WARUNKI ŻYCIA LUDNOŚCI

W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM

W 2011 R.

LIVING CONDITIONS OF THE POPULATION

IN WIELKOPOLSKIE VOIVODSHIP

IN 2011

URZĄD STATYSTYCZNY W POZNANIUSTATISTICAL OFFICE IN POZNAŃ

Analizy statystyczne

Statistical analysis

POZNAŃ, 2012GRUDZIEŃDECEMBER

ISSN 1895 – 0817

URZ¥D STATYSTYCZNY W POZNANIUSTATISTICAL OFFICE IN POZNAÑ

ul. Jana H. D¹browskiego 79, 60-959 POZNAÑ

Kontakt: tel. 61 27 98 200Contact fax 61 27 98 100

e-mail: SekretariatUSPOZ@stat.gov.pl

Adres w Internecie: http://www.stat.gov.pl/poznanInternet address

ZESPÓ£ REDAKCYJNY EDITORIAL BOARD

Przewodnicz¹cy PresidentJacek Kowalewski

Redaktor g³ówny Editor in chiefTomasz Klimanek

Cz³onkowie MembersDanuta Brzozowska, Ma³gorzata Gniot, Piotr Jastrzêbski, Jolanta Konieczna, Ewa Kowalka,

Kazimierz Kruszka, Arleta Olbrot-Brzeziñska, Artur Owczarkowski, Dorota Stachowiak

Sekretarz SecretaryEmilia Bogacka

Publikacja przygotowana w DzialeOpracowañ Zbiorczych w Wielkopolskim

Oœrodku Badañ Regionalnych

Publication was prepared in Divisionof Aggregate Studies in Regional SurveysCentre of Wielkopolska

Prosimy o podanie Ÿród³a przy publikowaniu danychUrzêdu Statystycznego

When publishing data of Statistical Office

– please indicate source

Przedmowa

Publikacja Warunki ¿ycia ludnoœci w województwie wielkopolskim jest opracowaniem cyklicznym przedsta-

wiaj¹cym kszta³towanie siê zmiennych charakteryzuj¹cych ró¿ne obszary spo³eczno-gospodarcze. W podobnej

formie redakcyjnej, jako opracowanie tabelaryczno-analityczne, publikacja ukazuje siê od roku 2004. W opraco-

waniu nie zdefiniowano pojêcia „warunki ¿ycia ludnoœci”, przyjmuj¹c jego potoczne znaczenie i opisuj¹c jedy-

nie niektóre elementy, maj¹ce wp³yw na jakoœæ ¿ycia spo³eczeñstwa.

Tegoroczna edycja dotyczy roku 2011, ale retrospekcja siêgaj¹ca tym razem roku 2005 daje mo¿liwoœæ

uchwycenia pewnych prawid³owoœci i tendencji oraz obserwacji kierunków i tempa zmian zachodz¹cych w d³u¿-

szym przedziale czasowym.

Pod wzglêdem budowy publikacja nie ró¿ni siê znacz¹co od poprzednich edycji. Zasadnicz¹ ró¿nic¹ jest przy-

jêcie jako podstawy odniesieñ roku 2005, prezentacja niektórych informacji w oparciu o wyniki Narodowego

Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2011, a tak¿e zasygnalizowanie tematu sytuacji materialnej gospo-

darstw domowych oraz zagro¿enia ubóstwem.

Rekomenduj¹c Pañstwu opracowanie Warunki ¿ycia ludnoœci w województwie wielkopolskim w 2011 r., mam

nadziejê, ¿e zawarte w nim informacje oka¿¹ siê przydatne i zachêc¹ do dalszej wnikliwej analizy tej ciekawej

i wa¿nej problematyki.

Poznañ, grudzieñ 2012 r.

Dyrektor

Urzêdu Statystycznego w Poznaniu

dr Jacek Kowalewski

Preface

The book entitled Living conditions of the population in Wielkopolskie Voivodship is a periodical publica-

tion presenting changes in indicators characterising various aspects of socio-economic reality. It has been

published in its present form, containing tabulated and analytic content, since 2004. The book does not provide

a definition of the concept of “living conditions of the population”, taking its colloquial sense for granted, and

describes only some elements affecting the quality of life.

This year’s edition portrays the situation in 2011, but data from previous years going back to 2005 are pre-

sented for comparison to enable the reader to track trends and patterns as well as the direction and rate of chan-

ges that have taken place.

In terms of structure, the book does not differ much from previous editions. The main differences include the

adoption of the year 2005 as a reference year, the use of information from the Population and Housing Census

2011 and the inclusion of the topic of the material situation of households and the threat of poverty.

I would like to recommend the publication entitled Living conditions of the population in Wielkopolskie

Voivodship in 2011, in the hope that its contents will prove useful and encourage readers to further explore this

interesting and important topic.

Poznañ, December 2012

Director

of Statistical Office in Poznañ

Jacek Kowalewski, PhD

OBJAŒNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCHSYMBOLSKreska (–) – zjawisko nie wystêpuje.

magnitude zero.

Zero (0) – zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,5;magnitude not zero, but less than 0,5 of a unit;

(0,0) – zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,05.magnitude not zero, but less than 0,05 of a unit.

Kropka (.) – zupe³ny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych.data not available or not reliable.

Znak (x) – wype³nienie pozycji jest niemo¿liwe lub niecelowe.not applicable.

Znak (*) – dane zosta³y zmienione w stosunku do ju¿ opublikowanych.data revised.

Znak � – oznacza, ¿e nazwy zosta³y skrócone w stosunku do obowi¹zuj¹cej klasyfikacji.categories of applied classification are presented in abbreviated form.

Znak # – oznacza, ¿e dane nie mog¹ byæ opublikowane ze wzglêdu na koniecznoœæ zachowania tajemnicy statystycznejw rozumieniu ustawy o statystyce publicznej.data may not be published due to the necessity of maintaining statistical confidentiality in accordance with the Law onPublic Statistics.

„W tym” – oznacza, ¿e nie podaje siê wszystkich sk³adników sumy.“Of which” indicates that not all elements of the sum are given.

