we are evolving your ideas…...предизвикуваат ефект на стаклена...

Скопје, април 2018

Н А Ц Р ТСТУДИЈА ЗА ОЦЕНА НА ВЛИЈАНИЕТО ВРЗ ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

за изградба на парк на ветерни електрани село Дрен,општина Демир Капија и општина Гевгелија

We are evolving your ideas…

Студија за ОВЖС за изградба на парк на ветерни електрани Дрен 1

Инвеститор КАЛТУН ЕНЕРЏИ ДОО СКОПЈЕПроект Изградба на парк на ветерни електрани ДренДокумент Студија за оцена на влијанието на проектот врз

животната срединаТехнички број 01-EIA-17

Изработувач ЕВОЛВИНГ ДОО, Скопје- Друштво за консалтинг, тренинг иуслуги

Одговорно лице Проф. д-р. Даме Димитровски, дипл. машински инженерЕксперт за оцена на влијанието на проектите врз животнасредина

Раководител на тимот м-р Славица Биљарска Мирчески, дипл. инженер за заштитана животна средина

Податоци заизработувачот

Друштво за консалтинг, тренинг и услугиЕВОЛВИНГ ДООУл. Букурешка 12/291000 СкопјеТел. + 389 2 30 60 [email protected]

Период на изработка Јули 2017- јануари, 2018


Технички број: 01-EIA-17

РЕЗИМЕ

Зголеменото учество на обновливите извори на енергија е потреба која произлегува одзаложбите за намалување на емисиите на стакленички гасови и глобалните заложби зазаштита на човековата околина. Дополнително придонесува за намалување на увознатазависност на Република Македонија од енергија, како и потребата за обезбедување напоголема разнообразност и со тоа и сигурност во снабдувањето со енергија.

Заради обезбедување на потребната енергија во Македонија за приодот 2008- 2020 година,согласно Стратегијата за развој на енергетиката на Република Македонија, планирана еизградба на мали хидроелектрани, ветерни електрани, сончеви електрани и електрани набиомаса со вкупна моќност од 90 MW и со производство од 180 GWh годишно до 2020година. Поточно, проекциите се дека во 2030 година, ветерната енергија за производство наелектрична енергија ќе достигне вредност од близу 14 ktoe (160 GWh). СогласноСтратегијата, максимално искористување на обновливите извори на енергија спаѓа воприоритетните активности на подрачјето на енергетиката.

Ветерните електрани (ВЕ) ја претвораат кинетичката енергија од ветерот во покорисниформи на енергија, како што е механичка енергија или електрична енергија. Енергијата одветерот е чист, неограничен извор на енергија. Не користи гориво, не произведува гасовина стаклена градина и не произведува токсичен или радиоактивен отпад.

Ветерните електрани се градат како комплекс од повеќе поединечни ветерни турбини, коиенергијата ја даваат интегрално, преку конекцијата со електроенергетскиот систем.Изборот на комерцијалните ветерни турбини зависи од изборот на инвеститорот идизајнерот на ВЕ.

Досега во Македонија се направени повеќе студии за одредување на најпогодни локации заградба на ветерни електрани, како и проценка на енергијата на ветрот на соодветнителокации. Според студијата изработена на основа на сателитски снимки од AWSTruewind1,направен е атлас на енергетскиот потенцијал на ветрот во Македонија. Соодветно наатласот, избрани се најповолни локации за понатамошни истражувања на ветернатаенергија. Според направената студија, во Македонија се избрани 15 најповолнипотенцијални локации за градба на ветерни електрани. Најголем дел на овие локации селоцирани околу Повардарието, Овче Поле околу Свети Николе, како и повисокитепланински делови каде има високи брзини на ветрот. За понатамошните истражувања наветерната енергија избрани се четири локации на кои од 2006 година континуирано севршат мерења на брзините на ветрот, насоката, како и други метеоролошки параметри.Избраните локации каде се инсталирани мерни станици се: Ранавец (Богданци) на 472

1 Wind Energy Resource Atlas and Site Screening of the R. of Macedonia, AWSTruewind, June 2005


мнв., Шашаварлија (Штип) на 857 мнв., Богословец (Свети Николе) на 733 мнв. и Флора(Кожуф) на 1730 мнв.

Предметниот проект за изградба на парк на ветерни електрани во месноста Дрен, општинаДемир Капија и општина Гевгелија е во насока на искористување на детектираниотпотенцијал на ветерот во областа за добивање на електрична енергија. Инвеститорот иманаправено истражување на теренот и мерења на силината на верот, при што констатираное дека природните карактеристики кои што се сретнуваат во околината, со посебен акцентна застапеност на ветерот, претставуваат одлично место за поставување на ветерниелектрани.

Со предметниот проект за поставување на ветерни електрани, планирано е поставување на10 електрани на ветер на просторот предвиден за изградба на паркот. Номиналната снагана секоја од ветерниците ќе изнесува 3,3 MW. Во проектот, покрај поставување наветерниците, вклучено е доградба и проширување на постоечки локален пат, како ипоставување на трафостаница со далновод, за приклучување на ветерниците на преносниотелектроенергетски систем. Работата на ветерните електрани и дополнителните инсталациине предизвикува значителни влијанија врз медиумите во животната средина, напротив овојтип на производство на електрична енергија се рангира во таканаречените „зеленитехнологии“ или пријателски за животната средина, кои учествуваат во намалување наемисиите на CO2 во енергетскиот сектор.

Согласно Законот за животна средина (Службен весник на РМ Бр. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08,83/09, 47/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15 и 39/16) овој проектподлежи на спроведување постапка за Оцена на влијанието врз животната средина и за тоада се изработи соодветна Студија. Изработката на студијата е доверена на Друштвото законсалтинг, тренинг и услуги ЕВОЛВИНГ ДОО, Скопје, а инвеститор на проектот еКАЛТУН ЕНЕРЏИ ДОО од Скопје.

Одговорен експерт за Оцена на влијанието на проектот врз животната средина е д-р. ДамеДимитровски, дипл. машински инженер, експерт за оцена на влијанието на проектите врзживотна средина.

Студијата е изработена во согласност со Правилникот за содржината на барањата штотреба да ги исполнува студијата за оцена на влијанието на проектот врз животната средина(Сл. весник на РМ бр.33/06) од страна на мултидисциплинарен тим на експерти и стручнилица.

Студијата за оцена на влијанието врз животната средина дава слика на постојната состојбана локациите каде ќе бидат поставени ветерните електрани, разгледува алтернативи, гиидентификува потенцијалните влијанија врз медиумите во животната средина во фазата наградба, оперативната фаза- производство на електрична енергија, како и постоперативнатафаза и предлага мерки за нивно намалување или ублажување.


НЕТЕХНИЧКО РЕЗИМЕВОВЕДВо не-техничкото резиме за проектот за изградба на парк на ветерни електрани Дрендаден е преглед на наодите на оцената на влијанијата врз животната средина. Споредзаконодавството на Р Македонија, овој проект се категоризира во групата на генералноопределени проекти за кои се утврдува потребата за спроведување постапка за оцена навлијанието врз животната средина. За потребите на проектот, Студијата за оцена навлијанијата врз животната средина (ОВЖС) е спроведена во согласност со барањата одЗакон за животната средина (Сл. весник на РМ бр. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09,48/10,124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15 и 39/16).

Енергијата на ветрот претставува бесплатна, а со примена на современите технологии иенергија што е мошне едноставна за искористување за различни цели. По поставувањето,турбините кои ја претвораат енергијата на ветрот во електрична не произведува гасови штопредизвикуваат ефект на стаклена градина, или какви било други загадувања на животнатасредина. Иако ветрените турбини се доста високи, површината на зафатеното земјиште ерелативно мала. Поради тоа и доколку за нивно поставување се зафати земјоделскоземјиште, сè уште останува значителен дел од земјиштето што може да се искористува иобработува. Ова е особено важно во средини каде што земјиштето се користи заодгледување земјоделски култури. Исто така, голем дел од луѓето ги гледаат ветренитетурбини како интересен дел од пејзажот.

Заради задоволување на потребата од дополнителни извори на електрична енергија воелектроенергетскиот систем на Република Македонија, Владата започна да поддржувапроекти кои имаат за цел користење на алтернативните енергии (сончева и ветроваенергија) за производство на електрична енергија.

Оттука, предметниот проект за изградба на парк на ветерни електрани е во функција наопределбите за одржлив развој во енергетскиот сектор и искористување на алтернативнитеенергии. Истиот целосно се вклопува во идниот плански развој на Република Македонија.

Потенцијални влијанијаВо овој документ направена е проценка на влијанијата во фаза на градба и во оперативнафаза од изведување на проектот. Овие влијанија можат да бидат од незначителни до многузначителни, од краткотрајни до долготрајни и може да имаат локално, па и регионалновлијание. Меѓутоа скоро сите влијанија можат да бидат намалени со применување наефективни мерки за подобрување.

Со анализа на имплементацијата на проектот, извршено е определување и оценка напотенцијалните влијанија што може да произлезат од имплементацијата на проектот. Притоа се идентификувани влијанија од различен карактер, карактеристични за ваков типпроекти- влијанија врз карактеристиките на почвата, влијанија врз површински иподземни води, влијанија во воздухот, влијанија од управување со отпад и сл.


Позитивни влијанија

Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Знач

ајно

ст

ВоздухНамалување наемисии од фосилнитегорива

Позитивно(+)

Локално/регионално

Континуирано Непосредно/Одложено

Високаверојатност

+

Социо- економска состојба

Економски бенефитод ангажирање наработна сила


Локално/Регионално

Времено/Континуирано

Непосредно/Одложено


+

Подобрување наекономската состојбаво општината






+

Подобрување наенергетскиот биланс





+

Негативни/ неутрални влијанија

Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Знач

ајно

ст

ПочваФаза на градба

Загадување на почваод остатоци одотпад

Негативно(-)

Ограничено налокацијата

Времено Непосредно Повратно Малаверојатност

2

Загадување на почвапоради инцидентниизлевања на гориво/масло




3

Ерозија на почва Негативно(-)



Неповратно Малаверојатност

3

Физички променина релјефот иупотребнатавредност на почвата



Времено Непосредно Неповратно Малаверојатност

3

Оперативна фазаЕрозија на почва Негативно

(-)Ограничено налокацијата



3

Површински и подземни води

Фаза на градба


Загадување наповршински водиод остатоци одотпад


Локално Времено Непосредно/одложено

Повратно Малаверојатност

2

Загадување наповршински водипри изведување наземјени работи


Локално Времено Непосредно Повратно Малаверојатност

2

Загадување наподземни водипоради инцидентниизлевања на гориво/масло



3

Задржување наводата наповршината иформирањелокални бари



2

Загадување порадинесоодветноуправување соотпадни и фекалниводи


Локално Времено Непосредно Неповратно Малаверојатност

2

Оперативна фазаЗагадување наподземни водипоради инцидентниизлевања на гориво/масло



3

Загадување наповршински водиод остатоци одотпад




2

Воздух

Фаза на градбаЕмисија на издувни/испарливи органскисоединенија/прашина од возилаи градежнимашини


Локално Времено Непосредно Повратно Високаверојатност

2

Емисии во воздух одградежниактивности



2

Оперативна фазаНамалување наемисии одфосилните горива





+

Отпад

Фаза на градбаСоздавање на Негативно Ограничено на Времено Непосредно Повратно Висока 2


комунален отпад (-) локацијата веројатност

Создавање нанеопасен отпад



Времено Непосредно Повратно Високаверојатност

2

Создавање наопасен отпад




2

Оперативна фазаСоздавање накомунален отпад

Неутрално(0)/Негативно(-)



2


Неутрално(0)/Негативно(-)



2

Биодиверзитет

Фаза на градбаШумски екосистеми Негативно

(-)Локално Времено Непосредно Не

повратноВисокаверојатност

3

Тревести подрачја Негативно(-)


Неповратно

Среднаверојатност

1

Антропогенихабитати

Неутрално(0)


Повратно Среднаверојатност

1

Флора Негативно(-)

Локално Времено Непосредно Повратно Среднаверојатност

2

Без’рбетници ицицачи


Локално Времено Непосредно Повратно Среднаверојатност

2

Птици и лилјаци Негативно(-)

Локално Времено Непосредно Неповратно


3

Оперативна фазаПтици и лилјаци Негативно

(-)Регионално Континуирано Непосредно/

одложеноНеповратно


3

Предел

Фаза на градбаПромена навизуелниот изгледна пределот



3

Оперативна фазаПромена навизуелниот изгледна пределот


Локано Континуирано Непосредно/одложено



3

Бучава и вибрации

Фаза на градбаГрадежни работи/ископи/ трасирање


Ограничено налокација


1

Сообраќајна бучава Негативно(-)


1

Вибрации одградежни работи




1

Оперативна фаза


Бучавапредизвикана какорезултат на работана турбините



Континуирано Непосредно Повратно Високаверојатност

1

Бучава од работа надалновод



Континуирано Непосредно Повратно Малаверојатност

1

Електромагнетни влијанија

Фаза на градбаВрз луѓето иживотната средина

Нема/неутрално(0)



1

Оперативна фазаВлијание одработата натурбините




2

Влијание одработата надалноводот




2

Социо- економски аспекти

Фаза на градбаЗдравје нанаселението

Неутрално(0)/ Нема даима

Локално Времено Непосредно Малаверојатност

1

Културно- историско наследство

Фаза на градба и оперативна фазаЗагрозување наархеолошко иликултурно историсконаследство

Неутрално(0)/ Нема даима


1

Мерки за спречување и контролаВрз основа на оценка на потенцијални влијанијата, студијата предлага мерки за спречувањеи контрола на влијанијата. Скоро сите влијанија можат да бидат намалени прекуимплементирање на ефективно подобрување/ мерки за ублажување и преку примена нанајдобро достапни технологии.

ЗаклучокПроектот ќе има позитивно влијание и ќе придонесе кон унапредување на снабдувањето напотрошувачите со електрична енергија и зголемување на стабилноста во снабдувањето соистата. Дополнително неговата реализација ќе овозможи остварување на социјални иекономски придобивки во смисла на ангажирање на фирми и работници за изградба,транспорт и одржување на ветерните електрани и зголемување на индиректнатапотрошувачка во подрачјето. Инвеститорот ќе ги плати сите потребни давачки кондржавата и општината за реализирање на инвестицијата, а со тоа ќе се слеат средства воопштинскиот буџет, што пак ќе влијае на подобрување на условите за живот на локалнотонаселение.


Како обновлив извор на енергија, паркот на ветерни електрани индиректно ќе придонесеза намалување (редукција) на емисиите на стакленички гасови и на другите загадувачкисупстанции во воздухот кои би се јавиле доколку за производство на истото количествоелектрична енергија се користат на необновливи извори.

Некои од активностите кои ќе се преземат со реализација на овој проектот, особено вофазата на изградба, ќе влијаат врз медиумите и областите на животната срединапредизвикувајќи краткотрајни и локални негативни влијанија.

Изградбата на паркот на ветерни електрани ќе предизвика очекувани влијанија и променана пределот и пејзажот. Прифаќањето на овие промени од страна на локалното населениеќе зависи од неговиот капацитет да ги прифати истите и почувствува како општо добро испецифична атракција. Во фазата на изработка на проектната документација ќе се направивизуелна симулација на поставени ветерни турбини на постојниот терен за да се доближиизгледот на локацијата до заинтересираните страни.

Активностите на изградба на паркот ќе придонесат кон нарушување на квалитетот напочвата. Ова нарушување ќе се состои од локализирани промени во профилот на почватаво непосредната околина на ископите и набивање на почвата заради манипулацијата навозилата и опремата за изградба што може да доведе до ерозија поради отстранување напочвената покривка. Оваа деградација може да предизвикува негативни влијанија врзводите, воздухот и биодиверзитетот.

Краткотрајно, времено и локално загадување на подземните води може да се јави какорезултат на ископите на земја, евентуално протекување на масло или гориво од возилата имеханизацијата која се користи, или несоодветно управување со отпадот.

Во фазата на градба, а како резултат на издувните гасови од возилата кои ќе се користат ипрашината од самите активности, ќе се јави загадување на воздухот. Генерално, сеочекуваат ниски концентрации на загадувачки материи во воздухот, а ефектите ќе бидат одлокално и краткорочно значење.

Во текот на изградбата на паркот на ветерни електрани се очекува негативно влијание врзфлората и фауната кои се наоѓаат во опфатот. Заради можното деградирање наживеалиштата и прекинување на ареалите на движење, се очекува раселување на дел одживотинскиот свет во околниот предел со исти особености. Во оперативната фаза, не сеочекуваат позначајни негативни влијанија врз растителните видови, растителнитезаедници и хабитати, како и во однос на копнените животни (водоземци и влечуги) инајголемиот број од инсектите. Проектите за изградба на паркови на ветерни електрани сесметаат за проекти кои имаат негативно влијание врз птиците и лилјаците. Заради тоаинвеститорот започна подготовки за мониторинг на локацијата, којшто треба да обезбедатподатоци кои ќе помогнат за намалување или спречување на евентуалното влијание штоовој проект би можел да го има врз птиците и лилјаците.


Како одговор за намалување и ублажување на влијанијата врз медиумите и областите одживотната средина во Студијата се предложени соодветни мерки. Овие мерки ќе бидатземени предвид од страна на инвеститорот и изведувачот на проектот, и ќе бидат вклучениво проектната документација, а со цел да се заштити, намали или избегне негативнотовлијание врз животната средина и здравјето на луѓето.

Јавноста ќе биде информирана за отпочнување на работите, за позитивните и негативнитевлијанија и мерките кои треба да се преземат. Во таа насока, надлежните органи требастудијата ќе ја стават на увид на јавноста и да организираат јавна расправа во, согласнопроцедурите за ОВЖС.

Барањата за следење (мониторинг) на животната средина се во согласност со законскатарегулатива и податоците добиени од мерењата ќе се користат за проверка напостигнувањата во однос на предложените мерки.


ВОВЕД

Користењето на енергијата на ветрот за производство на електрична енергија почнало да сеприменува во триесеттите години на XX век и тогаш започнува изградбата на првитеветерници– објекти за претворање на енергијата на ветрот во електрична енергија. Денеспроизводството на електрична енергија од ветер претставува гранка од енергетиката којауспешно се развива, како во поглед на развојот на технологијата, така и во поглед назголемениот број инсталирани ветерни паркови во светски рамки.

Енергијата на ветрот претставува бесплатна, а со примена на современите технологии иенергија што е мошне едноставна за искористување за различни цели. По поставувањето,турбините кои ја претвораат енергијата на ветрот во електрична не произведува гасови штопредизвикуваат ефект на стаклена градина, или какви било други загадувања на животнатасредина. Иако ветрените турбини се доста високи, површината на зафатеното земјиште ерелативно мала. Поради тоа и доколку за нивно поставување се зафати земјоделскоземјиште, сè уште останува значителен дел од земјиштето што може да се искористува иобработува. Ова е особено важно во средини каде што земјиштето се користи заодгледување земјоделски култури. Исто така, голем дел од луѓето ги гледаат ветренитетурбини како интересен дел од пејзажот.

Со донесувањето на Законот за енергетика во 2005 година, во Република Македонијаобновливите извори на енергија се третираат како посебна област од енергетиката, со штојасно се покажува интересот на државата за нив, како и потребата да се дефинираат насокиза понатамошниот развој. Согласно член 144 од Законот за енергетика (Сл. весник на РМбр. 16/11, 136/11, 79/13, 164/13, 41/14 , 151/14, 33/15, 192/15 и 06/16), поглавје XII- Обновливиизвори на енергија, политиката за искористување на обновливите извори на енергија воРепублика Македонија се утврдува со Стратегија за обновливи извори на енергија воРепублика Македонија, во согласност со Стратегијата за развој на енергетиката. Владата наРепублика Македонија, на предлог на Министерството за економија, на секои пет годинидонесува Стратегија за обновливи извори на енергија која се однесува за период однаредните десет години. Во член 129 од истиот закон се наведува дека со политиката наенергетска ефикасност се обезбедува остварување на целите на одржлив енергетски развој,намалување на негативните влијанија врз животната средина при вршењето наенергетските дејности и потрошувачка на енергија, подобрување на сигурноста воснабдувањето со енергија, како и исполнување на меѓународните обврски на РепубликаМакедонија во врска со намалувањето на емисијата на стакленичките гасови.

Заради задоволување на потребата од дополнителни извори на електрична енергија воелектроенергетскиот систем на Република Македонија, Владата започна да поддржувапроекти кои имаат за цел користење на алтернативните енергии (сончева и ветроваенергија) за производство на електрична енергија.


Оттука, предметниот проект за изградба на парк на ветерни електрани е во функција наопределбите за одржлив развој во енергетскиот сектор и искористување на алтернативнитеенергии. Истиот целосно се вклопува во идниот плански развој на Република Македонија.

Вкупната инсталирана моќност на ветерната електрична централа е 33 MW, односно сепланира да се инсталираат 10 ветерни турбини, секоја со инсталирана моќност од 3,3 MW.Годишното производство на електрична енергија се очекува да биде околу 74 GWh, аелектраната би работела 2233 работни часа (годишно). За потребите на паркот ќе биденаправена доградба и проширување на постојниот локален пат. Во фазата на градба истиотќе се користи за транспорт на механизацијата, опремата и градежните материјали, а вооперативната фаза за одржување и контрола на функционалноста на ветерниците.

Приклучувањето на ВЕЦ Дрен, општина Демир Капија и општина Гевгелија на преноснатамрежа се планира да се изведе со радијален 110 kV едносистемски далекувод до ТС400/110kV Дуброво, со приближна должина од 25 km и спроводник ACSR 240/40 mm2.

Врз основа на претходни испитувања за фреквенцијата и брзината на ветровите,соодветноста на теренот, како и можноста од поставување на ветерни електрани, со целискористување на капацитетот на енергијата на ветерот, а со тоа и производство наелектрична енергија, инвеститорот пристапи кон реализација на Проектот за изградбана парк на ветерни електрани во околината на село Дрен, општина Демир Капија.

Работата на ветерните електрани не предизвикуваат значителни влијанија врз медиумитево животната средина, напротив овој тип на производство на електрична енергија серангира во таканаречените „зелени технологии“ или пријателски за животната средина,кои учествуваат во намалување на емисиите на CO2 во енергетскиот сектор.

Векот на ветерните електрани е околу 20-30 години и по престанување со работа, нивнотодемонтирање се изведува лесно, материјалот од кој што се направени може повторно да сеискористи, а местото каде што истите биле поставени може да се пренамени.


1. ОПИС НА ПРОЕКТОТ, ИЗГРАДБА, РАБОТЕЊЕ И ПРЕСТАНОК СО РАБОТА

1.1. Значење и цел на проектот

Производството на електрична енергија од обновливи извори на енергија е дејност од јавенинтерес. Искористувањето на ветерот, како алтернативен извор на енергија, претставуванајисплатлива, најбрза за имплементација и најсовремена енергетска технологија, која нудибрзо и долгорочно елиминирање на штетните емисии во животната средина.

Електрична енергија произведена од ветерни електрани не ја загадува водата што ја пиемеи воздухот кој го дишеме, па вака добиената енергија значи помалку смог, што пак епомалку кисел дожд, односно помала емисија на стакленички гасови. Истражувачитепроценуваат дека ветерната енергија добиена во САД во 2013 година ги намалилаемитуваните емисии јаглерод диоксид од секторот енергетика за 115 милиони тони, што ееквивалентно на елиминирање на емисиите од 20 милиони автомобили во текот нагодината. Се проценува, исто така, дека е избегнато создавање на 157.000 тони емисии насулфур диоксид и 97.000 тони на азотни оксиди. Според NREL2 со добивање на 1 мегават наенергијата од ветерот може да се надомести околу 2.600 тони на јаглерод диоксид (СО2).

Во тек на периодот на експлоатација, ветерните електрани не емитираат штетни илитоксични материи и емисии во животната средина. Начинот на нивната работа непридонесува за осиромашување на природните ресурси (јаглен, нафта, гас), односно иститене предизвикуваат штета врз животната средина преку екстракција или транспорт наресурсите. Работниот век на овие постројки е 25 до 30 години, по што истите може да седемонтираат, а нивните делови да се рециклираат и повторно да се употребат.

Поради тоа што е чист извор на енергија, енергијата на ветерот ги намалува еколошкитетрошоци поврзани со здравствена заштита и со загадувањето на воздухот. Енергијапроизведена со помош на ветерот не генерира голема бучава и согласно досегашнитеистражувања не претставува значителна опасност по птиците, другиот див свет и нивнитеживеалишта.

Брзината на ветерот зависи од локалниот терен и се зголемува со зголемување нанадморската висина. Оптималната годишна просечна јачина на ветерот, корисна запроизводство на електрична енергија е 5,6 m/s, калкулирано на 100 m над површината наземјата.

Целта на реализирање на проектот за изградба на парк на ветерни електрани во месностаДрен, општина Демир Капија, е искористување на потенцијалот на ветерот (детектиранпреку извршените мерења) и придонес кон производство на електрична енергија од т.н.“чисти извори“. Со тоа ќе се придонесе кон зачувување на животната средина и конобезбедување на енергетска стабилност во Р Македонија.

2 http://www.windpoweringamerica.gov/pdfs/economic_development/2009/ma_wind_benefits_factsheet.pdf


1.2. Општи податоци за проектот

Предметната локација се наоѓа во КО Дрен, КО Демир Капија и КО Петрово, на границапомеѓу општините Демир Капија и Гевгелија, на надморска височина од 246,0 до 736,0м.Дефинираниот простор за изработка на наведениот плански документ зафаќа површинаод 379.497,7м2.

Основни критериуми кои биле земени предвид при избор на локацијата за поставување напаркот на ветерни електрани се:• Расположливата ветерна енергија на локацијата (освен мерените просечни брзини на

ветерот, во овој контекст важни се и интензитетот на турбуленции, дневнитеваријации и претпоставеното просторно распространување);

• Физичка големина на локацијата (да се исполнат минимални барања за ПВЕ сопредвидената големина);

• Топографија на локацијата;• Должината и квалитетот на пристапниот пат кој треба да се изгради за пристап до

ПВЕ;• Можни еколошки и/или социјални влијанија (визуелно влијание, археолошки

локации, воени области со ограничен пристап, оддалеченост од знаменитости итн.);• Оддалеченост од населени места; и• Поддршка на проектот од локалните/регионалните власти и локалните жители.

Со проектот, предвидено е да се изградат 10 столба на коишто ќе се постават турбини сомоќност од 3,3MW, да се догради и прошири постојниот пристапен пат и да се изгради ТС20(30)/110kV со приклучен далекувод 110kV.

Столбовите ќе бидат поставени на 10 точки со следните координати:

Бр. X Y1.В1 7610750 45792991.В2 7610924 45785861.В3 7610865 45783211.В4 7610734 45781061.В5 7610844 45777241.В6 7610713 45775161.В7 7612024 45779401.В8 7611938 45776781.В9 7613629 45777161.В10 7614349 4577930

Табела 1: Координати каде се планира да бидат поставени ветерниците


Слика 1: Макролокација на подрачјето опфатено во проектот

Како што се гледа од мапата, најголем дел од површината опфатена со проектоткатастарски и припаѓа на општина Демир Капија, а дел навлегува во општина Гевгелија.

Благодарејќи на долгиот животен век и едноставната градба, системот на ветерниелектрани е погоден за поставување на локалитети каде може да се поврзе со постојнатаелектроенергетска мрежа, како нејзино надополнување. Поврзувањето на ветерниците ќебиде преку трансмисиони електрични водови (подземни кабли) до трафостаница, а потоасо надземен кабел до далновод на постојната електроенергетска мрежа.

1.3. Ветерни турбини

Изборот на ветерните турбини (ВТ) се прави според утврдени критериуми земајќи гипредвид моќноста на генераторот, дијаметарот на роторот, висината на столбот, можностаза достигнување соодветна густина на моќност на ветерот (изразени во [W/m2] итн.

На предметната локација, а во склоп на паркот на ветерни електрани Дрен, Демир Капија,предвидено е поставување на 10 столба за турбини со моќност од по 3,3MW.

Инвеститорот вршеше испитување на пазарот и консултации во однос на производителотод кој ќе се набават турбините, а во опција за поставување беа ветерници со турбини одбрендот Siemens, Acciona, Goldwind или Gamesa. Конечниот избор е дека ќе се поставаттурбини од марката Goldwind GW 140/3 SMW 3.4 MW.

Главните компоненти на една турбина се прикажани подолу на сликата:


Слика 2: Составни делови на ветерна турбина со хоризонтална оска

Турбините со хоризонтална оска имаат три дела:

ротор - перки што ја претвораат ветерната сила во нисковртежна механичка сила;

генератор - генератор, контролна електроника и запченички пренос за забрзување надобиените вртежи погодни за производство на електрична енергија; и

носач - јарбол (столб) и механизам за навалување.

Карактеристики на турбина GoldwindРоторот на турбината е самостојна конструкција со три перки, монтирана на столботнаспроти ветерот. Дијаметарот му изнесува 140 m. Моќноста се регулира со регулација нанагибниот систем. Брзината на роторот е варијабилна за да ја максимизирааеродинамичната ефикасност и да го намали оптоварувањето на системот на запченичкиотпренос во текот на регулацијата на моќноста.


Генераторот е асинхрони машина со двојно напојување, со рамен ротор и лизгачкипрстени. Се лади со разменувач на воздух. Системот за контрола дозволува работа сопроменливи брзини со користење на фреквентната контрола на интензитетот на роторот.Карактеристиките и функциите наа овој генератор се:- Синхроно однесување кон мрежата.- Оптимална работа при која било брзина на ветерот, максимизирање на производството

и минимизирање на оптовареноста и бучавата, благодарение на работата сопроменлива брзина.

