wfrancuz rsokołowski - bezpieczenstwo i higiena pracy w rzemiosle

5/10/2018 WFrancuz RSoko owski - Bezpieczenstwo i higiena pracy w rzemiosle - slidepdf....

http://slidepdf.com/reader/full/wfrancuz-rsokolowski-bezpieczenstwo-i-higiena-pracy-w-rze

W³adys³awa Maria Francuz Ryszard Soko³owskiBezpieczeñstwo higiena pracy w rzemiole .Wydawnictwa Szkolne i PedagogiczneW³adys³awa Maria Francuz Ryszard Soko³owski

:.. Iv;; I;;..'.., I.:.?.; /.;.....I ¦:...; ¦ I::. I;. ;fc.lS; -!¦;.; \r,¥:.r.r. l;.i^f1

Wydanie pierwszeWarszawa 1996WydawnictwaSzkolnei PedagogiczneSpis treciWstêp .......................................... 5CZÊÆ IBEZPIECZEÑSTWO I OCHRONA ZDROWIA PRACOWNIKÓW1.1. Elementy wiedzy o cz³owieku w procesie pracy ................ 101.2. Zagro¿enia w procesie pracy ........................... 131.2.1, Klasyfikacja zagro¿eñ .......................... ]3

1.2.2, Okrelenie wypadku przy pracy ..................... 161.2.3, Okrelenie choroby zawodowej ..................... 171.3. Techniczne warunki bezpieczeñstwa i higieny pracy .............. 191.3.1. Obowi¹zki w³aciciela podczas budowy lub przebudowy obiektu budowlanego.................................. 19

1.3.2. Dozór techniczny ............................ 201.3.3. Ochrona przeciwpo¿arowa i przeciwwybuchowa............ 211.3.3.1. Ochrona przeciwpo¿arowa ................... 211.3.3.2. Ochrona przeciwwybuchowa .................. 291.3.4. Ochrona przeciwpora¿eniowa i warunki bhp przy obs³udze urz¹dzeñ elektroenergetycznych do lkV ..................... 301.3.4.1. Ochrona przeciwpora¿eniowa ................. 30

1.3.4.2. Obs³uga urz¹dzefl elektroenergetycznych (do 1 kV) ..... 351.3.5. Prace spawalnicze ............................ 401.3.6. Ogólne zasady bezpiecznej eksploatacji maszyn i narzêdzi....... 431.3.6.1. Zasady bezpiecznej eksploatacji maszyn ........... 431.3.6.2. Zasady obs³ugi urz¹dzeñ cinieniowych ............ 451.3.6.3. Zasady bezpieczeñstwa i higieny pracy przy u¿ytkowaniu narzêdzirêcznych ........................ 471.3.7. Zasady bezpieczeñstwa i higieny pracy przy transporcie i sk³adowaniu

481.3.8. Ochrona pracy kobiet i pracowników m³odocianych .......... 511.3.8.1. Ochrona pracy kobiet ...................... 511.3.8.2. Ochrona pracy m³odocianych ................. 52

1.3.8.3. Przyk³ady prac dozwolonych m³odocianym .......... 561.3.9, Kontrola i odpowiedzialnoæ za stan bez pieczeñ siwa i higieny pracy .59 J.3.9.1. Kontrola i nadzór w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy

591.3.9.2. Obowi¹zki pracodawcy wobec przyjmowanych pracowników 621.3.9.3. Badania lekarskie pracowników ................ 631.3.9.4. Dokumentacja bhp w zak³adzie rzemielniczym ....... 641.3.10, Postêpowanie powypadkowe ...................... 6y113.II, Certyfikacja wyrobów i us³ug ...................... 771.4. Organizacja bezpiecznego i ergonomicznego zak³adu rzemielniczego ....

791.4.1. Pomieszczenia pracy i higieniczno-sanitarne ..............80

1.4.2. Mikroklimat ............................... 831.4.3. Wymagania ergonomiczne na stanowisku pracy ............ 851.4.4. Owietlenie ................................ gg



1.4.5. Wymagania ekologiczne w zak³adzie rzemielniczym ......... 901.5. rodki ochrony indywidualnej oraz odzie¿ i obuwie robocze ......... 911.5.1, rodki ochrony indywidualnej ...................... ')11.5.2. Odzie¿ i obuwie robocze ........................ 941.6. Pierwsza pomoc w nag³ych wypadkach ..................... 100CZÊÆ 2

ZASADY BEZPIECZNEJ PRACY W ZAK£ADACHRZEMIELNICZYCH2.1. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole metalowym ............... 1082.2. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole chemicznym .............. 1172.3. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole drzewnym ............... 1212.4. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole spo¿ywczym .............. 1252.5. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole motoryzacyjnym ............ 1302.6. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole budowlanym .............. 1332.6.1. Uprawnienia budowlane ......................... 1332.6.2. Bezpieczeñstwo i higiena pracy przy wykonywaniu robót budowlano--monta¿owych i rozbiórkowych ..................... 1352.6.3. Wytwarzanie wyrobów budowlanych .................. 147

2.7. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole odzie¿owo-w³ókien niczym ...... 1492.8. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole elektrycznym .............. 150Literatura........................................ 155ANEKSA. Bezpieczeñstwo i higiena pracy w ujednoliconym tekcie Kodeksu pracy ...

158B. Podstawowe przepisy z zakresu bez pieczeñ siwa i higieny pracy........163C. Polskie Normy ................................... 168D. Przyk³ady instrukcji ................................ 170Wst¹pBezpieczeñstwo i higiena pracy s¹ istotnymi czynnikami wp³ywaj¹cymi na w³aciwe funkcjonowie warsztatu rzemielniczego. Nowy Kodeks pracy w art. 15 ustala, ¿e ka¿dy pracodawca

jest obowi¹zany zapewniæ pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Dotyczyto równie¿ zak³adów rzemielniczych, w których w³aciciel jest równoczenie pracodawc¹, oi kontrolerem procesów wytwórczych i us³ugowych. Zapewnienie w³aciwych warunków na stanoskach pracy wymaga od pracodawcy wiedzy specjalistycznej, zwi¹zanej z tytu³em mistrza w zawodzie, umiejêtnoci organizacji procesów produkcyjnych i us³ugowych i znajomoci przepisów z zakresu bezpieczeñstwa i higieny pracy.Pomys³ napisania tego poradnika nasun¹³ siê Autorom w wyniku obserwacji procesów technologicznych w zak³adach rzemielniczych, analizy statystycznej wypadków przy pracy oraz bezporednich kontaktów z rzemielnikami. Poradnik Bhp w rzemiole jest przeznaczony dla mistrzów--w³acicieli zak³adów rzemielniczych i mistrzów-brygadzistów organizuj¹cych nowey, jak i prowadz¹cych je od lat. Zacytowano w nim podstawowe akty prawne dotycz¹ce problematyki bezpieczeñstwa i higieny pracy w rzemiole, wed³ug stanu na dzieñ 31 grudnia

1995 r. oraz zgodnie z ujednoliconym tekstem Kodeksu pracy z 1996 r., wraz z niezbêdnymi komentarzami.W pierwszej czêci poradnika przedstawiono podstawow¹ wiedze o cz³owieku w procesie pracy wraz z wystêpuj¹cymi zagro¿eniami oraz przepisy 7. komentarzem, dotycz¹ce wszystkich zak³adów rzemielniczych bez wzglêdu na wykonywany zawód. Przepisy, czyli wybrane podstawowe regu³y i zasady, dotycz¹ ochrony przeciwpo¿arowej, przeciwpora¿eniowej, ochrony pracykobiet i pracowników m³odocianych oraz rodków ochrony indywidualnej, odzie¿y i obuwia roboczego. Wydzielono równie¿, w formie odrêbnych rozdzia³ów, zadania wynikaj¹ce z obowi¹zkówlazak³adu rzemielniczego przy jego budowie lub przebudowie, przy przyjmowaniu do pracy nowych pracowników, przy organizacji bezpiecznych i higienicznych warunków pracy na stanowiskach wytwórczych i us³ugowych oraz wymaganej dokumentacji.W drugiej czêci poradnika zestawiono zasady bezpiecznej i higienicznej pracy w zak³ad

ach rzemielniczych ró¿nych grup zawodowych w rzemiole: metalowym, chemicznym, spo¿ywczym, motoryzacyjnym, budowlanym, drzewnym, elektrycznym i w³ókienniczym. Je¿eli w zestawieniu nie ma danej grupy zawodów, nale¿y wykorzystaæ zasady grupy pokrewnej, siêgn¹æ do ogó



h zasad lub wykorzystaæ wiedzê specjalistyczn¹, uzyskan¹ w toku pracy zawodowej.Ograniczone ramy poradnika uniemo¿liwiaj¹ omówienie wszystkich zagro¿eñ, z którymi spotykaiê pracownicy. Przedstawiono w nim jedynie g³ówne problemy bezpiecznej pracy na stanowiskach typowych dla zawodu. W uzasadnionych przypadkach tekst uzupe³niono okreleniami, które stanowi¹ now¹ interpretacjê przepisów lub wi¹¿¹ siê z nowymi technologiami. Dotyasad ochrony przeciwpora¿eniowej, oznaczeñ przewodów, znaków bezpieczeñstwa, certyfikatów,ozoru technicznego, uprawnieñ budowlanych i innych.

W aneksie zestawiono podstawowe przepisy z zakresu bezpieczeñstwa i higieny pracy,dotycz¹ce zak³adów rzemielniczych. W wykazie wskazano odpowiednie rozporz¹dzenia i ustawy, wraz z miejscem ich opublikowania. W przypadkach wymagaj¹cych szczegó³owej interpretacji tych przepisów, zachêcamy do zapoznania siê z pe³nymi tekstami zarz¹dzeñ. We wszystkh rozdzia³ach poradnika, najczêciej po komentarzach, powtórzono (ze znakiem §) zapis ródposzerzony o przepisy specjalistyczne oraz odnoniki do odpowiednich iirtyku³ów nowegoKodeksu pracy.W aneksie przedstawiono równie¿ zestawienie wybranych Polskich Norm, zwi¹zanych z bezpieczeñstwem i higien¹ pracy w rzemiole, szczególnie interesuj¹ce dla producentów sprzêtuonnego, odzie¿y roboczej, aparatów pomiarowych itp. Wykaz powinien byæ uzupe³niany w miarê ukazywania siê przepisów wdra¿aj¹cych nowe normy.Przepisy o bezpieczeñstwie i higienie pracy nie mog¹ uwzglêdniaæ wszystkich zagro¿eñ i spo

bów ich usuwania. Powinny jednak u³atwiaæ w³acicielom warsztatów rzemielniczych w³aciw¹jê zak³adu, a przez to pracownikom stworzyæ bezpieczne warunki pracy i niezbêdny komfort. Dowiadczony i przewiduj¹cy w³aciciel zak³adu lub mistrzw zawodzie mo¿e uwzglêdniæ równie¿ szczególne przypadki zagro¿eñ, nie ujête w przepisach iwaæ ich eliminacjê, maj¹c na wzglêdzie dobro pracownika.W poradniku mo¿na znaleæ przyk³ady znaków informacyjnych, nakazu i zakazu, tablic informacyjnych, do wykorzystania przy znakowaniu pomieszczeñ, dróg ewakuacyjnych i maszyn.Zamieszczono równie¿ wzory podstawowych dokumentów, niezbêdnych w ka¿dym zak³adzie rzemiezym oraz przyk³adowe instrukcje dla wybranych stanowisk wraz z zestawem przepisów oodpowiedzialnoci osób nieprzestrzegaj¹cych przepisów bhp.Mamy nadziejê, ¿e przedstawione zasady bezpiecznej i higienicznej pracy w zak³adzie rzemielniczym, przyczyni¹ siê do poprawy warunków pracy, zmniejszenia liczby wypadków i u³ai¹ w³acicielom zak³adów rzemielniczych wykorzystanie licznych przepisów do stworzenia be

cznych warunków pracy.cz¹sc 1Bezpieczeñstwo i ochrona zdrowia pracowników1.1. Elementy wiedzy o cz³owieku w procesie pracyPodstaw¹ egzystencji cz³owieka jest jego dwustronny zwi¹zek ze rodowiskiem: z jednej strony cz³owiek przekszta³ca rodowisko, z drugiej za ulega jego wp³ywom. Warunkiem w³aciwfunkcjonowania cz³owieka w rodowisku jest zachowanie równowagi miêdzy tymi zale¿nociami.tym obszarze cz³owiek jest systemem autonomicznym, fizjologiczno--psychologicznym, bowiem ma zdolnoæ utrzymywania siê w równowadze funkcjonalnej oraz d¹¿y do podtrzymaniawojej egzystencji w dobrze pojêtym w³asnym interesie.Ka¿dego cz³owieka charakteryzuj¹ pewne w³aciwoci (charakterystyki), typowe dla wszystkicludzi, okrelaj¹ce mo¿liwoci jego dzia³ania w rodowisku, wyra¿aj¹ce siê przez spe³nianie

kcji systemu autonomicznego. Funkcje te obejmuj¹: pobieranie informacji z otoczenia (przez odbieranie bodców wzrokowych, s³uchowych, dotykowych, smakowych, wêchowych i temperaturowych) oraz z wnêtrza organizmu (bólu, równowagi, miêniowe itp.); pobieranie energii z otoczenia, zapewniaj¹cej przemianê materii (pokarmy, tlen); utrzymywanie organizmu w równowadze ze rodowiskiem, w ramach mo¿liwoci adaptacyjnych; czynne oddzia³ywanie na otoczenie przez wykonywanie pracy; autonomiczn¹ wiadomoæ; mylenie, mowê, prze¿ycia psychiczne.Znajomoæ typowych fizjologiczno-psychicznych cech organizmu (inaczej mówi¹c jego mo¿liwoprzystosowawczych) umo¿liwia optymalne wykorzystanie cz³owieka w procesie pracy, bez nara¿ania na szkodliwe oddzia³ywanie pracy na jego organizm. Dla okrelenia tych mo¿liwoci wprowadzono wyk³adnik sprawnoci wysi³kowej cz³owieka nazywany wydolnoci¹ fizyczn¹.

Jest to zdolnoæ do podejmowania wysi³ku fizycznego przez cz³owieka, bez powa¿niejszych zaburzeñ podstawowych funkcji organizmu i bez objawów nadmiernego zmêczenia.Za miarê wydolnoci fizycznej cz³owieka przyjmuje siê maksymalne poch³anianie tlenu w czas



ie 1 min albo wydatek energetyczny cz³owieka10Tabela 1. Ciê¿koæ dynamicznego obci¹¿enia fizycznegoNatê¿enie wysi³ku Zu¿vcie tlenu Wydatek energetycznyfizycznego l/min kJ/KhBardzo lekkie <0,5 <125OLekkie 0,5-1,0 1250-3350

rednie 1,0-1,5 3351-6300Ciê¿kie 1,5-2,0 6301-8400Burdzo ciê¿kie >2,5 >8400w ci¹gu 8 h pracy. Klasyfikacje rodzajów pracy wed³ug tych kryteriów zestawiono w tabeli1.Przy ocenie stopnia trudnoci pracy na okrelonym stanowisku nale¿y uwzglêdniæ wydatek energetyczny, jak równie¿ takie czynniki, jak: obci¹¿enie statyczne, pozycjê przy pracy, monotoniê, stopieñ wytrenowa-nia, indywidualn¹ budowê cia³a.Wydatek energetyczny cz³owieka przy pracy, w zale¿noci od jej rodzaju, powinien byæ uzupe³niony w pokarmie, który spalony w organizmie umo¿liwia utrzymanie równowagi energetycznej. Wydatek energetyczny mo¿e byæ osi¹gany w rytmie biologicznym, tj. przy zachowaniu omiogodzinnego okresu pracy (na dobê), omiogodzinnego odpoczynku czynnego i takieg

o samego odpoczynku biernego. Powy¿szy uk³ad pozwala na skuteczne usuniêcie objawów zmêczenia. Zmêczenie to obiektywne uzewnêtrzniaj¹ce siê zmniejszenie zdolnoci do pracy. Oznakami zmêczenia s¹ takie objawy, jak pogorszenie koordynacji nerwowo-miêniowej, obni¿enie uwagi, zwolnienie tempa pracy, zaburzenia rytmu itp. Objawy zmêczenia w ci¹gu dnia pracy mo¿na czêciowo wyeliminowaæ przez wprowadzenie przerw w pracy i zmianê stanowisk, je¿elwystêpuje monotonia.Ostre objawy zmêczenia lub przemêczenia (wywo³anego np. prac¹ w godzinach nadliczbowych)mo¿na usuwaæ przez w³aciwe wykorzystanie dni wolnych od pracy, urlop wypoczynkowy, ograniczanie godzin pracy itp.Subiektywne odczucie zmniejszenia zdolnoci do pracy nazywa siê znu¿eniem. Znu¿enie mo¿e byæ wywo³ane monotoni¹ pracy, napiêciem psychicznym przy wykonywaniu prac umys³owych, jak rnie¿ nieodpowiednimi warunkami pracy na stanowisku, np. niewygodn¹ pozycj¹.Je¿eli praca odbywa siê w warunkach zapewniaj¹cych mo¿liwoci regulacyjne organizmu i w ob

szarze wydolnoci fizycznej, w czasieIIdostosowanym do odpornoci organizmu, mo¿e byæ wykonywana bez ubocznych skutków dla pracuj¹cego. Je¿eli jednak na stanowiskach pracy wystêpuj¹ zagro¿enia przekraczaj¹ce mo¿liwoceka, niezbêdne jest przestrzeganie zasad ochrony zdrowia pracownika, wykluczaj¹cej lub znacznie ograniczaj¹cej czynniki szkodliwe dla zdrowia.Przyk³adem takiej sytuacji mo¿e byæ praca w pomieszczeniach ze ród³ami ciep³a (technologigo). Powszechnie wiadomo, ¿e organizm cz³owieka musi zachowaæ stal¹ temperaturê, wahaj¹c¹granicach 3637°C. Przy pracy o wysokiej wydolnoci cieplnej, w wyniku wzrostu przemiany materii, organizm musi oddaæ na zewn¹trz nadmiar ciep³a. Podstawow¹ drog¹ wydalania ciep³a z organizmu jest parowanie potu z powierzchni skóry. Intensywnoæ parowania zale¿y odtemperatury w pomieszczeniu (ni¿szej od temperatury cia³a) oraz od wilgotnoci powietr

za. Wysoka temperatura w pomieszczeniu i znaczna wilgotnoæ ogranicza to parowanie,doprowadzaj¹c do przegrzania organizmu. Je¿eli w pomieszczeniu znajduj¹ siê urz¹dzenia emituj¹ce ciep³o przez promieniowanie i konwekcjê (np. piece hartownicze, piekarnicze, urz¹dzenia spawalnicze i do ciêcia metali), to sytuacja cz³owieka pracuj¹cego w takich warunkach staje siê nies³ychanie grona.Wymagania higieny pracy na tzw. stanowiskach gor¹cych, opisanych powy¿ej, zmuszaj¹ dopodjêcia nastêpuj¹cych dzia³añ ochronnych: wprowadzenie wentylacji wymuszonej (ruch powietrza), klimatyzacji (regulowana wilgotnoæ i temperatura powietrza), wykorzystanie os³on i ekranów, zastosowanie odpowiedniej odzie¿y ochronnej i roboczej, dostarczanieparowanie potupromieniowanienikro- --^jv climat_____,J>mikroklimat

ród³o ciep³aciep³o w³asnekonwekcja Rys. 1. Bilans ciepln\ pracownika zatrudnionego w warunkach gor¹ceg



o mikroklimatu12pracownikom dodatkowej iloci p³ynów itp. Bilans cieplny organizmu pracownika na stanowisku o zwiêkszonym wydzielaniu ciep³a przedstawiono na rys. !.Wszystkie przedsiêwziêcia z zakresu technicznego bezpieczeñstwa pracy, higieny pracy oraz prawnej ochrony pracy wchodz¹ w zakres pojêcia ochrony pracy. Higiena pracy obejmuje dzia³ania zmierzaj¹ce do ochronienia zdrowia pracownika (przed chorobami zawodo

wymi), nara¿onego przez d³u¿szy czas na czynniki szkodliwe oraz przed nag³ymi zdarzeniami, wynikaj¹cymi z dzia³ania czynników zewnêtrznych (wypadkami i zdarzeniami wypadkowymiprzy pracy).W roku 1996 znowelizowano wiele przepisów dotycz¹cych prawa pracy, w tym równie¿ w szerokim zakresie Dzia³ X, obejmuj¹cy bezpieczeñstwo i higienê pracy. Generalnie zmierzaj¹ onedo zapewnienia jak najwiêkszej i skutecznej ochrony ¿ycia i zdrowia ludzi w czasie pracy w zak³adzie (w rym równie¿ rzemielniczym). Doradzamy wszystkim Czytelnikom siêgniêcido ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z lutego 1996.1.2. Zagro¿enia w procesie pracy1.2.1. Klasyfikacja zagro¿eñWspó³czesne procesy technologiczne prowadzone przez cz³owieka, wymagaj¹ wspomagania przez narzêdzia, maszyny i urz¹dzenia zwane obiektami technicznymi. Obiekty techniczne z

mniejszaj¹ wysi³ek fizyczny cz³owieka, umo¿liwiaj¹ wydatne zwiêkszenie wydajnoci pracy, nedy chroni¹ cz³owieka przed ujemnymi jej skutkami, wyrêczaj¹ przy pracach trudno dostêpnych, ale niestety równie¿ stwarzaj¹ zagro¿enia. Zagro¿enie to sytuacja, w której jest wiêkszawdopodobieñstwo utraty ¿ycia, zdrowia b¹d poniesienia innych szkód. Zagro¿enia mog¹ byæwa³e i ci¹g³e, bezporednie i porednie, jednostkowe i zbiorowe. Podstawowym zadaniem organizatorów i realizatorów produkcji oraz us³ug jest eliminowanie zagro¿eñ lub ich mo¿liwieacz¹ce ograniczenie. Zagro¿enia mog¹ dotyczyæ b¹d bezporednio cz³owieka, b¹d jego rodoenia bliskiego i dalekiego).Zagro¿enia oddzia³ywaj ¹ce bezporednio na cz³owieka mo¿na podzieliæ na: fizyczne, chemiczbiologiczne i neuropsychologiczne.13Zagro¿enia fizyczne: temperatura niska i wysoka, okrelana w stosunku do warunków cieplnych zapew

niaj¹cych organizmowi cz³owieka utrzymanie sta³ej ciep³oty cia³a w granicach 3637QC; ha³as okrelany jako dwiêk przeszkadzaj¹cy w wykonywaniu pracy lub w wypoczynku, szkodwy przy przekroczeniu granicy 85 dB; wibracja, czyli oddzia³ywanie energii mechanicznej drgañ na organizm, miejscowa (narêce) lub ogólna (na cale cia³o); promieniowanie elektromagnetyczne o ró¿nej czêstotliwoci, w zakresach widzialnych dlaoka i mikrofalowe (300300000 MHz), podczerwone (3-10^4-1010 MHz), nadfioletowe(8-106 (10 MHz) oraz promieniowanie rentgenowskie i jonizuj¹ce; si³y statyczne (maj¹ce ci¹gle tak¹ sam¹, sta³¹ wartoæ) i dynamiczne (zmienne w czasie)spieszenia (wystêpuj¹ce w ruchu obrotowym); cinienie powietrza ni¿sze lub wy¿sze od cinienia normalnego.Zagro¿enia chemiczne:

py³y (cz¹steczki sta³e o rednicy od 0,02 do 250 (nm), o dzia³aniu uczulaj¹cym, truj¹cyi¹cym lub pylicotwórczym; substancje truj¹ce o dzia³aniu szybkim (np. chlor), kumulatywnym (np. o³ów, rtêæ) lub rwórczym (np. benzydyna); trucizny wynikaj¹ce ze zmian sk³adu powietrza (np. ubytki tlenu, nadwy¿ki CO;); zapachy.Zagro¿enia biologiczne: bakterie i wirusy; paso¿yty; choroby.Zagro¿enia neuropsychologiczne: monotonia rozumiana jako efekt wykonywania pracy w jednostajnym rytmie (przy stale powtarzaj¹cych siê czynnociach);

tempo pracy wymuszane warunkami technologicznymi (np. przy pracy tamowej bez mo¿liwoci regulacji wysi³ku); ryzyko zwi¹zane z wykonywaniem czynnoci o du¿ej odpowiedzialnoci i wymagaj¹cych sta³e



towoci psychicznej;14 napiêcia statyczne wynikaj¹ce z potrzeby sta³ego utrzymywania pozycji lub uchwytu narzêdzia; zak³ócenia informacji (nadmiar, szybka zmiennoæ, wysoka intensywnoæ).Stosowane do produkcji i wiadczenia us³ug maszyny, urz¹dzenia i narzêdzia, ogólnie okrele jako obiekty techniczne, stwarzaj¹ równie¿ zagro¿enia w bliskim i dalekim otoczeniu cz³o

wieka. Do zagro¿eñ tych nale¿¹: drgania i wstrz¹sy przenoszone na fundamenty budynków; " ha³as i wibracje przenoszoneprzez powietrze; gazy i spaliny kierowane w powietrze; promieniowanie ró¿nego rodzaju; ciecze i paliwa w czasie transportu, przechowywania i eksploatacji; czynniki biologiczne (np. odpady sta³e, substancje zapachowe, gazy); czynniki mechaniczne.Obiekty techniczne wywohij¹ ró¿ne sytuacje, które stanowi¹ sta³e zagro¿enie ze wzglêdu naukcje. Jedne maszyny s¹ trudne w obshidze, inne s¹ ³atwe w eksploatacji i odwrotnie, dlatego powinny byæ oceniane ze wzglêdu na rodzaj i zakres zagro¿eñ. Czynniki zagra¿aj¹ce obom obs³uguj¹cym maszyny mo¿na podzieliæ na:

szkodliwe dla zdrowia, których oddzia³ywanie na pracownika prowadzi do schorzenia; niebezpieczne, których oddzia³ywanie na pracownika prowadzi lub mo¿e prowadziæ do urazu.Wp³yw czynników rodowiska pracy na zdrowie pracownika jest szkodliwy wówczas, gdy nast¹piprzekroczenie wartoci ich stê¿eñ dopuszczalnych. Wartoci najwiêkszych dopuszczalnych strelane w odpowiednich przepisach i rozporz¹dzeniach. Obowi¹zuj¹ równie¿ przepisy o parameach rodowiska pracy, których przekroczenie powinno spowodowaæ odpowiednie dzia³ania profilaktyczne i ochronne. Maszyny, narzêdzia i aparaty wykorzystywane w produkcji iprzy wykonywaniu us³ug powinny byæ wyposa¿one w zabezpieczenia oraz ochrony, zmniejszaj¹ce zagro¿enia do minimum.Usuwanie zagro¿eñ, zapobieganie sytuacjom sprzyjaj¹cym wypadkom oraz ochrona pracownika przed zagro¿eniami nale¿¹ do podstawowych zadañ pracodawców, organizatorów i osób nadzorh procesy produkcyjne i us³ugowe, oczywicie przy aktywnej postawie pracowników.

151.2.2. Okrelenie wypadku przy pracyWypadek przy pracy to nagle zdarzenie, wywo³ane przyczyn¹ zewnêtrzn¹, które wyst¹pi³o w zwz prac¹, podczas wykonywania przez pracownika zwyk³ych czynnoci, czynnoci wykonywanychw interesie zak³adu pracy Lub w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zak³aduw drodze miêdzy siedzib¹ zak³adu rzemielniczego a miejscem wykonywania obowi¹zków zawodoch. Wypadek przy pracy jest zdarzeniem, w wyniku którego wyst¹pi! skutek w postaci choroby, uszczerbku na zdrowiu lub mierci pracownika.Zwi¹zek wypadku z prac¹ zachodzi wówczas, gdy przyczyn¹ wypadku jest pe³nienie przez pracownika obowi¹zków wynikaj¹cych ze stosunku pracy, w tym równie¿ wystêpuj¹cych wypadków na tca³ego zak³adu rzemielniczego. Na równi z wypadkami przy pracy uwa¿a siê wypadki: podczatrwania podró¿y s³u¿bowej w okolicznociach innych ni¿ podczas przejazdu, w zwi¹zku z przy

oci¹ do ochotniczej stra¿y po¿arnej lub wykonywaniu zadañ zleconych przez dzia³aj¹ce w zae organizacje zawodowe.Ciê¿ki wypadek przy pracy to wypadek, w wyniku którego nast¹pi³o ciê¿kie uszkodzenie cia³ata wzroku, s³uchu, mowy, zdolnoci p³odzenia) lub inne uszkodzenie cia³a albo rozstrój zdrowia, naruszaj¹ce podstawowe funkcje organizmu, a tak¿e choroba nieuleczalna lub zagra¿aj¹ca ¿yciu, trwa³a choroba psychiczna, ca³kowita lub znaczna niezdolnoæ do pracy w zaie albo trwa³e powa¿ne zeszpecenie lub zniekszta³cenie cia³a.miertelny wypadek przy pracy to wypadek, w wyniku którego nast¹pi³a mieræ na miejscu wypku lub w okresie 6 miesiêcy od chwili wypadku.Wypadek zbiorowy to wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uleg³y co najmniej dwie osoby.Zdarzenie wypadkowe przy pracy jest to nag³e i niespodziewane zdarzenie, zwi¹zane zwykonywan¹ prac¹, przy którym pracownicy i osoby postronne nie odnios³y ¿adnych urazów fiz

znych <np. upadek ciê¿aru, rozlanie siê p³ynu, pêkniêcie os³ony bez okaleczenia osób).1.2.3. Okrelenie choroby zawodowejZa chorobê zawodow¹ uwa¿a siê chorobê wymienion¹ w wykazie chorób zawodowych, stanowi¹cym



do rozporz¹dzenia Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r, w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 65, poz. 294 i z 1989 r. Nr 61, poz. 364), je¿eli zosta³a spowodowana dzia³aniem czynników szkodliwych dla zdrowia, wystêpuj¹cych w rodowisku pracy.Wykaz chorób zawodowych obejmuje: zatrucie ostre i przewlek³e substancjami chemicznymi, pylice p³uc. przewlek³e choroby oskrzeli, rozedmê p³uc, przewlek³e nie¿yty b³on luzowosa, gard³a, krtani i tchawicy, przewlek³e choroby narz¹du g³osu, choroby wywo³ane promieniowaniem jonizuj¹cym, nowotwory z³oliwe (powsta³e w nastêpstwie czynników rakotwórczych w

j¹cych w rodowisku pracy), choroby skóry, choroby zakane i inwazyjne, przewlek³e chorobynarz¹du ruchu (wywo³ane sposobem wykonywania pracy i innych), przewlek³e choroby obwodowego uk³adu nerwowego, choroby uk³adu wzrokowego (wywo³ane zawodowymi czynnikami fizycznymi lub chemicznymi), uszkodzenia s³uchu (wywo³ane dzia³aniem ha³asu), zespó³ wibracyj, choroby wywo³ane prac¹ w podwy¿szonym lub obni¿onym cinieniu atmosferycznym, choroby wywo³ane przyspieszeniami, choroby centralnego uk³adu nerwowego (wywo³ane dzia³aniem pól elektromagnetycznych), ostry zespó³ przegrzania i jego nastêpstwa.Przy ocenie czynnika szkodliwego uwzglêdnia siê rodzaj, stopieñ i czas nara¿enia zawodowego, sposób wykonywania pracy, bezporedni kontakt z chorymi zakanie lub z materia³em pochodz¹cym od tych chorych oraz czynnikami powoduj¹cymi choroby inwazyjne, uczuleniai nowotwory.Do rozpoznania choroby zawodowej i wydania orzeczenia, na podstawie badañ kliniczn

ych i dokumentacji lekarskiej, upowa¿nione s¹: poradnie chorób zawodowych wchodz¹ce w sk³ad odpowiednich zak³adów s³u¿by zdrowia, akademii medycznych lub instytutów naukowo-badawczych. Podejrzenie o chorobê zawodow¹ mo¿e zg³osiæ lekarz, zak³ad s³u¿by zdrowia, zak³ad zatpracownika oraz sam pracownik.Po stwierdzeniu u pracownika objawów choroby zawodowej, zak³ad rzemielniczy jest obowi¹zany, w porozumieniu z Pañstwow¹ Inspekcj¹ Sanitarn¹, zbadaæ przyczyny choroby i przes³aowi s³u¿by zdrowia dokumentacjê dotycz¹c¹ zagro¿eñ w rodowisku pracy oraz przebiegu2 Be2pieczLñslwu j higiena pracy...

I 7pracy zawodowej. Po orzeczeniu lekarskim pracownik powinien byæ przeniesiony do innej pracy, nie nara¿aj¹cej go na dzia³anie czynników szkodliwych, które wywo³a³y te objawyt. 230 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.).Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stanowi dla pracownika podstawê do zg³oszen

ia roszczeñ o przyznanie wiadczeñ z tytu³u choroby zawodowej. Zak³ad rzemielniczy jest owi¹zany do rejestrowania podejrzeñ o chorobê zawodow¹, stwierdzonych takich chorób oraz ich skutków.Pracownikowi przeniesionemu do innej pracy wskutek objawów choroby zawodowej lub wypadku, którego wynagrodzenie uleg³o z tego powodu obni¿eniu, przys³uguje dodatek wyrównawczy do wynagrodzenia za pracê przez okres do 6 miesiêcy (Art. 230 §2 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Podstawê prawn¹ do wyp³aty dodatku wyrównawczego stanowiorzeczenie lekarskie, wydane w trybie okrelonym w rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia iOpieki Spo³ecznej, na podstawie rozporz¹dzenia Ministra Pracy, P³ac i Spraw Socjalnych z dnia 14 listopada 1975 r. (Dz.U. Nr 47, poz. 292).Pracodawca jest obowi¹zany informowaæ" pracowników o ryzyku zawodowym, które wi¹¿e siê z wywan¹ prac¹ oraz o zasadach ochrony przed zagro¿eniem (por. Art. 226 ujednoliconego te

ksty Kodeksu pracy z 1996 r.) W razie gdy warunki pracy nie odpowiadaj¹ przepisombezpieczeñstwa i higieny pracy i stwarzaj¹ bezporednie zagro¿enie dla zdrowia i ¿ycia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeñstwem innymosobom, pracownik ma prawo powstrzymaæ siê od wykonywania pracy, zawiadamiaj¹c o tymniezw³ocznie prze³o¿onego.Za czas powstrzymania siê od wykonywania pracy, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Pracownik mo¿e równie¿ powstrzymaæ siê od wykonywanej pracy wymagaj¹cej szczególsprawnoci psychofizycznej, gdy jego stan nie zapewnia bezpieczeñstwa wykonywanej pracy lub stwarza zagro¿enie dla innych osób (por. Art. 210 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.).Pracodawca jest obowi¹zany zapewniæ pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uci¹¿liwych, nieodp³atnie, odpowiednie posi³ki i napoje, je¿eli jest to niezbêdne ze wzglêdfilaktycznych (Art. 232 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r).

181.3. Techniczne warunki bezpieczeñstwa i higieny pracy1.3.1. Obowi¹zki w³aciciela podczas budowy lub przebudowy obiektu budowlanego



Pracodawca zamierzaj¹cy budowaæ lub przebudowaæ obiekt budowlany, bêd¹cy zak³adem rzemielym, powinien pamiêtaæ, ¿e: do rozpoczêcia i prowadzenia robót budowlanych jest wymagane pozwolenie na budowê; do wniosku o pozwolenie na budowê nale¿y do³¹czyæ: dowód, stwierdzaj¹cy prawo dysponowania nieruchomoci¹ na cele budowlane; decyzjê o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu; projekt budowlany wraz z opiniami i uzgodnieniami, wymaganymi przepisami szczegól

nymi; do projektu nale¿y do³¹czyæ opinie i owiadczenia w³aciwych jednostek organizacyjnychz¹ce zapewnienia o dostawie energii, wody, ciep³a i gazu, odbioru cieków oraz warunkówprzy³¹czenia obiektu do sieci wodoci¹gowej, kanalizacyjnej, cieplnej, gazowej, elektroenergetycznej, telekomunikacyjnej oraz dróg l¹dowych; projekt powinien byæ zaopiniowany pod wzglêdem spe³nienia wymagañ bhp, higieniczno-sanitarnych oraz ochrony przeciwpo¿arowej przez projektantów specjalistów z dziedziny bhp i ergonomii oraz rzeczoznawców d/s higieniczno-sanitarnych i d/s zabezpieczeñprzeciwpo¿arowych, (Art. 213 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.); pozwolenie na budowê nic jest wymagane przy remoncie istniej¹cych obiektów budowlanych (z wyj¹tkiem obiektów zabytkowych) oraz instalowaniu i remoncie tablic i urz¹dzeñreklamowych (z wyj¹tkiem reklam wietlnych); wykonywanie takich robót wymaga zg³oszenia

w³aciwemu organowi; przekazanie do eksploatacji nowo wybudowanego lub przebudowanego zak³adu rzemielniczego wymaga powiadomienia inspektora pracy Pañstwowej Inspekcji Pracy (PIP),który jest uprawniony do uczestnictwa w odbiorze;obowi¹zek powiadomienia (P^T^zV~FÓwnie¿ na pracodawcy w przypadku likwidacji i ponowne^^BpjCTio^^ia zak³adu rzemielniczego.19Przed rozpoczêciem produkcji w zak³adzie rzemielniczym nale¿y dokonaæ rozpoznania, czy materia³y i substancje chemiczne przewidywane do stosowania w produkcji nie s¹ szkodliwe dla zdrowia. Je¿eli wyst¹pi zagro¿enie dla zdrowia, nale¿y warunki eksploatacji ustaliæ z Pañstwow¹ Inspekcj¹ Pracy.Nale¿y pamiêtaæ o zg³oszeniu do w³aciwego organu dozoru technicznego maszyn oraz urz¹dzeñh przepisami o dozorze technicznym.

1.3.2. Dozór technicznyDozorem technicznym nazywa siê dzia³ania okrelone ustaw¹ (z dnia 19 listopada 1987 r. Dz.U. Nr 36, poz. 202) zmierzaj¹ce do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urz¹dzeñtechnicznych, które mog¹ stwarzaæ zagro¿enie dla ¿ycia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i rodowiska. Dozór techniczny nad urz¹dzeniami jest wykonywany w toku projektowania, wytwarzania materia³ów i elementów do ich budowy, wytwarzania, obrotu i eksploatacji oraz napraw maszyn i urz¹dzeñ.Dozorowi technicznemu podlegaj¹: urz¹dzenia cinieniowe, w których znajduj¹ siê ciecze lub gazy pod cinieniem ró¿nym odrycznego (kot³y parowe, kot³y cieczowe, zbiorniki sta³e przeznaczone do magazynowaniacieczy lub gazów, transportowe zbiorniki przenone, wytwornice acetylenu sta³e i przenone, ruroci¹gi parowe i ich armatura);

bezcinieniowe zbiorniki oraz zbiorniki cinieniowe o cinieniu wy¿szym ni¿ 0,07 MPa (dmagazynowania oraz transportu materia³ów niebezpiecznych o w³aciwociach truj¹cych lub ¿r; rodki transportu o ograniczonym zasiêgu i przerywanym ruchu, przeznaczonedo przemieszczania osób i ³adunków (wci¹garki, wci¹gniki, suwnice, ¿iuawie, uk³adnice, dwyci¹gi towarowe, podesty ruchome, dwignice linolorowe); przenoniki (przenoniki kabinowe, schody ruchome, chodniki ruchome); osobowe i towarowe koleje linowe oraz wyci¹gi narciarskie; urz¹dzenia techniczne baz prze³adunkowych.Centralnym organem administracji pañstwowej, realizuj¹cym zadania zwi¹zane z dozorem technicznym jest Urz¹d Dozoru Technicznego, podlegaj¹cy Ministrowi Przemys³u. W tereniedozór sprawuj¹ Inspektoraty20

Dozoru Technicznego oraz specjalistyczne organy dozoru technicznego, podleg³e w³aciwym ministrom (organ kolejowego dozoru technicznego, organ dozoru technicznego ¿eglugi morskiej oraz organy dozoru wojskowego).



W³aciciel zak³adu rzemielniczego, który zamierza podj¹æ produkcjê urz¹dzenia technicznegdozorem, powinien zg³osiæ ten zamiar i uzyskaæ uprawnienie od odpowiedniego organu. Wtoku wytwarzania urz¹dzeñ technicznych objêtych dozorem, organ dozoiu przeprowadza kontrolê wykonania materia³ów i elementów stosowanych do budowy.W³aciciel zak³adu rzemielniczego naprawiaj¹cego urz¹dzenia techniczne objête dozorem jesowi¹zany posiadaæ uprawnienie zezwalaj¹ce na dokonywanie napraw urz¹dzeñ, wydane przez w³ay organ dozoru technicznego. Wszelkie przeróbki urz¹dzenia technicznego objêtego dozor

em wymagaj¹ uprzedniej zgody w³aciwego organu dozoru.Czynnoci dozoru technicznego wykonuj¹ inspektorzy organu dozom w dniach i godzinachpracy. Inspektor jest uprawniony do wstêpu do pomieszczeñ oraz kontroli dokumentacji. Mo¿e równie¿ wydawaæ zalecenia pokontrolne.Ustawa o dozorze technicznym z dnia 19 listopada 1987 r. (Dz.U. Nr 36, poz, 202). Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1988 r, w sprawie dozoru technicznego (Uz.U. Nr t/89 poz. 3 i z 1990 r. Nr 89, poz. 521).1.3.3. Ochrona przeciwpo¿arowa i przeciwwybuchowa1.3.3.1. Ochrona przeciwpo¿arowaW warsztatach rzemielniczych istnieje zagro¿enie po¿arowe. Po¿ar mo¿e byæ spowodowany ró¿rzyczynami niezale¿nymi od cz³owieka, jak te¿ zale¿nymi bezporednio lub porednio. Do przzyn niezale¿nych od cz³owieka nale¿¹ wy³adowania atmosferyczne oraz samozapalenie materia³

Przed wy³adowaniami atmosferycznymi zabezpieczaj¹ odgromniki, które powinny byæ instalowane przez koncesjonowane zak³ady specjalistyczne, zgodnie z przepisami. Samozapalenie materia³u: siana, ziarna, trocin, wêgla, szmat, odpadków przesyconych olejem itp.nastêpuje wskutek wydzielania siê ciep³a w reakcji utleniania. Zagro¿enie samoza-21paleniem wystêpuje w zwa³ach wêgla, stosach zat³uszczonego czyciwa, na sk³adowiskach struitp. W takich przypadkach niezbêdne jest zachowanie szczególnej ostro¿noci i ci¹g³ej obseacji stanowisk.Wa¿niejszymi przyczynami i ród³ami po¿arów s¹ m.in.: urz¹dzenia ogrzewcze (piecyki ¿elazne, paleniska, piece kaflowe, grzejniki gazowe itp.); urz¹dzenia elektryczne (piece grzewcze, elektryczne elementy ³¹czeniowe, przeci¹¿one przewody itp.);

elektrycznoæ statyczna wytwarzaj¹ca siê wskutek tarcia elementów przewodz¹cych z nieprdz¹cymi (np. w przypadku tarcia skórzanego pasa napêdowego); wadliwe dzia³anie mechanizmów, jak równie¿ ich niedba³a konserwacja (np. nagromadzeniearu i kurzu); wybuchy gazów, py³ów i materia³ów sypkich (np. eksplozje mieszanin gazów, par i py³ówietrzem, wybuchy zbiorników gazów, ruroci¹gów); niew³aciwa obs³uga i konserwacja maszyn, instalacji i urz¹dzeñ; nieostro¿ne obchodzenie siê z otwartym ogniem, zw³aszcza w pomieszczeniach o wysokimzagro¿eniu po¿arowym; b³êdy przy realizacji niektórych procesów technologicznych (np. przy spawaniu, lutowaniu, hartowaniu); nieostro¿noæ osób postronnych (np. klienta pal¹cego papierosa).

Zapewnienie ochrony przeciwpo¿arowej nale¿y do obowi¹zków w³acicieli lub kierowników warsrzemielniczych oraz mistrzów i brygadzistów zmianowych.Skutecznym rodkiem ochrony przeciwpo¿arowej jest profilaktyka (zapobieganie po¿arom przed ich powstaniem), czyli ochrona bierna. Obejmuje ona m.in.; stosowanie w budynkach odpowiednich materia³ów ogniotrwa³ych; utrzymanie instalacji i urz¹dzeñ elektrycznych w nale¿ytym stanie; umieszczenie produkcji o szczególnym zagro¿eniu po¿arowym w oddzielonych pomieszczeniach; przestrzeganie zakazu u¿ywania otwartego ognia i palenia tytoniu w pomieszczeniach zagro¿onych; przechowywanie materia³ów ³atwopalnych i wybuchowych w odpowiednich warunkach;22 przygotowanie instrukcji ochrony przeciwpo¿arowej oraz ewakuacyjnych i zapoznanie

z nimi zainteresowanych osób; inne dzia³ania w³aciwe dla konkretnego warsztatu.Innym sposobem walki z po¿arami jest obrona czynna, stosowana w przypadku bezporedn



iego zagro¿enia po¿arowego. Obrona czynna powinna zapewniæ: dostêp do sprawnych urz¹dzeñ ganiczych, rozmieszczonych w odpowiednich i oznakowanychmiejscach w warsztacie, magazynach itp.; dostêp do instalacji alarmowych i telefonu, umo¿liwiaj¹cy jak najszybsze zawiadomienie stra¿y po¿arnej; ewakuacjê ludzi w czasie po¿aru; dojazd wozów stra¿ackich do miejsca po¿aru i dostêp do hydrantów.

Skutecznym urz¹dzeniem ganiczym jest ganica, która zapewnia w razie potrzeby wyrzucenie zawartego w niej rodka ganiczego (piany, dwutlenku wêgla, proszku ganiczego). Wytworzenie cinienia wewn¹trz zbiornika ganicy odbywa siê ró¿nymi sposobami, w zale¿noci odu sprzêtu. Wybór ganicy jest uzale¿niony od pal¹cego siê materia³u i rozmiaru po¿aru. Dlania wyboru i wykorzystania w³aciwej ganicy, w tabeli 2 zestawiono dane techniczne ioznaczenia typowych ganic.Tabela 2. Oznaczenia literowe na ganicachOznaczenia literowe Przeznaczenie do gaszeniaA cia³ sta³ych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których wystêpuje zjawisko ¿arzenia (np. drewna, papieru, wêgla, tworzyw sztucznych, tkanin, smo³y, gumy)B cieczy palnych i substancji topi¹cych siê wskutek ciep³a wytwarzanego przy po¿arze (np. henzyny, alkoholi, acetonu, olejów, lakierów, t³uszczów, stearyny, naftalenu)

C gazów (np. metanu, acetylenu, propanu, wodoru)D metali lekkich (np, magnezu, cezu. sodu, potasu)E po¿arów grup A, B i C wystêpuj¹cych w obrêbie urz¹dzeñ elektrycznych pod napiêciemGSGWPtr13Rys. 2Ganica pianowa (wodna)Rys. 3Ganica niegowaRys. 4Ganica proszkowa

Powszechnie s¹ u¿ywane ganice: pianowe, niegowe i proszkowe o ró¿nych wielkociach. Wszye ganice powinny mieæ atesty i byæ poddawane kontrolom w ustalonych terminach.Ganica pianowa to cylindryczny zbiornik, zamkniêty od góry pokryw¹ przykrêcon¹ rubami. Wz cylindra jest podwieszone szklane naczynie wype³nione kwasem, zanurzone w p³ynie ganiczym. Na zewn¹trz znajduj¹ siê: uchwyty do trzymania, uchwyty do zawieszania, dyszawy³otowa, bezpiecznik, a w górnej czêci zbijak do uruchomienia ganicy. Na zbiorniku mubyæ umieszczona instrukcja obs³ugi wraz z oznaczeniem przeznaczenia i symbolem (rys. 2). Ganica niegowa to odporna na wysokie cinienie butla stalowa, zaopatrzona w dyszê wylotow¹ po³¹czon¹ elastycznym wê¿em z butl¹ (rys. 3). Wewn¹trz ganicy znajduje sie dla. Z boku jest umieszczony uchwyt do trzymania (w czasie dzia³ania ganica wytwarzabia³y ob³ok, a butla siê silnie oziêbia). Ganicê niegow¹ nale¿y chroniæ przed nagrzewanniami s³onecznymi, oraz umieszczaæ z dala od róde³ ciep³a. Produkuje siê ganice niegowe

toci CO2 w kg:1.5 5,0 6,0 20,0 30,024Ganica proszkowa jest wykonana w postaci cylindrycznego zbiornika metalowego, z lejowatym wylotem w dolnej czêci (rys. 4). rodkiem ganiczym jest proszek, którego g³ównyk³adnikami s¹ zwi¹zki sodu i potasu. Wewn¹trz ganicy (typu X) lub na zewn¹trz butli (typu) znajduje siê ma³y zbiorniczek ze sprê¿onym dwutlenkiem wêgla, który przy rozprê¿aniu wyrawartoæ na zewn¹trz. Ganice proszkowe s¹ produkowane w wielkociach:GP6Z GP 12Z GP IX GP2X GP3X GP3ZDo gaszenia ró¿nych materia³ów nale¿y u¿ywaæ odpowiednich ganic (rys. 5). Zaopatrzenie zaodki ganicze powinno byæ zgodne z zarz¹dzeniem Nr 5/70 Komendanta G³ównego Stra¿y Po¿arnednia 30 czerwca 1970 r.A B

B C EA B C D Epianowe



proszkowe pojazdy samochodoweproszkoweRys. 5. Rodzaje ganic i mo¿liwoci ich wykorzystaniaKa¿dy pracownik zak³adu rzemielniczego powinien wiedzieæ gdzie siê znajduje telefon, z ktego mo¿na zawiadomiæ stra¿ po¿arn¹ w razie wybuchu po¿aru.TELEFON STRA‾Y PO‾ARNEJ

998Rys. 6Oznaczenie miejsca telefonu do u¿ycia w razie zagro¿enia25miejscaprzechowywania ganichydrantzestaw sprzêtu po¿arniczego?Rys. 7. Oznaczenia sprzêtu ganiczegoDo czasu przybycia stra¿y po¿arnej ogieñ nale¿y gasiæ dostêpnymi rodkami ganiczymi. Atessprzêt ganiczy musi byæ zawsze w stanie gotowym do natychmiastowego u¿ycia, tak rozmie

szczony na terenie zak³adu i oznakowany (rys. 7), aby ka¿dy pracownik móg³ do niego dotrzeæ w kilka sekund.Niebezpieczeñstwo po¿aru w zak³adzie lub w jego czêci powinno byæ oznaczone znakami ochroprzeciwpo¿arowej:materia³y ³atwo zapalnemateria³y utleniaj¹ceRys. 8. Niebezpieczeñstwo po¿aruW razie wybuchu po¿aru nale¿y zanikn¹æ g³ówny dop³yw gazu (powinien byæ wyranie oznaczonye) oraz ewentualnie g³ówny wy³¹cznik pr¹du elektrycznego (je¿eli do ewakuacji s¹ niepotrzeiat³a).Z chwil¹ przybycia stra¿y po¿arnej akcj¹ ratunkow¹ kieruje komendant stra¿y, którego polecm musz¹ siê podporz¹dkowaæ wszyscy pracownicy.W razie wybuchu po¿aru nale¿y ewakuowaæ wszystkich ludzi. Wyjcia i drogi ewakuacyjne po

winny byæ oznaczone odpowiednimi znakami. Na rysunku 9 przedstawiono przyk³ad oznaczenia drogi ewakuacyjnej.26WYJCIE EWAKUACYJNERys. 9. Przyk³adowe oznaczenia drogi ewakuacyjnejKa¿dy pracownik powinien przejæ przeszkolenie w zakresie ochrony przeciwpo¿arowej. We wszystkich pomieszczeniach powinny siê znajdowaæ instrukcje alarmowe i przeciwpo¿arowe.W zak³adach o du¿ym zagro¿eniu po¿arowym, kierownictwo powinno wprowadziæ zakaz palenia tytoniu lub zakaz wchodzenia do pomieszczeñ z otwartym ogniem, oznaczaj¹c te pomieszczenia odpowiednimi znakami zakazu (rys. 10)zakaz palenia tytoniuzakaz wchodzenia

z otwartymogniemRys. 10Znaki zakazuPe³ny zestaw znaków bezpieczeñstwa zawieraj¹ Polskie Normy: PN-92/N-01255 Barwy bezpieczeñstwa i znaki bezpieczeñstwa PN-92/N-01256/01 Zasady bezpieczeñstwa. Ochrona przeciwpo¿arowa.27PN-92/N-01256/02 Zasady bezpieczeñstwa. Ewakuacja. PN-93/N-O1256/O3 Znaki bezpieczeñstwa.§ Ustawa o ochronie przeæ i w po¿arowej z dnia 21 sierpnia 1991 r. (Dz.U. Nr 81, poz. 351).

Rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych ¦/ dnia 3 listopada 1992 r, w sprawie ochrony przeciwpo¿arowej budynków i innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 92, poz.460).



Pamiêtajmy ...1. Z najbli¿szego otoczenia ród³a po¿aru nale¿y usun¹æ przedmioty i materia³y palne.2. Nale¿y pozamykaæ drzwi i okna w celu odciêcia dop³ywu powietrza do pomieszczenia.3. Nie pozostawiaæ bez nadzoru w³¹czonych urz¹dzeñ wytwarzaj¹cych ciep³o (kuchenek, ¿elazomienników i³p.)4. Na terenie zak³adu rzemielniczego, w miejscach widocznych i ³atwo dostêpnych, powinny siê znajdowaæ instrukcje przeciwpo¿arowe.

5. Przed wejciem do magazynów materia³ów ³atwopalnych, lakierni, stolarni itp. nale¿y uawiæ skrzynki z piaskiem, odpowiednio oznaczone wraz z ³opatami.6. Na budynkach niezbêdne jest za³o¿enie instalacji odgromowych (piorunochronów)i zapewnienie konserwacji tych urz¹dzeñ.7. Drogi ewakuacyjne musz¹ byæ zawsze dro¿ne.8. Niedozwolone s¹: samowolna naprawa bezpieczników i wy³¹czników elektrycznych, ustawianie grzejnych urz¹dzeñ elektrycznych na palnym pod³o¿u, wykonywanie z materia³ów palnych osna ¿arówki oraz ³¹czenie przewodów za pomoc¹ tamy izolacyjnej.9. Kierownictwo zak³adu rzemielniczego, w szczególnych sytuacjach, powinno wykonaæ analizê zagro¿enia po¿arowego w zak³adzie i podj¹æ dzia³ania zapewniaj¹ce pe³ne bezpieczeñstwtkich stanowiskach. Dotyczy to równie¿ wprowadzenia zakazu palenia tytoniu na ca³ym terenie zak³adu rzemielniczego.

10. Niedozowolone jest spalanie mieci i odpadów przemys³owych, rozpalanie ognisk, wysypywanie popio³u i ¿u¿la z palenisk w pobli¿u budynków i magazynów.11. Nieprawid³owe jest stosowanie iskrz¹cych narzêdzi, silników lub obuwia w pomieszczeniach zawieraj¹cych gazy i py³y wybuchowe (porównaj p. 1.3.3.2).1.3.3.2. Ochrona przeciwwybuchowaKa¿dy zak³ad rzemielniczy stanowi zagro¿enie po¿arowe, choæ w ró¿nym stopniu i zakresie.zak³ady s¹ dodatkowo nara¿one na zagro¿enie wybuchowe. Przez zagro¿enie wybuchowe rozumiesiê mo¿liwoæ tworzenia mieszanin wybuchowych z powietrzem przez palne gazy, pary palnych cieczy, py³y lub w³ókna cia³ sta³ych. Pod wp³ywem czynnika inicjuj¹cego zap³on (iskry,ktrycznego lub przekroczenia temperatury samozapalenia) mieszaniny takie wybuchaj¹, czyli ulegaj¹ gwa³townemu spalaniu po³¹czonemu ze wzrostem cinienia. Ocena zagro¿eniauchem pomieszczeñ oraz przestrzeni zewnêtrznych obejmuje wskazanie pomieszczenia zagro¿onego wybuchem, a tak¿e wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeni zewnêtrznej odp

owiednich stref zagro¿enia. Ustanowiono piêæ stref: ZO mieszanina wybuchowa gazów, par lub mgie³ wystêpuje stale lubd³ugotrwale; ZI mieszanina wybuchowa gazów, par lub mgie³ mo¿e wystêpowaæw normalnych warunkach; Z2 istnieje niewielkie prawdopodobieñstwo wyst¹pienia mieszaninwybuchowych gazów, par lub mgie³; Z10 mieszanina wybuchowa py³ów wystêpuje czêsto lub d³alew normalnych warunkach pracy;Zl 1 jak w strefie Z10 wskutek przypadkowego zawirowania powietrza. Wytyczne wyznaczania stref zagro¿enia wybuchem znajduj¹ siê w za³¹czniku nr 2 do rozporz¹dzenia MSW zia 3 listopada 1992 r. Do prac zwi¹zanych ze stosowaniem cieczy, gazów i py³ów, przy których mog¹ powstaæ mieszaniny wybuchowe, zalicza siê w szczególnoci;

przygotowanie cieczy, gazów i py³ów do stosowania; stosowanie tych cieczy i py³ów do malowania, lakierowania, klejenia, mycia i nasycania; suszenie; usuwanie ich pozosta³oci ze stanowisk pracy.Ochronê przeciwwybuchow¹ zapewniaj¹: w³aciwa lokalizacja budynków i stanowisk zagro¿onychuchem, przegrody budowlane, szczelne cianki z materia³ów ognioodpornych, pe³ne szczelneobudowy wykonane z materia³ów niepalnych, odpowiednie pod³o¿a, przeciwwybuchowa instalacja i osprzêt elektryczny, specjalna wentylacja, peina ochrona obiektu przed wy³adowaniami atmosferycznymi.29Lista palnych gazów, par i cieczy znajduje siê w za³¹czniku nr 1 cytowanego zarz¹dzenia. Przy dokonywaniu oceny zagro¿enia pomieszczeñ wybuchem nale¿y braæ pod uwagê rodzaj substan

cji, najbardziej niekorzystn¹ pod wzglêdem skutków ewentualnych wybuchów sytuacjê, mog¹c¹tnieæ w procesie ich eksploatacji, uwzglêdniaj¹c rodzaj wystêpuj¹cej tam najbardziej niebezpiecznej substancji oraz najwiêksz¹ jej iloæ, jaka mog³aby braæ udzia³ w reakcji wybuchu



Prace stwarzaj¹ce zagro¿enie po¿arowe, nieprzewidziane instrukcj¹ technologiczn¹ lub prowadzone poza wyznaczonym na sta³e do tego miejscem oraz wszelkie prace remontowe i budowlane wykonywane w strefach zagro¿onych, nale¿y prowadziæ w sposób uniemo¿liwiaj¹cy powanie po¿aru lub wybuchu. Przy wykonywaniu prac nale¿y przestrzegaæ nastêpuj¹cych zasad: oceniæ zagro¿enie po¿arowe w rejonie prac (przed ich podjêciem); zabezpieczyæ przed zapaleniem materia³y palne (w tym równie¿ elementy konstrukcji budynku) znajduj¹ce siê w miejscu prac;

zgromadziæ odpowiedni sprzêt ganiczy (atestowany!); dopuciæ do pracy wy³¹cznie osoby do tego upowa¿nione i posiadaj¹ce odpowiednie kwalifie; sprawdziæ stê¿enie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powietrzem (nie mo¿e przekracza% ich dolnej granicy wybuchowoci); zapoznaæ wszystkich zainteresowanych z rodzajem prac, zagro¿eniach i ustaliæ przedsiêwziêcia w razie zagro¿enia ¿ycia lub mienia; wskazaæ osoby odpowiedzialne za prace i odbiór wykonanych robót.§ Rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpo¿arowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 92. poz.460).1.3.4. Ochrona przeciwpora¿eniowa i warunki

bezpieczeñstwa i higieny pracy przy obs³udze urz¹dzeñ elektroenergetycznych do 1 kV1.3.4.1. Ochrona przeciwpora¿eniowaW ka¿dym zak³adzie pracy stosuje siê mniej lub bardziej skomplikowane urz¹dzenia, maszyny i narzêdzia zasilane energi¹ elektryczn¹. Stwarza to zagro¿enie dla osób stykaj¹cych siênstalacjami i silnikami elektry-30II. Przep³yw pr¹du ra¿enia przez cia³o cz³owiekacznymi. Zagro¿enia mog¹ wynikaæ z niew³aciwej obs³ugi i konserwacji, mechanicznych uszkodizolacji, stosowania zbyt wysokich napiêæ, przeci¹¿ania instalacji, jak i lekcewa¿enia obowi¹zuj¹cych przepisów i instrukcji.Dotkniêcie przez cz³owieka obudowy lub czêci przewodz¹cej, której napiêcie wzglêdem ziemiracza okrelone wartoci mo¿e spowodowaæ niebezpieczne pora¿enie pr¹dem elektrycznym. Skutpora¿enia zale¿¹ od: natê¿enia pr¹du przep³ywaj¹cego przez cz³owieka, czasu przep³ywu pr¹

zep³ywu w organizmie cz³owieka oraz czêstotliwoci ra¿¹cego pr¹du. Skutki pora¿enia mog¹ bie grone, je¿eli dodatkowo wyst¹pi¹: wilgotne pod³o¿e, du¿a powierzchnia styku cia³a, spokóra itp. (rys. 11).Ograniczenie mo¿liwoci pora¿enia pr¹dem elektrycznym przy eksploatacji i obs³udze urz¹dzeektrycznych uzyskuje siê przez stosowanie rodków ochrony przeciwpora¿eniowej: ochrony podstawowej, zapobiegaj¹cej zetkniêciu siê cz³owieka z czêciami obwodu elektrygo znajduj¹cymi siê pod napiêciem i udzielaniu siê napiêcia na przedmiotach nie bêd¹cych papiêciem, a tak¿e co najmniej jednego ze rodków ochrony przeciwpora¿eniowej dodatkowej; zastosowanie napiêæ bezpiecznych.Ochrona podstawowa polega na stosowaniu izolacji roboczej wszystkich metalowychczêci obwodów elektrycznych, wprowadzaniu os³on, umieszczaniu elementów pod napiêciem pozzasiêgiem rêki pracownika, zachowaniu odpowiednich odstêpów izolacyjnych, wykorzystaniu

mate-31 __1__/WV\A_ :LX

Rys. 12Schemat zerowania silnika tró/fazpwegoRys. 13Schemat uziemienia ochronnego silnika trójfazowegoria³ów izolacyjnych na uchwyty, rêkojeci, przyciski itp., zabezpieczaniu przewodów ruchomych przed uszkodzeniami mechanicznymi, stosowaniu siatek i ogrodzeñ oraz ochronnych komór ³ukowych w urz¹dzeniach wytwarzaj¹cych tuk elektryczny.

Ochrona dodatkowa polega na zastosowaniu, poza ochron¹ podstawow¹, jednego z nastêpuj¹cych rodków: zerowania, polegaj¹cego na bezporednim po³¹czeniu czêci przewodz¹cych, normalnie nie



od napiêciem, z uziemionym przewodem ochronnym (neutralnym); po³¹czenie przedstawionona rys. 12. uziemienia ochronnego, polegaj¹cego na po³¹czeniu czêci, normalnie nie bêd¹cych podm, przewodem ochronnym z zaciskiem probierczym uziomu (rys. 13); izolacji ochronnej w postaci izolacji dodatkowej, ograniczaj¹cej do minimum mo¿liwoci pora¿enia pr¹dem elektrycznym lub w postaci izolacji wzmocnionej; izolacji ochronnej stanowiska, polegaj¹cej na izolowaniu stanowiska pracy przez c

hodniki dielektryczne lub inne os³ony, których rezystancja uniemo¿liwia przep³yniêcie niebezpiecznego pr¹du ra¿enia; separacjê odbiornika, któr¹ zapewnia siê przez zasilanie z transformatora separacyjnegolub z przetwornicy separacyjnej przy napiêciach do 500V (rys. 14);32gniazdko wtykowewtyczkakotek stykochronny ochronnyprzewód wyrównawczymetalowe stanowisko roboczenarzêdzie rêczne

Ên. 14. Schemat wykorzystania transformatora separacyjnego przy obs³udze rêcznych narzêdzi o napêdzie elektrycznym (220 V)Rys. 15Schemat ochronnego wy³¹cznika przeæ iwpora¿eniowegosieci ochronnej, przy obs³udze rêcznych narzêdzi o napêdzie elektrycznym (220V), ³¹cz¹cejstkie metalowe czêci urz¹dzeñ elektroenergetycznych podlegaj¹cych ochronie przeciwpora¿enwej oraz odpowiednio uziemionej;wy³¹cznika przeciwpora¿eniowego, który jest wyposa¿ony w cz³on pomiarowy wy³¹czaj¹cy, powooczynne od³¹czenie zasilania w warunkach wyst¹pienia nadmiernego napiêcia pr¹du doziemnego(rys. 15).3 &e?.piec?Lfifitwo i higiena praty...33Tabela 3. Napiêcia bezpieczne

Rodzaj pr¹du Warunki rodowiskowe Napiêcie bezpieczne £L[V]Przemienny o czêstotliwoci 15-500 Hz rezystancja cia³a cz³owieka co najmniej 1000fl 50

rezystancja cia³a cz³owieka mniejsza od 1000 Q 25Sta³y rezystancja cia³a cz³owieka co najmniej I000O 120

rezystancja cia³a cz³owieka mniejsza od 1000 n 60Ochrona przeciwpora¿eniowa przez zastosowanie napiêæ bezpiecznych, polega na zasilaniuze róde³ o napiêciu roboczym nie przekraczaj¹cym napiêcia bezpiecznego UL (por. tab.3) wkrelonych warunkach rodowiskowych i oddzielonych elektrycznie od innych obwodów elektroenergetycznych. Za bezpieczne ród³a zasilania uwa¿a siê: transformatory bezpieczeñstwa; przetwornice bezpieczeñstwa;

baterie akumulatorowe o napiêciu roboczym ni¿szym od wartoci napiêcia bezpiecznego UL.NIE DOTYKAÆ!URZ¥DZENIEELEKTRYCZNEPOD NAPIÊCIEMUZIEMIONOMIEJSCE PRACYRys. 16. Tablice ostrzegawcze informacyjne {elektryczne)WY£¥CZ PRZEDROZPOCZÊCIEMPRACYPRZED ZDJÊCIEM OS£ONY-WY£¥CZ

PRZED PRAC¥ UZIEMIÆFts, 17. Tablice ostrzegawcze nakazu (elektryczne)



MIC7ft³.fti^ i NIE ZA£¥CZAÆ NIE ZA£¥CZAÆ , ,...;,.PRACUJ¥ LUDZIEi NIEBEZPIECZEÑSTWO DLA ‾YCIASrs. 18. Tablice ostrzegawcze zakazu (elektryczne)Osprzêt elektryczny stosowany w obwodach o napiêciu bezpiecznym powinien odpowiadaæ nastêpuj¹cym warunkom: wtyczki nie mog¹ pasowaæ do gniazd wtykowych obwodów o innych napiêciach;

gniazda wtykowe maj¹ mieæ rozstaw uniemo¿liwiaj¹cy przy³¹czenie wtyczek odbiorników o inapiêciach; gniazda wtykowe nie mog¹ byæ wyposa¿one w zaciski do przy³¹czania przewodów ochronnych.Rozporz¹dzenie Ministra Przemys³u i Handlu z dnia 8 padziernika 1990 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaæ urz¹dzenia elektroenergetyczne w zakresieochrony przeciwpora¿eniowej (Dz.U. Nr 81, poz. 473).1.3.4.2. Obs³uga urz¹dzeñ elektroenergetycznych (do 1 kV)Rozporz¹dzenie Ministra Przemys³u i Handlu z dnia 8 padziernika 1990 r. wprowadza nowe warunki techniczne, dotycz¹ce ochrony przeciwpora¿eniowej. W stosunku do obowi¹zuj¹cych przepisów ustalono nowe okrelenia. Dotycz¹ one: przewodów skrajnych czyli przewodów fazowych dla pr¹du przemiennego (Li, L2, 13) orazprzewodów dodatniego i ujemnego dla pr¹du sta³ego;

przewodu neutralnego (N), czyli przewodu roboczego wyprowadzonego z neutralnegopunktu sieciowego; przewodu ochronnego (PE) bêd¹cego elementem ochrony przeciwpora¿eniowej, do którego doa siê czêci przewodz¹ce obce, w celu objêcia ich ochron¹ przeciwpora¿eniow¹ dodatkow¹; przewodu ochronnego neutralnego (PEN) spe³niaj¹cego jednoczenie funkcjê przewodu ochnnego {PE) i przewodu neutralnego (N); przewodu uziomowego ³¹cz¹cego uziom z przewodem ochronnym (PE) lub z zaciskiem probierczym uziomowym.Na rysunkach 19 i 20 przedstawiono przyk³ady uziemienia ochronnego i zerowania silników trójfazowych w sieci trój przewodowej, uwzglêdniaj¹ce obowi¹zuj¹ce oznaczenia przewoUziemienie ochronne, niezale¿nie od napiêcia znamionowego, mo¿e byæ stosowane w uk³adzie sieciowym: maj¹cym punkt neutralny bezporednio uziemiony, a czêci przewodz¹ce dostêpne odbiornik

ne przewodami ochronnymi typu PE z uziomami niezale¿nymi od uziomu roboczego (rys.19). bêd¹cym uk³adem izolowanym w stosunku do ziemi, maj¹cym czêci przewodz¹ce dostêpne odbo³¹czone przewodami ochronnymi typu PE z uziomami (rys. 20).AAAAA 1 AAAM I AAAAARr- rezystancja uziemienia roboczego punktu zerowego transformatoraRz- rezystancja uziemienia ochronnegoRys. 19. Uziemienie silnika w sieci irójfazowej z uziemionym punkiem zerowym transformato ra¦Li¦Li¦U

N36PEL,U PENa) Jkb) ARys. 20Zerowanie silników zasilanych z uktadu sieci czteroprzewodo wejUziemienie mo¿na uznaæ za poprawne, je¿eli s¹ spe³nione warunki:RVIV ^ ULgdzie:RL rezystancja uziemienia czêci przewodz¹cych [Q],

Iv wartoæ pr¹du zapewniaj¹ca samoczynne zadzia³anie urz¹dzeniaochronnego [A], UL napiêcie bezpieczne [V].Niedozwolone jest równoleg³e zerowanie i uziemianie ochronne odbiorników zasilanych z



sieci energetycznej z tego samego transformatora. Instaluj¹c urz¹dzenia elektroenergetyczne w budynku nale¿y u³o¿yæ przewód wyrównawczy g³ówny lub zastosowaæ zacisk wyrównawcb¹: przewody ochronne, uziemione przewody uziomowe (w tym piorunochronne) oraz czêciprzewodz¹ce obce (ruroci¹gi, estakady, metalowe konstrukcje itp,). Ocena skutecznocidzia³ania uziemienia ochronnego polega na: oglêdzinach zewnêtrznych; pomiarze impedancji pêtli zwarciowej;

pomiarze ca³kowitej rezystancji uziemieñ; sprawdzeniu dzia³ania wy³¹czników ochronnych; pomiarze rezystancji izolacji.Na rysunku 21 przedstawiono uk³ad do pomiaru rezystancji uziemienia metod¹ techniczn¹,a na rys. 22 za pomoc¹ mostka typu EMU.37~220VRx- rezystancjabadanego uziomu, - uziom pomocniczy, sonda pomiarowa,I> 20m I>20mRys. 21. Pomiar rezystancji uziemienia metod¹ techniczn¹M

l>20ml>20m

Rx- rezystancjabadanego uziomu,Rp uziom pomocniczy,Z - zaciski probiercze, przewody uziemiaj¹ce i odprowadzaj¹ce p Sp~ sonda pomiarowa,M - miernikRys, 22. Pomiar rezystancji uziemienia za pomoc¹ mostka typu IMURys. 23Dwubiegunowy wskanik napiêcia WNN-5Uziom

Szkic uziomupoziomypionowy prêtowy pionowy rurowyg>0,6m,g>0,6mp³ytowyg> 1 mminimumRys. 24. Rodzaje uziomów elektroenergetycznychPamiêtajmy ...1. Obowi¹zuje bezwzglêdny zakaz wykonywania pod napiêciem prac monta¿owych, prze³¹czaj¹cynaprawczych.

2. Przy stosowaniu owietlenia w pomieszczeniach o wiêkszym niebezpieczeñstwie pora¿enia oraz przy owietleniu miejscowym maszyn, wykorzystywaæ napiêcie nie wy¿sze ni¿ 24 V.3. Natychmiast wy³¹czaæ maszyny, je¿eli pojawi siê napiêcie na czêciach normalnie nie bênapiêciem.4. Wykorzystywaæ rêczne narzêdzia o napêdzie elektrycznym z zerowaniem lub uziemieniem,z wyj¹tkiem narzêdzi oznaczonych na tabliczce znamionowej CZi.5. Instalacja elektroenergetyczna powinna byæ wyposa¿ona w urz¹dzenia zabezpieczaj¹ce przed przeci¹¿eniem sieci. Przepalone wk³adki topi-kowe wymieniaæ na inne o takiej samejwartoci pr¹du (nie naprawiaæ drutem!).6. Uziemiaæ dodatkowo miejsca, w których mog¹ wyst¹piæ ³adunki elektrostatyczne (np. pasyne, cysterny, wyloty rur).7. Przestrzegaæ przepisów o stosowaniu szczelnej instalacji elektrycznej i osprzêtu wpomieszczeniach wilgotnych oraz tam. gdzie wystêpuj¹ gazy i p³yny ³atwopalne itp.

8. Nie umieszczaæ w przewodzie neutralnym bezpieczników lub jedno biegunowych ³¹czników.9. Dokonywaæ okresowych oglêdzin i pomiarów uziomów (rys, 24).10. Stosowaæ przy pracach, wykonywanych przez uprawnionych pracowników, sprzêt izolac



yjny (dr¹¿ki, izolowane narzêdzia, dywaniki itp.) (rys. 23).11. Przewody nale¿y ³¹czyæ zaciskami i osprzêtem przy zastosowaniu rub, z³¹cz prasowanycowania itp. Nie wolno ³¹czyæ przewodów wewn¹trz rur.12. Maszyny i urz¹dzenia eksploatowaæ zgodnie z przepisami i zasadami instrukcji.13. Miejsca, gdzie wykonuje siê prace elektryczne oznaczaæ za pomoc¹ przenonych ogrodzeñ, tablic, napisów itp., w celu ochrony osób postronnych.14. Przy ³¹cznikach i bezpiecznikach sieci owietleniowej, zgrupowanych na tablicach,

umieszczaæ wywieszki (napisy), okrelaj¹ce obwód i wielkoæ pr¹du znamionowego.15. W przypadku pora¿enia pr¹dem elektrycznym, w oczekiwaniu na pomoc wyszkolonychratowników, naie¿y postêpowaæ zgodnie ze wskazówkami przedstawionymi w p. 1.6.3916. Urz¹dzenia elektryczne gasiæ wy³¹cznie sprzêtem do tego przeznaczonym (porównaj ochrorzeciwpo¿arow¹).17. Na wszystkich urz¹dzeniach elektrycznych, na których mo¿e pojawiæ siê niebezpieczne napiêcie, natê¿y umieszczaæ odpowiednie tablice ostrzegawcze (rys. 16, 17 i 18).1.3.5. Prace spawalniczePrace spawalnicze, ze wzglêdu na wydzielanie siê ciep³a, py³ów i promieniowanie s¹ uci¹¿liotoczenia i stwarzaj¹ zagro¿enie dla pracownika. Stopieñ zagro¿enia zale¿y od rodzaju spawania.

Spawanie gazoweród³em ciep³a przy spawaniu gazowym jest p³omieñ, z regu³y acetyleno-wotlenowy, wytwarzanpalniku z doprowadzonego acetylenu i tlenu. Gazy techniczne s¹ przechowywane w butlach. Kolory butli i napisy wskazuj¹ jaki gaz znajduje siê w rodku. Oznaczenia butlido niektórych gazów zestawiono w tabeli 4.Przy pracach spawalniczych jest dozwolone u¿ywanie butli maj¹cych wa¿n¹ cechê organu dozoru technicznego. W czasie pobierania gazów technicznych butle powinny byæ ustawione wpozycji pionowej lub pod k¹tem nie mniejszym ni¿ 45° od poziomu (rys. 25). Odleg³oæ p³oma palnika od butli nie mo¿e byæ mniejsza ni¿ 1 m.Wê¿e do tlenu i acetylenu powinny ró¿niæ siê miêdzy sob¹ barw¹ lub inn¹ ³atwo dostrzegaln¹powinna wynosiæ co najmniej 5 m. U¿ywanie wê¿ów z tworzyw sztucznych jest niedozwolone.Tabela 4. Oznaczenia butli gazów technicznychNazwa gazu Kolor Napis

butli napisuAcetylen bia³y czerwony ACETYLEN C:H,Tlen b³êkitny czamy TLEN O2Azot czarny ¿ó³ty AZOT N,Powietrze sprê¿one czarny bia³y POWIETRZE40tys. 25. W³aciwe ustawienie butli gazowychPalniki powinny byæ utrzymane w stanie technicznej sprawnoci i czystoci. Zabrania siêsmarowania palników. Równie¿ zawory redukcyjne i manometry powinny byæ stale utrzymywanew stanie pe³nej sprawnoci technicznej.Kobietom nie zezwala siê na spawanie w zbiornikach, spawanie i ciêcie metali zawieraj¹cych o³ów lub pokrytych farbami o³owiowymi, a tak¿e metali nie¿elaznych, je¿eli przy spa

u i ciêciu powstaj¹ gazy lub pary szkodliwe dla zdrowia. Osoby spawaj¹ce musz¹ posiadaæ uprawnienia i wa¿ne ksi¹¿eczki zdrowia.Spawanie elektryczneSprzêt do spawania elektrycznego powinien mieæ atest producenta i byæ u¿ytkowany zgodniez opracowan¹ przez niego instrukcj¹. Napiêcie na zaciskach spawarki nie powinno byæ wiêksze, w momencie zajarzenia siê ³uku. ni¿ 100V przy pr¹dzie sta³ym i 70 V przy pr¹dzie przemnnym. Do zasilania uchwytu elektrody i do masy nale¿y stosowaæ wy³¹cznie przewody oponowe-spawalnicze typu OS, o odpowiednio dobranym przekroju. Przed rozpoczêciem spawania elektrycznego spawacz jest obowi¹zany sprawdziæ poprawnoæ poi¹czeñ przewodów i przy³¹cki kabla roboczego do uchwytu oraz zastosowanego rodka ochrony dodatkowej przed pora¿eniem. Ka¿dy spawany przedmiot powinien byæ uziemiony.41Rys. 26

Fartach i rêkawice skórzane dla spawaczaPodczas spawania rêcznego spawacz powinien przed zajarzeniem siê ³uku zasygnalizowaæ pozosta³ym osobom podjêcie spawania, nie odsuwaæ tarczy lub przy³bicy przed zaganiêciem hiku



raz sprawdziæ czy przedmiot spawany jest odpowiednio zabezpieczony przed upadkiem.W czasie opadów atmosferycznych spawanie (lub ciêcie) metali jest dozwolone pod warunkiem os³oniêcia stanowiska pracy.Stanowiska pracy spawaczaSpawanie i ciêcie metali powinno siê odbywaæ w pomieszczeniach specjalnie do tego przygotowanych, w oddzielnych kabinach. Na ka¿de stanowisko nale¿y przeznaczyæ nie mniej ni¿ 4 nr powierzchni pod³ogi. Stanowisko powinno byæ oddzielone od pozosta³ych zas³onami ni

epalnymi, stó³ spawalniczy nale¿y uziemiæ, nad sto³em zainstalowaæ urz¹dzenia wyci¹gowe. Wstanowiska pracy spawacza nale¿y przewidzieæc:okno z ekranembaterie s³onecznepokrêt³o regulacyjneRys. 27. Ochrony g³ow\ spawacza a) ochronna tarcza rêczna: bi maska spawalnicza POSAUTOMATIC42uchwyt dla elektrody, a do spawania gazowego - naczynie z wod¹ do ch³odzenia palnika.W spawalni nale¿y wywiesiæ instrukcje bhp dla spawaczy i rozmieciæ sprzêt ganiczy.Roboty spawalnicze w zbiornikach lub w kotiach mog¹ byæ wykonywane wy³¹cznie pod nadzore

m pracowników znajduj¹cych siê na zewn¹trz, przy zachowaniu wzajemnej ³¹cznoci i mo¿liwolenia natychmiastowej pomocy. Pracownicy wewn¹trz zbiornika powinni mieæ na sobie pas lub szelki ochronne, które nale¿y przymocowaæ do linki trzymanej przez znajduj¹cego siêna zewn¹trz ubezpieczaj¹cego.Przy spawaniu na zewn¹trz nale¿y przewidzieæ zastosowanie parawanów (os³on), ochraniaj¹cycwzrok osób postronnych. Spawacz powinien zawsze pos³ugiwaæ siê tarcz¹ rêczn¹ lub byæ w maswalniczej (iys. 27).Szczegó³owe przepisy obowi¹zuj¹ce przy spawaniu s¹ zawarte w: rozporz¹dzeniu Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej oraz Zdrowia z dnia§2 listopada 1954 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy spawaniu i ciêciu metali (Dz.U. Nr 51, poz. 259); zarz¹dzeniu Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987 r. w sprawie szczegó³owych zasad eksploatacji elektrycznych spawarek i zgrzewarek (M.P. Nr 8. poz. 70).

1.3.6. Ogólne zasady bezpiecznej eksploatacji maszyn i narzêdzi1.3.6.1. Zasady bezpiecznej eksploatacji maszynOprócz maszyn typowych dla pewnych zawodów (np. obrabiarek do metali, betoniarek, maszyn do szycia), wystêpuj¹ maszyny i urz¹dzenia wykorzystywane w ró¿nych miejscach i procesach produkcyjnych. Trudno jest omówiæ warunki eksploatacji i zagro¿enia wystêpuj¹ce we wszystkich sytuacjach. Mo¿na jednak ustaliæ zasady bezpieczeñstwa i higieny pracy, które obowi¹zuj¹ dla ka¿dej maszyny.Zapewnienie odpowiednich warunków pracy pracownikom i innym osobom zale¿y od przestrzegania nastêpuj¹cych przepisów: 1. Ka¿da maszyna powinna byæ zaopatrzona w czyteln¹abliczkê znamionow¹, numer fabryczny (ewentualnie inwentarzowy), napisy informacyjne(np. o udiwigu, maksymalnym wysiêgu) oraz znaki bezpieczeñstwa, je¿eli s¹ wymagane.43

2. Bezporednio przy maszynie nale¿y umieciæ instrukcjê obs³ugi, zabezpieczon¹ przezkodzeniem. Kopia instrukcji powinna siê znaleæ w biurze technicznym. Nale¿y równie¿ za³onapraw i przegl¹dów maszyny.3. Ka¿da maszyna musi mieæ wy³¹cznik, ³atwo dostêpny i zabezpieczony przed przypadkowym wiem. Maszyny samobie¿ne i szczególnie niebezpieczne dla otoczenia powinny mieæ zabezpieczenie zamykane na zamek lub ³añcuch z k³ódk¹.4. Przy maszynach o du¿ych wymiarach, pracuj¹cych na ró¿nych poziomach i wielostanowiskowych nale¿y zainstalowaæ przyciski awaryjne, wy³¹czaj¹ce wszelkie mechanizmy maszyny.5. Maszynê mo¿na uruchomiæ po stwierdzeniu, ¿e wszystkie niezbêdne os³ony s¹ poprawnie zawane i nie ma zagro¿eñ, wynikaj¹cych z przeprowadzonych napraw lub pozosta³oci z zakoñczogo procesu produkcyjnego.6. Maszyny stacjonarne powinny byæ ustawione na w³aciwych fundamentach, umocowane ru

bami lub uchwytami, z niezbêdnymi podk³adkami.7. Naprawy, przegl¹dy konserwacyjne i wymiana czêci mog¹ siê odbywaæ po uprzednimy³¹czeniu zasilania i unieruchomieniu elementów ruchomych. Na wy³¹cznikach i na napraw



ianej maszynie nale¿y wywiesiæ odpowiednie napisy ostrzegawcze, a wy³¹czniki zabezpieczyæ przed przypadkowym w³¹czeniem.8. Ka¿da maszyna zasilana energi¹ elektryczn¹ powinna byæ wyposa¿ona w rodki ochrony prziwpora¿eniowej (porównaj: ochrona przeciwpora¿eniowa).9. Obwody elektryczne zasilaj¹ce maszynê powinny byæ zabezpieczone przed przeci¹¿eniem izwarciem (bezpieczniki topikowe, styczniki, wy³¹czniki samoczynne itp.).10. Maszyny szybkobie¿ne i o przesuwie ci¹g³ym powinny byæ wyposa¿one w wy³¹czniki odleg³

lub przeci¹¿eniowe.11. Maszyny powinny byæ ustawione w sposób zapewniaj¹cy obs³udze dostêp do miejsca pracy,swobodny transport surowców i gotowych wyrobów oraz umo¿liwiaj¹cy naprawê maszyny.12. Czêci maszyn, które w czasie pracy przekraczaj¹ wymiary podstawy, powinny byæ oznaczone kolorami (¿ó³to-czarnym), a zagro¿one miejsca os³oniête barierami.4413. Zainstalowane wyci¹gi miejscowe, urz¹dzenia odpylaj¹ce, instalacje uk³adów ch³odzeniaochrony sta³e i ruchome powinny byæ sprawne i wykorzystywane zgodnie z instrukcj¹.14. Pracownicy obs³uguj¹cy maszynê powinni korzystaæ z odzie¿y i obuwia roboczegooraz ze rodków ochrony indywidualnej maj¹cych odpowiednie atesty.15. Maszyn nie wolno obci¹¿aæ powy¿ej wartoci granicznych ustalonych w instrukcji fabrycznej lub przez dozór techniczny.

16. Dla niektórych maszyn i urz¹dzeñ jest niezbêdne (przed zamontowaniem) uzyskanie pozytywnych ocen dozoru technicznego.I". Maszyny przenone powinny byæ zasilane przewodami oponowymi, z przewodami ochronnymi o odpowiednim przekroju i osprzêtem przeæ i wpora¿enio wy m.18. Owietlenie miejscowe powinno byæ zasilane z sieci 24V. Na tablicach steruj¹cychmaszyny powinny siê znajdowaæ sygnalizatory i ¿arówki stanu za³¹czenia i wskaniki paramete¿eli proces produkcyjny tego wymaga).19. Przegl¹dy i remonty maszyn i urz¹dzeñ powinny siê odbywaæ w terminach ustalonych w instrukcji.§ Zarz¹dzenie Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987 r. wsprawie szczegó³owych zasad eksploatacji elektrycznych urz¹dzeñ napêdowych (M.P. Nr 8, poz. 69),

Zarz¹dzenie Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987 r. wsprawie szczegó³owych zasad eksploatacji elektrycznych spawarek i zgrzewarek (M.P.Nr 8, poz. 70), Art. 215219 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.).1.3.6.2. Zasady obs³ugi urz¹dzeñ cinienowychW zak³adach rzemielniczych stosuje siê urz¹dzenia, w których w toku eksploatacji panuje zwiêkszone cinienie gazu b¹d pary wodnej. Zwiêkszone cinienie wytwarza siê równie¿ w toktechnologicznych. Urz¹dzenia te s¹ ród³em szczególnych zagro¿eñ dla obs³ugi i bliskiegoa. Dlatego na w³acicieli zak³adów rzemielniczych, w których wystêpuj¹ zagro¿enia ze stropod cinieniem, nak³ada siê obowi¹zek wzmo¿onej ostro¿noci.Do urz¹dzeñ pracuj¹cych pod cinieniem zalicza siê: kot³y wodne i parowe, butle stalowe zeprê¿onymi gazami, autoklawy, sta³e i przenone zbiorniki cinieniowe, wytwornice acetyleno

we, sprê¿arki, niektóre ruroci¹gi itp.45Urz¹dzenia, w których cinienie przekracza 0,07 MPa (0,7 at), podlegaj¹ sta³emu dozorowi technicznemu {porównaj: dozór techniczny). Bezpieczeñstwo podczas obs³ugi urz¹dzeñ cinienih wymaga:1. Powierzania obs³ugi urz¹dzeñ osobom o przygotowaniu specjalistycznym, potwierdzonym egzaminem teoretycznym i praktycznym.2. Okresowego nadzoru specjalnych stu¿b Urzêdu Dozoru Technicznego, które odnotowuj¹ wksi¹¿kach rewizyjnych decyzje o dopuszczeniu do eksploatacji, terminy kolejnych badañoraz ustalaj¹ zalecenia eksploatacyjne i remontowe. Dozór techniczny ustala równie¿ dlaka¿dego urz¹dzenia cinienie maksymalne.3. Wyposa¿enia urz¹dzenia w elementy zabezpieczaj¹ce przed wybuchem (wyrzutniki wodne, zawory bezpieczeñstwa itp.).

4. Wyposa¿enie urz¹dzeñ w aparaturê kontroln¹, umo¿liwiaj¹c¹ w ka¿dej chwili odczytanie winienia wewn¹trz zbiornika tub ruroci¹gu w sposób bezporedni (manometry) i poredni (termetry, wodo-wskazy, sygnalizatory, wskaniki itp.).



5. Opracowania szczegó³owych instrukcji ruchowych, uwzglêdniaj¹cych wszystkie rygory eksploatacyjne (np. zasady w³¹czania urz¹dzenia, profilaktykê przy zak³óceniach, sposób postia w razie zaniku napiêcia, drogi ewakuacji).6. Uwzglêdnienia wymagañ prawa budowlanego, okrelaj¹cego warunki konstrukcyjne i eksploatacyjne w stosunku do pomieszczeñ, w których pracuj¹ urz¹dzenia cinieniowe.Szczegó³owe zasady bezpieczeñstwa i higieny pracy przy urz¹dzeniach cinieniowych mo¿na zleæ" w nastêpuj¹cych aktach prawnych;

rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej, Przemys³u Ciê¿kiego i Zdrowia z dn3 kwietnia 1951 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy sprê¿arkach powietrznych (Dz.U. Nr 22, poz. 174), rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej, Przemys³u Ciê¿kiego oraz Zdrowia z13 maja 1953 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy u¿ytkowaniu bulli z gazami sprê¿onymi, skroplonymi i rozpuszczonymi pod cinieniem (Dz.U. Nr 29, poz. 115). ustawa z dnia 19 listopada 1987 r. o dozorze technicznym (Dz.U. Nr 36, poz,202)." rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1988 r. w sprawie dozoru technicznego (Dz.U. Nr 1, poz. 3 z 1989 r.). ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz.U. Nr 55, poz.250 i z 1994 Nr 27, poz. 96).

rozporz¹dzenie Ministra Przemys³u i Handlu z dnia 31 sierpnia 1993 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy w zak³adach produkcji, przesy³ania i rozprowadzaniagazu (paliw gazowych) oraz prowadz¹cych roboty budowlano--monta¿owe sieci gazowych(Dz.U. Nr 83, poz. 392 oraz Nr 115 poz. 513).46§1.3.6.3. Zasady bezpieczeñstwa i higieny pracy przy u¿ytkowaniu narz¹dzi rêcznych1. Do narzêdzi rêcznych z napêdem elektrycznym wykorzystywanych w produkcji i us³ugach nale¿¹: wiertarki, gwinciarki, wkrêtarki, szlifierki, polerki, no¿yce, pi³y, pilnikarki, m³ki, wibratory, skro-barki itp.Z. Narzêdzia przeznaczone do pracy pod normalnym napiêciem bez potrzeby uziemienia lub zerowania, napêdzane s¹ silnikami nale¿¹cymi do drugiej klasy bezpieczeñstwa (znak ii)

W warunkach szczególnego zagro¿enia pora¿eniowego nale¿y stosowaæ narzêdzia z trzeciej klabezpieczeñstwa, pracuj¹ce pod bezpiecznym napiêciem (24 V) z sieci lub transformatorabezpieczeñstwa albo z baterii umieszczonych w korpusie narzêdzia.4. Przewody zasilaj¹ce powinny zapewniæ bezpieczeñstwo pora¿eniowe i nale¿eæ do klasy prwodów oponowych. Wtyczki ³¹czeniowe powinny zawieraæ dwie, trzy lub cztery ¿yty w zale¿nod klasy odbiornika i rodzaju pr¹du.5. Podczas eksploatacji narzêdzi nale¿y chroniæ instalacjê przed uszkodzeniem. Je¿eli odleg³oæ narzêdzia od wtyczki jest du¿a, przewód nale¿y podwiesiæ na odpowiedniej wysokoci.6. Przed u¿yciem narzêdzia nale¿y skontrolowaæ po³¹czenia przewodów z wtyczk¹ i silnikiemizolacji przewodów, pracê urz¹dzenia bez obci¹¿enia, dzia³alnoæ wy³¹cznika i stan korpus7. Nie nale¿y pozostawiaæ bez opieki narzêdzi pod³¹czonych do sieci.8. Nie nale¿y naprawiaæ narzêdzi, regulowaæ ani zmieniaæ przewodów zasilaj¹cych, je¿eli s

d³¹czone do sieci elektrycznej.9. W narzêdziach pierwszej klasy nale¿y okresowo sprawdzaæ jakoæ uziemienia lub zerowania.10. Nie dotykaæ obracaj¹cych siê elementów narzêdzi.11. Opracowaæ instrukcjê obs³ugi dla ka¿dego narzêdzia.12. Przy korzystaniu z niektórych narzêdzi, zgodnie z instrukcj¹, stosowaæ opowiednie rodki ochrony indywidualnej.471.3.7. Zasady bezpieczeñstwa i higieny pracy przy transporcie i sk³adowaniu1. Transport rêczny: zabronione jest dwiganie i przenoszenie przez pracownika ciê¿arów powy¿ej 50 kg; zabronione jest stale zatrudnianie pracowników w ci¹gu jednej zmiany przy przenoszeniu rêcznie i na plecach ³adunków na odleg³oæ ponad 25 m lub na wysokoæ powy¿ej 4 m;

zabronione jest przenoszenie przez jednego pracownika przedmiotów d³ugoci ponad 4 mi ciê¿arze ponad 30 kg, zabronione jest przetaczanie przez jednego pracownika beczek o ciê¿arze ponad 300 k



g. zabronione jest przetaczanie po pochylni przez jednego pracownika beczek o ciê¿arzepowy¿ej 50 kg, pracownikom, którzy przenosz¹ zespo³owo przedmioty o ciê¿arze powy¿ej 300 kg, nale¿do u¿ywania pasy, liny lub inny odpowiedni sprzêt, u³atwiaj¹cy pracê i zapewniaj¹cy bezpczeñstwo, rêczne przenoszenie ciê¿arów od 500 kg do 750 kg powinno odbywaæ siê pod fachow¹ kontro

zachowaniu szczególnych rodków ostro¿noci oraz przy zastosowaniu specjalnego sprzêtu pocniczego, przy przenoszeniu ciê¿arów przez zespó³ pracowników maj¹ zastosowanie postanowienrelaj¹ce dopuszczalne obci¹¿enie jednego pracownika (50, 45 lub 40 kg) w zale¿noci od chakteru pracy, normy obowi¹zuj¹ce przy przenoszeniu ciê¿arów przez kobiety i pracowników m³odocianychodrêbne przepisy (porównaj p. 1.3.8. Poradnika)Rozporz¹djenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej oraz Zdrowia z dnia§1 kwietnia 1953 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy pracowników zatrudnionychprzy rêcznym dwiganiu i przenoszeniu ciê¿arów (Dz.LF. Nr 22, poz. 89)Zapamiêtaj... Zanim podniesiesz ³adunek: rozstaw stopy i ugnij kolana do wygodnej pozycji,

podno ciê¿ar powoli w sposób ci¹g³y. w czasie podnoszenia nie skrêcaj tu³owia, nigdy nie przeno, ani nie podno ciê¿aru nad g³ow¹ lub z boku tu³owia.48Z. rodki ma³ej mechanizacji transportu: transport na taczkach mo¿e siê odbywaæ przy umiejscowieniu rodka ciê¿koci ³adunku naka ko³a taczki; wózki rêczne przeznaczone do ruchu po powierzchni utwardzonej bez szyn powinny mieæ ko³a ogumione na ³o¿yskach kulkowych; dopuszczalna waga ³adunku przewo¿onego po terenie poziomym0 nawierzchni utwardzonej nie mo¿e przekraczaæ 400 kg na osobê (nie licz¹c ciê¿aru wózka) ciê¿ar ³adunku przewo¿onego wózkami dwuko³owymi powinien tak siê rozk³adaæ, aby najwiêky³o na osi kd³, a najmniejsze na rêkojeci;

rêkojeci taczek i wózków, które s³u¿¹ do przejazdów przez bramy nale¿y wyposa¿yæ w os³rêce pracownika; wózki dwuko³owe musz¹ byæ wyposa¿one w urz¹dzenia do unieruchamiania kó³ przy przechylez ciê¿arem, wózki trójko³owe1 czteroko³owe do unieruchomienia wózka; wózki z podnoszon¹ platform¹ powinny byæ wykorzystywane przy transporcie p³yt, stoja

sto³ów i skrzyñ zgodnie z instrukcj¹ fabryczn¹; przy ³adowaniu ciê¿arów na taczki i wózki nale¿y zapewniæ w³aciwe ich rozmieszczenie oiwiæ spadniêcie ³adunku; przy stosowaniu przenoników o ruchu ci¹g³ym nale¿y: zabezpieczyæ bêbny i rolki; zabezpieczyæ silnik przed wp³ywami atmosferycznymi;

uziemiæ konstrukcjê; stosowaæ wodoszczelne przewody na korpusie; zapewniæ mo¿liwoci wy³¹czenia silnika z ró¿nych miejsc wzd³u¿ przenonika; podczas ruchu nie wykonywaæ ¿adnych czynnoci manipulacyjnych; zapewniæ odpowiedni rozstaw kó³; dobieraæ tamy do warunków pracy przenonika,§ Rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej oraz Zdrowia z dnia 19 marca 1954 r. w sprawie ogólnych warunków u¿ytkowania poszczególnych rodzajów przenoników (Dz.U. Nr 1o/. 51).3. Wózki jezdniowe (silnikowe i akumulatorowe) do eksploatacji wózka nale¿y opracowaæ instrukcjê zawieraj¹c¹: dopuszczaln¹ szybkoæ jaikê obs³ugi i kontroli sprawnoci wózka,¦* liezpieczefiSLWO i higiena pracy...

