety biegną wokół niej 27. Przyporządkuj nazwę fazy księżyca do rysunku, łącząc je linią. (2p)

12

BRUDNOPIS