WA¯NIEJSZE SKRÓTYMAJOR ABBREVIATIONS

tys. = tysi¹c kWh = kilowatogodzina

thous. thousand kilowatt·hour

z³ = z³oty kJ = kilod¿ul

zl zloty kilojoule

szt. = sztuka d = doba

pcs piece 24h 24 hours

kpl = komplet p.proc. = punkt procentowy

set pp percentage point

g = gram r. = rok

gram year

kg = kilogram cd. = ci¹g dalszy

kilogram cont. continued

t = tona dok. = dokoñczenie

tonne cont. continued

m2 = metr kwadratowy nr (Nr) = numer

square metre No. number

km2 = kilometr kwadratowy tabl. = tablica

square kilometre table

ha = hektar ust. = ustêp

hectare item

m3 = metr szeœcienny Dz. U. = Dziennik Ustaw

cubic metre Journal of Laws

dam3 = dekametr szeœcienny z póŸn. zm. = z póŸniejszymi zmianami

cubic decametre with later amendments

hm3 = hektometr szeœcienny NFZ = Narodowy Fundusz Zdrowia

cubic hecametre National Health Fund

l = litr

litre

SPIS RZECZY CONTENTSStr.

Page

PRZEDMOWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . PREFACE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3–4

Objaœnienia znaków umownych. Wa¿niejsze skróty . . . . Symbols. Major abbreviations. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

UWAGI METODYCZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . METHODOLOGICAL NOTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

WYNIKI BADAÑ – SYNTEZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . RESULTS OF SURVEYS – SYNTHETIC . . . . . . . . . . . . . . 22

Procesy demograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Demographical processes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Ochrona œrodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Environmental protection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Rynek pracy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Labour market . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

Wynagrodzenia i œwiadczenia spo³eczne . . . . . . . . . . . . . Wages and salaries. Social security benefits . . . . . . . . . . . . . 30

Bud¿ety gospodarstw domowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Household budgets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Zasoby mieszkaniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dwelling stocks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Transport i ³¹cznoœæ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Transport and communication . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Baza noclegowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tourist accommodation facilities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Ochrona zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Health care . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

Edukacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Education . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Kultura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Culture. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Bezpieczeñstwo publiczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Public safety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Produkt krajowy brutto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gross domestic product. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Podsumowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

TABLICE TABLESTabl.Tabl.

Str.Page

Powierzchnia i granice województwa wielkopolskiego . . Area and borders of Wielkopolskie Voivodship . . . . . 1 51

Podstawowe dane demograficzne (2005, 2010, 2011) . . . Basic demographic data (2005, 2010, 2011) . . . . . . . 2 51

Œcieki przemys³owe i komunalne odprowadzone do wódlub do ziemi (2005, 2010, 2011). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Industrial and municipal waste water dischargedinto waters or into the ground (2005, 2010, 2011) . . . 3 52

Oczyszczalnie œcieków komunalnych (2005, 2010, 2011)Municipal waste water treatment plants(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 53

Emisja i redukcja przemys³owych zanieczyszczeñpowietrza (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Emission and reduction of industrial air pollutants(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 53

Ochrona przyrody (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . Nature protection (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . 6 54

Pracuj¹cy w gospodarce narodowej (2005, 2010, 2011). .Employed persons in national economy(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 55

Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcejna podstawie spisu w 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Economic activity of the population aged 15 and moreon the basis of census in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 56

Bezrobotni zarejestrowani, stopa bezrobocia oraz ofertypracy (2005, 2010, 2011). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Registered unemployed persons, unemployment rateas well as job offers (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . 9 57

Wydatki Funduszu Pracy (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . Expenditures of Labour Fund (2005, 2010, 2011) . . . 10 57

Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie brutto w gospodarcenarodowej wed³ug sekcji (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . .

Average monthly gross wages and salaries in nationaleconomy by sections (2005, 2010, 2011). . . . . . . . . . . 11 57

Emerytury i renty (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . Retirement pay and pensions (2005, 2010, 2011) . . . . 12 58

Przeciêtny miesiêczny dochód rozporz¹dzalnyw gospodarstwach domowych (2005, 2010, 2011) . . . . .

Average monthly available income in households(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 59

Przeciêtne miesiêczne wydatki w gospodarstwachdomowych (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Average monthly expenditures in households(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 59

Przeciêtne miesiêczne spo¿ycie niektórych artyku³ów¿ywnoœciowych w gospodarstwach domowych(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Average monthly consumption of selectedfoodstuffs in households (2005, 2010, 2011). . . . . . . . 15 59

6

Tabl.Tabl.

Str.Page

Zu¿ycie gazu, energii elektrycznej i wodyw gospodarstwach domowych (2005, 2010, 2011) . . . . . .

Consumption of gas, electricity and waterin households (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . 16 60

Gospodarstwa domowe wyposa¿one w niektóreprzedmioty trwa³ego u¿ytkowania (2005, 2010, 2011) . .

Households provided with selected durables(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 60

Œrednie ceny detaliczne wybranych towarówi us³ug konsumpcyjnych (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . .

Average retail prices of selected consumer goodsand services (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 60

Dynamika przeciêtnych wynagrodzeñ, emerytur i rent,dochodu rozporz¹dzalnego i wydatków w gospodarstwachdomowych oraz cen towarów i us³ug konsumpcyjnych(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Indices of average wages and salaries, retirement payand pensions, available income and expendituresin households as well as price of consumer goodsand services (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 61

Pojazdy samochodowe (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . Road vehicles (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . 20 62

£¹cznoœæ (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Communication (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . 21 62

Sklepy wed³ug form organizacyjnych(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Shops by organizational forms (2005, 2010, 2011) . . 22 62

Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Collective tourist accommodation establishments(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 63

Zasoby mieszkaniowe na podstawie spisów . . . . . . . . . . Dwelling stocks based on census data . . . . . . . . . . . . 24 63

Struktura mieszkañ wyposa¿onych w instalacjena podstawie spisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Structure of dwellings fitted with installations basedon census data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 63

Mieszkania, izby i powierzchnia u¿ytkowa mieszkañoddanych do u¿ytkowania wed³ug form w³asnoœcibudownictwa (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dwellings, rooms and useful floor area of dwellingscompleted by forms of construction ownership(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 64

Niektóre mierniki w zakresie mieszkañ oddanychdo u¿ytkowania (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . .

Selected indices of dwellings completed(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 64

Pracownicy medyczni (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . Medical personnel (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . 28 64

Ambulatoryjna opieka zdrowotna (2005, 2010, 2011) . . . Out-patient health care (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . 29 65

Szpitale ogólne (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . General hospitals (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . 30 65

Apteki ogólnodostêpne i punkty apteczne(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Generally available pharmacies and pharmaceuticaloutlets (2005, 2010, 2011). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 65

¯³obki (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nurseries (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 65

Placówki opiekuñczo-wychowawcze dla dziecii m³odzie¿y (2005, 2010, 2011). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Care and education centres for childrenand youth (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 66

Rodziny zastêpcze (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . Foster families (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . 34 66

Pomoc spo³eczna stacjonarna (2005, 2010, 2011) . . . . . . Stationary social welfare (2005, 2010, 2011) . . . . . . 35 66

Œwiadczenia pomocy spo³ecznej (2005, 2010, 2011) . . . . Social assistance benefits (2005, 2010, 2011). . . . . . . 36 66

Edukacja wed³ug szczebli kszta³cenia(2005/2006, 2010/2011, 2011/2012) . . . . . . . . . . . . . . . . . Education by level (2005/2006, 2010/2011, 2011/2012) 37 67

Internaty i bursy w liceach ogólnokszta³c¹cychi szko³ach zawodowych (bez szkó³ specjalnych)(2005/2006, 2010/2011, 2011/2012) . . . . . . . . . . . . . . . . .

Boarding-schools and dormitories in generaland vocational secondary schools (excluding specialschools) (2005/2006, 2010/2011, 2011/2012). . . . . . . 38 69

Studenci szkó³ wy¿szych wed³ug systemów studiówi typów szkó³ (2005/2006, 2010/2011, 2011/2012) . . . . .

Students of higher education institutions by studysystems and type of schools (2005/2006, 2010/2011,2011/2012). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 69

Absolwenci szkó³ wy¿szych wed³ug systemów studiówi typów szkó³ (2005/2006, 2009/2010, 2010/2011) . . . . . .

Graduates of higher education institutions by studysystems and type of schools (2005/2006, 2009/2010,2010/2011). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 70

Studenci szkó³ wy¿szych otrzymuj¹cy stypendia(³¹cznie z cudzoziemcami) (2005/2006, 2010/2011,2011/2012). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Students of higher education institutions receivingscholarships (including foreigners) (2005/2006,2010/2011, 2011/2012) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 70

Domy i sto³ówki studenckie (2005/2006, 2010/2011,2011/2012). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Student dormitories and canteens (2005/2006,2010/2011, 2011/2012) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 71

Wychowanie przedszkolne (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . Pre-primary education (2005, 2010, 2011). . . . . . . . . 43 71

Biblioteki publiczne (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . Public libraries (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . 44 71

Muzea (2005, 2010, 2011). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Museums (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 72

Teatry i instytucje muzyczne (2005, 2010, 2011) . . . . . . Theatres and music institutions (2005, 2010, 2011) 46 72

Kina (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cinemas (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 72

7

Tabl.Tabl.

Str.Page

Kluby sportowe (2006, 2008, 2010) . . . . . . . . . . . . . . . . . Sports clubs (2006, 2008, 2010) . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 72

Przestêpstwa stwierdzone przez policjê i prokuraturêw zakoñczonych postêpowaniach przygotowawczych(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ascertained crimes by the Police and prosecutor’soffice in completed preparatory proceedings(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 73

Wydatki bud¿etów jednostek samorz¹du terytorialnegowed³ug dzia³ów (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . .

Expenditure of local self-government entities budgetsby divisions (2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 75

Produkt krajowy brutto (ceny bie¿¹ce) (2008–2010) . . . . Gross domestic product (current prices) (2008–2010) 51 77

Podstawowe elementy rachunku produkcji i rachunkutworzenia dochodów (ceny bie¿¹ce) (2008–2010) . . . . . .

Basic elements of production account and generationof income account (current prices) (2008–2010) . . . . 52 78

Nominalne dochody w sektorze gospodarstwdomowych (2008–2010) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nominal income in the households sector (2008–2010) 53 78

Produkt krajowy brutto wed³ug podregionów(ceny bie¿¹ce) (2008–2010) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gross domestic product by subregions(current prices) (2008–2010) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 79

Wybrane dane o podregionach i powiatach w 2011 r. . . . Selected data by subregions and powiats in 2011. . . . 55 80

Wybrane wskaŸniki w przekroju miasto-wieœ(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Selected indicies in the section of urban-rural areas(2005, 2010, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 85

Województwo wielkopolskie na tle pozosta³ychwojewództw w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wielkopolskie Voivodship against the backgroundof other voivodships in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 87

WYKRESY CHARTS

Str.Page

1. Liczba kobiet na 100 mê¿czyzn wed³ug wieku w 2011 r. Number of females per 100 males by age in 2011 . . . . 22

2. LudnoϾ w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym(2005, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Working and non-working age population (2005, 2011) 23

3. Ruch naturalny ludnoœci w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vital statistics in 2011. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

4. Emisja zanieczyszczeñ powietrza (2006–2011) . . . . . . . . Emissions of air pollutants (2006–2011) . . . . . . . . . . . 25

5. Œcieki przemys³owe i komunalne wymagaj¹ceoczyszczania w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Industrial and municipal waste waterrequiring treatment in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

6. Zmieszane odpady komunalne zebrane z gospodarstwdomowych w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mixed municipal waste collected from househols in

2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

7. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczychprawnie chroniona w Polsce wed³ug województw w 2011 r.