4-9dopuszczaln¹ ³adownoæ i warunki gara¿owania, wymagane znaki ostrzegawcze;



wózkami mog¹ kierowaæ osoby uprawnione i przeszkolone; ka¿dy wózek nale¿y wyposa¿yæ w dz¹dy sygnalizacyjne; zapoznaæ pracowników ze szczegó³owymi zasadami eksploatacji wózka.4. Transport substancji truj¹cych, ¿r¹cych i ³atwopalnych: przy transporcie tego rodzaju substancji nale¿y: stosowaæ odpowiednie, zabezpieczaj¹ce opakowania; wykorzystywaæ w³aciwe rodki transportowe i odpowiednie metody transportu;

stosowaæ odpowiednie ubrania ochronne i rodki ochrony osobistej zale¿nie od wykonywanej pracy.5. Warunki bezpieczeñstwa i higieny pracy w sk³adowiskach i magazynach:Ze wzglêdu na szeroki zakres Poradnika, omówione zostan¹ jedynie ogólne warunki u¿ytkowania magazynów otwartych, pó³otwartych, zamkniêtych i specjalnych: magazyn powinien byæ zaopatrzony w: odpowiednie owietlenie; niezbêdny sprzêt ganiczy; urz¹dzenia zabezpieczaj¹ce przed po¿arem i kradzie¿¹; sprawny i bezpieczny transport wewnêtrzny i odpowiednie drogi dojazdowe; rodki zapewniaj¹ce w³aciw¹ temperaturê, wilgotnoæ i czystoæ powietrza;- sprzêt umo¿liwiaj¹cy racjonalne u³o¿enie materia³ów;

specjalnie opracowan¹ instrukcjê; w czasie transportu, przechowywania i przepakowywania chemikaliów nale¿y zapewniæ: rodki i miejsce do mycia r¹k dla pracowników; odpowiedni¹ wentylacjê; rodki ochrony osobistej pracownikom; odpowiednie ogrzewanie i w niektórych przypadkach instalacjê do obni¿ania temperatury; etykiety z nazw¹ substancji, stopniem stê¿enia, sposobem przechowywania i producentem;50 ³atwy dostêp do sk³adowania materia³ów: szczegó³ow¹ instrukcjê obstugi magazynu i ochrony przeciwpo¿arowej i przeciwwybuchowej,magazyny trucizn i substancji szkodliwych nale¿y wyposa¿yæ w punkt czerpania wody, nat

ryski bezpieczeñstwa, wentylacjê oraz oznakowaæ wymaganymi znakami bezpieczeñstwa: nie przechowywaæ substancji chemicznych z materia³ami niedozwolonymi; usun¹æ wszelkie ród³a zap³onu, promieniowania cieplnego i gromadzenia ³adunków elektryatycznej; wykonaæ instalacje elektryczne odporne na wybuch i przeci¹¿enie; zapewniæ pracownikom odpowiednie szatnie i sanitariaty, wyposa¿yæ w instalacjê odgromow¹; zapewniæ odpowiednie ustawienie i zabezpieczenie pojemników, beczek, balonów szklanych i innych opakowañ przed upadkiem lub spadniêciem; zapewniæ odpowiedni¹ ochronê przed dostêpem osób postronnych; zapewniæ przestrzeganie przepisów budowlanych dotycz¹cych obiektów specjalnych.§

Dzia³ X Rozdzia³ V ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.1.3.8. Ochrona pracy kobiet i pracowników m³odocianych1.3.8.1. Ochrona pracy kobietNie wolno zatrudniaæ kobiet przy pracach szczególnie uci¹¿liwychi szkodliwych dla ich zdrowia (Art. 176 ujednoliconego tekstu Kodeksupracy z 1996 r.). Wykaz takich prac okrelony przez Radê Ministrówobejmuje: dwiganie i przenoszenie ciê¿arów (dopuszczalne normy) przy sta³ej pracy 15 kg przy pracy dorywczej 25 kg " przenoszenie pod górê przy sta³ej pracy 10 kg przy pracy dorywczej 20 kgpraca stata praca sta³a

10 kg10 kg 50 kg 100 kgpraca dorywcza



praca dorywcza (bez ciê¿aru25 kg

25 kg sprzêtu)Rys. 28. Dopuvzt:zalne przenoszenie i przewo¿enie ciê¿arów przez kobiety przewo¿enie ciê¿arów (bez ciê¿aru sprzêtu): na taczkach jednoko³owych po powierzchniach g³adkich i równych 50 kg w dwuko³owych wózkach po powierzchniach g³adkich i równych 100 kg

Wydatek energetyczny przy pracach zwi¹zanych z podnoszeniem, przenoszeniem i przewo¿eniem ciê¿arów przez kobiety nie mo¿e przekraczaæ 1300 kcal (5434 kJ) w czasie zmiany roczej.Kobietom w ci¹¿y do 6 miesi¹ca zmniejsza siê normy przenoszenia ciê¿arów do 5 kg. Kobietomi¹¿y powy¿ej 6 miesi¹ca jest wzbronione przenoszenie, przesuwanie i przewo¿enie wszelkichciê¿arów. Inne prace wzbronione kobietom bêd¹ wykazane w rozdzia³ach, dotycz¹cych poszczegbran¿.§Rozporz¹dzenie Rady Ministra w l dnia 19 stycznia 1979 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom (Dz.U. Nr 4, poz. 19, z ]984 Nr 44).1.3.8.2. Ochrona pracy m³odocianychW za³¹czniku do rozporz¹dzenia Rady Ministrów z dnia I grudnia 1990 roku przedstawiono w

ykaz prac wzbronionych m³odocianym. Jest on obszerny i systematycznie uzupe³niany wmiarê wdra¿ania nowych technologii i materia³ów. Przy wprowadzaniu nowych ograniczeñ uwzglnia sie stopieñ i zakres zagro¿eñ oraz wp³yw skutków tych zagro¿eñ na stan zdrowia m³odocipracowników.52Wykaz obejmuje 12 rodzajów prac:I. Prace wzbronione, zwi¹zane z nadmiernym wysi³kiem fizycznymi transportem ciê¿arów oraz wymuszon¹ pozycj¹ cia³a.Zasady zatrudniania m³odocianych do rêcznego dwigania ustalaj¹: wzbronione s¹ prace polegaj¹ce wy³¹cznie na podnoszeniu, przenoszeniu i przewo¿eniu ciêprace wymagaj¹ce powtarzania du¿ej liczbyifi.ikowych ruchów; wzbronione jest zatiiidnianie m³odocianych przy pracach, przy których najwiêksze wart

oci obci¹¿enia prac¹ fizyczn¹, mierzone wydatkiem energetycznym, przekraczaj¹:do ukoñczenia 16 roku ¿ycia: dla dziewcz¹t 430 kcal/6hdla ch³opców 620 kcal/6h,powy¿ej 16 roku ¿ycia: dla dziewcz¹t 550 kcal/6hdla ch³opców 720 kcal/6hdo 16 lat -50N (~ 5kg) do 16lat - S0 N (~ 8kg)16-18 lat - 80 N (~ 8kg) 16-18 lat - 120 N (- 12kg)1N = 0.1kgJfrt. 29. Dopuszczalne przenoszenie ciê¿arów przez dziewczêta i ch³opców przy obci¹¿eniarzalnym

:: '6 lat - 100 N (- lOkg)do 16 lat -150N(~15kg)- 6-18 lat - 200 N (~ 20kg)16-18 lat - 250 N (- 25kg)

1N = 0.1kg (do 4 razy na godzinê)Rys. 30, Dopuszczalne przenoszenie ciê¿arów przez dziewczêta i ch³opców przy obci¹¿eniustkowymdo 16lat-50N (- 5 kg) > 16lat-100N (- 1Okg)do 16lat-80N (-8 kg) > 16lat-150N (~ 15kg)1N = 0,1 kg (do 4 razy na godzinê)30° max30° maxRya. 31. Dopuszczalne przenoszenie ciê¿arów przez dziewczêta i ch³opców po pochylniach

taczkiwózki 4 ko³owedo lat 16



przewo¿enieniedozwolonei> 16 lat- do 16 lat przewo¿enie50 kg niedozwolone> 16 lat-50 kg > 16 lat-80 kgRys. 32, Dopuszczalne przewo¿enie ciê¿arów przez dziewczêta i ch³opców

wzbronione jest zatrudnianie m³odocianych przy pracach za³adunkowych i wy³adowczych,przy przetaczaniu beczek, bali i kloców, przy przewo¿eniu ciê¿arów samojezdn

ymi rodkami transportu. Dopuszczalne przenoszenie ciê¿arów przez dziewczêta i ch³opcówdpowiednie odleg³oci przedstawiono na rysunkach 29, 30, 31 i 32.Szczegó³owe przepisy o pracach przy przenoszeniu i przewo¿eniu ciê¿arów prze? m³odocianycharte s¹: w rozporz¹dzeniu Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac; wzbronionych m³odocianym (t>z.U. Nr 85 poz. 500 i z 1992 r. Nr I poz. 1),2 Prace w obci¹¿aj¹cym mikroklimacie rodowiska pracy, w szczególnoci w pomieszczeniach,których temperatura przekracza 30°C, a wilgotnoæ powietrza 65%, jak równie¿ w mikroklimaczimnym (w temperaturze ni¿szej ni¿ +4°C).3. Prace przy nieodpowiednim owietleniu, tj. w pomieszczeniu, w którym parametry n

ie odpowiadaj¹ Polskim Normom.4. Prace w ha³asie i drganiach, a w szczególnoci w rodowisku pracy, w którym równowa¿nyiom dwiêku przekracza 80 dB.:" Prace w polach elektromagnetycznych, elektrostatyczny cli i nara¿aj¹cych na promieniowanie jonizuj¹ce, laserowe, nadfioletowe i podczerwone.6. Prace pod ziemi¹, poni¿ej poziomu gruntu i na wysokociach.7. Prace w warunkach podwy¿szonego lub obni¿onego cinienia.8. Prace w warunkach nara¿enia na szkodliwe dzia³anie py³ów.9. Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi.10. Prace w warunkach nara¿enia na dzia³anie szkodliwych substancji chemicznych.11. Prace zagra¿aj¹ce w³aciwemu rozwojowi psychicznemu {np. zatrudnienie przy produkcji i sprzeda¿y wyrobów alkoholowych, przy uboju i obróbce poubojowej zwierz¹t, przy sprz¹taniu pokoi hotelowych).

12. Prace zagra¿aj¹ce mo¿liwoci¹ urazów u m³odocianych i u innych osób (np. obs³uga m³otnych, no¿yc, krajalnic, ci¹gników, pi³ tarczowych, maszyn do obróbki drewna, ciê¿kich maszudowlanych, dwignic oraz zatrudnianie przy pracach transportowych w komunikacji kolejowej, samochodowej i tramwajowej).Ochrona pracy m³odocianych ustala wymiar czasu pracy, mo¿liwoci zatrudnienia w godzinach nadliczbowych oraz wymiar urlopu wypoczynkowego.Czas pracy: od 15 do lat 16 nie mo¿e przekraczaæ 6 godzin na dobê, (Art. 202 §1 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.)\ w wieku powy¿ej 16 lat nie mo¿e przekraczaæ 8 godzin na dobê, (Art. 202 §2 ujednolicono tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.)\ do czasu pracy m³odocianego wlicza siê czas nauki, bez wzglêdu na to, czy odbywa siê on

a w godzinach pracy, jednak¿e w wymiarze nie przekraczaj¹cym 18 godzin tygodniowo, (Art. 202 §3 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.).55Zatrudnienie w nocy i w godzinach nadliczbowych: m³odocianego nie wolno zatrudniaæ w porze nocnej; m³odocianego nie wolno zatrudniaæ w godzinach nadliczbowych, (Art. 203 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.).Urlopy wypoczynkowe: po up³ywie 6 miesiêcy od rozpoczêcia pierwszej pracy m³odociany ma prawo do urlopuw wymiarze 12 dni roboczych, (Art. 205 §1 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.)\ po roku pracy m³odociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. (Art. 205 §2 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r);

w roku kalendarzowym, w którym m³odociany koñczy 18 lat ma prawo do urlopu w wymiarze20 dni roboczych, (Art. 205 §2 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r); m³odociany ma prawo do urlopu w okresie ferii, je¿eli uczêszcza do szko³y, jak te¿ mo¿e



zymaæ bezp³atny urlop w ³¹cznym wymiarze 2 miesi¹ce (p³atny + bezp³atny).1.3.8.3. Przyk³ady prac dozwolonych m³odocianymRozporz¹dzenia Rady Ministrów zezwalaj¹ na zatrudnianie m³odocianych w wieku powy¿ej 16 lat przy wykonywaniu niektórych prac wzbronionych w zakresie potrzebnym do przygotowania zawodowego, okrelaj¹c jednoczenie warunki zapewniaj¹c szczególn¹ ochronê zdrowia m³nych zatrudnionych przy tych pracach (Art. 204 §3 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). W ka¿dym zak³adzie powinny znajdowaæ siê wykazy stanowisk pracy, na któryc

h jest wzbronione zatrudnianie m³odocianych oraz stanowisk pracy i prac dozwolonych w celu odbycia przygotowania zawodowego. W razie zatrudniania m³odocianych przywykonywaniu takich prac nale¿y: organizowaæ prace w taki sposób, by znajdowali siê oni zawsze pod opiek¹ instruktora; wprowadzaæ przerwy na odpoczynek w oddzielnych pomieszczeniach; przeprowadzaæ wyjaniaj¹cy instrukta¿ z zakresu stosowania indywidualnych rodków ochrosobistej i zasad bhp.56lianie m³odocianego w wieku powy¿ej 16 lat (w celu przygotowania >wego) jest dozwolone:w zawodzie mechanika pojazdów samochodowych przy pracach wymagaj¹cych wymuszonej pozycji cia³a nie d³u¿ej ni¿ w ci¹gu 3 h na dobê;

w zawodzie posadzkarza przy pracach brukarskich {w czasie jak powy¿ej);w zawodzie piekarza przy bezporedniej obs³udze pieców piekarniczych w zak³adach zmechanizowanych (po spe³nieniu dodatkowych warunków);w zawodzie fotografa w pomieszczeniach zaciemnionych w wymiarze do 2 h dziennie;w zawodzie rymarza, kaletnika, cholewkarza, obuwnika i kunierza przy rêcznym i maszynowym krojeniu skór w wymiarze do 3 h na dobê; w zawodzie farbiarza przy wykoñczaniutkanin oraz garbarza w wymiarze do 12 h na tydzieñ, pod warunkiem odbywania zajêæ w laboratorium; w zawodzie wêdliniarza oraz kucharza przy wykrawaniu elementów na miêsa drobne, przy rozbiorze uzupe³niaj¹cym i obróbce elementów; przy uzyskiwaniu przez ucznia prawa jazdy, gdy program nauki zawodu uprawnienia takie przewiduje.Zatrudnianie m³odocianych w wieku powy¿ej 17 lat (w celu przygotowania zawodowego) jest dozwolone: przy pracach na wysokoci do 10 m w wymiarze do 2 h dziennie, pod warunkiem pe³nego

zabezpieczenia przed upadkiem i wykluczenia zagro¿eñ (np. wynikaj¹cych z naprawy iczyszczenia kominów prowadzonych na zewn¹trz budynków itp.); w zawodzie m³ynarza przy obs³udze maszyn czyszcz¹cych i miel¹cych pod warunkiem, ¿e stêpy³ów nie przekroczy 2/3 najwiêkszych dopuszczalnych stê¿eñ dla doros³ych; w zawodzie elektromontera przy pracach zwi¹zanych z monta¿em, demonta¿em i konserwacj¹linii napowietrznych i kablowych, rozdzielni i stacji transformatorowych, a tak¿edo wysokoci 10 m, pod warunkiem ca³kowitego wy³¹czenia linii lub urz¹dzeñ spod napiêcia pjednoczesnym zabezpieczeniu miejsca pracy w taki sposób, by wykluczone by³o w³¹czenie tych linii lub urz¹dzeñ pod napiêcie oraz przypadkowe zbli¿enie na niebezpieczn¹ odleg³oæ drz¹dzeñ pozostawionych57pod napiêciem lub ich dotkniecie: dodatkowym warunkiem jest zastosowanie zabezpiec

zenia od wy³adowañ atmosferycznych; w zawodzie spawacza przy spawaniu, ciêciu i stapianiu metali (z wy³¹czeniem metali kolorowych oraz spawania wewn¹trz zbiorników i pod wod¹) nie d³u¿ej ni¿ 3 h na dobê w granicdo 60 h w ca³ym okresie szkolenia: w zawodzie lusarza, hydraulika, montera itp. przy spawaniu, cieciu i stapianiumetali (z wy³¹czeniem metali kolorowych oraz spawania wewn¹trz zbiorników i pod wod¹) nied³u¿ej ni¿ 3 godziny dziennie, nie wiêcej ni¿ 60 h w ca³ym cyklu kszta³cenia, podzorem kwalifikowanych spawaczy-instruktorów i pod warunkiem skutecznej wentylacjimiejscowej i ogólnej; w zawodzie kowala przy rêcznych pracach kowalskich z zastosowaniem m³otków do 5 kg masy, nie d³u¿ej ni¿ w ci¹gu 4 h na dobê, przy zachowaniu przepisowych norm wydatku energetycznego; w innych zawodach, je¿eli programy nauczania przewiduj¹ takie prace, zezwalasiê na wykonywanie prac kowalskich w granicach do 3 h dziennie, nie wiêcej ni¿ 60 h w

ca³ym cyklu kszta³cenia.W zakresie potrzebnym do przygotowania zawodowego jest dozwolone równie¿ zatrudnianie m³odocianych w wieku powy¿ej 16 lat przy obs³udze miotów mechanicznych, pras, walców, no



c, krajalnic, szarpaczy. urz¹dzeñ napêdowych i przystawek przenosz¹cych ruch na maszynyoraz przy obróbce drewna pi³ami z napêdem elektrycznym lub mechanicznym, obs³udze pi³ tarczowych, tamowych, traków, maszyn do obróbki drewna o bezporednim rêcznym posuwie materiaoraz wszelkich pracach przy zrywce drewna w warsztatach szkolnych lub na stanowiskach szkoleniowych pod bezporednim nadzorem nauczycieli zawodu lub instruktorów praktycznej nauki zawodu, albo innych osób uprawnionych do prowadzenia praktycznejnauki zawodu.

Przy planowaniu prac dla m³odocianych nale¿y w ka¿dym konkretnym przypadku: siêgn¹æ do podstawowych aktów prawnych na temat prac wzbronionych m³odocianym, ustaliæe i stanowiska wzbronione w danym zawodzie; ustaliæ zakres prac i stanowisk, wymienionych w obowi¹zuj¹cych programach nauczania dla danego zawodu, sporz¹dziæ ich wykaz58I.i porównaæ z wykazem prac dozwolonych w wy¿ej wymienionych aktach prawnych;sporz¹dziæ wykaz takich prac i stanowisk dozwolonych m³odocianym, sprawdziæ stan urz¹dzeñwarunki ustalone przepisami i zaznajomiæ z nimi m³odocianych oraz mistrzów.1.3.9. Kontrola i odpowiedzialnoæ za stan bezpieczeñstwa i higieny pracy1.3.9.1. Kontrola i nadzór w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy

Warunki oraz zasady bezpiecznej i higienicznej pracy s¹ tak wa¿ne, ¿e kontrolê i nadzór nad nimi w zak³adach rzemielniczych sprawuje wiele urzêdów i instytucji. Oto najwa¿niejszez nich:1. Pañstwowa Inspekcja Pracy powo³ana do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególnoci z zakresu bezpieczeñstwa i higieny pracy, dzia³aj¹ca na podstawie przepisów ustawy z dnia 24 lipca 1985 r. o Pañstwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 162 i z 1989 r. Nr 34, poz. 178 oraz Art. 18 §1 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r,),2. Pañstwowa Inspekcja Sanitarna sprawuj¹ca nadzór nad przestrzeganiem przepisów sanitarnych, w tym dotycz¹cych higieny pracy, powo³ana na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 marca 1985 r.0 Pañstwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. Nr 12, poz. 49, z 1989 r. Nr 35, poz. L92, z 1991 r. Nr 7, poz. 25, z 1992 r. Nr 33, poz. 144

1 z 1993 r. Nr 65, poz. 309 oraz Art. 18 §2 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z1996 r.),3. Urz¹d Dozoru Technicznego prowadz¹cy dzia³alnoæ na podstawie przepisów ustawy z dnialistopada 1987 r. o dozorze technicznym (Dz.U. Nr 36, poz. 202),4. Prokuratura RP dzia³aj¹ca w ramach ogólnego nadzoru nad przestrzeganiem praworz¹dnoci,5. Nadzór Budowlany okrelony w Prawie budowlanym - ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz.U. Nr 89, poz. 414)7596. Pañstwowa Inspekcja Ochrony rodowiska bêd¹ca organem kontroli przepisów o ochronie rowiska oraz do badania stanu rodowiska na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. (Dz.U. Nr 77, poz. 335),

7. Pañstwowa Stra¿ Po¿arna w zakresie ochrony po¿arowej, Kuratorium Owiaty w zakresie zatrudniania uczniów w warsztacie rzemielniczym,8. Pañstwowa Inspekcja Handlowa w obszarze prowadzonej dzia³alnoci handlowej przy zak³adzie wytwórczym,9. Izba Rzemielnicza i Cechy w ramach dzia³alnoci samorz¹dowej tych instytucji.10. Rzeczoznawcy ds. bhp i ochrony przeciwpo¿arowej w zakresie uzgodnieñ przy budowie i przebudowie zak³adów rzemielniczych.Niedope³nienie przez pracodawcê obowi¹zków w zakresie bezpieczeñstwa pracy, jak równie¿ naenie warunków higieny pracy, poci¹ga odpowiedzialnoæ karn¹, która jest okrelona w art. 1odeksu karnego: § 1. Kto, bêd¹c w zak³adzie pracy odpowiedzialny za bezpieczeñstwo i higienê pracy, nie dope³nia wynikaj¹cego st¹d obowi¹zku i przez to nara¿a pracownika na bezpore niebezpieczeñstwo utraty ¿ycia, ciê¿kiego uszkodzenia cia³a lub ciê¿kiego rozstroju zdropodlega karze pozbawienia wolnoci od 6 miesiêcy do lat 5. § 2. Je¿eli sprawca dzia³a

nieumylnie, podlega karze pozbawienia wolnoci do lat 2, ograniczenia wolnoci albo grzywny.Sprawc¹ przestêpstwa z art. 191 kodeksu karnego jest osoba odpowiedzialna za ca³oæ spraw



zak³adu, w tym bhp, w przypadku zak³adu rzemielniczego w³aciciel lub osoba kieruj¹ca pa zmianie. Bowiem ka¿dy, kto organizuje i nadzoruje pracê innych osób, jest odpowiedzialny równie¿ za bezpieczne i higieniczne warunki tej pracy. Zgodnie z §1 przestêpstwo umylne jest wówczas, gdy w³aciciel rozmylnie ignoruje przepisy bhp, maj¹c wiadomoæ", ¿esób nara¿a bezporednio na niebezpieczeñstwo pracownika (np. zleca pracê wewn¹trz zbiornikbez odpowiedniego zabezpieczenia). Zgodnie z §2, przestêpstwo jest nieumylne, gdy w³aciciel zak³adu rzemielniczego przekracza przepisy niewiadomie (np. dopuszcza maszynê do o

bs³ugi przez pracownika na podstawie certyfikatu, bez dodatkowego sprawdzenia jejstanu technicznego).Oprócz odpowiedzialnoci karnej, w³aciciel zak³adu rzemielniczego podlega przepisom ainistracyjnym mo¿e byæ" karany przez upowa¿-60nione organy mandatami i odpowiadaæ przed kolegiami do spraw wykroczeñ.Do odpowiedzialnoci karno-administracyjnej za nieprzestrzeganie przepisów lub zasadbezpieczeñstwa i higieny pracy, mo¿e byæ poci¹gniêty w³aciciel lub kieruj¹cy zak³adem rzym, zgodnie z art. 283 ujednoliconego Kodeksu pracy z 1996 r. Do zaistnienia wykroczenia przewidzianego w wy¿ej podanym artykule wystarczy samo naruszenie przepisów, bez wzglêdu na skutki ich naruszenia. W ramach odpowiedzialnoci mo¿e byæ stosowana grzywna.

Karze grzywny podlega równie¿ w³aciciel zak³adu, który uruchamia warsztat bez powiadomieninspektora pracy Pañstwowej Inspekcji Pracy, w terminie 14 dni zaniecha zawiadomienia odpowiednich organów o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej, przedstawianiezgodne z prawem informacje o wypadkach, nie wykonuje poleceñ nakazów inspektorów Pañstwowej Inspekcji Pracy lub utrudnia oraz uniemo¿liwia kontrolê zak³adu rzemielniczego.Karze grzywny podlega równie¿ osoba, która wyposa¿a stanowiska pracy w maszyny i inne urz¹dzenia techniczne, które nie uzyska³y wymaganego certyfikatu na znak bezpieczeñstwa (Art. 283 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z J996 k),Warto przypomnieæ, ¿e do zadañ pañstwowych inspektorów pracy nale¿¹ m.in.: kontrola przestrzegania przez zak³ady pracy przepisów, dotycz¹cych higieny pracy; wydawanie decyzji o usuwaniu stwierdzonych uchybieñ; ustalanie obowi¹zku badañ lekarskich pracowników; wydawanie zarz¹dzeñ o unieruchomieniu zak³adu w ca³oci lub czêci, je¿eli niezw³oczne

hybieñ jest niemo¿liwe; ¿¹danie wyjanieñ i danych w zakresie objêtym kontrol¹, bezp³atne pobieranie próbek wyrobów maj¹cych wp³yw na zdrowie cz³owieka, nak³adanie grzywny.§Osobom utrudniaj¹cym lub uniemo¿liwiaj¹cym dzia³alnoæ organom Pañstwowej Jnspekcji Pracy,ankcje ograniczenia wolnoci do 3 miesiêcy kary aresztu do 3 miesiêcy albo kary grzywny, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Pañstwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. Nr 12, poz. 49 z póniejszymi zmianami).611.3.9.2. Obowi¹zki pracodawcy wobec przyjmowanych pracownikówPracodawca mo¿e zatrudniaæ w swoim zak³adzie wy³¹cznie osoby, które odby³y wstêpne badania

skie i uzyska³y orzeczenie. Pracodawca powinien dopuszczaæ do pracy osoby maj¹ce odpowiednie kwalifikacje zawodowe (lub potrzebne umiejêtnoci), jak równie¿ poddawaæ ich szkoleniu wstêpnemu z zakresu bhp (por. Art. 237 ujednoliconego tetitu Kodeksu pracy z 1996 r,).Szkolenie pracowników i uczniów w toku pracy produkcyjnej i us³ugowej nazywa siê instrukta¿em. Zgodnie z przepisami instrukta¿ mo¿e byæ: wstêpny z zakresu bhp przeprowadzany przez w³aciciela zak³adu rzemielniczego lub mia zmianowego z pracownikami przyjêtymi po raz pierwszy do pracy; przejciowy realizowany, gdy pracownik lub uczeñ przechodzi z jednego stanowiska pracy na drugie; dodatkowy je¿eli pracownik po wypadku lub awarii maszyny czy urz¹dzenia ponownie podejmuje pracê.Wszystkie instrukta¿e powinny obejmowaæ: zapoznanie pracowników z zak³adem lub stanowisk

iem pracy, zaznajomienie z regulaminem lub instrukcj¹ obs³ugi maszyny, wskazanie zagro¿eñ i niebezpieczeñstw, które mog¹. wyst¹piæ podczas pracy oraz dróg ewakuacyjnych, miejechowywania rodków ganiczych, telefonu i apteczki. Nale¿y równie¿ ustaliæ odzie¿ i obuwi



cze oraz rodki ochrony indywidualnej wymagane na stanowisku pracy wraz ze wskazaniem miejsca ich przechowywania.W toku instrukta¿u wstêpnego nale¿y równie¿ zapoznaæ pracownika z obs³ug¹ sprzêtu ganiczeaniem pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, usytuowaniem wy³¹czników awaryjnych i regulaminem pracy.Przeprowadzone instrukta¿e bhp powinny byæ odnotowane w karcie osobowej pracownika,gdzie powinny znaleæ siê potwierdzenia odbioru odzie¿y roboczej i rodków ochrony indywid

lnej.Szkolenia w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy odbywaj¹ siê w czasie pracy i na koszt pracodawcy (zgodnie z Art. 2373 §3 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996r.).62; 9.3, Badania lekarskie pracownikówPracownicy zak³adów rzemielniczych powinni byæ objêci badaniami ¦ jskinii. Rozró¿nia siêrodzaje badañ lekarskich:wstêpne-ved podjêciem pracyorzeczenie lekarskie nie zawieraj¹ce przeciwwskazañ do zatrudnienia na danym stanowisku

tpcr Art. 229 §1 ujednoliconego tekstu '-&*su pracy z 1996 r),okresowewszystkich pracownikóww terminach ustalonychprzez lekarzakontrolnepo chorobie trwaj¹cej ponad 30 dniorzeczenie lekarskie nie zawieraj¹ce przeciwwskazañ do zatrudnienia na danym stanowisku(por.Art. 229 §§2 i 4 u/s(#w<fajn9jjo fs*sfu Kodeksu pracy z 1996 r.)Na badania wstêpne i okresowe kieruje zak³ad rzemielniczy, do³¹czaj¹c do zg³oszenia inforo warunkach pracy na okrelonym stanowisku pracy.Na badania lekarskie kontrolne pracownicy s¹ zobowi¹zani siê zg³aszaæ do w³aciwego lekarz

ostatnim dniu czasowej nieobecnoci w pracy. Badania okresowe i kontrolne przeprowadza siê w miarê mo¿liwoci w godzinach pracy, na koszt pracodawcy.Badaniom wstêpnym podlegaj¹ równie¿ pracownicy m³odociani przenoszeni na inne stanowiska,na których wystêpuj¹ czynniki szkodliwe dla zdrowia.Pracodawca prowadzi karty kontrolne badañ lekarskich swoich pracowników i uczniów.Pracodawca nie mo¿e dopuciæ pracownika do pracy, je¿eli w terminie nie przed³o¿y zawiadca lekarskiego o braku przeciwwskazañ do zatrudnienia na okrelonym stanowisku.Obowi¹zek badañ lekarskich pracowników wynika z przepisów rozporz¹dzenia§ Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 10 grudnia 1974 r. w sprawie przeprowadzania badañ lekarskich pracowników (Dz.U. Nr 48 poz. 296, z 1988 r. Nr 18 poz, 127i z 1992 r. Nr 62 poz. 313 oraz Art, 229 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.).

631.3.9.4. Dokumentacja bezpieczeñstwa i higieny pracy w zak³adzie rzemielniczymW ka¿dym zak³adzie rzemielniczym jest niezbêdne prowadzenie odpowiedniej dokumentacji zzakresu bhp. Najkorzystniej jest zgromadziæ dokumenty i materia³y w teczkach i segregatorach. W dokumentacji bhp powinny siê znaleæ: aktualne ksi¹¿eczki zdrowia wszystkich zatrudnionych osób, ksi¹¿ka kontroli sanitarnej, ksi¹¿ka rejestru wypadków w zak³adzie, karty gwarancyjne maszyn i urz¹dzeñ wraz z instrukcjami obs³ugi i niezbêdnymi certyfikatami, kopie instrukcji obs³ugi i u¿ytkowania maszyn i urz¹dzeñ, wykorzystywanych w zak³adzieemielniczym, regulamin pracy w zak³adzie,

Kodeks pracy i wybrane przepisy bhp. Polskie Normy itp. zawiadczenia lekarskie dla wszystkich pracowników o braku przeciwwskazañ do zatrudnienia na okrelonych stanowiskach pracy,



wykaz stanowisk i prac w zak³adzie niedozwolonych dla kobiet i m³odocianych w okresie nauki zawodu, protoko³y pokontrolne z zakresu bhp wraz z odpisami pism informacyjnych o realizacji zaleceñ, karty wypadków, odpisy statystycznych kart wypadku (dla GUS), karty szkolenia bhp, z potwierdzeniami odbytych zajêæ przez ka¿dego pracownika (wzór ka

rty pracownika znajduje siê na stronie 65). certyfikaty sprzêtu bhp, wytwarzanych wyrobów (je¿eli przepisy tego wymagaj¹), potwierdzenia dopuszczenia maszyn i urz¹dzeñ do eksploatacji (je¿eli przepisy tego wymagaj¹) przez organy dozoru technicznego lub na podstawie dokumentów wewnêtrznych, dokumenty konserwacji sprzêtu ganiczego, protoko³y dopuszczenia obiektu do eksploatacji, opinie organów nadzoruj¹cych o stanie bhp, kopia planu ewakuacyjnego zak³adu, wykazy rodków ochrony indywidualnej, odzie¿y i obuwia roboczego z datami wydania i potwierdzeniem odbioru przez pracowników, inne dokumenty (np. kary wymierzone pracownikom, korespondencja).64

BHP KARTA PRACOWNIKApiecz¹tka zak³aduNazwisko ...............Imiê.........................UPRAWNIENIA ZAWODOWEDala urodzenia: ........................................ Wvks7tafcenie zaw,: ....................................Rodzaj uprawnieñ Data uzys. Numer ew.Tvtu³: ................................................ Stanowisko: uczeñ, pracownik, kierownikKsi¹¿eczka z Nr.: tirowi a Daty kolejnych wpisów

Przeszkolenie 1. Kodeks pt 1. Zagro¿eni 3. Ochrona r 4. Ochrona r 5. Pierwsza

wstêpne pracownika przy przyjêciu do pracy: acy i regulamin pracy a wypadkowe rzeciwpo¿arowa rzec i w pora ¿enio w u wmne w nag³ych wypadkach siê z ogólnymi przepisami bhp izobowi¹zujê sie do >rzcstrzcgania Wydane rodki ochrony indywidualnej HoJ Dala Podpis Data zwrotu Nr prot.

Zapozna³em ich cis³ego ]Jiiui szkoleniapodpis pracownikaszkolenie przeprowadzi³Szkolenie na stanowisku pracy:nazwa stanowiska data szkolenia

szkolenie przeprowadzi! Tematyka szkolenia: Zapozna³em siê z zasadami hhp:.......................... podpis pracownikaKa¿dy zak³ad rzemielniczy jest obowi¹zany prowadziæ ksi¹¿kê kontroli sanitarnej (w formietu z ponumerowanymi i oparafowanymi stronami). Ksi¹¿ka powinna byt! okazywana na ka¿de¿¹danie organów Pañstwowej Inspekcji Sanitarnej. Organ kontroluj¹cy dokonuje wpisu do ksiwraz z zaleceniami i uwagami oraz terminami ich wykonania, Pod wpisem w³aciciel lub osoba przez niego upowa¿niona jest obowi¹zana z³o¿yæ podpis.Je¿eli kontroluj¹cy stwierdzi naruszenie wymagañ higienicznych i zdrowotnych, mo¿e niezale¿nie od wpisu do ksi¹¿ki, sporz¹dziæ protokó³ kontroli.0 usuniêciu stwierdzonych naruszeñ w³aciciel jest obowi¹zany zawiadomiæ organ, który przeadzi³ kontrolê nie póniej ni¿ w ci¹gu 3 dni od daty wyznaczonego terminu.§ Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 4 listopada 1985 r. w sprawie ksi¹¿ki kontroli sanitarnej (Dz.U. Nr 56, poz. 289).

Wzór ksi¹¿ki kontroli sanitarnej znajduje siê na stronie 67. Je¿eli w zak³adzie rzemielnis¹ zatrudnione osoby, wykonuj¹ce zajêcia zarobkowe (w tym uczniowie), wymagaj¹ce warunkówzdrowia potwierdzonych odpowiednimi badaniami, kierownik jest obowi¹zany dostarcz



yæ ka¿demu pracownikowi ksi¹¿eczkê zdrowia. W³aciciel (kierownik) zak³adu jest zobowi¹zan: ustalania wykazów zajêæ1 imiennych wykazów pracowników zatrudnionych przy tych zajêciach, kierowaæ pracowników na badania oraz przechowywaæ i okazywaæ ksi¹¿eczki zdrowia organom kontrolnym, zachowuj¹cpoufnoæ wpisów do ksi¹¿eczek.§ Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 195R r. w sprawie warunków zdrowia wymaganych ze wzglêdów sankarno-epidemiologicznych od osób wykonuj¹cych niektóre zajêda

robkowe (Dz. U. Nr 56, poz. 275 i z 1971 r. Nr 9 poz. 96).Wzór ksi¹¿eczki znajduje siê na stronie 68.Nowy Kodeks pracy w rozdziale VI Art. 108 §1, §2 i §3 przewiduje odpowiedzialnoæ porz¹dkoracownika, m.in. za nieprzestrzeganie ustalonego porz¹dku, regulaminu pracy, przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpo¿arowych. Stosowane kary toupomnienie lub nagana. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpo¿arowych, pracodawca mo¿e równie¿ stosowaæ karê pza jedno przekroczenie nie wiêksz¹ ni¿ jednodniowe wynagrodzenie pracownika).66Za³¹cznik do rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 4 listopada 1985r. (poz. 289)(strona pierwsza)

KSI¥‾KA KONTROLI SANITARNEJ(nazwa i adres zak³adu pracy (statku)(nazwa i adres sprawuj¹cego bezporedni nadzór nad zak³adem)(nazwa i adres organu za³o¿ycielskiego)Strony parzyste (2, 4, 6, 8 itd.)Data i godzina kontroli Nazwisko i stanowisko s³u¿bowe osoby kontroluj¹cej Stwierdzone naruszenie wymagañ higienicznych i zdrowotnych lub numer i data protoko³u kontroli

Strony nieparzyste (3, 5, 7 itd.)Wydane zalecenia, uwagi, wnioski oraz terminy ich wykonania. Informacja o sporz¹dzeniu protoko³u Podpisy Wyniki kontroli wykonania zalecenia (wniosku), uwzglêdniê nia opinii, data i podpis osoby kontroluj¹cej

osoby kontroluj¹cej kierownika67Za³¹cznik do rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia 7. dnia 29 sierpnia l'J58 r. ^poz. 275)

Miejsce pieczêci zak³adu ir:ii'\ PRACOWNICZA KSI¥‾ECZKA ZDROWIA dla celów sanitarno-epidemiologicznyeh (nazwisku i imiê ?riK:L>wnikaj (rok urodvem;j> Miejsce zamieszkania.................... Rodzaj wykonywanej pracy w zak³adzie Data rozpoczêcia pracy................... Uwaga: Pracownicz¹ ksi¹¿eczkê zdrowia prchowuje siê w zak³adzie pracy, klony obowi¹zany jest udosiepniæ j¹ organom kontroli sanitarnej.Data badania lekarskiego Data badania na nosicielstwo zarazków schorzeñ jelitowych Zak³ad leczniczy, w którym dokonano badania, oraz numer karty badaniaBadany pr/ydatny do pracy (lak, nie), a je¿eli nieprzydatny to na sta³e lub na jaki

okres czasu Data nastêpnego badania Podpis lekarza Uwagi i adnotacje organukoni roi i sanitarnej1 2 3 4 5 6 7

681.3.10. Postêpowanie powypadkowePracownik, który uleg³ wypadkowi, je¿eli jego stan zdrowia na to pozwala, jest obowi¹zany zawiadomiæ niezw³ocznie pracodawcê. Ka¿dy pracownik, kiór> zauwa¿y³ wypadek powinien natiast udzieliæ pomocy poszkodowanemu i zawiadomiæ w³aciciela zak³adu. W³aciciel albo osobdzorujaca pracê s¹ obowi¹zani udzieliæ poszkodowanemu pierwszej pomocy, zawiadomiæ lekarza, zabezpieczyæ miejsce wypadku, zbadaæ okolicznoci i przyczyny wypadku, zastosowaæ odpowiednie rodki zapobiegaj¹ce podobnym wypadkom oraz sporz¹dziæ w³aciw¹ dokumentacjê wypadt. 234 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.).

Zarz¹dzenie Nr 39 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 maja 1993 ; w sprawie ustalenia wzoru protoko³u powypadkowego (Dz.Urz. MPiPS Nr 3, poz. 6) ustali³o wzórtakiego protoko³u (patrz str. 70).



W sk³ad obligatoryjnej dokumentacji powypadkowej wchodzi równie¿ ^Statystyczna karta wypadku", której wzór zosta³ ustalony w Zarz¹dzeniu Nr 69 Prezesa G³ównego Urzêdu Statystyco z dnia 24 padziernika 1989 r. {znak: PD-4-20-26) w sprawie ustalenia wzoru statystycznej karty w ypadku przy pracy i trybu jej przekazywania. Statystyczn¹ kartê wypadku sporz¹dza pracodawca w terminie do 5 dni od daty sporz¹dzenia protoko³u powypadkowego (pierwsz¹ czêæ), a po up³ywie 6 miesiêcy dane uzupe³niaj¹ce. Kartê wypadku przy pazuje siê do wojewódzkiego urzêdu statystycznego, w którego rejonie mieci siê zak³ad rzem

czy. Wzór karty znajduje siê na stronie 72/73.Zak³ad rzemielniczy jest obowi¹zany prowadziæ rejestr wypadków tzgodnie z Art. 234 §3 ujeoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.) w postaci ksi¹¿ki z danymi: imiê i nazwiskopracownika (który uleg³ wypadkowi), data wypadku, skutki wypadku, data sporz¹dzenia protoko³u powypadkowego, jak równie¿ inne okolicznoci wypadku. Okolicznoci i przyczyny wypadku, któremu uleg³ pracownik na terenie innego zak³adu, ustala macierzysty zak³ad rzemielniczy, l udzia³em przedstawiciela zak³adu, na którego terenie pracownik uleg³ wypadkowi. Protokó³ powypadkowy, po zatwierdzeniu przez pracodawcê, powinien byæ dostarczony poszkodowanemu. Protoko³y powypadkowe wypadków miertelnych, ciê¿kich i zbiorowych nale¿y dorêiezw³ocznie w³aciwemu organowi Pañstwowej Inspekcji Pracy, a o wypadku zawiadomiæ niezw³onie prokuraturê rejonow¹ i w³aciwego inspektora pracy.69

Zahii:zmk do zarz¹dzania nr 3lJ Ministra Pracy i Polilyki Socjalnej z dnia 31 maja1993 c.Protokó³ Nr........199. ..r.1. Zespó³ w sk³adzie:a) ........................................................................(imiê i nazwisko) (funkcja)b)........................................................................(imiê i nazwisko; (funkcji)dokona³ w dniach ...........199.....r. ustaleñ dotycz¹cych okolicznoci i przyczynw wypadku, jakiemu w dniu .......... 199..... r, o godz......

uleg³(a)

Pan(i)....................................... syn(córka) ....................urodzony(a) ..........w...................................................(data) (miejsceurodzenia)zatrudniony (a).........................na stanowisku........................(wydzia³, d/.iat)2. Wypadek zg³osi³(a) Pan(i)........................... w dniu .....199.....r.3. Rodzaj wypadku: indywidualny/zbiorowy, miertelny, ciê¿ki, powoduj¹cy czasow¹ niezdolnoæ do pracy. *'4. Ustalono nastêpuj¹ce okolicznoci i przyczyny wypadku:5. Stwierdza siê, ¿e powy¿szy wypadek: jest wypadkiem przy pracy, jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy, nie j

est wypadkiem przy pracy, nie jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy. *' jest wypadkiem przy wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, nie jest wypadkiem przy wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, **Jco uzasadnia siê nastêpuj¹co:6. W zwi¹zku z wypadkiem ustalono nieprzestrzeganie przez zak³ad pracy nastêpuj¹cych przepisów lub zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy albo innych przepisów dotycz¹cych ochrony ¿ycia i zdrowia: ***'7. Stwierdza siê, ¿e wy³¹czn¹ przyczyn¹ wypadku by³o udowodnione przez zak³ad pracy naruszrzez poszkodowanego pracownika przepisów dotycz¹cych ochrony ¿ycia i zdrowia, spowodowne przez niego umylnie lub wskutek ra¿¹cego niedbalstwa (podaæ dowody): ***'70I. Stwierdza siê, ¿e pracownik bêd¹c w stanie nietrzewoci przyczyni³ siê w znacznym siopo wypadku (podaæ zawartoæ alkoholu we krwi albo inne nie bud7.¹ce w¹tpliwoci dowody):

. Profilaktyczne wnioski i zastosowane rodki:Pos/kodowaneyo (cz³onka rodziny) zapoznano z niniejszym protoko³em oraz pouczono o prawie zg³oszenia do protoko³u uwag i zastrze¿eñ (zg³oszone uwagi i zastrze¿enia nale¿y za³



rotoko³u)umie i nazwisku pracownika lub cz³onka rodziny}

(podpis ³Podpisy cz³onków zespo³u uczestnicz¹cych w ustalaniu okolicznoci i przyczyn wypadku: a)...............

b) ...............Protokó³ sporz¹dzono w dniu .....199.....r.

Przeszkody lub trudnoci, które uniemo¿liwi³y sporz¹dzenie protoko³u w przepisowym termini14. Wykaz za³¹czników:Zatwierdzam niniejszy protokó³:(podpis i pieczêæ pracodawcy-kierownika zak³adu pracy. 199.i Potwierdzenie odbioru protoko³u przez pracownika (cz³onka rodziny^:W dniu .....199.....r. ....................

...............(imiê i nazwisko) (podpis!POUCZENIE¦ i Przed zatwierdzeñ i ein protoko³u zespól powypadkowy jesl obowi¹zany zapoznaæ z Trecioko³u poszkodowanego pracownika, a w razie wypadku miertelnego, uprawnionego cz³onka

rodziny pracownika, który ma prawo zg³oszenia uwag i zastrze¿eñ do ustaleñ zawanych w protokole.I) Poszkodowany pracownik, a w razie wypadku miertelnego, uprawniony cz³onek rodziny pracownika, mo¿e wyst¹piæz pozwem do fladu rejonowego s¹du pracy w .....o zmianê treci protoko³u powypadkowego.Z pozwem o zmianctreci protoko³u powypadkowego mo¿e równie¿ w interesie poszkodowanego pracownika wyst¹piæanizacja zwi¹zkowa dzia³aj¹ca w zak³adzie pracy zatrudniajacym poszkodowanego pracownika.] ¦ Roszczenia ze stosunku pracy Sil wolne od op³at s¹dowych.£' Niepotrzebne skreliæ. **' dolczy wypadków, którym ulegaj¹ OHoby objele pizepiriarmi uawy z dnia L9.12.L975 r.0 uhezpieczeniu spo³ecznym osrfh wykonuj¹cych pracê na rzecz jednostek gospodarki uspo³e

cznionej na podsiawie Limow:y ij-encyjnej lub umowy zlecenia (Dz.U. z 1983 r. Nr31, poz. 146 z pón.zm.l' '' przez pr/epiiy dotycz¹ce ochrony ¿ycia1 zdrowia rozumie sie przepisy dotycz¹ce bezpieczeñstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo¿arowej, przepiliy ruchu drogowego i inne przepisy reguluj¹ce sprawy bezpieczeñstwa w zak³adzie pracy.71Za³¹cznik do ear24dzenia nr 69 Prezesa CJUS 7 dnia 24 puid&kTLiikjPieczêæ £uk³udu pruty STATYSTYCZNA KARTA WYPADKU ' pr/y pracy * Z^T~ Nr statystyczny zakbdu pracy

- traktowanego na równi /. wypadkiem przy pracy * yyyg" Kolejnynr karty w zak³adzie .------------- pracy od pocz¹tki] roku(im tê 1 aazwi&ko poszkodowanego ej), imiê ojca)

UwaRa. Ddpowiadujin- na pyluntj 01, 05, ll+ 31 nalejy Aiikrelif wspóln¹, obwódka, kod oraz odpowiadaj¹c¹ nui odpowied s³owny npE - kohfej. Odpowiadaj¹c na pytania: 02, 04. 06,07, 08, 10, [2, J3, 19. 20H 32 nalepy wpisaæ w kolumnie kod lub liczba" odpowiednialiczbê. Odpowiadaj¹c na pytania: 03. 0uX L4H l^i. I*. 17. JK uatey pus³ugnj¹c sle w³aklasyfikacjami - wjiiwiC w kolumnie kod Jub [iciba" odpowiedni kt>d lub kody, aw kyluninit s³ownie* ckrclcnic d 2 opisem zawartym w klasyfikacji lub w³asne nkr^Alenic danegt> Fakiu.Lp. Pytania Odpowiedzi

ki³d lub liczba Kownie1 Pleæ 1 2 kobietn02 Rok urodzenia ;: r= - -i::;;.'03 Zawód wykonywanyIM Sta¿ nu zajmowanym sianowiaku prjcy w zak³adzie {w latach)

.-- -'--- z::'-~OS Przeszkolenie / æjkrcsu bhp (nale¿y zakreliæ wszystkie rodzaje odbytych pr/eszkolefi) ii 1 2 .1 4 brak przeszkolenia przes



zkolenie wstêpne ugólne instrukta¿ hq stanuwisku pracyh pray kióryiTi zdarzy³ siê wypadek/cH/kolenie pod^tuwuwe pr/es/ktileciit^ crkresowe06 Daty wypadklr; n>k miesi¹c (cytrami arabski ni i) dziert

07 GtMJzini] wyptidkii (023)OS Przepracowane godziny od putljêcia pracy di> wypadku(W Miejsce pt³wsiiinia wypadku

10 Liczba osóh pos/kudt>wanych11 Skutki wypadku' (znane w momencie wypulniania karty)1 2 \ ffmierc osoby poszkodowanej L-iê^klt LLS/kl)d/Llit (JILlIhI l¿ejyze us^Jtodienic cia³a12 Liczba dni nieid^lnoî do pracy (Zflanu w moimtficit wype³nianiu karty} wed³ug druku [--4 -=srtZUPE£NIW¥CA3

STATYSTYCZNA KARTA WYPADKU1 - przy pracy i)tyj# Sr siatyirtyczny îtkiddu pracy

- traktowanego na równi /. wypadkiem piv.y pracj K I ijyty Kolejnynr karty w zuktudzie -------------. pracy od jxio/mku roku. i mig ojca)

(irni^ i nazwisko puszkodtiiæ.1 Objanieniu do wype³nianiu statystycznej karty wypadku £amieiztûne sq w Dz. Un. Nr 30 po?. 692 Pierw^/y Mtiyrtê czêci u/u pel u i ujêtej nalt^y w ypcbiiæ jednoczenie / Wn.t\n wypau. Druga stronê wype³niæ w s^ce miesiêcy po £aJstnienJu wypadku.

Polania 0 dpow ie dz ikod lub liczba

s³ownieNumer statystyczny choroby wed³ug druku 1.-4

i4 Umiejscowienie najwa¿niejszych zmian powypadkowychi

ii

J,ikie prace (czynnoci) wykonywaj poszkodowany ¦a lhw-iEi wvpadkuWydarzenie powoduj¹ce wypadek

iPrzyczyny wypadku (nale¿y poriJic wszystkie przyczyny)

Czynniki niebezpieczne, szkodliwe lub uci¹¿liwe, które spowodowa³y wypadek ora?.materialne ród³a £ych czynników Itzynnikyzród³n)

1 i I¦ Siniry czasu pracy innych osób tw roboczoeod/.irujch}

Szacunkowe utraty lruicriEiliir spowodowane wypadkiem w imlri ¦/.] (be/. .strat fewi¹za-nych ze suitami czasu pracy):Do wykorzystania wed³ug potrzeb bran¿owych

Rod7aj umowy, n^j podstawie której poszkodowany ^wi^dczy³ pracekL>J

wype³niaj¹cej i numer telefonus kierowniku zak³adu pracy

(miejscowoæ i duLii}CZÊSC UZUPE£NIAJ¥CA (dokoñczenie t k/.ei:/vwi>vte skutki wypjifik³jSkutki wypadku



mie-reæ osoby poszkodowanejciê¿kie uszkodzenie cia³a l¿ejsze uszkodzenie ciafaLiczba dni niezdolnoci do pracy osoby wype³niaj¹cej i numer tclcJonuP[>dpis kierownika zak³adu praty(miejscowoæ i dñ[a)KARTA WYPADKU W DRODZE DO PRACY LUB Z PRACY

1. Nazwa i adres zak³adu pracy................................................2. Imiê i nazwisko pracownika poszkodowanego w wypadku........................dala i miejsce urodzenia...................................................stan cywilny..............zawód wykonywany.............................adres...................................................................3. Data wypadku ..............godzina......................................4. W dniu wypadku poszkodowany(a):1) mia³ rozpocz¹æ pracê o godz..............................................2) zakoñczy³ pracê o godz..................................................5. Wypadek zdarzy³ siê: *'1) w drodze z domu do pracy,2) w drodze z pracy do domu,

3) w drodze do miejsca lub z miejsca:a) innego zatrudnienia,b) zwyk³ego wykonywania funkcji lub zadañ politycznych, zawodowych lub spo³ecznych,c) zwyk³ego spo¿ywania posi³ków,d) odbywania nauki lub studiów dla pracuj¹cych na podstawie skierowania zak³adu pracy.6. Szczegó³owy opis okolicznoci i przyczyn wypadku.............................74Rodzaj obra¿eñ doznanych przez poszkodowanego wskutek wypadku« Wypadek spowodowa³ u poszkodowanego: mieræ tak/nie niezdolnoæ do pracy od ...............do............................. nr statystyczny choroby ...............