- Контрола на активна и реактивна моќност преку контрола на тековната фаза наамплитудата и роторот.

- Лесно поврзување и исклучување од електричната мрежа.

Столбот на кој е монтирана турбината е конусен, цевкаст, челичен столб. Висината настолбот е 100 m. Истиот е обложен со премаз, заради заштита од корозија.

ТемелСтандардните темели имаат комбиниран скратен конус и цилиндричен облик. Тие седизајнирани со користење на пресметки врз основа на уверението на носивост на ветернататурбина и анализа на стандардна почва.

Во фазата на изведба на ветерниците треба да се врши контрола на вградените бетонскимаси согласно важечката регулатива и градежни прописи во Република Македонија. Предвградување на арматурните шипки исто така треба да се направи контрола на нивнитекарактеристики. За димензионирање на темелите потребно е да се направи Елаборат одгеотехнички испитувања на тлото на локациите предвидени за поставување на секоја ВТ.

Градежно- конструктивни активностиСогласно елаборатот за геомеханики истражувања и препораките на произведувачот наопремата, а пред се согласно со димензиите и конструктивните карактеристики на анкерфланшата предвидена е изведба на темел со соодветни димензии. Темелната конструкцијаи начинот на изведба се детално објаснети во градежно- конструктивниот дел на проектот.

1.4. Пристапен пат

Предвидена е изградба на пристапен пат, којшто ќе претставува надополнување ипроширување на веќе постоечки локален пат и ќе служи за пристап до сите градежниповршини. Сообраќајницата ќе биде со следниот профил:

коловоз..............2 х 3,00м’=6,00м’_ + 2 х 1,00м' (банкина) = 2,00м'-вкупно................................8,00м’


Вкупна површина на планскиот опфат изнесува 37,95ха од која 15,35ха (153.458м2) или40,44% е под сообраќајни површини.

Патот ќе биде изведен од набиен природен материјал (земја и камен), заради зачувување напорозноста и овозможување на слободно движење на фауната која живее на предметнаталокација. На тој начин патот нема да го нарушува пределот, а ќе може да се користи задоставување на материјалите за градба и одржување на ветерниците во фазата наексплоатација.

Површинското одводнување на сообраќајницата ќе се врши со помош на надолжните инапречните наклони.

При изведба на патот, а заради заштита на постојниот нафтовод кој се наоѓа во непосреднаблизина на локацијата, инвеститорот треба да ги почитува наводите дадени од страна насопственикот на нафтоводот.

1.5. Приклучок на електроенергетскиот систем на Р Македонија

Приклучокот на паркот на ветерни електрани на постојниот 110kV вод ќе се направи соизградба на далновод 110 kV и трафостаница ТС 33/110kV Дрен.

1.6. Проектни активности

Проектните активности опфаќаат: фаза на изградба, фаза на работа и фаза на евентуалнозатворање.

Фаза на изградбаВо фазата на градба на паркот на ветерни електрани Дрен ќе бидат преземени следнитеактивности:- Доградба и проширување на пристапниот пат од локацијата;− Доколку е потребно, изградба на времени пристапни патишта;− Изградба на темели за столбовите од ветерните турбини;− Изградба на темели за столбовите од далноводот;− Изградба на трафостаницата;− Ископ на ровови за подземните кабли од ветерниците до трафостаницата и по

нивното положување, повторно затрупување на рововите;− Изградба на времени градилишта за одложување на градежните материјали (пр:

камен, дрва и даски, арматура итн.), за градежната механизација и за одложување наопремата;

− Транспорт на опремата, градежната механизација и градежните материјали (особенотранспортот на перките од ветерниците);

− Монтажа на опремата;− Расчистување на теренот од градилиштата и доведување, таму каде што е можно, во

првобитната состојба;


− Тестирање на опремата; и− Пуштање во употреба.

Подготвителни работиПри почнување на работите потребно е да се изврши обновување и обележување наосовините на сообраќајниците, а особено на раскрсниците, како и ножиците на насипите изасеците.

Локацијата на која ќе се изведуваат градежните работи не е наполно чиста па можно е да сејави потреба за нејзино чистење од вегетација и сечење на дрва.

Земјени работиПо должината на пристапниот пат сите работи ќе се изведуваат по терк вообичаен за ваквислучаи: хумусот ќе се вади до потребната длабочина и истиот ќе се депонира на соодветноместо во непосредна близина на локацијата или во неа, според договорот помеѓуИзведувачот, Надзорот и Инвеститорот. На крајот по завршување на сите градежни работивишокот на хумусот ќе се отстрани и локацијата ќе се уреди.

Ископаниот земјан материјал кој ги задоволува критериумите за вградување во насип ќебиде вграден, додека ископаниот материјал со слаби карактеристики ќе бидетранспортиран до депонија.

Оперативна фазаПристапниот пат главно ќе се користи за транспорт на опремата и градежните материјаливо фазата на изградба. Во текот на оперативната фаза истиот ќе се користи за редовно ивонредно одржување во исправна состојба на ветерните електрани.

Редовното работење на ветерните електрани ќе биде континуирано 24/7 без постојаноприсуство на персонал. Одговорни лица ќе се појавува само за редовни и вонредниактивности поврзани со одржување и сервисирање на опремата.

Фаза на престанок со работаПо завршување на економскиот животен циклус на опремата која ќе биде вградена вопаркот на ветерни електрани и доколку истата не биде заменета со нова, ќе дојде допрестанок со работа на паркот. Во тој случај ќе бидат преземени активности задемонтирање на опремата и соодветната инфраструктура, нејзино дислоцирање, алокацијата ќе подлежи на ремедијација, со цел враќање во првобитната состојба вонајголема можна мера.

1.7. Анализа на алтернативи

Анализата на алтернативните решенија, кои биле земени предвид од страна наинвеститорот, вклучувајќи ја и нултата алтернатива, е задолжителна при изработка на


оцена на влијанието на проектот врз животната средина. Со цел да се изнајде максималнаможна заштита на животната средина, економичност и одржливост на проектот, прианализата на алтернативи, се разгледувани неколку варијанти:- Нулта алтернатива (do- nothing сценарио);- Алтернативи во однос на локацијата;- Алтернативи за избор на технологијата;

При изработката на проектот за изградба на парк на ветерни електрани Дрен, ДемирКапија, една од целите е да се одреди економски најисплатливото решение, кое принајмали влијанија врз животната средина ќе даде најодржливи резултати.

1.7.1. Нулта алтернатива (do- nothing сценарио)За да се предвидат сите слабости кои може да настанат од имплементација на проектот заизградба на парк на ветерни електрани Дрен и да се споредат сите придобивки, најпрвинтреба да се разгледа таканареченото business as usual/ do nothing сценарио, или состојба безимплементација на проектот.

Состојбата без имплементација на проектот подразбира иднина на подрачјето безимплементација на планираните активности од проектот, односно продолжување наактуелната состојба онаква каква што е сега во моментот.

1.7.1.1. Структура и развој на енергетскиот систем во Република МакедонијаВо Република Македонија целокупната електрична енергија се произведува од различнивидови на постројки и тоа: термоелектрични централи; хидроелектрични централи; комбинирани постројки; ветерни електроцентрали; и фотонапонски електроцентрали.

Вкупниот инсталиран капацитет на постројките за производство на електрична енергија воРепублика Македонија изнесува 2.011,25 MW. Од ова, термоелектричните централи имаатинсталиран капацитет од 1.010 MW, односно учество од 50,22%. Вкупниот инсталиранкапацитет на големи хидроелектрични централи (со инсталирана моќност поголема од 10MW) изнесува 603,2 MW, односно 29,99% од вкупниот инсталиран капацитет во РепубликаМакедонија. Комбинираните постројки за производство на електрична и топлинскаенергија учествуваат со 14,27% во вкупниот инсталиран капацитет, односно тие се сокапацитет од 287 MW. Малите хидроелектрични централи имаат вкупен инсталиранкапацитет од 59,5 MW, односно 2,96% од вкупниот инсталиран капацитет во РепубликаМакедонија. Во 2014 година во Република Македонија е изградена и пуштена под напонпрвата етапа од проектот Ветерен парк Богданци, со инсталиран капацитет 36,8 MW.Втората етапа сѐ уште не е почната, а согласно проектот вкупниот инсталиран капацитеттреба да изнесува 60 MW. Процентуалното учество на ветерни електрични централи во


Република Македонија изнесува 1,83% од вкупниот инсталиран капацитет.Фотонапонските електрични централи имаат инсталиран капацитет од 14,75 MW, односно0,73% од вкупниот инсталиран капацитет во Република Македонија3.

Република Македонија е земја која во голема мера е зависна од увоз на енергенси иенергија. Увезува нафта, нафтени деривати и природен гас, а од 2000-та година започна соувоз и на електрична енергија. Од вкупната потрошувачка на електрична енергија воРепублика Македонија во 2014 година (6.960.428.641 kWh) 38,15% е електрична енергијанабавена од увоз4.

Развојот на енергетскиот сектор во наредните години најмногу ќе зависи од обврските коипроизлегуваат од Кјото Протоколот, како и од цената која ќе треба да се плати занадминување на емисиите на стакленички гасови од страна на компаниите во земјитечленки на ЕУ и обврските кои се прифатени од земјите кандидатки за членство во ЕУ, завреме на пристапниот период. Со цена од 40 евра5 по емитиран тон на CO2, цената напроизведената електрична енергија од лигнит во термоцентралите ќе биде скоро двапатиповисока6.

1.7.1.2. Аспекти на животната срединаЕнергетскиот сектор во Република Македонија значително придонесува во загадувањето наживотната средина. Најголем дел од производството на електрична енергија, кое припаѓана овој сектор (66%) отпаѓа на производство од постари термоелектрани на јаглен, додекаоколу 34% од електричната енергија се произведува од хидроцентрали. Вкупните директниемисии на стакленички гасови во Македонија за 2009 година изнесувале 10,252 kt CO2-eq, атука секторот енергетика учествува со околу 73%, односно со околу 8,500-9,000 kt CO2-eqгодишно7. Во директните емисии, емисиите на CO2, коишто главно потекнуваат одсогорување на горива во секторот енергетика, учествуваат со 75–80%, а овој сектор има инајголем придонес во емисија на CO (32%) и NOx.

Проекцијата на емисија на стакленичките гасови, во сценариото за развој наелктроенергетскиот систем (засновано само на јаглен) покажува годишен пораст од 3,6% запериодот 2008-2020. Основното сценарио за нови електрани и уреди предвидуваинвестиции во производството на електрична енергија, заради зголемената побарувачка наистата.

1.7.1.3. Стратегија за развој на енергетиката во Република МакедонијаСтратегијата за развој на енергетиката во Република Македонија го дефинира најпогодниотдолгорочен развој на енергетскиот сектор во Републиката со цел да се обезбеди сигурно и

3 Годишен извештај 2014 година, Регулаторна комисија за енергетика на Република Македонија4 Ibid.5 Предвидена цена по тон емитиран СО2 до 2040 година, извор: http://www.synapse-energy.com/sites/default/files/SynapseReport.2014-05.0.CO2-Price-Report-Spring-2014.14-039.pdf6 Стратегија за развој на енергетиката во Република Македонија до 2030 година, МАНУ, 20107 Трет национален план за климатски промени, декември 2013, достапен наhttp://arhiva.vlada.mk/registar/files/Tret_Nacionalen_plan_za_klimatski_promeni.pdf


квалитетно и континуирано снабдување на потрошувачите со енергија. Неколку опции заразвој се елаборирани, земајќи предвид неколку сценарија на просечниот годишен порастна потрошувачката на енергија (2%, 2,5% и 3%), како и неколку сценарија наимплементацијата на мерки за енергетска ефикасност, едно сценарио се однесува напоспора изградба на постројките за производство на енергија. Што се однесува доемисиите на стакленички гасови, поставената цел за 2020 година е намалување на емисиитеза 30% и намалување на специфичната емисија на стакленички гасови оделектроенергетскиот сектор (мрежниот фактор) за 20% во однос на сценариото базираносамо на јаглен.

Според сценариото со засилени мерки за енергетска ефикасност потребите од финалнаенергија ќе растат со просечна годишна стапка од 2,3%, и во 2030 ќе достигнат вредност од3101 ktoe.

Со Протоколот за енергетска ефикасност и за соодветни аспекти на заштита на животнатасредина определени се обврските на земјите потписнички за формирање на јасниполитички цели за зголемување на енергетската ефикасност и за намалување нанегативното влијание на енергетските процеси врз околината. Согласно Протоколот, засекоја земја потписничка се изготвуваат два вида извештаи за енергетската ефикасност,регуларни и длабински.

ЗаклучоциОсновната придобивка од изградбата на паркот не ветерни електрани Дрен за државата ќебиде одржување на енергетскиот биланс и намалување на економските последици подржавата и по самото население, кои неминовно ќе бидат предизвикани од увозот наелектрична енергија.

Доколку не се изгради планираниот парк на ветерни електрани Дрен, биолошкатаразновидност и пределот ќе останат исти, односно нема да бидат изложени на евентуалнинегативни влијанија. Но, таквата состојба ќе доведе до:- Не искористување на силата на ветерот за добивање на електрична енергија, а со тоа и

зголемено користење на необновливи извори на енергија;- Можност за неисполнување на зацртаните цели во Стратегијата за добивање на

енергија од обновливи извори, коишто треба да дадат придонес за одржување наенергетската стабилност во Р Македонија;

- Продолжување (а можно е и зголемување) на емисија на стакленички гасови и другизагадувачки материи во атмосферата, што ќе предизвика последици по животнатасредина;

- Дестимулирање на инвеститорите за инвестирање во изградба на постројки запроизводство на електрична енергија од обновливи извори;

- Зголемен увоз на електрична енергија, а со тоа и зголемување на цената која јаплаќаат домаќинствата и индустријата за истата;


- Намален приход од даноци и други давачки во општината, што би се слеале воопштинската каса од инвестицијата на нивна територија.

Нултата варијанта има малку позитивни причини за нејзино фаворизирање, поради тоашто доколку не се пристапи кон изградба на паркот на ветерни електрани Дрен може данастанат проблеми во националната енергетска рамнотежа и во развојот на енергетскиотсектор и заштитата на животната средина.

1.7.2. Алтернативи во однос на локацијатаВо однос на изборот на локација за поставување на паркот на ветерни електрани, пред да сеодбере месноста Дрен, направени се детални анализи во однос на:• оптималната брзина на ветерот,• патна инфраструктура,• постојната електроенергетска мрежа на РМ,• елементите од Просторниот план на РМ,• консултација со надлежни органи.

Како алтернативни локации, на кои би постоела можност да се постави паркот на ветерниелектрани, разгледувани се оние кои се најпогодни во однос на метеоролошкитекарактеристики, а изборот на локациите е направен според оптималната брзината наветерот во локалитетите.

Во 2005 год. во Македонија направен е прелиминарен атлас на ветрови, со кој се проценувапотенцијалот на ветерот. Според овој атлас може да се одредат најповолните региони заизградба на ветерници. Месноста Дрен не е вброена во локации кои според атласот наветрови се најпогодни за поставување на парк на ветерни електрани.

Слика 7: Вaјбулова распределба на брзините на ветер8

8 Димчев В., Најденкоски К., Стоилков В., Коколански Ж., Сценарио за можно производство на електрична енергија од ветерницентрали во РМ, 6. Советување МАКО СИГРЕ, Охрид, 4 - 6 октомври 2009


Општина Демир Капија спаѓа во втората група на локации за изградба на ветерниелектрани, означени на мапата на ветрови. Територијата на општината е дел одВардарскиот речен басен, кој се смета за најповолна област за искористување на ветроватаенергија.

Слика 7: Карта на ветрови во Р Македонија

Според податоците содржани во Физибилити студијата за утврдување на потенцијалите наВардарскиот плански регион за искористување на обновливи извори на енергија,општината Демир Капија има најголем потенција од сите општини во овој регион, вооднос на ветровата енергија.

Табела 7: Енергетски потенцијал на ветрот во Вардарскиот регион


Од податоците може да се заклучи дека локацијата за изградба на паркот на ветерниелектрани е добра во однос на потенцијалот и може да одговори на плановите наинвеститорот.

Покрај на макролокацијата, дополнителни алтернативи беа разгледувани и за избр намикролокациите за поставување на секоја од турбините поединечно. Инвеститорот, воконсултација со проектантот и стручни лица, разгледуваа неколку варијанти запоставување на турбините. Притоа, водено е сметка за заштита и зачувување на постојнатафлора и фауна, како и заштита и најмало можно влијание врз постојниот нафтовод.

Предметната локација, предвидена за изградба на паркот на ветерни електрани, не еопфатена со урбанистички план, односно истата е лоцирана во постојниот Просторенплан, заради што за потребите на инвеститорот изработен е Проект за инфраструктура,којшто се однесува само на предметната локација.

Од надлежните органи прибавени се сите потребни мислења по однос на погодноста налокацијата.

1.7.3. Алтернативи за избор на технологијатаПоголеми количества на енергија од ветрот се добиваат со употреба на поголем агрегат одпо неколку MW (2, 3, 5 MW) групиран во т.н. фарми на ветер. Поголемо искористување наенергијата на ветрот е возможно при поголем дијаметар на турбината, кое достигнува и до145 м, и поголемите висини на куќиштето до турбината до 200 м. На висини од 150 м иповисоко над тлото се смета дека постојано дува ветер, турбината врти постојано, со што истепенот на искористеност е висок.

Во однос на изборот на снагата на турбините разгледувани се можностите за избор натурбини со моќност од 2,5 до 3,6 MW. Производителите нудат повеќе типови на турбини сооваа моќност. Турбини од иста класа меѓусебно можат да се разликуваат во моќноста нагенераторот, дијаметарот на роторот или висината на столбот. За да се постигнат одреденигустини на моќност на ветерот (изразени во [W/m²]), кај некои производители варираатдијаметрите на роторот и моќноста на генераторот, некои производители го користатистиот ротор и ја менуваат само инсталираната моќност на генераторот, а некоипроизводители ги задржуваат електричните податоци идентични за сите машини иварира само дијаметарот на роторот.

Изборот е направен за 10 турбини со моќност 3,3MW. Турбините ќе бидат од маркатаGoldwind GW 140/3 SMW 3.4 MW, со дијаметар на ротор 140м и висина на столбот натурбината од 100. Доколку до моментот на поставување на турбините се одбере некој другпроизводител и тип, ќе бидат избрани турбини со исти или многу слични карактеристикина споменатите.


1.8. Престанок со работа и ремедијација

При оцена на влијанието на проектите врз животната средина потребно е да се разгледасостојбата при престанок со работа на инсталацијата. При тоа се разгледува можноста задоведување на просторот во првобитната состојба, а доколку тоа не е можно треба да сепредвиди адаптација на просторот кон околината.

Животниот век на опремата која се инсталира во парковите на ветерни електрани е од 25 до30 години. Векот на користење може да се продолжи во услови на редовно и правилносервисирање, согласно препораките од производителот. Како и да е, по одреден временскипериод (околу 30 години) ќе се јави потреба од траен или времен престанок со работа напаркот на ветерни електрани. При тоа ќе биде потребно да се преземат неколкуактивности, кои може да имаат негативно влијание врз животната средина, како што сеотстранување на столбовите и турбините, отстранување на каблите и помошнатаинфраструктура, ремедијација на земјиштето и засадување на соодветна вегетација натрасата на ветерниот парк, патниот правец, далноводот итн.

Во случај операторот да донесе одлука за траен престанок со работа на инсталацијата, однегова страна ќе се преземат административни и оперативни активности за реализација наоваа постоперативна фаза. Имено, операторот најнапред ќе ги извести сите надлежниинституции за намерата за траен престанок со работа (надлежни министерства, ЕВН,МЕПСО итн.).

Од аспект на заштита на животната средина, дел на административните активности коиоператорот ќе ги преземе, претставува благовремено известување на надлежниот органпри МЖСПП, за овие намери, со цел да се изнајде прифатливо решение кое ќе иманајмало негативно влијание врз животната средина.

Согласно законската регулатива, операторот со претходна консултација со МЖСПП ќеподготви техничка документација со која ќе се испланираат потребните активности занамалување на влијанијата при евентуален престанок со работа на инсталацијата.Операторот ќе подготви план и програма во кои ќе бидат наведени концепцискитерешенија поврзани со трајниот престанок со работа на паркот на ветерни електрани.

Паркот на ветерни електрани ќе треба да се исклучи од постојната инфраструктурнамрежа за пренос не електрична енергија. Оваа активност задолжително ќе се спроведе воконсултации и со согласност од Операторот. Понатаму, ќе се избере изведувач којшто ќе гоизврши демонтирањето на опремата (ветениците). Изведувачот мора да обезбеди плановиза управување со безбедноста и животната средина за работата која ќе треба да ја изврши.

Се претпоставува дека опремата, по деинсталацијата од предметната локација, повеќенема да може да се користи за работа и ќе биде несоодветна за понатамошна употреба,истата ќе треба да се рециклира. Одлуката за повторна употреба или рециклирање на


деловите од ветерните електрани и материјалите, или нивно одложување во депонии, ќебиде направено во моментот на престанок со работа, во согласност со постојните иважечките технологии и упатства, кои ќе ги применува или препорачува Производителот.

Во споредба со другите технологии за генерирање на електрична енергија, по престанувањесо работа, ветерните електрани можат лесно и економично да се демонтираат и отстранатод теренот и локацијата да се врати во претходна состојба или да се оспособи за соодветнанамена. Трагите од постоење на ветерните електрани, по нивното отстранување, ќе бидатсосема мали, а после одреден период нема да бидат ни видливи.

Сите бетонски фундаменти на кои биле поставени столбовите или кои се наоѓале налокацијата на паркот треба да бидат дислоцирани. Влијанијата врз почвата и околнатаживотна средина во фазата на престанок со работа или при дислоцирање на ветернитеелектрани ќе бидат исти со оние за време на конструкција, со локален и моменталенкарактер и нема да има значителни влијанија врз животната средина.

Престанувањето со работа на паркот на ветерни електрани и дополнителните содржининема да претставува опасност за загрозување на животната средина од аспект наповршинските и подземните води и загадување на воздухот во ова подрачје. Влијание можеда се очекува само кај визуелните ефекти, но со соодветна рекултивација на просторотистите ќе бидат елиминирани.


2. ЗАКОНСКИ УСЛОВИ

2.1. Цел на оценката на влијанието врз животната средина

Студијата за оцена на влијанието врз животната средина служи како основа во процесот наоценување на влијанијата на проектот врз животната средина, од страна на надлежнитенационални административни тела и потенцијално меѓународните институции, придонесување одлука за изведба на проектот и негово финансирање.

Исто така, Студијата ги идентификува обврските во врска со животната средина, кои требада се применат/имплементираат при проектирање/изработка на главни проекти,подготовка на тендерска документација и градежна документација, како и документи заработа и одржување. Ова ќе овозможи изградбата и работата на паркот на ветерниелектрани да бидат реализирани на начин кој е во согласност со националните имеѓународните стандарди за заштита на животната средина.

2.2. Национално законодавство

Барањето за изработка на Оцена на влијанието врз животната средина на одреденипроекти во Република Македонија е во согласност со Законот за животна средина (Сл.весник на РМ бр. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10,124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 42/14, 44/15,129/15, 192/15 и 39/16), односно согласно членовите 76 до 94, кои ја регулираат овааматерија.

Проектите за кои е потребна изработка на ОВЖС се специфицирани во Уредба заопределување на проектите и критериумите врз основа на кои се утврдува потребата заспроведување на постапката за оценка на влијанијата врз животната средина (Сл. весник наРМ бр. 74/05, 109/09 и 164/12).

Предметниот проект, припаѓа во проекти дефинирани во Прилогот II на Уредбата - точка3- Енергетика, потточка з) Инсталации за искористување на силата на ветерот, зарадипроизводство на енергија (т.н. фарми на ветер).

Останати закони и подзаконски акти, кои се земени предвид при подготовка на оваастудија за ОВЖС се:• Закон за животна средина (Сл. весник на РМ бр. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09,

48/10,124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15 и 39/16);• Закон за квалитет на амбиентниот воздух (Сл. весник на РМ бр. 100/12- пречистен

текст, 163/13, 10/15 и 146/15);• Закон за заштита од бучава во животната средина (Сл. весник на РМ бр. 79/07, 124/10,

47/11, 163/13 и 146/15);• Закон за заштита на природата (Сл. весник на РМ бр. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11,

148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14, 146/15, 39/16 и 63/16);


• Закон за водите (Сл. весник на РМ бр. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10, 51/11, 44/12, 23/13,163/13, 180/14, 146/15 и 52/16);

• Закон за управување со отпад (Сл. весник на РМ бр. 09/11- пречистен текст, 51/11,123/12, 147/13, 163/13, 51/15, 146/15, 156/15, 192/15, 39/16 и 63/16);

• Закон за управување со пакување и отпад од пакување (Сл. весник на РМ бр. 161/09,17/11, 47/11, 06/12, 39/12, 163/13, 146/15 и 39/16);

• Закон за шумите (Сл. весник на РМ бр. 64/09, 24/11, 53/11, 25/13, 79/13, 147/13, 43/14,160/14, 33/15, 44/15, 147/15, 07/16 и 39/16);

• Закон за заштита на растенијата (Сл. весник на РМ бр. 25/98, 6/00);• Закон за заштита на културното наследство (Сл. весник на РМ бр. 20/04, 115/07, 18/11,

148/11, 23/13, 137/13, 164/13, 38/14, 44/14, 199/14, 104/15, 154/15, 192/15 и 39/16);• Правилник за содржината на објавата на известувањето за намерата за спроведување

на проект, на решението за потребата од ОВЖС, на студијата за ОВЖС, на извештајотза соодветност на студијата за ОВЖС на проектот врз животната средина и нарешението со кое се дава согласност или со консултирање на јавноста одбиваспроведувањето на проектот (Сл. весник на РМ бр. 33/06);

• Правилник за формата, содржината, постапката и начинот за изработка наизвештајот за соодветноста на студијата за оцена на проектот врз животната средина,како и постапката за овластување на лицата од листата на експерти за оцена навлијанието врз животната средина, кои ќе го изготват извештајот. (Сл. весник на РМбр. 33/06);

• Правилник за содржината на барањата што треба да ги исполнува студијата за оценана влијанието на проектот врз животната средина (Сл. весник на РМ бр. 33/06);

• Правилник за информациите што треба да ги содржи известувањето за намерата заизведување на проектот и постапката за утврдување на потребата од оцена навлијанието на проектот врз животната средина (Сл. весник на РМ бр. 33/06);

• Уредба за определување на проектите и за критериумите врз основа на кои сеутврдува потребата за спроведување на постапката за оцена на влијанијата врзживотната средина (Сл. весник на РМ бр. 74/05, 109/09 и 164/12);

• Правилник за гранични вредности на нивото на бучава во животната средина (Сл.весник на РМ бр. 147/08);

• Правилник за опасните и штетните материи и супстанции и нивните емисионистандарди што можат да се испуштаат во канализација или во систем за одводнување,во површински или подземни водни тела, како и во крајбрежни земјишта и водниживеалишта (Сл. весник на РМ бр.108/11);

• Уредба за категоризација на водотеците, езерата, акумулациите и подземните води(Сл. весник на РМ бр.18/99, 71/99);

• Уредба за класификација на водите (Сл. весник на РМ бр. 18/99);• Уредба за категоризација на водотеците (Сл. весник на РМ бр. 18/99);• Уредба за гранични вредности за нивоа и видови на загадувачки супстанции во

амбиентниот воздух и прагови на алармирање, рокови за постигнување награничните вредности, маргини за толеранција на граничната вредност, целнивредности и долгорочни цели. (Сл. весник на РМ бр. 50/05);


• Закон за енергетика (Сл. весник на РМ бр. 16/11, 136/11, 79/13, 164/13, 41/14 , 151/14,33/15, 192/15 и 06/16);

• Закон за локалната самоуправа (Сл. весник на РМ бр. 05/02);• Закон за експропријација (Сл. весник на РМ бр. 33/95, 20/98, 40/99, 31/03, 46/05, 10/08,

106/08, 156/10 и 06/12);• Закон за земјоделско земјиште (Сл. весник на РМ бр. 135/07, 18/11, 148/11, 95/12, 79/13,

87/13, 106/13, 164/13, 39/14, 130/14, 166/14, 72/15, 98/15, 154/15, 215/15, 07/16 и 39/16);• Закон за градежно земјиште (Сл. весник на РМ бр. 15/15, 44/15, 98/15, 193/15, 226/15,

30/16 и 31/16);• Просторен план на Република Македонија за 2002-2020;• Закон за безбедност и здравје при работа (Сл. весник на РМ бр.92/07, 136/11, 23/13,

25/13, 137/13, 164/13, 158/14, 15/15, 129/15, 192/15 и 30/16);• Правилник за постапките и начинот на набљудувања и мерења на квалитативните

карактеристики на водите во мрежата на хидролошките станици (Сл. весник на РМбр. 30/10);

• Правилник за постапките и начинот на набљудувања и мерења на квалитативнитекарактеристики на воздухот, врнежите и почвата во мрежата на хидролошкитестаници (Службен весник на РМ бр. 39/10);

• Правилник за безбедност на водата (Сл. весник на РМ бр. 46/08).