Legally protected areas possessing unique environmen-tal value in Poland by voivodships in 2011 . . . . . . . . . 28

8. Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polscewed³ug województw w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Registered unemployment rate in Poland byvoivodships in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

9. Stopa bezrobocia rejestrowanego w 2011 r. (w %) . . . . . . Registered unemployment rate in 2011 (in %) . . . . . . . 30

10. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie bruttow Polsce wed³ug województw w 2011 r. . . . . . . . . . . . . .

Average monthly gross wages and salariesin Poland by voivodships in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . 31

11. Przeciêtna miesiêczna emerytura i renta bruttow Polsce wed³ug województw w 2011 r. . . . . . . . . . . . . .

Average monthly gross reitrement pay and pensionin Poland by voivodships in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . 32

12. Dochód rozporz¹dzalny i wydatki w gospodarstwachdomowych w Polsce wed³ug województw w 2011 r. . . . .

Available income and expenditures of householdsin Poland by voivodships in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

13. Struktura wydatków na towary i us³ugi konsumpcyjnew gospodarstwach domowych w 2011 r. . . . . . . . . . . . . .

Structure of expenditures on consumer goods and servi-ces of households in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

14. Zasoby mieszkaniowe w Polsce wed³ug województww 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dwelling stocks in Poland by voivodships in 2011 . . . 34

15. Mieszkania w zasobach mieszkaniowych wyposa¿onew instalacje w Polsce wed³ug województw w 2011 r. . . .

Dwellings in dwelling stocks fitted with installationsin Poland by voivodships in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . 35

8

Str.Page

16. Mieszkania oddane do u¿ytkowania w Polscewed³ug województw w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dwellings completed in Poland by voivodships in 2011 35

17. Mieszkania oddane do u¿ytkowania (2005, 2011) . . . . . . Dwellings completed (2005, 2011) . . . . . . . . . . . . . . . 36

18. Samochody osobowe na 1000 ludnoœciw Polsce wed³ug województw w 2011 r. . . . . . . . . . . . . .

Passenger cars per 1000 population in Polandby voivodships in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

19. Standardowe telefoniczne ³¹cza g³ówne na1000 ludnoœci w Polsce wed³ug województw w 2011 r. . .

Standard telephone main line per 1000 populationin Poland by voivodships in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

20. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowaniaw 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Collective tourist accommodation establishmentsin 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

21. Stopieñ wykorzystania miejsc noclegowychw Polsce wed³ug województw w 2011 r. . . . . . . . . . . . . .

Degree of exploitation of beds in tourist accommodationestablishments in Poland by voivodships in 2011 . . . . 40

22. Ludnoœæ objêta opiek¹ zdrowotn¹ w Polscewed³ug województw w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Population under health care in Poland by voivodshipsin 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

23. Liczba uczniów na 1 szko³ê w roku szkolnym2011/2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pupils and students per school in the 2011/2012 schoolyear . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

24. Dzia³alnoœæ bibliotek publicznych w Polscewed³ug województw na 1000 ludnoœci w 2011 r. . . . . . . .

Activity of public libraries in Poland by voivodshipsper 1000 population in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

25. Widzowie w kinach sta³ych na 1000 ludnoœciw Polsce wed³ug województw w 2011 r. . . . . . . . . . . . . .

Audience in fixed cinemas per 1000 populationin Poland by voivodships in 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

26. WskaŸnik wykrywalnoœci sprawców przestêpstwstwierdzonych w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rates of detectability of delinquents in ascertainedcrimes in 2011. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

27. Udzia³ regionów i województw w tworzeniuproduktu krajowego brutto w 2010 r. . . . . . . . . . . . . . . . .

Share of regions and voivodships in generationof the gross domestic product in 2010 . . . . . . . . . . . . . 47

28. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkañcaw Polsce wed³ug województw (2008–2010) . . . . . . . . . . .

Gross domestic product per capita in Polandby voivodships (2008–2010) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

9

UWAGI METODYCZNE

1. Dane o ludnoœci opracowano na podstawie:1) bilansów stanu i struktury ludnoœci faktycznie zamieszka³ej na terenie gminy. Bilanse ludnoœci sporz¹dzane s¹

dla okresów miêdzyspisowych w oparciu o wyniki ostatniego spisu powszechnego przy uwzglêdnieniu:– zmian w danym okresie spowodowanych ruchem naturalnym (urodzenia, zgony) i migracjami ludnoœci (za-

meldowania i wymeldowania na pobyt sta³y z innych gmin i z zagranicy), a tak¿e przesuniêciami adresowy-mi ludnoœci z tytu³u zmian administracyjnych,

– ró¿nicy miêdzy liczb¹ osób zameldowanych na pobyt czasowy ponad 3 miesi¹ce (do 2005 r. – ponad 2 mie-si¹ce) na terenie gminy a liczb¹ osób czasowo nieobecnych uzyskiwanej z cyklicznie przeprowadzanych ba-dañ, która stanowi jednoczeœnie ró¿nicê miêdzy liczb¹ osób zameldowanych na pobyt sta³y w gminiea liczb¹ osób faktycznie mieszkaj¹cych na terenie gminy;

2) rejestrów Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych – o migracjach wewnêtrznych i zagranicznych na pobyt sta³y (od2006 r. Ÿród³em tych danych jest rejestr PESEL – Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludnoœci);

3) sprawozdawczoœci urzêdów stanu cywilnego – o zarejestrowanych ma³¿eñstwach, urodzeniach i zgonach;4) sprawozdawczoœci s¹dów okrêgowych – o prawomocnie orzeczonych rozwodach.

Dane o ludnoœci (wed³ug stanu w dniu 30 VI i 31 XII) oraz wspó³czynniki demograficzne, a tak¿e przeliczenia na1 mieszkañca (1000 ludnoœci itp.) – do 2009 r. – zbilansowano na podstawie wyników Narodowego Spisu Pow-szechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2002, a od 2010 r. w oparciu o wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœcii Mieszkañ 2011 oraz danych ze sprawozdawczoœci bie¿¹cej z ruchu naturalnego i migracji ludnoœci.