$ wiadkowie1. Ob.....................zam.........................................2. Ob.....................zam.........................................3. Ob.....................zam.........................................10. Czy w sprawie wypadku prowadzone jest/byto dochodzenie przez organ prokuratury tak/nie11. Wypadek nie jest wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy Wypadek nast¹pi³ z powodu umylnego lub wynikaj¹cego z ra¿¹cego niedbalstwa naruszeniapisów o ochronie ¿ycia lub zdrowia. Do wypadku przyczyni! sie w sposób istotny sam prcownik bêd¹c w stanie nietrzewoci.;2. Miejscowoæ i data sporz¹dzenia karty wypadku.

[3. Do egzemplarza karty wypadku przeznaczonego dla organu rentowego za³¹cza sie nastêpuj¹ce dokumenty:...................................................data i podpis osoby [>tr7.yinujêtej kanc wypadkupodpis i piecz¹tka s³u¿bowa pracownika sporz¹dzaj¹cego kartê wypadku75W razie prowadzenia prac w miejscu, do którego maj¹ dostêp osoby nie bior¹ce udzia³u w procesie pracy, pracodawca jest zobowi¹zany zastosowaæ rodki niezbêdne do zapewnienia ochrony ¿ycia i zdrowia tym osobom (Art. 304 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). W przypadku prowadzenia prac w jednym miejscu przez ró¿nych pracodawców, maj¹ oniobowi¹zek: wspó³pracowaæ ze sob¹, wyznaczyæ koordynatora sprawuj¹cego nadzór nad wszystkicownikami, ustaliæ zasady wspó³dzia³ania uwzglêdniaj¹ce sposoby postêpowania w przypadku wenia zagro¿eñ dla zdrowia lub ¿ycia pracowników (por. Art. 208 §1 i 2 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.).

§ Uchwa³a nr 14 Rady Ministrów z dnia 18 lutego J(J92 r. w sprawie s³u¿by bezpieczeñstwahigieny pracy (M.P. Kr 7, poz. 48)



Rozporz¹dzenie Rady Ministrów 7 dnia 21 kwietnia 1992 r. w sprawie ustalania okolicznoci i przyczyn wypadków pr/y pracy (Dz.U. Nr 37, poz. 160).W³aciciel zak³adu rzemielniczego, zgodnie z art. 207 Kodeksu pracy, jest zobowi¹zany zapewniæ wykonanie zarz¹dzeñ i zaleceñ wydawanych przez organa nadzoru nad warunkami pracy.W celu usprawnienia realizacji obowi¹zków z zakresu bhp, pracodawca powinien zatrudniæ pracownika, posiadaj¹cego odpowiednie kwalifikacje w tej dziedzinie. Je¿eli zaktaci zatrudnia do 10 pracowników, sprawy bhp mo¿na powierzyæ jednemu z pracowników. Je¿eli za

k³ad zatrudnia do 15 osób. nale¿y utworzyæ s³u¿bê bhp, najczêciej na czêci etatu.Inspektor bhp w cechu zajmuje siê przegl¹dami stanu bhp w zak³adach rzemielniczych, doradztwem, dochodzeniami powypadkowymi, kursami bhp zarówno d³a rzemielników zrzeszonychw cechu, jak i dla pozosta³ych (je¿eli zainteresowani wyra¿¹ chêæ pomocy merytorycznej). Ipektor bhp w Izbie Rzemielniczej utrzymuje bie¿¹cy kontakt z inspektorami bhp w cechach, zapewnia wymianê dowiadczeñ miêdzy cechami, jak równie¿ uczestniczy wspólnie z inspekm cechu w dochodzeniach powypadkowych (przy wypadkach ciê¿kich i zbiorowych) oraz zapewnia kontakt ze Zwi¹zkiem Rzemios³a Polskiego.Szkolenie bhp prowadz¹ cechy, Zak³ady Doskonalenia Zawodowego, Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej i inne stowarzyszenia.Szczegó³owe wymagania w zakresie kwalifikacji do organizacji i zadañ s³u¿by bhp w zak³adacpracy okrelono w Uchwale Nr 14 Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1992 roku w sprawie

s³u¿by bezpieczeñstwa i higieny pracy (M.P. Nr 7, poz. 48).76IW myl obowi¹zuj¹cych przepisów w³aciciel jest zobowi¹zany do porz¹dzenia karty ww drodze do pracy lub z pracy. Wzór karty1 pzedslawiono na stronach 74/75.Za drogê uwa¿a siê trasê z domu do zak³adu pracy i z powrotem. Za drogê óo pracy uwa¿a siêgê do: innego miejsca zatrudnienia, zwyk³ego miejsca spo¿ywania posi³ków, miejsca nauki lub studiów. równie¿ do domu nie bêd¹c¹ najkrótsz¹, ale najdogodniejsz¹ ze wzglêdów komunikaKartê wypadku sporz¹dza siê na podstawie owiadczenia pracownika co do czasu, miejsca iokolicznoci wypadku oraz protoko³u policji, s³u¿by zdrowia itp.W przypadku zatrudniania m³odocianych na podstawie umowy o przygotowanie zawodoweu pracodawców bêd¹cych rzemielnikami, stosuje siê przepisy Art. 190205 ujednoliconego tetu Kodeksu pracy z 1996 r., chyba ¿e Minister Pracy i Polityki Socjalnej, w drodze

rozporz¹dzenia. okreli odrêbny sposób prowadzenia przygotowania zawodowego w rzemiole (por. Art. 206 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Pracodawca, w tymprzypadku w³aciciel zak³adu rzemielniczego, jest obowi¹zany znaæ przepisy o ochronie pra, w tym przepisy i zasady bezpieczeñstwa i higieny pracy, w zakresie niezbêdnym do wykonywania d¹¿¹cych na nim obowi¹zków.§Zarz¹dzenie Nr S Prezesa ZUS (znak Rn-002-1/76) z dnia 9 marca 1976 r., wprowadzaj¹ce instrukcje w sprawie zasad postêpowania w zakresie sporz¹dzania karty powypadkowejw drodze do pracy lub z pracy.1.3.11. Certyfikacja wyrobów i us³ugZak³ady rzemielnicze produkuj¹ce niektóre wyroby i wykonuj¹ce us³ugiw tym zakresie s¹ zobowi¹zane do uzyskania certyfikatów i znaków

bezpieczeñstwa.W trosce o bezpieczeñstwo u¿ytkowników maszyn w ostatnich latach naproducentów i importerów na³o¿ono nowe obowi¹zki: obowi¹zek zg³aszania do certyfikacji wyrobów krajowych i importowanych, w tym maszyn mog¹cych stwarzaæ zagro¿enie oraz maszyn, które shi¿¹ ratowaniu ¿ycia, zdrowia i ochronie ska (certyfikat na znak jakoci);77obowi¹zek zg³aszania do certyfikacji us³ug, mog¹cych stwarzaæ zagro¿enia oraz us³ug, któreaniu ¿ycia, zdrowia i rodowiska (certyfikat systemu jakoci)Ocena maszyn i urz¹dzeñ technicznych pod wzglêdem bhp (dotyczy producentów)Ocena wyrobów krajowych i zagranicznych oraz us³ug stwarzaj¹cych zagro¿enieatesty oraz wiadectwa dopuszczenia do produkcji zgodnie z Polskimi Normamicertyfikaty i znaki bezpieczeñstwa zastrze¿one przez Polskie Centrum Badañ i Certyfika

cjiPodstawê prawn¹ do zg³aszania wniosków o certyfikacjê stanowi¹ przepisy ustawy z dnia 3 kwtnia 1993 roku o badaniach i certyfikacji (Dz.U. Nr 55, poz.



§250 i z 1994 r. Nr 27, poz. 96). Podstawê prawny do oceny wyrobów i us³ug stanowi¹ Polskie Normy, wprowadzone do obowi¹zkowego stosowania rozporz¹dzeniami w³aciwych ministerstw, wydawanych w trybie ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz.U. Nr55, po¿. 251).Wykazy wyrobów podlegaj¹cych certyfikacji na znak bezpieczeñstwa i oznaczeniu tym znakiem ustala Dyrektor Polskiego Centrum Badañ i Certyfikacji w porozumieniu z w³aciwymiorganami administracji pañstwowej. Wykazy te bêd¹ publikowane w Monitorze Polskim. Pi

erwszy wykaz wyrobów objêtych certyfikacj¹ zosta³ opublikowany w Monitorze Polskim Nr 39, poz. 335 z 1994 r.W celu uzyskania certyfikatu na znak bezpieczeñstwa producent lub importer powinien z³o¿yæ w odpowiedniej jednostce certyfikuj¹cej wniosek, wype³niony kwestionariusz, wyniki badañ laboratoryjnych oraz dokumentacjê umo¿liwiaj¹c¹ identyfikacjê wyrobu. Wykaz jednosk certyfikuj¹cych mo¿na znaleæ w prasie fachowej. Certyfikat i znak ,3" nie s¹ wymagane dla wyrobów, które wesz³y do obrotu przed 1 maja 1995 r.. jak równie¿ dla wyrobów zg³oszonyo certyfikacji (w okresie przejciowym).§" Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach certyfikacji (Dz.U. Nr 55, poz. 250 i z 1994 r. Nr 27, poz. 96) Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Poiityki Socjalnej z dnia 8 lutego 1994 r. w spraw

ie wprowadzenia obowi¹zku stosowania niektórych Polskich Norm i norm bran¿owych, dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 37, poz. 138).Producent maszyny lub urz¹dzenia technicznego, przed ich dopuszczeniem do produkcji, jest zobowi¹zany poddaæ wytwór (prototyp lub egzemplarz78seni próbnej) ocenie pod wzglêdem spe³niania wymagañ bhp z za³o¿eniami £onstrukcyjnymi, nastawie przepisów o bhp w³aciwych dla budowy i eksploatowanych maszyn. Maszyny i inneurz¹dzenia techniczne powinny r> æ tak konstruowane i budowane, aby zapewnia³y bezpieczne i higieniczne marunki pracy i uwzglêdnia³y zasady ergonomii (Art. 215 ujednoliconego ukstu Kodeksu pracy z 1996 r.).Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca maszyn, narzêdzi i innych urz¹dzeñtechnicznych, które nie podlegaj¹ obowi¹zkowi certyfikacji na znak bezpieczeñstwa i oznaczenia tym znakiem, jest obowi¹zany wydaæ deklaracjê zgodnoci tych wyrobów z normami wpro

wadzonymi do obowi¹zkowego stosowania oraz wymaganiami okrelonymi w³aciwymi przepisami. Równie¿ niedopuszczalne jest myposa¿enie stanowisk pracy w maszyny, narzêdzia i inne urz¹dzenia techniczne bez wymaganego certyfikatu, oznaczenia znakiem bezpieczeñstwa albo deklaracji (Art. 217 §1 i 2 oraz Art. 218 ujednoliconego :ekstu Kodeksu pracyz 1996 r.).§Podstawê prawn¹ stanowi¹ przepisy uchwa³y Nr 11B Rady Ministrów z dnia 15 sierpnia 1986 r.w sprawie obowi¹zkowej oceny maszyn i innych urz¹dzeñ technicznych pod wzglêdem bezpieczeñstwa i higieny pracy (M.P. Nr 26, poz. 180).1.4. Organizacja bezpiecznego i ergonomicznego zak³adu rzemielniczegoCzynniki wp³ywaj¹ce na warunki w rodowisku pracyPomieszczenia

OwietlenieWymagania ergonomicznepracy naturalnehigieniczno-sanitarne sztuczneprzestrzeñdrgania i wibracje (ha³as)Elementy budowlane Mikroklimat Wymagania ekologiczneokna temperaturaciany i stropy wentylacjadrzwipod³ogiochrona wody i powietrza ochrona otoczenia bliskiego ochrona otoczenia dalekiego79

1.4.1. Pomieszczenia pracy i higieniczno-sanitarneZaktad rzemielniczy jest obowi¹zany utrzymywaæ pomieszczenia pracy oraz higieniczno-sanitarne, budynki i inne obiekty budowlane oraz tereny z nimi zwi¹zane w stanie za



pewniaj¹cym bezpieczne i higieniczne warunki pracy (Art. 214 2 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z. 1996 r.). Zak³ad jest równie¿ zobowi¹zany zapewniæ bezpieczne warunkiprzebywania na jego terenie klientom i interesantom.Pomieszczeniami pracy s¹ pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników {w celu wykonywania produkcji albo czynnoci us³ugowych), je¿eli przebywanie w nich osób w ci¹gu dobytrwa d³u¿ej ni¿ 2 h. Je¿eli ³¹czny czas przebywania tego samego pracownika jest krótszy nw ci¹gu jednej zmiany, to pomieszczenia takiego nie uwa¿a siê za przeznaczone na poby

t pracownika.Pracodawca jest obowi¹zany zapewniæ pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników (Art. 214 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.).Wyklucza siê sytuowanie pomieszczeñ pracy w piwnicach, suterenach i na poddaszach. Praca w piwnicach mo¿e byæ wykonywana, je¿eli rodzaj produkcji tego wymaga. Wysokoæ pomieszczeñ pracy powinna byæ nie mniejsza ni¿: 3 m, je¿eli nie wystêpuj¹ w nich czynniki szkodliwe i uci¹¿liwe dla zdrowia; 3,3 m, je¿eJi wystêpuj¹ w nich czynniki szkodliwe i uci¹¿liwe dla zdrowia; 2,5 m, je¿eli s¹ przeznaczone na kantorki, dy¿urki itp.Na ka¿dego pracownika w pomieszczeniach pracy powinno przypadaæ co najmniej 6,6 m3 wolnej objêtoci pomieszczenia oraz co najmniej 2 nr wolnej powierzchni. W pokojach b

iurowych norma podstawowa na jednego pracownika wynosi 5 nr powierzchni.W zak³adzie rzemielniczym, obok pomieszczeñ pracy i biurowych, powinny znajdowaæ siê pomieszczenia higieniczno-sanitarne. Nale¿¹ do nich: szatnie, umywalnie, ubikacje, natryski oraz jadalnie.Szatnie s¹ przeznaczone do przechowywania odzie¿y wierzchniej, ochronnej i roboczej.Ka¿dy pracownik powinien mieæ w szatni zamykan¹ szafkê80jednokondygnacyjn¹ (o wymiarach 0.35 x 0,35 x 1,85 m) lub dwukon-dygnacyjn¹ (o wysokoci jednej kondygnacji nie mniejszej ni¿ 0,85 m). w szatni na jednego pracownika powinno przypadaæ co najmniej 0,65 nr pod³ogi (³¹cznie z powierzchni¹ zajêt¹ przez szafki i, przy zachowaniu szerokoci przejæ nie mniejszej ni¿ 1,5 m.L.~bikacje powinny byæ usytuowane w niewielkiej odleg³oci od miejsca pracy, z wejciemz pomieszczeñ o charakterze komunikacji ogólnej. Ubikacja powinna mieæ przedsionek, a

jej drzwi zewnêtrzne musz¹ byæ wyposa¿one w samoczynne zamkniêcia. Ubikacje powinny byæ skalizowane, sp³ukiwane bie¿¹ca, wod¹, nale¿ycie wentylowane i owietlone.Dla pracowników wykonuj¹cych prace, podczas których wystêpuje znaczne zabrudzenie cia³a, nale¿y instalowaæ natryski w iloci 1 sitko na 8 zatrudnionych pracowników. Kabiny natryskowe powinny byæ nie mniejsze ni¿ 1,0 x 1,0 m.Do spo¿ywania posi³ków przez pracowników mo¿na wydzieliæ specjalne pomieszczenie (jadalniêpowierzchni nie mniejszej ni¿ 8 nr.Elementy budynków i pomieszczeñ powinny byæ dostosowane do rodzaju produkcji, z zachowaniem wymagañ bhp i przepisów prawa, zapewniaj¹ce bezpieczne warunki pracy. Warunki jakim powinny odpowiadaæ elementy budynków i pomieszczeñ dotycz¹: okien, drzwi, cian, strop, pod³óg oraz ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji.W pomieszczeniach pracy powinny siê znajdowaæ w odpowiedniej liczbie okna, zapewniaj¹c

e owietlenie naturalne oraz nale¿yte przewietrzanie. Stosunek powierzchni okien dopowierzchni pod³ogi powinien wynosiæ minimalnie 1:8, maksymalnie 1:5. W pomieszczeniach zagro¿onych po¿arem, co trzecie okno powinno mieæ czêæ otwieraln¹, zawieszon¹ na zawidostêpn¹ z parapetu, o wymiarach co najmniej 0,75 x 0,6 m.Drzwi w ka¿dym pomieszczeniu powinny siê otwieraæ na zewn¹trz. Szerokoæ drzwi w pomieszcziach pracy nie mo¿e byæ mniejsza ni¿ 1.2 m, a wysokoæ nie mniejsza ni¿ 2,0 m. Miêdzy pozeniami nie powinno byæ progów.ciany i stropy powinny zapewniaæ szczeln¹ ochronê pracowników przed ch³odem, wiatrami, opami atmosferycznymi i intensywnym promieniowaniem s³onecznym. Powinny byæ równie¿ zabezpieczone przed czynnikami niszcz¹cymi, zwi¹zanymi z wykonywanymi pracami. Stropy nale¿y6 Bezpieczeñstwo i higiena pracy...

81obci¹¿aæ do wartoci dopuszczalnych. Obci¹¿enie stropów ponad ich wytrzyma³oæ jest zabron

Pod³ogi w pomieszczeniach pracy powinny byæ równe, bezpylne, s³abo przewodz¹ce ciep³o i nimog¹ byæ liskie. W pomieszczeniach, w których proces technologiczny mo¿e spowodowaæ zamocnie pod³o¿a, pod³oga powinna byæ wykonana z materia³u nienasi¹kliwego. z odpowiednim nachy



niem w kierunku kana³ów odp³ywowych. W pomieszczeniach o zagro¿eniu po¿arowym pod³ogi naleykonaæ z materia³ów niepalnych lub ognioodpornych.A\\\\rRys. 33, Zabezpieczenie otworów i wystêpów w pomieszczeniach pracyPrzy wyborze materia³u pod³ogowego nale¿y uwzglêdniaæ stan zanieczyszczenia pod³ogi w wyniprocesu technologicznego (brudna, czysta, sucha, zmydlona, mokra) i wynikaj¹cy zpowy¿szego wspó³czynnik tarcia. Wspó³czynnik tarcia zale¿y równie¿ od materia³u pod³ogoweg

a. z którego wykonane jest obuwie. Na przyk³ad czysta i sucha pod³oga z gumy nie pastowanej ma przy podeszwie skórzanej wspó³czynnik 0,91. a brudna i mokra 0,26, odpowiednio przy podeszwie gumowej 0.69 i 0,20.W pomieszczeniach pracy wszystkie otwory w pod³odze i wystêpy ponad poziom {o 1,0 m)winny byæ zabezpieczone porêczami, w sposób przedstawiony na rys. 33.§Wymagania dla pomieszczeñ higicniczno-sanitamych s¹ zawarte w: rozporz¹dzeniu MPiOZPOP oraz ZO z dnia 6 listopada 1946 r. (Dz.U, Nr 62, poz. 344), rozporz¹dzeniu Rady Ministrów z dnia 21 sierpnia 1959 r. (Dz.U. Nr53, poz. 316) rozporz¹dzeniu Ministra Administracji, Gospodarki i Ochrony rodowiska z dnia 3

lipca 1980 (Dz.U. Nr 17, poz. 62).Jednym z czynników wp³ywaj¹cych na higienê pracy jest w³aciwy dobór barw cian, sufitów izak³adach rzemielniczych. Na przyk³ad ciany pomieszczeñ spawalni powinny byæ malowane korami jaskrawymi inp. ¿ó³tym). Pomieszczenia sanitarne i higieniczne powinny mieæ ciany jasne, a lakiery powinny wykazywaæ walory bakteriobójcze. Pomieszczenia, w których na cianach mo¿e osiadaæ kurz i brud. powinny byæ malowane odpowiednimi pow³okami malarskimi.1.4.2. Mikroklimatrodowisko cieplne, w którym pracuje cz³owiek, jest okrelane jako mikroklimat. Czynnikami tego klimatu s¹: temperatura powietrza, wilgotnoæ i ruch powietrza oraz promieniowanie cieplne. Temperatura otoczenia powinna zapewniaæ wzglêdnie sta³¹ temperaturê cia³a. Ciek w czasie pracy wydziela ciep³o, utrzymuj¹c temperaturê cia³a w granicach 3637°C. Ilooddawanego przez pracownika przy ró¿nych pracach zale¿y od intensywnoci pracy. Natê¿enie^si³ku fizycznego podczas pracy mo¿e byæ okrelane w ró¿ny sposób (por. tab. 1).

Zgodnie z wymaganiami bhp optymalne temperatury w pomieszczeniach pracy nale¿y utrzymywaæ w zale¿noci od natê¿enia wysi³ku fizycznegoTabela 5. Temperatury w pomieszczeniach pracyNazwa pomieszczenia Temperatura [°C]Do pracy lekkiej 16Do pracy ciê¿kiej 12Spawalnie 10WarszUily precyzyjne 20Stolarnie 20Do obs³ugi samochodów 15Biurowe, higieniczne 18(PN-82/B-02402). Dla wybranych pomieszczeñ temperatury powinny wynosiæ od 10 do 20°C (

tab. 5).Na utratê ciep³a przez parowanie potu z powierzchni skóry ma wp³yw wilgotnoæ powietrza. Pcownik czuje siê dobrze, gdy odprowadzanie potu jest ca³kowite, a skóra jesl sucha. Skuteczne odprowadzanie ciep³a zapewnia ruch powietrza. Utrzymanie przep³ywu powietrzaw odpowiednich granicach, niezale¿nie od odprowadzania szkodliwych substancji z miejsca pracy, umo¿liwia utrzymanie sta³ej temperatury na stanowisku pracy.Wymianê powietrza zapewnia wentylacja naturalna lub wymuszona. Wentylacja naturalna polega na wymianie powietrza wskutek ró¿nic ciê¿aru powietrza zewnêtrznego (zimnego) i wewnêtrznego (ciep³ego) lub w nastêpstwie wiatru. W zak³adach rzemielniczych najczêciej sje siê wentylacjê zorganizowan¹ (zwan¹ aeracj¹), która polega na wymianie powietrza przezoty lub uchylone okna i wyloty (cienne kana³y wylotowe) lub wywietrzniki. W pomieszczeniach pracy, w których jest mo¿liwe wydzielanie siê du¿ych iloci spalin, substancji truj¹cych lub niebezpiecznych, nale¿y zainstalowaæ mechaniczn¹ instalacjê wentylacyjn¹. Went

acja mechaniczna polega na wymianie powietrza za pomoc¹ wentylatorów. Aparaty i urz¹dzenia wydzielaj¹ce pary, gazy i py³y, nale¿y zaopatrzyæ w odpowiedni¹ instalacjê odprowadzawyci¹gi miejscowe).



Wentylacja powinna zapewniæ wymianê 3090 mVh powietrza dla jednej osoby, w pomieszczeniach w których nie przewiduje siê wydzielania szkodliwych substancji. Wskanikiem intensywnoci wentylacji jest krotnoæ wymiany powietrza na godzinê, tj. stosunek iloci wiepowietrza dostarczonego do objêtoci tego pomieszczenia. Najczêciej wskanik ten wynosiod 1 do 3.W pomieszczeniach zagro¿onych wydzielaniem siê lub przenikaniem z zewn¹trz substancjiszkodliwej dla zdrowia, nale¿y stosowaæ dodatkowi! wentylacjê wyci¹gow¹ uruchamian¹ z wewn

i zewn¹trz pomieszczenia i zapewniaj¹c¹ wymianê powietrza dostosowan¹ do przeznaczenia, zgodnie z Polsk¹ Norm¹.W pomieszczeniach z paleniskami na paliwo sta³e, p³ynne lub z urz¹dzeniami gazowymi, pobieraj¹cymi powietrze do spalania z pomieszczenia i z grawitacyjnym odprowadzaniem spalin, stosowanie mechanicznej wentylacji wyci¹gowej jest zabronione.84Promieniowanie cieplne wystêpuje, gdy na stanowisku pracy znajd¹ siê I^zedmioty o ró¿nej temperaturze, emituj¹ce promieniowanie podczerwone inp. w odlewniach, przy piecachprzemys³owych, piekarniczych). W takich sytuacjach pracownicy powinni stosowaæ wymagane przez przepisy rodki i ochrony indywidualne.1.4.3. Wymagania ergonomiczne na stanowisku pracyErgonomia to nauka o przystosowaniu pracy i jej materialnych warunków do psychofiz

ycznych mo¿liwoci cz³owieka. W praktyce zawodowej jest dyscyplin¹ naukow¹ maj¹c¹ na celurzystanie wspó³czesnej techniki, psychologii pracy i medycyny dla zapewnienia optymalnej wydajnoci, przy mo¿liwie najmniejszym wysi³ku organizmu.W ergonomii wyró¿nia siê dwa kierunki: koncepcyjny projektowanie maszyn i urz¹dzeñ oraz ca³ych zespo³ów produkcyjnych przystanych do biologicznych i fizjologicznych mo¿liwoci cz³owieka; korekcyjny analiza ju¿ funkcjonuj¹cych stanowisk pracy pod k¹tem dostosowania ich domo¿liwoci cz³owieka oraz korygowanie warunków pracy.Stanowisko pracy jest elementem organizacyjnym procesu produkcyjnego lub us³ugowego, w którym cz³owiek lub grupa ludzi wykonuje okrelone zadania za pomoc¹ maszyn i narzêdzi odpowiednich do potrzeb produkcji, stosuj¹c okrelone metody pracy. Organizuj¹c stanowiska pracy iz ergonomicznego punktu widzenia) nale¿y uwzglêdniaæ: strukturê przestrzenn¹ stanowiska pracy, na któr¹ siê sk³ada przestrzeñ bêd¹ca w zasiêg

wnika i przestrzeñ, w obszarze której s¹ umieszczone urz¹dzenia i maszyny; wysokoæ p³aszczyzny pracy zwi¹zan¹ z przyjmowaniem pozycji przez pracownika; pozycjê przy pracy zwi¹zan¹ z dostosowaniem siedziska do pracuj¹cego cz³owieka; rozmieszczenie na stanowisku pracy narzêdzi, materia³ów, przyrz¹dów pomiarowych itp.; usytuowanie i dostêpnoæ urz¹dzeñ przekazuj¹cych informacje oraz elementów steruj¹cych.85Ka¿dy cz³owiek uczestnicz¹cy w procesie produkcyjnym lub us³ugowym charakteryzuje siê pewnymi cechami okrelaj¹cymi jego mo¿liwoci psychofizyczne. Produkowane narzêdzia, maszyny,wyposa¿enie meblowe, przyrz¹dy pomiarowe itp. uwzglêdniaj¹ wielkoci charakterystyczne dlaprzeciêtnego cz³owieka, którego wymiary cia³a, precyzja ruchów, sprawnoæ zmys³ów, si³a finne wielkoci s¹ ustalane na podstawie badañ. W praktyce miêdzy pracownikami wystêpuj¹ ró(np. w budowie cia³a kobiety i mê¿czyzny). Ponadto wymiary i kszta³t cia³a ulegaj¹ zmianom

wiekiem, a cechy psychofizyczne ludzi s¹ zró¿nicowane.Zadaniem organizatorów produkcji pal. i projektantów maszyn jest stworzenie mo¿liwoci dostosowania maszyny i stanowiska pracy do indywidualnych potrzeb ka¿dego pracownika. Przyk³adem takiego rozwi¹zania jest tak skonstruowane siedzisko kierowcy pojazdu(samochodu, ci¹gnika, dwigu itp.), ¿eby mo¿liwe by³o jego ustawienie we wszystkich p³aszcznach, wed³ug potrzeb i mo¿liwoci kierowcy. Innym przyk³adem mo¿e byæ regulacja ustawienizewnêtrznego lusterka wstecznego z wnêtrza samochodu. Z tych samych powodów nale¿y zapewniæ regulacjê wysokoci sto³ów lusarskich z imad³ami, umo¿liwiaj¹c¹ dostosowanie poziomuywidualnej wysokoci cz³owieka. Na stanowiskach pracy cz³owiek przyjmuje ró¿ne pozycje, wykonuj¹c ruchy robocze. Strefy pracy s¹ wyznaczone rozpiêtoci¹ koñczyn pracownika. Z tychglêdów strefa rozmieszczenia materia³ów j narzêdzi bêdzie dla ka¿dego pracownika inna. Zapktowane ergonomicznie stanowisko pracy powinno umo¿liwiaæ dostosowanie go do parametrów cz³owieka.

W zale¿noci od wysi³ku przy pracy stoj¹cej, nale¿y przewidzieæ regulacjê wysokoci pola pprzy znacznym wysi³ku sto³y powinny byæ ni¿sze). Przy pracy siedz¹cej niezbêdne jest zapewenie wolnej przestrzeni dla nóg, odpowiednich podpórek, regulowanych siedzisk, obrot



owych krzese³. Przedmiotem analizy ergonomicznej stanowiska jest równie¿ obci¹¿enie wynikaj¹ce z niew³aciwie dobranych i rozmieszczonych elementów informacyjnych (np. odczytywanie wielkoci elektrycznych na miernikach laboratoryjnych zamiast na przyrz¹dach tablicowych). Analiza powinna uwzglêdniaæ tak¿e uchwyty narzêdzi, dwignie, przyciski steruj¹citp, W wyniku analizy wskazane by³oby dokonanie zmian, umo¿liwiaj¹cych dostosowanie doindywidualnych mo¿liwoci i potrzeb pracowników.Zapewnienie operatorowi maszyny wygody, bezpieczeñstwa i niezawodnoci dzia³ania poleg

a na uwzglêdnieniu:86 statycznych wymiarów operatora; zakresu jego ruchów; jego pola widzenia; pozycji przyjmowanych przez niego w czasie pracy, konserwacji i napraw.Ka¿da maszyna musi zawieraæ dodatkowe elementy regulacyjne, aby zwiêkszyæ liczbê u¿ytkownii zmniejszyæ b³êdy operatora.W otoczeniu pracownika, na niektórych stanowiskach pracy, mog¹ wystêpowaæ drgania. ród³emañ mog¹. byæ: urz¹dzenia techniczne (np. wiruj¹ca maszyna, niewywa¿one ko³o samochodu);

" pojazd, którego drgania przenosz¹ siê na fotel kierowcy, a nastêpnie na cz³owieka i na peda³y; otoczenie bliskie i dalekie (np. przeje¿d¿aj¹ce obok zak³adu rzemielniczego ciê¿kie po.Drgania akustyczne, s³yszalne przez cz³owieka, s¹ odbierane jako ha³as. Ha³as w pomieszczeniach pracy wywo³uj¹ mechanizmy (np. obracaj¹ce siê przek³adnie, pracuj¹ce silniki, maszynwysokoobrotowe), przep³yw gazów i cieczy (np. przy szybkim ruchu powietrza, zawirowaniach) rezonans i wstrz¹sy (np. drgania konstrukcji, praca urz¹dzeñ udarowych). Wielkoæ ha³asu jest mierzona poziomem g³onoci w decybelach (dB). Poziom g³onoci do 35 dB jest dz³owieka obojêtny, 3565 dB znony. 6585 dB dokuczliwy, a powy¿ej 95 dB ¦ szkodliwy.przeciêtne, nie uwzglêdniaj¹ce kompensacji drgañ akustycznych z drganiami wibracyjnymi (o czêstotliwociach od 2,0 do 16 Hz) i ultradwiêków (o czêstotliwociach wiêkszych od 16). T³umienie ha³asów nale¿y w pierwszej kolejnoci do projektantów i konstruktorów maszyn

z¹dzeñ, ale znaczny wp³yw na efekty t³umienia maj¹ te¿ u¿ytkownicy.W³aciciele zak³adów rzemielniczych powinni zwracaæ uwagê przy organizacji stanowisk prac: izolacjê fundamentów maszyn przed wstrz¹sami, przeciwwstrz¹sow¹ izolacjê murów, usuwaniedmiernego ha³asu (np. przez usuwanie luzów, wymianê podk³adek, smarowanie), zmniejszenieodbijania siê dwiêków (np. przez ¿ebrowanie stropów), stosowanie przez pracowników odpowich oston, wydzielanie pomieszczeñ o zwiêkszonym ha³asie z hal produkcyjnych itp.871.4.4. OwietlenieNATURALNESZTUCZNE ogólne miejscowe

mieszaneOwietlenie naturalne zapewniaj¹ okna i wietliki w dachach. Pomieszczenia robocze powinny mieæ zapewnione równie¿ owietlenie sztuczne (w zdecydowanej wiêkszoci elektrycznemo¿liwiaj¹ce pracê po zmierzchu, jak te¿ dowietlenie w dzieñ (je¿eli dop³yw wiat³a naturt ograniczony ze wzglêdu na czynniki atmosferyczne). Sztuczne owietlenie mo¿e byæ: ogólne rozmieszczone pod sufitem; miejscowe (na stanowiskach pracy), s³u¿¹ce do owietlania powierzchni pracy; mieszane, czyli jednoczesne owietlenie ogólne i miejscowe.Owietlenie sztuczne powinno zapewniaæ odpowiednie natê¿enie owietlenia, mierzone w luksach.Natê¿enie owietlenia ogólnego dla ró¿nego rodzaju prac na p³aszczynie pracy (1 m nad podpowinno byæ mniejsze ni¿ 20 lx (tab.6) Je¿eli prace wymagaj¹ rozró¿niania bardzo ma³ych szwartoci natê¿enia owietlenia na p³aszczynie pracy powinny byæ wiêksze od przedstawionyc

beli. Natê¿enie owietlenia bêdzie zale¿eæ w takimTabela 6. Natê¿enie owietlenia przy ró¿nych rodzajach pracyRodzaj pracy Natê¿enie owietlenia [lx]



Nie wymagaj¹ca rozró¿niania szczegó³ów 20Wymagaj¹ca rozró¿niania grubszych szczegó³ów 50Wymagaj¹ca rozró¿niania ma³ych szczegó³ów 100Wymagaj¹ca bardzo dok³adnego rozró¿niania szczegó³ów 150-300Przede wszystkim wymagaj¹ca rozró¿niania szczegó³ów 500ffzypadku od kontrastu miêdzy szczegó³em a ttem, wielkoci szczegó³u ¦ równomiernoci owiwierzchni i bêdzie sum¹ wartoci owietlenia ogólnego i miejscowego. W skrajnych sytuacjac

h natê¿enie owietlenia na p³aszczynie pracy mo¿e wynosiæ nawet 1500 lx. Stosowanie wy³¹ctlenia sztucznego w pomieszczeniach pracy jest dopuszczalne, je¿eli: jest to niezbêdne ze wzglêdu na wymogi technologiczne; jest to uzasadnione wzglêdami u¿ytkowymi, po uzyskaniu zgody w³aciwego wojewódiego inspektora sanitarnego.Je¿eli w zak³adzie stosuje siê wy³¹cznie owietlenie sztuczne, nale¿y zapewniæ owietleniee (zapasowe), umo¿liwiaj¹ce ewakuacjê pracowników i pomieszczeñ pracy, gdy nast¹pi zanik niêcia w sieci elektrycznej.§Zarz¹dzenie Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 14 wrzenia 1987 r. wsprawie szczegó³owych zasad eksploatacji urz¹dzeñ owietlenia elektrycznego (M.P. Nr 29. poz. 230).

Nowo przyjmowanych pracowników, w tym uczniów i pracowników m³odocianych nale¿y zapoznaæ zarwami i znakami bezpieczeñstwa (rys. 34), u³atwiaj¹cymi orientacjê w rodowisku pracy, zgodnie z PN--92/N-01255 i PN-93/N-01256: barwa czerwona i kszta³t ko³a dla znaków zakazu: barwa ¿ó³ta i kszta³t trójk¹ta do ostrzegania przed niebezpieczeñstwem:barwa zielona i kszta³t kwadratu do informacji o miejscach bezpiecznych: barwa niebieska i kszta³t prostok¹ta lub ko³a do informacjiRys, 34. Barwy i z/iaki bezpieczeñstwa89Przy poszczególnych barwach przedstawiono przyk³adowe znaki, których zapis jest mo¿liwybezporednio do odczytania przez pracownika.§Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Pañstwowej Inspekcji Ochrony rodowiska (Dz.U. Nr

77, poz. 335).1.4.5. Wymagania ekologiczne w zak³adzie rzemielniczymEkologia jest jedn¹ z nauk ergologicznych, która bada wzajemne zale¿noci miêdzy organizmami a rodowiskiem, w wyniku czego proponuje s¹ rozwi¹zania chroni¹ce rodowisko przed zagro¿eniami. Zak³ady rzemielnicze musz¹ uwzglêdniaæ wymagania ekologiczne dotycz¹ce: ochrony czystoci powietrza (je¿eli np. w powietrzu usuwanym z pomieszczenia wystêpuj¹niedopuszczalne stê¿enia substancji szkodliwych, nale¿y zastosowaæ urz¹dzenia unieszkodliwiaj¹ce je przed wyemitowaniem do atmosfery); ochrony przed ha³asem i drganiami (instalacje i urz¹dzenia stanowi¹ce techniczne wyposa¿enie zak³adu nie mog¹ powodowaæ powstawania nadmiernych ha³asów i drgañ, przenoszonychtoczenia budynku); ochrony zasobów wodnych (instalacja kanalizacyjna budynku, do której s¹ odprowadzane c

ieki nie odpowiadaj¹ce warunkom ochrony ziemi i wód, musi byæ wyposa¿ona w urz¹dzenia s³u¿ich oczyszczania); ochrony otoczenia (w zak³adzie rzemielniczym nale¿y zbudowaæ odpowiednie zbiorniki na ró¿nego rodzaju odpady i mieci).Przedstawione za³o¿enia i ograniczenia w stosunku do stanowisk pracy nie wyczerpuj¹ wszystkich zagro¿eñ. Przy organizacji nowych procesów produkcyjnych nale¿y siêgn¹æ do odpowich przepisów, zapoznaæ siê z obowi¹zuj¹cymi normami i uzyskaæ aprobatê w³aciwych organówPrzepisy zawarte w ujednoliconym tekcie Kodeksu pracy z 1996 r. (Art. 215), nak³adaj¹ na konstruktorów i producentów obowi¹zek takiego konstruowania maszyn i urz¹dzeñ, aby uglêdnia³y zagro¿enia ekologiczne.90

1.5. rodki ochrony indywidualnej oraz odzie¿ i obuwie robocze

1.5.1. rodki ochrony indywidualnejZak³ad rzemielniczy jest obowi¹zany dostarczaæ bezp³atnie rodki ochrony indywidualnej (oie¿ ochronn¹, sprzêt ochronny i inne) pracownikom zatrudnionym przy pracach nara¿aj¹cych n



a uszkodzenie cia³a lub urazy mechaniczne, oparzenia, pora¿enie pr¹dem elektrycznym, jak równie¿ pracownikom pracuj¹cym w niskich temperaturach, wilgoci, ha³asie itp. Do rodkóochrony indywidualnej zalicza siê:Odzie¿ ochronna, tj.: p³aszcze, peleryny, kurtki, kombinezony, fartuchy przednie, bluzy, ubrania, spodnie, kamizelki, ochraniacze klatki piersiowej, ochraniacze brzucha i czêci tu³owia, kaptury, kapelusze, czapki, berety, sto¿ki, chustki, pokrowce naczapki i inne; odzie¿ ochronna przys³uguje pracownikom zatrudnionym w warunkach, w k

tórych s¹ nara¿eni na dzia³anie: p³ynnych czynników chemicznych, py³ów, czynników gor¹cychowania cieplnego, p³omieni, iskier, rozprysków stopionego metalu), szkodliwych dla zdrowia czynników biologicznych, wody i deszczu, niskich temperatur, czynników mechanicznych (odpryski metali, drewna i tworzyw sztucznych), promieniowania elektromagnetycznego (w tym mikrofali), promieniowania jonizuj¹cego (rentgenowskiego, j¹drowego), gromadz¹cych siê ³adunków elektrostatycznych lub na mo¿liwoci pora¿enia pr¹dem; bielbist¹ przydziela siê tylko wówczas, gdy stanowi ona konieczne uzupe³nienie odzie¿y ochronnej, w szczególnoci niepalnej, kwasoochronnej oraz chroni¹cej przed toksycznymi substancjami chemicznymi.rodki ochrony koñczyn dolnych, tj.: buty, saperki, pótsaperki, trzewiki, pó³buty, sanda³ytrepy, wk³adki, ochraniacze stopy, ochraniacze golenia, getry, ochraniacze kolana,ochraniacze uda i inne. Obuwie przys³uguje pracownikom zatrudnionym w warunkach n

ara¿enia nóg na: urazy mechaniczne powoduj¹ce skaleczenia nóg, przek³ucia stóp lub zgniecee palców, iskry i gor¹ce91rozpryski metali, wysok¹ i nisk¹ temperaturê, wodê, rodki chemiczne, gromadzenie siê ³adulektrostatycznych, pora¿enie pr¹dem elektrycznym oraz po" liniêcie siê,rodki ochrony koñczyn górnych, tj.: rêkawice jedno-, trzy-, czteroi piêciopalcowe, rêkawio skróconych palcach, rêkawice bezpalcowe, rêkawice biologiczne, ochraniacze palców, nadgarstka i d³oni, ochraniacze ³okcia, przedramienia, ramienia i inne. Rêkawice ochronne przys³uguj¹ pracownikom wykonuj¹cym prace w warunkach nara¿enia r¹k na: szkodliwe dzia³ae substancji chemicznych, czynniki gor¹ce (promieniowanie podczerwone, p³omieñ, iskry,rozpryski metali stopionych, kontakt z nagrzanymi przedmiotami), szkodliwe dzia³anie promieniowania jonizuj¹cego, szkodliwe dla zdrowia czynniki biologiczne, niskie temperatury, wodê, czynniki mechaniczne powoduj¹ce skaleczenia r¹k, przek³ucia, starci

e naskórka, pora¿enie pr¹dem. Rêkawice skórzane mog¹ byæ wydawane tylko do prac z iskramiieniem.rodki ochrony g³owy, tj.: he³my ochronne i he³my ochronne z dodatkowym wyposa¿eniem przeznaczone do ochrony g³owy przed urazami spowodowanymi uderzeniami i do amortyzacjienergii uderzenia.rodki ochrony oczu i twarzy, tj.: okulary, gogle, os³ony twarzy, tarcze i inne. Przys³uguj¹ one pracownikom wykonuj¹cym prace w warunkach nara¿enia twarzy i oczu na: odpryski metali, drewna i tworzyw sztucznych, py³y, ciecze szkodliwe, pary oraz gazy dra¿ni¹ce i rozpryski stopionych metali, promieniowanie laserowe, promieniowanie nadfioletowe, mikrofale, intensywne promieniowanie termotemperaturowe.rodki ochrony s³uchu, tj.: wk³adki, nauszniki, he³my przeciwha³asowe oraz inne, których ssowanie ma na celu ochronê cz³owieka przed utrat¹ s³uchu spowodowan¹ ha³asem.

rodki ochrony uk³adu oddechowego, tj.: pó³maski przeciw-I py³owe i filtruj¹co-poch³an, poch³aniacze ucieczkowe, filtropoch³aniacze, wk³ady regeneruj¹ce, filtry przeciwolejowe i inne. Stosowanie sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego umo¿-0liwia przebywanie i wykonywanie pracy w rodowisku nieprzydatnym do oddychania wskutek niedoboru tlenu lub wystêpowania szkodliwych zanieczyszczeñ.Sprzêt chroni¹cy przed upadkiem z wysokoci, tj.: uprzê¿e (szelki, kombinezony bezpieczeñsa), linki asekuracyjne (pionowe i poziome), urz¹dzenia samoblokuj¹ce (stacjonarne iprzesuwane). Sprzêt ten jest stosowany do ochrony przed upadkiem podczas wykonywania pracy; jest to kompletowany z uprzê¿y i linki bezpieczeñstwa oraz z amortyzatora, liny asekuracyjnej lub urz¹dzenia samoblokuj¹cego.rodki izoluj¹ce ca³y organizm, tj.: rodki z doprowadzeniem powietrza, rodki umo¿liwiaj¹tosowanie izoluj¹cego sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego, rodki umo¿liwiaj¹ce doprowadzen

powietrza lub stosowanie sprzêtu ochrony uk³adu oddechowego. S¹ to rodki szczelnie os³aniaj¹ce tu³ów, rêce, nogi i g³owê oraz uk³ad oddechowy i chroni¹ce je przed niebezpiecznymiodliwymi czynnikami wystêpuj¹cymi w rodowisku pracy w stopniu najwy¿szym.



rodki ochrony indywidualnej powinny: zabezpieczaæ pracownika przed szkodliwociami zawodowymi i urazami: zapewniaæ mo¿liwoci osi¹gania wysokiej wydajnoci pracy; byæ trwa³e, wygodne i ³atwe do czyszczenia; mieæ atesty lub certyfikaty na znak bezpieczeñstwa, zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami(Art. 237 §2 i 3 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r. wchodzi w ¿ycie z dniem 3 czerwca 1997r.)

b)Rys, 35. Os³ony twarzy odchylne a) przezroczysta przed zimnymi odpryskami;' b)przed dzia³aniem odprysków chemicznych931.5.2. Odzie¿ i obuwie roboczeOdzie¿ i obuwie robocze przydziela pracodawca bezp³atnie pracownikom, wykonuj¹cym prace, przy których mo¿e ulec zniszczeniu ich ubranie lub wystêpuje intensywne brudzenie,wydziela siê przykra woñ, dzia³aj¹ czynniki mechaniczne, a tak¿e ze wzglêdu na obowi¹zuj¹cpisy technologiczne, sanitarne lub higieniczne (Art. 2377 ujednoliconego tekstuKodeksu pracy z 1996 r,). Pracownikowi u¿ywaj¹cemu w³asnej odzie¿y roboczej i obuwia, pracodawca powinien wyp³aciæ ekwiwalent pieniê¿ny. Konserwacja, naprawa i pranie odzie¿y roboczej oraz naprawa obuwia roboczego nale¿y do obowi¹zków zak³adu rzemielniczego. Je¿eli p

codawca nie mo¿e zapewniæ parania odzie¿y roboczej, czynnoci te mog¹ byæ wykonywane przezracownika (za jego zgod¹), pod warunkiem wyp³acenia przez pracodawcê ekwiwalentu pieniê¿nego. W razie utraty lub zniszczenia rodków ochrony indywidualnej, odzie¿y oraz obuwiaroboczego z winy pracownika, jest on zobowi¹zany uiciæ kwotê równ¹ wartoci niezamortyzowczêci zniszczonych rodków. Kwotê tê zak³ad mo¿e obni¿yæ.Do odzie¿y roboczej zalicza siê: ubrania, kombinezony, fartuchy, bluzy, koszule, bluzki, spodnie, spódnice, fartuchy przednie, fartuchy czêciowe, bieliznê osobist¹, czapki, czepki, fura¿erki, chustki i kaptury; odzie¿ robocz¹ przydziela siê pracownikom stale wykonuj¹cym prace, przy których wystêpuje intensywne brudzenie, przykra woñ b¹d dzia³aj¹ czynniki mechanipowoduj¹ce przetarcie, rozdarcie, przyspieszone niszczenie odzie¿y w³asnej pracownika, a tak¿e ze wzglêdu na okrelone wymagania sanitarne lub higieniczne; bieliznê osobist¹ oraz koszule przydziela siê wtedy, gdy s¹ niezbêdne do u¿ytkowania pod odzie¿¹ robocz¹ ze w

na wykonywanie prac powoduj¹cych intensywne brudzenie i przykr¹ woñ oraz ze wzglêdu nauzasadnione wymagania sanitarne (szpitale).Do obuwia roboczego zalicza siê: trzewiki, pó³buty, póisaperki, saperki, skutery, sanda³y, obuwie profilaktyczne, pantolety; obuwie robocze przydziela siê pracownikom stale zatrudnionym przy pracach, przy których wystêpuje intensywne brudzenie lub przyspieszone niszczenie obuwia; obuwie profilaktyczne przydziela siê przy pracach wykonywanych w pozycji stoj¹cej.94Normy przydzia³u rodków ochrony indywidualnej oraz odzie¿y i obuwia iwboczego dla pracowników obs³ugi urzêdów naczelnych, centralnych i terenowych administracji centralnej (wybór)

Przewidywany

Stanowisko Zakres wyposa¿enia: R odzie¿ i obuwie robocze okres u¿ywalnocipracy 0 ochrony indywidualne w miesi¹cach, w okresach

zimowych (o.z.)i do zu¿ycia

2 3 4Elektryk, 1 ,R kombinezon drelichowy 24elektromonter lub ubranie drelichowe 18

2.R trzewiki sk./gum. 243.0 kamizelka ciep³ochronna1 3 o.z.4,0 sprzêt dielektryczny(rêkawice gumowe, kalosze) do zu¿ycia5.0 szelki lub pas bezpieczeñstwa wed³ug instrukcji

: Kelner<ka) l.R czepek bia³y lub opaska do zu¿ycia2.R fartuch z elanobawe³ny 2 szt./243.R fartuszek przedni bia³y do zu¿ycia



4.R trzewiki profilaktyczne tekstylne 9Kierowca samochodu l.R fartuch drelichowy 24osobowego 2.O rêkawice ochronne drelichowe do zu¿yciadostawczego 3.0 buty gumowe1 do zu¿ycia (min. 24)i autobusu 4.0 fartuch przedni wodochronny dy¿urny

4 Konserwator sieci l.R ubranie drelichowe 18wodnokanalizacyjnej lub fartuch drelichowy 18

(hydraulik) 2.0 kamizelka ciep³ochronna1 2 o.z.3.R trzewiki sk./gum/ 244.0 buty gumowe wg potrzeb do zu¿ycia (min. 24)5.0 rêkawice brezentowe lub gumowe do zu¿ycia

Malarz, murarz l.R czapka drelichowa lub beret 182.R ubranie drelichowe 123.R podkoszulka dzianinowa 124.O kamizelka ciep³ochronna1 35.R trzewiki sk./gum. o.z6.0 rêkawice drelichowe 24lub brezentowe do zu¿ycia7.0 okulary ochronne do zu¿ycia

95Tabela 7 cd.1 2 .1 4

8.0 fartuch przedni brezentowy do zu¿ycia9.O he³m przeciwuderzeniowywg potrzeb dla murarza do zu¿ycia

f) Maszynistka w hali l.R fartuch i tkanin syntetycznychma szyn,telefonistka. wg potrzeb do zu¿ycialeleksistka,teletypistka

7 Mechanik maszyn l.R fartuch drelichowy do zu¿yciabiurowych, 2.0 okulary przed wodpryskn we do zu¿yciakonserwator sprzêtu

komputerowego8 Mechanik l.R czapka drelichowa lub beret 24

samochodowy 2.R ubranie drelichowe 12w warsztacie lub kombinezon drelichowy 12napr¹ wczym 3.R koszula flanelowa 6

4.O trzewiki przemys³owesk./olejoodporne 185.0 kamizelka ciep)ochronna1 3 o.z.lub bluza ciep³ochronna2 3 o.z.6.O rêkawice brezentowelub emulsja" do zu¿ycia7.0 okulary ochronne do zu¿ycia

8.0 buty gumowe1 do zu¿ycia9.0 fartuch przedni wodoochromiy3 dy¿urny9 Obs³uga kopiarek l.R fartuch drelichowy do zu¿ycia

lub z tkanin syntetycznych do zu¿ycia2.R trzewiki profilaktyczne tekstylnedla kobiet 24

10 Powielaæ /owy, l.R fartuch drelichowy 24wiat³okopista. lub z tkanin syntetycznych 36drukarz offsetowy, 2.R trzewiki profilaktyczne tekstylnekserografista, dla kobiet 24introligator 3.0 rêkawice gumowe do zu¿ycia(wydawaæ stosownie 4.0 okulary ochronne do zu¿yciado potrzeh 5.0 fartuch kwasoochroimy

wynikaj¹cych lub z folii wg potrzeb do zu¿yciaz warunków pracy)2 3 ¦i



11 Robotnik 1 .R czapka drelichowa lub beret 24magazynowy, 2.R ubranie drelichowe do zu¿yciatransportowy, lub fartuch drelichowy do zu¿yciagospodarczy 3.R trzewiki przemys³owe skJgum, 24

4.0 kamizelka ciep³ochronna1 3o.z.lub bluza ciep³ochronna2 3 o.z.5.0 buty 11 leowo-gumowe2 3 o.z.