2.3. Меѓународно законодавство/ регулатива на Европската Унија

Од Европските регулативи и меѓународните договори, при подготовка на студијата заОВЖС земени се предвид:• 1997/11/ЕС: Директива на Советот од 3 март 1997 за изменување и дополнување на

Директивата од 27 јуни 1985 за оцена на влијанијата од одредени јавни и приватнипроекти врз животната средина;

• 2001/42/ЕС: Директива на Советот од 27 јуни 2001 за оцена на влијанијата на одреденипланови и програми врз животната средина;

• Директива 2008/1/EC на Европскиот Парламент и Советот од 15 јануари 2008 во врскасо интегрираното спречување и контрола на загадувањето;

• ЕЕС Рамковна директива за квалитет на воздух и директива 1999/30/ЕС во врска сограничните вредности за сулфур диоксид, азот диоксид и азотни оксиди,суспендирани честички и олово во амбиентниот воздух;

• ЕСПО Конвенција за оцена на влијанието во прекуграничен контекст (Сл. весник наРМ бр. 44/99);

• Архурска конвенција (Сл. весник на РМ бр. 40/99);• Рамковна конвенција на Обединетите нации за Климатски промени (Њујорк, 1992)

(Сл. весник на РМ бр. 61/97);• Конвенција за далекусежно прекугранично загадување на воздухот (Женева, 1979) (Сл.

весник на СФРЈ бр. 11/86) (превземена од страна на РМ по пат на сукцесија на17.11.1991);

• Конвенција за биолошка разновидност (Сл. весник на РМ бр.54/97);


• Конвенција за заштита на Европскиот див свет и природните живеалишта (Берн,1972) (Сл. весник на РМ бр.49/97);

• Рамковна директива за води 2000/60/ЕС;• Конвенција за заштита на миграторни видови на диви животни (Бон, 1979) (Сл.

весник на РМ 38/99);• CORINE – Координација на информации за животната средина;• Габични видови кои се заштитени со Европската црвена листа на габи (1978);• Габични видови предложени за заштита од страна на Европскиот совет за заштита на

габи (33 габични видови според Бернската конвенција);• ЕЕС Директива за птици и живеалишта. Директива на Советот 79/409/ЕЕС за

зачувување на дивите птици и Директива на Советот 92/43/ЕЕС за зачувување наприродните живеалишта и на дивата флора и фауна;

• Директива за стандардите за квалитетот на животната средина во полето наполитиката за води 2008/105/ЕС.

2.4. Услови на меѓународните финансиски институции

Политики на ЕБОРЕвропската банка за обнова и развој (ЕБОР) има усвоено сопствена политика, која гипочитува одредбите од Директивата за ОВЖС и останатите прописи кои се дел одпроблематиката на оцена на влијанието врз животната средина. Според оваа политика,социјалните прашања ги вклучуваат (i) работните стандарди и услови, вклучувајќи гиздравјето и безбедноста на работното место и (ii) ефектите врз населението, како што сејавното здравство, безбедност и заштита, родовата еднаквост, влијанијата врз домороднитенароди и културното наследство, присилното раселување и соодветен пристап доосновните услуги.

Преку оцената на животната средина и социјалните аспекти, како и мониторингпроцесите, ЕБОР настојува да се осигура дека проектите кои ги финансира: се одржливи во однос на социјалните прашања и прашањата за животната средина; ги почитуваат правата на работниците и заедниците кои се засегнати; и се креирани и спроведени во согласност со важечките законски прописи и

најдобрите меѓународни практики.

Со цел овие цели да се преточат во успешни практични резултати, ЕБОР има усвоеносеопфатен пакет специфични Барања за изведба/услови (Performance Requirements PR) сокои од клиентите се очекува да ги исполнат и опфатат главните влијанија врз животнатасредина и социјалните влијанија и проблеми.

Документот на ЕБОР „Политика за заштита на животната средина и социјална политика“9

и десетте барања за изведба/услови (Performance Requirements, PR ) ги елаборираат

9 http://www.ebrd.com/downloads/about/sustainability/esp08m.pdf


залагањата на оваа банка за промовирање на активности со призвук на заштита наживотната средина и одржлив развој.

Проценката на ЕБОР на влијанието врз животната средина и социјалните прашањавклучува разгледување на три клучни елементи: (i) влијание врз животната средина исоцијалните прашања поврзани со предложениот проект, (ii) способноста и посветеностана клиентот да се справи со идентификуваните влијанија и прашања во согласност со овааПолитика, и (iii) улогата на трети страни во исполнувањето на барањата на оваа Политика.

Врз основа на критериумите поврзани со животната средина и социјалните прашања,Банката ги класифицира предложените проекти во следните категории: A / B / C / FI (А / Б /Ц / ФП), со цел да го (i) одрази нивото на потенцијалните влијанија на предлог- проектотврз животната средина и социјалните прашања, и (ii) да се утврди природата и обемот наоценување поврзани со животната средина и социјалните прашања, активностите заобјавување на информации и вклучување на релевантните актери кои треба да се спроведатза секој проект, при што треба да се земат предвид природата, локацијата, чувствителностаи размерот на проектот, како и природата и големината на влијанијата врз животнатасредина и социјалните прашања кои проектот може да ги има.

Политики на ЕИБПолитиката, начелата и стандардите за животната средина и општеството, како иоперативните практики на ЕИБ произлегуваат од, и се одраз на развојниот пристап во ЕУ иво останатите меѓународни институции во правец на промоција на одржливоста иблагосостојбата на животната средина во поширок контекст на целта за одржлив развој.

Ова се рефлектира во целите на нејзиниот Заеднички оперативен план како и воживотната средина и социјалната заштита преку ЕИБ изјавата за начелата и стандардите заживотната средина и општеството. Ваквите постапки, начела и стандарди се пренесени ворутинските практики на ЕИБ во Прирачникот за практики во животната средина иопштеството10, кој е предмет на редовен преглед и ревизија (актуелна е верзијата 9.0 од02/12/2013).

ЕИБ применува голем број основни социјални и еколошки заштитни мерки кои гиодразуваат меѓународните добри практики. Таа бара сите нејзини проекти да: Ги применуваат европските начела за животна средина, односно да се усогласат со

начелата, стандардите и практиките на ЕУ во однос на животната средина, доколкутоа е практично и изводливо во некои региони;

Бидат во согласност со Националната програма за усвојување на правото наЕвропската унија (НПУПЕУ) за животната средина во однос на оценувањето наживотната средина како што е дефинирано во Изворната Книга на ЕИБ зазаконодавството на ЕУ за животната средина;

10 http://www.eib.org/attachments/strategies/environmental_and_social_practices_handbook_en.pdf


Бидат во согласност со меѓународните конвенции и договори ратификувани од странана ЕУ;

Бидат во согласност со Националната програма за усвојување на правото наЕвропската унија (НПУПЕУ) како што е дефинирано во референтната книга на ЕИБза социјалното законодавство на ЕУ а преку белешките со упатствата во врска сосоцијалниот аспект на ЕИБ;

Ги применуваат „најдобрите достапни техники“, како што е соодветно; Ги применуваат добрите практики во однос на управувањето со животната средина

во текот на реализацијата на проектот и неговото работење; и Се придржуваат кон останатите специфични меѓународни добри практики за

животната средина и општеството.

Одржливоста во однос на животната средина и општеството, според изјавата на ЕИБ,претставува услов за проектите да добијат поддршка од Банката. Поради тоа, оценувањетона животната средина и општеството претставува составен дел од постапката на Банката заоценување и мониторинг. Изјавата на ЕИБ за животната средина и општеството бара ситепроекти, без оглед на локацијата, да бидат усогласени со постапката и содржинатадоследна на барањата на Директивата на ЕУ за ОВЖС.

Политики на Светска БанкаСветската Банка бара оцена на влијанијата врз животната средина за проекти предложениза финансирање од Банката за да се осигура дека тие се одржливи од аспект на животнатасредина и ќе го подобрат процесот на донесување одлуки (OP 4.01, јануари 1999).

Оцената на влијанијата врз животната средина е процес којшто истовремено ги разгледуваширината, длабочината и видот на анализите, во зависност од нивната природа,дијапазонот и потенцијалните влијанија врз животната средина од предложениот Проект.Оцената на влијанијата врз животната средина прави евалуација на потенцијалнитевлијанија и ризици врз животната средина во регионот на влијанијата; ги проучуваалтернативните решенија, ги идентификува начините за подобрување на селекција напредложениот проект, планирање, проектирање и имплементација преку спречување,минимизирање, намалување или компензација за негативните влијанија врз животнатасредина и зголемување на позитивните влијанија; и вклучува процес на намалување иуправување со негативните влијанија врз животна средина преку имплементација напроектот. Банката преферира превентивни мерки, отколку мерки за намалување иликомпензација, онаму каде што е тоа можно.

Оцената на влијанијата врз животната средина ја зема предвид природната животнасредина (воздух, вода и почва); здравјето на човекот и неговата безбедност; социјалниаспекти (преселби, домашно население и културно наследство); и прекугранични иглобални аспекти од животната средина. Исто така ги зема предвид варијациите напроектот и условите во државата, согледувањата на направените студии за животнасредина во земјата; националните акциони планови за животна средина; целосната


политика во државата; националната легислатива и институционалните капацитети вооднос на животната средина и социјалните аспекти; и обврските на земјата кои сеоднесуваат на проектните активности, а произлегуваат од меѓународните документи идоговори за животната средина.

Банката нема да финансира проектни активности коишто ќе бидат во спротивност соваквите обврски на државата, доколку тоа се идентификува за време на процесот на Оценана влијанијата врз животната средина.

Банката презема проверка на животната средина, за секој предложен проект, за да седефинираа соодветниот опсег и типот на Оцената на влијанијата врз животната средина.Банката ги класифицира предложените Проекти во една од четирите категории, возависност од типот, локацијата, чувствителноста и големината и природата на проектот,како и магнитудата на 11 потенцијалните влијанија врз животната средина. На овој начинризиците, поврзани со проектните активности, можат да бидат ефективно предвидениоднапред пред имплементацијата на проектот и да бидат преземени директни мерки занамалување на влијанијата во процесот на планирање, проектирање и контрола наградбата, како и за време на користењето на предвидените објекти.

Екватор принципиЕкватор принципите11 (EPs) претставуваат рамка за управување со ризици, усвоена одстрана на финансиските институции, за утврдување, оценување и управување со животнатасредина и социјален ризик во проекти и е наменет првенствено за да се обезбеди минимумстандард за длабинска анализа и проценка на ризик при донесување на одлуки. Досега сеприфатени од 80 финансиски институции во 35 земји.

Принципите се развиени со цел да се осигури дека проектите што ги поддржуваатфинансиските институции се општествено одговорни и ги одразуваат добрите практики зауправување со животната средина. Со усвојување на овие принципи институциите јапризнаваат важноста на климатските промени, биодиверзитетот и човековите права, аверуваат дека негативните влијанија врз засегнатите од проектот екосистеми, заедници, иврз климата треба да се избегнува каде што тоа е можно. Ако овие влијанија се неизбежниистите треба да се минимизираат, ублажат или неутрализираат.

Екватор принципите се глобални и се однесуваат на сите индустриски сектори. Кога некојпроект ќе биде предложен за финансирање, институциите, како дел од нивниот интеренпреглед и анализа на животната средина и социјалните аспекти го категоризираат истиотна скала на потенцијални влијанија врз животната средина и социјални ризици.Категоризацијата се прави на база на процесот на категоризација на влијанијата врзживотната средина и социјалните ризици на Меѓународните финансиски институции(IFC)12

11 http://www.equator-principles.com/12 http://www.ifc.org/wps/wcm/connect/corp_ext_content/ifc_external_corporate_site/home


2.5. Осврт на процесот за ОВЖС

Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП) е надлежен органза водење на процедурата за оцена на влијание на проектот врз животната средина.

Барањето за изработка на Оцена на влијанието врз животната средина на одреденипроекти во Република Македонија е во согласност со членовите 76-94 од Законот заживотна средина (Сл. весник на РМ бр. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10,124/10, 51/11,123/12, 93/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15 и 39/16). ОВЖС е развоен документ со кој сеанализираат и се дефинираат конечните решенија за користење на природните и насоздадените вредности, вклучувајќи ги оние на искористување на минерални суровини и сеуредува изградбата на објекти и инсталации и спроведување на други дејности иактивности кои имаат влијание врз животната средина, пределот и врз здравјето на луѓето.

Видот на проекти за кои е потребна изработка на ОВЖС е определен согласно член 77 одЗаконот за животна средина, а истите се специфицирани во Уредба за определување напроектите и критериумите врз основа на кои се утврдува потребата за спроведување напостапката за оценка на влијанијата врз животната средина (Сл. весник на РМ, бр. 74/05,109/09 и 164/12).

Во Уредбата за определување на проектите и критериумите врз основа на кои се утврдувапотребата за спроведување на постапката за оцена на влијанијата врз животната средина сеутврдени две категории на проекти: Проекти за кои задолжително се спроведува постапката за оцена на влијанијата врз

животната средина, пред да се издаде решение за спроведување на проектот; Генерално определени проекти, кои би можеле да имаат значително влијание врз

животната средина заради што се утврдува потребата за спроведување постапка заоцена на влијанијата врз животната средина, пред да се издаде решение заспроведување на проектот.

Постапката за ОВЖС се состои од неколку чекори или фази и тоа: известување за намера заизведување на проект, проверка, определување на обемот (содржина), оцена и евалуацијана директните и индиректни влијанија врз животната средина како резултат одспроведување или не спроведување на проектот. Влијанието на проектот врз животнатасредина се оценува во согласност со состојбата на животната средина на засегнатотоподрачје во времето кога се поднесува известувањето за намерата за изведување напроектот. При оцената на влијанието врз животната средина, се земаат предвид следнитеелементи:• Подготовката, изведувањето, спроведувањето и престанувањето со реализација на

проектот, вклучувајќи ги резултатите и ефектите од завршувањето на проектот;• Отстранувањето на загадувачките супстанци и враќање на засегнатото подрачје во

поранешната состојба, доколку таа обврска е предвидена со посебни прописи;


• Нормално функционирање на проектот, како и опасностите од можностите за појавана хаварии.

Со постапката за Оцена на влијанието на проектот врз животната средина се покриениследните аспекти: Известување; Утврдување на потребата од ОВЖС; Обем на ОВЖС; Утврдување на соодветноста и одобрување на студијата за ОВЖС вклучувајќи го

јавното мислење.

Инвеститорот кој има намера да спроведува проект за кој постои веројатност дека еопфатен со членовите 77 и 78 од Законот за животна средина, должен е, до МЖСПП даподнесе известување за намерата за спроведување на проектот, како и неговото мислење запотребата од оцена на влијанието врз животната средина. МЖСПП во рок од десет дена одденот на приемот на известувањето, го известува Инвеститорот за потребата оддополнување на известувањето, а во рок од пет работни дена од денот на приемот нацелосното известување, е должен истото да го објави во дневниот печат.

Утврдување на потребата од ОВЖС

↓Определување на обемот на ОВЖС

↓Оценка на соодветноста на студијата

Слика 1 : Краток дијаграм за процес на ОВЖС

Утврдувањето на потребата е фаза од процесот на ОВЖС во која МЖСПП ја анализирапотребата за изработка на ОВЖС за соодветниот проект. Откако ќе се утврди потребата заизработка на ОВЖС, се преминува кон дефинирање на сите потребни активности кои ќебидат опфатени со ОВЖС, односно кон определување на обемот. Фазата за определувањена обемот на оценката на влијанието на проектот врз животната средина, е процес во којорганот на државната управа надлежен за работите од областа на животната средина,согласно членовите 81 и 82 од Законот за животна средина, го определува обемот исодржината на студијата за ОВЖС. При изготвувањето на Мислењето за определување наобемот на студијата за оцена на влијанието на проектот врз животната средина, МЖСППги зема предвид мислењата на инвеститорот. Основната цел на оваа фаза е информирањена инвеститорот за прашањата на кои треба да се одговори во финалната верзија наСтудијата за ОВЖС. Ова ги вклучува и посебните барања дефинирани врз основа накарактеристиките и специфичностите на предложен проект.


Исто така една од задачите на определувањето на обемот на студијата е идентификацијатана алтернативите и мерките за ублажување кои можат да бидат соодветни и инвеститоротби ги земал предвид при изработката на проектниот предлог.

Откако ќе се утврди обемот, се пристапува кон изработка на Студија за ОВЖС.Изработката на Студијата на оцената на влијанијата врз животната средина заспроведување на проектот е во согласност со член 2 од Правилникот за содржината набарањата што треба да ги исполнува студијата за оцена на влијанието на проектот врзживотната средина (Службен весник на РМ бр. 33/06).

Слика 2: Постапка на спроведување на ОВЖС


Студија за ОВЖС содржи податоци/информации за постојната состојба, идентификацијана влијанијата, како и споредбена оцена на влијанијата како резултат на повеќе проектниалтернативи. ОВЖС ја спроведуваат овластени експерти, согласно утврденатаметодологија, структура за известување и потребните документи. Учеството на јавноста езадолжително во текот на целиот процес, согласно Законот за животна средина.

Откако ќе се утврдат и оценат влијанијата врз животната средина во изработената Студијаза ОВЖС, процесот продолжува со ревизија (утврдување на соодветноста на студијата).Инвеститорот ја доставува Студијата за ОВЖС до МЖСПП за утврдување на соодветноста иодобрување. Вклучувањето на јавноста преку јавни расправи е дел од процесот наутврдувањето на соодветноста на студијата согласно член 91 од Законот за животнасредина. Утврдувањето на соодветноста е процес на проверка на адекватноста на Студијатаза ОВЖС преку „Извештај за соодветноста на студијата за оцена на влијанието на проектотврз животната средина”. Постапката со која се утврдува квалитетот на изработенатаСтудија е всушност основната „заштитна процедура” која е вградена во целата постапка наОВЖС. Најчесто, квалитетот на Студијата се подобрува по извршената ревизија, со што сепостигнуваат подобри резултати во однос на животната средина, како и добивање наодобрување за проектот кој е општо прифатен, како од експертите така и од јавноста.

Со утврдувањето на соодветноста (ревизијата) се воочуваат сите недостатоци на студијата заОВЖС. Ревизијата се фокусира на утврдувањето и одвојувањето на недостатоците сопоголемо и помало значење, а кои можат директно да влијаат на процесот на донесувањаодлука за квалитетот на студијата. Доколку не се утврдени сериозни недостатоци тоа требада биде забележено.

Забелешките за помалите недостатоци се ставаат во Анекс од извештајот за утврдувањетона соодветноста на студијата. На крај, со ревизијата се даваат препораки за тоа како и когатреба сериозните недостатоци во студијата да бидат отстранети, а кои мерки соодветнимерки да бидат спроведени при реализацијата на проектот. Во случај кога има барем еденодговор „несоодветно” во Листата за проверка, МЖСПП ја враќа студијата наИнвеститорот на понатамошна доработка.

Студијата за ОВЖС ќе биде одобрена од страна на МЖСПП само во случај кога ситеодговори од листата за проверка ќе бидат оценети како адекватни. Врз основа на Студијатаза ОВЖС, Извештајот за соодветноста на студијата за ОВЖС, јавната расправа спроведенасогласно член 91 од Законот за животна средина и добиените мислења, МЖСПП во рок од40 дена од денот на поднесувањето на извештајот, носи решение со кое што се давасогласност или го одбива барањето за спроведување на проектот.

Решението содржи оцена за тоа дали студијата за оцена на влијанијата на проектот врзживотната средина ги задоволува барањата пропишани со Законот за животна средина и


условите за издавање на дозволата за спроведување на проектот, како и мерки заспречување и за намалување на штетните влијанија.


3. ОСНОВНИ ЕКОЛОШКИ И СОЦИЈАЛНИ УСЛОВИ

3.1. Проектна област под влијание

Локацијата каде ќе се одвиваат активностите за изградба на парк на ветерни електраниДрен и каде што инсталацијата ќе продолжи да функционира во наредниот период сенаоѓа во јужниот дел на Република Македонија, поточно во општина Демир Капија. Дел одпредвидените столбови ќе навлезат во катастарска општина Гевгелија.

Општината Демир Капија се наоѓа во јужниот дел на Република Македонија, односно војугоисточниот дел на Тиквешката Котлина на исклучително важна географска-стратегискапозиција. Општината лежи на координатите меѓу 22°00" и 22°30" ширина 41°15" и 4°30"должина, со просечна висина од 622м.н.в..

Слика 3: Местоположба во однос на останатите општини

Тиквешката Котлина главно го опфаќа просторот на средниот тек на реката Вардар и тоаод неговиот истек од клисурата Велешка на северозапад па се до Демиркаписката Клисурана југоисток. Во одредена смисла, под поимот Тиквешија се подразбираат рамничарскитетерени од двете страни на река Вардар, познати под името Повардарие, почнувајќи нештосеверозападно од устието на Брегалница во Вардар па се на југоисток до устието наБошавица, потоа долината на Црна Река од истекот и од Тиквешката Клисура довливањето во река Вардар, брановидните терени и речни долини што се наоѓаат помеѓуЦрна и Бошавица, како и ниските падински делови на планините што ја оградувааткотлината од соседните области. Границата на Тиквешката Котлина на североисток иисток ја сочинуваат венците на планината Конечка (Серта) југоисточната и западнатавенците и ограноците на Мариовско-Магленските планини, додека нејзинатасеверозападна граница ја чини ниската планина Клепа.


Општина Демир Капија се граничи со соседните општини: Неготино, Кавадарци,Гевгелија, Валандово и Конче. Со општина Неготино се граничи од Црвени Рид по вливотна Прждевска река во Вардар и планината Сврачка, продолжува преку рамниште над с.Прждево, поминува по Голем Рид и завршува до Бошкова Падина. Границата со општинаКавадарци почнува од Бошкова Падина преку планините Омот и Чука, поминува покрајМарјанска Планина до врвот Кусо Борче од каде што по врвот Студена Глава до Штудер,Ветерникот, преку река Вардар по Луткова Река до Мали Карадак граничи со општинаВаландово. По планината Крк Џамија, врвот Бел Камен, преку Бели Рид и Висок Рид,границата со Конче завршува до Црвени Рид.

Локацијата на теренот кој е анализиран во оваа студија, се наоѓа во јужниот дел на РМакедонија, во близина на село Дрен- општина Демир Капија.

Слика 4: Местоположба на локација за изградба на ветерен парк

Проектот предвидува изградба на 10 столба со ветерни турбини, во рамки на паркот наветерни електрани, доградба и проширување на постоечки локален пат за поврзување налокацијата и изградба на трафостаница со далновод за поврзување на постојнатаелектроенергетска мрежа на Р Македонија.

При описот и анализата на состојбите во животната средина за микролокација дефиниране просторот на кој ќе се одвива активноста на инсталацијата, односно локацијата каде сенаоѓа паркот на ветерни електрани Дрен и општина Демир Капија.


3.2. Топографски, геолошки и хидролошки карактеристики

Територијата на Демир Капија се карактеризира со различен геолошки состав и сложенатектонска структура. Демир Капија и припаѓа на Вардарската зона, која е обликувана вовид на тектонски ров и е составен од карпи, чија старост датира од преткамбискиот(најстариот) период, па се до квартерот. Од овој најстар период се сретнуваат метаморфникарпи, а застапени се и графитни шкрилци, кварцити, амфиболити итн. Од мезозојскатаера најзастапени се јурските карпи, претставени со варовници, серпентини и чистокарбонатни варовници, во кои има присуство на талк и магнезит, изразито застапени воДемиркаписката Клисура. Забележително е присуството на карпи од кенозојската ера итоа од периодот на полеогенот и посебно на квартниот период.

Демиркапиското земјишно подрачје за време на неогенот било езерски базен, чии води подолгото и сукцесивно спласнување на Егејско Море, преку клисурата истекле во него. Воерата на дилувиумот дошло до целосно сушење на почвата со разместување на долнототечение на река Вардар и со неговите оживеани една по друга регресивни ерозии. Поезерскиот период во Тиквешката Котлина останало најмногу глина и песок, а по нејзинитекраишта сочувани се трагови од езерски крајбрежни релјефи тераси од слоеви напалеозојски и мезозојски карпи. Околу реката Вардар кај Демир Капија има дебели слоевиод модри шкрилци врз кои лежат дебели наслаги од карпи и варовник. Реката Вардар гисече овие карпести наслаги правејќи ја Демиркаписката Клисура мошне длабока, широкаи долга-права планинска клисура. Страните и се градени од модри шкрилци, преку коилежат слоеви на модра крупна вар со мезозојска старост.

Највисока кота во Демир Капија е местото Волчјак со 1159 м.н.в на Конечка Планина, анајниска е на речното корито на реката Вардар со 85м.н.в.

Општина Демир Капија спаѓа во тиквешкиот регион. Тиквешката Котлина имаразнообразен и разигран терен, кој просторот го прави богат со релјефни посебности,облици и форми. Котлината, набљудувана во целина, претставува претежно планинско иполупланинско подрачје. Од нејзината површина една петтина се висорамнини.

Планинските венци што ја оградуваат котлината од југ, југозапад и запад се високи инивните највисоки врвови изнесуваат над 1.500 м.н.в. Овие планини и нивните огранци сепретежно пошумени и тоа со висока вегетација, додека падинските делови се делумнообраснати со ниска растителност, а дел голи.

Низинските делови на Тиквешката Котлина ги сочинуваат рамничарските терени должречното корито на река Вардар, како и тесните рамнини околу коритата на рекитеБошавица, Дошница и другите помали водени токови.

Најголемите рамнини се наоѓаат долж реката Вардар, од нејзиниот истек од Велешката пасе до излезот од Демиркаписката Клисура, по долж реките Дошница и Бошавица па се до


вливот во реката Вардар. Овие две рамнини претставуваат најниски делови на котлината, аедновремено се и најплодните терени за одгледување на земјоделски, индустрискифуражни и други култури.

3.3. Климатски карактеристики

Општина Демир Капија има разнообразни климатски карактеристики што се должат нанејзината географска положба, близината на Егејското море, како и самата конфигурацијана теренот- релјефните особености. Во просторот на Тиквешијата постојат три климатскивлијанија: медитеранско (средоземноморско), континентално и планинско. Овие триклиматски карактеристики имаат одредено меѓусебно влијание, поради што во одредениреони на котлината се јавуваат модифицирани климатски посебности, што се одраз натеренските, хидрографските и други услови на теренот.

Продорот на медитеранската клима во Тиквешијата доаѓа преку Демиркаписката Клисурапоради што е и најизразита во просторот на Повардарието, а потоа опаѓа во другитеделови од котлината во зависност од конфигурацијата на теренот. Како последица одделувањето на медитеранската клима овој крај спаѓа во редот на топлите и сушни реони нанашата Република.

Продорот на континенталната клима доаѓа преку Велешката Клисура, долината наБрегалница и Конечката Планина. Широката отвореност на рамничарскиот иразбранетиот благ и низок ридчест дел спрема ова влијание доведува до снежен продир наконтиненталната клима во поголемиот простор. Одликите на ова климатско влијание сеотчитуваат во снижување на температурата на воздухот, во зголемување на врнежите,јачината на ветровите и други климатски особености, посебно во однос на климатскатапогодност на летото. При преовладување на континенталната клима се јавуваат долги иладни зими со краткотрајни ниски температури кои се спуштаат и под - 20°C.

Планински клими ги опфаќа главно високите планински и падински делови на регионот.Влијанието на планинската клима на пониските и рамничарски делови на котлината сенепознати. Основните одлики на планинската клима се: ладни и суви зими со мошнениски температури и обемни падавини, влажност, облачност и магли.

Климатските особености во овој крај зависат од делувањето на двете најсилни климатскивлијанија- медитеранското и континенталното. Како резултат на меѓусебното влијаниеможат да се забележат неколку основни карактеристики.


Слика 5: Климатски типови во Република Македонија

а) ТемператураЛетата се топли и суви, а средната месечна температура паѓа во месец август (37°C).Мразеви најчесто има во почетокот на пролетта па се до април, додека пак есенскитемразеви се честа појава кон крајот на месец октомври и почетокот на месец ноември.Температурата на земјиштето ретко е пониска од 0°C, што е од особено значење заземјоделското стопанство. Највисоко измерена температура на воздухот по долината нареката Вардар е забележана на 24 јуни 2007 година и тоа температура од 45,7°C, додека пакнајниско измерената температура е од -23°C, измерена на 19.12.2001 година.

б) Врнежи и влажност

Слика 6: Годишна количина на врнежи во Р Македонија


Просечната годишна количина на врнежите изнесува околу 400-500мм, а во некои годиниколичината на врнежите се спушта и пониско и до 238мм. Распоредот на врнежите енерамномерен. Најмалку дожд паѓа во месец јули, а најмногу во месеците мај и декември.

в) ВетровиВо однос на ветровите во Демир Капија, преовладуваат два правци на ветрови- северен(Вардарец) и јужен (медитерански- југо). Северните ветрови се силни и ладни поради штовлијаат врз снижувањето на температурата. Јужните ветрови- југо, најчесто дуваат во текотна летото и носат големи горештини. Покрај овие два правци дуваат и други ветрови-источен, западен и северозападен кои имаат одредено влијание врз формирањето наклиматските особености на просторот. Максимално измерена јачина на ветер вометереолошката станица во Демир Капија е измерена од 25 m/s или 94 km/h.

Слика 7: Ружа на ветрови

3.4. Биолошка разновидност

Шумите и пасиштата зафаќаат најголем дел од вкупните површини во Демир Капија.Демир Капија е најниска географска точка на подножјето на североисточната страна наКожув планина и западната страна на Серта Планина, на 90 м.н.в. Кожув Планина е богатасо дрвен шумски фонд, а најзастапени се листопадните видови и тоа: дабот, габерот,прнарот, а помалку застапени се буката и борот. Покрај реките најмногу е застапена евла,лешка и платан.