2. Przez ludnoœæ w wieku produkcyjnym rozumie siê ludnoœæ w wieku zdolnoœci do pracy. Dla mê¿czyzn przy-jêto wiek 18–64 lata, dla kobiet – 18–59 lat. Przez ludnoœæ w wieku nieprodukcyjnym rozumie siê ludnoœæ w wie-ku przedprodukcyjnym, tj. do 17 lat, oraz w wieku poprodukcyjnym, tj. mê¿czyŸni – 65 lat i wiêcej, kobiety –60 lat i wiêcej.

3. Przyrost naturalny ludnoœci stanowi ró¿nicê miêdzy liczb¹ urodzeñ ¿ywych i zgonów w danym okresie.4. Wspó³czynnik dzietnoœci oznacza liczbê dzieci, które urodzi³aby przeciêtnie kobieta w ci¹gu ca³ego okresu

rozrodczego (15–49 lat) przy za³o¿eniu, ¿e w poszczególnych fazach tego okresu rodzi³aby z intensywnoœci¹ obser-wowan¹ w badanym roku, tzn. przy przyjêciu cz¹stkowych wspó³czynników p³odnoœci z tego okresu za niezmien-ne.

5. Przeciêtne dalsze trwanie ¿ycia wyra¿a œredni¹ liczbê lat, jak¹ ma jeszcze do prze¿ycia osoba w wieku „x”lat, przy za³o¿eniu sta³ego poziomu umieralnoœci z okresu, dla którego opracowano tablice trwania ¿ycia.

6. Œcieki przemys³owe to œcieki niebêd¹ce œciekami bytowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi, po-wsta³e w zwi¹zku z prowadzon¹ przez zak³ad dzia³alnoœci¹ handlow¹, przemys³ow¹, sk³adow¹, transportow¹ lubus³ugow¹, a tak¿e bêd¹ce ich mieszanin¹ ze œciekami innego podmiotu, odprowadzane urz¹dzeniami kanalizacyj-nymi tego zak³adu.

Jako œcieki przemys³owe wymagaj¹ce oczyszczania przyjêto œcieki odprowadzone sieci¹ kana³ów lub rowówotwartych bezpoœrednio do wód, do ziemi lub do sieci kanalizacyjnej z jednostek produkcyjnych (³¹cznie z zanie-czyszczonymi wodami z odwadniania zak³adów górniczych i zanieczyszczonymi wodami wykorzystanymiw przemyœle do celów ch³odniczych).

Dane o œciekach oczyszczanych dotycz¹ œcieków oczyszczanych mechanicznie, chemicznie, biologicznie orazo podwy¿szonym usuwaniu biogenów i odprowadzonych do wód lub do ziemi.

7. Œcieki komunalne to œcieki bytowe lub mieszanina œcieków bytowych ze œciekami przemys³owymi albo wo-dami opadowymi lub roztopowymi, odprowadzane urz¹dzeniami s³u¿¹cymi do realizacji zadañ w³asnych gminyw zakresie kanalizacji i oczyszczania œcieków komunalnych.

Dane o œciekach komunalnych obejmuj¹ œcieki odprowadzone sieci¹ kanalizacyjn¹ przez jednostki bêd¹cew gestii przedsiêbiorstw i zak³adów wodoci¹gowo-kanalizacyjnych, dla których organem za³o¿ycielskim jest wo-jewoda (lub bêd¹cych pod zarz¹dem samorz¹dów terytorialnych) oraz wszystkich jednostek nadzoruj¹cych pracêzbiorowego odprowadzania œcieków poprzez sieæ kanalizacyjn¹ (w tym równie¿ spó³dzielni mieszkaniowych,spó³ek wodnych, zak³adów us³ug wodnych, zak³adów pracy itd.). Œcieki te przed odprowadzeniem do odbiornikapowinny byæ w ca³oœci poddane procesom oczyszczania, st¹d w statystyce zosta³y ujête jako œcieki wymagaj¹ceoczyszczania. Dane te nie obejmuj¹ wód opadowych i infiltracyjnych odprowadzanych sieci¹ kanalizacyjn¹.

Pocz¹wszy od roku 2010 zmieni³a siê metodologia badania iloœci œcieków odprowadzonych sieci¹ kanaliza-cyjn¹, dlatego dane dotycz¹ce œcieków komunalnych nie s¹ w pe³ni porównywalne z latami ubieg³ymi.

8. Oczyszczalnie œcieków komunalnych obejmuj¹ wszystkie oczyszczalnie pracuj¹ce na sieci kanalizacyjnej. Nies¹ objête badaniami statystycznymi oczyszczalnie przydomowe (przyzagrodowe) lub oczyszczaj¹ce œcieki wy³¹czniedowo¿one (czyli oczyszczalnie niepracuj¹ce na sieci kanalizacyjnej).

Podwy¿szone usuwanie biogenów w œciekach nastêpuje w oczyszczalniach œcieków o wysoko efektywnychtechnologiach oczyszczania (g³ównie biologicznych, a tak¿e chemicznych) umo¿liwiaj¹cych zwiêkszon¹ redukcjêazotu i fosforu.

10

9. Przez zanieczyszczanie powietrza rozumie siê wprowadzanie do atmosfery substancji sta³ych, ciek³ych lubgazowych w iloœciach, które mog¹ ujemnie wp³ywaæ na zdrowie cz³owieka, klimat, przyrodê ¿yw¹, glebê, wodêlub spowodowaæ inne szkody w œrodowisku.

Wielkoœæ emisji z poszczególnych Ÿróde³ i rodzajów zanieczyszczeñ (okreœlonych prawnie) mo¿e byæ ustalonaprzez pomiary albo na drodze obliczeñ z bilansu surowcowo-paliwowego w oparciu o wskaŸniki emisji zanieczysz-czeñ dla charakterystycznych procesów technologicznych.

Dane o emisji py³ów dotycz¹: py³ów ze spalania paliw, py³ów cementowo-wapienniczych i materia³ów ognio-trwa³ych, krzemowych, nawozów sztucznych, wêglowo-grafitowych, sadzy oraz innych rodzajów zanieczyszczeñpy³owych.