6.0 kurtka przeciwdeszczowawg potrzeb dy¿urna7.0 fartuch przedni brezentowywg potrzeb do zu¿ycia8.0 rêkawice ochronne do zu¿ycia

12 lusarz, stolarz I.R czapka drelichowa lub beret 242.R ubranie drelichowe 18lub fartuch drelichowy 183.R trzewiki sk./gum. 244.0 rêkawice ochronne tkaninowe do zu¿ycia5.0 kamizelka ciep³ochronna1 3 o.z.6.O okulary ochronne do zu¿ycia

7.0 ochronniki shichu wg potrzeb do zu¿yciaSpawacz 1 .R czapka drelichowa lub beret 242.R ubranie drelichowe 18lub kombinezon drelichowy 183.R trzewiki przemys³owe sk./gum. 244.0 bluza ciep³ochronna1 3 o.z.5.0 fartuch skórzany spawalniczy 606.0 rêkawice skórzane z mankietem do zu¿ycia7.0 okulary spawalniczelub tarcza spawalnicza do zu¿ycia

' 4 Szatniarz(rka), I.R fartuch z tkanin syntetycznych 36wony 2.0 kamizelka ciep³ochronna1 3 o.z.

3.R trzewiki profilaktyczne tekstylne 24

. ."' Tapicer I.R fartuch drelichowy 182.R trzewiki sk./gum. 24

16 Dla stanowisk pracyo charakterzerobotniczym oraz

i higieny pracy..97Tabela 7 cd.1 2 4

rzemielniczo-- us³ugowych, nie wymienionych w lp. 1 15 zakres wyposa¿enia w odzie¿ i obuwie robocze, ochrony indywidualnej oraz okresy u¿ywalnoci ustala siê jak dlapodobnych stanowisk pracy wymienionych w niniejszej tabeli

' Wydawana w pomieszczeniach nie ogrzewanych2 Do prac wykonywanych .stale poza gmachem w terenie1 Wydawane do myciu samochodu, do prac State wykonywanych pr/ez kierowcê lub mechanika4 Rodzaj spodów w zale¿noci od warunków pracy; skrót sk." oznacza skórzane, gum," gumOBJANIENIA1. Ustalone w labeli norm przswidywane okresy u¿ywalnoci w miesi¹cach badi okresachzimowych powinny byæ pomocne w okrelaniu ilociowych i asoitymentowych potrzeb zak³adówiracy.2, W przypadku «dy pracownik poza podstawowymi czynnociami przewidzianymi dla okrelonego stanowiska wykonuje stale dodatkowe czynnoci wymagaj¹ce zgodnie ³ tabela normdodatkowego wyposa¿enia w odzie¿ i ochrony, zak³ad pracy zobowi¹zany jest uzupe³niæ jego wosa¿enie do zakresu normy przys³uguj¹cej dla tego stanowiska pracy (np. kierowca wykon

uj¹cy stale czynnoci mechanika).W dziale X Kodeksu pracy z 1996 r. ustalono zasady stosowania odzie¿yi obuwia roboczego oraz rodków ochrony osobistej.



Pracodawca nie mo¿e dopuciæ pracownika do pracy bez rodków ochronyindywidualnej oraz odzie¿y i obuwia roboczego, przewidzianych dostosowania na danym stanowisku (Art. 237y ujednoliconego tekstu Kodeksupracy z 1996 r.).Szczegó³owe wykazy norm dla stanowisk pracy w rzemiole mo¿nauzyskaæ we w³aciwym cechu lub w izbie rzemielniczej.§

Uchwa³a Rady Ministrów nr 44 z dnia 27 marca 1990 r. w sprawie zasad przydzielania pracownikom rodków ochrony indywidualnej oraz dostarczenia odzie¿y roboczej (M.P. Nr 14, poz, 109 i z 1991 r. Nr 28, poz. 201).98Pamiêtajmy...I. He³my u¿ywane z budownictwie s¹ wykonane z polietylenu, z hamakiem wysokocinieniowym.Z. rodki ochrony zabezpieczaj¹ce przed upadkiem z wysokoci obejmuj¹: pasy bezpieczeñstwa, pasy do mycia okien, linki pomocnicze do pasów bezpieczeñstwa, kombinezony z wmontowanymi szelkami bezpieczeñstwa oraz aparaty bezpieczeñstwa.3. rodki ochron nóg dzieli siê ze wzglêdu na w³aciwoci ochronne i stosowane materia³y odporne na uderzenia, przek³ucia oraz uderzenie i przek³ucie;

chroni¹ce przed olejami, wod¹ oraz roztworami kwasów i zasad;" chroni¹ce przed pora¿eniem pr¹dem elektrycznym i ³adunkami elektrostatycznymi; chroni¹ce przed zimnem; odporne na dzia³ania mechaniczne (drgania); chroni¹ce przed wysok¹ temperatur¹ i iskrami; chroni¹ce przed zniekszta³ceniem stóp (obuwie profilaktyczne).4. rodki ochrony r¹k dzieli siê na: rêkawice (piêciopalcowe, czteropal-cowe, trzypalcowei jednopalcowe), d³onice, woreczki, czêciowe rodki ochrony r¹k {palce, trójpalce, opusz, mankiety, napulniki, na³okietniki) oraz wk³ady dzianinowe do rêkawic.5. rodki ochrony oczu i twarzy dzieli siê na: okulary chroni¹ce przed odpryskami mechanicznymi, szkodliwymi cieczami, os³ony chroni¹ce przed odpryskami mechanicznymi oraz rozpryskiem cieczy, przed cia³ami gor¹cymi, promieniowaniem, zespo³em czynników wystêpuj¹cych przy spawaniu elektrycznym,

6. rodki ochrony s³uchu dzieli siê na: wk³adki przeciwha³asowe; nauszniki przeciwha³asowe; he³my przeciwha³asowe.7. rodki ochrony dróg oddechowych dzieli siê na: filtruj¹ce (pó³maski przeciwpylne, poch³aniacze, filtro-poch³aniacze); izolacyjne (aparaty butlowe).8. Ubiory ochronne dzieli siê na: chroni¹ce przed czynnikami gor¹cymi ( z impregnowanej i niepalnej bawe³ny); chroni¹ce przed przemoczeniem (z bawe³ny lub z w³ókien syntetycznych);99chroni¹ce przed py³ami (z bawe³ny py³oszczeinej, skóry, poliestru);

chroni¹ce przed p³ynnymi rodkami chemicznymi (z folii, tkaninimpregnowanych);chroni¹ce przed czynnikami mikrobiologicznymi (z tkaniny powlekanej¿ywic¹ poliuretanow¹);chroni¹ce przed ch³odem (z bawe³ny z ocieplaczem);chroni¹ce przed czynnikami mechanicznymi (z tkaniny drelichowejwzmocnionej);chroni¹ce przed promieniowaniem elektromagnetycznym.W Art. 237 nowego Kodeksu pracy na w³aciciela warsztatu rzemielniczego na³o¿ono obowi¹zedostarczenia pracownikom nieodp³atnie rodków ochrany§ indywidualnej ora/ poinformowanie ich o sposobach pos³ugiwania siê nimi. Pracodawcajest obowi¹zany dostarczyæ pracownikom nieodp³atnie odzie¿ i obuwie robocze spe³niaj¹ce wygania PN je¿eli:

odzie¿ w³asna pracownika mo¿e ulec zniszczeniu lub znaczemu zabrudzeniu, wymagaj¹ tego procesy technologiczne, bhp lub sanitarne.1.6. Pierwsza pomoc w nag³ych wypadkach



Udzielenie pierwszej pomocy ofiarom wypadku jest obowi¹zkiem ka¿dego znajduj¹cego siê namiejscu wydarzenia. Do podstawowych zasad przy udzielaniu pierwszej pomocy nale¿¹: natychmiastowe usuniêcie poszkodowanego z miejsca wypadku (je¿eli niebezpieczeñstwozagra¿a mu w dalszym ci¹gu) lub przerwanie szkodliwego dzia³ania czynnika (je¿elitakie postêpowanie jest mo¿liwe); obejrzenie poszkodowanego i wstêpne stwierdzenie oddechu, krwawienia i stanu przytomnoci;

udzielenie pierwszej pomocy zale¿nej od objawów; wezwanie lekarza; zabezpieczenie miejsca wypadku.Tamowanie krwotoków i opatrywanie ranZ krwawieniem mamy do czynienia przy niewielkich uszkodzeniach naczyñ krwiononych.Krwawienie ustanie po na³o¿eniu opatrunku uciskowego, mocowanego przylepcem lub banda¿em.100Uraz mo¿e spowodowaæ uszkodzenie têtnic lub ¿yt. a tak¿e silnie ¦krwionych narz¹dów wewnêtPrzy ciê¿kich wypadkach oba rodzaje krwotoków (zewnêtrzny i wewnêtrzny) mog¹ wystêpowaæ róe. Do zatrzymania krwotoku zewnêtrznego stosuje siê nastêpuj¹ce sposoby: ucisk krwawi¹cego naczynia rêk¹;

opatrunek uciskowy; uniesienie krwawi¹cej koñczyny lub innej czêci cia³a ku górze; za³o¿enie opaski Esmarcha (gumowej rurki o d³ugoci ok. 125 cm z ³añcuszkiem i haczykio zapinania) przy krwotoku z naczyñ krwiononych koñczyn.W przypadku najmniejszego podejrzenia krwotoku wewnêtrznego lub têtniczego (po udzieleniu pierwszej pomocy) nale¿y poszkodowanego przewieæ do szpitala.Przy krwawieniu z nosa, chorego uktada siê z g³ow¹ uniesion¹, na kark k³adzie siê zimny oki przyciska skrzyde³ko nosa do przegrody.OparzeniaPostêpowanie przy udzielaniu pierwszej pomocy oparzonym, zale¿y od stopnia oparzenia: oparzenie pierwszego stopnia (silne przekrwienie skóry) wymaga polewaniastrumieniem czystej, zimnej wody i zabezpieczenia wyja³owionym opatrunkiem,

oparzenie drugiego stopnia (pojawiaj¹ siê pêcherze) wymaga wy³¹cznie na³o¿enia wyja³owiatrunku i skierowania do lekarza. oparzenie trzeciego stopnia (martwica skóry i ciemne, zwêglone strupy) wymaga natychmiastowej interwencji lekarza.Oparzeñ nie wolno dotykaæ rêkami ani smarowaæ maciami. Nie wolno równie¿ rozcinaæ pêcherzz ran cia³ obcych, zdzieraæ czêci ubrania przylegaj¹cych do ran ani polewaæ ran spirytusePrzy oparzeniach zwi¹zkami chemicznymi (np. kwasami, ³ugami, niegaszonym wapnem) miejsca oparzone trzeba natychmiast przemywaæ strumieniem bie¿¹cej wody przez 15 minut. Wprzypadku oparzenia oka rukiem elektrycznym nale¿y za³o¿yæ zimny ok³ad z kwasu bornego :skierowaæ poszkodowanego do lekarza.101Omdlenia

Omdlenie jest nag³¹ i krótkotrwa³¹ utrat¹ przytomnoci, spowodowan¹ strachem, dusznym klimpomieszczeniu, gwa³townymi zmianami cinienia itp. Pierwsza pomoc przy omdleniach polega na wygodnym u³o¿eniu zemdlonego (z g³ow¹ nisko), rozlunieniu czêci ubrania, skropitwarzy zimn¹ wod¹ i zapewnieniu dop³ywu wie¿ego powietrza. Zemdlonemu nie nale¿y podawaædo picia.Zatrucia gazami i paramiGazy i pary mog¹ byæ wch³aniane przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy i skórê. Je¿eli zcie nast¹pi³o wskutek wch³oniêcia szkodliwych gazów i par przez drogi oddechowe, nale¿y wyeæ poszkodowanego na wie¿e powietrze, rozluniæ ubranie i przykryæ kocem, zapewniaj¹c spezruch.Przy zatruciach przez przewód pokarmowy (przez wypicie trucizny, jedzenie nie mytymi rêkami itp.) podstawowym zabiegiem jest wywo³anie wymiotów i podawanie odtrutek ogólnych, tj. Letniej wody, wêgla aktywowanego lub mleka. Mleka nie nale¿y podawaæ przy zat

ruciach rodkami rozpuszczalnymi w t³uszczach.Je¿eli trucizna zosta³a wch³oniêta przez skórê nale¿y: zdj¹æ z poszkodowanego ska¿on¹ odzie¿ (ostro¿nie, najlepiej przez rozciêcie);



ska¿on¹ powierzchniê skóry obmyæ bie¿¹c¹ wod¹ (bez u¿ywania rêczników, g¹bek, szyd³a; ska¿one czêci cia³a przykryæ ja³ow¹ gaz¹.Z³amania koñczynPierwsza pomoc przy z³amaniach i zwichniêciach koñczyn polega na unieruchomieniu koñczyny (dla unikniêcia dodatkowych uszkodzeñ tkanek i przemieszczeñ uszkodzonych koci). Uszkodzone koñczyny dolne unieruchamia siê za pomoc¹ szyny, deseczki, kija itp., w taki sp

osób, aby jeden koniec usztywnienia zachodzi³ poza miednicê, a drugi siêga³ do piêty. Szynle¿y zak³adaæ bez podnoszenia nogi i przywi¹zywaæ opaskami.102Pierwsza pomoc przy z³amaniach koñczyn górnych polega na za³o¿eniu ca rêkê ³ubki i zawieszi na temblaku. Je¿eli nast¹pi³o z³amanie koci palców u rêki, nale¿y do rêki umocowaæ bando szerokoci d³oni, podk³adaj¹c uprzednio watê.Inne z³amaniaOtwarte z³amania koñczyn z równoczesnym krwawieniem w miejscu przerwanej skóry nale¿y opatrzeæ sterylnym opatrunkiem, a nastêpnie zabanda¿owaæ, unieruchamiaj¹c z³aman¹ koæ" w istnniu. Je¿eli nast¹pi³o z³amanie obojczyka, nale¿y do do³u pachowego w³o¿yæ zwitek gazy, rêkprostym przymocowaæ do tu³owia, a na uszkodzone miejsce na³o¿yæ zimny ok³ad.Je¿eli jest podejrzenie z³amania krêgos³upa (np. przy upadku z wysokoci), nale¿y z zachow

iem szczególnej ostro¿noci podsun¹æ pod poszkodowanego deskê d³ugoci wiêkszej ni¿ jego wJe¿eli nast¹pi³o z³amanie ¿eber, pierwsza pomoc polega na mocnym obanda¿owaniu klatki pierowej podczas wydechu.Udar cieplny i s³onecznyPoszkodowanego z udarem cieplnym nale¿y wynieæ z pomieszczenia, rozebraæ, na g³owê po³o¿ykompres, a ca³e cia³o obmywaæ ch³odn¹ wod¹. Podobnie nale¿y postêpowaæ w przypadku udaru s, ewentualnie podaj¹c do picia ch³odne p³yny.Uwalnianie pora¿onego spod dzia³ania pr¹du elektrycznego o napiêciu do 1 kVPodczas uwalniania pora¿onego pr¹dem nale¿y: wy³¹czyæ napiêcie w³aciwego obwodu elektrycznego; odci¹gn¹æ pora¿onego od urz¹dzeñ bêd¹cych pod napiêciem; odizolowaæ pora¿onego, uniemo¿liwiaj¹ce przep³yw pr¹du przez jego cia³o.Wy³¹czenie napiêcia powinno byæ dokonane poprzez:

otwarcie w³aciwych ³¹czników od strony zasilania; usuniêcie wk³adek topikowych (bezpieczników) z obwodu zasilania;103 przeciêcie przewodów od strony zasilania za pomoc¹ narzêdzi z izolowanymi rêkojeciami;sobu tego nie wolno stosowaæ w pomieszczeniach zagro¿onych wybuchem; zwarcie przewodów od strony zasilania; zwarcie to musi byæ wykonane w sposób trwa³y, zapomoc¹ odpowiedniej zarzutki metalowej i mo¿e byæ stosowane tylko w liniach napowietrznych.Odci¹gniêcie pora¿onego od urz¹dzeñ bêd¹cych pod napiêciem powinno byæ wykonywane, w przypwy³¹czenie napiêcia trwa³oby zbyt d³ugo, by³oby trudniejsze lub bardziej niebezpieczne.Odizolowanie pora¿onego nale¿y stosowaæ wówczas gdy wy³¹czenie napiêcia lub odci¹gniêcie pokaza³o siê nieskuteczne. Odizolowanie powinno polegaæ na podsuniêciu materia³u izolacyjne

go pod nogi pora¿onego (gdy pr¹d p³ynie od rêki do nóg) lub na odginaniu kolejno palców jeej d³oni (gdy pr¹d p³ynie od jednej rêki do drugiej).Uwalnianie pora¿onych spod dzia³ania pr¹du elektrycznego o napiêciu do 1 kV musi byæ dokonywane za pomoc¹ materia³ów izolacyjnych, g³ównie sprzêtu ochronnego zasadniczego i dodatkogo (dielektrycznych rêkawic, pó³butów, dywaników, dr¹¿ków itp.). W razie koniecznoci nalezastêpczy materia³ izolacyjny (suche drewno, tworzywa sztuczne, suche materia³y tekstylne).Gdy pora¿enie nast¹pi³o na wysokoci, nale¿y zabezpieczyæ pora¿onego przed skutkami upadkuUwalnianie pora¿onego spod dzia³ania pr¹du elektrycznego o napiêciu powy¿ej 1 kVUwolnienie pora¿onego pr¹dem o napiêciu powy¿ej 1 kV polega na: wy³¹czeniu napiêcia w³aciwego obwodu elektrycznego; odci¹gniêciu pora¿onego od urz¹dzeñ bêd¹cych pod napiêciem.Wy³¹czenie napiêcia powinno byæ dokonane przez otwarcie w³aciwych wy³¹czników. Przed odsu

ra¿onego od urz¹dzenia, które zosta³o wy³¹czone, nale¿y upewniæ siê o braku napiêcia (np.kanika napiêcia) oraz roz³adowaæ urz¹dzenie. Dla zyskania na czasie mo¿na odci¹gn¹æ pora¿y³¹czonych urz¹dzeñ za pomoc¹ sprzêtu ochronnego.



104Odci¹gniêcie pora¿onego od urz¹dzeñ bêd¹cych pod napiêciem mo¿e byæ ¦osowane wy³¹cznie, gdwy³¹czenia napiêcia i za pomoc¹ sprzêtu ochronnego. Nale¿y bezwzglêdnie wykluczyæ mo¿liworatuj¹ca dotknê³a bezporednio pora¿onego lub urz¹dzenia.Udzielanie pomocy przed lekarskiej osobom pora¿onym pr¹dem elektrycznymBezporednio po uwolnieniu pora¿onego spod napiêcia nale¿y udzieliæ mu pomocy przedlekarskiej. Nie wolno odstêpowaæ osoby poszkodowanej oraz przerywaæ akcji ratowniczej do chwi

li przybycia personelu lekarskiego. Ka¿dy pora¿ony pr¹dem elektrycznym winien byæ zbadany przez lekarza, chocia¿by oglêdziny zewnêtrzne nie wskazywa³y na tak¹ potrzebê. Pomoc przlekarska powinna polegaæ na wykonaniu nastêpuj¹cych czynnoci: gdy pora¿ony krwawi, zatamowaæ krwawienie; sprawdziæ czy pora¿ony nie ma w jamie uslnej cia³ obcych; w zale¿noci od stanu pora¿onego zdecydowaæ o zakresie i sposobie udzielania pomocy doranej.Pora¿ony przytomny. Nale¿y rozluniæ ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzuchai u³o¿yæ poszkodowanego w wygodnej pozycji. Do chwili przybycia lekarza powinien on pozostawaæ w pozycji le¿¹cej.Pora¿ony nieprzytomny, oddycha. Pora¿ony nie mo¿e, nawet na bardzo królko pozostawaæ w pozycji na wznak". Nale¿y u³o¿yæ go w tzw. pozycji bocznej ustalonej i stale obserwowaæ (odd

h mo¿e siê zatrzymaæ). Je¿eli przybycie lekarza siê przed³u¿a, poszkodowanego nale¿y po up. 2 godzin obróciæ na drugi bok.Pora¿ony nieprzytomny, nie oddycha, kr¹¿enie zatrzymane. Natychmiast zastosowaæ reanimacjê oddychania i kr¹¿enia. Ratuj¹cy powinien swoim oddechem doprowadziæ tlen do p³uc poszkowanego, a przez uciskanie serca krew z tlenem do mózgu.* * *Fachowe udzielenie pomocy przedlekarskiej osobom pora¿onym i poparzonym pr¹dem elektrycznym bardzo czêsto decyduje o prze¿yciu ratowanego i ma wp³yw na efekty leczenia klinicznego. Nale¿y zdawaæ105sobie sprawê, ¿e takiej pomocy przedlekarskiej pora¿onym pr¹dem elektrycznym mog¹ udzieliæy³¹cznie osoby przeszkolone na kursach ratownictwa technicznego i medycznego. Szkolenie z ratownictwa technicznego winno g³ównie obejmowaæ uwalnianie pora¿onego spod dzia³ani

a pr¹du elektrycznego. Natomiast w szkoleniu z ratownictwa medycznego g³ówny nacisk winien byæ po³o¿ony na nauczenie reanimacji kra¿eniowo--oddechowo-mózgowej, terapii wstrz¹suprzygotowanie poszkodowanego do transportu.Opracowano na podstawie Wytycznych w sprawie zasad postêpowaniu prz\ ratowaniu osób pora¿onych i poparzonych pr¹dem elektrycznym" (Instytut Energetyki 1990).cz¹sc 2Zasady bezpiecznej pracy w zak³adach rzemielniczych2.1. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole metalowymStanowiska pracy i organizacja robótZak³ady rzemielnicze bran¿y metalowej prowadz¹ produkcjê i us³ugi o szerokim zakresie onej obróbki metali do galwanizacji. Wymaga to znajomoci wielu przepisów i zasad bhp,specyficznych dia konkretnych stanowisk pracy. Mo¿na jednak ustaliæ podstawowe zasad

y dla ca³ego zakresu robót:1. Pracownicy powinni byæ wyposa¿eni w odzie¿ i obuwie robocze i rodki ochrony indywidualnej, wymagane dla stanowiska lub rodzaju pracy,2. Sto³y lusarskie, obrabiarki i urz¹dzenia powinny byæ mocowane na state oraz rozmieszczone w taki sposób, aby zapewniæ dostêp obs³udze, dowóz materia³ów i bezpieczeñstwo innyownikom.3. Drogi ewakuacyjne, po¿arowe i transportowe powinny byæ odpowiednio oznaczone i wstanie umo¿liwiaj¹cym swobodne wykorzystanie.4. Na terenie zak³adu nale¿y rozmieciæ sprzêt ganiczy zgodnie z obowi¹zuj¹cadami.5. W miejscach o szczególnym zagro¿eniu pora¿eniem nale¿y stosowaæ obni¿one napiêcie siecektrycznej.6. Maszyny i urz¹dzenia powinny byæ zerowane (lub uziemiane) zgodnie z odpowiednimi

przepisami.7. Szczególne rodki ostro¿noci nale¿y zachowaæ przy transporcie i magazynowaniu ciey ¿r¹cych i ³atwopalnych.



8. W magazynach czêci metalowych nale¿y zwróciæ szczególn¹ uwagê na niebezpieczeñstwo ska ostrymi krawêdziami oraz urazy spowodowane spadaniem magazynowanych czêci.9. Urz¹dzenia transportowe nale¿y wykorzystywaæ zgodnie z instrukcjami obs³ugi. Nie wolno przeci¹¿aæ maszyn ponad dopuszczalne wartoci, wykazane na urz¹dzeniu.10. Instalowaæ maszyny i urz¹dzenia maj¹ce certyfikaty i znaki bezpieczeñstwa.11. Wzbronione jest zatrudnianie m³odocianych przy wykonywaniu prac. podczas których s¹ nara¿eni na zwiêkszone niebezpieczeñstwo urazów

108(obs³uga m³otów pneumatycznych, pras, walców, no¿yc, krajalnic, szarpaczy) oraz napêdów istawek przenosz¹cych ruch na maszyny.Praca na obrabiarkach do metali1. Obrabiarki powinny byæ tak ustawione, aby mo¿na by³o bez zagro¿eñ wykonywaæ przy nichzystkie czynnoci obs³ugowe i transportowe.2. Ka¿da obrabiarka powinna mieæ wy³¹cznik, s³u¿¹cy do w³¹czania i wy³¹czania oraz dowego zatrzymania obrabiarki, umieszczony w miejscu ³atwo dostêpnym i zabezpieczony przed przypadkowym w³¹czeniem.3. Przed uruchomieniem obrabiarki nale¿y sprawdziæ, czyjej w³¹czenie nie spowoduje wypadku.4. Zakazane jest u¿ytkowanie obrabiarki przy zdjêtych lub uszkodzonych os³onach.

5. Przy naprawie lub usuwaniu drobnych usterek nale¿y wy³¹czyæ napêd obrabiarki, uniemo¿liæ przypadkowe w³¹czenie i rozmieciæ widoczne napisy: Naprawa nie uruchamiaæ".6. Przed opuszczeniem stanowiska przy obrabiarce pracownik jest obowi¹zanyj¹ unieruchomiæ.7. Przy tokarkach nale¿y stosowaæ os³ony i zabezpieczenia przed odpryskuj¹cymi wiórami oraz os³ony wiruj¹cych uchwytów tokarskich (rys. 36).urz¹dzenie ch³odziwo mocuj¹ce obracaj¹cy siê' przedmiot (prêt)pora¿enie pr¹dem elektrycznymupadek przedmiotu Rys. 36. Tokarka miejsca typowych109elementy sterowaniawiert³o

wióry i ch³odziwopora¿enie pr¹dem elektrycznymupadek przedmiotu Rys. 37. Wiertarka sto³owa miejsca typowych zagro¿eñ8. Przy wiertarkach nale¿y os³aniaæ przek³adnie i stosowaæ bezpieczne wiert³a (rys. 37).9, Przy szlifierkach wszystkie ciernice powinny byæ os³oniête. Przed zamocowaniem tarczy szlifierskiej na wrzecionie nale¿y j¹ wywa¿yæ i wypróbowaæ na dwiêk {rys. 38),10. Przy frezarkach nale¿y os³aniaæ" frezy os³onami sta³ymi i ruchomymi, które s¹ automatie regulowane przy ruchach rêki pracownika (rys. 39).11. Po bokach strugarki pod³u¿nej oraz do koñca sto³u w jego po³o¿eniu krañcowym, nale¿yawiæ, woln¹ przestrzeñ o szerokoci coodpryski i wiórypy³y.,

_Lciernica ch³odziwo]-------krañce sto³u-przedmioty obrabiane pora¿enie pr¹dem elektrycznymRys. 38. Szlifierka do p³aszczyzn miejsca typowych zagro¿eñ110frez i wióryobracaj¹ce siê elementy przedmioty obrabiane, ch³odziwoobracaj¹ce siê elementy (korbki)pora¿enie pr¹dem elektrycznymtjs. 39. Frezarka pozioma miejsca typowych zagro¿eñnajmniej 0,6 m. W miejscach, do których dochodzi koniec sto³u lub koniec obrabianego

przedmiotu nale¿y ustawiæ pomalowane (¿ó³to--czarne) bariery.12. Przy strugarkach poprzecznych mechanizmy korbowe, ko³a zêbate i napêdy powinny byæodpowiednio os³oniête (rys. 40).



13. Operatorzy obrabiarek do metali powinni byæ wyposa¿eni w odpowiedni ubiór roboczyoraz obuwie i os³ony twarzy i oczu.14. Nie wolno ch³odziæ narzêdzia szmatami, usuwaæ z obrabiarek wiórów rêkami, sprawdzaæ pchropowatoæ powierzchni wiruj¹cego przedmiotu, pracowaæ w rêkawicach itp.wióryi ch³odziworuch posuwisto-zwrotny

os³ona- pora¿enie pr¹dem elektrycznymKys. 40. Suwak strugarki poprzecznej miejsca typowych zagro¿eñ111Tabela 8. Wykorzystanie cieczy ch³odz¹cych przy obróbce mechanicznej metaliRodzaj cieczy ch³odz¹cej ZastosowanieWodny roztwór sody toczenie zgrubne, frezowanieWodny roztwór myd³a toczenie i frezowanie wykañczaj¹ce, wiercenieEmulsja toczenie, frezowanie, szlifowanieNafta obróbka wyg³adzaj¹caMieszanina wiercenie, gwintowanie, rozwiercanie15. Przy pracach z urz¹dzeniami wytwarzaj¹cymi wióry odpryskowe nale¿y bezwzglêdnie os³

iæ twarz tarcz¹ ochronn¹ i stosowaæ ekran> ochronne.16. Nale¿y chroniæ pracowników przed bezporednim kontaktem z ch³odziwami, zapewniaj¹c odwiednie os³ony i profilaktyczne rodki ochronne (pasty, kremy itp.)Powierzchniowa obróbka metali1. Przy obróbce galwanicznej nale¿y przestrzegaæ nastêpuj¹cych zasad bezpieczeñstwa i higiy pracy: w pomieszczeniach galwanizerni powinna byæ zapewniona wentylacja naturalna, mechaniczna i miejscowa; pracownicy powinni byæ ubrani w specjaln¹ odzie¿ ochronn¹ i wyposa¿eni w sprzêt ochronyywidualnej, zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami; na stanowiskach nie wolno spo¿ywaæ posi³ków ani paliæ tytoniu; po zakoñczonej pracy praik powinien mieæ mo¿liwoæ umycia ca³ego cia³a; wstêp do galwanizerni osobom postronnym jest zabroniony;

ka¿de stanowisko pracy powinno byæ wyposa¿one w instrukcje pracy, ze wskazaniem dzia³añprzypadku zagro¿eñ (zw³aszcza tam, gdzie siê wykorzystuje trucizny, p³yny ¿r¹ce i py³y) osad udzielania pierwszej pomocy.1122. Przy pracach malarskich i lakierniczych nale¿y przestrzegaæ nastêpuj¹cych zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy: malarnie powinny byæ usytuowane w oddzielnych budynkach wolnostoj¹cych; ka¿de urz¹dzenie malarskie powinno byæ wyposa¿one w co najmniej jedn¹ sztukê sprzêtu gaoraz koce ochronne; wskanik wymiany powietrza (przez wentylacjê naturaln¹ i mechaniczn¹) powinien wynosiæwymian na godzinê; budynki malami musz¹ byæ szczególnie chronione przed wy³adowaniami atmosferycznymi,

instalacja elektryczna winna odpowiadaæ wymaganiom przeciwwybuchowym i po¿arowym.Prace lusarskie1. Prace lusarskie s¹ wykonywane najczêciej przy sto³ach warsztatowych z imad³ami. Stpowinny byæ mocne i ciê¿kie, o wysokoci regulowanej (800900 mm), z p³yt¹ pokrych¹ stalow¹ lub cynkow¹, o wymiarach podstawowych: 700-800x10001200 mm i gruboci ok. 60mm.2. Imad³o powinno zapewniaæ stabilnoæ mocowanego elementu.3. Rêczne narzêdzia lusarskie powinny byæ w dobrym stanie technicznym, utrzymane w czystoci.6501800]c-° ii

QI IQ



i I I. 1100Rys. 41. Rozmieszczenie sto³ów lusarskich w warsztacie¦ Bezpieczeñstwo i higiena pracy...1134. Rêczne narzêdzia z napêdem elektrycznym zasilane napiêciem sieciowym powinny byæ zabezpieczone przewodem zeruj¹cym.

5. W pomieszczeniach wilgotnych nale¿y stosowaæ narzêdzia o wzmocnionej izolacji (oznaczone i i[), nie wymagaj¹ce zerowania ani uziemienia.6. Do prac o szczególnym zagro¿eniu pora¿eniowym jest wskazane stosowanie narzêdzi iowietlenia miejscowego na napiêcie bezpieczne (poni¿ej 25 V).7. Podczas wykorzystywania narzêdzi z napêdem elektrycznym nale¿y chroniæ izolacjê przeduszkodzeniem (np. w miejscach, gdzie przechodz¹ ludzie).8. Nie wolno regulowaæ ani usuwaæ uszkodzeñ narzêdzi w³¹czonych do sieci elektrycznej.9. Rozmieszczenie sto³ów lusarskich powinno zapewniaæ warunki do swobodnej pracy i transportu materia³ów (rys. 41).Warsztatowe roboty blacharskie1. Przy pracach na prasach nale¿y zachowaæ szczególn¹ ostro¿noæ. Pracownik powinien mieoæ zabezpieczenia rak przez os³on\. kozio³ki, wypychacze, automatyczne wy³¹czniki itp.

2. Prasy powinny mieæ automatyczne urz¹dzenia do usuwania odpadów i w miarê mo¿liwoci bów.3. Maszyny do ciêcia blachy powinny byæ wyposa¿one w os³ony no¿yc gilotynowych i w samoczynne wy³¹czniki dzia³aj¹ce przy zaniku napiêcia oraz dobrze owietlone.4. Przy lutowaniu blach nale¿y stosowaæ okulary i rêkawice. Obowi¹zuj¹ równie¿ zasady bhposowane do obs³ugi narzêdzi elektrycznych.5. Przy nitowaniu nale¿y u¿ywaæ m³otków dobrze osadzonych na trzonku, przy nitowaniu od do³u zak³adaæ okulary ochronne.Warsztaty metalizacji natryskowej1. Przy metalizacji natryskowej nale¿y stosowaæ sprzêt ochrony indywidualnej: maski przeciwpy³owe, pó³maski z doprowadzeniem powietrza, he³my piaskownicze i maski ze skafandrem i doprowadzeniem powietrza, wykorzystuj¹ce odpowiednie rodki ochrom w zale¿noci odrodzaju metalu.

114Rys. 42Orientacyjne wymiary powierzchni operacyjnych prz\' stanowiskach lusa rsko -warsztatowych2. Przed rozpoczêciem natryskiwania za pomoc¹ pistoletu nale¿y uruchomiæ wszystkie wyci¹gi.3. Maski, okulary i inne rodki ochrony nale¿y starannie przechowywaæ w jednym miejscu.4. W pomieszczeniach metalizacyjnych nie wolno spo¿ywaæ posi³ków ani przechowywaæ odzie¿y5 Kabina metalizacyjna powinna mieæ co najmniej 3,5 m wysokoci, byæ ogrzewana, mieæ instalacjê elektryczn¹ przeciwwybuchow¹ i wentylacjê z filtrami lub osadnikami.6. Wyposa¿enie warsztatu metalizacji natryskowej wymaga urz¹dzeñ do piaskowania, insta

lacji sprê¿onego powietrza i stanowiska ze sprzêtem specjalistycznym. Wymagania dozorutechnicznego oraz zasad obshigi s¹ zawarte w odpowiednich przepisach szczegó³owych.Obróbka plastyczna na gor¹co1. Stanowisko pracy do plastycznej obróbki rêcznej powinno byæ wyposa¿one w wyci¹g spalin.2. Kowad³o nale¿y ustawiæ na mocnym pniu drewnianym okutym stalowymi obrêczamii zag³êbionym w ziemi co najmniej 50 cm.3. Kowad³o powinno byæ nale¿ycie przymocowane do podstawy.4. Kowale powinni pracowaæ ubrani w odzie¿ robocz¹ i stosowaæ rodki ochrony indywidualnej (dwuczêciowe ubranie, skórzany fartuch kowalski, buty przemys³owe na spodach skórzanych, skórzane nagolenniki, skórzane rêkawice z mankietami, nakrycie g³owy, okulary przeciwodpryskowe, nauszniki).115

5. Stanowiska kucia powinny byæ os³oniête odpowiednimi os³onami dla ochrony innych pracowników.6. Piece do nagrzewania metali nale¿y:



obs³ugiwaæ zgodnie z instrukcj¹ obs³ugi, w szczególnoci przed opuszczeniem stanowiskn¹æ zawór g³ówny; wyposa¿yæ w skutecznie dzia³aj¹c¹ wywiewn¹ wentylacjê miejscow¹,7. Mioty nale¿y: eksploatowaæ tylko maj¹ce odpowiedni stan techniczny; instalowaæ na odpowiednio wykonanym fundamencie, aby wstrz¹sy nie przenosi³y siê na fundament budynku:

wyposa¿yæ w urz¹dzenia do uruchomienia i sterowania zabezpieczone przed przypadkowymw³¹czeniem; uk³adanie i zdejmowanie z kowad³a mo¿e odbywaæ siê przy u¿yciu kleszczy; nie wolno wykonywaæ ¿adnych prac, je¿eli przedmiot obrabiany nie ma odpowiedniej temperatury przewidzianej technologi¹; zapewniæ obs³udze wyposa¿enie w odzie¿ robocz¹ i ochronn¹ jak przy pracach kowalskich; cile przestrzegaæ instrukcji obs³ugi;8. Wzbronione jest zatrudnianie m³odocianych w rodowisku, w którym równowa¿ne natê¿enieustalonego i nieustalonego, mierzone zgodnie z Polskimi Normami, przekracza 80dB (dla 8-godzinnei ekspozycji na ha³as)Dla przedstawionych powy¿ej robót przepisy s¹ zawarte w: rozporz¹dzeniu Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej oraz Zdrowia z dnu 28 kwietnia 195

1 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy na obrabiarka^ do metali (Dz.U. Nr 25, poz. 192), rozporz¹dzeniu Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej, Zdrowia, Przemy sh. Ciê¿kiego i Prmys³u Lekkiego z dnia 3 padziernika 1951 r, w sprawi; bezpieczeñstwa i higieny pracy przy metalizacji natryskowej (Dz.U. Nr ?~ poz. 374),Q uchwale nr 118 Rady Ministrów z dnia 15 sierpnia 1986 r, w sprawie " obowi¹zkowej oceny maszyn i innych urz¹dzeñ technicznych pod wzgleder bezpieczeñstwa i higieny pracy (M.P. Nr 26, poz. 180), rozporz¹dzeniu Ministra Spraw Wewnêtrznych z dnia 10 wrzenia 1966 -w sprawie bezpieczeñstwa przeciwpo¿arowego w malamiach i lakiernia^. (Dz.U. Nr 40, poz. 242), zarz¹dzeniu Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 14 sierpnu 1987 r.

w sprawie szczegó³owych zasad eksploatacji urz¹dzeñ i instala.. sprê¿onego powtrza (M.P. Nr 29, poz. 227).1162.2. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole chemicznymCzynniki chemiczne to grupa materia³ów i przetworów wystêpuj¹cych » rodowisku pracy, do kzalicza siê substancje chemiczne istniej¹ce jako surowce, pó³produkty i wyroby koñcowe, powstaj¹ce w toku procesów technologicznych. Transport, przechowywanie i wykorzystywanie w produkcji rodków chemicznych stwarzaj¹ szczególne zagro¿enia dla pracowników i osóbjduj¹cych siê w otoczeniu bliskim zak³adu rzemielniczego. Czynniki chemiczne oddzia³uj¹ ncz³owieka: przez wdychanie w postaci py³ów, dymów, gazów i mgie³; przez skórê w przypadku substancji rozpuszczaj¹cych t³uszcz i pot naskórka;

przez wch³anianie podczas spo¿ywania posi³ków i napojów na stanowiskach pracy; przez oparzenia skóry i przewodu pokarmowego; porednio w postaci dzia³ania dra¿ni¹cego skórê, oczy i uk³ad oddechowy; porednio przez wywo³ywanie po¿arów i wybuchów; w wyniku d³ugotrwa³ego wystêpowania w postaci chorób zawodowych. W celu zmniejszeniazagro¿eñ pracowników na dzia³anie substancji chemicznych, ustalono najwy¿sze dopuszczalne stê¿enia tych substancji, zawartych w powietrzu na stanowiskach pracy w przemyle iw rzemiole. Najwy¿sze dopuszczalne stê¿enie wyra¿a siê w mg/m3 w powietrzu otaczaj¹cymowisko pracy: jako NDS (najwy¿sze dopuszczalne stê¿enie) w ci¹gu zmiany; jako NDSCh (najwy¿sze dopuszczalne stê¿enie chwilowe) tolerowane najwy¿ej przez 30 minut w czasie zmiany; jako NDS (dopuszczalne stê¿enie biologiczne metabolitów) okrelane jako stê¿enie w p³yn

trojowych (w tym we krwi i w moczu) w przypadku przenikania trucizny zarówno drog¹ oddechow¹, jak i skórn¹.Pomiary stê¿eñ szkodliwych substancji chemicznych na stanowiskach przed dopuszczeniem



pracowników do pracy, jak i w toku produkcji (najlepiej w sposób ci¹g³y), s¹jednym z warunków bezpiecznej eksploatacji117urz¹dzeñ i przyczyn¹ przerwania toku technologicznego po przekroczeniu ustalonych norm.Lista substancji chemicznych, podobnie jak zestaw procesów produkcyjnych, szkodliwych dla cz³owieka jest bardzo d³uga. Przyk³adowo mo¿na wymieniæ najczêciej wystêpuj¹ce:

benzen i jego zwi¹zki (przy produkcji wyrobów gumowych, kleju, impregnacji, przy syntezie barwników itp.); cyjanek potasu (w przemyle chemicznym, przy hartowaniu metali itp.): benzyna; dwusiarczek wêgla (u¿ywany jako rozpuszczalnik); alkohole: metylowy, etylowy, propylowy, amylowy; arsen i jego tlenki (w rolnictwie); bar i jego zwi¹zki; bromki i chlorki; czterochlorek wêgla (rozpuszczalnik); czteroetyloo³ów (jako sk³adnik benzyny); sole miedzi;

terpentyna; tlenek wêgla (efekt niezupe³nego spalania wêgla); rtêæ i jej zwi¹zki; o³ów i jego zwi¹zki; kwasy mineralne i organiczne; zasady i roztwory zasad itp.Ogólne zasady bezpiecznej pracy przy zagro¿eniach substancjami chemicznymi dotycz¹: stosowania rodków ochrony indywidualnej w rodowisku, w którym s¹ przekroczone normy Ni NDSCh; wykorzystania wentylacji pomieszczeñ; automatyzacji procesów technologicznych, szczegó³owych instrukcji obs³ugi urz¹dzeñ i informacji o zagro¿eniach: zapewnienia w³aciwych warunków sanitarnych (umywalek, natrysków, sal jadalnych, podwój

ch szatni); usuwania gazów, py³ów i gazów w miejscu ich powstawania (wentylacji miejscowej); wydzielania budynków i pomieszczeñ; oznakowania budynków, dróg ewakuacyjnych itp.; wydzielenia miejsc odpoczynku dla pracowników.118

Magazynowanie substancji chemicznychPomieszczenia magazynowe chemikaliów powinny mieæ sprawne urz¹dzenia wentylacyjne (wentylatory nawiewne u góry, wywiewne u do³u) z mo¿liwoci¹ regulacji temperatury i wilgotnooraz urz¹dzenia do ogrzewania. Zwi¹zki o du¿ej zdolnoci do reakcji fotochemicznej nale¿yprzechowywaæ w naczyniach z ciemnego szkl¹. Wszystkie naczynia i pojemniki nale¿y ozn

aczyæ (etykietami), okrelaj¹c nazwê substancji, stopieñ stê¿enia, producenta, datê trwa³oieñ zagro¿enia (np. trucizna). Magazyn nale¿y wyposa¿yæ w urz¹dzenia do przechowywania subancji, umo¿liwiaj¹ce ³atwy dostêp (pó³szafy, pó³ki, stojaki, zasieki, palety itp.) i wytyce od przeszkód drogi transportowe. W zale¿noci od rodzaju przechowywanych substancjimagazyny nale¿y wyposa¿yæ w odpowiednie rodki ganicze, urz¹dzenia sygnalizacyjne i automyczne systemy gaszenia (ciany wodne, zraszacze itp.). Równie¿ instalacje owietleniowepowinny odpowiadaæ warunkom wymaganym w pomieszczeniach o du¿ym zagro¿eniu ogniowym, wybuchowym lub oddzia³ywañ substancji ¿r¹cych. Przy projektowaniu i przebudowie pomieszczeñ magazynowych nale¿y uzgodniæ ich klasê, rodzaj cian i dachów, wystarczaj¹c¹ liczbê wejzamkniêæ oraz warunków ochrony rodowiska w przypadku ska¿eñ wody, powietrza i gleby. Dosto rodków truj¹cych, wybuchowych lub toksycznych mog¹ mieæ tylko osoby upowa¿nione, przestegaj¹ce specjalne procedury ich wydawania (zamkniêæ, zleceñ, ksi¹¿ek trucizn itp.).Malarnie i lakiernie

Malarnie i lakiernie powinny byæ sytuowane w budynkach wolnostoj¹cych o niepalnej konstrukcji, z lekkim dachem. Budynki malarnii lakierni musz¹ byæ szczególnie chronione przed wy³adowaniami atmosferycznymi.



Szerokoæ przejæ i dróg transportowych powinna wynosiæ co najmniej 1.5 m. Pomieszczenia pcy powinny mieæ bezporednie wyjcie na zewn¹trz, co trzecie okno uchylne i specjalnie oznaczone oraz wentylacje ogóln¹. W obudowanych kabinach do malowania natryskowego nale¿y u¿ywaæ parawanów o wysokoci powy¿ej 2 m. Zasady u¿ywania urz¹dzeñ cinieniowych s¹ odziale 1.3.6.2).119§

Ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o substancjach truj¹cych (Dz.U. Nr 22, poz. 116 iz 1983 r. Nr 6, poz. 35) Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowiu i Opieki Spo³ecznej z dnia 28 grudnia 1963 r. w sprawie oznaczania substancji truj¹cych (Dz.U. z 1964 r. Nr 2, poz. 8iz 1993 r. Nr 25. poz. 115) Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 28 grudnia 1963 r. w sprawie wykazu trucizn i rodków szkodliwych (Dz.U. z 1964 r. Nr 2, poz. 9 oraz dodatkowy wykaz Dz.U. z 1965 r. Nr 40, poz. 252 i z 1983 r. Nr 13, poz, 67) Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1989 r. w sprawie dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy. Nr 69 z 1995 r., poz. 351 jednolity tekst). Rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej oraz Zdrowia z dnia 1 czerwca 195

3 r. w sprawie higieny pracy w zak³adach wytwarzaj¹cych papê smo³owcow¹ i u¿ywaj¹cych pakumo³y pogazowej przy produkcji (Dz.U. Nr 35, poz. 151) Rozporz¹dzenie Ministra Przemys³u z dnia 8 sierpnia 1990 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy produkcji, magazynowaniu i transporcie wewn¹trzzak³adowymmateria³ów wybuchowych (Dz.U. Nr 58, poz. 341 i z 1992 r. Nr 2, poz. 7).Wa¿nym zagadnieniem bhp jest odpowiednie znakowanie ruroci¹gów z mediami przemys³owymi,w szczególnoci z czynnikami niebezpiecznymi. Dla identyfikacji czynników przesy³anych ruroci¹gami ustalono. zgodnie z PN-70/N-01270, nastêpuj¹ce barwy rozpoznawcze: dla wody (zielona) dla pary (srebrnoszara) dla oleju i cieczy palnych (br¹zowa) dla skroplonych gazów (¿ó³ta) dla kwasów i zasad (fioletowa)

dla powietrza (b³êkitna)Do znakowania ruroci¹gów mo¿na stosowaæ tak¿e tabliczki w kszta³cie: trójk¹ta dla znaków ostrzegawczych. prostok¹ta dla napisów informacyjnych i do oznaczania kierunku przep³ywu.Pracodawca, przed rozpoczêciem produkcji nowych materia³ów lub wprowadzeniem procesów technologicznych szkodliwych dla zdrowia, powinien dokonaæ rozpoznania (zapoznaj¹c siê zwykazem lub zasiêgaj¹c opinii w³aciwego wojewódzkiego inspektora sanitarnego) o stopniuzagro¿enia ich dla zdrowia.Wykaz najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia w rodracy jest zawarty w za³¹czniku do rozporz¹dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej zdnia 1 grudnia 1989 r. w sprawie dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dlrowia w rodowisku pracy (Dz.U. Nr 69 poz. 417, z 1991 r. Nr 114, poz. 495 i z 199

2 r. Nr 6, poz. 26)§120W nowym Kodeksie pracy w Art. 220225 zawarto przepisy o substancjach chemicznychoraz o procesach pracy szczególnie szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych. Z przepisów wynika m.in., ¿e: stosowanie niebezpiecznych substancji chemicznych jest dopuszczalne pod warunkiem zastosowania rodków zapewniaj¹cych pracownikom ochronê ich zdrowia i ¿ycia, niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji chemicznych nie posiadaj¹cych kart charakterystyki tych substancji, a tak¿e opakowañ zabezpieczaj¹cych przed ich szkodliwym dzia³aniem, po¿arem lub wybuchem. Przepis bêdzie obowi¹zywa³ od3 marca 1997 r.Pracodawca jest obowi¹zany równie¿ chroniæ" pracowników przed promieniowaniem jonizuj¹cym,

ochodz¹cym ze róde³ sztucznych i naturalnych : przed dzia³aniem substancji i czynników ratwórczych. Pracodawca prowadz¹cy dzia³alnoæ, która stwarza mo¿liwoæ wyst¹pienia nag³egotwa dla zdrowia lub ¿ycia pracowników, jest obowi¹zany podejmowaæ dzia³ania zapobiegaj¹ce



kiemu niebezpieczeñstwu (min. przez zapewnienie asekuracji przez inne osoby, stosowanie urz¹dzeñ i sprzêtu ratowniczego). Przy pracach szczególnie niebezpiecznych nale¿y zapewniæ obs³ugê przez co najmniej dwie osoby.2.3. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole drzewnymStanowisko i organizacja pracyPomieszczenia pracy, w których wykonuje siê prace stolarskie, powinny byæ organizowanei wyposa¿one zgodnie z zasadami obowi¹zuj¹cymi w ka¿dym zak³adzie pracy (porównaj rozdz.