Дрвото платан, од кое има цели насади, е заштитен со Законот за шуми како природнареткост на дрвните видови кои растат на одредени површини.

На Демиркаписката Клисура се наоѓа шумската заедница Phillspeo- Juniperetum excelsaeкоја често ја зафаќаат шумски пожари, а самото подрачје се карактеризира за подрачје накое постепено е редуцирана оваа шумска заедница.


Општината опфаќа повеќе екосистеми кои се категоризираат во центри со висока флорнаразновидност на виши растенија во кои влегува Демиркаписката Клисура како и деловиниз кои поминува река Дошница.

Демиркаписката клисура е заштитена област (од 1960 година) под категорија – природенспоменик (III категорија согласно IUCN). Истата е од особена важност од гледна точка набиодиверзитетот. Демир Капија (од поширок аспект) е најдолгата клисура на рекатаВардар (19 км). Минува низ варовнички и еруптивни стени, кои ја делат ТквешкатаКотлина на северозапад и Гевгелиско – Валандовската долина на југоисток. Влезот воклисурата е особено импресивен со должина од 0,9 км, со различни карстни облици нанејзините косини – пештери: најдолгата е пештерата Бела вода (955 м), пукнатините,усеците со стрмни карпи, итн.

Клисурата Демир Капија е еден од најбогатите орнитолошки резервати во Европа позастапеност на ретки грабливи птици: белоглав мршојадец (gyps fulvus), египетскимршојадец (neophron percnopteruc), златен орел (aqyila chrscaetos), орел змијар (circaetusgallicus), лисест глувчар (buteo rufinus), разни соколи (falco peregrinus, Falco naumanni),како и други ретки видови птици.

Во клисурата Демир Капија се среќаваат и значајни видови цицачи, влечуги и инсекти,како и ретки и ендемични растенија.

3.4.1. Биолошка разновидност за подрачје планирано за поставување настолбови

Демиркапискиот регион е под силно Медитеранско влијание, па оттука, тој е најтопол иистовремено најсув дел од Македонија. Ова влијание е главниот фактор за составот нафлората, габите и фауната. Потеклото и генезата на биолошкиот диверзитет во проектнатаобласт се блиску поврзани со регионалната геолошка историја, климатските промени воминатото и постојните услови. Сите овие карактеристики, придружени со миграциитеприсутни за време на Плеистоценскиот мраз, како и во последователниот период,резултирале во постојниот состав на локалниот диверзитет на флората и фауната.

Во подрачјето од интерес се застапени следниве хабитатни типови:

А. ПРИРОДНИ ХАБИТАТИI. Деградирани благун- габерови шуми (Querco-Cerpinetum orientalis)

II. Отворени тревести подрачја1. Степолики заедници

Б. АНТРОПОГЕНИ ХАБИТАТИI. Антропогени шуми

1. Насади од четинарски дрваII. Земјоделско земјиште


1. Полиња и ниви

Во рамките на истражуваниот коридор се среќаваат мал број хабитати од кои поголемиотдел се чести и широко распространети во Македонија. За валоризација на иститекористени се европските документи како што се Директивата за станишта13 и Бернскатаконвенција, резолуција бр. 4 (1990).

Сувите тревести подрачја се претставени со приоритетниот хабитатен тип (*) споредДирективата за хабитати- Анекс I: 6220 Псевдо-степа со треви и едногодишни растенија одThero-Brachypodietea. Овој хабитатен тип е од големо значење за зачувување во Европа.Како доминантна растителна заедница овде се јавува ass. Astragalo-Morinetum14 која серазвива на стрмни интензивно еродирани падини. Локално, на мали површини востеполиката зона се развиваат халофитски заедници, но тие не се констатирани воподрачјето од интерес

Деградираните дабови шуми имаат многу мало значење во однос на биодиверзитетот изачувувањето на видовите, додека антропогените хабитати (станишта со насади четинарскидрвја, ниви и полиња, урбани подрачја и др.) се позначајни од социоекономски аспект,отколку како хабитати.

ПРИРОДНИ ХАБИТАТИШумските и грмушестите хабитати во истражуваното подрачје генерално се претставенисо мали фрагменти од деградирани дабови шуми. Овие хабитатни типови низ вековитебиле изложени на силно антропогено влијание поради потребите за освојување напоголеми површини од обработливо земјиште. Денес тие се на различен степен надеградација.Деградирани благун-габерови шуми (Querco-Carpinetum orientalis)

Референца кон EUNIS habitats: G1.7C2 [Carpinus orientalis] woods -G1.7C22 Helleno-Balkanic oriental hornbeam woodsРеференца кон EU HD Annex I: noneРеференца кон CoE BC Res. No. 4 1996: 41.7 Thermophilous and supra-Mediterranean oak woods

Благун-габеровите шуми припаѓаат на дабовата шумската заедница Querco-Carpinetumorientalis macedonicum Rud. 39 apud Ht. 1946. Дабот благун (Quercus pubescens) и источниот(бел) габер (Carpinus orientalis) се главни едификатори во овие шуми. Деградиранитеблагун-габерови шуми се одликуваат со мала застапеност на листопадни дрвја (Carpinusorientalis, Quercus pubescens, Fraxinus ornus и други) како резултат на нивно прекумерноискористување во минантото, поради што физиономијата на хабитатот е изменета. Овојхабитат се карактеризира со добро развиен тревест кат што се должи на присуството наотворени места и чистини помеѓу грмушките, потоа плитко еродирана почва, систем на

13 Директива на Советот на Европа 92/43/ЕЕС за зачувување на природните станишта и на диватафлора и фауна14 Мицевски, 1971


густи клисури, помали или поголеми голи карпи и друго. Најзначајни растенија во катотна дрвјата се: Quercus pubescens, Paliurus spina-christi, Fraxinus ornus, Juniperus oxycedrus иPyrus amygdali-formis. Тревестиот кат се состои од: Carex umbrosa, Teucrium chamaedrys,Arabis turrita, Dactylis glomerata, Festuca valesiaca, Galium album, Galium verum,Helianthemum nummularium, Hypericum rumeliacum, Koeleria pyramidata. Orchis purpurea,Viola hirta и други.

Фауната е типична за дабовите шумски задници. Од цицачите чести видови се: ежот(Erinaceus concolor), шарениот твор (Vormela peregusna), јужна полјанка (Microtusguentheri), а исто така се среќаваат: Apodemus flavicolis, A. agrarius, Rattus rattus, Musmacedonicus, Lepus europeus, Canis lupus, Vulpes vulpes, Mustela nivalis, Meles meles, Felissylvestris, Sus scrofa.

Птиците се претставени со Passer hispaniolensis, Hippolais pallida, Sylvia spp., Laniuscollurio, L. minor, L. senator, како и некои видови од родот Emberiza карактеристични забрдските пасишта. Овој хабитат обезбедува поголем диверзитет на микрохабитати,еколошки ниши и места за гнездење на птиците. Бројот на птици кои се гнездат е поголемотколку во добро зачуваните благун-габерови шуми, но има помалку жители.

Од влекачите присутни се: обичната желка (Eurotestudo hermanni), зелениот гуштер(Lacerta viridis), ѕидниот гуштер (Lacerta erhardii riveti), балканскиот зелен гуштер (Lacertatrilineata), а од змиите се среќаваат ескулапов (шумски) смок (Elaphe longissima), џитка(Coluber najadum) и поскок (Vipera ammodytes).

Најкарактеристични видови водоземци се: обичната жаба (Bufo bufo), зелената жаба (Bufoviridis), европската дрвна жаба (Hyla arborea) итн. Од инсектите карактеристични видови сеCerambyx cerdo и Morimus funereus, а се среќаваат и Carabus convexus, Calosomasycophanta, Cymindis axillaris, Brachinus explodens, B. crepitans, Calathus fuscipes, C.melanocephalus.Од пеперутките најчесто се среќаваат следните видови: Colias crocea, Lybithea celtis,Nymphalis polychloros, Pararge aegeria, Vanessa atalanta.

Дистрибуција во подрачјето на коридорот: Овој тип деградирани природни шуми немаправилно распространување. Подобро зачувани состоини во кои доминираат благун игабер се среќаваат во близина на ВЕ 1 и 2, додека покрај пристапниот пат кој ги поврзуваВЕ 8 и 9 деградираната заедница е претставена главно со драка (Paliurus spina-christi).

Отворени тревести подрачјаСтеполики заедници

Референца кон EUNIS Habitats: Е6.2 Континентални копненистаништа со халофитни (солени) треви и тревести растенијаРеференца кон EU HD Annex I: 6220 Псевдо-степа со треви иедногодишни растенија од Thero-Brachypodietea.


Референца кон CoE BC Res. No. 15.115 Континентални затревениповршини со халофити од типот на Salicornia и Salsola

Степоликата вегетација се развива на палеогени и неогени лапори, со големо присуство настепски видови, како што се: Astragalus parnassi, Hedysarum macedonicum, Morina persica,Onobrychis hypargyrea, Galium rhodopaeum, Anchusa macedonica, Onobrychis megalophylla,Salvia jurisicii и други. Таксономски припаѓаат на вегетативната класа Thero-Salicornietea, вокоја доминираат халофитните видови растенија: Camphorosma annua, Camphorosmamonspeliaca, Salicornia herbacea, Suaeda maritima. Овие заедници се развиваат воцентралните делови на Македонија, во регионот помеѓу Неготино, Штип и Велес.

Доминантна растителна заедница во подрачјето од интерес е ass. Astragalo-Morinetum15.Оваа заедница се развива на стрмни интензивно еродирани падини. Се јавува накарбонатни почви од палеогените седименти. Заедницата е во контакт со ass. Brachypodio-Onobrychetum која се развива на рамни нееродирани површини. Позначајни степскивидови карактеристични за заедницата Astragalo-Morinetum се: Euphorbia glabriflorа,Astragalus parnassi, Bromus cappadocicus, Melica ciliate, Morina persica, Echinops ritro, Festucacallieri, Teucrium polium, Thymus pseudoatticus и други. Локалитети со типична халофитнавегетација не се констатирани во подрачјето од интерес.

Дистрибуција во подрачјето на коридорот: Степоликата вегетација е доминантенвегетациски тип во истражуваниот коридор (70%). Застапена е по целата должина напристапните патишта што ги поврзуваат столбовите на ВЕ 5, 6, 7, 8, 9 и 10, (види карта нахабитати- прилог 1).

Најзастапени цицачи во овој хабитат се следните видови: тробоен ноќник (Myotisemarginatus), мустаќест ноќник (Myotis mystacinus), јужна полјанка (Microtus guentheri),обична полјанка (Microtus levis), жолтогрлест глушец (Apodemus flavicollis), слепо куче(Spalax leucodon), обична кртица (Talpa europaea), див зајак (Lepus europeus) и шарен твор(Vormela peregusna).

Од птици позначајни се: степска ветрушка (Falco naumanni), чурулин (Burhinusoedicnemus), потполошка (Coturnix coturnix), голема дропља (Otis tarda), полска еребица(Perdix perdix), мала дропља (Tetrax tetrax) и други.

Влекачи и водоземци кои се типични за овој хабитат се степската гуштерица (Podarcistaurica) и степскиот удав (Eryx jaculus).

АНТРОПОГЕНИ ХАБИТАТИОвој дел се однесува на антропогените хабитати како што се урбани и рурални населби,како и насади од четинари и земјоделски површини (житни полиња и ниви).

15 Micevski, 1971


Антропогени шумиНасади од четинарски дрвја

Референца кон EUNIS Habitats: G3.F12 Native pine plantationsРеференца кон EU HD Annex I: noneРеференца кон CoE BC Res. No. 4 1996: none

Четинарските насади најчесто се претставени со црн бор (Pinus nigra), а на поедини местасе среќаваат насади од чемпрес (Cupressus sempervirens, C. arizonica и други).Четинарските насади ја спречуваат ерозијата, а воедно имаат и голема пејсажна вредност.Се садат главно на јужните падини на брдата. Не постои голема разлика во приземнатавегетација каде се среќаваат елементи од соседните вегетациски типови. Недостаток наовие вештачко подигнати шумски екосистеми е тоа што како монокултури се лесноподложни на каламитетни штетници, а постои и голема опасност од пожари.

Составот на фауната (цицачите) е идентичен како во широколисните насади. Од птицитеима многу видови кои ги користат овие хабитати за исхрана. Чести се сојката (Garrulusglandarius), златната чинка (Carduelis chloris), некои видови врапчиња и некоипретставници од фамилијата Fringillidae. Од влечугите најчести се гуштерите (Lacerta spp.),а понекогаш се среќаваат и змии (Colubridae). Поради неповолните хидрографски услови ипочвените слоеви овој хабитат е многу сиромашен со водооземци. Најчести претставнициод пеперутките се: Artogeia rapae, Polyommatus icarus, Gonepteryx rhamni, т.е. видови кои сечести во најголем број од хабитатните типови.

ЗЕМЈОДЕЛСКО ЗЕМЈИШТЕЗемјоделските површини главно се карактеризираат со помали или поголеми парцели соплантажи од монокултури. Агро-екосистемите долж коридорот се претставени главно сожитни полиња.

Полиња и нивиРеференца кон EUNIS Habitats: I1.3 Arable land with unmixed cropsgrown by low-intensity agricultural methodsРеференца кон EU HD Annex I: noneРеференца кон CoE BC Res. No. 4 1996: none

Плантажите со монокултури имаат помало значење за биолошката разновидност отколкуиндивидуалните полиња. Полињата и нивите во подрачјето на проектираниот коридор сезасадени со житни култури. Монотипните култури на заедницата, еколошките условиконтролирани од човекот и употребата на значителни количини пестициди и вештачкиѓубрива го одредуваат развојот на биоценозата со мало видово разнообразие. Одреденикомбинации од полиња и градини значително ја зголемуваат вредноста на биолошкатаразновидност на овие типови биотопи.

Во однос на богатството со храна, полињата и нивите се поволно живеалиште за многувидови цицачи, како што се: кртот (Talpa europea), обичната полјанка (Microtus


rossiaemeridionalis), јужната полјанка (Microtus guentheri), слепото куче (Nannospalaxleucodon), шумскиот глушец (Apodemus sylvaticus), блатниот глушец (Apodemus agrarius),обичниот полв (Glis glis), домашниот стаорец (Rattus rattus), македонскиот глушец (Musmacedonicus), дивиот зајак (Lepus europeus), лисицата (Vulpes vulpes), невестулката(Mustela nivalis) и јазовецот (Meles meles).

За полињата и нивите можат да се наведат над дваесет вида птици. Овде постојано живеаттри вида (Perdix perdix, Miliaria calandra и Galerida cristata), а десетина видови се гнездат.Останатите птици ги доаѓаат во полињата и нивите по храна.

Тука се регистрирани само два вида водоземци: обичната жаба (Bufo bufo) и зеленатакрастава жаба (Pseudepidalea viridis). Овој хабитат се одликува со богатство на влечуги, авидовиот состав е многу сличен на брдските пасишта и напуштените ниви.

Овој хабитат не е поволен за пеперутки. Сепак, спорадично можат да се сретнат видови одфамилијата Pieridae. Што се однесува до тркачите, структурата на заедницата секарактеризира со присуство на неколку видови со голема доминантност: Amara aenea,Calathus melanocephalus, Harpalus serripes, Harpalus rufipes и Poecilus cupreus.

ВАЛОРИЗАЦИЈА НА ЗНАЧАЈНИ ХАБИТАТИ И ВИДОВИА) ФлораВалоризацијата на флористичката разновидност е извршена според неколку меѓународниконвенции и директиви, кои се ратификувани од страна на Република Македонија:Светската црвена листа; Анексите II b и IV b од Директивата за хабитати, CORINE листата иЗначајни растителни подрачја.

Податоците за флората на овој дел од трасата се добиени од достапната флористичкалитература и од сопствени истражувања. При проценувањето на податоците се користении резултатите од Студијата за состојбата со биолошката разновидност на РепубликаМакедонија и Стратегијата и акциониот план за заштита на биолошката разновидност наРепублика Македонија. Врз основа на овие документи, проценувани се растителнитевидови кои се наведуваат за делот на трасата. Како посебно интересни видови одпоширокото подрачје би ги издвоиле претставниците на степоликата вегетација:Astragalus parnassi, Convolvulus holosericeus, Morina persica, Onobrychis hypargyrea,Potentilla tridentulа. Претставници од видовите Hedysarum macedonicum, Salvia jurisicii,Anchusa macedonica и Galium rhodopeum кои имаат ограничен ареал на дистрибуција во РМакедонија не беа констатирани во подрачјето од интерес.

Од горенаведеното може да се заклучи дека освен видот Silene vulgaris од CORINE листатана Европа, кој е многу чест и распространет вид, на просторот на трасата други значајниили загрозени видови не се констатирани. Од тие причини, сметаме дека во однос нафлората постои само делумно негативно и времено влијание за време на пробивање натрасата на далноводот и користење на пристапните патишта.


Б) ФаунаВалоризацијата на фаунистичката разновидност е извршена според неколку меѓународниконвенции и директиви, кои се ратификувани од страна на Република Македонија. Воподрачјето на трасата постојат податоци за присуство на десетина вида цицачи од коиспоред IUCN Светската црвена листа најголем број видови припаѓаат на категоријатанајслабо засегнати (LC). Единствениот ранлив вид (VU) е шарениот твор (Vormelaperegusna). Овој вид ги населува брдските пасишта и деградираните благун-габеровишуми. Посебно внимание треба да се обрне на присутвото на шарениот твор, волкот иповеќето видови на лилјаци. Сите видови лилјаци се дел од анексите на Бонскатаконвенција или од Директивата за станишта. Лилјаците не беа вклучени во описот нахабитатите поради отсуство на конкретни податоци за нивната дистрибуција. Важно е дасе истакне дека тие се присутни во скоро сите хабитати во подрачјето на трасата во потрагапо храна.

Species

Bern

Con

vent

ion-

App

endi

ces

Hab

itat

Dir

ectiv

e-A

nnex

es

Bonn

Con

vent

ion

CIT

ESC

onve

ntio

n-A

ppen

dice

s

IUC

N R

ed L

ist

Canis lupus II II IV II LC

Erinaceus concolor III LC

Felis sylvestris II IV II LC

Glis glis III LC

Lepus europeus III LC

Martes foina III LC

Meles meles III LC

Mustela nivalis III LC

Mus macedonicus - LC

Myotis myotis II II IV II LC

Myotis blythii II II IV LC

Miniopterus schreibersi II II IV NT

Pipistrellus pipistrellus III IV II LC

Rhinolophus ferrumequinum II II IV II LC

Rhinolophus hipposideros II II IV LC

Sciurus vulgaris III LCVormela peregusna II VU

Sus scrofa III LC


Табела 1: Валоризација на цицачите присутни во поширокото подрачје на истражуваниот коридор

В) ПтициЗа валоризацијата на птиците беа употребени Директивата на ЕУ за птици имеѓународните конвенции.

а) Директива за птици – Директива на Советот 79/409/EEC за зачувување на дивите птици• Анекс I – Видови со посебни мерки за зачувување во поглед на нивниот хабитат со

цел да се осигура опстанок и размножување во нивната област на распространување.Во таа насока, треба да бидат земени предвид:

(a) видови во опасност од исчезнување;(б) видови кои се ранливи од специфични промени во нивниот хабитати;(в) видови кои се сметаат за ретки поради малите популации или ограниченотолокално распространување;(г) други видови кои наложуваат посебно внимание поради специфичната природана нивниот хабитат.

• Анекс II –Поради нивното популационо ниво, географското распространување истепенот на размножување во заедницата, видовите наведени во Анекс II можат дабидат предмет за лов според националната легислатива. Државите членки треба да гоосигураат ловот на овие видови за да не се загрозат напорите за зачувување вонивната област на распространување.

• Анекс II/1 – Видовите кои се однесуваат на Анекс II/1 можат да се ловат во мориња ина копно каде се применува оваа директива.

• Анекс II/2 – Видовите кои се однесуваат на Анекс II/2 можат да се ловат само водржавите членки како што е посочено во нивните легислативи.

• Анекс III – Државите членки треба да забранат, за сите птици што се јавуваат воприродата на европската територија од државите членки, продажба, транспорт иодгледување за продажба, понуди за продажба на живи или мртви птици и секојпрепознатлив дел или дериват од таква птица.

б) Бонска Конвенција• Додаток I – Видови засегнати од исчезнување• Додаток II – Миграторни видови кои се предмет на спогодби. Миграторните видови,

кои имаат неповолен статус за зачувување или ќе имаат значителна корист одмеѓународната соработка организирана од постигнатите договори, се наведени воДодаток II на Конвенцијата. Затоа Конвенцијата ги поттикнува земјите потписничкида ги спроведат глобалните или регионалните Договори за зачувување и управувањесо одделни видови или, мошне често, група од наброени единки.

в) SPEC – Видови од интерес за европско зачувување (само за птици)SPEC 1 Европски видови од интерес за глобално зачувувањеSPEC 2 Неповолен статус за зачувување во Европа, сконцентрирани во Европа


SPEC 3 Неповолен статус за зачувување во Европа, не се сконцентрирани во ЕвропаNon-SPECE Поволен статус за зачувување во Европа, сконцентрирани во ЕвропаNon-SPEC Поволен статус за зачувување во Европа, не се сконцентрирани во Европа

г) Европски статус за закана (ETS)- CR - Критично загрозен - ако европската популација потпаѓа под кој било од

критериумите на Црвената листа на IUCN за критично загрозен.- EN - Загрозен - ако европската популација потпаѓа под кој било од критериумите на

Црвената листа на IUCN за загрозен.- VU - Ранлив - ако европската популација потпаѓа под кој било од критериумите на

Црвената листа на IUCN за ранлив.- D - Опаѓање - ако европската популација не потпаѓа под некој од критериумите на

Црвената листа на IUCN, но е намалена за повеќе од 10% за 10 години или тригенерации.

- R - Редок - ако европската популација не потпаѓа под некој од критериумите наЦрвената листа на IUCN и не е во опаѓање, но брои помалку од 10000 расплоднипарови (или 20000 расплодни единки или 40000 презимувачки единки) и не граничисо поголема вон-европска популација.

- H - осиромашен - ако европската популација не потпаѓа под некој од критериумитена Црвената листа на IUCN и не е редок или во опаѓање, но сè уште не е опоравена одумерено или големо опаѓање од кое страдала во текот на 1970-1990.

- L – Локализиран - ако европската популација не потпаѓа под некој од критериумитена Црвената Листа на IUCN и не е во опаѓање, редок или исцрпен, но е значителносконцентрирана, со повеќе од 90 % од европската популација, на 10 или помалкуместа.

- S - Сигурен - ако европската популација не потпаѓа под ниеден од горенаведенитекритериуми.

- DD - Без доволно податоци - ако не постои соодветна информација за да се направидиректна или индиректна проценка на неговиот ризик од изчезнување базирана нанеговото распространување и/или популационен статус.

- NE - Невалоризиран - ако неговата европска популација сè уште не е проценетаспоред критериумите.

Видови IUCN SPEC ETSBirdsDirective

BernConvention

BonnConvention

CITES

Accipiter brevipes LC SPEC Cat. 2 R I II II2. Accipiter gentilis LC Non-SPEC S II II II3. Accipiter nisus LC Non-SPEC S II II II4. Alcedo atthis LC SPEC Cat. 3 H I II5. Alectoris graeca LC SPEC Cat. 2 (D) I; II/A III6. Anthus campestris LC SPEC Cat. 3 (D) I II7. Anthus trivialis LC Non-SPEC S II8. Aquila heliaca VU SPEC Cat. 1 (VU) I II I, II I

Bubo bubo LC SPEC Cat. 3 (H) I вклучен II



BernConvention

BonnConvention

CITES

9. Burhinus oedicnemus LC SPEC Cat. 3 (VU) I II II10. Buteo buteo LC Non-SPEC S II II II11. Buteo rufinus LC SPEC Cat. 3 (VU) I II II II12. Calandrella brachydactilla LC Non-SPEC S II13. Caprimulgus europaeus LC SPEC Cat. 2 (H) I II

Carduelis cannabina LC Non-SPEC S IICarduelis carduelis LC Non-SPEC S II

14. Certhia familiaris LC Non-SPEC S II15. Cettia cetti LC Non-SPEC S II II16. Ciconia ciconia LC SPEC Cat. 2 H I II II17. Ciconia nigra LC SPEC Cat. 2 R I II II II18. Circaetus gallicus LC SPEC Cat. 3 (R) I II II II

Circus cyaneus LC SPEC Cat. 3 H I вклучен II IICircus pygargus LC Non-SPEC-E S I вклучен II II

19. Columba oenas LC Non-SPEC-E (S) II/B III20. Columba palumbus LC Non-SPEC-E S II/A;

III/AНе е

вклучен21. Coracias garrulus NT SPEC Cat. 2 VU I II II22. Corvus corax LC Non-SPEC S III23. Corvus cornix LC Non-SPEC S II/B Не е

вклучен24. Coturnix coturnix LC SPEC Cat. 3 (H) II/B III II25. Cuculus canorus LC Non-SPEC S III

Dendrocopos medius LC Non-SPEC-E (S) I вклучен IIDendrocopos syriacus LC Non-SPEC-E (S) I вклучен IIEmberiza cia LC SPEC Cat. 3 (H) IIEmberiza cirlus LC Non-SPEC-E S IIEmberiza hortulana LC SPEC Cat. 2 (V) IIIEmberiza melanocephala LC SPEC Cat. 2 (V) III II

26. Erithacus rubecula LC Non-SPEC-E S II II27. Falco naumanni VU SPEC Cat. 1 (VU) I II II II28. Falco peregrinus LC Non-SPEC S I II II I29. Falco tinnunculus LC SPEC Cat. 3 D II II II30. Ficedula albicollis LC Non-SPEC-E S I II II31. Ficedula hypoleuca LC Non-SPEC-E S II II

Fringilla coelebs LC Non-SPEC-E S III32. Galerida cristata LC SPEC Cat. 3 (H) III33. Garrulus glandarius LC Non-SPEC S II/B Не е

вклучен34. Hippolais pallida LC SPEC Cat. 3 (H) II II35. Lanius collurio LC SPEC Cat. 3 (H) I II36. Lanius minor LC SPEC Cat. 2 (D) I II37. Lanius nubicus LC SPEC Cat. 2 (D) I II38. Lanius senator LC SPEC Cat. 2 (D) II39. Lullula arborea 40. LC 41. SPEC Cat. 2 42. H I вклучен III43. Melanocorypha calandra LC SPEC Cat. 3 (D) I II



BernConvention

BonnConvention

CITES

44. Merops apiaster LC SPEC Cat. 3 (H) II II45. Motacilla alba LC Non-SPEC S II46. Motacilla cinerea LC Non-SPEC S II47. Motacilla flava LC Non-SPEC (S) II48. Neophron percnopterus 49. EN 50. SPEC Cat. 3 51. EN I вклучен II I; II52. Oenanthe hispanica LC SPEC Cat. 2 (H) II II53. Oenanthe oenanthe LC SPEC Cat. 3 (D) II II54. Otus scops LC SPEC Cat. 2 (H) II II55. Parus ater LC Non-SPEC (S) II56. Parus caeruleus LC Non-SPEC-E S II57. Parus lugubris LC Non-SPEC S II58. Parus major LC Non-SPEC S II

Passer domesticus LC SPEC Cat. 3 D Не евклучен

Passer hispaniolensis LC Non-SPEC (S) III59. Perdix perdix LC SPEC Cat. 3 VU II/A;

III/AIII

60. Pernis apivorus LC Non-SPEC-E (S) I II II II61. Phoenicurus ochruros LC Non-SPEC S II II62. Phoenicurus phoenicurus LC SPEC Cat. 2 (H) II II63. Phylloscopus collybita LC Non-SPEC S II II64. Phylloscopus sibilatrix LC Non-SPEC (S) II II65. Pica pica LC Non-SPEC S II/B Не е

вклучен66. Picus viridis LC SPEC Cat. 2 (H) II67. Prunella modularis LC Non-SPEC-E S II68. Streptopelia decaocto LC Non-SPEC S II/B III69. Streptopelia turtur LC SPEC Cat. 3 D II/B III II70. Strix aluco LC Non-SPEC-E S II II71. Sylvia atricapilla LC Non-SPEC-E S II II72. Sylvia communis LC Non-SPEC-E S II II73. Sylvia hortensis LC SPEC Cat. 3 H II II74. Tringa ochropus LC Non-SPEC S II II

Troglodytes troglodytes LC Non-SPEC S IITurdus merula LC Non-SPEC-E S II/B III IITurdus philomelos LC Non-SPEC S II IITurdus viscivorus LC Non-SPEC-E S II/B III IITyto alba LC SPEC Cat. 3 (D) II IUpupa epops LC SPEC Cat. 3 (D) II

Птиците во подрачјето од интерес се претставени со мноштво степски и медитеранскивидови од кои меѓу најкарактеристични се степската ветрушка (Falco naumanni), царскиоторел (Aquila heliaca), чурлинот (Burhinus oedicnemus), големата (Melanocorypha calandra) икраткопрстата чучулига (Calandrella brachydactilla), модровраната (Coracias garrulus) идруги. Заради традиционалното презимување на овците, денес во регионот во потрага по


храна редовно се појавуваат и белоглавиот (Gyps fulvus) и египетскиот мршојадец(Neophron percnopterus), а во минатото гнездел и црниот мршојадец.

