Wetenschapsfilosofie

fenomenologie/hermeneutiek

Van den Bersselaar zoekt het in de ervaring

• Fenomenologen zijn geinteresseerd in beleving

• Hermeneutici kijken naar wijzen van interpreteren

Wetenschapsfilosofie zoekt naar de oorsprong van een wetenschap: het denken

http://www.youtube.com/watch?v=Yu_UFHrC02k&feature=related

Martin Heidegger (1889-1976)• Doorbraak al in 1927 met het werk Sein

und Zeit, waarin hij zich de grootste fenomenologische vraag stelde: wat betekent het te ‘zijn’?

• Heidegger wil terug naar de dingen zelf, naar gewaarwording in al zijn facetten.

• Het Griekse denken is de aard van het denken, en die is verstoord is met Plato

• Staat bekend om origineel, consequent en hypnotisch taalgebruik.

• Omstreden vanwege nazi-verleden.

• Zonder twijfel een van de meest invloedrijke filosofen van de 20ste eeuw.

Der Ursprung des Kunstwerkes

Opent een nieuwe manier van denken volgens enkele belangrijke concepten:

Oorsprong - Kunst – Wezen – Ding – Tuig – Werk – Strijd – Wereld – Aarde

Ter Inleiding

• Vanuit SuZ voelt H de noodzaak het menselijk bestaan in het ‘zijn’ te verstaan: men treft zich aan temidden van het zijnde en dient dit te accepteren: het is een geworpen ontwerp, een bevindelijkheid.

• Belangrijkste tegenstelling in UdK is wereld – aarde. Wereld is bevindelijkheid. Aarde is noodzakelijke zijnsbepaling van het kunstwerk.

Esthetica

• Geen hoofdvraag bij vdB, wel erg belangrijk sinds Kant. Schone als samenspel verbeeldingskracht en verstand.

• Duits idealisme (Schiller, Hegel) ziet het Schone als wereldbeschouwing

“Het is zaak het dingachtige van het ding te ervaren” (p.12/36)

Heidegger begint eenvoudig: traditie ziet ding op drie manieren:

• Drager van eigenschappen

• Eenheid van een menigvuldigheid van gewaarwordingen

• Gevormde stof, ofwel ‘tuig’ (gebruiksvoorwerp)

“De dingen zelf zijn ons veel nabijer dan alle gewaarwordingen.” (p.17/42)

Waarom is fenomenologie zo van belang?Vaststellende en berekenende werkwijze van moderne wetenschap geeft geen antwoord op het dingachtige van het ding en het tuigachtige van het tuig.Bijv. We horen een deur slaan

H laat tuigachtige van het tuig zien door een analyse van de boerenschoenen van Van Gogh.

“Van Goghs schilderij is de openstelling van wat het tuig, het paar boerenschoenen, in

werkelijkheid is.” (p.27/52)

Heidegger stelt uiteindelijk: we komen het dichts bij de essentie van ‘tuig’ niet terwijl we onze eigen schoenen dragen, niet als we erover spreken. We komen er het dichtst bij als we voor dit schilderij van van Gogh staan. Het schilderij toont ons het ware wezen van het tuig dat het is.

Maar wat is dan een werk… :

• Het staat in zichzelf en opent een wereld.

• Wereld is bevindelijkheid. • Het in-zichzelf staan is Aarde: het in-zich-bergen, het zich

afsluiten.

• Een kunstwerk wordt niet beleefd, maar is in zijn eigen bestaan een schok, die open gaat en geborgen blijft, en dat noemt H stijd.

Aarde – Wereld

• Misschien veel meer essay over het zijn en het begrijpen van dit zijn als een geschieden van de waarheid

• Maar wat is waarheid…

• Heidegger: alètheia= onverborgenheid

• Is dat niet wat de wetenschap ook nastreeft?

“De Kunst is het zich-in-werk-stellen van de waarheid.” (p. 30/56)

• Maar; onverborgenheid is een ontwikkeling. Heraclitus noemde natuur al het verborgene. En het te-voorschijnkomen van het zijnde veronderstelt een domein waarin dit mogelijk is.

• Daar ligt de opengaan en bergen van het kunstwerk; “Schoonheid is een wijze waarop waarheid als onverborgenheid weest.” (p.46/73)

“Wereld wereldt en is zijnder dan het tastbare en waarneembare waarin we ons

thuis wanen.” (p.35/61)

• Strijd tussen wereld en aarde betreft dus niet slecht het wezen van het kunstwerk, maar van al het zijnde.

• Dat betekent niet dat alles zich opent; tot het zijn behoort ook het weigeren zich te kennen te geven. “Het wezen van de waarheid, dat wil zeggen van de onverborgenheid, is doortrokken van een weigering.” (p.44/71)

“Het werk rukt en houdt de aarde zelf in het opene van een wereld. Het werk laat de

aarde een aarde zijn.” (p.37/63)

• Kunstwerk dan als tegenhanger van de moderne wetenschap (techne) die het zijnde oplost in factoren die gebruikt worden. Kunst daarentegen behoedt de dingen (en de tuigen) tegen de teloorgang.

• Dat is niet conservatief: Heidegger noemde dichtkunst het ware wezen van de kunst. Zeker avant garde dichtkunst die een open plaats vestigt.

Wetenschap en Kunst en Werkelijkheid

“Een werk is als een werk alleen werkelijk als we onszelf uit onze vertrouwdheden en gewoonten laten wegvoeren en in wat het werk opent laten binnenvoeren, om op die manier ons wezen zelf binnen de waarheid van het zijnde tot stand te brengen.” (p.63/92)

“Ich trete vor einem zurück, der noch nicht da ist, und beuge mich, ein Jahrtausend im voraus, vor seinem Geiste”

Heinrich von Kleist