5). W stolarniach i modelarniach nale¿y zapewniæ temp. 20°C, w malarniach 25°C, w lakierniach natryskowych jest niewskazane stosowanie ogrzewania miejscowego oraz ogrzewania centralnego gor¹c¹ wod¹.W zak³adach stolarskich wystêpuje zwiêkszone zapylenie powietrza. Py³ drzewny w powietrzu mo¿e wywo³aæ podra¿nienie górnych dróg od-121dechowych, przewlekle zmiany zapalne, jak równie¿, przy nadmiernym stê¿eniu, stwarza powa¿ne zagro¿enie wybuchowe. Zapobieganie powy¿szym zagro¿eniom polega na: usuwaniu wszelkich skupisk pytu w pomieszczeniach; u¿ywaniu do obróbki drewna odpowiednich narzêdzi; eliminowaniu okolicznoci powoduj¹cych iskrzenie; usuwaniu trocin, stru¿yn i pytów przez odpowiednie urz¹dzenie odpylaj¹ce;

bezwzglêdnym przestrzeganiu zakazu palenia tytoniu i u¿ywaniu otwartego ognia; pod³¹czeniu wszystkich obrabiarek do sprawnie dzia³aj¹cych urz¹dzeñ odpylaj¹cych; instalowaniu w pomieszczeniach szlifierni wentylatorów wywiewnych i zapewnieniu naturalnego nawiewu; wyposa¿eniu polerek i szlifierek w sprawnie dzia³aj¹ce odprowadzenie elektrycznoci statycznej; przewody odprowadzaj¹ce pary i py³y z kabin natryskowych powinny byæ wyprowadzone ponad dach w odleg³oci co najmniej 5 m od kominów; prowadzeniu instalacji elektrycznych z zabezpieczeniami obowi¹zuj¹cymi dla pomieszczeñ o zagro¿eniu wybuchowym.Praca na obrabiarkach do drewna1. Obrabiarki powinny byæ tak ustawione, aby mo¿na by³o swobodnie wykonywaæ prace obs³ugo

we i transportowe.2. Przed uruchomieniem obrabiarki nale¿y sprawdziæ czy jej w³¹czenie nie spowoduje wypadku.3. Obrabiarkê nale¿y natychmiast wy³¹czyæ, je¿eli w czasie pracy wyst¹pi¹ drgania.4. Obróbkê mo¿na rozpocz¹æ po osi¹gniêciu przez narzêdzie nominalnej liczby obrotów.5. Podczas pracy na pile tarczowej nale¿y zwróciæ uwagê na jej w³aciwe umocowanna wrzecionie, prawid³owe naprê¿enie tarcz i odpowiednie rozwieranie zêbów. Wymagane jeststosowanie klina rozczepiaj¹cego, kaptura ochronnego i przesuwad³a.1226. Obs³uguj¹cy pilarkê musi staæ z boku pi³y. Pi³a tamowa powinna mieæ obudowy wszystkiccaj¹cych siê czêci.7. Nale¿y utrzymywaæ porz¹dek na stanowiskach pracy i ci¹gle uprz¹taæ wiêksze odpady ze s

i³y i z pod³ogi. Trociny i zrzynki powinno siê usuwaæ zê sto³u szczotk¹ lub deseczk¹.8. Zabezpieczenie strugarek-wyrówniarek polega na ca³kowitym os³oniêciu no¿y strugarskichoraz monta¿u urz¹dzeñ przeciwodrzuto-wych.9. Ka¿da frezarka do drewna powinna byæ wyposa¿ona w: prowadnicê, urz¹dzenia dociskaj¹ceteria³ oraz os³ony wrzeciona (rys. 43).

500

Q 2000 Rys. 43drewna na frezarce

10. Podczas pracy na wiertarkach nale¿y pamiêtaæ o dobrym mocowaniu wierte³ i przedmiotówobrabianych.

11. Tokarki powinny mieæ odpowiednie os³ony zabezpieczaj¹ce pracownika i inne osoby na wypadek wyrwania z k³ów obrabianego przedmiotu oraz ekrany przed odpryskujacymi wiórami. Tokarze powinni pracowaæ w przy³bicach lub w okularach ochronnych. To



karka powinna byæ zaopatrzona w podpórkê do prowadzenia drewna.12. Szlifierki powinny byæ wyposa¿one w urz¹dzenia odpylaj¹ce.L3. Podczas pracy zmechanizowanymi narzêdziami stolarskimi nale¿y bezwzglêdnie przestrzegaæ instrukcji obs³ugi, u¿ytkowaæ po sprawdzeniu stanu przewodów zasilaj¹cych, nie pracostoj¹c na drabinie, nic dopuszczaæ do przegrzania silnika.14. Nale¿y pamiêtaæ o zerowaniu urz¹dzeñ.15, Wzbronione jest zatrudnianie m³odocianych przy pracach, podczas których s¹ nara¿eni

na zwiêkszone niebezpieczeñstwo urazów {pi³y eto drewna) oraz przy obs³udze pi³ tarczowyctamowych i traków.123Rêczna obróbka drewna1. Przy pos³ugiwaniu siê pi³ami rêcznymi trzeba pamiêtaæ o tym, ¿e: pi³y nale¿y przechowywaæ w odpowiednim porz¹dku, zaostrzone i rozwiedzione, pi³y powinny byæ zawieszane na ko³kach obok sto³ów.2. Podczas strugania nale¿y w sposób w³aciwy trzymaæ strug, pewnie mocowaæ materia³y, usióry przy u¿yciu miote³ki, a no¿e wyjmowaæ i zak³adaæ z nale¿yt¹ ostro¿noci¹.3. Podczas d³utowania rêcznego nale¿y: dobrze mocowaæ materia³, nie u¿ywaæ do pobijania metalowych, nie k³aæ d³ut ostrzami zwróconymi do pracownika.4. Pi³a tarczowa (narzêdzie zmechanizowane) powinna byæ wyposa¿ona w dwuczêciow¹ os³onê

5. W strugach z napêdem elektrycznym nale¿y centrycznie ustawiaæ no¿e, a strugarkê nale¿yrowadziæ równomiernie, lekko dociskaj¹c do materia³u.6. Wszystkie zmechanizowane narzêdzia stolarskie powinny byæ pod³¹czone do gniazd nieuszkodzonych, ze stykami ochronnymi (do zerowania),7. Pracownicy powinni byæ ubrani w kombinezony (m.in. z zapiêtymi mankietami, mieæ nakrycie g³owy i os³oniête oczy okularami lub przy³bicami).8. Nie wolno pracowaæ narzêdziami zmechanizowanymi stoj¹c na drabinie lub na chwiejnych podstawach.Klejenie i wykañczanie wyrobów stolarskich1. Przy klejeniu nale¿y zachowaæ szczególn¹ ostro¿noæ w zakresie ochrony po¿arowej, zapeomieszczeniach pracy wentylacjê i odzie¿ robocz¹ oraz rodki ochrony indywidualnej.2. Podczas robót wykoñczeniowych nale¿y przestrzegaæ nastêpuj¹cych zasad: w pomieszczeniach wykañczalni powinna byæ sprawna wentylacja;

nie wolno u¿ywaæ otwartego ognia ani paliæ tytoniu; nale¿y profilaktycznie smarowaæ twarz i rêce kremami ochronnymi, nie u¿ywaæ butów z okui metalowymi, u¿ywaæ odpowiednich masek: nie dopuszczaæ do gromadzenia siê odpadów i wiórów.1242.4. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole spo¿ywczymStan techniczny zak³adówZak³ad produkcyjny przetwórstwa spo¿ywczego nie mo¿e ³¹czyæ siê z mieszkaniem prywatnym ankorzystywany jako miejsce noclegu. Lokalizacja zak³adu powinna zapewniaæ dogodny dojazd i dostêp odbiorcom i nie stwarzaæ uci¹¿liwych warunków dla otoczenia.ciany i sufity powinny mieæ g³adkie powierzchnie, ³atwo oczyszczalne, pomalowane jasnymi farbami. Dolne czêci cian pomieszczeñ produkcyjnych powinny byæ pokryte materia³ami ³a

mywarnymi, nienasi¹kliwymi i odpornymi na dzia³anie wilgoci. Pod³ogi powinny byæ wykonane z materia³u niecieralnego, ³atwo zmywalnego i trwa³ego. Pod³ogi w pomieszczeniach skanalizowanych powinny mieæ spadek w kierunku kratek ciekowych.W pomieszczeniach pracy nale¿y zapewniæ wentylacjê naturaln¹, grawitacyjn¹ i mechaniczn¹ (wiewn¹).W piekarniach i ciastkarniach nale¿y wyodrêbniæ pomieszczenia: magazynowe surowców i odrêbne gotowych wyrobów; produkcyjne (przygotowywania produkcji, miesiema ciasta, komory fermentacyjne,sortowniê, wypieku, krojenia i pakowania oraz zmywalni); ewentualnie zmywalni pojemników transportowych; sanitarno-socjalne.W zale¿noci od wielkoci produkcji i wyposa¿enia zak³adu wymienione pomieszczenia mog¹ bydzielone lub stanowiæ jeden ci¹g produkcyjny. Do przechowywania surowców nietrwa³ych i g

otowych wyrobów s¹ niezbêdne odpowiednie urz¹dzenia ch³odnicze.Ka¿dy zak³ad produkcji i obrotu rodkami spo¿ywczymi musi mieæ zapewniony dop³yw wody pitn, a punkty czerpania zimnej i gor¹cej wody nale¿y rozmieciæ we wszystkich pomieszczenia



ch produkcyjnych (je¿eli nie ma przeciwwskazañ technologicznych) i sanitarnych dla pracowników.125Higiena pracownikówHigiena osobista pracowników zatrudnionych w produkcji rodków spo¿ywczych dotyczy: w³aciwej i prawid³owo u¿ywanej odzie¿y roboczej i rodków ochrony osobistej, stosowania fartuchów, kurtek i spodni z bia³ego p³ótna lub bawe³ny,

przygotowania dla ka¿dego pracownika 3 zmian odzie¿y, zachowania szczególnej czystoci r¹k i nie dotykania bezporednio ¿ywnoci.Istotnym zabiegiem technologicznym w produkcji rodków spo¿ywczych jest mycie i dezynfekcja maszyn, urz¹dzeñ narzêdzi i bliskiego otoczenia ci¹gów produkcyjnych. Na te zabieginale¿y w zak³adzie rzemielniczym przewidzieæ czas, rodki i maszyny do mycia oraz przygotowaæ szczegó³owe instrukcje mycia i dezynfekcji (wraz z wykazem dozwolonych rodków do mycia). Urz¹dzenia ch³odnicze powinny byæ myte zgodnie z instrukcjami fabrycznymi. Mycieopakowañ szklanych powinno odbywaæ siê przy u¿yciu myjni i przestrzeganiu w³aciwego stê¿eka myj¹cego oraz temperatury w poszczególnych fazach mycia. W ka¿dym zak³adzie nale¿y opracowaæ harmonogram prac porz¹dkowych codziennych oraz okresowych.Obowi¹zkiem w³aciciela zak³adu rzemielniczego jest zabezpieczenie obiektu przed szkodnikami. Zabezpieczenie polega na: uszczelnieniu wszystkich otworów powsta³ych przy robo

tach instalacyjnych, uszczelnieniu styku pod³óg ze cianami, obiciu drzwi drewnianychblach¹ do wysokoci 30 cm, za³o¿eniu siatek ochronnych na okna i ot won wentylacyjne oraz przeprowadzaniu zabiegów deratyzacji i dezynsekcji (przez wyspecjalizowane zak³ady). Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 1958 r. w sprawie warunków zdrowia wymaganych ze wzglêdów sanitamo-epidemiologicznych od osób wykonuj¹cych niektóre zajêciaarobkowe (Dz.U. Nr 56, poz. 275 i z 1971 r.§Nr 9, poz. 96). Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 30 marca 1971 r. w sprawie stanów chorobowych stanowi¹cych przeciwwskazania do wykonywania niektórych czynnoci z zakresu produkcji rodków spo¿ywczych i obrotu nimi (Dz.U. Nr 9, poz.96).Osoby zatrudnione oraz staraj¹ce siê o zatrudnienie w przetwórstwie spo¿ywczym (w tym uczniowie i praktykanci) powinny wykonaæ nastêpuj¹ce badania:

126 przewietlenie klatki piersiowej, badanie krwi na odczyn Wassermana, badania ogólne, badanie ka³u na nosicielstwo zakanych schorzeñ jelitowych (3-krotne). Pracownik ma obowi¹zek zg³aszaæ siê na kontrolne badania przed up³ywem :erminu okrelonego w ksi¹¿eczcea, na polecenie organu sanitarnego oraz w ka¿dym przypadku podejrzenia o chorobê, stanowi¹c¹ przeci w wskazanie do zatrudnienia.Na stanowiskach fryzjerów, kosmetyków, manjcurzystów, jak te¿ wymagaj¹cych bezporedniegoykania siê z artyku³ami ¿ywnoci przy ich wyrobie, przerobie, przechowywaniu, transporcie i obrocie, przy oczyszczaniu i dezynfekcji sprzêtu, urz¹dzeñ i pomieszczeñ przeznaczonych do wykonywania czynnoci omówionych powy¿ej, mog¹ byæ zatrudniane osoby po badaniach w

stêpnych i poddawane badaniom okresowym w odstêpach co 6 miesiêcy.Wymienione osoby, dotkniête chorob¹ zakan¹, grulic¹ w stanie czynnym, jaglic¹, twardzielakanymi chorobami skóry, wszawic¹ i tr¹dem, nie mog¹ byæ zatrudniane przy wykonywaniu zaj Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 1958 r. w sprawie warunków zdrowia wymaganych ze wzglêdów sanitarno-epidemiologicznych od osób wykonuj¹cych niektóre zajêcia zarobkowe (Dz.U. Nr 56. po7- 275 i 7. 1971 r.§Dz.U. Nr 9. poz. 96). Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 10grudnia 1974 r, w sprawie przeprowadzania badañ lekarskich pracowników (Dz.U. Nr 48, poz. 296 i z 1992 r. DzX'. Nr 62, poz. 313). Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 65, poz. 294).Osoby zatrudnione przy produkcji, przechowywaniu i obrocie rodków spo¿ywczych powinnyposiadaæ kwalifikacje w zakresie podstawowych zagadnieñ higieny:

róde³ zanieczyszczeñ mikrobiologicznych i chemicznych ¿ywnoci, chorób przenoszonych darmow¹, zatruæ pokarmowych oraz czynników, które je wywo³uj¹, zapobieganiu zatruciom i zaka¿eniom pokarmowym.



Egzamin ze znajomoci podstawowych zagadnieñ higieny przeprowadza komisja egzaminacyjna w 3-osobowym sk³adzie wyznaczonym przez terenowego inspektora sanitarnego, w³aciwego ze wzglêdu na wykonywanie zatrudnienia. Osoba, która zda³a egzamin otrzymuje zawiadczenie wed³ug wzoru okrelonego w zarz¹dzeniu.127Uznaje siê, ¿e osoby, które ukoñczy³y szko³ê redni¹ lub wy¿sz¹, przygotowuj¹c¹ do pracy wch z produkcj¹, przechowywaniem i obrotem rodków spo¿ywczych lub zda³y egzamin z zakresu

podstawowych zagadnieñ higieny, posiadaj¹ odpowiednie kwalifikacje.Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 9 grudnia 1993 r.§w sprawie szczegó³owych wymagañ kwalifikacyjnych w zakresie podstawowych zagadnieñ higieny dla osób zatrudnionych przy produkcji, przechowywaniu i obrocie rodkami spo¿ywczymi(Dz.U. Nr 129, poz. 608).Wzór zawiadczenia o kwalifikacjach(nazwa jednostki, w której przeprowadzany jest egzamin)ZAWIADCZENIENiniejszym zawiadcza siê, ¿e:Pan(i).............................urodzony(a) w........................zatrudniony (a) w.......................

na stanowisku........................przed Komisj¹ Egzaminacyjn¹ w sk³adzie:1) przewodnicz¹cy...................(tytu³, imiê i nazwisko, stanowisku)2} cz³onek .......................11 vi li I - iitin.' i nazwiska, stanowisko)3) cz³onek .......................(lyliri, imiê i nozwkko, ^Imiuwiskujpowo³an¹ zgodnie z przepisamiw dniu.................zda³(a) egzamin zakresu znajomoci podstawowycrzagadnieñ higieny, niezbêdnych przy produkcji, przechowywaniu i obrocierodkam spo¿ywczymi...........dnia.............. (przewodnicz¹cy komisji egzaminacyj

na128Bezpieczeñstwo i higiena pracy w zak³adach przetwarzaj¹cych owoce i warzywaZak³ad rzemielniczy jest obowi¹zany wyposa¿yæ stanowiska pracy zwi¹zane z obs³ug¹ maszyneñ w szczegó³owe instrukcje bezpieczeñstwa i higieny pracy. W czasie ruchu urz¹dzeñ i maszprodukcyjnych zabrania siê: zdejmowania os³on, wykonywania doranych napraw, konserwacji i czyszczenia, rêcznego usuwania st³uczki szklanej i innych odpadów. Prace wewn¹trzurz¹dzeñ lub zbiorników, do których wejcie i wyjcie odbywa siê przez w³azy, mog¹ byæ wykd warunkiem: pisemnego polecenia pracodawcy, od³¹czenia energii elektrycznej, przewietrzania i och³odzenia oraz wywieszenia tabliczek ostrzegawczych. Pracuj¹cym wewn¹trzzbiorników nale¿y zapewniæ mo¿liwoci udzielenia natychmiastowej pomocy oraz specjalne roi ochrony osobistej.

Wy³¹czniki napêdu maszyn i urz¹dzeñ produkcyjnych powinny byæ sytuowane w zasiêgu rêki obspracownika. Zabrania siê uruchamiania i eksploatowania maszyn lub urz¹dzeñ z niesprawnym wy³¹cznikiem lub bez os³on. Urz¹dzenia stwarzaj¹ce zagro¿enie poparzeniem powinny byæsa¿one w ochronn¹ izolacjê ciepln¹ lub inne zabezpieczenia.Specyfika maszyn i urz¹dzeñ do przetwarzania owoców i warzyw, w sk³ad których wchodz¹ autoawy, wyparki, zbiorniki, myjnie, przegl¹darki opakowañ szklanych, kot³y, szatkownice,krajalnice itp., wymaga od pracodawcy zapoznania pracowników z zagro¿eniami, jak równie¿ opracowania szczegó³owych instrukcji na podstawie wskazañ zawartych w odpowiednich przepisach.§ Rozporz¹dzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 maju 1994 r. w sprawie bezpieczeñstwai higieny pracy w zak³adach przetwarzaj¹cych owoce i warzywa (Dz.U. Nr 62, poz. 261).Osoby prowadz¹ce produkcjê wyrobów spo¿ywczych, bêd¹ niew¹tpliwie zainteresowane przepisam

ecjalistycznymi. Oto zestaw tych przepisów, nie omówionych w tekcie: rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych z 21 lipca 1930 r. o dozorze nad wyrobemi obiegiem t³uszczów i olejów jadalnych (Dz.U. Nr 53, poz. 453, z 1937 r. Nr 21, poz.



137, z 1958 r. Nr 56, poz. 275 i z 1970 r. Nr 29, poz. 245.i higiena pracy..,

I 29rozporz¹dzenie Ministra Opieki Spo³ecznej z 29 grudnia 1932 r.0 dozorze nad mlekiem i jego przetworami (Dz.U. z 1933 r. Nr 19. poz. 128 i Nr47, poz. 373 oraz z 1958 r. Nr 56, poz. 275). rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 10grudnia 1936 r. o dozorze nad miêsem i przetworami miêsnymi (Dz.U. Nr 92, poz. 643,

z 1937 r. Nr 49, poz. 378, z 1952 r. Nr 12, poz. 75, z 1958 r. Nr 56, poz. 275.z 1961 r. Nr 4, poz. 26, z 1970 r. Nr 29, poz. 245 i z 1972 r. Nr 40. poz. 261).rozporz¹dzenie Ministra Opieki Spo³ecznej z 18 lutego 1937 r, o dozorzenad wyrobem i obiegiem m¹ki i wyrobów m¹cznych (Dz.U. Nr 25.poz. 171, z 1946 r. Nr 43, poz. 255, z 1951 r. Nr 32, poz. 252, z 1958 r.Nr 56, poz, 275 i z 1970 r. Nr 29, poz. 245).rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 11 lipca 1947 r. o dozorze nadwyrobem i obrotem napojami ch³odz¹cymi i gazowanymi {Dz.U. Nr 52.poz. 283, z 1950 r. Nr 33, poz. 303, z 1951 r. Nr 64, poz. 443, z 1954 r.Nr 33, poz. 139, z 1958 r. Nr 56, poz. 275, z 1960 r. Nr 4, poz. 29.z 1963 r. Nr 45, poz. 256. z 1967 r. Nr 12, poz. 54).

rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 4 listopada 1948 r. o dozorze nadwyrobem i obrotem lodów (Dz.U. Nr 56, poz. 446 i z 1954 r. Nr 33.poz. 140).rozporz¹dzenie Ministrów Przemys³u i Handlu oraz Zdrowia z 22grudnia 1948 r w sprawie ustalenia wymagañ jakim winny odpowiadaæpomieszczenia i urz¹dzenia zak³adów mleczarskich (Dz.U. z 19491 z 1954 r. Nr 33, poz. 140).rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 28 lutego 1950 r. w sprawie wyrobu oraz obiegu octu i esencji octowych (Dz.U. Nr 9, poz. 95, z 1951 r. Nr 28, poz. 220 i z 1970r. Nr 29, poz. 245).2.5. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole motoryzacyjnymMotoryzacyjne zak³ady rzemielnicze wykonuj¹ prace obs³ugowe, naprawcze i diagnostycznew stosunku do okrelonych pojazdów samochodowych. Typowymi stanowiskami obs³ugowo-napr

awczymi s¹: stanowiska do mycia i czyszczenia; stanowiska smarownicze;130 uniwersalne stanowiska obs³ugowo-naprawcze; stanowiska kontrolno-diagnostyczne.Najczêciej spotyka siê zak³ady ze stanowiskami: uniwersalnymi, smarowniczymi i diagnostycznymi, tworz¹ce stacjê obs³ugi. Podwórze stacji powinno mieæ tward¹ i równ¹ nawierzchniêmi do odprowadzania wody deszczowej. Na ka¿dego zatrudnionego pracownika powinno przypadaæ co najmniej 13 m3 objêtoci pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 powierzchni pod³ogi, nie zajêtej przez urz¹dzenia techniczne. Wysokoæ pomieszczeñ, (licz¹c od pod³ogiitu w najni¿szej czêci) powinna wynosiæ nie mniej ni¿ 3,2 m (lub wiêcej, je¿eli stosuje s

im dwigniki mechaniczne). Aby zapewniæ swobodê ruchu obs³uguj¹cym nale¿y przestrzegaæ zaszachowania odleg³oci pojazdu co najmniej: 2,5 m od ciany na stanowiskach naprawczychi do mycia i 1,2 m od ciany na stanowiskach obs³ugowych. Pomieszczenia stacji powinny byæ ogrzewane (aby zapewniæ w zimie temperaturê co najmniej 15°C) i wentylowane. Owietlenie elektryczne powinno zapewniaæ natê¿enie w miejscach napraw i przegl¹dów nie mniejsze ni¿ 15 lx. Stosunekmin 0,9 Rys. 44. Kana³ obs³ugowy dla pojazdów samochodowych131powierzchni okien i wietlików do powierzchni pod³ogi powinien wynosiæ co najmniej 12,5%.Podstawowym elementem wyposa¿enia stacji s¹ kana³y obs³ugowe dla pojazdów samochodowych. Kana³y powinny mieæ szerokoæ co najmniej 0,9 111. g³êbokoæ co najmniej 1,2 m, z dnem wyw urz¹dzenia ciekowe z nachyleniem w kierunku odp³ywu pod k¹tem 23°. Kana³ powinien mieæ

ejcia (jedno mo¿e byæ klamrowe) oraz przykrycie z desek o gruboci co najmniej 50 mm owytrzyma³oci na zginanie dostosowanej do ciê¿aru obs³ugiwanych pojazdów. Krawêdzie kana³uzabezpieczyæ obrze¿ami o wysokoci ok. 12 cm (rys. 44).



Kana³ przegl¹dowy wraz z urz¹dzeniem do podnoszenia osi pojazdu mo¿e byæ zast¹piony urz¹dzm do podnoszenia ca³ego pojazdu (hydraulicznym lub mechanicznym). Eksploatacja i obs³uga tych urz¹dzeñ, opisana w instrukcji, jest okrelona zasadami wykorzystywania urz¹dzeñ mechanicznych. Oprócz podnoników sta³ych w stacjach stosuje siê jeszcze takie urz¹dzenjak: podnoniki przewone, smarownice dwigniowe, nape³-niacze oleju, przewone smarownice, przewone urz¹dzenia akumulatorowe, przewone sprê¿arki i wywa¿arki do kó³. W czasie pracownicy stykaj¹ siê ze smarami, olejami, gazami spalinowymi, benzyn¹, elektrolitami i

innymi substancjami szkodliwymi dla zdrowia. Trudno jesi omówiæ wszystkie zagro¿enia wynikaj¹ce z ich stosowania. Mo¿na jedynie zaproponowaæ ogólne za³o¿enia bezpiecznej i higiicznej pracy, tj.: stosowanie sieci elektrycznej o napiêciu bezpiecznym; opracowanie (b¹d wykorzystanie fabrycznych) instrukcji obs³ugi ka¿dego stanowiska i ka¿dego urz¹dzenia, zapoznanie z nimi pracowników i wywieszenie ich w odpowiednim miejscu; wywieszenie znaków ostrzegawczych, informacyjnych i nakazu oraz zakazu; w akumulatorniach, magazynach, gara¿ach i innych pomieszczeniach o dodatkowych zagro¿eniach stosowanie odpowiednich przepisów bhp.: zapewnienie bezpiecznych dla rodowiska odprowadzeñ cieków, spalin, czyciw i innych oadów.

1322.6. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole budowlanym2.6.1. Uprawnienia budowlaneUstawa z dnia 7 lipea 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 14) ustali³a obowi¹zek posiadania uprawnieñ budowlanych do projektowania i kierowania robotami budowlanymi. Uprawnienia budowlane s¹ udzielane w specjalnociach: architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej, technologii i organizacji budowy, instalacyjnej w zakresiesieci, instalacji i urz¹dzeñ wodoci¹gowych (kanalizacyjnych, cieplnych, wentylacyjnych i gazowych), instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urz¹dzeñ elektrycznych ielektroenergetycznych. Uzyskanie uprawnieñ budowlanych upowa¿nia do: kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeñ: przy posiadaniu wy¿szego wykszta³cenia odpowiedniego dla ca³ej specjalnoci, odbyciu 2-letniej praktyki na budowie oraz z³o¿eniu egzaminu ze znajomoci przepisów prawnych dotycz¹cych procesu budowlanego oraz umi

ejêtnoci praktycznego zastosowania wiedzy technicznej: kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie: przy posiadaniu redniego wykszta³cenia odpowiedniego dla danej specjalnoci iub pokrewnego wy¿szego wykszta³cenia, odbyciu 5-letniej praktyki na budowie oraz z³o¿eniu egzaminu; wykonywania pracy na budowie na stanowisku majstra budowlanego i kierowania w powierzonym zakresie robotami budowlanymi: przy posiadaniu co najmniej wykszta³cenia zasadniczego i dyplomu mistrza w odpowiednim zawodzie budowlanym oraz z³o¿eniu egzaminu.Uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie kierowania robotami budowlanymi dotycz¹ robót w obiektach: o kubaturze mniejszej ni¿ 5000 m\ nie wy¿szych ni¿ 15 m nad poziomem terenu lub o wysokoci do 4 kondygnacji nadziemnych, zag³êbionych nie wiêcej ni¿ 4 m poni¿ej terenu, zawieraj¹cych elementy konstrukcyjne o rozpiêtoci do 12 m, wysiêgu do 3 m,

maj¹cych konstrukcje non¹ zawieraj¹c¹ prostoliniowe belki, s³upy i piyty p³askie, nie maelementów wstêpnie sprê¿anych na budowie ani elementów konstrukcyjnych poddanych obci¹¿enzmiennemu technologicznemu wiêkszemu ni¿ 8 kN/m2, nie133wymagaj¹cych uwzglêdnienia wp³ywu eksploatacji górniczej ora2 dróg wewnêtrznych.Uprawnienia budowlane w zakresie ograniczonym w specjalnoci instalacyjnej dla sieci, instalacji oraz urz¹dzeñ: wodoci¹gowych i kanalizacyjnych, wentylacyjnych i gazowych stanowi¹ podstawê do projektowania lub kierowania budow¹ i robotami budowlanymi przy budowie instalacji wraz z przy³¹czami (z wy³¹czeniem przy³¹czy gazowych) w budownictwiednorodzinnym i zagrodowym oraz innych budynkach o kubaturze do 1000 m1 i prostejfunkcji technologicznej, takich jak: magazyny, drobne obiekty handlowe, warsztaty rzemielnicze.Uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie w specjalnoci instalacyjnej dla sie

ci, instalacji i urz¹dzeñ elektrycznych i elektroenergetycznych stanowi¹ podstawê do projektowania lub kierowania budow¹ i robotami budowlanymi przy budowie instalacji iurz¹dzeñ niskiego napiêcia (wraz z przy³¹czami) w budownictwie jednorodzinnym i zagrodowym



oraz w innych budynkach o kubaturze do 1000 m3 i prostej konstrukcji technologicznej, takich jak magazyny, drobne obiekty handlowe i warsztaty rzemielnicze.Uprawnienia budowlane do wykonywania pracy na stanowisku majstra budowlanego i kierowania w powierzonym zakresie robotami budowlanymi stanowi¹ podstawê do wykonywania tych czynnoci w zakresie objêtym rzemios³em okrelonym w dyplomie mistrza z wy³¹czenieobiektów zabytkowych.Uprawnienia budowlane nadaje wojewoda po:

ustaleniu na podstawie dokumentów z³o¿onych przez osoby ubiegaj¹ce siê o uprawnienia, ¿e³ni³y one warunki w zakresie przygotowania zawodowego niezbêdnego do uzyskania uprawnieñ budowlanych; z³o¿eniu egzaminu przez ubiegaj¹cego siê o uprawnienia budowlane. Egzamin sk³ada siê zisemnej (testu) i ustnej, obejmuje znajomoæ przepisów prawa w zakresie niezbêdnym do ich w³aciwego stosowania oraz umiejêtnoci praktycznego pos³ugiwania siê tymi przepisami, jrównie¿ praktycznego zastosowania wiedzy technicznej, polegaj¹cej na wyjanieniu okrelonych przez komisjê egzaminacyjn¹ zagadnieñ technicznych wchodz¹cych w zakres praktyki zawodowej.Egzamin przeprowadza siê, w zale¿noci od posiadanego wykszta³cenia i praktyki, odrêbnie na uprawnienia budowlane do projektowania lub134

kierowania robotami budowlanymi w danej specjalnoci, ³¹cznie na oba rodzaje uprawnieñ lub ³¹cznie na uprawnienia budowlane bez ograniczeñ i z ograniczeniem w innej specjalnoci.Zakres treci sprawdzanych w egzaminie na uprawnienia budowlane ustali³y przepisy rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie. Znajomoæ przepisów we wszystkich specjalnociach dotyczy: " ustawy Prawo budowlane wraz z rozporz¹dzeniami i zarz¹dzeniami wykonawczymi; warunków bezpieczeñstwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlano-monta¿owych; postêpowania administracyjnego; zagospodarowania przestrzennego, ochrony rodowiska, dóbr kultury, ochrony przeciwpo¿arowej, normalizacji i certyfikacji.Znajomoæ innych przepisów oraz praktycznego wykorzystania obowi¹zuj¹cych Polskich Norm z

zakresu projektowania, budowy, utrzymania ] rozbiórki obiektów budowlanych, jest zale¿na od specjalnoci zdaj¹cego.2.6.2. Bezpieczeñstwo i higiena pracyprzy wykonywaniu robót budowlano--monta¿owych i rozbiórkowychRoboty budowiano-monta¿owe i rozbiórkowe s¹ wykonywane najczêciej na placu budowy, niekiedy na terenie warsztatu rzemielniczego (przygotowanie elementów, monta¿, prefabrykacja). Na placu budowy prace wykonuj¹ pracownicy z kilku zak³adów, przemieszcza siê wiele materia³ów, wystêpuje wyrane zwiêkszenie zagro¿eñ w stosunku do sta³ych zak³adów rzemielnch wzglêdów poprawne zagospodarowanie placu budowy ma istotne znaczenie dla zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.Zagospodarowanie placu budowyWarunki jakie powinien spe³niaæ odpowiednio zagospodarowany plac budowy, przedstawio

no w §19 (i dalszych) rozporz¹dzenia Ministra Budownictwa i Przemys³u Materia³ów Budowlanych z dnia 28 marca1351972 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowiano-monta¿owych i rozbiórkowych (Dz.U. Nr 13, poz. 93, utrzymane w mocy na podstawie art,V §1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.). Zestaw przepisów o zagospodarowaniu placu budowy jest obszerny i trudny do szczegó³owego przedstawienia w tym poradniku. Zainteresowanych odsy³amy do opracowania SJêdrzejczyka pt. Nowe prawo budowlane. Objanienia,akty prawne. Warszawa 1995. Wydawnictwo Co mer.Zagospodarowanie placu budowy powinno uwzglêdniaæ: ogrodzenie terenu, nie stwarzaj¹ce zagro¿enia dla ludzi, ale uniemo¿liwiaj¹ce dostêp osom postronnym; dojazd i dojcie (bramy, utwardzone nawierzchnie, odpowiednie znakj drogowe, park

ingi); miejsca sk³adowania materia³ów (sypkich, p³ynnych, sta³ych); owietlenie miejsc pracy, dróg, dojæ i dojazdów;



wydzielone pomieszczenia dla pracowników wraz z zapleczem higienicz-no-sanitarnym;DWtS BUDOWLANYTOWAROWY UDWIG 600 KG PRZEWÓZ OSÓBZABRONIONYNIE DOTYKAÆ! URZ¥DZENIE ELEKTRYCZNERys. 45. Oznakowanie ¿urawia przyciennego

136RODZAJ BUDOWYADRES, TELEFONNR POZWOLENIA, ADRES I TELEFONORGANU NADZORUNAZWA/NAZWISKO, ADRES I TELEFON INWESTORANAZWA, ADRES I TELEFON WYKONAWCYIMIÊ I NAZWISKO, ADRES I TELEFON: KIEROWNIKA BUDOWY INSPEKTORA NADZORU PROJEKTANTATEL POLICJI TEL STRA‾Y PO‾. TEL POGOT. RAT.

TELEFON OKRÊGOWEJ INSPEKCJI PRACYRys. 46. Tablica informacyjna budowyTEREN BUDOWY WSTÊP WZBRONIONYUWAGA G£ÊBOKIE WYKOPYUWAGA U GÓRY PRACUJ¥UWAGA ROBOTY NA DACHUOnakaz przechodzenia w oznakowanym miejscuzakaz przejcianieupowa¿nionym wstêp wzbronionyRys. 47, Tablice i znaki bezpieczeñstwa na budowiezaopatrzenie budowy w energie elektryczn¹, wodê, sprê¿one powietrze ttp zgodnie ze szczegymi przepisami, w tym 20 litrów wody na ka¿dego pracownika na zmianê;

przygotowane stanowiska dJa poszczególnych zespo³ów roboczych (specjalistycznych np. dla zbrojarzy, betoniarzy, murarzy, cieli, elektryków), oznakowanie urz¹dzeñ (rys. 45);137 tablice informacyjne z zapisami zgodnymi z zarz¹dzeniem Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa w sprawie prowadzenia dzienników: budowy, monta¿u i rozbiórki, okrelenia osób upowa¿nionych do dokonywania w nich wpisów oraz danych, jakie powinna zawieraæ tablica informacyjna (rys. 46)*; rodki ochrony przeciwpo¿arowej; tablice i znaki bezpieczeñstwa (rys. 47).Obs³uga i konserwacja budowlanego sprzêtu zmechanizowanego i pomocniczegoDo sprzêtu zmechanizowanego nale¿¹ maszyny i urz¹dzenia, takie jak: dwignice, przenoniki

betoniarki, ci¹gniki i inny sprzêt silnikowy. Do sprzêtu pomocniczego zalicza siê elementy nie stanowi¹ce sta³ego wyposa¿enia budowlanego sprzêtu zmechanizowanego, a stosowaneprzy wykonywaniu robót budowlanych zawiesia, uchwyty, pomosty, wózki rêczne, taczki, narzêdzia i inne. Do prac z wykorzystaniem tego sprzêtu mog¹ byæ zatrudnione tylko osoby,które posiadaj¹ kwalifikacje przewidziane odrêbnymi przepisami dla danego stanowiskai uzyska³y orzeczenie lekarskie o dopuszczeniu do okrelonej pracy.Wykonywanie funkcji operatorów maszyn budowlanych dwigowych, kierowców wózków silnikowychi innych maszyn budowlanych o napêdzie silnikowym wymaga posiadania uprawnieñ wydanych przez w³aciw¹ komisjê kwalifikacyjn¹. Zak³ad rzemielniczy eksploatuj¹cy sprzêt zmechy i pomocniczy oraz urz¹dzenia techniczne nie objête dozorem technicznym powinien wew³asnym zakresie zorganizowaæ dozór, opracowaæ instrukcjê obshigi, przeprowadzaæ kontroleie¿¹ce i okresowe oraz dokonywaæ obci¹¿eñ próbnych. Na ka¿dym stanowisku powinna siê znajdukcja teehniczno-ru-chowa, okrelaj¹ca wymagania bezpieczeñstwa i higieny pracy. Sprze

i zmechanizowany i pomocniczy, podlegaj¹cy dozorowi technicznemu na budowie, powinien mieæ dokumenty uprawniaj¹ce do jego eksploatacji.Sprzêt powinien mieæ ustalone parametry (udwig, nonoæ, cinienie i temperaturê), przed



zêciem pracy i przed zmian¹, a powinien byæ* por. poz, 70 'i. wyka/u obowi¹zuj¹cych aktów prawnych,138sprawdzony pod wzglêdem sprawnoci technicznej i bezpiecznego u¿ytkowania.Sta³e stanowiska pracy przy sprzêcie zmechanizowanym powinny byæ obudowane ze wszystkich stron, a nad stanowiskami czasowymi powinny byæ za³o¿one daszki ochronne.Wymagania odnosz¹ce siê do narzêdzi s¹ omówione przy poszczególnych robotach.

Rusztowania budowlaneRusztowania powinny mieæ pomost o powierzchni wystarczaj¹cej dla zatrudnionych orazdo sk³adowania narzêdzi i niezbêdnej iloci materia³ów, konstrukcjê dostosowan¹ do przeniedzia³aj¹cych obci¹¿eñ, zapewniaæ bezpieczn¹ komunikacjê pionow¹ i swobodny dostêp do stany, oraz stwarzaæ mo¿liwoæ wykonywania pracy w pozycji nie powoduj¹cej nadmiernego wysi³kuRusztowania typowe powinny byæ wykonane zgodnie z wymogami norm, a nietypowe zgodnie z projektem.Pracownicy zatrudniani przy ustawianiu i rozbiórce rusztowañ powinni byæ przeszkoleniw zakresie wykonywania danego typu rusztowañ. Pracownicy wykonuj¹cy roboty na wysokociach powinni byæ zabezpieczani pasami ochronnymi z link¹ umocowan¹ do sta³ych elementów konstrukcji lub wznoszonych rusztowañ oraz mieæ za³o¿one kaski. Przy wznoszeniu i rozbiórcerusztowañ nale¿y ustalaæ strefê niebezpieczn¹, która nie mo¿e byæ mniejsza ni¿ 1/10 wysoko

u, jednak niePorêcz Porêcz ll\Podest __ z odbojnic¹SiatkaRys. 48. Przyk³adowe oznakowanie rusztowania139mniej ni¿ 6 m. U¿ytkowanie rusztowania jest dopuszczalne po dokonaniu jego odbioru przez nadzór techniczny, potwierdzony zapisem w dzienniku budowy.Rusztowania usytuowane przy ulicach oraz w miejscach przejazdów i przejæ powinny mieæ daszki ochronne, na wysokoci nie mniejszej ni¿ 2,4 m od terenu i ze spadkiem 45° w kierunku ród³a zagro¿enia. a szerokoci co najmniej o J m wiêkszej ni¿ szerokoæ przejcia.e z rur stalowych powinno byæ uziemione i mieæ instalacje odgromowe. Wchodzenie na r

usztowania i schodzenie z nich powinno sie odbywaæ w miejscach do tego przeznaczonych. Szczegó³owe zasady ustawiania, rozbiórki i eksploatacji ró¿nego rodzaju rusztowañ s¹rte w instrukcjach monta¿owych.Roboty murarskie i tynkarskieStanowisko pracy murarza powinno zapewniaæ swobodê ruchów murarzowi, miejsce do sk³adowania ceg³y i zaprawy oraz tor do transportu tych materia³ów (rys. 49). Murarzy i pomocników nale¿y zaopatrzyæ w odzie¿ robocz¹, ochronn¹ i rodki ochrony indywidualnej. Jednoczeprowadzenie robót na dwóch lub wiêcej kondygnacjach w tym samym pionie, bez stropów lubinnych urz¹dzeñ ochronnych, jakRys. 49Zabezjrieczenie otworom w murach140

miejsce dla murarza (0,6 m)materia³y-----^- \\ ^ M------\ podwy¿szenie (0,7 m)rusztowanie-----U m_______k.--------1 ~ ci39 transportowy(1,35 m)Rys. 50. Organizacja stanowiska murarskiegonp. siatki czy daszki ochronne, jest zabronione. Zabronione jest równie¿ wykonywanierobót murowych i tynkowych z drabin przystawnych. Otwory w cianach wychodz¹ce na zewn¹trz budynku w stropach lub inne otwory, których dolna krawêd znajduje siê poni¿ej 0,8 md poziomu stropu lub pomostu, nale¿y zabezpieczyæ barier¹ sk³adaj¹c¹ siê z deski krawê¿nikysokoci 0,15 m i porêczy ochronnej umieszczonej na wysokoci 1,10 m. Podobnie nale¿y zabezpieczaæ przejcia przy wykonywaniu robót na wysokoci powy¿ej 2 m (rys. 49). Przy ciêciprêta zbrojeniowego (do rednicy 20 mm) no¿ycami rêcznymi, nale¿y go oprzeæ obustronnie naoz³ach. Prêty o wiêkszej rednicy mog¹ byæ odcinane wy³¹cznie za pomoc¹ urz¹dzeñ mechanicz

ie monta¿u zbrojenia elementów przylegaj¹cych do zewnêtrznych krawêdzi budynku, zbrojarzepowinni byæ zaopatrzeni w pasy bezpieczeñstwa, a linki umocowane do sta³ych elementów konstrukcji.



Roboty malarskiePrzy malowaniu rêcznym nale¿y zwróciæ szczególn¹ uwagê na jakoæ u¿ywanego sprzêtu, drabinDo malowania klatek schodowych nale¿y stosowaæ specjalne drabiny lub pomosty. Pracownicy maluj¹cy futryny drzwiowe i okienne z rusztowañ, musz¹ byæ zabezpieczeni pasami i linkami bezpieczeñstwa. Wykonywanie robót malarskich przy u¿yciu drabin rozstawnych jest dozwolone tylko na wysokoci 4 m. Przygotowuj¹c wewnêtrzne roboty malarskie z zastosowaniem sk³adników wydzielaj¹cych szkodliwe dla zdrowia substancje lotne nale¿y: zapewniæ

dostateczn¹ wentylacjê, usun¹æ wszystkie otwarte ród³a ognia, u¿ywaæ obuwia nie powoduj¹cnia, wy³¹czyæ instalacjê elektryczn¹ (w141razie potrzeby stosowaæ przewody OP i oprawy szczelne). Podobnie nale¿y postêpowaæ przypokrywaniu pod³óg lakierem rozpuszczalnikowym, przy mocowaniu wyk³adzin z zastosowaniem mas zawieraj¹cych rozpuszczalniki itp., zapewniaj¹c pracownikom odpowiednie rodki ochrony indywidualnej.Budynek, w którym siê mieci zak³ad malarsko-lakierniczy, powinien byæ jednokondygnacyjny,wykonany z materia³ów ogniotrwa³ych, przykryty wytrzyma³ym na podmuch stropem, / pod³og¹materia³ów niepalnych oraz nie powoduj¹cych iskrzenia. Drzwi wejciowe powinny zapewniaæ ewakuacjê na zewn¹trz wszystkich pracowników w czasie 1,5 minuty. Drzwi i okna powinnysiê otwieraæ na zewn¹trz, a pomieszczenia lakierni musz¹ byæ wentylowane.

Instalacja elektryczna powinna byæ wykonana zgodnie z przepisami dla pomieszczeñ z gazami wybuchowymi. Zabronione jest u¿ywanie w pomieszczeniach malarni-lakierni piecyków oraz grzejników elektrycznych i gazowych oraz otwartego ognia.Przyrz¹dzanie lakierów powinno siê odbywaæ w wydzielonym pomieszczeniu (wentylowanym), podobnie jak dla sprê¿arki z silnikami. Pracownicy powinni stosowaæ maski ochronne, rêkawice oraz mieæ dostêp do w³asnych umywalni.Eksploatacja maszyn budowlanych1. Operatorzy maszyn budowlanych i dwigowych musz¹ posiadaæ uprawnienia wydaneprzez w³aciw¹ komisjê kwalifikacyjn¹.2. Operatorowi nie wolno opuszczaæ stanowiska pracy w czasie ruchu maszyny. Przedoddaleniem siê od maszyny operator musi zatrzymaæ silnik, zahamowaæ urz¹dzenie oraz uniemo¿liwiæ w³¹czenie maszyny przez osoby postronne.3. Wchodzenie na stanowisko operatorskie i schodzenie z niego powinno siê odbywaæ p

o przeznaczonych do tego ci¹gach komuniakcyjnych.4. U¿ytkownik powinien opracowaæ szczegó³owe instrukcje techniczno--ruchowe, okrelaj¹ceymagania bezpieczeñstwa i higieny pracy dla ka¿dego urz¹dzenia (rys. 51).5. Podczas za³adunku i roz³adunku materia³ów przemieszczanie ich bezporednio nad ludi oraz nad kabin¹ kierowcy jest zabronione (na czas roz³adunku kierowca jest obowi¹zany opuciæ kabinê).142sprzêg³aprzek³adniekorbyklinyno¿yce waty

A3

Rys. 51. Elementy maszyn stwarzaj¹ce 7/tgrotenia mechaniczne6. Maszyny i urz¹dzenia, podlegaj¹ce dozorowi technicznemu, powinny mieæ dokumenty uprawniaj¹ce do ich eksploatacji.7. Maszyny powinny mieæ ustalone i uwidocznione podstawowe dopuszczalne parametry(udwig, nonoæ, cinienie i temperaturê).8. Wci¹garka rêczna powinna byæ wyposa¿ona w korbê bezpieczeñstwa.9. Haki do przemieszczania ciê¿arów powinny byæ atestowane. Równie¿ dotyczy to zawiesi liwych i ³añcuchowych.! 0. Pêtle zawiesi z lin powinny byæ ³¹czone za pomoc¹ splatania i zaciskania. Do pêtli za

esi linowych nale¿y wprowadziæ kausze zabezpieczaj¹ce liny przed przetarciem,11. Przenoniki tamowe powinny byæ wyposa¿one w wy³¹czniki bezpieczeñstwa, umieszczone wjscach ³atwo dostêpnych.



12. Stanowisko operatora wyci¹gu przyciennego powinno siê znajdowaæ w odleg³oci nie mniszej ni¿ 5 m od konstrukcji wyci¹gu, z zapewnieniem obserwacji platformy na ca³ej wysokoci wyci¹gu.13. Wyci¹g budowlany powinien byæ zaopatrzony w urz¹dzenia sygnalizacyjne. £adunek przewo¿ony na platformie wyci¹gu powinien byæ zabezpieczony przed zmian¹ po³o¿enia.Roboty ziemneRozró¿nia siê dwa rodzaje robót ziemnych: kopanie rowów oraz wykopów. Bezpieczeñstwo przy

obolach ziemnych polega na zabezpieczeniu przechodniów i pracowników wykonuj¹cych te roboty. Przy wykonywaniu wykopów i rowów na placach, ulicach, podwórzach i innych miejscach dostêpnych dla osób nie zatrudnionych, nale¿y wokó³143rozpora rubowagrunt zwartys³upek 5318, ligrunt sypkiwykop szerokoprofilowyRys- 52. Sposoby zabezpieczenia wykopów

wykopów ustawiæ na wysokoci 1,10 m porêcze ochronne (w odleg³oci nie mniejszej ni¿ 1 m o

awêdzi wykopu). Porêcze ochronne nale¿y zaopatrzyæ w napisy Osobom postronnym wstêp wzbroony" oraz G³êbokie wykopy", a w nocy w czerwone wiat³o ostrzegawcze.Wzbronione jest zatrudnianie m³odocianych przy pracach pod ziemi¹ i na wysokoci powy¿ej3 m, w tym przy naprawie i czyszczeniu kominów.Wykopy w cianach pionowych bez rozparcia mog¹ byæ wykonywane tylko w gruntach suchychna g³êbokoci 1 m, a przy odspajaniu mechanicznym do g³êbokoci 2 m (w ska³ach zwartych).unkj wykonywania wykopów podpartych lub rozpartych, sposoby zabezpieczania wykopów,bezpieczne nachylenie skarp i cian wykopów zawarte s¹ w §§166169 wy¿ej cytowanego rozporia (rys. 52).Roboty zbrojarskieSto³y warsztatowe i maszyny zbrojarskie powinny byæ ustawione w pomieszczeniach zamkniêtych lub pod wiatami. Sto³y warsztatowe do przygotowania zbrojenia powinny byæ mocno zbudowane i przytwierdzone do pod³o¿a, a stanowiska po obu stronach sto³u oddzielone

nad sto³em siatk¹144o wysokoci 1 m, o oczkach nie mniejszych ni¿ 20 mm. W procesie prostowania stali metod¹ wyci¹gania, stanowiska pracy oraz trasê z obu stron toru nale¿y zabezpieczyæ ogrodzeniem.Prace spawalnicze na budowie1. Przewo¿enie butli z gazem bez na³o¿onych ko³paków ochronnych jest zabronione.2. Na budowie i w czasie transportu butle nale¿y chroniæ przed zanieczyszczeniem t³uszczem, dzia³aniem promieni s³onecznych, deszczu i niegu.3. W przypadku u¿ytkowania wytwornicy acetylenowej nale¿y stosowaæ szczegó³owe przepisy,zawarte w rozporz¹dzeniu.4. Ubranie spawacza nie powinno byæ zanieczyszczone smarami lub t³uszczami.