Најголем дел од птиците од подрачјето според IUCN Светската црвена листа припаѓаат накатегоријата најслабо засегнати (LC), а модровраната (Coracias garrulus) на категоријатаскоро засегнати видови (NT).

Г) Водоземци и влечугиВалоризацијата на водоземците и влечугите е направена според меѓународните конвенциии закони за заштита на засегнати видови на европско или на глобално ниво. Последнотовклучува: Конвенција за зачувување на европските диви и природни хабитати (БернскаКонвенција), Директива за хабитати на ЕУ, Конвенција за меѓународна трговија созагрозени видови (CITES Конвенција) и CORINE листата на Европа. Со оглед на фактотдека Македонија нема Национална црвена листа на засегнати видови, беше користенаофицијалната Црвена листа на IUCN.

Видови

Дир

екти

ва

заха

бита

ти

IUC

N

BER

N

CIT

ES

CO

RIN

E

Ablepharus kitaibeli II/IV NE II - CBufo viridis IV VU II - CColuber caspius IV LR III - -Coluber najadum IV II -Elaphe longissima IV VU II - CElaphe quatorlineata II,IV VU II - CElaphe situla IV - - - CEryx jaculus IV - - - -Lacerta taurica IV EN II - -Lacerta trilineata IV EN II - -Lacerta viridis IV VU II - CTelescopus falax IV - - - -Testudo graeca II/IV VU - II (1C) CVipera ammodytes IV EN II - C

Табела 2: Валоризација на водоземци и влечуги

Како што се гледа од табела, во Македонија нема загрозени видови. Сите видови се одДодаток II или III од Бернската Конвенција, 14 видови се наведени во Директивата захабитати. Полската желка (Testudo graeca) е на листата на CITES, а причината е нелегалнатрговија со овој вид во Македонија.

Д) ИнсектиВалоризацијата на инсектите е извршена според неколку меѓународни документи како штосе: Светската црвена листа на загрозени видови, Директивата за станишта и Бернскатаконвенција за заштита на европскиот жив свет и природните живеалишта. Најголем дел од


валоризираните видови припаѓаат на редот пеперутки (7) од кои поголемиот дел (6 вида)се видови од анексот II и IV од Бернската конвенција и додатокот II од Директивата застаништа. Посебно внимание треба да се обрне на големата стрижибуба која иако е многучеста, според IUCN Светската црвена листа е категоризирана како ранлив вид (VU).

Видови РедовиIUCN Red

ListEU Habitats

DirectiveBern

ConventionParacaloptenus caloptenoides Orthoptera Annex IICarabus intricatus Coleoptera LR/nt - -Cerambyx cerdo Coleoptera VU Appendix II Annex IILucanus cervus Coleoptera - - Annex IIEuphydryas aurinia Lepidoptera - Appendix II Annex IIPhengaris arion Lepidoptera LR/nt Appendix IV Annex IILycaena dispar Lepidoptera LR/nt Appendix II Annex IIParnassius mnemosyne Lepidoptera - Appendix II Annex IVZerynthia polyxena Lepidoptera - Appendix II Annex IVColias alfacariensis Lepidoptera - - Annex IVPlebeius argyrognomon Lepidoptera LR/nt - -

Табела 3: Валоризација на инсектите присутни во истражуваниот коридор

3.5. Сеизмички карактеристики

Регионот што ја опфаќа територијата на Р Македонија и подрачјата до 100 км од нејзинитеграници тектонски припаѓа на Медитеранската орогена област на Алпско- хималајскиотпојас. Условена од ваквата тектонска припадност, сеизмичката активност на овој регион еедна од најсилните на копнениот дел на Балканскиот полуостров.

Оваа област има висок сеизмичен ризик. Максимално регистрирана јачина на поместувањена тлото на територијата на Демир Капија изнесува 7° по МЦС, а во окружувањето 8°по МЦС. Градот Демир Капија се наоѓа близу до мошне активна сеизмичка зонакоја се протегаа долж реката Вардар. Подрачјето на градот и општината се наоѓапод влијание на надворешни епицентрални жаришта одалечени до 100 км. Најголемиотдел од регистрираните земјотреси е поврзан во Валандовскиот сеизмоген фокус,кој е еден од најактивните сеизмогени извори во Република Македонија.

Во текот на времето постои концентрирање на епицентрите на земјотресите во посебниепицентрални подрачја и поврзувањето на овие подрачја во сеизмогени зони. Овие зони,со своите епицентрални подрачја и со сите историски и современи земјотреси случени вонив, ја одредуваат сеизмичноста на разгледуваниот регион на Р Македонија.


Слика 8: Сеизмолошка карта на Р Македонија за повратен период од 500 години

Три сеизмогени зони ја дефинираат сеизмичноста на поширокиот регион: Првата од нив е во правец на протегањето на долината на реката Вардар, зафаќа

епицентрални подрачја од Р Србија, Р Македонија и Р Грција, а врзана е сотектонската единица Вардарска зона (дел од Динариди -Хелинидите), поради штово сеизмолошката и сеизмотектонската литература се нарекува Вардарскасеизмогена зона.

Втората сеизмогена зона е врзана со Огражденско - Халкидикиската тектонска зона(голем дел од Српско-Македонскиот масив и извесен дел од Краиштидната зона наКарпато- Балканидите). Оваа сеизмогена зона зафаќа епицентрални подрачја од РСрбија, Р Македонија, Р Бугарија и Р Грција. Долж поголемиот дел од нејзиниотисточен раб лежи долината на реката Струма, и поради тоа се нарекува Струмскасеизмогена зона.

Третата сеизмогена зона зафаќа епицентрални подрачја од Р Србија, Р Македонија,Р Албанија и Р Грција. Во нејзиниот краен североисточен дел се протега долината нареката Бел Дрим, во нејзиниот горен западен дел- долината на реката Црн Дрим идолината на утоката на овие две реки, реката Дрим. Поради ова, оваа сеизмогеназона се нарекува Дримска сеизмогена зона.


Според тоа, сеизмичноста на територијата на Р Македонија и пограничните предели еодредена од трите главни, надолжни сеизмогени зони: Струмската, Вардарската иДримската.

3.6. Квалитет на амбиенталниот воздух

Мерењето на параметрите, индикатори на квалитетот на амбиентниот воздух во РМакедонија го вршат три институции, кои имаат поставено свои мониторинг мрежи наразлични локации. Институциите кои вршат мониторинг се:- Национална мрежа на Министерството за животна средина и просторно планирање

(МЖСПП);- Мрежата на Заводот за здравствена заштита (ЗЗЗ) и регионалните подружници за

следење на квалитетот на воздухот во поголемите градови во Р Македонија;- Мрежата на Управата за хидрометеоролошки работи (УХМР), која е во рамките на

Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство.

Слика 9: Автоматски мониторинг станици за амбиентален воздух

При анализа на состојбата на квалитетот на воздухот, како еден од главните медиуми воживотната средина, земени се предвид индустриската развиеност на општините, состојбатасо сообраќајот, начинот на затоплување на живеалиштата, типот и количините наупотребените горива, како и степенот на спроведени мерки и активности за следење испречување, односно намалување на загадувањето на воздухот.

Исто така, климатските услови на територијата на општините се земени предвид.


Најголеми загадувачи на воздухот се домаќинствата кои користат фосилни горива зазагревање во зимскиот период (дрва, јаглен и нафта). Како загадувачи се јавуваат ипревозните средства (автомобили, автобуси итн.) кои важат за мобилни извори назагадување, како фактор треба да се наспомне и староста на возилата која во просекизнесува околу петнаесетина година.

Близината на автопатот исто така влијае врз загадувањето на воздухот, но сепакзагадувањето не е во голема мера. На автопатот нема голема фреквенција на возила, освенво летниот период кога се забележува поголем транзит.

Може да се напомене и штетното влијание на ТЕЦ Неготино и Фени, кои не се во општинаДемир Капија, но се во непосредна близина.

3.7. Бучава и вибрации

Бучавата зазема значајно место во редот на негативните последици врз животната средина,како резултат на технолошкиот развој. Бучавата најчесто е предизвикана од сообраќајот имашините кои се користат во производните процеси. Мерењето и следењето на бучавата сепотребни за постигнување и одржување на нивоа на бучава во животната средина водефинирани области и под различни услови, со крајна цел да се заштити здравјето идобросостојбата на населението.

Проблемот на бучава во регионот на општина Демир Капија досега не е анализиран иистражуван. Во отсуство на развиена државна мрежа за мониторинг, за поширокотоподрачје на предметната локација и општината Демир Капија не постојат податоци одмерења за нивоата на бучава во животната средина.

3.8. Хидрологија и квалитет на површински води

Согласно Просторниот план на Р Македонија, територијата на државата е поделена на 4речни слива и 15 водостопански подрачја (ВП) по сливовите на реките Вардар, Струмица иЦрн Дрим: ВП Полог, Скопје, Треска, Пчиња, Среден Вардар, Горна Брегалница, Средна иДолна Брегалница, Пелагонија, Средна и Долна Црна, Долен Вардар, Дојран, СтрумичкоРадовишко, Преспа, Охридско- Струшко и Дебар.


Слика 10: Водостопански подрачја во Република Македонија

За акумулирање на вода потребна за водоснабдување на Демир Капија и Неготино инаводнување на земјоделските површини се планира изградба на камено- насипна бранаБучевник на река Дошница со можност за акумулирање од 14,5 милиони м3, за што епотребно изградба на брана со висина од 70 м.

Површинските води се најзначајни за задоволување на човековите потреби за вода.Нивната значајност е поради тоа што: тие се најраспространети и се најблиски до местата на човековата активност; проточните води ја формираат речната мрежа со нејзиниот екосистем; проточните води се резултат на процесот на одводнуваната сливна површина; тие ги одведуваат употребените и отпадни води.

Мерка за просторната дистрибуција на површинското истекување е специфичнотоистекување q (l/s/km2). Состојбата на специфичното истекување за река Вардар наподрачјето на Демир Капија која влегува во среден слив на реката изнесува 6.3 q (l/s/km2).


Слика 11: Хидролошки карактеристики

3.9. Сообраќајна инфраструктура

Демир Капија се наоѓа на најзначајната сообраќајна комуникација која ја поврзува западнаЕвропа со Грција, а преку неа со Турција и другите земји од блискиот исток. Тоа сеавтопатот Е-75 и железничката линија Белград - Атина. Преку овие две сообраќајници сеодвиваат главно сите стопански и други токови помеѓу наведените земји, а посебно иститепретставуваат и најзначајни туристички артерии.

Патот Е-75 има меридијанско протегање, преку Демиркаписката Клисура на југ ја поврзуваГевгелиско- Валандовската Котлина, понатаму со Солун и земјите од Блискиот исток. Насевер овој пат ја поврзува Демир Капија со Скопје и другите земји од Европа. ДемирКапија преку регионалниот пат R-109 е поврзана со Конопиште- Мушев Гроб- Рожден, соR-122 со Пепелиште- Неготино, додека преку стариот макадамски пат R-103 со Скопје иГевгелија. Покрај овие сообраќајници, низ територијата на општина Демир Капијапоминува нафтоводот Солун- Скопје. Наведените сообраќајници претставуваат главниартерии низ кои се одвива целокупниот промет во Републиката и меѓу Републиките наБалканот и пошироко.

Воедно доста значајна е и изградбата на новиот патен правец Демир Капија- Смоквицакој ќе има големо значење за зголемување на економскиот и стопанскиот развој наопштината.


Покрај овој патен правец, Демир Капија располага и со патиштата кои ги поврзуваатнаселените места и се од витално значење за општината. Па така значајна улога заразвојот на Демир Капија и населените места од Бошавијата е постојаната сообраќајницаДемир Капија- Мрежичко.

Покрај автобускиот сообраќај, поради економичноста големо учество зема и железничкиотпревоз на патници.

Слика 12: Магистрални и регионални патишта во Р Македонија

3.10. Управување со отпад

Комуналниот цврст отпад го вклучува отпадот собран од домаќинствата, заедно со отпадотод улиците и парковите, отпадот од комерцијалниот- институционален сектор и отпадотод индустријата кој е со карактеристики како и отпадот на домаќинствата. Мал дел одотпадот од домаќинствата спаѓа во категоријата на опасен отпад и тоа: батерии коисодржат тешки метали и киселини, заостанати медикаменти, остатоци од пакувања(амбалажа) на материјали за чистење, пестициди и сл.

Општина Демир Капија со своите рурални средини, особено по новата територијалнаподелба, претставува дополнителен генератор за натрупување на цврст комунален отпадниз населените места.


Во рамките на општината функционира една градска депонија. Со градската депонијауправува ЈКП „Бошава“ и како мерка за заштита на градската депонија направени сезаштитни појаси околу депонијата. Цврстиот комунален отпад се депонира стихијно нанесоодветни локации, притоа не водејќи сметка за проблемите кои можат да настанат воживотната средина (како во непосредната урбана екологија, така и пошироко), и тоа сесериозни последици на подолг временски период.

3.11. Културно наследство

Република Македонија располага со богато недвижно културно- историско наследство. Тоае разместено на сите делови на територијата на државата. Значителен дел од недвижнотокултурно наследство (околу 45%) се наоѓа во руралните населби и ридско планинскитеподрачја.

Слика 13: Карта на културно наследство во Р МакедонијаИзвор: Просторен план на РМ

Културно наследство е општ термин кој се употребува како назив за сите видовиматеријални објекти, структури, архитектура, архитектонски целини и историски местакои се создадени во текот на човековата повеќекратна културна традиција.

На територијата на општина Демир Капија се регистрирани следните културно-историски споменици:

Подрачја од научен интерес - 1:1. Археолошки локалитет „Комплекс Демир Капија”, Демир Капија, праисторија до доценсреден век.


3.12. Социо- економски услови

Општина Демир Капија зафаќа површина од 309 км2, на нејзината територија има вкупно4.545 жители со просечна густина на населеност од 15 жители/км. Во општината имавкупно 15 населени места, додека пак учеството на градското население во вкупнотонаселение изнесува 75,3%. (Извор: Државен завод за статистика на Република Македонија).

Населени места во општина Демир Капија се: Градот Демир Капија и селата: Барово,Бесвица, Бистренци, Драчевица, Дрен, Иберли, Клисура, Кошарка, Копришница,Корешница, Прждево, Стрмашево, Челевец и Чифлик.

Податоци за вкупниот број на населението во општина Демир Капија, според изјаснувањеза нацинална припадност и населението според стапка на вработеност согласно економскаактивност прикажани се табеларно.

Табела 4: Вкупен број на население во општина Демир Капија, според изјаснување за националана припадност

Табела 5: Вкупен број на домаќинства

Лозарството е доминантна земјоделска гранка во регионот. Насадите претежно се користатза производство на вино и сосема мал дел е засаден со трпезни сорти на грозје.

Во општината, покрај земјоделството застапени се трговските и услужните дејности и истотака постојат помали производствени капацитети.

Образованието на населението во општина Демир Капија е уште еден многу значаенфактор кој влијае на севкупниот развој на стопанството. Од таму, едукацијата нанаселението преку посебни програми и проекти за извршување на одредени стопанскиактивности е неопходна во функција на развојот на стопанството во регионот.

Во Демир Капија постои една предучилишна установа- Детската градинка „ФемоКулаков“.

Воспитно- образовниот процес за деца од школска возраст се одвива во основнотоучилиште „Димче Ангелов-Габерот“,а работат и 4 подрачни четиригодишни училишта восело Корешнива, Бистрица, Прждево и Челевец.

Во кругот на основното училиште „Димче Ангелов-Габерот“ се наоѓа ученичкиот интернат.


Во општината нема институција за средно образование и најголемиот број ученици сезапишуваат во СУ „Кирил и Методиј“ во соседното Неготино.

Во општината нема институција за високо образование.

Здравствена заштитаВо општина Демир Kапија има три приватни ординации за општа медицина, од кои две сетрансформирани од постојната здравствена станица која постоеше во склопот наЗдравствениот дом Неготино, со статус на ПЗУ. Во здравствената станица се дава примарназдравствена заштита на населението во Демир Капија и околните населени места за кои еорганизирана и редовна посета на лекар и сестра, два дена неделно за пружање напревентивна здравствена заштита.

Покрај оваа во градот има уште една приватна ординација по општа медицина и двеприватни стоматолошки ординации. Во општината постојат и две приватни аптеки.

Во општината нема установи за секундарна и терцијална здравствена заштита. Голем проблем за општината преставува немањето на гинеколошко-акушерски амбуланти ипородилиште.

3.13. Користење на земјиштето и употребна вредност

Класите на намена (наменска употреба на земјиштето) дефинирани според член 28 одПравилникот за стандарди и нормативи за урбанистичкопланирање (Сл. весник на РМ бр. 78/06 и бр. 140/07) се следните:

Е- инфраструктураЕ1- комунална инфраструктура (пат/коридор за далекувод)Е2- комунална супраструктура (ветерни електрани/столб. на далекувод)Е3- некомпатибилна намена (трафостаница)Д- зеленило и рекреацијаД2- заштитно зеленило (појас на патот)

Зачувувањето, заштитата и рационалното користење на земјоделското земјиште е основнапланска определба на Просторниот план на Република Македонија и главен предуслов заефикасно остварување на производните и другите функции на земјоделието, аконфликтните ситуации, кои ќе произлегуваат од развојот на другите стопански иопштествени активности, ќе се решаваат врз основа на критериуми за глобалнаопштествено-економска рационалност и оправданост. Планираната заштита и користењена земјоделското земјиште дава апсолутна предност на спречувањето на деградацијата напедолошкиот слој и подобрување на неговите производни својства, зголемување наобработливите површини на оние терени каде постојат соодветни услови, како имаксимално можно интензивирање на земјоделското производство, кое ќе даде соодветен


придонес во стратешките цели за одржлив развој на вкупното стопанство и економскипросперитет на Република Македонија до 2020 год.

Поставувањето на ветерните електрани не претставува пречка за земјоделско производствониту во опфатот на локацијата, ниту пак во околината. Столбовите зафаќаат релативномала површина по поставување, а останатиот простор може да се користи за другистопански активности.

Доградбата на патот и неговото проширување исто така нема да присонесе за намалувањена земјоделските производи, пред се заради тоа што тој е веќе постоечки и се движи низридски предел којшто не е погоден за обработка. Напротив, патот ќе овозможи полесенпристап до околните парцели.


4. ОЦЕНА НА ВЛИЈАНИЈАТА НА ПРОЕКТОТ ВРЗ ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

4.1. Методологија на оцена на влијанието

Оценката на влијанијата на проектите врз животната средина дава придонес во напоритеза унапредување на квалитетот на живеењето во Република Македонија. Анализата навлијанието на проектот врз животната средина има за цел да предвиди кои можнивлијанија врз животната средина се очекуваат при спроведување на проектната активност.Ова ќе претставува основа за преземање на соодветни мерки за спречување на негативнитевлијанија, односно, нивно ублажување.

Поставувањето на ветерните електрани само по себе има свои предности и недостатоци.Парковите на ветерни електрани за некои се нарушување на визуелниот ефект наоколината, додека за други претставуваат своевидна атракција и можност за привлекувањетуристи. Широка дебата помеѓу двете спротивставени страни се води и за нивното влијаниеврз живиот свет, посебно врз птиците и лилјаците. Додека едни се на мислење дека тиевлијаат на смртноста на птиците, други научници го оспоруваат ова тврдење.

Сепак, нема поделени мислење за улогата и важност на ветерните електрани вопроизводството на чиста енергија од обновливи извори. Единствен недостаток во таанасока е неможноста турбините да бидат поставени каде било, затоа што за нивнофункционирање неопходна е доволно добра брзина на ветерот.

Заради тоа, потребно е да се направи детална анализа на можните влијанија штоизградбата на паркот на ветерни електрани ќе го има врз животната средина, да сепредвидат соодветни мерки за намалувања, односно избегнување на истите и да се најдеоптимално решение за инвестицијата да биде исплатлива. При изборот на локација иактивностите кои ќе се преземат, водено е сметка за изнаоѓање на ефективна економскиисплатлива локација, но задржана е и висока свесност за еколошките аспекти наинвестицијата.

Оваа студија, користејќи ги европските и светски водичи и најдобри пракси за оцена навлијанијата од ветерните паркови врз животната средина, ги анализира сите можнирешенија и предизвици и врз основа на расположливите технички параметри гиелаборира можните влијанија од активноста врз конкретните локации и постојнитеуслови.

Проектот за изградба на парк на ветерни електрани Дрен е составен од три компоненти: (1)парк на ветерни електрани, (2) пристапен пат и (3) далeкувод. Во Студијата за ОВЖС,имајќи ги предвид целите на проектот, во однос на влијанијата на проектот врз животнатасредина, проектните активности се разгледани во две компоненти: (1) парк на ветерниелектрани и пристапeн пат и (2) далновод.

Можни влијанија врз животната средина од дадениот проект се очекуваат во фазите на:


Изградба/конструкција; и Оперирање/функционирање.

Во фазата на изградба на ветерниот парк ќе бидат опфатени следните активности:обележување и расчистување на теренот, ископување, транспорт на материјали и гориво,ископи на темели и фундирање на столбовите, превоз и монтажа на опремата, завршниградежни работи и расчистување на градилиштето и сл.

Фазата на функционирање, односно работа на паркот ќе биде најдолга по време и изискуванајмала вклученост на луѓе, транспортни средства и опрема. Во оваа фаза ќе бидатразгледувани: работата на ветерниот парк, одржување на исправноста на ветерниот парк,пристапен пат и траса на далновод и одржување на заштитниот појас.

Постоперативната фаза вклучува отстранување на инфраструктурата на проектот ирехабилитација/ремедијација на теренот.

При оценката на влијанијата, посебен акцент е ставен на визуелните влијанија и пределот,бучава и вибрации, биолошката разновидност, заштита од ерозија, отпад и сл.

4.1.1. Дефинирање на значајноста на влијаниетоПри дефинирање на влијанијата дадени се квантитативни или квалитативни оценки зазначењето. Квантитативна оцена е дадена таму каде што тоа е можно, согласно соодветнитекритериуми. Во случаите каде не било можно да се направи квантитативна оцена назначењето, несигурноста е намалена преку оцена која се базира на претходно дефинираниквалитативни критериуми. Ова ја вклучува и оцената на значењето или осетливоста нарецепторите во однос на големината на очекуваното влијание.

Влијанијата се оценети со користење на квалитативна проценка на следниве параметри:

Тип/ карактер навлијание

Позитивно (+) влијанието ќе има позитивни ефекти врзживотната средина (во однос на постојнатасостојба)

Негативно (-) влијанието ќе има негативни ефекти врзживотната средина

Нема влијание/ неутрално (0) нема да има влијание или истото ќе биденеутрално по животната средина

Степен (обем)

Ограничено на локацијата Се чувствува само на и околу градежната иоперативната локација

Локално Во опсег на општинатаРегионално Р МакедонијаГлобално Континент и пошироко

ВреметраењеКонтинуирано Трае подолг временски периодВремено Се појавува и исчезнува за кратко временски

период


Времено усогласување

Непосредно Се појавува во моментот на работење и послеисчезнува

Одложено Се појавува после одреден период и траеподолго

Повратност/реверзибилост

Повратно влијание по кое животната средина може дасе врати во првобитната состојба

Неповратно влијание по кое животната средина не можеда се врати во првобитната состојба

Веројатност на појава

Без веројатност Не би требало да се случи при нормалнаоперативност и услови

Мала веројатност Можно, ама неверојатноСредна веројатност Можно е да се случи понекогашВисока веројатност Ќе се појави сигурно

Значајност

1 Незначително (минорно) слабо влијание, безштети врз животната средина

2 Мерливо влијание, но со правилнопланирање не предизвикува штети врзживотната средина

3 Значително влијание, но може да бидеконтролирано со преземање на соодветнимерки на претпазливост

4 Влијание кое ќе биде штетно за животнатасредина

5 Неповратно влијание врз животната средина,т.е. влијание по кое животната средина неможе да се врати во првобитната состојба

4.2. Влијанија врз почва, топографија и геологија

Фаза на градбаНекои од влијанијата, кои може да се јават во фазата на градба на паркот на ветерниелектрани (вклучително и подготвителната фаза) се: Отстранување на горниот слој од почвата поради геотехничките истраги на теренот,

за одредување на носивоста и стабилноста на теренот, како и при расчистување налокацијата, отстранување на камења и корења од вегетација;

При изградба на подземните водови се јавува ископ на поголема количина на земја,како и при изградбата на пристапниот пат, поради што настанува промена наквалитетот и профилот на почвата. Промените и влијанијата се со траен карактер и сеоднесуваат на физички промени на релјефот и употребната вредност на почвата;

Ерозија на земјиштето која е резултат на зголеменото придвижување на почвата завреме на градењето, поради чистење на вегетацијата, ископите и порамнување налокацијата;

Појава на свлечишта и одрони, поради геолошките карактеристики на теренот.Одроните и свлечиштата можат да влијаат на планираните активности и безбедностана работниците;


Набивање на почвата како резултат на движењето на возилата, што предизвикуванамалување на инфилтрацијата на водата во почвата и промена на режимот наподземните води;

Несоодветното одлагање на градежниот шут на местото каде се гради, како и вооколината, може привремено да ја наруши локалната топографија и геологија;

Загадување на почвата од истекувања на материи, како што е гориво или масла прикористење на возилата и механизацијата или ослободување на некои загадувачкиматерии кои се веќе присутни во почвата.

Овие влијанија се значителни, дел од нив се краткотрајни, а дел долготрајни. Позавршување на активностите во оваа фаза земјата околу ископите треба да се зарамни истабилизира и доколку е возможно да се уреди и оплемени.

Оперативна фазаВлијанијата врз почвите и геолошките карактеристики се можни и во фазата наексплоатација, но со многу помал интензитет и зачестеност.

Користењето на транспортни возила за рутинските контроли, санација на дефекти иодржување на подземните водови може да имаат незначително негативно влијание кое сејавува поради нагмечување на горниот слој од почвата.

Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Знач

ајно

ст

Фаза на градбаЗагадување напочва од остатоциод отпад




2

Загадување напочва порадиинцидентниизлевања нагориво/ масло




3

Ерозија на почва Негативно(-)




3

Физички променина релјефот иупотребнатавредност напочвата



Времено Непосредно Неповратно Малаверојатност

3

Оперативна фазаЕрозија на почва Негативно

(-)Ограничено налокацијата



3

Табела 6: Матрица на оценка на влијанијата врз почва


4.2.1. Препорачани мерки за намалување на влијанијата Фаза на градбаНамалување на влијанието врз почвата е насочено кон минимизирање на уништувањето нагорниот слој од почвата.

Бидејќи почвата и водата се директно поврзани, се препорачува почитување на сите меркиза заштита кои се однесуваат на водите, а покрај тоа и: Постојана контрола на моторните возила и градежната механизација. Прекин на

работните активности доколку дојде до неконтролирано излевање на гориво, моторномало, хемикалии и сл. и санација на загадена почва преку отстранување на загадениотслој од почва (со кој понатаму ќе се постапува како со опасен отпад) и нанесување нанов слој почва;

Колку што е можно да се избегнува движење на тешката градежна механизација итранспортните возила врз почвата, надвор од границите на пристапниот пат;

Ископаниот материјал, доколку е можно, повторно да се употреби, или да сеискористи како слој за покривање. Вишок на материјал, да се одложи на определеналокација/депонија одредена од Инвеститорот. Хумусот да се складира на местапогодни за таа намена, но во никој случај заедно со останатиот ископан материјал, апотоа да се искористи за рекултивација на деградираната почва и вегетацијата на тојпростор. Хумусот може да се искористи и за подобрување на квалитетот наземјиштето, за затварање на сите бушотини од истражните работи;

Контролирано одлагање на градежен шут и друг индустриски отпад на локациипредвидени за таа намена;

Со цел спречување на транспортирањето на ерозивен нанос од косините и насипите,потребно е да се направи план за заштита од ерозија.

Оперативна фазаБидејќи влијанијата врз почвата кои се евидентни за време на експлоатацијата сезанемарливи, мерките кои се предвидуваат се превентивни и се однесуваат на следното: Внимателно ракување со маслата и горивата при евентуално излевање од

транспортните средства, а доколку дојде до ненадејно излевање врз земјата, земјататреба да се отстрани внимателно и да се постапи со неа во согласност со Законот зауправување со отпад.

4.3. Влијанија врз површински и подземни води

Фаза на градбаПоради фактот што градежните активности кои се планираат за реализација на проектотне се зависни од големи количества на вода, загадувањата на животната средина порадиемисии на отпадни води би биле незначителни. Во непосредна близина на локациите накои е планирана изградба на столбовите за ветерни електрани и пристапниот пат немаповршински текови кои би можеле директно да бидат афектирани од активностите.


Оттука, не се очекува неповратни директни влијанија врз режимот и квалитетот наповршинските води од спроведување на градежните работи

При подготовка на земјиштето за доградба и проширување на пристапниот пат ивоспоставување на градежните зони околу темелите за поставување на столбовите,активностите може да предизвикаат влијанија, пред се на подземните води. Доколку сепојават, овие влијанија ќе бидат од локален и времен карактер, а може да настанат какорезултат на:a) ерозија на седиментите поради отстранување на почвената покривка;b) истекување на гориво и масло од опремата и возилата;c) различен отпад кој се создава при овие активности.

Набиеното земјиште и глинестиот состав на подлогата се со мала пропустна моќ заодводнување на теренот. Тоа може да услови задржување на водата на површината и појавана локални бари.