Dane o emisji gazów dotycz¹: dwutlenku siarki, tlenku wêgla, dwutlenku wêgla, tlenków azotu, wêglowodoróworaz innych rodzajów zanieczyszczeñ gazowych.

Z uwagi na to, ¿e wielkoœæ emisji dwutlenku wêgla charakteryzuje siê du¿ymi bezwzglêdnymi wartoœciami,wskaŸnik dotycz¹cy stopnia redukcji zanieczyszczeñ gazowych zosta³ wyliczony i przedstawiony z pominiê-ciem emisji dwutlenku wêgla.

Dane o iloœci zatrzymanych i zneutralizowanych zanieczyszczeñ py³owych oraz gazowych (wed³ug rodzajów)obrazuj¹ rozmiary zanieczyszczeñ zredukowanych w urz¹dzeniach do ochrony powietrza, zainstalowanych w zak³a-dach uznanych za szczególnie uci¹¿liwe dla atmosfery.

10. Informacje o pracuj¹cych dotycz¹ osób wykonuj¹cych pracê przynosz¹c¹ im zarobek lub dochód. Do pra-cuj¹cych zalicza siê:1) osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowa o pracê, powo³anie, mianowanie, wybór lub stosunek

s³u¿bowy);2) pracodawców i pracuj¹cych na w³asny rachunek, a mianowicie:

a) w³aœcicieli, wspó³w³aœcicieli i dzier¿awców gospodarstw indywidualnych w rolnictwie (³¹cznie z poma-gaj¹cymi cz³onkami ich rodzin), tj. pracuj¹cych w gospodarstwach indywidualnych (o powierzchni u¿ytkówrolnych do 1 ha i powy¿ej 1 ha) oraz indywidualnych w³aœcicieli zwierz¹t gospodarskich nieposiadaj¹cychu¿ytków rolnych, z pewnymi wy³¹czeniami w latach 2002–2009;

b) w³aœcicieli i wspó³w³aœcicieli (³¹cznie z pomagaj¹cymi cz³onkami ich rodzin; z wy³¹czeniem wspólników spó³ek,którzy nie pracuj¹ w spó³ce) podmiotów prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ poza gospodarstwami indywidu-alnymi w rolnictwie,

c) inne osoby pracuj¹ce na w³asny rachunek, np. osoby wykonuj¹ce wolne zawody;3) osoby wykonuj¹ce pracê nak³adcz¹;4) agentów (³¹cznie z pomagaj¹cymi cz³onkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agentów);5) cz³onków spó³dzielni produkcji rolniczej (rolniczych spó³dzielni produkcyjnych, innych spó³dzielni zajmuj¹cych siê

produkcj¹ roln¹ i spó³dzielni kó³ek rolniczych);6) duchownych pe³ni¹cych obowi¹zki duszpasterskie.

Dane dotycz¹ce pracuj¹cych w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, wed³ug stanu w dniu 31 XII,w latach 2002–2009 wyszacowano na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ2002 oraz Powszechnego Spisu Rolnego 2002, a od 2010 r. na podstawie Powszechnego Spisu Rolnego 2010.

Do pracuj¹cych w gospodarstwach indywidualnych zaliczono osoby pracuj¹ce w gospodarstwach pro-wadz¹cych dzia³alnoœæ rolnicz¹, przy czym:1) w latach 2002–2009 nie zaliczono osób pracuj¹cych:

a) w gospodarstwach o powierzchni u¿ytków rolnych powy¿ej 1 ha produkuj¹cych wy³¹cznie na w³asne potrze-by;

b) w gospodarstwach o powierzchni u¿ytków rolnych do 1 ha (³¹cznie z indywidualnymi w³aœcicielami zwierz¹tgospodarskich nieposiadaj¹cych u¿ytków rolnych) produkuj¹cych wy³¹cznie lub g³ównie na w³asne potrze-by;

2) od 2010 r. ujêto wszystkich pracuj¹cych w tych gospodarstwach niezale¿nie od powierzchni u¿ytków rolnychoraz przeznaczenia produkcji rolniczej (razem z produkuj¹cymi wy³¹cznie lub g³ównie na w³asne potrzeby).11. Dane o bezrobotnych zarejestrowanych obejmuj¹ osoby, które zgodnie z ustaw¹ z dnia 20 IV 2004 r. o pro-

mocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, obowi¹zuj¹c¹ od 1 VI 2004 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z póŸn. zm.)okreœlone s¹ jako bezrobotne.

Pod pojêciem bezrobotnego nale¿y rozumieæ osobê niezatrudnion¹ i niewykonuj¹c¹ innej pracy zarobkowej,zdoln¹ i gotow¹ do podjêcia zatrudnienia w pe³nym wymiarze czasu pracy (b¹dŸ jeœli jest osob¹ niepe³nosprawn¹ –zdoln¹ i gotow¹ do podjêcia zatrudnienia co najmniej w po³owie tego wymiaru czasu pracy), nieucz¹c¹ siê w szko-le, z wyj¹tkiem szkó³ dla doros³ych (lub przystêpuj¹c¹ do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szko³y) lubszkó³ wy¿szych w systemie studiów niestacjonarnych (do 2006 r. – wieczorowych, zaocznych lub eksternistycz-nych), zarejestrowan¹ we w³aœciwym dla miejsca zameldowania (sta³ego lub czasowego) powiatowym urzêdziepracy oraz poszukuj¹c¹ zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, je¿eli m.in.:

– ukoñczy³a 18 lat;– kobieta nie ukoñczy³a 60 lat, a mê¿czyzna – 65 lat;

11

– nie naby³a prawa do emerytury lub renty z tytu³u niezdolnoœci do pracy, renty rodzinnej, renty szkoleniowej,renty socjalnej, nie pobiera: œwiadczenia lub zasi³ku przedemerytalnego, œwiadczenia rehabilitacyjnego,zasi³ku chorobowego, macierzyñskiego lub zasi³ku w wysokoœci zasi³ku macierzyñskiego;