5. Pracownicy znajduj¹cy siê obok miejsc spawania powinni byæ chronieni przed szkodliwym promieniowaniem.Inne roboty budowlaneRoboty wykoñczeniowe, dekarskie, izolacyjne i rozbiórkowe oraz spawalnicze powinny byæ wykonywane zgodnie ze szczegó³owymi przepisami zawartymi w odpowiednich zarz¹dzeniach.Dla wy¿ej wymienionych robót przepisy zawarte s¹ w: rozporz¹dzeniu Ministra Budownictwa i Przemys³u Materia³ów Budowlanych z dnia 28 marca

1972 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowla-nomonta¿owych i rozbiórkowych (Dz.U. Nr 13, poz. 93), rozporz¹dzeniu Rady Ministrów z dnia 4 lutego 1956 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy robotach impregnacyjnych i odgrzybieniowych {Dz.U. Nr 5, poz. 25),

rozporz¹dzeniu Ministra Budownictwa i Przemys³u Materia³ów Budowlanych z dnia 29 kwietnia 1975 r. w sprawie dopuszczenia do stosowania w budownictwie nowych materia³óworaz nowych metod wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 14, poz. 82, Dz.



U. Nr 37, poz. 221 z 1976 r.. Nr 8, poz. 25 z 1980 r.. Nr 26, poz. 109 z 1991 r.), rozporz¹dzeniu Ministra Spraw Wewnêtrznych z dnia 10 wrzenia 1966 r. w sprawie bezpieczeñstwa przeciwpo¿arowego w malamiach i lakierniach (Dz.U. Nr 40, poz.242).§LO Bezpieczeñstwo i higiena pracy...

145Praca na wysokociachZa pracê na wysokociach uwa¿a siê przebywanie ludzi, w zwi¹zku z wykonywaniem czynnoci zodowych, na pomostach, rusztowaniach, konstrukcjach, dachach itp. wzniesionych nad poziom ziemi lub pod³ogi: w zak³adach rzemielniczych ponad 1 m nad poziomem pod³ogi lub ziemi; przy pracach budowlanych, monta¿owych i rozbiórkowych ponad 2 m nad poziomem ziemi.Stanowiska stale do prac na wysokoci w warsztacie rzemielniczym powinny byæ wyposa¿onew bariery wysokoci 1,10 m z krawê¿nikiem o wysokoci 0,15 m, z wype³nieniem przestrzenimiêdzy krawê¿nikami a porêcz¹ (porównaj rys. 33). Osoby pracuj¹ce przejciowo na wysokocibezpieczaæ przed spadniêciem: szelkami bezpieczeñstwa z linkami asekuracyjnymi lub sia

tkami zabezpieczaj¹cymi.Przy pracach budowlano-monta¿owych i rozbiórkowych na budowach obowi¹zuj¹, podobne zabezpieczenia jak w zak³adach. Nale¿y pamiêtaæ o koniecznoci ochrony przed spadaj¹cymi przedmtami, narzêdziami, materia³ami, tynkami, elementami konstrukcji itp. Z tych wzglêdów nale¿y przestrzegaæ" zasady, by przewit miêdzy elementami barier nie by³ wiêkszy ni¿ 0,2 m,apewnia zastosowanie siatek ochronnych.W sk³ad urz¹dzeñ zabezpieczaj¹cych przed upadkiem z wysokoci wchodz¹: szelki bezpieczeñstwa; szelki bezpieczeñstwa do pracy w kana³ach; kombinezony z wmontowanymi szelkami bezpieczeñstwa; linki pomocnicze do szelek bezpieczeñstwa; szelki do mycia okien.Sprzêt ochronny powinien byæ atestowany, odpowiednio konserwowany. a po wypadku spad

niêcia z wysokoci kasowany. Po piêciu latach szelki bezpieczeñstwa powinny byæ wycofane

§ Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia1994 r, w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaæ budynki i ich usytuowania (Dz.U. Nr 10 z 1995 r poz. 46). Rozporz¹dzenie Ministra Budownictwu i Przemylu Materia³ów Budowlanych 7. dnia 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy prz> wykonywaniu robót budowlano-monla¿owych i rozbiórkowych (Dz.U. Nr 13. poz. 93j.1462.6.3. Wytwarzanie wyrobów budowlanychNa podstawie art.10 ust.3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawa budowlanego (Dz.U.

Nr 89, poz. 414) Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa wydal rozporz¹dzenie w sprawie aprobat i kryteriów technicznych, dotycz¹cych wyrobów budowlanych. Rozporz¹dzenie okrela zasady i tryb postêpowania aprobacyjnego, maj¹cego na celu stwierdzenie przydatnoci wyrobów budowlanych do zamierzonego stosowania, zasady i tryb opracowania oraz zatwierdzania kryteriów technicznych, stanowi¹cych podstawê certyfikacji wyrobów budowlanych na znak bezpieczeñstwa oraz wykaz jednostek upowa¿nionych do wydawania aprobat technicznych.0 aprobatê techniczn¹ mog¹ siê ubiegaæ dostawcy (producenci, dystrybutorzy1 importerzy) wyrobów budowlanych wytwarzanych w celu wbudowania, wmontowania lubzastosowania w obiektach budowlanych. Aprobata techniczna jest wymagana dla wyrobów, na które nie ustanowiono w³aciwych Polskich Norm. Uzyskanie aprobaty nie jest wymagane dla wyrobów stosowanych lub wytwarzanych jednostkowo i nie wprowadzanych doobrotu.

Zestaw wymagañ stawianych w stosunku do okrelonych wyrobów, wybranych odpowiednio z w³aciwych przedmiotowo Polskich Norm, uzupe³niony innymi przepisami, ustalaj¹cych konieczny i wystarczaj¹cy zakres i poziom w³aciwoci u¿ytkowych i cech wyrobów budowlanych okre



sie kryteriami technicznymi.Kryteria techniczne przedstawione powy¿ej stanowi¹ podstawê certyfikacji wyrobów na znakbezpieczeñstwa. Koszty aprobaty i certyfikacji pokrywa dostawca.Przepisy rozporz¹dzenia dotycz¹ wytwórców, sprzedaj¹cych i importuj¹cych wyroby budowlane.ykazy wyrobów i szczegó³y dotycz¹ce trybu postêpowania bêd¹ publikowane w Dzienniku Urzêdonisterstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa.Pamiêtajmy...

W proponowanym zapisie ustawy Kodeks Pracy przewiduje m.in. przepis o obowi¹zku zapewnienia rodków ochrony dla osób nie bior¹cych udzia³u w procesie pracy (np. dla inwestora, osób zatrudnionych na umowie zlecenia).1472. Koordynatorem sprawuj¹cym nadzór nad zapewnieniem bezpieczeñstwa i higieny pracy nad wszystkimi pracownikami w tym samym miejscu pracy jest kierownik budowy.3. Ustalenia koordynatora nie zwalniaj¹ jednak podwykonawców z obowi¹zku zapewnieniabezpieczeñstwa swoim pracownikom.4. rodki ochrony indywidualnej dla pracowników powinny mieæ certyfikat naznak bezpieczeñstwa (wymaganie to bêdzie wprowadzane sukcesywnie).5. W przepisach dla poszczególnych bran¿ nie wymieniono wszystkich zagro¿eñ i przepisów bhp, ograniczaj¹c siê do opisania typowych zaleceñ i najczêstszych przypadków przekraczania

przepisów przez pracowników.6. Na budowie powinny siê znajdowaæ: apteczka, instrukcje obs³ugi urz¹dzeñ mechanicznych, rodki ganicze, rodki ochrony indywidualnej dla osób kontroluj¹cych, dziennik budowy.7. Obs³uga maszyn budowlanych: koparek, spychaczy, ¿urawi itp. jest objêta odrêbnymi przepisami i mo¿e byæ wykonywana przez wykwalifikowanych pracowników, po sprawdzeniu przez uprawnione osoby z nadzoru technicznego.8. Prace wzbronione dla kobiet: rêczne cyklinowanie, rêczne szlifowanie posadzek, ciê¿kie prace kamieniarskie.9. Kobietom w ci¹¿y jest zabroniona praca na wysokoci oraz prace malarskie przy u¿yciufarb zawieraj¹cych lotne sk³adniki szkodliwe dla zdrowia.10. Wzbronione jest zatrudnianie m³odocianych przy pracach zwi¹zanych z prowadzeniem ciê¿kich maszyn budowlanych i drogowych, obs³ug¹ dwignic, kafarów, ko³owrotów, kot³ów i11. Wzbronione jest zatrudnianie m³odocianych w zag³êbieniach o g³êbokoci wiêkszej ni¿

m, których szerokoæ jest mniejsza ni¿ dwukrotna g³êbokoæ.§Szczegó³owe zalecenia s¹ zawarte w nastêpuj¹cych przepisach: rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej oraz Zdrowia z dnia 20 marca 1954r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy obs³udze ¿uraw; (Dz.LI. Nr 15, poz.58), rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Opieki Spo³ecznej oraz Zdrowia z dnia 19 marca 1954 roku w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy obs³udze przenoników (Dz.U. Nr 13,poz. 51),1482.7. Zasady bezpieczne} pracy w rzemiole odzie¿owo-w³ókienniczymZak³ady us³ugowe bran¿y odzie¿owej

1. Przy ka¿dym stanowisku pracy nale¿y instalowaæ owietlenie miejscowe, najlepiej o napiêciu 24 V.2. Pomieszczenia prasowalni mechanicznych powinny byæ dobrze wietrzone mechanicznie, a obs³uguj¹cy zabezpieczeni przed poparzeniem i pora¿eniem poprzez izolacjê p³yt¹ gumoub drewnian¹.3. Szczególn¹ kontrol¹ nale¿y obj¹æ przewody dop³ywowe pary do urz¹dzenia.4. Do obs³ugi rêcznych krajarek nale¿y stosowaæ zasady obowi¹zuj¹ce przy stosowaniu rêcznnarzêdzi elektrycznych.5. Maszyny szwalnicze wymagaj¹: os³ony sprzêgie³, wy³¹czników indywidualnych do sterowanizyciskowego, ochraniaczy do stopek, os³on czêci wiruj¹cych i przenosz¹cych napêd.Zak³ady us³ugowe bran¿y galanteryjnej1. Podstawowymi materia³ami u¿ywanymi przy produkcji galanterii s¹: folie z tworzyw sztucznych, skóry i materia³y zastêpcze skór.

2. Do rêcznego rozkroju skór nale¿y stosowaæ no¿e o du¿ej ostroci. Przy maszynach do wycia nale¿y zapewniæ odpowiednie os³ony, zabezpieczaj¹ce palce pracownika.3. Pomieszczenia do wytwarzania galanterii musz¹ byæ odpowiednio owietlone ogólnie i m



iejscowo.4. Wszystkie maszyny tn¹ce, cinaj¹ce, skrawaj¹ce itp. powinny byæ zaopatrzone w indywidualne urz¹dzenia ss¹ce, py³ochlony lub powinny byæ pod³¹czone do centralnego urz¹dzenia odego.5. Powy¿sze zalecenia dotycz¹ równie¿ stanowisk, na których siê skleja materia³y galanter.6. W pomieszczeniach zgrzewarek nale¿y zapewniæ temperaturê 10 do 30°C, wentylacjê mechan

iczn¹ i dobre owietlenie.7. Zgrzewarki powinny byæ zerowane lub uziemione (porównaj: ochronê przeciwpora¿eniow¹).Podczas konserwacji i napraw zgrzewarek nale¿y149zwróciæ szczególn¹ uwagê na skuteczne od³¹czenie urz¹dzenia od sieci elektrycznej.8. Pracownicy powinni nosiæ odpowiedni¹ odzie¿ robocz¹ (z nakryciem gilowy) oraz mieæ zapewnione rodki ochrony indywidualnej.2.8. Zasady bezpiecznej pracy w rzemiole elektrycznymOsoby wykonuj¹ce prace na stanowiskach elektryków musz¹ posiadaæ kwalifikacje, potwierdzone przez odpowiednie organy (tab.9)§ Zarz¹dzenie Ministra Pracy z dnia 15 marca 1989 r. w sprawie dodatkowych wymagañ kwalifikacyjnych dla osób zajmuj¹cych siê eksploatacj¹ urz¹dzeñ energetycznych (M.P. Nr 8 noz

75 z 1989 r.)Tabela 9. Wymagania dotycz¹ce osób zatrudnionych na stanowiskach elektrykówKkierowniczych (kierownicy i osoby sprawuj¹ce nadzór)I)dozoru (pracownicy kieruj¹cy czynnociami osób obs³uguj¹cych naprawiaj¹cych i konserwuj¹cyEeksploatacyjnych (pracownicy wykonuj¹cy prace w zakresie obs³ugi, konserwacjii napraw)Tabela 10. Sprzêt ochronny do pracy przy napiêciu 1000 V i terminy badañ okresowychRodzaj sprzêtu Terminy badañ okresowychZasadniczy dr¹¿ki izolacyjne co 2 lata

kleszcze i uchwyty co 2 lata

wskaniki napiêæ co 6 mie.Dodatkowy rêkawice dielektryczne co 6 mie.

dywaniki i chodniki co 2 latapomosty izolacyjne co 3 latadr¹¿ki izolacyjne pomiarowe co 6 mie.

150Pabela 11. Oznaczenia barwne przewodówRodzaj przewodu Oznaczenie Barwa izolacjiPrzewody pr¹du przemiennego U ¿ó³ta

L2 zielonaL3 fioletowaN jasnoniebieska

Przewody pr¹du sta³ego + czerwona- ciemnoniebieskarodkowy jasnozielona

Przewody uziemiaj¹ce uziemienia roboczego PE jasnoniebieskaPrzewody ochronne i przewód ochronny oraz zerowy PEN zielono-¿ó³tawg normy PN78/E 01241 (litery) wg normy PNSJ/B (15(03 (barwy)Przy pracach wymagaj¹cych dodatkowej ochrony przeciwpora¿eniowej stosuje siê sprzêt ochronny (tab. 10). Sprzêt powinien byæ atestowany i poddawany okresowym kontrolom. U¿ytew tabeli 11 okrelenia oznaczaj¹: przewód neutralny N to przewód roboczy wyprowadzony z neutralnego punktu uk³adu sieciowego; przewód ochronny PE to przewód bêd¹cy elementem zastosowanego rodka ochrony przeciwporiowej, do którego przy³¹cza siê m.in. czêci przewodz¹ce dostêpne i obce w celu objêcia ic

ow¹ ochron¹ przeciwpora¿eniow¹; pr/.ewód ochronny-neutralny PEN to uziemiony przewód spe³niaj¹cy jednoczenie funkcje pewodu ochronnego PE i przewodu neutralnego N;



przewody skrajne to przewody fazowe przy pr¹dzie przemiennym oraz przewody dodatni i ujemny przy pr¹dzie sta³ym; przewód uziomowy to przewód ³¹cz¹cy uziom z przewodem ochronnym PE lub zaciskiem probiezym uziomowym.151Instalacje elektryczne1. W instalacjach elektrycznych nale¿y zapewniæ:

odrêbne z³¹cza w budynku, w miejscu dostêpnym dla dozoru; oddzielne przewody ochronne i neutralne; ¿y³y miedziane przewodów do 10 mm2; stosowanie wy³¹czników nadmiarowych i przeciwpora¿eniowych ró¿-nicopr¹dowych; wykorzystanie przewodów wyrównawczych.2. Trasy przewodów elektrycznych powinny byæ prowadzone w liniach prostych, równoleg³ych do krawêdzi cian i stropów.3. Prowadzenie instalacji i rozmieszczenie urz¹dzeñ elektrycznych w budynku musi zapewniæ bezkolizyjnoæ z innymi instalacjami (skrzy o-wanie z instalacjami gazowymi odstêpco najmniej 20 mm, poziome odcinki instalacji gazowej co najmniej 0,1 m).4. Jako uziomy nale¿y stosowaæ przede wszystkim metalowe konstrukcje budynków, zbrojenia fundamentów oraz przewodz¹cych pr¹d instalacji wodoci¹gowych i centralnego ogrzewani

a, pod warunkiem uzyskania zgody jednostki eksploatuj¹cej sieæ (porównaj: uziemienia).5. Instalacje odbiorcze w budynkach i samodzielnych lokalach musz¹ byæ wyposa¿one w urz¹dzenia do pomiaru zu¿ycia energii elektrycznej, zlokalizowane w miejscach ³atwo dostêpnych i zabezpieczone przed uszkodzeniem i dostêpem osób postronnych.6. Przewody i kable elektryczne nale¿y prowadziæ w sposób umo¿liwiaj¹cy ich wymianê bez przeby naruszania konstrukcji budynku. Dopuszcza sie stosowanie przewodów wtynkowych, pokrytych 5-milimetrow¹ warstw¹ tynku.7. W instalacjach elektrycznych w mieszkaniach nale¿y stosowaæ wyodrêbnione obwody owietlenia sufitowego, gniazdek wtyczkowych, gniazda do pralki, gniazd wtyczkowychdo urz¹dzeñ odbiorczych w kuchni oraz obwody do odbiorników zainstalowanych na sta³e.Instalacje elektryczne na placu budowyUrz¹dzenia elektryczne powinny byæ wykonane, utrzymywane i eksploatowane zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami, a prace zwi¹zane z eksploatacj¹ urz¹dzeñ wykonywane przez osoby

siadaj¹ce odpowiednie uprawnienia.1522. Skrzynki rozdzielcze do zasilania urz¹dzeñ mechanicznych powinny byæ zabezpieczoneprzed dostêpem osób postronnych.3. Po³¹czenia przewodów z urz¹dzeniami mechanicznymi powinny byæ wykonane w sposób zapewnj¹cy bezpieczeñstwo osób obs³uguj¹cych oraz zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi.4. Przegl¹d urz¹dzeñ elektrycznych pod wzglêdem bezpieczeñstwa powinien odbywaæ siê co naej dwa razy do roku, a ponadto przed uruchomieniem urz¹dzenia, po dokonaniu zmianoraz po d³u¿szej przerwie.Przy³¹czanie odbiorników i urz¹dzeñ1. Przy przy³¹czaniu przewodów do urz¹dzeñ nale¿y usuwaæ zewnêtrzne warstwy ochronne tylk

, które po po³¹czeniu bêd¹ niedostêpne. ‾yty przewodów powinny byæ pozbawione izolacd³ugoci niezbêdnej do poprawnego po³¹czenia z zaciskiem.2. Koñce ¿yl wielodrutowych nale¿y oblutowaæ, zastosowaæ koñcówki lub tulejki.3. Metalowe os³ony przewodów powinny byæ usuniête i odpowiednio izolowane.4. Przewody do odbiorników sta³ych powinny byæ zabezpieczone przed drganiami, nie przenosiæ naci¹gu, a przewód ochronny powinien byæ d³u¿szy od skrajnych.5. Odbiorniki ruchome nale¿y przy³¹czyæ giêtkimi wielo¿y³owymi przewodami izolowanymi o bie odpornej na uszkodzenia mechaniczne, bez mo¿liwoci skrêcenia.6. W razie stosowania dodatkowej ochrony przeciwpora¿eniowej przewód PEN powinien byæ doprowadzony do zacisku odbiornika, a nastêpnie po³¹czony z zaciskiem neutralnym odbiornika.7. Nie wolno instalowaæ gniazd wtykowych ze stykiem ochronnym bez jednoczesnego po³¹czenia styku z przewodem u³o¿onym na sta³e. Równie¿ nie wolno stosowaæ wtyczek i nasade

tykiem ochronnym, je¿eli nie s¹ po³¹czone z ¿y³¹ ochronn¹.8. Przewód PEN mo¿e byæ stosowany w przewodach ruchomych, przytaczanych do odbiorników,je¿eli:



ma przekrój mniejszy ni¿ 16 mm2 (dla miedzi);153 ma wtyczkê nie dopuszczaj¹c¹ do zmiany biegunowoci ¿yt przy wprowadzeniu jej do gniazd; jest po³¹czony ze stykiem ochronnym w nasadce lub z zaciskiem ochronnym przy³¹czonego odbiornika.Obs³uga silników elektrycznych

1. Przed rozpoczêciem prac przy silniku elektrycznym nale¿y go zabezpieczyæ przed omy³kowym w³¹czeniem i przed uruchomieniem przez urz¹dzenie napêdowe. Przegl¹dy okresowe silniki urz¹dzeñ rozruchowych nale¿y przeprowadzaæ w myl instrukcji szczegó³owych.2. Zdejmowanie lub otwieranie os³on zabezpieczaj¹cych dostêp do urz¹dzeñ napêdnych przez silnik, prace konserwacyjne, prace remontowe i regulacyjne nale¿y wykonywaæ po od³¹czeniu silnika lub urz¹dzenia spod napiêcia, sprawdzeniu braku napiêcia i zezpieczeniu przed przypadkowym powrotem napiêcia.3. Nie wolno zdejmowaæ os³on podczas pracy silnika ani po uprzednim zdjêciu przewodów ochronnych.4. Nale¿y utrzymywaæ w stanie czytelnym wszystkie oznaczenia na tabliczkach znamionowych, na podstawach gniazd, na rozrusznikach itp.Obs³uga instalacji elektrycznych

1. Nowo budowane instalacje elektryczne powinny byæ wykonywane zgodnie z dokumentacj¹ technologiczn¹.2. Przy ³¹cznikach i bezpiecznikach sieci owietleniowej (na tablicach) nale¿y umieszczaæ wyrane napisy do jakiego obwodu nale¿¹ oraz wielkoæ ich pr¹du znamionowego.3. Sieæ owietleniowa powinna byæ sprawdzana raz na kwarta³.4. Podstawowym warunkiem wykonywania robót remontowych jest wy³¹czenie napiêcia wremontowanych urz¹dzeniach i sprawdzenie jego braku, zastosowanie rodków zabezpieczaj¹cych przed ponownym pojawieniem siê napiêcia i wywieszenie tablic ostrzegawczych.Instalacje elektryczne w akumulatorniachEksploatacja urz¹dzeñ akumulatorowych powinna byæ prowadzona zgodnie z przepisami zarz¹dzenia Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie szczegó³owych zasad eksploatacji urz¹dzeñ prostow-154

nikowych i akumulatorowych (M.P. Nr 21. poz. 185) oraz instrukcjami szczegó³owymi: rozporz¹dzeniem Ministra Energetyki i Energii Atomowej, Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony rodowiska z dnia 9 kwietnia 1977 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaæ instalacje elektroenergetyczne i urz¹dzenia owietlenia elektrycznego (Dz.U. Nr 14, poz. 58), zarz¹dzeniem Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987 r.w sprawie szczegó³owych zasad eksploatacji urz¹dzeñ i instalacji energetycznych (M.P. Nr8, poz. 75).Uziemienia i pomiary rezystancji uziemienia1. Urz¹dzenie uziemiaj¹ce sk³ada siê z uziomu, przewodu uziemiaj¹cego (³¹cz¹cego uziom zdem doprowadzaj¹cym), przewodu odprowadzaj¹cego i zacisku probierczego.2. Zaleca siê wykorzystanie uziomów naturalnych, takich jak: metalowe ruroci¹gi wodne

i cieczy niepalnych (u³o¿onych bez os³on izolacyjnych), konstrukcje stalowe o dobrympo³¹czeniu z ziemi¹, metalowe i ¿elbetowe podziemne czêci budowli, pancerze i pow³oki opazonych kabli energetycznych.3. Uziomy sztuczne to: p³yty, rury stalowe pionowe {d³ugoci 2-3 m, o przekroju (15mmi gruboci cianki 34 mm), prêty stalowe pionowe (o d³ugoci powy¿ej 3m, ocynkowanemm), poziomy tamowe (ocynkowana tama o wymiarach 4x12 mm lub drut stalowy ocynkowany (5 mm rys. 24).4. Przewody uziemiaj¹ce pionowe powinny byæ pomalowane farb¹ antykorozyjn¹ (na d³ugoci 30 cm nad ziemi¹ i 20 cm pod ziemi¹).5. Pomiary rezystancji uziemieñ ochronnych oraz roboczych oraz skutecznoæ zerowanianale¿y wykonywaæ: raz w roku (dla instalacji na otwartym powietrzu lub w pomieszczeniach wilgotnych i gor¹cych),

raz na 5 lat (dla instalacji wilgotnych i zapylonych oraz o wysokim zagro¿eniu po¿arowym), raz na 10 lat dla pozosta³ych instalacji.



155LiteraturaBezpieczeñstwo i higiena pracy. Wielka Ksiêga Praw. Czêæ 20. Warszawa 1994. PrawoPrzedsiêbiorcy.Dutkiewicz K.: Bezpieczeñstwo i higiena pracy dla elektryków. Warszawa 1993, WSiP, Francuz W.M.: Nauka zawodu w rzemiole, Warszawa 1995, WSiP. Grabara A., ‾ebrowski H Banaszkiewicz S,: BHP w zak³adach us³ugowych. Warszawa

1971, WNT.Hansen A.: Bezpieczeñstwo i higiena pracy. Warszawa 1993, WSiP. Jêdrzejewski S.: Nowe prawo budowlane. Warszawa 1995, Comer. Kodeks pracy, Warszawa 1996, infor.Mac S., Leowski J.: Bezpieczeñstwo i higiena pracy dla ZSZ. Warszawa 1989, WSiP. Swat K.: Bezpieczeñstwo i higiena pracy dla mechaników. Warszawa 1992, WSiP. Poradniksanitarny dla osób zatrudnionych przy produkcji, przechowywoniu i obrocierodkami spo¿ywczymi. Tarnobrzeg 1994, Bonus". INFORMATOR PRACODAWCY. Bezpieczeñstwo ihigiena pracy dla ma³ych firm. Wroc³aw1993 PiP. INFORMATOR PRACODAWCY (dla ma³ych firm). Warszawa 1992 PiP.ANEKSA. Bezpieczeñstwo i higiena pracy w kodeksie pracyB. Podstawowe przepisy z zakresu bezpieczeñstwa i higieny pracy

C. Polskie normyD. Przyk³ady instrukcjiA. Bezpieczeñstwo i higiena pracy w kodeksie pracyWykaz wybranych przepisów z zakresu bezpieczeñstwa i higieny pracy, dotycz¹cych zak³adów rzemielniczych, rozpoczyna wyci¹g z Kodeksu pracy (Dz.U. Nr 24 z iy%r. poz. 110 jednolity tekst).Art.15. Pracodawca jest obowi¹zany zapewniæ pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.DZIA£ CZWARTYRozdzia³ UObowi¹zki pracownika Art. 100 ... 82 Pracownik jest zobowi¹zany w szczególnoci:2) przestrzegaæ regulaminu pracy i ustalonego w zak³adzie pracy porz¹dku3) przestrzegaæ przepisów oraz zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy, a tak¿e przepisów pr

zeæ i wpo¿aro wy ch.DZIA£ DZIESI¥TY Bezpieczeñstwo i higiena pracyRozdzia³ IPodstawowe obowi¹zki pracodawcyArt. 207, §1. Pracodawca ponosi odpowiedzialnoæ za stan bezpieczeñstwa i higieny pracyw zak³adzie pracy.§2. Pracodawca jest obowi¹zany chroniæ zdrowie i ¿ycie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osi¹gniêæ naukii techniki. W szczególnoci pracodawca jest obowi¹zany:1. organizowaæ pracê w sposób zapewniaj¹cy bezpieczne i higieniczne warunki pracy,2. zapewniaæ przestrzeganie w zak³adzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy, wydawaæ polecenia usuniêcia uchybieñ w tym zakresie oraz kontro

lowaæ wykonanie tych poleceñ,3. zapewniaæ wykonanie nakazów, wyst¹pieñ, decyzji i zarz¹dzeñ wydawanych przez organadzoru nad warunkami pracy,4. zapewniaæ wykonanie zaleceñ spo³ecznego inspektora pracy.§3, Pracodawca oraz osoba kieruj¹ca pracownikami s¹ obowi¹zani znaæ, w zakresie niezbêdnymo wykonywania ci¹¿¹cych na nich obowi¹zków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy orazzasady bezpieczeñstwa i higieny pracy.Art. 208. §]. W razie gdy jednoczenie w tym samym miejscu wykonuj¹ pracê pracownicy zatrudnieni przez ró¿nych pracodawców, pracodawcy ci maj¹ obowi¹zek:1. wspó³pracowaæ ze sob¹,2. wyznaczyæ koordynatora sprawuj¹cego nadzór nad bezpieczeñstwem i higien¹ pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,158

3. ustaliæ zasady wspó³dzia³ania uwzglêdniaj¹ce sposoby postêpowania w przypadwyst¹pienia zagro¿eñ dla zdrowia lub ¿ycia pracowników,§2. Wyznaczenie koordynatora, o którym mowa w §1, nie zwalnia poszczególnych pracodawców z



obowi¹zku zapewnienia bezpieczeñstwa i higieny pracy zatrudni on ym przez nich pracownikom.Rozdzia³ IIPrawa i obowi¹zki pracownika...Art. 210. gl. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadaj¹ przepisom bezpieczeñstwai higieny pracy i stwarzaj¹ bezporednie zagro¿enie dla zdrowia lub ¿ycia pracownika albo

gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeñstwem innym osobom,pracownik tria prawo powstrzymaæ" siê od wykonywania pracy, zawiadamiaj¹c o tymniezw³ocznie prze³o¿onego.$2, Je¿eli powstrzymanie siê od wykonywania pracy nie usuwa zagro¿enia, o którym mowaw 81, pracownik ma prawo oddaliæ siê z miejsca zagro¿enia zawiadamiaj¹c o tymniezw³ocznie prze³o¿onego.83. Za czas powstrzymania siê od wykonywania pracy lub oddalenia siê z miejscazagro¿enia, w przypadkach o których mowa w §1 i 2, pracownik zachowuje prawo dowynagrodzenia.§4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu prze³o¿onego, powstrzymaæ siê odwykonania pracy wymagaj¹cej szczególnej sprawnoci psychofizycznej w przypadku, gdyjego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpieczeñstwa wykonywania pracy i stwarza

zagro¿enie dla innych osób.Art. 211, Przestrzeganie przepisów zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy jest podstawowym obowi¹zkiem pracownika, W szczególnoci pracownik jest obowi¹zany:1. znaæ przepisy i zasady bezpieczeñstwa i higieny pracy, braæ udzia³ wszkoleniu i instrukta¿u z tego zakresu oraz poddawaæ siê wymaganym egzaminom sprawdzaj¹cym,2. wykonywaæ pracê w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeñstwa i higieny pracy oraz stosowaæ siê do wydawanych w tym zakresie poleceñ i wskazówekprze³o¿onych,3. dbaæ o nale¿yty stan maszyn, urz¹dzeñ, narzêdzi i sprzêtu oraz o porz¹dek i ³ad w miejacy.4. stosowaæ rodki ochrony zbiorowej, a tak¿e u¿ywaæ przydzielone rodki ochronyndywidualnej oraz odzie¿ i obuwie robocze, zgodnie z ich przeznaczeniem.

5. poddawaæ siê wstêpnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosowaæ siê do wskazañ lekarskich,6. niezw³ocznie zawiadomiæ prze³o¿onego o zauwa¿onym w zak³adzie pracy wypadku albo zagriu ¿ycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec wspó³pracowników, a tak¿e inne osoby znajduj¹csiê w rejonie zagro¿enia, o gro¿¹cym im niebezpieczeñstwie,7. wspó³dzia³aæ z pracodawc¹ i prze³o¿onymi w wype³nianiu obowi¹zków dotycz¹cych bezpieczny pracy.Art. 212. Osoba kieruj¹ca pracownikami jest obowi¹zana:1. organizowaæ stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeñstwa i higieny pracy,1592. dbaæ o sprawnoæ rodków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zg

odnie z przeznaczeniem,3. organizowaæ, przygotowywaæ i prowadziæ prace, uwzglêdniaj¹c zabezpieczenie pracownikówrzed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami zwi¹zanymi z warunkami rodowiska pracy,4. dbaæ o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeñ pracy i wyposa¿enia technicznego, a tak¿e o sprawnoæ rodków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,5. egzekwowaæ przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy,ó. zapewniaæ wykonanie zaleceñ lekarza sprawuj¹cego opiekê zdrowotn¹ nad pracownikami.Rozdzia³ VIProfilaktyczna ochrona zdrowiaArt. 226. Pracodawca jest obowi¹zany informowaæ pracowników o ryzyku zawodowym, które wi¹¿siê z wykonywan¹ prac¹ oraz o zasadach ochrony przed zagro¿eniami.

Art. 227. §1. Pracodawca jest obowi¹zany stosowaæ rodki zapobiegaj¹ce chorobom zawodowymi innym chorobom zwi¹zanym z wykonywan¹ prac¹, w szczególnoci:1. utrzymywaæ w stanie sta³ej sprawnoci urz¹dzenia ograniczaj¹ce lub eliminuj¹ce szkodli



dla zdrowia czynniki rodowiska pracy oraz urz¹dzenia s³u¿¹ce do pomiarów tych czynników2. przeprowadzaæ, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrowaæ i przechowywaæ wyniki tych badañ i pomiarów oraz udostêpniaje pracownikom.... Art. 229. §1, Osoba przyjmowana do pracy podlega wstêpnym badaniom lekarskim.Wstêpnym badaniom lekarskim podlegaj¹ ponadto pracownicy m³odociani przenoszeni nainne stanowiska pracy, na których wystêpuj¹ czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki

uci¹¿liwe.§2. Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolnoci dopracy trwaj¹cej d³u¿ej ni¿ 30 dni, spowodowanej chorob¹, pracownik podlega kontrolnymbadaniom lekarskim w celu ustalenia zdolnoci do wykonywania pracy na dotychczasowymstanowisku.§4, Pracodawca nie mo¿e dopuciæ do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenialekarskiego stwierdzaj¹cego brak przeciwwskazañ do pracy na okrelonym stanowisku.Rozdzia³ VIII Szkolenie... Art 273. §1. Nie wolno dopuciæ pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejêtnoci, a tak¿e dostatecznej znajomoci przepisów oraz zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy.

82. Pracodawca jest obowi¹zany zapewniæ przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowychszkoleñ w tym zakresie. §3. Szkolenia, o których mowa w $2, odbywaj¹ sjê w czasie pracy ina koszt pracodawcy.160Art. 237, §1. Pracodawca jest obowi¹zany dostarczyæ pracownikowi nieodp³atnie rodki ochrony indywidualnej zabcz piec zaj¹ce przed dzia³aniem niebezpiecznych i .szkodliwych dla zdrowia czynników wystêpuj¹cych w rodowisku pracy oraz informowaæ" go o sposobach pos³iwaniu siê tymi rodkami.... Art. 237. §1. Pracodawca nie mo¿e dopuciæ pracownika do pracy bez rodków ochrony indidualnej oraz odzie¿y i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.52. Pracodawca jest obowi¹zany zapewniæ, aby stosowane rodki ochrony indywidualnej or

az odzie¿ i obuwie robocze posiada³y w³aciwoci ochronne i u¿ytkowe oraz zapewniæ odpowieich pranie, konserwacjê, naprawê, odpylanie i odka¿anie.Rozdzia³ XSlu/lm bezpieczeñstwa i higieny pracy... Art. 237 §1. Pracodawca zatrudniaj¹ce wiêcej ni¿ 10 pracowników, z zastrze¿eniem §2 iworzy s³u¿bê bezpieczeñstwa i higieny pracy, zwan¹ dalej ,,s³u¿b¹ bhp", pe³ni¹c¹ funkcje dntrolne w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy.Rozdzia³ XIIObowi¹zki organów sprawuj¹cych nadzór nad przedsiêbiorstwami lub innymijednostkami organizacyjnymi pañstwowymialbo samorz¹dowymi... Art. 237. Organy sprawuj¹ce nadzór nad przedsiêbiorstwami lub innymi jednostkami o

rganizacyjnymi pañstwowymi albo samorz¹dowymi s¹ obowi¹zane podejmowaæ dzia³ania na rzeczzta³towania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a w szczególnoci:1. udzielaæ przedsiêbiorstwo ni i jednostkom organizacyjnym pomocy przy wykonywaniu zadañ z zakresu bezpieczeñstwa i higieny pracy,2. dokonywaæ, co najmniej raz w roku, oceny stanu bezpieczeñstwa i higieny pracy w przedsiêbiorstwach i jednostkach organizacyjnych oraz okrelaæ warunki poprawy tego stanu,3. w miarê potrzeb i mo¿liwoci inicjowaæ i prowadziæ badania naukowe dotycz¹ce bezpiewa i higieny pracy.DZIA£ TRZYNASTYOdpowiedzialnoæ za wykroczenia przeciwko prawompracownikaRozdzia³ I

Wykroczenia przeciwko prawom pracownika... Art. 283. §1. Kto, bêd¹c odpowiedzialnym za stan bezpieczeñstwa i higieny pracy wzak³adzie pracy albo kieruj¹c pracownikami, nie przestrzega przepisów lub za



sad bezpieczeñstwa i higieny pracy, podlega karze grzywny, §2. Tej samej karze podlega, kto:I. wbrew obowi¹zkowi, nie zawiadamia w terminie 14 dni w³aciwego inspektora pracy iw³aciwego pañstwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowa-higiena pracy...I O idzonej dzia³alnoci i o przewidywanej liczbie pracowników oraz nie sk³ada pisemnej infor

macji o rodkach i procedurach przyjêtych dla spe³nienia wymagañ wynikaj¹cych z przepisówzpieczeñstwa i higieny pracy, dotycz¹cych danej dziedziny dzia³alnoci. jak równie¿ nie zaadamia o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej dzia³alnoci, zw³aszcza zmianie technologii lub profilu produkcji.2. wbrew obowi¹zkowi, nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanegoalbo jego czêci, w których przewiduje siê pomieszczenia pracy, byta wykonywana na podstawie projektów uwzglêdniaj¹cych wymagania bezpieczeñstwa i higieny pracy. pozytywniezaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców,3. wbrew obowi¹zkowi, wyposa¿a stanowiska pracy w maszyny i inne urz¹dzenia techniczne, które nie uzyska³y wymaganego certyfikatu na znak bezpieczeñstwa i nie zosta³yoznaczone tym znakiem, albo nie posiadaj¹ deklaracji zgodnoci,4. wbrew obowi¹zkowi, dostarcza pracownikowi rodki ochrony indywidualnej, które nie

uzyska³y wymaganego certyfikatu na znak bezpieczeñstwa i nie zosta³y oznaczone tym znakiem oraz nie posiadaj¹ deklaracji zgodnoci,5. wbrew obowi¹zkowi, stosuje:a) materia³y i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwoci dla zdrowia pracowników i bez podjêcia odpowiednich rodków profilaktycznych,b) substancje chemiczne nie oznakowane w sposób widoczny i umo¿liwiaj¹cy ich identyfikacjê,c) niebezpieczne substancje chemiczne nie posiadaj¹ce kart charakteiystyki tych substancji, a lak¿e opakowañ zabezpieczaj¹cych przed ich szkodliwym dzia³aniem, po¿arem lubwybuchem,6. wbrew obowi¹zkowi, nie zawiadamia w³aciwego inspektora pracy, prokuratora lub innego w³aciwego organu o miertelnym, ciê¿kim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o ka¿dinnym wypadku, który wywo³a³ wymienione skutki, maj¹cym zwi¹zek z prac¹, je¿eli nie mo¿e

ny za wypadek przy pracy, nie zg³asza choroby zawodowej albo podejrzenia o lak¹ chorobê, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia niezgodne z prawd¹ informacje, dowody lub dokumenty dotycz¹ce takich wypadków i chorób,7. nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegaj¹cego wykonaniu nakazu inspektorapracy.8. utrudnia dzia³alnoæ organu Pañstwowej Inspekcji Pracy, w szczególnoci uniemo¿liwia pdzenie wizytacji zak³adu pracy lub nie udziela informacji niezbêdnych dowykonywania jej zadañ.DZIA£ PIÊTNASTYPrzepisy koñcoweArt. 304, S4, W razie prowadzenia prac w miejscu, do którego maj¹ dostêp osoby nie bio

r¹ce udzia³u w procesie pracy, pracodawca jest obowi¹zany zastosowaæ radki niezbêdne do zewnienia ochrony ¿ycia i zdrowia tym osobom. Obowi¹zki, o któiych mowa powy¿ej ci¹¿¹ równiobach fizycznych, wykonuj¹cych pracê na innej podstawie ni¿ stosunek pracy w zak³adzie pracy lub tniejscu wyznaczonym przez pracodawcê,162Ro/dzial VIRzemielnicze przygotowanie zawodoweArt. 206. §1. Przepisy art 190205 stosuje siê odpowiednio do m³odocianych zatrudniony cli na podstawie umowy o przygotowanie zawodowe u pracodawców bêd¹cych rzemielnikami, zzastrze¿eniem odrêbnoci okrelonych na podstawie §2.82. Minister Pracy i Polityki Socjalnej mo¿e okreSliæ. w drodze rozporz¹dzenia, odrêbnociw zakresie sposobu prowadzenia przygotowania zawodowego it pracodawców bêd¹cych rzemielnikami oraz trybu przeprowadzenia egzaminów stwierdzaj¹cych kwalifikacje zawodowe p

o zakoñczeniu tego przygotowania.B. Podstawowe przepisy z zakresu bezpieczeñstwa i higieny pracy1. Rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych z 21 lipca 1930 r, o dozorze nad w



yrobem i obiegiem t³uszczów i olejów jadalnych (Dz.U, Nr 53. po/. 453, z 1937 r. Nr 21, poz. 137, z 1958 r. Nr 56, poz. 275 i z 1970 r. Nr 29, poz. 245.2. Rozporz¹dzenie Ministra Opieki Spo³ecznej z 29 grudnia 1932 r. o dozorze nad mlekiem i jego przetworami (Dz.U. z 1933 r. Nr !9, poz. 128 i Nr 47, poz. 373 orazz 1958 r. Kr 56, poz. 275).3. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 10 grudnia 1936 r. o dozorze nad miêsem i przetworami miêsnymi (Dz.U. Nr 92, poz. 643. z 1937 r. Nr 49, poz, 378,

z 1952 r. Nr 12, poz. 75, z 1958 r. Nr 56, poz. 275, z 1961 r. Nr 4, poz. 26, z1970 r. Nr 29, poz. 245 i z 1972 r. Nr 40, poz. 261).4. Rozporz¹dzenie Ministra Opieki Spo³ecznej z 18 lutego 1937 r. o dozorze nad wyrobem i obiegiem m¹ki i wyrobów ni¹cznych (Dz.U. Nr 25, poz. 171, z 1946 r. Nr 43, poz.255, z 1951 r. Nr 32. poz. 252, z 1958 r. Nr 56, poz. 275 i z 1970 r. Nr 29. poz. 245).5. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 11 lipca 1947 r. o dozorze nad wyrobem i obrotem napojami ch³odz¹cymi i gazowanymi (Dz.U. Nr 52, poz. 283, z 1950 r. Nr 33. poz. 303, z 1951 r. Nr 64, poz. 443, z 1954 r. Nr 33, poz. 139. z 1958 r. Nr 56. poz. 275, z 1960 r. Nr 4, poz. 29, z 1963 r. Nr 45, poz. 256, z 1967 r. Nr 12, poz. 54).6. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z. 4 listopada 1948 r. o dozorze nad wyrob

em i obrotem lodów (Dz.U. Nr 56, poz. 446 i z 1954 r. Nr 33. poz. 140).7. Rozporz¹dzenie Ministrów Przemys³u i Handlu oraz Zdrowia z 22 grudnia 1948 r. w sprawie ustalenia wymagañ jakim winny odpowiadaæ pomieszczenia i urz¹dzenia zak³adów mleczarskich (Dz.U. z 1949 i z 1954 r, Nr 33, poz. 140).8. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 28 lutego 1950 r, w sprawie wyrobu oraz obiegu octu i esencji octowych (Dz.U. Nr 9T poz. 95. z 1951 r. Nr 28, poz. 220 i z 1970 r. Nr 29, poz. 245).9. Rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej, Przemys³u Ciê¿kiego orazdrowia z dnia 13 kwietnia 1951 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy sprê¿arkach powietrznych (Dz.U. Nr 22, poz, 174)16310. Rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej, Przemys³u Ciê¿kiego orazdrowia / dnia 28 kwietnia 1951 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy ob

rabiarkach do metali (Dz.U. Nr 25, poz. 192).11. R07porz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej. Zdrowia, Przemys³u Ciê¿kiego i Pemys³u Lekkiego z dnia 3 padzierniku 1951 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracyprzy metalizacji natryskowej (Dz.U. Nr 53, po7, 374).12. Rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej, Przemys³u Ciê¿kiego orazdrowia z dnia 7 lutego 1952 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy na niektórych obrabiarkach do drewna (D/.U. Nr 10, poz. 62).13. Rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej, Przemys³u Ciê¿kiego oz Zdrowia / dnia 1 kwietnia 1953 r. w sprawie bezpieczeñstwa ihigieny pracy pracowników zatrudnionych przy rêcznym dwiganiu i przenoszeni u ciê¿arówz.U. Nr 22, poz. 89).14. Rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej, Przemys³u Ciê¿kiego oraz

drowia z dnia 15 maja 1953 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy u¿ytkowaniu butli z gazami sprê¿onymi, skroplonymi i rozpuszczonymi pod cinieniem (D³U. Nr29. poz. I 15 i Dz.U. z 1971 r. Nr 23 poz. 216).15. Rozporz¹dzenie Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej oraz Zdrowia z dnia 20 marca1954 r, w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy obs³udze ¿urawi (Dz.U. Nr 15, poz. 58).16. Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 4 lutego 1956 r. w sprawie bezpieczeñstwa ihigieny pracy przy robotach impregnacyjnych i odgrzybieniowych (Dz.U. Nr 5, poz.25).17. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 1958 r. w sprawie warunkówzdrowiu wymaganych ze wzglêdów sanilumo-epidemiologicznych od osób wykonuj¹cych niektórezajêcia zarobkowe (Dz.U. Nr 56, poz. 275 i z 1971 r. Nr 9, poz. 96).18. Ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o substancjach truj¹cych (Dz.U. Nr 22, po/.

I I (i i z 1983 r. Nr 6T poz. 35).19. Rozporz¹dzenie Ministra Handlu Wewnêtrznego z dnia 31 sierpnia 1963 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy w zak³adach przemys³u piekarniczego (Dz.U. Nr 45, po



z. 252).20. Rozporz¹dzenie Ministra Handlu Wewnêtrznego z dnia 9 kwietnia 1966 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy w zak³adach gastronomicznych i przemys³u garma¿eryjnego(Dz.U. Nr 22, poz. 142).21. Rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych z dnia 10 wrzenia 1966 r. w sprawiebezpieczeñstwa przeciwpo¿arowego w malarniach i lakierniach (Dz.U. Nr 40, poz. 242).22. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 30 marca 1

971 r. w sprawie stanów chorobowych stanowi¹cych przeciwwskazania do wykonywanianiektórych czynnoci z zakresu produkcji rodków spo¿ywczych i obrotu nimi (Dz.U. Nr 9, poz. 96).23. Rozporz¹dzenie Ministra Budownictwa i Przemys³u Materia³ów Budowlanych z dnia 28 miirca 1972 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budów lano-monta¿owych i rozbiórkowych (Dz.U. Nr 13, poz. 93, utrzymane w mocy na podstawiearl. V §1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 i.).24. Rozporz¹dzenie Ministra Pracy, P³ac i Spraw Socjalnych z dnia 14 listopada 1974 r w sprawie przyznawania pracownikom przeniesionym do innej pracy wskutek objawów164choroby zawodowej dodatków wyrównawczych przez okres do 6 miesiêcy (Dz.U. Nr 47, poz.