Други можни влијанија од изградбата потекнуваат од камповите за работниците, како иместото за чистење и одржување на возилата и механизацијата.

Камповите за работниците може да претставуваат извор на загадување со фекални води, нои цврст комунален отпад. Се очекува камповите на градилиштата да генерираат санитарниотпадни води. Несоодветното управување со отпадните води од овие привремени објекти,може да има средно негативно влијание (поради времетраењето и квантитетот навлијанието) врз подземните води, бидејќи истите можат да предизвикаат нејзинозагадување.

Отпадни води ќе се јават и како резултат на прскање со вода на локациите, зарадинамалување на емитираната прашина.

Оперативна фазаВо текот на својата оперативна фаза, паркот на ветерни електрани нема да биде извор наштетни полутанти во водите. Ветерните електрани ќе бидат контролирани далечински, паприсуство на луѓе се очекува само при редовна контрола, одржување или при санирање надефект.

Потенцијални извори на загадување на водите за време на оваа фаза се:o Истекување на гориво или масло од возила за одржување на ветерниците;o Отстранување/ фрлање на отпад во површинските води;o Тешки метали присутни во емисиите од возилата.


Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Знач

ајно

ст

Фаза на градбаЗагадување наповршински води одостатоци од отпад




2

Загадување наповршински водипри изведување наземјени работи



2

Загадување наподземни водипоради инцидентниизлевања на гориво/масло



3

Задржување наводата наповршината иформирање локалнибари



2

Загадување порадинесоодветноуправување соотпадни и фекалниводи


Локално Времено Непосредно Неповратно Малаверојатност

2

Оперативна фазаЗагадување наподземни водипоради инцидентниизлевања на гориво/масло



3

Загадување наповршински води одостатоци од отпад




2

Табела 7: Матрица на оценка на влијанијата врз површински и подземни води

4.3.1. Препорачани мерки за намалување на влијанијата Фаза на градбаЗа заштита на површинските и подземните води доследно ќе се применат проектнитерешенија во однос на отпадните води и управувањето со отпад за време на градежнитеработи.

На градилиштето не смее да се врши поправка, миење или одржување на камионите иградежната механизација, со исклучок на дневното одржување. Полнењето со гориво навозилата и механизацијата, на самата предметна локација ќе се врши само во неизбежни


ситуации, кога полнењето надвор би било прекомплицирано или технички невозможно.Доколку се врши на самата предметна локација, во тој случај горивото ќе се складира наначин безбеден за животната средина. Тоа подразбира, складирање на горивото на саматапредметна локација, на точно одредено место, во буриња или цистерни сместени возаштитно преградна јама обезбедена со покривач отпорен на масло. Волуменот напреградната јама секогаш да го надминува капацитетот на најголемото буре/цистерналоцирани во преградната јама за најмалку 10% за да може да се задржи целото гориво вослучај на истекување.

Бои, хемикалии и моторни масла не треба да се складираат на градежната локација илидоколку се складираат, ќе постои посебен простор кој би бил ограден, со бетонска основа иволуменот на истиот ќе ги задоволува потребите за прифаќање на евентуално излевање наовие суровини, со што ќе се овозможи локализирање и спречување на ширењето назагадувањето при хаварија.

При евентуално излевање на загадувачки материи врз површината на почвата, веднаш дасе отстрани зафатениот дел од почвата, истиот да се складира во соодветни садови и сонего да се постапува како со опасен отпад.

За потребите на работниците кои ќе ги изведуваат работите да се обезбедат подвижнитоалети, коишто ќе се постават на растојание поголемо од 100 метри од дренажни линии.За постапување и отстранување отпадните води од мобилните тоалети да се користи услугаод овластена компанија.

По потреба, да се применат контролни мерки за ерозија и седиментација, прекувоспоставување на времени дренажи за дивертирање на потенцијално опаснитеповршински води кои потекнуваат од градежните места. Користењето на насипан земјенматеријал надвор од градилиштето да се минимизира. Ископаната земја и материјалот којќе се користи за насип да се одлага надвор од дренажните линии и патните површини.

Отпадот кој ќе се јави како резултат на активностите да се селектира и складира восоодветни садови за да се спречи можноста за исцедок, протекување или расфрлање низоколината и навремено да се одвезува и депонира на соодветна депонија.

Оперативна фазаВо текот на активностите на одржување и контрола, персоналот да се придржува набарањата за комунален ред во однос на фрлање на отпад во близина на површински води иво однос на евентуални ситуации на истекување на гориво или масло од возилата.

При евентуално истекување на гориво или масло од возилата врз површината на почвата,веднаш да се отстрани зафатениот дел од почвата, истиот да се складира во соодветнисадови и со него да се постапува како со опасен отпад.


4.4. Влијанија врз квалитет на воздух

Воздухот е најдрагоцена материја што човекот и останатите живи организми ја користат одсвојата средина. Загадувањето на воздухот доведува до негативни ефекти како што сеацидификација- закиселување на шумски екосистеми, езера и водотеци и еутрофикацијана водните тела. Затоа е неопходно преземање мерки за спречување, односно сведување нанајмала можна мерка на негово онечистување.

Фаза на градбаАко се земат предвид видот и карактеристиките на градежните активности кои ќе сеспроведат, при реализација на овој проект може да се очекува емисија на издувни гасови,испарливи органски соединенија и прашина во воздухот. Овие емисии ќе потекнуваат одтоварните возила, градежната механизација која ќе се користи при изведување наградежните активности, како и од самите градежни активности.

Изворите на загадување на воздухот во фаза на градба се неконтинуирани извори, коиемитираат насочени емисии (испусти од издувен систем на возилата) и фугитивни емисии(испарувања, емисии на прашина итн.).

Различните типови на возила, опрема и градежна механизација кои ќе се користат притранспорт на опремата и процесот на градба, претставуваат мобилни извори на емисии назагадувачки материи од кои најкарактеристични се: NOx, CO, PM 10, јагленоводороди,сулфур, олово, бензен и други ароматски јагленоводороди кои претставуваат директен ииндиректен ризик на човековото здравје и животната средина. Количината и квалитетот наиздувните гасови се во функција од повеќе фактори и тоа: типот на возилото,перформансите на возилото, видот на горивото кое го користи, карактеристиките нагоривото во дистрибутивната мрежа, присуство на адитиви, степенот на согорување нагоривото и др. Нивото на емисии во воздухот уште ќе зависи и од начинот на одржувањена возилата, фреквенцијата на сообраќајот, видот и староста на возилата и атмосферскитеуслови.

Дистрибуцијата на видот на емисиите во зависност од условите во кои се одвивасообраќајот (урбана средина или автопат), според испитувањата направени во ЕУ,прикажана е во следната табела:

Полутант Урбана средина АвтопатЈаглероден моноксид 54 24Aзотни оксиди 24 51Jаглероводороди 60 21Сулфур диоксид 31 46Цврсти честички 17 59Aлдехиди 51 29

Табела 8: Дистрибуција на емисиите од моторните возила во зависност од условите на сообраќајот (%)


Очекувана емисија на загадувачки материи во зависност од избрани мотори и горива,согласно емисионите фактори кои се прилагодени со горивата во РМ во 2014 година е:

Соединение ЕмисијаСулфур диоксид SO2 0 – 8 kgАзотни оксиди NОX 300 – 1600 tОргански волатили VOC 400 – 1800 tВкупни суспендирани честичкиTPS

7 – 300 t

Јаглероден диоксид CO 1000 – 4000 t

Табела 9: Емисија на штетни полутанти во зависност од изворот на мотори и горива

Може да се очекува фугитивна емисија на прашина, која е резултат на воспоставување наградилиштето, проширување и доградба на постојниот пат, транспорт и ракување соградежни материјали, земјени работи, изведба на бетонски фундаменти на столбовскаконструкција и др.

Просторот во кој ќе се емитуваат издувните гасови од возилата и фугитивните емисии назагадувачки материи е отворен, заради што се очекува брза дисперзија на овие материи вооколината. Сепак, овие влијанија може да се оценат како локални, времени (ограничени нафазата на реконструкција) и со слаб интензитет.

Количината на емитирана фугитивна прашина зависи од обемот на активностите,временските услови, влажноста на материјалите со кои се манипулира, фреквенцијата надвижењето на возилата по неасфалтирани патишта, обемот на градежните работи, како иод времето во кое ќе се изведуваат активностите и атмосферските услови, од што зависивлажноста на почвата и можноста за формирање на прашина. Во нормални метеоролошкиуслови, влијанието на прашината ќе биде ограничено на неколку метри од подрачјето накое се одвиваат активностите.

Оперативна фазаВо оперативната фазата се оценува дека користењето на ветерните електрани ќе имапозитивно влијание врз квалитетот на воздухот. Оваа оценка се базира на фактот штоработата на ветерните електрани придонесува за елиминација на емисиите од фосилнитегорива, кои се супституирани од ветерната енергија.

Единствените негативни влијанија може да се јават во вид на емисија на издувни гасови,поради користење на транспортните возила на одговорните за одржување наинсталациите. Но, тие влијанија се краткотрајни, локални, минимални и воопшто нестанува збор за нарушување на квалитетот на воздухот во голема мера.


Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Знач

ајно

ст

Фаза на градбаЕмисија на издувни/испарливи органскисоединенија/ прашинаод возила и градежнимашини



2

Емисии во воздух одградежни активности



2

Оперативна фазаНамалување на емисииод фосилните горива





+

Табела 10: Матрица на оценка на влијанијата во воздухот

4.4.1. Препорачани мерки за намалување на влијанијата Фаза на градбаЗа да се влијание врз воздухот и воопшто врз животната средина препорачани се следнитемерки:- да се употребува исклучиво технички исправна механизација (моторни возила и

градежна механизација);- да се употребуваата квалитетни еколошки горива;- да се редуцира сообраќајот и да се ограничи брзината на возилата;- во случаи кога не е потребна механизацијата, да се гасат моторите и да се редуцира

маневрирањето на возилата;- да се одржуваат површините на отворените копови на минимум;- материјалите кои се исталожени на теренот да бидат одблизу мониторирани за

можни емисии на прашина и ако е потребно тие да бидат покриени или третиранисо супресор за прашина;

- ако се доставуваат земјени материјали, тие ќе бидат во вреќи или соодветноскладирани за да може да бидат покриени;

- изборот на пристапните патишта до локацијата претставува начин за намалување назагадување од прашината врз околното население.

Оперативна фазаПри редовното работење на паркот на ветерни електрани и далноводот не се очекуваатвлијанија врз воздухот од работењето на самите инсталации, па поради тоа не сепрепорачани мерки за намалување на истите.


За намалување на индиректните влијанија предизвикани како резултат на сообраќањето навозилата за повремени интервенции се препорачуваат мерки за употреба на техничкиисправна механизација и користење на еколошки горива.

4.5. Влијанија од управување со отпад

Влијанијата врз животната средина, предизвикани од управувањето со отпад, потекнуваатод несоодветно управување со комуналниот и индустрискиот отпад, во период наконструктивната и оперативната фаза. Овие влијанија може да бидат значителни и да гонарушат квалитетот на сите медиуми на животната средина, а во однос на времетраењетоможат да бидат долгорочни, бидејќи инсталацијата ќе постои подолг временски период напредметната локација.

Фаза на градбаИмајќи го предвид фактот дека поголемиот дел од вкупниот обем на градежни активностиќе биде од монтажен тип, количеството на градежен отпад нема да биде значително.Фракциите на отпад кои ќе се создаваат како резултат на градежните активности се ворелација со видовите на материјали и опрема кои ќе се користат во текот на изведба наразличните градежни фази (земјени и бетонски работи, електро- машински работи,монтажерско- инсталатерски работи, завршни работи, итн.).

Во фаза на градба отпадот ќе се јави како резултат на ископ, затрупување, бетонирање,рамнење на земјата и други градежни активности, а типот на отпад е пред се шут, односноинертен отпад. При поставување на столбовите и каблите за подземните инсталацииможна е појава и на друг отпад од различните составни делови, којшто може да севброи во индустриски отпад.

Работниците кои ќе работат на градежните и електро- монтажните работи ќе создаваатпривремено комунален отпад.

Течен и опасен отпад од искористени масла за подмачкување, трансформаторски масла идруги резервни делови, може да се појави при одржување на возилата и градежнатамеханизација.

Оперативна фазаКако резултат на процесот на производство на електрична енергија во паркот на ветерниелектрани не се очекува генерирање на отпад.

Можните извори на отпад во оваа фаза се поврзани со активностите за одржување натурбините и исправноста на системот. Овие активности може да бидат извори на отпадкако што се: истрошена опрема, материјали за пакување и други материјали поврзани соодржување на опремата и турбините, како што се масла за подмачкување.


Количеството на вака генерираниот отпад ќе биде мало, но истиот (долколку соодветно несе управува со него) претставува потенцијал за загадување на животната средина.

Р. Б

р. Број на Листатана видови

отпад

Вид на отпад

ФАЗА НА ГРАДБАГрупа 13 Отпад од масла и од течни горива

1. 13 02 08* Отпадни моторни и трансмисиони масла за подмачкувањеГрупа 15 Отпад од пакување

1. 15 01 Отпад од пакување од хартија, картон, пластика, дрво, метал,композитно пакување, стакло и др.

Група 17 Шут од градење и рушење1. 17 01 01 Отпад од бетон2. 17 02 01 Отпад од вегетација3. 17 04 07 Отпад од метали (и нивните легури)-мешани метали4. 17 05 05 * Земјан материјал Загадена почва од евентуално испуштање на

масло од градежната механизација5. 17 05 06 Земјан материјал6. 17 09 04 Мешани материјали од градење и рушење7. 17 09 04 Друг отпад од градење (мешан отпад)

Група 20 Комунален отпад (сличен отпад од индустриска дејност)вклучувајќи и фракции на селектиран отпад

1. 20 01 Одвоено собирани фракции (растворувачи, бои, лепила и др.)2. 20 03 01 Измешан комунален отпад

ОПЕРАТИВНА ФАЗАГрупа 13 Отпад од масла и од течни горива

1. 13 02 08* Отпадни моторни и трансмисиони масла за подмачкувањеГрупа 17 Шут од градење и рушење

1. 17 02 01 Отпад од вегетацијаГрупа 20 Комунален отпад (сличен отпад од индустриска дејност)

вклучувајќи и фракции на селектиран отпад1. 20 03 01 Измешан комунален отпад

Табела 11: Видови отпад кој би се генерирал на предметната локација во фаза на градба и оперативна фаза

Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Знач

ајно

ст

Фаза на градбаСоздавање накомунален отпад

Негативно (-) Ограниченона локацијата


2

Создавање нанеопасен отпад



2





2

Оперативна фазаСоздавање накомунален отпад

Неутрално (0)/Негативно (-)

Ограниченона локацијата


2


Неутрално (0)/Негативно (-)

Ограниченона локацијата


2

Табела 12: Матрица на оценка на влијанијата од отпад

4.5.1. Препорачани мерки за намалување на влијанијата Фаза на градбаСпоред Законот за управување со отпад, создавачите на отпад се должни во најголема мерада го избегнат создавањето на отпад на местото на создавање, или да ги намалат штетнитевлијанија на отпадот врз животната средина, животот и здравјето на луѓето.

Управувањето со сите фракции на отпад треба да се врши во согласност со законскатарегулатива за отпад и поединечните видови отпад. Имајќи предвид дека некои одфракциите можат да се рециклираат (метали, хартија, стакло), повторно употребат (земја,исечоци од јажињата, каблите), така треба и да се постапи со овие видови отпад.

Инертниот отпад ќе се одлага на депонија за неопасен отпад, а чија локација претходно ќебиде утврдена (како можност се јавува постојната депонија за ваков вид на отпад). Засобирање и депонирање на овој отпад ќе се склучи договор со фирма за управување соваков вид на отпад.

Пакувањата од материјалите кои ќе се користат во оваа фаза ќе се селектираат во зависностод нивниот состав (картон, хартија, пластика, метал, биоразградлив отпад), а селекцијата ќесе врши на однапред одредени локации, оградени, заштитени од надворешни влијанија иприспособени за складирање на ваков вид отпад. Овластена фирма ќе врши нивно редовноподигнување и отстранување. Што се однесува до пакувањето од пластика од моторнитемасла, кое претставува опасен отпад, времено ќе се складира на посебно означено место заваков вид отпад и ќе се предаде на компанија овластена за управување со опасен отпад.

Во случај на промена на моторното масло од возилата на локацијата, коешто претставуваопасен течен отпад, истото ќе се складира во посебни буриња и ќе се предаде на овластенакомпанија.

Доколку се појави истекување на отпадни масла и/или горива (коишто претставуваатопасен отпад) врз почвата, веднаш и без одложување ќе се отстрани зафатениот дел, аоткопаната почва соодветно ќе се складира и ќе се предаде на правно лице кое има дозволаза управување со опасен отпад.


Отпадот од метал ќе се продаде на откупни компании, а исечените дрва ибиоразградливиот отпад ќе се понудат на локалното население за затоплување, градежниактивности или како основа за компостирање.

Градежните активности на локацијата ќе се сметаат за завршени дури откако ќе сеотстрани целокупниот отпад.

Оперативна фазаВо фазата на експлоатација ќе се создава отпад од редовното одржувањето и евентуалнипоправки на ветерниците и далноводот, но влијанијата од управување со овој отпад сесведени на минимум бидејќи рутинските контроли и одржувањето го вршат стручни лица.

Мерките за намалување и неутрализација на негативните влијанија од отпадот кој сесоздава во рамки на редовното работење на инсталацијата се насочени кон доследноприменување на законската обврска за негово собирање, селектирање и навременопреземање од овластени фирми.

Како посебна мерка се препорачува внимателно ракување со опасниот отпад кој се создаваза време на одржувањето, негово собирање, складирање и третман во согласност сонационалната законска регулатива.

4.6. Влијанија врз биолошката разновидност

Идентификацијата и процената на влијанијата врз биолошката разновидност на просторотпредвиден за изградба на паркот на ветерни електрани Дрен е извршена врз основа насумираните влијанија врз хабитатите и видовите (флора, габи и фауната) поврзани со нив.

Фаза на градбаВлијанија врз хабитатите, флората и фаунатаЗа време на градба на ветерните електрани генерално се очекуваат негативни влијанијазаради:- Изведување на градежните активности кои негативно ќе влијаат на одредени

растителни и животински видови кои имаат свои природни живеалишта на и воблизина на локацијата;

- Појава на бучава и вибрации при работа на градежната механизација, која ќепредизвика висока вознемиреност кај водоземците, птиците и цицачите;

- Честата фреквенција на возила и присутноста на луѓе кои предизвикуваатвознемиреност кај птиците, како и останатите живи организми особено во периодотна нивното парење;

- Појава на фрагментација на станишта со што се загрозува биолошката разновидност;- Потенцијална појава на нови пристапни патишта со што се уништуваат постојните

екосистеми како и појава на ерозија на земјата;


- Зголемување на количината на прашина во околината како резултат на интензивнитеградежни активности, со што доаѓа до нарушување на постојните живеалишта наприсутните живи организми, како и напластување на прашина на листовите, со штосе намалува или спречува интензитетот на фотосинтезата;

- Создавање на отпад од градежните активности, кој ја загадува околната животнасредина со што ќе бидат загрозени како флората така и фауната;

- Можност од загадување на почвата како и на подземните води од маслото во возилатаи машините, доколку неправилно се ракува со нив или во случај на хаварија.

Влијанија врз шумските екосистеми и отворените подрачјаВлијанијата врз хабитатите во текот на изградбата и монтирањето на ветерните електраниглавно се поврзани со деструкција на хабитатите, користење и промена на земјиштето,како и фрагментација на хабитатите. Голем дел од трасата поминува низ подрачја содеградирана дабова шума или отворени терени со степолика вегетација.

Шумски екосистемиВлијанијата врз шумите ќе се манифестираат со фрагментација и директно уништувањепредизвикано од изградбата на пристапни патишта, кампови за работници ипаркиралишта. За време на изградбата се очекува да бидат исечени мали површини одблагун- габерова шума иако не се очекува значајно влијание врз нив. Покрај тоа, овие шуминемаат значајна економска вредност.

Влијанија врз антропогените хабитати (урбани подрачја, полиња и ниви)Од аспект на биолошката разновидност не се очекува значајно влијание. Антропогенитепромени на тревестите подрачја (рудералните тревести заедници, напуштените ниви и др.)не се многу значајни и не се очекуваат посебни негативни влијанија.

Влијанија врз флората и фаунатаВо подрачјето од интерес не се пронајдени растенија наведени во Анекс II или IV одДирективата за живеалишта. Единствено видот Ruscus aculeatus е дел од листата на видовиво Анекс V од Директивата за живеалишта. За време на теренските истражувања воподрачјето од интерес не се констатирани некои ретки растителни видови, како и некоиреликтни и инвазивни видови. Со исклучок на видот Silene vulgaris од CORINE листата наЕвропа, кој е многу чест и распространет вид, на просторот на трасата други значајни илизагрозени видови не се констатирани. Ова посебно важи за претставници од видовитеHedysarum macedonicum, Salvia jurisicii, Anchusa macedonica и Galium rhodopeum коиимаат ограничен ареал на дистрибуција во Р Македонија. Од тие причини, оценето е декаво однос на флората постои само делумно негативно и времено влијание за време напробивање на трасата на далноводот и користење на пристапните патишта.

Во текот на изградбата на ветерните електрани не се очекува значително влијание врзфауната на без’рбетниците. Најважните влијанија врз инсектите доаѓаат од деградацијата/


деструкцијата/ фрагментацијата на нивните хабитати или влијанија врз нивните растенија– домаќини.

Од влечугите значајно е присуството на полската желка (Testudo graeca), која е на листатана CITES конвенцијата поради нелегална трговија. Како резултат на градежнитеактивности се очекува фрагментација и изолирање на нивните популации, како и смртностна одреден број единки. Се очекуваат одредени влијанија во однос на движењето имиграцијата на влечугите.

Изградбата на ветерните електрани ќе предизвика прекин во циклусот на гнездење наптиците. Најзасегнати од фрагментација или од непосредно губење на хабитатот ќе бидатглавно претставници од врапчевидните птици (страчиња, дроздови, грмушарки, врапчиња,чинки).

Во однос на цицачите не се очекуваат директни влијанија. Очекувано е вознемирување наживотните како резултат на транспортот, што ќе предизвика зголемената бучава, прашинаи вибрации, зголемена смртност од директни судири на животните со возилата, како ифрагментација на стаништата.

Слично како и со флората, ќе се подобри достапноста до одредени локалитети со што ќе сезголеми притисокот врз биолошката разновидност (лов, риболов, колекционерство ислично).

Оперативна фазаВо текот на експлоатациониот период на ветерните електрани не се очекуваат значајнивлијанија врз хабитатите и флората. Истото се однесува на копнените животни и инсектитекои главно не гравитираат на височина на перките на ветерниците.

Во однос на птиците и лилјаците како најафектирани групи на организми, постојатодредени фактори на ризик кои се со мал до среден интензитет. Иако за време натеренските истражувања во предметниот простор не се констатирани гнездови места назначајни видови грабливи птици или одморишта на лилјаци, сепак ризикот постои изависи од повеќе фактори како што се: локациите и големината на турбините, бројноста напопулациите, однесувањето на птиците и лилјаците, изворите на храна, временскитеуслови итн. Од тие причини, најзначајно е спроведувањето на инвентаризација имониторинг врз птиците и лилјаците во фазата пред изградба на ветерниот парк кој ќеовозможи следење на актуелните состојби и утврдување на адекватни мерки за намалувањена негативните влијанија врз нив.


Влијание

Тип/

кар

акте

рна

влиј

ание

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Фаза на градбаШумскиекосистеми

Негативно (-) Локално Времено Непосредно/одложено



3

Суви тревестиподрачја

Неутрално (0) Локално Времено Непосредно/одложено



1

Антропогенихабитати

Неутрално (0) Локално Времено Непосредно/одложено

Повратно Среднаверојатност

1

Флора Негативно (-) Локално Времено Непосредно Повратно Среднаверојатност

2

Без’рбетници ицицачи

Негативно (-) Локално Времено Непосредно Повратно Среднаверојатност

2

Птици и лилјаци Негативно (-) Локално Времено Непосредно Неповратно


3

Оперативна фазаПтици и лилјаци Негативно (-) Регионално Континуирано Непосредно/

одложеноНеповратно


3

Табела 13: Матрица на оценка на влијанијата врз биодиверзитетот

4.6.1. Препорачани мерки за намалување на влијанијата Фаза пред градбаСо дефинирањето на точните локации на поставување на ветерниците, на европско ниво епрепорачливо да се воспостави мониторинг врз флората и фауната во т.н. фаза предизградба. Овој нов пристап во методологијата за мерки за намалување на влијанијата врзфлората и фауната пред изградба на ветерници се препорачува првенствено поради птиции лилјаци. Дополнително, во конкретниот случај со планираниот парк на ветерниелектрани Дрен, каде периодот на истражување на состојбата со биолошката разновидностбеше краток, повеќето од информациите за разновидноста на флората и фауната одрегионот е основана на објавени литературни податоци, научни студии и личниистражувања на вклучените експерти за флора и фауна. Мониторингот во фаза предизградба е особено значаен со цел дефинирање на поконкретен увид на влијанијата наветерните електрани врз флората и фауната.

Ветерните електрани имаат 3 негативни влијанија врз птиците – вознемирување, загуба нахабитатите и колизија (судир) со самата турбина. Судирот со ветерната електрана евлијание кое има директен ефект врз птиците.

Детални информации за начинот на мониторинг се дадени во посебниот дел- Програма замониторинг на животната средина, составен дел на оваа студија.


Оправданоста на оваа мерка– мониторинг во фаза пред изградба се заснова врз начелото назачувување на заштитени и загрозени видови птици (и лилјаци) на Директивата за дивиптици на Европската Унија и Бернската Конвенција, како и со цел утврдување нафинансиската ефикасност и исплатливост на зафатот Парк на ветерни електрани.

Фаза на градбаВо текот на изградбата на предвидениот ветерен парк, како генерални мерки треба да сеприменат следниве:- Да се одбегнува привремено заземање и/или деструкција на соседните површини.

При употреба на површините кои не се вклучени во проектниот концепт мора дапостои претходно одобрение од сопственикот или друг тип на дозвола;

- Местата за складирање на штетни супстанци да се сведе на минимум. Неопходно еорганизирање на соодветно ракување и складирање;

- Да се обезбеди постојано присуство на противпожарно возило во случај на пожари инезгоди;

- Треба да се одбегнува поставување на кампови на алувијални терени или во близинана суводолици поради можност за загадување на водата за време на дождови;

- По завршување на градежните работи доколку нема потреба од користење наработните кампови потребно е нивно демонтирање, а потоа реинтегрирање наместото со околната животна средина за што се потребни одредени биотехничкиактивности.

Покрај генералните мерки за ублажување кои се однесуваат на целата локација, сепрепорачуваат и специфични мерки за некои значајни хабитати, локалитети и предели:• Да нема пристапни патишта кои ќе минуваат низ локалитети на кои се среќаваат

значајни видови флора и фауна и гнездилишта за значајни видови птици;• Сите места кои ќе се користат како привремени депозити за градежен материјал и

суровини треба претходно да бидат посочени од изведувачот со цел да се избегнеможното негативно влијание врз животната средина;

• Да се одбегнува поставување на работни кампови и паркови за механизација наалувијални депозити, во близина на суводолици и на локалитети на кои се среќаваатзначајни видови флора и фауна;

• Предвидените локации за позајмишта на материјал треба да бидат однапредодредени со цел да се намали влијанието врз биодиверзитетот. Не е дозволенокористење на суровини од следниве хабитати: алувијални депозити (песок и чакал) потоци и суводолици (песок и чакал) локалитети на кои се среќаваат значајни видови флора и фауна

• Мерки за ублажување на влијанието врз шумите- одредено влијание врз шумскиотекосистем може да има при пробивање на пристапни патишта поради што енеопходно отстранување на елементи од шумата. Од тие причини, за да се покриенегативното влијание од губитокот на шума, потребно е да се изврши пошумување соавтохтони видови на дрвја и грмушки, (даб- благун, бел габер, јасен и други видови


карактеристични за подрачјето). Деталниот изглед и локациите за пошумувањетотреба да се елаборираат во соработка со јавното претпријатие „Македонски шуми“.

• Отстранувањето на грмушки и дрвја треба да се врши во зима, вон периодот загнездење на птиците, кој е помеѓу 1ви март и 30ти септември, особено во ритчеститеподрачја. По завршување на работите, треба да се реставрираат биотопите кои билеизложени на влијанија.

• Мерки за ублажување на влијанието врз заштитените површини- Во делот одпланираната територија на поставување на ветерните електрани, пристапнитепатишта да не навлегуваат во територија на распространување на заштитени изагрозени видови флора и фауна. Неопходно е преземање на следните конкретнимерки:- Избегнување изградба на нови пристапни патишта и користење на постојните;- Повремена супервизија на лице од областа на животната средина или биолог за

време на изведувањето на градежните активности. Ова е посебно значајно заделот од трасата кој минува низ степоликите заедници каде е можно присуствона ретки растителни видови. Дополнително треба да се избегнуваат подрачјатаво рамки на областа на ветропаркот кои некои видови птици ги користат какогнездилиште.

Доколку при уредувањето на просторот се дојде од одредени нови сознанија за природнотонаследство кое би можело да биде загрозено со урбанизацијата на овој простор, потребно еда се предвидат мерки за заштита на природното наследство, согласно Законот за заштитана природата (Сл. весник на РМ бр.67/04, 14/06, 84/07 и 35/10).

Во текот на изградбата долж трасата на далноводот треба да се применат следниве мерки:• Да нема пристапни патишта кои ќе минуваат низ локалитети на кои се среќаваат

значајни видови флора и фауна и гнездилишта за значајни видови птици;• Сите места кои ќе се користат како привремени депозити за градежен материјал и

суровини треба претходно да бидат посочени од изведувачот со цел да се избегнеможното негативно влијание врз животната средина;

• Предвидените локации за позајмишта на материјал треба да бидат однапредодредени со цел да се намали влијанието врз биодиверзитетот. Не е дозволенокористење на суровини од следниве хабитати: алувијални депозити (песок и чакал) потоци и суводолици (песок и чакал) локалитети на кои се среќаваат значајни видови флора и фауна

• Да се обезбеди постојано присуство на противпожарно возило во случај на пожари инезгоди;

• Треба да се одбегнува поставување на кампови на алувијални терени поради високитенивоа на подземна вода и можноста за нејзино загадување;

• За заштита на природните потоци и нивната крајбрежна вегетација во целатаистражувана област потребно е да се избегнува отстранување на вегетацијата крајпотоците со цел да се обезбеди нивно самопрочистување;


• По завршување на градежните работи доколку нема потреба од користење наработните кампови потребно е нивно демонтирање, а потоа реинтегрирање наместото со околната животна средина за што се потребни одредени биотехничкиактивности;

• Отстранувањето на грмушки и дрвја треба да се врши во зима, вон периодот загнездење на птиците, кој е помеѓу 1ви март и 30ти септември, особено во ритчеститеподрачја. По завршување на работите, треба да се реставрираат биотопите кои билеизложени на влијанија;

• Повремена супервизија на лице од областа на животната средина или биолог завреме на изведувањето на градежните активности. Ова е посебно значајно за сувитетревести подрачја со степолика вегетација каде е можно присуство на ретки изагрозени растенија;

Оперативна фазаВо оперативната фаза, со оглед на тоа што не се очекуваат позначајни негативни влијанијаврз растителните видови, растителните заедници и хабитати, не се препорачуваатспецијални мерки и препораки за елиминирање на потенцијалните влијанија.

Од фаунистички аспект, особено птици во оперативната фаза на ветерните електранипотребно е да се спроведе мерка – мониторинг во оперативна фаза, која има за целдополнителен увид, контрола и евиденција на потенцијална опасност на ветернитеелектрани особено врз птиците и лилјаците. Методологијата за спроведување на овојмониторинг е слична на онаа од мониторингот во фаза пред изградба. Разликата помеѓуовие два типа на мониторинг е во зависничкиот однос кој го имаат– доколку мониторинготво фаза пред изградба е добро сработен и мерките предложени од истиот се применат,мониторингот во оперативната фаза едноставно ќе ги потврдува истите. Доколкумониторинг врз птиците во фаза пред изградба не се спроведе, потребно е да се примениистата динамика за мониторинг во оперативна фаза, со еден додаток: Мониторинг на зимската миграција (барем 5 дена); Пребарување на жртви од колизија (30 дена); Мониторинг на миграција на птици преселници- гнездилки (30 дена); Следење на гнездечки статус на птици кои се среќаваат во радиус од 500 до 2000 метри

од секој ветерничен столб (приближно 60 дена);

Годишната динамика за мониторинг врз лилјаците во оваа фаза вклучува: Континуиран мониторинг на активноста на лилјаците во зависност од временските

услови; Мониторинг на периодична активност на лилјаците долж утврдени линеарни

трансекти; Препознавање и идентификација на потенцијални живеалишта на лилјаци.

Во оперативната фаза на далноводот, со оглед на тоа што не се очекуваат позначајнинегативни влијанија врз растителните видови, растителните заедници и хабитати, не се


препорачуваат специјални мерки и препораки за елиминирање на потенцијалнитевлијанија.

Со цел да се намали морталитетот на птици кои мигрираат ноќе или при лоши временскиуслови (магла, дожд и ниска покривка со облаци) и кои се судираат со каблите надалноводот се препорачува употреба на уреди за пренасочување на птиците (Bird FlightDiverters).

Значајна мерка која треба да е спроведе во оваа фаза е мониторинг кој има за целдополнителен увид, контрола и евиденција на потенцијална опасност на далекуводотособено врз птиците и лилјаците.

4.7. Влијанија врз предел

Влијанието на пределот и визуелниот ефект од инсталацијата на паркови на ветерниелектрани е едно од доминантните влијанија, кои треба да се разгледуваат при донесувањена одлука за спроведување на вакви проекти. Најбитно е дали јавноста, особено меснотонаселение, ќе ја прифати и одобри визуелната промена на пејзажот. Населениетонајразлично реагира на новиот видик насекаде низ Светот и тоа од широко прифаќање сосимпатија, до одбивање.

Фаза на градбаПределот во поширокото опкружување на локацијата ќе биде видно изменет во текот наизградбата, но сепак тоа ќе биде краткотрајно, како резултат на активностите кои ќе сепревземаат на теренот во облик на расчистување, копање ровови, доаѓање и присуство наголеми транспортни возила, камиони, кранови и друга механизација потребна затранспорт на елементите за монтажа, расчистување после монтажни и електромонтажиактивности и создавање на отпадот.

Присуството и движењето на работниците исто така, ќе има влијание врз пределот.Поставувањето на ветерниот парк и трасирање на пристапниот пат ќе предизвика променана визуелниот лик, но истото ќе биде од краткотрајна и локална природа, со времетраењееднакво на времето потребно за изградба.

За поставување на ветерниот парк и трасирање на пристапниот пат и подготовка натеренот ќе биде потребен и градежен материјал, како и негов транспорт и складирање. Сепредвидува поставување на ветерниот парк да трае краток временски период и позавршување на градежните работи и отстранување на шутот и другиот отпадкраткотрајното влијание од изградбата ќе престане.

Оперативна фазаПо изградба на паркот и инсталирање на турбините, пејзажот на предметната локација ќебиде трајно изменет за следните 25- 30 години. Сепак, не се очекува да предизвикаат


значајни негативни промени во пределот. Во споредба со турбините, визуелното влијаниеод придружните објекти (пристапен пат) на паркот на ветерни електрани, ќе биденезначително. Електраните може да станат и своевидна атракција и да привлечат интерескај населението и пошироката јавност.

Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Фаза на градбаПромена навизуелниотизглед напределот

Негативно (-) Локално Времено Непосредно Повратно Високаверојатност

3

Оперативна фазаПромена навизуелниотизглед напределот

Негативно (-) Локано Континуирано Непосредно/одложено



3

Табела 14: Матрица на оценка на влијанијата врз пределот

4.7.1. Препорачани мерки за намалување на влијанијата Фаза на градбаМерките за намалување на влијанието врз пределот во фазата на градба пред се сеоднесуваат на намалување на големината на градилиштето, примената на добри практикиза проектирање и изградба, внимателно и соодветно одржување на редот и чистотата наградилиштето. Понатаму, се препорачува и:• Консултација со локалната управа и локалната јавност за локацијата на ветерната

фарма, за да се усогласат вредностите на опфатот планиран за активноста со дизајнот;• Пред отпочнување на проектирањето, се препорачува компјутерска симулација,

заради евалуација на визуелните влијанија;• Одлагање на градежниот шут на одобрените места и негово отстранување од

градилиштето во најбрз можен рок;• Внимателно затварање на градилиштата/ местата за одлагање на отпад и чистење на

градилиштето по завршување на градежните работи. Потоа да се направиремедијација на локацијата;

• Позиционирањето на турбините да се направи начин ќе придонесе за намалување навизуелното влијание на паркот на ветерни електрани на околните населени места;

• Трасата на пристапниот пат до локацијата да биде избрана на начин кој ќе ја намаливидливоста од околните населби и од патните правци;

• При избор на столбовите за турбините да се внимава на височината и димензијата,заради намален / минимизиран визуелен ефект;


• За поставување на далноводот да се избегнуваат подрачја со највисока визуелна ипејзажна вредност при планирање на трасата на далноводот; и

• Да се користат директни линии со што помалку менувања на правецот и користењена мал број на затезни столбови.

Оперативна фазаПотребни мерки кои ќе го намалат или ублажат влијанието врз пределот од градбата наветерниот парк и далноводот треба да се спроведени пред почеток на градба и во тек наградба. Во оперативната фаза не може да се предвидат вакви мерки.

4.8. Влијанија предизвикани од бучава и вибрации

При реализација на конструктивната и оперативната фаза се очекува појава на зголеменабучава. Како извори на бучава ќе се јават опремата која ќе се користи во фазата на градба,транспортните средства кои ќе пренесуваат материјали и ќе однесуваат отпад одлокацијата, како и превозните средства за транспорт на работници. Во оперативната фазабучавата ќе биде предизвикана како резултат на работата на ветерните електрани.

Влијанието на бучавата може да предизвика најразлични болести кај човекот, како например тешкотии со циркулацијата, тешкотија со слушањето или тешкотии на нервниотсистем. Новите медицински истражувања покажуваат дури и корелација на влијанието набучавата со срцевите нарушувања.

Генерално, промените на нивоата на бучава помали од 3 dB(А) повеќето слушатели тешкоги перципираат, додека промените на 10 dB(А) нормално се воочуваат како удвојување(или преполовувања) на нивоата на бучава. Овие општи напатствија овозможуваатдиректна проценка на можната перцепција на промените на нивоата на бучава од странана поединци.

Светските искуства покажуваат дека шумот, кој го продуцира ветерот движејќи се низперките од ветерните електрани, не влијае на домашните животни. Заради тоа ситеземјоделски и стопански активности, кои и досега се одвивале на теренот нема да бидатафектирани.

Фаза на градбаГлавни извори на штетна бучава во текот на фазата на изградба се градежнатамеханизација и опрема, како и постапките на ракување со градежни материјали. Нивоатана бучава би биле слични со нивоата на бучава на типично градилиште. Најголемото нивона овој вид на бучава достигнува од 80 до 90 dB (A).

Бучавата од активностите за градење ќе биде привремена, со зголемен интензитет во текотна работата на машините и намалување на истиот кога не се вклучени моторите намеханизацијата. Ако се има предвид фактот дека работењето на наведените извори не е


континуирано, генерирањето на штетна бучава ќе биде повремено и нема да предизвиказначајно влијание врз животната средина и локалното население. Преземање на соодветнистандардизирани оперативни активности и мерки во текот на градежните работи ќеовозможи усогласување на нивоата на бучава со граничните вредности на емисија.

Од податоците наведени во достапната литература, направена е табела во која се опишанимашините кои најчесто се користат на градилишта и нивото на бучава кое тие гопроизведуваат на 10 м оддалеченост.

Типичен претставник на технолошкагрупа градежни машини

Ниво на звучен притисок dB[A] нарастојание од 10 м од изворот

Голем универзален утоварувач 76Булдожер 69Вибрирачки ваљак 78Ископувач на гусенична шасија 69Кран- монтирна на камион (самомотор на кранот)

71

Тежок камион 80 – 85

Табела 15: Нивоа на звучен притисок на 10 м растојание, произведени од различни типови градежни машини икамиони

Градежните работи за изградба на паркот на ветерни електрани и пристапниот пат ќе сеизведуваат на отворени локации, надвор од населени места. Заради тоа што бучавата ќебиде неконстантна, а во текот на вечерните и ноќните часови работа нема да се изведува,влијанијата од бучавата врз животинскиот и растителниот свет, како и во животнатасредина ќе бидат минимални.

Работниците кои ќе бидат ангажирани за извршување на градежните работи ќе бидатизложени на релативно високо ниво на бучава, во подолг временски период, заради што ќесе преземат соодветни мерки за заштита од бучава.

Во текот на градежната фаза, низа активности кои ќе се изведуваат на градилиштето, можеда продуцираат вибрации. Се проценува дека влијанијата од вибрациите ќе бидат локалнии незначителни, ограничени само на местото на градба.

Оперативна фазаВо оперативната фаза бучавата ќе се јавува како резултат на тековното работење наветерниците. Постојат два потенцијални извори на бучава: ротацијата на турбинската оска,како и менувачот и генераторот во гондолата. Перката генерира аеродинамична бучава, агенераторот е извор на механичка бучава. Податоците од литературата покажуваат деказвукот од работењето на парк на ветерни електрани, на растојание од 350 метри е всушностсо помал интензитет од оној при вообичаен патен сообраќај или од звукот во работнаканцеларија. Експертските истражувања за искористување на силата на ветер во


Европската Унија покажуваат дека нивото на бучава на растојание од 200 метри одтурбината изнесува околу 43 dB, во случај кога на изворот (турбината) нивото изнесува 100dB, што е вообичаено ниво на бучава кое го создаваат современите турбини.

Табела 16: Европски норми и стандарди за минимално растојание

На следната слика прикажано е простирањето на звукот од ветерната електрана:

Слика 14: Начин на простирање на звукот емитуван од ветерна електрана

Турбините за предложениот парк на ветерни електрани ќе бидат инсталирани назначителна оддалеченост од најблиските населени места. Ова растојание е повеќе одмеѓународно прифатените стандарди за растојание помеѓу ветерна турбина ипотенцијални рецептори на бучава. Значи, во текот на оперативната фаза одпредложениот парк на ветерни електрани, не се очекува значително влијание врз блискитенаселени места.

Според Германските асоцијации за технички стандарди DIN (German Institute forNormalization) и VDE (Association of German Engineers), постојат неколку стандарди иправила кои го дефинираат потребното растојание помеѓу ветерна електрана и надземен


вод и кои се во согласност со напонското ниво на надземниот вод како и со преземенитемерки за заштита од осцилации на водот16. За надземен вод > 45 kV, без заштита одосцилации, треба да се почитуваат следните најмали растојанија помеѓу крајот на роторотна ветерната електрана и надворешниот неактивен проводник:- растојание ≥ 3 x дијаметарот на роторот – не се задолжителни никакви мерки,- растојание ≥ 1 x дијаметарот на роторот – потребно е да се преземат мерки за заштита

на водот од осцилации,- растојание < 1 x дијаметарот на роторот – не е дозволено поставување на ветерни

електрани.

Слика 15: Надземен вод > 45 kV

Каде:A – растојание од надземен вод до ветерна електрана, аD – дијаметар на роторот на ветерната електрана.

При намалување на растојанието на 1x дијаметарот на роторот, независно од нивото нанапонот треба да се обезбеди задолжително осигурување од трети лица, кое би ги покрилоекономските оштетувања.

Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Знач

ајно

ст

Фаза на градбаГрадежни работи/ископи/ трасирање

Негативно (-) Ограниченона локација


1

Сообраќајна бучава Негативно (-) Локално Времено Непосредно Повратно Високаверојатност

1

Вибрации одградежни работи



1

Оперативна фазаБучавапредизвикана како


Континуирано Непосредно Повратно Високаверојатност

1

16 Јанчевска М., Гламочанин В., Услови и критериуми за просторно мапирање на ветропаркови во републикаМакедонија, 7. Советување МАКО СИГРЕ, Охрид, 2 - 4 октомври 2011


резултат на работана турбинитеБучава од работа надалновод



1

Табела 17: Матрица на оценка на влијанијата од бучава и вибрации

4.8.1. Препорачани мерки за намалување на влијанијата Фаза на градбаЗа да се намалат влијанијата од бучава изведувачите на работата ќе користат модернаопрема стишена од бучава и ќе се придржуваат до дневните работни часови. Опремата којаќе се користи ќе ги исполнува условите предвидени во Директива 2000/14/ЕЦ за емитувањена бучава од опрема за надворешна употреба (на пример во близина на резиденцијаленобјект) и употребата на бучна опрема да биде ограничена колку што е можно и/или да сепостават штитови за бучава (на пример со поставување на опрема оддалечена одстанбените куќи и/или позади природни звучни бариери, насипи кои можат да послужаткако штит).

Дополнителните мерки за намалување на влијанието од бучава во фаза на градбавклучуваат: Механизацијата и транспортните возила треба да бидат во добра работна состојба и

да бидат опремени со придушувачи; Работниците треба да носат заштитна опрема за да не дојде до оштетувања на

нивните сетила за слух.

Градежните работи, вклучувајќи транспортни активности на материјали и опрема, воблизина на населено место, кои имплицираат зголемена емисија на штетна бучава, нема дасе изведуваат за време на одмор, особено во текот на ноќта и преку деновите на викенд.

Градежните активности ќе бидат соодветно однапред испланирани и добро организирани,со цел да се редуцира времето на користење на онаа опрема која создава најинтензивнаштетна бучава. Работното време и правилата за работа ќе бидат воспоставени врз основа напотребите за намалување на бучавата која предизвикува непријатност и вознемирување,особено преку избегнување на кумулативен ефект на зголемена бучава поради симултанаработа на различен вид на градежна механизација и опрема.

Оперативна фазаБучавата која ќе се јавува како резултат на работата на ветерните електрани ќе се намали соизбор на соодветна опрема, која ќе одговара на законски пропишаното ниво на бучава коеможе да се емитира во животната средина од ваков тип на постројки, како и придржувањекон националните или интернационалните стандарди за акустика за дизајн на ветернитурбини.


При постапки на редовни контроли потребно е да се планираат соодветно за да середуцира времето на користење на опрема која создава најинтензивна бучава.

Вибрациите продуцирани од сертифицирана и одржувана ветерна електрана, како вослучајот со предметниот проект, се многу мали за да предизвикаат физичко илиструктурно оштетување во животната средина или да предизвикаат нестабилност натеренот. Влијанието на вибрациите врз здравјето на луѓето е занемарливо, со оглед нафактот што човек застанат до турбината, при нејзино нормално работење, не може дапочувствува никакви вибрации. Заради тоа се препорачува следното:- соодветно оперирање со турбините;- поставување на сензор за вибрации на секоја турбина, за да се открие евентуалната

промена и да се преземат соодветни мерки.

4.9. Електромагнетни влијанија

Фаза на градбаЗа време на градба не се очекуваат позначајни електромагнетни влијанија врз животнатасредина и луѓето.

При градбата на далноводот дел од работниците краткотрајно ќе бидат изложени напоинтезивни електромагнетни зрачења.

Оперативна фазаГенерално, проектите кои вклучуваат изградба на паркови на ветерни електрани може даимаат негативно влијание преку електромагнетната интерференција (да предизвикуваателектромагнетни пречки) на разни типови сигнали, значајни за човековите активности,како што се: телевизиски, радио, ниско таласни радио бранови, мобилната телефонија илирадарите. Авионските навигациони системи се релевантно прашање само кога ветернататурбина е во непосредна близина на предавателот. Во близина на локацијата предвиденаза изградба на паркот на ветерни електрани е планирана изградба на карго аеродром.Постапката за добивање дозвола за развој на паркот на ветерни електрани ќе вклучуваутврдување на безбедносните прашања поврзани со летањето на авионите на овојаеродром, а како резултат на работата на ветерниците.

Конструкцијата на далноводот и појавата на електрично и електромагнетното зрачењеможат да имаат влијание врз живиот свет, но и врз работата на опремата која работи сопредавање и примање на радио сигнали.

Влијанието врз живиот свет може да биде директно (непосреден контакт со проводниците)или индиректно (преку електромагнетското зрачење). Директниот контакт со надземен воде полесно возможно, но и тој се случува најчесто во случаи кога луѓето не се придржуваатна пропишаните растојанија од проводниците или на безбедносните мерки за работа, а кај


животните најчесто кај птиците. Доколку настане контакт со два проводника или еденпроводник и земја, поради високите напони, настанува сигурна смрт.

Бидејќи далноводот со својот надземен дел не поминува низ населени места, а најблискитекуќи се оддалечени повеќе од 100m од проводниците може да се смета дека влијанието надалноводот на радиосигналите ќе биде занемарливо.

За време на работата на далноводот при лоши временски услови можна е појава на коронаи парцијални празнења во воздухот. Овие парцијални празнења предизвикуваат пречки кајрадио сигналите посебно од среднобрановото (АМ) подрачје. Бидејќи во близината надалноводот не постојат среднобранови предаватели, а појавата на парцијални празнења сеочекува само во екстремно лоши метеоролошки услови (при магла и изразито големавлажност) може да се смета дека овие пречки се занемарливи.

Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Знач

ајно

ст

Фаза на градбаВрз луѓето иживотната средина

Нема/неутрално (0)

Ограниченона локација


1

Оперативна фазаВлијание одработата натурбините



2

Влијание одработата надалновосот



2

Табела 18: Матрица на оценка на влијанијата од електромагнетно зрачење

4.9.1. Препорачани мерки за намалување на влијанијата Фаза на градбаВо фазата на градба на паркот на ветерни електрани и пристапниот пат нема влијание оделектромагнетни зрачења, заради што не се препорачани мерки за намалување на истите.

При градба на далноводот се препорачува:- При користење на алат и машини кои емитираат електромагнетско зрачење, да се

користи пропишаната заштитна опрема;- За да не дојде до повреди поради атмосферски празнења, при монтажа на јажињата

да се изврши заземјување за секое затезно поле.


Оперативна фазаПревентивни мерки кои се препорачува да се преземат, а заради намалување наевентуалното влијание од работата на ветерниците врз електромагнетни бранови се:- Поставување на ветерните турбини на растојание од најмалку 500 метри од објектите

за престој и живеење за да се избегне интерференција;- Да се направи анализа на пречки, за да се осигури дека ниеден дел од турбината нема

да влезе во првата Fresnel зона на постојниот микробранов пат.

Од работата на далноводот треба да се преземат следните мерки за намалување навлијанијата:- Проверка на зрачењето на најкритични места;- Редовно санирање на сите штети на столбовите кои настанале поради старост или

несовесно однесување на населението- Редовно замена на сите неисправни делови на далноводот;- Поставување на таблички за предупредување од можна опасност;- Информирање на сопствениците и корисниците на околното земјиште за

опасностите и безбедносните мерките кои тие треба да ги преземаат.

4.10. Влијанија врз социо- економската состојба, населението и човековото здравје

Влијанија врз социо- економската состојба, населението и човековото здравје серазгледувани во согласност со национална политика и легислативата за социјалнавклученост, како и релевантни меѓународни документи кои се усвоени во РепубликаМакедонија. Анализата на влијанијата е направена вкупно, за целиот проект, односно заизградба на ветерниот парк, пристапниот пат и далноводот, заедно.

4.10.1. Влијанија врз здравјето на населението Фаза на градбаОд фазата на градба, населението кое живее во населените места во близина на локацијатана која е предвидена изградба на ветерниот парк нема да биде директно засегнато. Тоа седолжи на природата на предвидените интервенции во проектот кои ќе се одвиваат налокација надвор од населени места, како и на влијанијата кои ќе се јават како резултат нареализирање на проектот, а коишто нема да придонесат за нарушување на здравјето налуѓето.

Оперативна фазаФазата на експлоатација на ветерниот парк и далноводот ќе има неутрално влијание врзздравјето на населението коишто живее во населените места во близина на локацијата ипошироко.


4.10.2. Влијанија врз социо- економските аспекти Фаза на градбаФазата на изградба на ветерниот парк и далноводот ќе предизвикаат пред се позитивниефекти врз социо- економската состојба на населението од општината и пошироко. Сореализирање на овој проект се очекуваат:− Отворање на можности за вработување на квалификувани и неквалификувани

работници;− Зголемени приходи во општинската каса како резултат на платени давачки за

реализирање на проектот.

Парковите на ветерни електрани се погодни за изградба затоа што зафаќаат релативномали површини, а околното земјиште може и понатаму да се користи за планиранитеактивности. Оттука, влијанието што ќе го има изградбата на паркот на ветерни електраниврз земјоделските активности на локалното население е неутрално.

Оперативна фазаВо пошироки размери, работата на паркот на ветерни електрани е тесно поврзана соподобрување на енергетскиот биланс и расположива електрична енергија на РепубликаМакедонија. Индиректното влијание ќе се согледа преку овозможување на дополнителенкапацитет за електро- напојување, со што се отвора можност за нови инвестиции и побрзекономски развој.

Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Фаза на градбаЗдравје нанаселението

Неутрално (0)/Нема да има


1

Економскибенефит одангажирање наработна сила

Позитивно (+) Локално/Регионално




+

Подобрувањена економскатасостојба воопштината





+

Оперативна фазаПодобрувањена енергетскиотбиланс




+

Табела 19: Матрица на оценка на влијанијата врз населението и социо- економската состојба


4.10.3. Препорачани мерки за намалување на влијанијата Фаза на градбаВо фазата на градба на паркот на ветерни електрани, пристапниот пат и далноводот немада се појават негативни влијанија врз здравјето на луѓето и социо- економската состојба.Заради тоа не се препорачани мерки за намалување на истите.

Превентивно, инвеститорот ќе изработи План за подготвеност и одговор на вонреднисостојби како би се минимизирала можност од појава на состојби коишто можат да имаатвлијание врз животот и здравјето на работниците и врз животната средина.

Оперативна фазаНе се препорачуваат мерки.

4.11. Влијанија врз археолошко и културно- историско наследство

Според известување добиено од Управата за заштита на културното наследство приМинистерството за култура (бр. 17-2714/2) во границите на опфатот не постои културнонаследство, ниту добра за кои основано се претпоставува дека претставуваат културнонаследство. Следствено на тоа, проектот нема да има влијание врз археолошкото икултурно- историското наследство.

Влијание

Тип/

кар

акте

рна

вли

јани

е

Сте

пен

Врем

етра

ење

Врем

ено

усог

ласу

вањ

е

Пов

ратн

ост

Веро

јатн

ост

на п

ојав

а

Знач

ајно

ст

Фаза на градба и Оперативна фазаЗагрозување наархеолошко иликултурноисторисконаследство

Неутрално (0)/Нема да има


1

Табела 20: Матрица на оценка на влијанијата врз археолошко и културно- историско наследство

4.11.1. Препорачани мерки за намалување на влијанијатаВо случај ако при реализација на некои од активностите се утврди постоење на артефактиили се појават индиции дека на локацијата се наоѓа потенцијално археолошко добро,градежните работи ќе бидат запрени и навремено ќе биде известена Управата за културнонаследство при Министерството за култура.


5. ПЛАН ЗА УПРАВУВАЊЕ И МОНИТОРИНГ НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

5.1. План за управување со животната средина

Планот за управување со животната средина е развиен со цел да се обезбеди мерките занамалување на влијанијата кои се идентификувани во Студијата да се следат. Планотвклучува аспекти на добра пракса на управување со намера да ги намали потенцијалнитевлијанија при фазата на изградба и фазата на експлоатација.

Р.бр. Акција Временски распоред1 Подготовка на План за реституција/враќање во

првобитна состојба и процедури за ремедијација назагадена почва од можни истекувања приградежните активности и транспортот.

Пред започнување наактивностите

2 Подготовка на план за организација на градилиште Пред започнување наактивностите

4 Подготовка на План за управување со отпад Пред започнување наактивностите

5 Административно регулирање на третманот иодлагањето на разните видови отпад: Склучување договори со овластен Управувач со

отпад (за отпад од пакување, инертен отпад,биоразградлив отпад, опасен отпад)


6 Изработка на Здравствен и безбедносен план залокацијата каде што ќе се спроведуваат работите


7 Изработка и имплементирање на План заподготвеност и одговор на вонредни состојби


8 Мониторирање на материјалите кои се исталоженина теренот за можни емисии на прашина исоодветен третман

Фаза на градба

5.2. План за мониторинг на животната средина

Целта на Планот за мониторинг на животната средина е прибирање на податоци коиможат да послужат за документирање на статусот на одреден медиум на животнатасредина и следење на ефектите од примената на мерките за намалување на влијанијата врзистите. Планот за мониторинг ги следи ефектите врз животната средина и врз здравјето налуѓето.

Планот треба да овозможи согледување на непредвидените негативни ефекти и преземањена соодветни дејствија за поправање на состојбата. Во случај на согледани негативни ефектиод спроведувањето на планскиот документ, органот кој го подготвува планскиот документкако и друго правно или физичко лице и здруженија на граѓани од областа на животната


средина се должни за тоа да го известат органот на државна управа надлежен за работитеод областа на животната средина.

Конкретните цели на мониторинг планот се:• Евидентирање на проектните влијанија за време на фазата на изградба и

оперативната фаза;• Оценка на ефективноста на мерките за намалување на влијанијата и идентификација

на евентуални недостатоци;• Исполнување на обврските за следење;• Можноста за редефинирање на мерките за намалување и предлагање на нови и

поефективни мерки (по потреба);• Справување со несакани и непланирани проблеми и промени.

Мониторингот претставува систематизирано, континуирано мерење, следење и контролана состојбите, квалитетот и промените на медиумите и областите на животната средина.Мониторингот е предуслов за правилно управување со животната средина, што пак водикон донесување на правилни одлуки и активности за управување и заштита на животнатасредина.

Следењето на состојбата на животната средина ја потврдува оправданоста и примената напредложените мерки за ублажување и нивната функционалност, што претставува големапридобивка во однос на заштитата на животната средина.

Планот за мониторинг вклучува следење на параметри од медиумите и областите наживотната средина: воздух, отпад, биодиверзитет (флора и фауна) и бучава.

Мониторингот на параметрите на животната средина е прикажан табеларно, при што енаведено во која фаза на проектот се врши следењето на параметрите (фаза на градба иоперативна фаза).