292).25. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 10 grudnia 1974 r. w sprawie przeprowadzania badañ lekarskich pracowników (Dz.U. Nr 48, poz. 296, z 1988 r. Nr 18, poz. 127 i z 1992 r. Nr 62, poz. 313).26. Rozporz¹dzenie Ministra Budownictwa i Przemys³u Materia³ów Budowlanych z dnia 29 kwietnia 1975 r. w sprawie dopuszczenia do stosowania w budownictwie nowych materia³ów oraz nowych metod wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 14, poz. 82, Dz.U. Nr 37, poz. 221 z 1976 r.. Nr 8. poz. 25 z 1980, Nr 26, poz. 109 z 1991 r).27. Ustawa z dnia 12 czerwca 1975r. owiadczeniach z tytu³u wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity: Dz.U. z 1983 r. Nr 30. poz. 144. z 1989 r. Nr 35, poz. 192, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, Nr 92, poz. 540 i 7 1991 r. Nr 94, poz. 422, Nr 104, poz. 450).28. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej o orzeczeniach

lekarskich wydawanych na podstawie rozporz¹dzenia Ministra Pracy, P³ac i Spraw Socjalnych z dnia 14 listopada 1975 r. (Dz.U. Nr 47, poz. 292).29. Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 19 stycznia 1979 r. w sprawie wykazu pracwzbronionych kobietom (Dz.U. Nr 4, poz. 18 z 1984 r. Nr 44, poz 235 i 1989 r. Nr 20 poz. 107).30. Ustawa z dnia 6 marca 1981 r. o Pañstwowej Inspekcji Pracy (tekst jednolity:Dz.U. z 1985 r. Nr 54, poz. 276 i z 1989 r. Nr 34, poz. 178).31. Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1983 r. w sprawiechorób zawodowych (Dz.U. Nr 65, poz. 294 i 7. 1989 r. Nr 61, poz. 364).32. Uchwa³a nr 134 Rady Ministrów z dnia 8 padziernika 1984 r. w sprawie zasad wydawania posi³ków profilaktycznych i regeneracyjnych wzmacniaj¹cych pracownikom zatrudnionym w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub szczególnie uci¹¿liwych (M.P. Nr 25, poz,

168).33. Ustawa z dnia 14 marca 1985 o Pañstwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. Nr 12,poz. 49, ¦³ 1989 r. Nr 35. poz. 192, z 1991 r. Nr 7, poz. 25, z 1992 r. Nr 33, poz.144 i z 1993 r. Nr 65, poz. 309).34. Ustawa z dnia 24 lipca 1985 r. o Pañstwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. Nr 35, poz, 162 i z 1989 r. Nr 34, poz. 178).35. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 4 listopada 1985 r.w sprawie ksi¹¿ki kontroli sanitarnej (Dz.U. Nr 56, poz. 289).36. Uchwa³a nr 118 Rady Ministrów z dnia 15 sierpnia 1986 r. w sprawie obowi¹zkowejoceny maszyn i innych urz¹dzeñ technicznych pod wzglêdem bezpieczeñstwa i higieny pracy(M.P. Nr 26, poz. 180).37. Zarz¹dzenie Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987r. w sprawie szczegó³owych zasad eksploatacji elektrycznych urz¹dzeñ napêdowych (M.P

. Nr 8, poz, 69).38. Zarz¹dzenie Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987r, w sprawie szczegó³owych zasad eksploatacji elektrycznych spawarek i zgrzewarek (M



.P. Nr 8, poz. 70).39. Zarz¹dzenie Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 14 sierpnia 1987 r. w sprawie szczegó³owych zasad eksploatacji elektrycznych urz¹dzeñ iinstalacji sprê¿onego powietrza (M.P. Nr 29, poz. 227).16540. Zarz¹dzenie Ministra Gospodarki Materia³owej i Paliwowej z dnia 14 wrzenia 1987r. w sprawie szczegó³owych zasad eksploatacji urz¹dzeñ owietlenia elektrycznego (M.P. Nr

29, poz. 230)Ustawa z dnia 19 listopada 1987 r. o dozorze technicznym {Dz.U. Nr 36, poz. 202)oraz rozporz¹dzenie Ministra Pracy z dnia 29 grudnia 1988 r. (Dz.U. Nr 44, poz. 351).41. Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1988 r. w sprawie dozoru technicznego (Dz.U. z 1989 r. Nr 1, poz. 3, z 1990 r. Nr 89, poz. 521).42. Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemiole (Dz.U. Nr 17, poz. 92).43. Zarz¹dzenie nr 69 Prezesa GUS z dnia 24 padziernika 1989 r. (znak: PD-4-20-26) w sprawie ustalenia wzoru statystycznej karty wypadku przy pracy i trybu jej przekazywania (Dz.Urz. GUS Nr 30, poz. 69, z 1990 r. Nr 39 i Nr 29. poz. 144, z 1993 r. Nr 20, poz. 23).44. Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1989 r.

w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia wku pracy (Dz.U. Nr 69, poz. 417, z 1991 r. Nr 114, poz. 495 i z 1992 r. Nr 6, poz, 26),45. Uchwala nr 44 Rady Ministrów z dnia 27 marca 1990 r. w sprawie zasad przydzielania pracownikom rodków ochrony indywidualnej oraz dostarczenia odzie¿y roboczej (M.P. Nr 14, poz. 109, z 1991 r. Nr 28, poz. 201).46. Rozporz¹dzenie Ministra Przemylu z dnia 8 padziernika 1990 r. w sprawie warunkówtechnicznych, jakim powinny odpowiadaæ urz¹dzenia elektroenergetyczne w zakresie ochrony przeciwpora¿eniowej (Dz.U. Nr 81, poz. 473).47. Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu pracwzbronionych m³odocianym (Dz.U. Nr 85, poz. 500 i z 1992 r. Nr 1, poz. 1), Ustawaz dnia 20 lipca 1991 r. o Pañstwowej Inspekcji Ochrony rodowiska (Dz.U. Nr 77, poz.335).

48. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo¿arowej (Dz.U. Nr 81,poz. 351, z 1993 r. Nr 65, poz. 309 i z 1994 r. Nr 27, poz. 96).49. Uchwa³a nr 14 Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1992 r. w sprawie s³u¿by bezpieczeñstwa i higieny pracy (M.P. Nr 7, poz. 48).50. Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 1992 r. w sprawie ustalania okolicznoci i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 37, poz. 160).51. Rozporz¹dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpo¿arowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 92,poz. 460).52. Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz.U. Nr 55, poz, 251 i z 1994 r. Nr 27, poz. 96).53. Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz.U. Nr 55, poz. 251).

54. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 22 marca 1993 r, w sprawie zasad czêstotliwoci dokonywania badañ i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy (Dz.U. Nr 26, poz. 116),55. Zarz¹dzenie nr 39 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 maja 1993 r.w sprawie ustalenia wzoru protoko³u powypadkowego (Dz.Urz. MPiPS Nr 3, poz. 6),56. Rozporz¹dzenie Ministra Przemys³u i Handlu z. dnia 31 sierpnia 1993 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy w zak³adach produkcji, przesy³ania i rozprowadzania166gazu (paliw gazowych) oraz prowadz¹cych roboty budowlano-monta¿owe sieci gazowych (Dz.U. Nr 83. poz. 392, Nr 115. poz. 513).57. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 9 grudnia 1993 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ kwalifikacyjnych w zakresie podstaw

owych zagadnieri higieny dla osób zatrudnionych przy produkcji, przechowywaniu i obrocie rodkami spo¿ywczymi (Dz.U. Nr 129, poz. 608).58. Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 lutego 1994 r. w



sprawie wprowadzenia obowi¹zku stosowania niektórych Polskich Norm i norm bran¿owych,dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 37, poz. 138).59. Rozporz¹dzenie Ministra £¹cznoci z dnia 16 marca 1994 r, w sprawie wprowadzenia obowi¹zku stosowania Polskich Norm i norm bran¿owych z dziedziny ³¹cznoci (Dz.U, Nr 40, poz. 151).60. Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki ‾ywnociowej z dnia 18 marca 1994 r. w sprawie obowi¹zku stosowania Polskich Norm (Dz.U. Nr 40, poz. 152).

61. Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki ‾ywnociowej z dnia 18 marca1994 r. w sprawie obowi¹zku stosowania norm bran¿owych (Dz.U. Nr 40, poz. 153).62. Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki ‾ywnociowej z dnia 10 maja 1994r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy w zak³adach przetwarzaj¹cych owoce1 warzywa (Dz.U. Nr 62, poz. 261).63. Ustawa z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz.U. Nr 76, poz. 344).64. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo Budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414).65. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaæ budynki i ichusytuowania (Dz.U. Nr 10 z 1995 r poz. 46).66. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki przestrzennej i Budownictwa z dnia 15 gru

dnia 1994 r. w sprawie warunków i trybu postêpowania przy rozbiórkach (Dz.U. Nr 10 -l1995 r. poz. 47).67. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 19 grudnia 1994 r. w sprawie aprobat i kryteriów technicznych dotycz¹cych wyrobów budowlanych(Dz.U. Nr 10 z 1995 r. poz. 48).68. Zarz¹dzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 15 grudnia 1994 r. w sprawie dziennika budowy oraz tablicy informacyjnej (M.P, Nr 2 z1995 r.. poz. 29).69. Ustawa z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz, 110), obowi¹zuje oddnia2 czerwca 1996 r.Ustawa wchodzi w ¿ycie po up³ywie 3 miesiêcy od daty og³oszenia (z wyj. Dzia³u VI i VII wc

hodz¹cych w ¿ycie od 1 stycznia 1997 r., Art.217 i 237S wchodz¹cych po up³ywie jednego roku oraz Art. 220 i 221 wchodz¹cych w ¿ycie po up³ywie jednego roku od og³oszenia przepisów).167C. Polskie normyNa podstawie art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz.U. Nr 55, poz. 251), Minister Pracy i Polityki Socjalnej w dniu 8 lutego 1994 r.wyda³ rozporz¹dzenie w sprawie wprowadzenia obowiijzku stosowania niektórych PolskichNorm i norm bran¿owych, dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 37, poz,138). W za³¹czniku przedstawiono wykaz takich norm, z których dla potrzeb rzemielników wybrano niektóre pozycje: PN-84/E-02033 Owietlenie wnêtrz wiat³em elektrycznym.

PN-92/E-05202 Ochrona przed elektrycznoci¹ statyczna. PN-84/N-01307 Ha³as. Dopuszczalne wartoci. PN-81/N-01306 Ha³as. Wymagania ogólne. PN-9I/N-01532. Drgania. PN-86/N-08014. Sygna³y dwiêkowe bezpieczeñstwa pracy. PN-77/T-05686. Ochrona przed promieniowaniem podczerwonym. PN-77/C-94136 Obuwie ochronne yumowe. PN-82/C-94170 Obuwie gumowe robocze i ochronne. PN-76/M Os³ony twarzy przed promieniowaniem ³uku spawalniczego. PN-75/M-78711 Szafki stalowe na ubrania. PN-86/N-O i 309/01 Ochronniki s³ychu. PN-77/O-91030 Obuwie wyjciowe, robocze, domowe. PN-78/O-9KB4 Obuwie ochronne.

PN-88/O-91057 Obuwie profilaktyczne. PN-84/P-06762 Odzie¿ ochronna. Stopnie jakoci. PN-89/P-84505/01 Odzie¿ robocza. Fartuchy.



PN-8WP-84505/02 Odzie¿ robocza. Fartuchy damskie. PN-89/P-84505/03 Odzie¿ robocza. Fartuchy mêskie. PN-91/P-84508/01 Odzie¿ robocza. Ubrania damskie i mêskie. PN-91/P-84508/02 Odzie¿ robocza. Ubrania mêskie. PN-91/P-84508/03 Odzie¿ robocza. Ubrania damskie. PN-92/P-84683 Odzie¿ robocza. Koszule mêskie. PN-92/P-84684 Odzie¿ robocza. Kombinezony.

PN-92/P-84685 Odzie¿ robocza. Odzie¿ chroni¹ca przed zimnem. PN-78/Z-02006/01 Sprzêt ochronny dróg oddechowych. PN-78/Z-02006/02 Sprzêt ochronny dróg oddechowych. Czêci twarzowe. PN-9O/Z-08057 Sprzêt chroni¹cy przed upadkiem z wysokoci. Pn-8(VZ-08l 10/01 Przemys³owe he³my ochronne. PN-81/Z-53201 Sprzêt ochrony osobistej oczu. Ogólne wymagania. PN-81/Z-53202 Sprzêt ochrony osobistej oczu. Filtry spawalnicze. PN-81/Z-53203 Sprzêt ochrony osobistej oczu. Filtry przed nadfioletem. PN-77/6663-03/12 Rêkawice gumowe. PN-81/Z-53205 Szybki ochronne przeciwodpryskowe, BN-84/7747-05 Obuwie calotworzywowe. BN-80/7749-02 Obuwie ochronne i robocze.

168 BN-80/7749-03 Obuwie filcowo- tworzywo we robocze. PN-80/M-49060 Maszyny i urz¹dzenia. Wyjcia i dojcia. PN-68/M-78010 Transport wewnêtrzny. Drogi i otwory drzwiowe. PN-92/N-01255 Barwy i znaki bezpieczeñstwa, PN-92/N-01256/01 Znaki bezpieczeñstwa. Ochrona przeciwpo¿arowa. PN-92/N-01256/02 Znaki bezpieczeñstwa. Ewakuacja, PN-93/N-O1256/03 Znaki bezpieczeñstwa. Ochrona i higiena pracy. PN-90/N-08000 Dane ergonomiczne do projektowania. Wymiary cia³a ludzkiego. PN-80/N-08001 Dane ergonomiczne do projektowania. Granice zasiêgu r¹k. PN-91/N-O8018 Dane ergonomiczne do projektowania. Strefy pracy koñczyn górnych. PN-87/Z-8O49 Ochrona pracy. Klasyfikacja i wymagania ogólne. PN-83/Z-08200 Ochrona pracy. Maszyny i urz¹dzenia produkcyjne. Ogólne wymagania be

zp leczeñ st wa. PN-84/Z-08203 Ochrona pracy. Ogólne wymagania dla stanowisk pracy. PN-88/Z-08204 Ochrona pracy. Urz¹dzenia ochronne odleg³ociowe do maszyn i urz¹dzeñ prukcyjnych. Wymagania ogólne, PN-86/Z-O8207 Ochrona pracy. Siedziska do maszyn i urz¹dzeñ produkcyjnych. PN-89/Z-O8208 Ochrona pracy. Os³ony do maszyn i urz¹dzeñ produkcyjnych. Odleg³oci beieczeñ st wa. PN-88/Z-08209 Ochrona pracy. Urz¹dzenia blokuj¹ce do maszyn o urz¹dzeñ produkcyjnych.Ogólne wymagania. PN-83/Z-O83OO Ochrona pracy. Procesy produkcyjne. Ogólne wymagania bezpieczeñstwa. PN-83/Z-82001 Ochrona pracy. Os³ony mechaniczne maszyn i urz¹dzeñ. Ogólne wymagania.

Minister Rolnictwa i Gospodarki ‾ywnociowej rozprz¹dzeniem z dnia 18 marca 1994 r. (Dz.U. Nr 40, poz. 152) wprowadzi³ obowi¹zek stosowania Polskich Norm dla dzia³ów: produkty spo¿ywcze, rolnictwo i lenictwo. Minister Rolnictwa i Gospodarki ‾ywnociowej rozporz¹dzeniem z dnia 18 marca 1994 r. (Dz.U, Nr 40. poz. 153) wprowadzi³ obowi¹zek stosowania norm bran¿owych dla dzia³ów: gómiclwo-kopaliny, budownictwo i materia³y budowlane, produkty spo¿ywcze. Ze wzglêdu na znaczn¹ liczbê Polskich Norm nie mo¿na wymieniæ wszystkich.interesowany cli odsy³amy do okrelonych aktów prawnych.Pozostali ministrowie wydali odpowiednie rozporz¹dzenia: Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w dniu 24 marca 1994 r. wsprawie wprowadzenia obowi¹zku stosowania niektórych Polskich Norm i norm bran¿owych (Dz.U. Nr 44, poz. 175). Minister Spraw Wewnêtrznych w dniu 28 marca 1994 r w sprawie wprowadzenia obowi¹zku stosowania Polskich Norm i norm bran¿owych (Dz.U. Nr 44, poz. 174).

Minister Przemys³u i Handlu w dniu 28 marca 1994 r. w sprawie wprowadzenia obowi¹zku stosowania niektórych norm bran¿owych (Dz.U. Nr 42. poz. 159). Minister £¹cznoci w dniu 16 marca 1994 r. w sprawie wprowadzenia obowi¹zku stosowa



nia Polskich Norm i norm bran¿owych z dziedziny ³¹cznoci (Dz.U. Nr40, poz. 151).W grupie elektrycznej obowi¹zuj¹ normy: PN-87/E-01200 Symbole graficzne ogólnie stosowane w elektryce.169 PN-7I/E-06I60 Bezpieczniki topikowe przemys³owe na napiêcie znamionowe izolacji do1000 V.

PN-75/E-06300/03 Wyroby elektroinstalacyjne do u¿ytku domowego i podobnego. PN - 8.1/K-06 305/01 Elektryczne oprawy owietleniowe. PN-88/T-06250 Sprzêt elektroniczny powszechnego u¿ytku. PN-84/T-06500 Elektronicze przyrz¹dy pomiarowe. PN-79/E-08I06 Obudowy urz¹dzeñ elektrotechnicznych. PN-83/E-O81 10 Elektryczne urz¹dzenia przeciwwybuchowe. PN-85/E-08400/02 Narzêdzia rêczne o napêdzie elektrycznym. PN-80/E-085O8 Elektroenergetyczny sprzêt ochronny. PN-78/H-0I241 Rysunek techniczny elektryczny. Oznaczenia identyfikacyjne lilerowo--cyfrowe. PN-81/E-05023 Urz¹dzenia elektroenergetyczne. Oznaczenia barwami przewodów gorychoraz izolacji szyn zerowych i ochronnych w przewodach i kablach.

PN-8i/E-O8501 Urz¹dzenia elektryczne. Tablice i znaki bezpieczeñstwa.Pocz¹wszy od I stycznia 1995 r. stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. Powy¿sze stwierdzenie nie dotyczy norm zwi¹zanych z: ochrona, ¿ycia, zdrowia i mienia, bezpieczeñstwem pracy i u¿ytkowania, ochron¹ rodowiska oraz wyrobów zamawianych przez organy palist w owe. Ustawa zasadnicza zobowi¹zuje w³aciwych ministrów do wprowadzenia w drodzerozporz¹dzeñ Polskich Norm jako obowi¹zuj¹cych w stosunku do obszarów wymienionych powy¿ej§Rozporz¹dzenie Ministra Przemys³u i Handlu z dnia 30 grudnia 1993 r. w sprawie wprowadzenia obowi¹zku stosowania niektórych Polskich Norm i norm bran¿owych (Dz.U. Nr 20,poz. 71).D. Przyk³ady instrukcjiZasady bezpiecznej pracy1. Stosuj siê cile do pouczeñ, wskazówek i poleceii Twoich prze³o¿onych oraz przestrzeg

nstrukcji i przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy.2. Podejmuj roboty tylko z polecenia prze³o¿onego.3. Staraj siê utrzymaæ porz¹dek i czystoæ w miejscu pracy.4. Zapoznaj siê z przyjêtymi w zak³adzie znakami i sygna³ami o uruchomieniu i zatrzymaniu silników maszyn, o niebezpieczeñstwie po¿arowym.5. Zapobiegaj natychmiast niebezpieczeñstwu, gdy je spostrze¿esz, daj sygna³ ratunkowy i zawiadom najbli¿szego prze³o¿onego o niebezpieczeñstwie.6. Zwracaj baczn¹ uwagê na nierównoci terenowe, jak dofy, zag³êbienia, porêcze, kitp.7. Nie przechylaj siê przez porêcze schodów, podestów, kana³ów itp.8. Nie dwigaj ciê¿arów ponad si³y.170

9. U¿ywaj przy pracy w³aciwej odzie¿y specjalnej, ochronnej i sprzêtu.10. Stosuj os³ony zabezpieczaj¹ce maszyny i urz¹dzenia bêd¹ce w ruchu.11. Czyæ oraz smaruj pêdnie i maszyny w czasie postoju.12. Pamiêtaj, ¿e dotykanie przewodów elektrycznych grozi pora¿eniem.13. Nie uruchamiaj urz¹dzeñ elektrycznych bez zezwolenia prze³o¿onego.14. Pamiêtaj, ¿e wymiany bezpieczników i naprawy lamp, wy³¹czników, kontaktów i innych uelektrycznych, wykonuj¹ wy³¹cznie osoby upowa¿nione do tego.15. Naprawianie bezpieczników drucikami jest zabronione.16. Stosuj w³aciw¹ organizacjê pracy i rodki pomocnicze przy wy³adowywaniu materia³ówyn.17. U¿ywaj w czasie pracy odpowiednich drabin zabezpieczonych przed polizgiem.18. Nie wchod bez wyranego polecenia do dzia³ów, w których nie jeste zatrudniony.19. Pal papierosy w miejscach do tego przeznaczonych.

20. Rzucaj odpadki produkcyjne niezdatne do dalszego u¿ytku do naczyñ specjalnie dotego przeznaczonych,21. Zwalczaj z³e obyczaje i robienie z³oliwych ¿artów, które mog¹. prowadziæ do wypadków



22. Zwracaj uwagê na wywieszane napisy ostrzegawcze i stosuj siê do nich.23. U¿ywaj narzêdzi rêcznych w nale¿ytym stanie.Instrukcja bhp przy spawaniu acetylenowym1. Przed zapaleniem p³omienia, sprawdziæ palnik srnoczkowy na ssanie. W tym celu zdj¹æ w¹¿ acetylenowy, przy³o¿yæ palec do ³¹cznika acetylenowego i sprawdziæ czy jest ssani2. Przed zapaleniem palnika sprawdziæ szczelnoæ po³¹czeñ i korków. Najpierw sprawdziæ plenowy, nastêpnie acetylenowy.

3. Przy zapalaniu p³omienia, nale¿y wykonaæ nastêpuj¹ce czynnoci zak³adaj¹c, ¿e hutla test otwarta, bezpiecznik wodny uregulowany i dop³yw (niskiego cinienia) otwarty:a) uchwyciæ palnik lewa. rêk¹,b) otworzyæ ca³kowicie jego kurek do tlenu i sprawdziæ, czy kurek acetylenowy jest zamkniêty,c) skierowaæ dziób palnika na twarz i powoli wykrêcaæ rubê nastawcza. reduktora tlenogo, a¿ odczuje siê lekki strumieñ tlenu,d) otworzyæ ca³kowicie kurek acetylenowy i zapaliæ ptomieñ, który powinien byæ wiecnadmiarem acetylenu),e) dodaæ tlen wkrêcaj¹c rubê nastawez¹, a¿ sto¿ek rodkowy p³omienia bêdzie 3 razy d³u¿sf) przykrêciæ lekko kurek acetylenowy (w prawo), a¿ sto¿ek rodkowy (nadmiar acetylenu) zniknie,

g) w czasie pracy, gdy z powodu nagrzania dzioba p³omieñ rozreguluje siê i stanie siê utleniaj¹cy, odkrêciæ kurek acetylenowy i z powrotem wyregulowaæ p³omieñ.4. Przy gaszeniu palnika najpierw zamkn¹æ kurek acetylenowy, a póniej tlenowy,5. Je¿eli w czasie pracy palnik strzela tub wiszczy, to nale¿y natychmiast zamkn¹æ obydwa kurki, aby przerwaæ palenie siê gazu lub sadzy wewn¹trz palnika, nastêpnie171otworzyæ kurek tlenowy i ostudziæ palnik w wodzie. Tlen pozostawiæ, aby nie dopuciæ wodydo wewn¹trz palnika. Po ostudzeniu oczyciæ dziób palnika z zewn¹trz i wewn¹trz. Nie wk³adalonego palnika do wody, gdy¿ mo¿e nast¹piæ wybuch gazów palnych ponad wod¹.6. Jeli p³omieñ rozdwaja siê na dwie lub trzy kity, oznacza to, ¿e dziób jest zanieczyszony odpryskami metalu.7. Do czyszczenia otworu dzioba stosowaæ nale¿y ig³y z miedzi, mosi¹dzu lub aluminium.8. Je¿eli zostanie stwierdzone, ¿e palnik strzela jak z karabinu maszynowego, to oz

nacza, ¿e palnik jest nadmiernie nagrzany (wtedy studziæ w wodzie), albo nasadka jest niedostatecznie dokrêcona i powsta³a nieszczelnoæ pomiêdzy koñcem rurki tlenowej imoczkiem.9. Jeli nast¹pi wybuch gazów w przewodzie acetylenowym i w bezpieczniku wodnym (cofniêcie siê p³omienia), to palnik nale¿y dok³adnie skontrolowaæ, tj. przeczyciæ, przedmuchrawdziæ na ssanie i dopiero ponownie zapaliæ. Przed zapaleniem p³omienia wyregulowaæ poziom wody w bezpieczniku i przep³ukaæ gazem przewody, aby usun¹æ ewentualn¹ mieszanwybuchow¹.Uwagi ogólne1. Do samodzielnej pracy na stanowisku spawacza mo¿na przyst¹piæ tylko wtedy, je¿eli posiada siê: ukoñczon¹ zasadnicza szko³ê zawodow¹ lub inne przeszkolenie zawodowe,

ukoñczony kurs i posiadanie ksi¹¿eczki spawacza oraz uprawnienie do obs³ugi haka suwnicy lub suwnicy sterowanej z parteru, przeszkolenia: wstêpne ogólne i instrukta¿ stanowiskowy bhp oraz w zakresie ochrony ppo¿. dobry stan zdrowia, potwierdzony wiadectwem lekarskim lub odnotowany przez lekarza na kartotece bhp albo innym dokumencie.ukoñczony 18 rok ¿ycia, zezwolenie bezporedniego zwierzchnika (mistrza) do pracy na stanowisku spawacza,2. Nigdy nie podejmowaæ pracy, je¿eli ma siê jakiekolwiek w¹tpliwoci co do jej bezpiecznego wykonania.3. Zg³aszaæ siê do swojego bezporedniego zwierzchnika (mistrza) po odpowiednie wskazówki dla rozwi¹zania utrudnieñ dotycz¹cych bezpiecznego wykonania zadania.4. Do wykonania powierzonej pracy nale¿y przyst¹piæ bêd¹c wypoczêtym, trzewym, w³aciw

ym (odzie¿ robocza musi byæ obcis³a, bez luno zwisaj¹cych elementów, w³osy przykryte, farskórzany, getry, rêkawice spawalnicze, maska spawalnicza, na nogach buty produkcyjne).



Podstawowe czynnoci pracownika przed rozpoczêciem pracy na stanowisku spawacza1. Spawacz powinien:2. Zapoznaæ siê z dokumentacj¹ wykonawcz¹ (warsztatow¹), wys³uchaæ instrukta¿u zwieka dotycz¹cego BHP.3. Przemyleæ bezpieczny przebieg pracy przy realizacji powierzonego zadania.4. Przygotowaæ niezbêdne pomoce warsztatowe, narzêdzia pracy, ochrony osobiste, tj. maskê spawalnicz¹, ochronniki s³uchu, fartuch skórzany, getry, buty produkcyjn

e, itp.1725. Przygotowaæ odpowiednio stanowisko robocze do realizacji zadania (podtrzymki, uchwyty, owietlenie stanowiskowe, je¿eli jest to konieczne itp.).6. Sprawdziæ, czy urz¹dzenia spawalnicze s¹ w dobrym stanie technicznym.7. Sprawdziæ jakoæ przewodów zasilaj¹cych oraz stan uziemienia.8. Zapoznaæ siê z instrukcjami i stosowaæ siê do ich zaleceñ, je¿eli istnieje koniecznoæstania z m³otka pneumatycznego, wiertarki rêcznej lub rêcznej szlifierki.9. Zabezpieczyæ stanowisko robocze odpowiednimi os³onami przeciwodblaskowymi.10. Znaæ i przestrzegaæ zasady dotycz¹ce zabezpieczenia siê przed pora¿eniem pr¹dem elektrznym, a w szczególnoci: w³aciwy sposób zasilania i uziemiania lub zerowania urz¹dzeñ spawalniczych,

w³aciwe pod³¹czenie przewodów pr¹dowych, nie uszkadzaj¹c izolacji, stosowanie parametrów spawania zgodnie z dokumentacj¹ lechn o logiczn¹ i za³¹czon¹ inscj¹ w tym zakresie, system sk³adania detali do spawania przy w³¹czonym uk³adzie sterowniczym, niedotykania rêkami g³ównych przewodów pr¹dowych i innych elementów, bêd¹cych pod napiZasadnicze czynnoci pracownika na stanowisku spawaczaSpawacz powinien:1. Mocowaæ i ustawiaæ rzetelnie i solidnie spawany przedmiot,2. Przedmiot mocowaæ i ustawiaæ w taki sposób, aby nie uleg³ on uszkodzeniu podczas spawania.3. Ustawiaæ detale do spawania w taki sposób, aby uniemo¿liwiæ ich przesuniêcie lub przewrócenie siê.4. Trzymaæ uchwyt podczas spawania w taki sposób, aby strumieñ gazów nie by³ k

ierowany pod maskê spawalnicz¹.5. Przy odbijaniu ¿u¿la u¿ywaæ m³otków ig³owych i okularów ochronnych,6. W³¹czyæ indywidualny wyci¹g powietrza, je¿eli taki jest za³o¿ony, aby wyziewy gazowesuwane ze stanowiska.7. Usuwaæ materia³y ³atwopalne i wybuchowe ze stanowiska, na którym odbywa siê operacja spawania.8. Pracê (spawanie) w zbiornikach, kot³ach, kana³ach czy w innych zamkniêtych pomieszczeniach wykonywaæ tylko pod nadzorem osoby, bêd¹cej na zewn¹trz i po sprawdzeniu, czy w pomieszczeniach tych nie ma ³atwopalnych lub toksycznych gazów.9. Zachowaæ szczególn¹ ostro¿noæ przy podgrzewaniu detali do spawania za pomoc¹ gazu zieo, a opuszczaj¹c stanowisko robocze zamkn¹æ dop³yw gazu.10. Koordynowaæ swoje dzia³ania z wymogami kieruj¹cego, je¿eli jest to praca zespo³owa.

11. Wy³¹czyæ spawarkê, je¿eli jej przerwa pracy ma przekroczyæ minimum 5 min.12. Do zak³adania i zdejmowania ciê¿kich przedmiotów na stanowisko spawalnicze u¿ywaæ suicy, elektro we i iig u, demagu itp., urz¹dzeñ dwigowych.13. U¿ywaæ tylko w³aciwych, nie uszkodzonych i nie zaoliwionych narzêdzi pomocy warsztatowych.14. Chroniæ drogi oddechowe, oczy, twarz i rêce przed poparzeniem i nawietleniem poprzez stosowanie odpowiednich ochron osobistych.15. Podczas wykonywania operacji spawania, koncentrowaæ swoj¹ uwagê tylko na zasadniczych czynnociach.17316. Ka¿d¹ powierzona pracê wykonywaæ dok³adnie, zgodnie i obowi¹zuj¹cym procesem technolznym i wed³ug wskazówek zwierzchnika.17. Wykonywaæ tylko prace zlecone przez bezporedniego zwierzchnika (mistrza).

18. Zawsze zachowaæ, o ile to mo¿liwe, w³aciw¹ postawê (pozycjê cia³a) podczasywania operacji spawania.19. Ka¿dy zaistnia³y wypadek przy pracy natychmiast zg³aszaæ swojemu bezporedniemu zwie



rzchnikowi (mistrzowi).20. W razie zaistnienia wypadku przy pracy, stanowisko robocze zostawiæ w takimstanie w jakim nast¹pi³ wypadek, a¿ do przybycia zespo³u powypadkowego.Czynnoci zakazane spawaczowi Spawaczowi zabrania siê:1. Chwytaæ rêka gor¹cy detal przygotowany do spawania lub po spawaniu.2. Wykonywaæ jakiekolwiek operacje spawalnicze na urz¹dzeniach bêd¹cych aktualnie pod cinieniem lub znajduj¹cych siê w odleg³oci mniejszej ni¿ 5 m od sk³adowania materia³ów ³a

czy wybuchowych.3. Wykonywania operacji spawalniczych na zbiornikach, które nie zosta³y dok³adnie oczyszczone z przechowywanych cieczy ³atwopalnych, truj¹cych ilp.4. Samodzielnie naprawiaæ uszkodzone przewody elektryczne (instalacjê elektryczn¹).5. Stosowaæ prowizoryczne pod³¹czenie urz¹dzeñ .spawalniczych.6. Odk³adaæ uchwyt na przypadkowych czêciach metalowych.7. Dotykaæ gol¹ rêk¹ nie i rolowanych przewodów elektrycznych,8. Dotykaæ go³¹ rêk¹ urz¹dzeñ elektrycznych, bêd¹cych aktualnie pod napiêciem.9. Obs³ugiwaæ hak suwnicy bez odpowiedniego przeszkolenia i uprawnieñ.10. Przed³u¿aæ jeden klucz drugim kluczem lub rur¹.11. Powodowaæ, ahy pod³oga na stanowisku roboczym by³a mokra, liska, nierówna, zanieczyszczona mieciami, zatarasowana,

12. Opuszczaæ stanowisko robocze bez wa¿nych przyczyn i bez wiedzy zgody swojego bezporedniego zwierzchnika (mistrza).13. Dopuszczaæ do pracy (spawania) osoby trzecie bez wiedzy i zgody zwierzchnika(mistrza).14. Stosowaæ do owietlania stanowiska innego napiêcia ni¿ 24 V (bezpiecznego).15. Piæ alkohol, braæ udzia³u w pogawêdkach" kole¿eñskich, niebezpiecznych zabawach czyh itp.16. Stosowaæ niebezpieczne metody pracy, stwarzaj¹ce zagro¿enie dla zdrowia i ¿ycia.Podstawowe czynnoci pracownika po /ukoñczeniu pracy Spawacz powinien:1. U³o¿yæ detal lub pozostawiæ go, je¿eli posiada du¿e gabaryty, na odpowiednim miejscuk³adczym,2. Wy³¹czyæ spod napiêcia i zabezpieczyæ spawarkê (pó³automat spawalniczy) przed jej niew³¹czeniem.

3. Dok³adnie posprz¹taæ swoje stanowisko robocze.4. Zwin¹æ przewody spawalnicze i wê¿e od palników gazowych.5. Narzêdzia i pomoce warsztatowe od³o¿yæ do szatki narzêdziowej, niepotrzebne zdaæ do wo¿yczalni.1746. Ochrony osobiste oczyciæ i od³o¿yæ; do szafki narzêdziowej.7. Sprawdziæ, czy pozostawione stanowisko robocze nie stworzy³o jakichkolwiek zagro¿eñ dla innych pracowników.8. Nie opuszczaæ stanowiska roboczego przed koñcem dnia pracy.Uwagi koñcoweSpawacz powinien:1. Zawsze dbaæ o higienê osobist¹ i swój schludny wygl¹d oraz czystoæ na stanowisku rob

m.2. Szanowaæ i dbaæ o powierzone stanowisko i jego wyposa¿enie.3. Przestrzegaæ zasady i przepisy ujête w niniejszej instrukcji, gdy¿ za ich niestosowanie spawacz mo¿e zostaæ poci¹gniêty do odpowiedzialnoci.4. Wiedzieæ, ¿e w razie zaistnienia sytuacji nie wymienionej w wy¿ej podane instrukcji, nale¿y bezzw³ocznie zwróciæ siê do swojego bezporedniego zwierzchnika (mistrza) o wytyne co do dalszego postêpowania.Dalej przedstawiono instrukcje obs³ugi kot³ów wodnych i parowych co.(przedruk z czasopisma ATEST" opracowanie Wincentego Kowalewskiego)BHP na stanowisku palacza w kot³ach wodnych i parowych co.Podstawowe czynnoci przed rozpoczêciem pracyPalacz powinien: sprawdziæ czy wejcie i kot³ownia s;i nale¿ycie owietlone, czy na drzwiach j

t zawieszona tabliczka z napisem zabraniaj¹cym wchodzenia i przebywania w kot³owni osobom nie upowa¿nionym, czy jest dro¿noæ i szczelnoæ przewodów wentylacyjnych, przewietrzyæ pomieszczenie kot³owni,



ca³kowicie otworzyæ przepustnice, spalin w kotle przygotowanym do rozpalania ognia, przewietrzyæ kocio³ poprzez otwarcie drzwiczek zasypowych i paleniskowych przez okres co najmniej 5-10 minut, wpisaæ do Ksi¹¿ki zmian" swoje uwagi na temat przygotowania kot³a do rozpalania ogniaZasadnicze czynnoci podczas obs³ugi kot³a Palacz powinien: kocio³ wodny nape³niæ wod¹ a¿ do przelania siê wody przewodem sygnalizacyjnym w naczynbiorczym instalacji co,,

" kocio³ parowy nape³niæ wod¹ nieco powy¿ej poziomu odpowiednio zaznaczonego na wodo w skazie, aparat wyrzutowy zalaæ wod¹, której twardoæ nie powinna przekraczaæ 2 n, rozpalaæ ogieñ w kotle po upewnieniu siê, ¿e jest on prawid³owo nape³niony woda. i przksymalnym otwarciu przepustnicy powietrza w drzwiczkach paleniskowych oraz przyotwarciu przes³on w czopuchach. rozpalania ognia w kot³ach dokonywaæ powoli,175 utrzymywaæ czas rozruchu kot³a co najmniej praez I godz., uzyskiwaæ ¿¹dan¹ wydajnoæ kot³a (temperatura wody na wylocie) poprzez dostosowanie jejtrzeb wielkoci ci¹gu za kot³em, regulowaæ poprawn¹ pracê kot³a iloci¹ doprowadzonego powietrza, a nie

zasypywanego opa³u, tak prowadziæ proces spalania opa³u, aby temperatura wody zasilaj¹cej i powrotnej by!a odpowiednia w stosunku do temperatury zewnêtrznej i zgodna z zalecan¹ tabela temperatur, regulowaæ szybkoæ spalania opa³u wielkoci¹ ci¹gu (otwieraæ i przymykaæ przepustnicê dwietrza dostaj¹cego siê do ruszt dostosowaæ do iloci zasypywanego opa³u (przymykanie i otwieranie drzwiczek popielnikowych), aby w sumie uzyskiwaæ spalanie zupe³ne opa³u, dostosowywaæ iloæ dostarczanego opa³u do aktualnie potrzebnego ciep³a, stosuj¹c jako opal mieszankê wêglowokoksow¹, narzucaæ cienkimi warstwami wêgiel na roz¿koks, w przypadku koniecznoci w³¹czenia do ruchu dodatkowego kot³a nalepy przede wszystkim: sprawdziæ i stwierdziæ poprawny stan techniczny kot³a, odkrêciæ zawory odcinaj¹ce kocio³,

otworzyæ przepustnicê dymow¹, rozpaliæ ogieñ pod kot³em zgodnie z obowi¹zuj¹cymi zasadami, w przypadku wy³¹czenia z ruchu jednego kot³a nale¿y przede wszystkim: przerwaæ zasypywanie opa³u i poczekaæ, a¿ opai w kotle wypali siê, usun¹æ (wygarn¹æ) pozosta³oci opa³u, zamkn¹æ zawory odcinaj¹ce kocio³, odpowiednio wyczyciæ kocio³ (komorê paleniskow¹ oraz p³omieniówki), zamkn¹æ przepustnicê dymow¹ oraz sam kocio³, aby nie dopuciæ do przedostania siê nieo powietrza do czopucha i pogorszenia siê ci¹gu obok pracuj¹cych kot³ów, awaryjnie wy³¹czaæ kocio³ jedynie w przypadku: stwierdzenia po¿aru pomieszczenia, pêkniêcia instalacji i zaistnia³ych przecieków,

pêkniêcie kot³a, innej awarii czy katastrofy budynku kot³owni, awaryjne wy³¹czenie kot³a dokonywaæ poprzez: szybkie usuniecie ¿aru (roz¿arzonego opa³u) z kot³a, ugaszenie ¿aru poza kot³em (kot³owni¹). maksymalne otwarcie czopucltów i drzwiczek popielnikowych oraz zasypowych, wystudzenie kot³a, ponowne nape³nianie kot³a wod¹ jest dopuszczalne dopiero po usuniêciu przyczyny awariikot³a i po jego powolnym wystudzeniu, pamiêtaæ o tym, ¿e mia³ wêglowy zasypywaæ do kot³a niewielkimi ilociami i tylko w stantnym, gdy¿ mia³ w stanie suchym grozi wybuchem, stale obserwowaæ manometry i inne instrumenty pomiarowe, informuj¹ce o poprawnym dzia³aniu kot³a,

podczas wykonywania pracy przy obs³udze kotta stosowaæ w³aciwe ochrony osobiste (m.in.rêkawice ochronne, okulary, fartuch),176



pracê palacza wykonywaæ sumiennie, dok³adnie /.godnie ze wskazówkami bezporedniego zwrzchnika, bezpiecznie, nie stwarzaj¹c; ¿adnych zagro¿eñ wypadkowych, wykonywaæ tylko prace wchodz¹ce w zakres obowi¹zków palacza lub zlecone przez bezporeiego zwierzchnika, ale zgodnie z aktualnie obowi¹zuj¹cymi zasadami i przepisami, ka¿dy zaistnia³y wypadek przy pracy, w miarê mo¿liwoci, znaszaæ swojemu bezporedniemuemu, w razie zaistnienia wypadku, pozostawiæ miejsce jego zaistnienia w takim stanie,

w jakim nast¹pi³o zdarzenie, je¿eli nie trzeba doranie dokonaæ innych zabezpieczeñ, a¿przybycia zespo³u powypadkowego, w przypadku jakichkolwiek w¹tpliwoci co do bezpiecznego realizowania pracy palacza przy obs³udze kot³ów, wys³uchaæ wskazówek i instrukta¿u bezporedniego zwierzchnika orazsowaæ siê do jego poleceñ.Czynnoci zakazanePalaczowi kot³ów zabrania siê przede wszystkim: pobierania wody dla ró¿nych celów przez rurki spustowe, uruchamiania pompy nie zalanej wod¹, uruchamiania kot³ów, gdy brak ci¹gu kominowego lub w przypadku ich z³ego stanu technicznego, wykonywaæ inne prace w pobli¿u kot³a, nie zwi¹zane z jego obs³ug¹,

zalewania p³on¹cego opa³u wod¹ w palenisku, podnoszenia lub opuszczania ciê¿arów wiêkszych od dopuszczalnych. umieszczania w kot³owni ³ó¿ek lub innych sprzêtów do spania, spania lub wypoczywania w pozycji le¿¹cej na terenie kot³owni, obs³ugiwania kot³ów w stanie nietrzewym, wpuszczania do pomieszczeñ kot³owni osób postronnych lub zezwalanie, aby te osoby obs³ugiwa³y korty, opuszczanie stanowiska pracy bez wa¿nych przyczyn i bez zawiadomienia o tym fakcie bezporedniego prze³o¿onego. u¿ywanie w kot³owni lamp przenonych o napiêciu wiêkszym ni¿ 24 V, tarasowania przejæ i dróg ewakuacyjnych na terenie kot³owni materia³ów ³atwopalnych, wwych itp.. wchodzenia do zbiorników opa³u oraz do zbiorników ¿u¿la,

dopuszczaæ do tego, aby temperatura w kotle przekroczy³a 95°C, w³¹czania linii awaryjnej kablowej bez uprzedniego wy³¹czenia wszystkich silników, przekazywania zmiany podczas awarii kot³a lub innych urz¹dzeñ bez doprowadzenia ich do stanu normalnego, .stosowania niebezpiecznych metod pracy, stwarzaj¹cych zagro¿enie dla zdrowia oraz ¿ycia swojego i wspó³pracowników.Podstawowe czynnoci po zakoñczeniu pracyPalacz powinien: poinformowaæ zwierzchnika o prawid³owoci dzia³ania kot³a lub zauwa¿onych mankamentachgo dzia³aniu, oczyciæ kocio³ po spalonym opale (czynnoæ dokonywaæ codziennie przed rozpaleniem).12 Bezpiec7eñstwo i higiena pfacy...

177 dokonywaæ czyszczenia wszystkich kana³ów pionowych i dymowych nie rzadziej ni¿ raz na trzy dni. Czyszczenia dokonywaæ szczotk¹ drucian¹. obowi¹zkowe czynnoci to: oczyszczenie komory paleniskowej, wybranie sadzy i popio³u z popielnika, oczyszczenie kana³ów kominowych, przez wyczystki, dok³adne i szczelne zamkniêcie wyczystek, posprz¹taæ swoje stanowisko pracy, sprawdziæ, czy pozostawione stanowisko nie stworzy jakichkolwiek zagro¿eñ, nie opuszczaæ swojego stanowiska pracy przed zakoñczeniem dnia roboczego.Uwagi koñcoweBezpieczna obs³uga kot³owni zapewniona jest w przypadku gdy:

drzwi kot³owni sa. wyposa¿one w zamki rolkowe, co zapewnia mo¿liwoæ ich otwierania podaciskiem cia³a, osoby obs³uguj¹ce kot³y posiadaj¹ uprawnienia energetyczne typu E", a nadzór typu ,X>"



palacz kot³owy wyposa¿ony jest w odpowiednie ubranie robocze oraz ochrony osobiste(rêkawice, okulary), kot³y s¹ zabezpieczone za pomoc¹ naczynia zbiorczego ocieplonego, kot³ownia posiada dro¿n¹ wentylacjê nawiewn¹, grawitacyjn¹, kot³ownia jest w³aciwie owietlona, w tym sk³ad opatu, dojcie do wysypiska ¿u¿la (ohermetyczne), wszystkie zawory opisane s¹ za pomoc¹ odpowiednich tabliczek,

pracownik obs³uguj¹cy ¿uraw powinien posiadaæ odpowiednie uprawnienia, kot³ownia posiada: komplet sprawnych urz¹dzeñ i narzêdzi nawêglaj¹cych, sprawne przyrz¹dy kontrolno-pomiarowe. tj. manometry i termometry, umieszczone wmiejscach dostêpnych dla obs³ugi kot³ów, dobre ujêcie wody, tj. kran ze z³¹czk¹ oraz w¹¿ do mycia posadzki w kot³owni, oznakowane wszystkie drogi ewakuacyjne, schemat wyposa¿enia kot³owni oraz prawid³owe oznakowanie armatury, aktualn¹ instrukcjê bezpiecznej obs³ugi kot³ów oraz instrukcjê ppo¿., sprzêt ppo¿., jak ganice, koce itp., wentylacjê grawitacyjn¹, stosowan¹ przy ci¹gu naturalnym kominowym, wentylacje mechaniczn¹ stosowana w kot³ach z podmuchem powietrza, tj. gdy ci¹g komino

wy jest sztuczny.Palacz powinien: zawsze dbaæ o higienê osobist¹, schludny wygl¹d oraz czystoæ ca³ej kot³owni, dbaæ o powierzone wyposa¿enie, nie stwarzaæ ¿adnych zagro¿eñ dla siebie i wspó³pracowników, odpowiadaæ za zawinione awarie w kot³owni, przekazywaæ zmianê zmiennikowi odnotowuj¹c odpowiednie uwagi w Ksiêdze zmian", w razie zaistnienia sytuacji nie wymienionej wy¿ej, bezzw³ocznie zawiadomiæ bezporedniego zwierzchnika i wys³uchaæ wytyczne do dalszego postêpowania, gdy¿ inaczej palacz mo¿e byæ poci¹gniêty do odpowiedzialnoci za nieprzestrzeganie instrukcji.178Uwagi dodatkowe je¿eli podczas palenia zabraknie wody w kotle, nie wolno do niego dolewaæ wie¿ej wody,

lecz jak najszybciej usun¹æ ca³y rozpalony opa³ i po ostudzeniu kot³a, dope³niæ w nim wodrozpocz¹æ palenie od nowa (dolewanie wody do kot³a na rozpalone ciany mo¿e spowodowaæ pêksamego kot³a lub jego cz³onów). je¿eli zaistnieje niedostateczny ci¹g kominowy, np. z powodu nieszczelnoci przestrzeni spalinowej kot³a, czopucha lub komina nale¿y natychmiast usun¹æ nieszczelnoci, je¿eli zaistnieje niska wydajnoæ kot³a, np. z uwagi na niew³aciw¹ iloæ dop³ywaj¹cegoychmiast wyregulowaæ dop³yw powietrza, w przypadku braku cyrkulacji wody w kotle i instalacji co., np. zakrêcone przy kotle zawory zasilaj¹ce, powrotne, albo urwany grzybek blokuje przep³yw nale¿y odkrêciæ zaiy, a w przypadku urwania siê grzybka wygasiæ kocio³ i zmieniæ zawór. UWAGA: nale¿y bezwie sprawdzaæ cinienie wody w kotle na manometrze, wyp³yw wody z zaworu dwururowego (dwudrogowego) na rurce szyfonowej manometru.

w przypadku stwierdzenia ubytków wody sprawdziæ czy nie przecieka kocio³ lub instalacja grzewcza, w przypadku przekroczenia temperatury wody ponad 95°C przyt³umiæ proces palenia opa³uub ca³kowicie wygasiæ kocio³, w przypadku .,zawieszenia siê" temperatury na skutek braku cyrkulacji wody sprawdziæ przyczynê tego stanu rzeczy i mankament usun¹æ, a je¿eli nie jest to mo¿liwe, zawiadomtym fakcie nadzór kot³owni je¿eli nast¹pi zjawisko unikania" pary przez aparat wyrzutowy przy nieprzekraczaniucinienia dopuszczalnego nale¿y przyt³umiæ palenie opa³u w kotle, ahy cinienie pary obn". Odkrêciæ zawór pod lejkiem aparatu wyrzutowego, zalaæ aparat, zakrêciæ zawór i uruchomio³. zakoñczenie sezonu palenia i wygaszenie kot³a nastêpuje na polecenie bezporedniego prze³o¿onego,

po skoñczonym sezonie palenia kocio³ nale¿y dok³adnie wyczyciæ, kot³owniêdpowiednio zabezpieczyæ, wody z kot³a nie nale¿y spuszczaæ na okres letni.



Instrukcja bezpiecznej obs³ugi kot³ów wodnych1. Obs³ugiwaæ kot³y wodne mog¹, tylko osoby posiadaj¹ce odpowiednie kwalifikacje w zale¿i od rodzaju kot³ów po dopuszczeniu i przeszkoleniu stanowiskowym przez dozór kot³owni (kierownika).2. Obs³uguj¹cy kot³y jest odpowiedzialny za bezpieczeñstwo pracy kot³a powierzonego jegoobs³udze.3. Obs³uga kot³a powinna dok³adnie zapoznaæ siê z instrukcj¹ eksploatacji kotta opracowan

zez wytwórcê lub projektanta kot³a.4. Przy rozpalaniu kot³a nale¿y: zasuwê dyszow¹ otworzyæ, sprawdziæ czy poziom wody w kotjest na wysokoci oznaczonej strza³k¹ przy wodowskazie, sprawdziæ prawid³owoæ dzia³aniamanometrów, przy tym nale¿y sprawdziæ czy wskazówka manometra opada do zera, parê podnosipowoli.1795. W czasie pracy kolta nale¿y: zawory i kurki otwieraæ powoli, poziom wody utrzymaæna jednakowym poziomie nie ni¿ej oznaczonego strza³k¹ przy wodowskazie. wodowskazy i zawory bezpieczeñstwa codziennie sprawdziæ, urz¹dzenia zasilaja.ce u¿ywaæ na przemian, cinienie utrzymaæ równe i nie wy¿sze jak oznaczono czerwon¹ kresk¹. Sprawdziæ czyory bezpieczeñstwa przepuszczaj¹ parê, gdy cinienie przejdzie ponad czerwon¹ kreskêdnych reperacji nie wykonywaæ. Przy koñcu pracy kot³a, ogieñ wypaliæ", kocio³ zasiliæ pona

rza³kê przy wodowskazie, zawór dla pary i zasuwê dymn¹ zamkn¹æ.6. Nale¿y wygasiæ palenisko, gdy: cinienie pary na manometrze wzrasta nad czerwon¹ kreskê mimo zasilania wod¹, wypuszczania pary i przyt³umiania ognia. Poziom wody nie da siê utrzymaæ na wysokoci oznaczonej strza³k¹ przy wodowskazie. Nie dzia³aj¹ urz¹dzenia zaslub zawory bezpieczeñstwa. Pojawi¹ siê nieszczelnoci szwów, wypukliny blach, roz¿arzenielach, lub inne oznaki niebezpieczeñstwa. O zatrzymaniu kot³a nale¿y zawiadomiæ prze³o¿onegkierownika kot³owni.7. Przy zatrzymaniu pracy kot³a wodê mo¿na wypuciæ, gdy cinienie pary spad³o do jednejosfery i obmurze dostateczne ostyg³o.8. Przy czyszczeniu kot³a nale¿y: przed wejciem oddzieliæ od s¹siednich kot³ów czynnychbrze przewietrzyæ, kamieñ odbijaæ ostro¿nie nie ostrymi narzêdziami, obejrzeæ stannie blachê, szwy, po³¹czenia, obmurze i o stanie kot³a zawiadomiæ prze³o¿onego.9. W czasie czyszczenia kot³a musi byæ najmniej dwóch pracowników, owietlenie przen

one nale¿y zasilaæ napiêciem 24 V.10, Palaczowi nie wolno przyst¹piæ do pracy, gdy jest w niedyspozycji, lub pod dzia³aniem alkoholu.

wfrancuz rsokołowski - bezpieczenstwo i higiena pracy w rzemiosle

Documents