Медиум Фаза напроектот

Меренпараметар

Локација Начин на мерење Фреквенција Причина за мерење Одговорност

ВодиФаза на градба

квалитет наводитретман наотпадни водии

По должина натрасата наветерниотпарк,пристапниотпат идалноводот

Соодветна опрема Континуирано Документирање на статусот наквалитетот на водите за време наградбата и спроведување намерките за намалување навлијанието

Оператор/Изведувач /Овластена иакредитиранафирма

Топографијаи геологија

Фаза на градбаГубиток навегетација

По должина натрасата наветерниотпарк /пристапниотпат идалноводот

Визуелно По потреба Документирање на состојбата Оператор

Фаза на градбаСоздавањеодрони исвлечишта

По должина натрасата наветерниотпарк /пристапниотпат идалноводот

Спроведенихидро-геолошкимерења

По потреба/согласнозаконскарегулатива

Документирање на состојбата Оператор/Изведувач /Овластена иакредитиранафирма

Отпад

ИзградбаВид иколичина наотпад, типовии фракции наотпад (опасен,неопасен,комунален,инертен)

Локацијата наинсталацијата

Визуелно/ за отпадкој не е комуналеновластен оператор

Континуирано Документирање на состојбата соотпадот за време на градбата испроведување на мерките занамалување на влијанието

Операторот(Овластеноператор затретман наотпад)

Експлоатација

Локацијата наинсталацијата

Визуелно/ за отпадкој не е комуналеновластен оператор

Континуирано Документирање на состојбата соотпадот за време на оперативнафаза

Операторот(Овластеноператор затретман наотпад)


Воздух

Изградба

Издувнигасови ипрашина

По должина натрасата наветерниотпарк,далноводот ипристапниотпат

Соодветна опрема Континуирано Документирање на статусот наквалитетот на воздухот за времена градбата испроведување на мерките занамалување на влијанието

Операторот/овластена иакредитиранафирма


Издувнигасови ипрашина

По должина натрасата наветерниотпарк,далноводот ипристапниотпат

Соодветна опрема По потреба/приизвршување наредовниконтроли

Документирање на статусот наквалитетот на воздухот вооперативна фаза испроведување на мерките занамалување на влијанието


Бучава

Изградба

Споредзаконскипрописи заниво на бучава

На локација заградба

Соодветна опрема Еднаш месечно Документирање на статусот нанивото на бучава за време наградбата и спроведување намерките за намалување навлијанието



Споредзаконскипрописи заниво на бучава

На локацијатана ветропаркот

Соодветна опрема По потреба /При редовниконтроли наветерен парк

Документирање на статусот нанивото на бучава во оперативнафаза и спроведување на меркитеза намалување на влијанието


Биодиверзитет (флора ифауна)

Пред почетокна градба

Хабитати,локалитети ипредели (соособен акцентна птици илилјаци)

Станишта вонепосреднаблизина налокацијата наинсталацијата

Визуелно/теренскаопсервација

Најмалку 1годинадинамика /периодично /одреден бројна денови какошто е наведеново мерките

Документирање на состојбатасо биодиверзитетот

Операторот/Експертибиолози/орнитолози

Фаза на градбаХабитати,локалитети ипредели

Станишта вонепосреднаблизина на


Годишнадинамика /периодично /

Документирање на состојбатасо биодиверзитетот

Операторот/Експертибиолози/


локацијата наинсталацијата

одреден бројна денови какошто е наведеново мерките

орнитолози


Птици илилјаци

На локацијатаи вонепосреднаблизина


Континуиранодинамика /периодично /одреден бројна денови какошто е наведеново мерките

Да се утврди реалниот импакт наинсталацијата врзбиодиверзитетот

Операторот/Експертибиолози/орнитолози

ДЕТАЛЕН ПЛАН ЗА МОНИТОРИНГ НА БИОДИВЕРЗИТЕТСо дефинирањето на точните локации на поставување на ветерниците, на европско ниво е препорачливо да се воспостави мониторинг врзфлората и фауната во т.н. фаза пред изградба. Овој нов пристап во методологијата за мерки за намалување на влијанијата врз флората ифауната пред изградба на ветерници се препорачува првенствено поради птици и лилјаци. Дополнително, во конкретниот случај сопланираниот Парк на ветерни електрани Дрен, каде периодот на истражување на состојбата со биолошката разновидност беше краток,повеќето од информациите за разновидноста на флората и фауната од регионот е основана на објавени литературни податоци, научни студиии лични истражувања на вклучените експерти за флора и фауна. Мониторингот во фаза пред изградба е особено значаен со цел дефинирањена поконкретен увид на влијанијата на ветерните електрани врз флората и фауната.

Мониторингот се спроведува во текот на две години, при што се опфаќаат сите сезони на среќавање на птиците (зимска и летна миграција,гнездечка сезона), се опфаќаат сите категории птици – станарки, зимски преселници, преселници гнездилки итн.) и се евидентираатпотенцијално опасните ветерни електрани каде можноста за судир на птици е голема. Значајно е да се напомене дека резултатот одмониторингот во фаза пред изградба на ветерниците е проекција на начинот и честотата на користење на просторот околу планиранитеветернични столбови и на крај дава модел за дефинирање на погодноста при поставување на ветерниците на планираната локација.

Годишната динамика за спроведување на мониторингот во фаза пред изградба треба да вклучува:- Мониторинг на зимската миграција (5 дена)


- Мониторинг на миграција на птици преселници-гнездилки (30 дена)- Следење на гнездечки статус на птици кои се среќаваат во радиус од 500 до 2000 метри од секој ветерничен столб (приближно 60 дена)

Оваа динамика подразбира дека е потребно ангажирање на еколог/орнитолог кој ќе ги собере овие податоци и со нив ќе може статистички даја прикаже веројатноста дали некој од планираните ветернични столбови претставува закана за птиците кои го користат просторот околупланираната ветерна електрана.

Видовите птици на кои треба да се обрне внимание се оние кои имаат поголем распон на крила, кои ги користат воздушните струи примиграција или при лов (soaring birds) и кои историски гнездат на локалитетот на планираното поставување на ветерната електрана. Тоа гивклучува штрковите, чапјите, гуските, грабливите видови птици, и сите птици гнездилки во регионот на ВЕ Дрен.

Мониторингот на лилјаци во фаза пред изградба го врши тим од обучен хироптеролог и спелеолог кои со помош на соодветна апаратура какоултразвучен детектор (Elekon Batlogger and Song Meter SM2BAT), рачна мрежа, подвижна метео-станица, спелеолошка опрема и др. во периодод две години треба да го спроведат мониторингот.

Годишната динамика во оваа фаза треба да вклучува следниве методи:- Континуиран мониторинг на активноста на лилјаците во зависност од временските услови (информации за присутни видови, ИАЛ (bat

activity index), информации за повремено присуство на лилјаци, утврдување на односот помеѓу брзината на ветерот, температурата иактивноста на лилјаците).

- Мониторинг на периодична активност на лилјаците долж утврдени линеарни трансекти (локации на линеарните трансекти,идентификација на присутни видови или фонички групации, ИАЛ (bat activity index) или тип на активност, утврдувањена подрачја сонајинтензивна активност долж трансектот).

- Препознавање и идентификација на потенцијални живеалишта на лилјаци. Овде спаѓаат пештери, напуштени рудници и објекти,шумско подрачје и истите треба да се истражуваат во бафер зона од 2 км долж планираниот коридор.


Оправданоста на оваа мерка – мониторинг во фаза пред изградба - се засновува врз начелото на зачувување на заштитени и загрозени видовиптици (и лилјаци) на Директивата за диви птици на Европската Униија и Бернската Конвенција, како и со цел утврдување на финасискатаефикасност и исплатливост на зафатот Парк на ветерни електрани.

Заради мониторинг на птиците и лилјаците пред фазата на градба но и во фаза на експлоатација на ветерните електрани ќе биде составен тимод експерти. За реализирање на квалитетен и сеопфатен мониторинг подготвен е план на активности, видови кои ќе се следат, динамика и сл.


6. АНАЛИЗА НА РИЗИЦИ И МЕРКИ ЗА НЕПРЕДВИДЕНИ НЕЗГОДИ

Генерално, секој ризик од некое случување што носи опасност може да се дефинира прекуобемот, големината на оштетувањето што може да се предизвика со тоа случување,помножено со веројатноста на неговата појава. Оттука технолошкиот ризик се базира наопасноста- обемот на оштетувањето од неконтролирано, интензивно дејствување на опасниматеријали врз живиот свет и материјалните добра и на можноста до тоа неконтролираноопасно дејствување воопшто да дојде.

Посебна важност за проценувањето на технолошките ризици има разгледувањето насценарија за можни катастрофи и инциденти. За таа цел за одредени случаи може да секористи едноставен научен пристап, додека во други случаи за тоа е потребен сложенматематички и научен апарат како во софтверски, така и во хардверски поглед.

Следниот чекор за дефинирањето на ризиците се состои во групирањето на материјалите,кои се појавуваат во процесот на функционирање на објектот, во соодветни групи спореднивните релевантни особини. Едно од можните групирања е дадено во следниве групи навидови на материјали:• запалливи- неотровни• отровни- неиспарливи• запалливи- експлозивни и• отровни- испарливи

Во фазата на градење како и за време на функционирање на паркот на ветерни електраниможни се:− Непредвидени незгоди кои можат да настанат како резултат на природни непогоди;− Непредвидени незгоди кои можат да настанат како последица на несоодветната

подготовка и непочитување на упатствата за безбедно работење и употреба насредствата за колективна и лична заштита, за време на редовните проектниактивности (во фаза на градба и фаза на работење);

− Непредвидени незгоди кои можат да настанат како последица на несоодветнотоодржување на опремата и инсталациите;

− Сообраќајни несреќи предизвикани или во кои учествуваат камионите за транспорт,машините или возилата кои ќе се користат за пристап поради одржување.

Притоа, разгледани се неколку сценарија на настанување на:− Несреќи при инсталирање на опремата;− Несреќи при ракување со опремата;− Состојби како резултат на нарушувањето на системот на работење (пр. за време на

одржувањето, во случај на разни поправки, ненадејни оштетувања итн.) во текот нафункционирањето на паркот на ветерни електрани и далноводот, а кои можат даимаат големи влијанија врз животната средина.


Како ризик, при изработката на планот, се идентификувани случаите кои имаат најголемаверојатност на појава, во смисла на нарушување на работењето на системот/ непредвидениоштетувања и сл. Во исто време направен е обид да се процени нивната веројатност напојава, презентирани се можните негативни влијанија врз животната средина, предложенисе акции за ублажување на влијанијата и утврдена е одговорна институција/ организацијакоја ќе делува во случаи на непредвидени опасности.

6.1. Проценка на ризикот и преземање на мерки во случај на непредвидени незгоди

Со цел да се намалат можностите од настанување на незгоди или да се ублажатпоследиците при евентуални незгоди, операторот презема редовни и соодветни техничко-технолошки и организациони активности, кои се во негова надлежност за се во согласностсо позитивната законска регулатива.

Во однос на ризиците кои постојат како резултат на влијанијата од природните непогодимерките кои можат да се преземат се: континуирано следење на метеоролошката состојбаи прилагодување на временските услови; привремени прекини на работата, ако условитесе многу неповолни, обезбедување на стабилноста на градежната механизација итн.

И во фазата на градба и во фазата на експлоатација, а заради лична и колективна заштитана луѓето, инвеститорот и сите ангажирани лица ќе применуваат добрата работна пракса идоследно треба да ги почитуваат барањата од Законот за безбедност и здравје при работа.

Персоналот кој ќе биде ангажиран за изведување на работите мора да биде обучен зауправување со непредвидени незгоди и прва помош (вклучувајќи пожари, поплави,земјотреси и др.)., а од страна на изведувачот треба да се обезбедат мерки за безбедност,предупредување и претпазливост.

Незгодите кои можат да се јават за време на фазата на работење на паркот и далноводот сепроценети за целиот процес на работа, вклучително и активностите поврзани со тековнотоодржување, редовните прегледи и поправки и главните ремонти. Генерално, ризиците сеподелени во две групи: ризик од технолошкиот процес и опремата (напукнувања, неадекватен третман,

пожар и експлозија); ризици од надворешни фактори (земјотреси, елементарни непогоди, вандалско

уништување) кои не можат да се контролираат и спречат; и штетата што може да се намали со примена на адекватни мерки во самиот процес на

изградбата.

Заштитата од земјотреси е предвидена со сеизмичкото проектирање и обезбедување наобјектите уште при нивната градба.


6.2. Намалување на ризик од појава на пожар

Управувањето со ризикот од пожар и примената на соодветни мерки за заштита треба дабиде во согласност со соодветното национално законодавство.

За намалување на опасностите од појава на пожар во текот на фазата на градба сепрепорачува да бидат преземени следните мерки: Следење на барањата вградени во законодавството за противпожарна заштита од

страна на изведувачот на градежните работи; Во случај на заварување и слично, да бидат преземени дополнителни мерки за

превенција.

Во оперативната фаза, се препорачува следење на генералните насоки за управување сопожари дадени во законските и подзаконските акти, како и:• Редовни обуки и тренинзи на ангажираните лица, за противпожарна заштита;• Употреба на противпожарни системи - овие системи треба да бидат во согласност со

прописите кои ја регулираат противпожарната заштита;• Изработка на планови за противпожарна заштита во кризни ситуации (хаварии).

Службата на ПП заштита е организирана на ниво на општината и истата располага сопротивпожарно возило. Во случај на настанување на пожар потребното време напристигнување на возилото на локацијата е околу 15 мин.

6.3. Намалување на ризик од појава на сообраќајни несреќи

Сообраќајните несреќи можат да се јават како резултат на непочитување на сообраќајнитезнаци и правила, не прилагодување на брзината со условите на патот, како резултат наумор на возачот или поради моментален дефект на возилото.

За да се намали ризикот од појава на сообраќајни несреќи ќе се инсистира транспортеритедоследно да ги почитуваат законски пропишаните правила во сообраќајот. Камионитередовно ќе се сервисираат и ќе се минимизира можноста од појава на непредвиденидефекти. Возачите ќе водат транспортен дневник и ќе го почитуваат потребното време заодмор.

6.4. Стандардни оперативни процедури и процедури за реакција во итни случаи

Постоењето на стандардни оперативни процедури (СОП) при работата на постројкатазначи одржување на високо професионално ниво на работа. Тоа подразбира подготовка напишани процедури за сите процеси и активности вклучени во управувањето со целиотпарк. Неопходно е запознавање на целиот ангажиран персонал со СОП, редовни обуки,постоење на јасно поставени известувања и предупредувања итн.


Со цел навремено и правилно реагирање во итни случаи на хаварии, а со тоа и намалувањена можните влијанија врз животната средина, неопходно е да се подготват соодветнипроцедури за реакција во итни случаи. Овие процедури вклучуваат идентификација насите можни ризици од хаварии, поставување на приоритети и начини при реагирањето,определување и делегирање на одговорности на лицата вклучени во реакциите итн.


7. ВКЛУЧУВАЊЕ И КОНСУЛТАЦИИ НА ЗАСЕГНАТИТЕ СТРАНИ И ЈАВНОСТА

Проектот ќе биде спроведен согласно барањата во националното и меѓународнотозаконодавство и политики за вклучување на засегнатите страни и консултации со јавноста.Според тоа, Нацрт‐студијата за оцена на влијанијата на проектот врз животната средина иќе биде ставена на јавен увид, согласно законски предвидените рокови, и во текот на овојпериодот јавноста и засегнатите страни ќе може да направат увид и да дадат своизабелешки. Постапката за ОВЖС предвидува и одржување на јавна расправа запрезентирање на студијата и прибирање мислења од јавноста. По завршување на периодотза јавен увид и давање мислења, студијата за ОВЖС ќе се ажурира за да ги одразикоментарите на засегнатите страни, вклучително и објаснувања за тоа како коментаритебиле земени предвид во ажурираната студија. Конечната одлука околу тоа дали да се дадеили не согласност за Проектот ја носи МЖСПП и истата ја објавува. Одлуката се објавува вонајмалку еден дневен весник кој излегува на целата територија на Република Македонија,како и на веб страната и на огласната табла на МЖСПП.


8. ЗАКЛУЧОЦИ

Зголемената потреба од електрична енергија во Република Македонија во последнивегодини ја потенцира важноста на изградбата на нови извори. Искористувањето на ветерот,како алтернативен извор на енергија, претставува најисплатлива, најбрза заимплементација и најсовремена енергетска технологија, која нуди брзо и долгорочноелиминирање на штетните емисии во околната средина. Проектот за изградба на парк наветерни електрани Д ќе даде придонес за зголемување на учеството на обновливите изворина енергија во вкупното производство на електрична енергија.

Согласно обврските дадени во Законот за животна средина, инвеститорот на проектотзапочна постапка за оцена на влијанието врз животната средина. Целта на оваа студија ипостапката воопшто е да се оцени влијанието од проектот во сите негови фази, почнувајќиод планирање, преку проектирање, се до фаза на експлоатација.

Во рамките на студијата, направен е пресек на основната состојба на медиумите исекторите на животната средина, извршено е определување и оценка на потенцијалнитевлијанија што може да произлезат од имплементацијата на проектот и предвидени сесоодветни мерки за спречување и контрола на истите, а со цел постигнување на високазаштита на животната средина.

Мултидисциплинарен тим на експерти и стручни лица беа ангажирани за изработката наоваа Студија, за да се оценат влијанијата на проектот врз животната средина. Споредописот на технолошкиот процес, опремата која ќе се користи во процесот на градба и вооперативната фаза на паркот на ветерни електрани, описот на можните извори назагадување, како и врз основа на увидот на локацијата, a имајќи ја предвид документацијакоја беше ставена на располагање од страна на инвеститорот за изработка на оваа Студија,извлечени се констатации кои се претставени подолу во заклучокот.

Проектот ќе има позитивно влијание и ќе придонесе кон унапредување на снабдувањето напотрошувачите со електрична енергија и зголемување на стабилноста во снабдувањето соистата. Дополнително неговата реализација ќе овозможи остварување на социјални иекономски придобивки во смисла на ангажирање на фирми и работници за изградба,транспорт и одржување на ветерните електрани и зголемување на индиректнатапотрошувачка во подрачјето. Инвеститорот ќе ги плати сите потребни давачки кондржавата и општината за реализирање на инвестицијата, а со тоа ќе се слеат средства воопштинскиот буџет, што пак ќе влијае на подобрување на условите за живот на локалнотонаселение.

Како обновлив извор на енергија, паркот на ветерни електрани индиректно ќе придонесеза намалување (редукција) на емисиите на стакленички гасови и на другите загадувачкисупстанции во воздухот кои би се јавиле доколку за производство на истото количествоелектрична енергија се користат на необновливи извори.


Некои од активностите кои ќе се преземат при со реализација на овој проектот, особено вофазата на изградба, ќе влијаат врз медиумите и областите на животната срединапредизвикувајќи краткотрајни и локални негативни влијанија.

Изградбата на паркот на ветерни електрани ќе предизвика очекувани влијанија и променана пределот и пејзажот. Прифаќањето на овие промени од страна на локалното населениеќе зависи од неговиот капацитет да ги прифати истите и почувствува како општо добро испецифична атракција. Во фазата на изработка на проектната документација ќе се направивизуелна симулација на поставени ветерни турбини на постојниот терен за да се доближиизгледот на локацијата до заинтересираните страни.

Активностите на изградба на паркот ќе придонесат кон нарушување на квалитетот напочвата. Ова нарушување ќе се состои од локализирани промени во профилот на почватаво непосредната околина на ископите и набивање на почвата заради манипулацијата навозилата и опремата за изградба што може да доведе до ерозија поради отстранување напочвената покривка. Оваа деградација може да предизвикува негативни влијанија врзводите, воздухот и биодиверзитетот.

Краткотрајно, времено и локално загадување на подземните води мое да се јави какорезултат на ископите на земја, евентуално протекување на масло или гориво од возилата имеханизацијата која се користи, или несоодветно управување со отпадот.

Во фазата на градба, а како резултат на издувните гасови од возилата кои ќе се користат ипрашината од самите активности, ќе се јави загадување на воздухот. Генерално, сеочекуваат ниски концентрации на загадувачки материи во воздухот, а ефектите ќе бидат одлокално и краткорочно значење.

Во текот на изградбата на паркот на ветерни електрани се очекува негативно влијание врзфлората и фауната кои се наоѓаат во опфатот. Заради можното деградирање наживеалиштата и прекинување на ареалите на движење, се очекува раселување на дел одживотинскиот свет во околниот предел со исти особености. Во оперативната фаза, не сеочекуваат позначајни негативни влијанија врз растителните видови, растителнитезаедници и хабитати, како и во однос на копнените животни (водоземци и влечуги) инајголемиот број од инсектите. Проектите за изградба на паркови на ветерни електрани сесметаат за проекти кои имаат негативно влијание врз птиците и лилјаците. Заради тоаинвеститорот започна подготовки за мониторинг на локацијата, којшто треба да обезбедатподатоци кои ќе помогнат за намалување или спречување на евентуалното влијание штоовој проект би можел да го има врз птиците и лилјаците.

Како одговор за намалување и ублажување на влијанијата врз медиумите и областите одживотната средина во Студијата се предложени соодветни мерки. Овие мерки ќе бидатземени предвид од страна на инвеститорот и изведувачот на проектот, и ќе бидат вклучени


во проектната документација, а со цел да се заштити, намали или избегне негативнотовлијание врз животната средина и здравјето на луѓето.

Јавноста ќе биде информирана за отпочнување на работите, за позитивните и негативнитевлијанија и мерките кои треба да се преземат. Во таа насока, надлежните органи требастудијата ќе ја стават на увид на јавноста и да организираат јавна расправа во, согласнопроцедурите за ОВЖС.

Барањата за следење (мониторинг) на животната средина се во согласност со законскатарегулатива и податоците добиени од мерењата ќе се користат за проверка напостигнувањата во однос на предложените мерки.


9. КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

1. Проект за инфраструктура за изградба на парк на ветерни електрани Дрен, општинаДемир Капија и општина Гевгелија

2. Стратегија за развој на енергетиката во Република Македонија за период 2008-2020, совизија до 2030, МАНУ, јуни 2009

3. Програма за реализација на стратегијата за развој на енергетиката во РепубликаМакедонија за периодот 2012- 2016 година, МАНУ, јуни 2012

4. Деградација на почвите како компонента на животната средина во Р Македонија, Ѓ.Филиповски, 2003

5. Просторен план на Република Македонија 2002 – 2020

6. Попис на населението, домаќинставта и становите во Република Македонија, 2002,Државен завод за статистика, 2005

7. Упатство за спроведување на постапката за утврдување на потребата, определувањена обемот и преглед на оцената на влијанието врз животната средина во РепубликаМакедонија, Зајакнување на управувањето со животната средина, проект финансиранод ЕУ и раководен од Европската агенција за реконструкција, 2006

8. Национална стратегија за управување со отпад на Република Македонија, 2008 –2020

9. Национален план за управување со отпад на Република Македонија, 2009 – 2015

10. Arnold, N. & Ovenden, D. (2002): Reptiles and Amphibians of Britain and Europe. Collins,London.

11. Bildstein, K.L., 2006. Migrating raptors of the world, their ecology and conservation,Cornell Univ. Press, New York. pp.320

12. Biodiversity Strategy and Action Plan of the Republic of Macedonia, 2004, Skopje:

13. Birdlife International, 2003. Windfarms and Birds: Analysis of the effects of windfarms onbirds, and guidence on environmental assessment criteria and site selection issues. Reportprepared for the 23rd Bern Convention Standing Committee meeting

14. Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals, 2002. Windturbines and migratory species. Resolution 7.5, Bonn.

15. Dimovski, A. (1971): Zoocenološki istražuvanja na stepskite predeli vo Makedonija. -Godišen zbornik (Skopje), Biologija 23: 25-43.

16. Gasc, J.-P., Cabela, A., Crnobrnja-Isailović, J., Dolmen, D., Grossenbacher, K., Haffner, P.,Lescure, J., Martens, H., Martinez Rica, J. P., Maurin, H., Oliveira, M.E., Sofianidou, T.S.,Veith, M., Zuiderwijk, A. (1997). Atlas of Amphibians and Reptiles in Europe. SocietasEuropaea Herpetologica and Museum National d'Histoire Naturelle, Paris.


17. Heath, F.M. & M.I.Evans, Important bird areas in Europe, priority sites for conservation.Vol.2: Southern Europe, Birdlife Internationla Series No.8, p. 791.

18. Hicke, F. (1981). Die Carabidae einer Sammelreise nach Mazedonien. – Acta Mus. Maced.Sci. Nat. Skopje, 16 (3). 71-101.

19. Joger, U., Stümpel, N. (2005): Handbuch der Reptilien und Amphibien Europas, Vol. 3/IIBSchlangen (Serpentes) III. Aula-Verlag, Wiebelsheim.

20. Kryštufek, B. & Petkovski, S. (2006). Mammals of Macedonia - current State of Knowledge.Anniversary Proceedings (1926-2006). Mac. Mus. Sci. Nat., 95-104.

21. Krystufek, B. & S. Petkovski (2002). Annotated Checklist of the Mammals of the Republic ofMacedonia. Bonner zoologische Beitrage, Band 51(4): 229-254. Bonn.

22. Krystufek, B. & S. Petkovski (2006). Mammals of Macedonia - Current State of Knowledge.Anniv. Proceed., Eighty years of achievement by the Maced. Mus. of Nat. Hyst., 95-104.

23. Kryštufek, B. 2004. A quantitative assessment of Balkan mammal diversity. In: H.I.Griffithes, B. Kryštufek, J.M. Reed (eds.) Balkan biodiversity. Pattern and process in theEuropean hotspot. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht: 79-108.

24. Kryštufek, B. Vohralík, V. Flousek, J. & Petkovski, S. (1992). Bats (Mammalia: Chiroptera) ofMacedonia, Yugoslavia. In: Horáček, I.; Vohralík, V. (eds.) Prague Studies in Mammalogy.Charles Univ. Press, Praha, pp. 93-111.

25. Matevski, V. (2010). The Flora of the Republic of Macedonia, 2(1): 1-187 (in Macedonian).MANU, Skopje.

26. Matvejev, S. (1961). Biogeografija Jugoslavije, Monographies Vol. 9. Biol. Inst. Beograd, pp232.

27. Matvejev, S. D. (1976). Pregled faune ptica Balkanskog Poluostrva. 1 deo. Detlici i pticepevacice. Beograd, SANU.

28. Micevski, K. (1985). The Flora of the Republic of Macedonia, 1(1): 1-152 (in Macedonian).MANU, Skopje.



31. Micevski, K. (1998). The Flora of the Republic of Macedonia, 1(4): 781-1113 (inMacedonian). MANU, Skopje.




34. Mitchell-Jones, A.J et al. 2007. Protectiing and managing underground sites for bats.EUROBATS Publication Series No.2. UNEP/EUROBATS Secretariat, Bonn, 38 pp.

35. Petkovski, S. (2003). Faunal diversity. In: Country Study for Biodiversity of the Republic ofMacedonia (First National Report). Ministry of Environment and Phisical Planning.Skopje.p.217.

36. Petkovski, S., Sidorovska, V., Džukić, G. (2000/2001): Biodiverzitetot na faunata na zmiite(Reptilia: Serpentes) vo Makedonia (The Biodiversity of the Macedonian Snake Fauna(Reptilia: Serpentes)). Ekologija i Zaštita Životne Sredine, Skopje. 7: 41-54.

37. Rodrigues, L., et al. 2008. Guidelines for consideration of bats in wind farm projects.EUROBATS Publication Series No.3. UNEP/EUROBATS Secretariat, Bonn, 51 pp.

38. Tolman, T., (1997). Butterflies of Britain & Europe. Harper Collins Publ. 320 pp.

39. Tucker, G., Bubb P., de Heer M., Miles L., Lawrence A., Bajracharya S. B., Nepal R. C.,Sherchan R., Chapagain N.R. 2005. Guidelines for Biodiversity Assessment and Monitoringfor Protected Areas. KMTNC, Katmandu, Nepal.

40. Tucker, G.M. & Heath, M. 1994. Birds in Europe, their conservation status. Birdlifeconservation series No.3, Cambridge.

41. UNDP Project 00058373 - PIMS 3728 (2011) “Strengthening the Ecological, Institutional andFinancial Sustainability of Macedonia's National Protected Areas System”.

42. ЕУНИС - Европски информациски систем за природа (European Nature InformationSystem - EUNIS). http://eunis.eea.europa.eu/

43. Крпач, В., Лазаревска, С., Крпач, М., (2008). Проверена (чек) листа на дневнитепеперутки: (Lepidoptera: Hesperioidea and Papilionidea) во Македонија. Заштита нарастенијата, год. XIX, бр 19: 17-24 pp. Скопје.

44. Меловски и сор. (2011). Значајни растителни подрачја во Република Македонија.Македонско еколошко друштво, кн. 19, стр. 128, Скопје.

45. МЖСПП 2014. Студија за состојбата на биолошката разновидност во РепубликаМакедонија. Скопје: Министерство за животна средина и просторно планирање.

46. www.rec.org/REC/Publications/CountryReports/Macedonia.PDFH

47. www.unece.org/env/epr/studies/macedonia/H - Biodiversity

48. http://www.catsg.org/balkanlynx/05_wildlife-management/5_4_biodiversity/Pdfs/-DarrellSmith_2003_Biodiversity_strategy_action_plan_FYR_Macedonia.pdf

49. http://www.cbd.int/¬doc/¬world/¬mk/¬mk-nr-pa-en.pdf

50. http://www.unep-wcmc.org/protected_areas/categories/index.html

51. IUCN Red List of Globally Threatened Species, 2016: http://www.iucnredlist.org/

we are evolving your ideas…...предизвикуваат ефект на стаклена...

Documents