– nie jest w³aœcicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zale¿nym) nieruchomoœci rolnej o powierzchni u¿yt-ków rolnych powy¿ej 2 ha przeliczeniowych;

– nie podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytu³u sta³ej pracy jako wspó³ma³¿onek lub domow-nik w gospodarstwie rolnym o powierzchni u¿ytków rolnych przekraczaj¹cej 2 ha przeliczeniowe;

– nie posiada wpisu do ewidencji dzia³alnoœci gospodarczej lub nie podlega – na podstawie odrêbnych przepi-sów – obowi¹zkowi ubezpieczenia spo³ecznego, z wyj¹tkiem ubezpieczenia spo³ecznego rolników;

– nie jest tymczasowo aresztowana lub nie odbywa kary pozbawienia wolnoœci;– nie uzyskuje miesiêcznie przychodu w wysokoœci przekraczaj¹cej po³owê minimalnego wynagrodzenia za

pracê, z wy³¹czeniem przychodów uzyskanych z tytu³u odsetek lub innych przychodów od œrodków pieniê¿nychzgromadzonych na rachunkach bankowych;

– nie pobiera, na podstawie przepisów o pomocy spo³ecznej, zasi³ku sta³ego;– nie pobiera, na podstawie przepisów o œwiadczeniach rodzinnych, œwiadczenia pielêgnacyjnego;– nie pobiera po ustaniu zatrudnienia œwiadczenia szkoleniowego.Stopê bezrobocia rejestrowanego obliczono jako stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby cy-

wilnej ludnoœci aktywnej zawodowo, tj. bez osób odbywaj¹cych czynn¹ s³u¿bê wojskow¹ oraz pracowników jedno-stek bud¿etowych prowadz¹cych dzia³alnoœæ w zakresie obrony narodowej i bezpieczeñstwa publicznego. Stopêbezrobocia podaje siê z uwzglêdnieniem pracuj¹cych w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie (bêd¹cychsk³adow¹ cywilnej ludnoœci aktywnej zawodowo) wyszacowanych dla lat 2005 i 2009 – na podstawie NarodowegoSpisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2002 oraz Powszechnego Spisu Rolnego 2002, dla lat 2010 i 2011 – Po-wszechnego Spisu Rolnego 2010. Uzyskane w ten sposób dane nie s¹ w pe³ni porównywalne.

D³ugotrwale bezrobotni s¹ to osoby pozostaj¹ce w rejestrze powiatowego urzêdu pracy ³¹cznie ponad 12 mie-siêcy w okresie ostatnich 2 lat, z wy³¹czeniem okresów odbywania sta¿u i przygotowania zawodowego w miejscupracy.

12. Dane o aktywnoœci ekonomicznej ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej opracowano na podstawie wyników Naro-dowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2011 (NSP 2011) przeprowadzonego w okresie od 1 IV do30 VI 2011 r. wed³ug stanu w dniu 31 III 2011 o godz. 24.00. Podstawê prawn¹ NSP 2011 stanowi³y Ustawa z dnia4 III 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludnoœci i mieszkañ w 2011 r. (Dz.U. z 26 III 2010 r. nr 47, poz.277) wraz z aktami wykonawczymi do ustawy oraz Rozporz¹dzenie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady Nr763/2008 z dnia 9 VII 2008 r. w sprawie spisów powszechnych ludnoœci i mieszkañ (Dz. U. UE. L. z dnia 13 VIII2008 r. Nr 218).

Do pracuj¹cych zaliczono wszystkie osoby w wieku 15 lat i wiêcej, które w okresie badanego tygodnia:– wykonywa³y, przez co najmniej 1 godzinê, pracê przynosz¹c¹ zarobek lub dochód albo pomaga³y (bez wyna-

grodzenia) w prowadzeniu rodzinnego gospodarstwa rolnego lub rodzinnej dzia³alnoœci gospodarczej;– formalnie mia³y pracê, ale jej nie wykonywa³y (np. z powodu choroby, urlopu, przerwy w dzia³alnoœci

zak³adu, trudnych warunków atmosferycznych); je¿eli przerwa w pracy wynosi³a mniej ni¿ 3 miesi¹ce. Po-nadto pomagaj¹cy cz³onkowie rodziny, którzy nie wykonywali pracy w badanym tygodniu wed³ug NSP 2011nie byli zaliczani do osób pracuj¹cych.

Bezrobotni to osoby w wieku 15–74 lata, które w okresie badanego tygodnia nie by³y osobami pracuj¹cymi,w ci¹gu 4 tygodni (wliczaj¹c jako ostatni tydzieñ badany) aktywnie poszukiwa³y pracy i by³y gotowe podj¹æ pracêw ci¹gu 2 tygodni nastêpuj¹cych po tygodniu badanym.

Do bezrobotnych zaliczono tak¿e osoby, które znalaz³y pracê i oczekiwa³y na jej rozpoczêcie w okresie 3 miesiê-cy oraz by³y gotowe tê pracê podj¹æ.

Wspó³czynnik aktywnoœci zawodowej obliczono jako udzia³ aktywnych zawodowo w liczbie ludnoœci (w wie-ku 15 lat i wiêcej) ogó³em oraz danej grupy.

WskaŸnik zatrudnienia obliczono jako udzia³ pracuj¹cych w liczbie ludnoœci (w wieku 15 lat i wiêcej) ogó³emoraz danej grupy.

13. Informacje o wydatkach Funduszu Pracy podaje siê zgodnie z ustaw¹ z dnia 20 IV 2004 r. o promocji za-trudnienia i instytucjach rynku pracy, obowi¹zuj¹c¹ od 1 VI 2004 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z póŸn. zm.). Zasi³kii œwiadczenia przedemerytalne od 1 VIII 2004 r. finansowane s¹ z bud¿etu pañstwa (na mocy ustawy z dnia 30 IV2004 r. o œwiadczeniach przedemerytalnych – Dz. U. Nr 120, poz. 1252); do 31 VII 2004 r. finansowane by³y zeœrodków Funduszu Pracy.

14. Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie (nominalne) przypadaj¹ce na 1 zatrudnionego obliczono, przyj-muj¹c:

– wynagrodzenia osobowe, bez wynagrodzeñ osób wykonuj¹cych pracê nak³adcz¹ oraz uczniów, a tak¿e osóbzatrudnionych za granic¹;

– wyp³aty z tytu³u udzia³u w zysku i w nadwy¿ce bilansowej w spó³dzielniach;– dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników jednostek sfery bud¿etowej;

12

– honoraria wyp³acone niektórym grupom pracowników za prace wynikaj¹ce z umowy o pracê, np. dziennika-rzom, realizatorom filmów, programów radiowych i telewizyjnych.

15. Przeciêtn¹ miesiêczn¹ emeryturê i rentê obliczono, dziel¹c ogóln¹ kwotê œwiadczeñ emerytalno-rento-wych przez odpowiadaj¹c¹ im liczbê œwiadczeniobiorców.

16. Podstawowym Ÿród³em informacji o warunkach bytu ludnoœci, tj. poziomie i strukturze dochodu roz-porz¹dzalnego, wydatków i spo¿ycia oraz wyposa¿eniu gospodarstw domowych w przedmioty trwa³ego u¿ytko-wania jest reprezentacyjne badanie bud¿etów gospodarstw domowych. Badaniem objête s¹ wszystkiegospodarstwa domowe, z wyj¹tkiem zamieszkuj¹cych obiekty zbiorowego zakwaterowania oraz gospodarstwacz³onków korpusu dyplomatycznego pañstw obcych. Od 2004 r. gospodarstwa domowe obywateli obcego pañstwazamieszkuj¹cych w Polsce stale lub przez d³u¿szy czas i pos³uguj¹cych siê jêzykiem polskim bior¹ udzia³ w bada-niu. Wyjaœnienia dotycz¹ce precyzji wyników badania (b³êdu wzglêdnego szacunku) mo¿na znaleŸæ w publikacji„Metodologia badañ bud¿etów gospodarstw domowych”, GUS, Warszawa 2011.

Dochód rozporz¹dzalny obejmuje bie¿¹ce dochody pieniê¿ne i niepieniê¿ne (w tym wartoœæ spo¿ycia naturalne-go, tj. wartoœæ towarów i us³ug konsumpcyjnych pobranych na potrzeby gospodarstwa domowego z dzia³alnoœci go-spodarczej na w³asny rachunek – rolniczej i pozarolniczej – oraz wartoœæ towarów i us³ug otrzymanych bezp³atnie),bez zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych p³aconych z tytu³u dochodów (z pracy najemnej, ze œwiad-czeñ z ubezpieczeñ spo³ecznych oraz ze œwiadczeñ pomocy spo³ecznej), bez sk³adek na obowi¹zkowe ubezpieczeniaspo³eczne p³acone przez ubezpieczonego pracownika oraz bez podatków p³aconych przez osoby pracuj¹ce na w³asnyrachunek.

Dochód do dyspozycji jest to dochód rozporz¹dzalny pomniejszony o pozosta³e wydatki. Dochód do dyspozy-cji przeznaczony jest na wydatki na towary i us³ugi konsumpcyjne oraz przyrost oszczêdnoœci.

Wydatki gospodarstwa domowego obejmuj¹ wydatki na towary i us³ugi konsumpcyjne oraz pozosta³e wydat-ki. Wydatki na towary i us³ugi konsumpcyjne przeznaczone s¹ na zaspokojenie potrzeb gospodarstwa domowego.Obejmuj¹ wydatki na towary i us³ugi zakupione za gotówkê, równie¿ przy u¿yciu karty p³atniczej lub kredytoweji na kredyt, wartoœæ artyku³ów otrzymanych bezp³atnie oraz wartoœæ spo¿ycia naturalnego. Towary konsumpcyjneobejmuj¹ dobra nietrwa³ego u¿ytkowania (np. ¿ywnoœæ, napoje, artyku³y farmaceutyczne), pó³trwa³ego u¿ytkowania(np. odzie¿, ksi¹¿ki, zabawki) i trwa³ego u¿ytkowania (np. samochody, pralki, lodówki, telewizory). Do wydatkównie zalicza siê funduszu remontowego (do 2004 r. fundusz remontowy uwzglêdniano w op³atach za najem mieszka-nia w pozycji „u¿ytkowanie mieszkania i noœniki energii”).

Spo¿ycie artyku³ów ¿ywnoœciowych (w ujêciu iloœciowym) w gospodarstwach domowych obejmuje arty-ku³y zakupione za gotówkê, równie¿ przy u¿yciu karty p³atniczej lub kredytowej i na kredyt, otrzymane nie-odp³atnie oraz pobrane z gospodarstwa indywidualnego w rolnictwie b¹dŸ z prowadzonej dzia³alnoœcigospodarczej na w³asny rachunek (spo¿ycie naturalne); bez spo¿ycia w placówkach gastronomicznych.

17. Informacje o zasobach mieszkaniowych i mieszkaniach oddanych do u¿ytkowania dotycz¹ mieszkañ,a tak¿e izb i powierzchni u¿ytkowej w tych mieszkaniach, znajduj¹cych siê w budynkach mieszkalnych i niemiesz-kalnych. Nie obejmuj¹ one lokali zbiorowego zamieszkania (hoteli pracowniczych, domów studenckich, interna-tów, domów opieki spo³ecznej i in.) i pomieszczeñ nieprzeznaczonych na cele mieszkalne, a z ró¿nych wzglêdówzamieszkanych (np. pomieszczeñ inwentarskich, barakowozów, statków, wagonów i in.).

18. Informacje o sklepach i stacjach paliw opracowano na podstawie sprawozdawczoœci. Dla jednostekz mniejsz¹ od 10 liczb¹ pracuj¹cych od 2004 r. dane uogólniane s¹ w oparciu o wyniki badania reprezentacyjnegoprzeprowadzonego na 5-procentowej próbie tych jednostek; do 2003 r. dane opracowywano na podstawie rejestru.

Podzia³u sklepów wed³ug form organizacyjnych dokonano na podstawie wielkoœci powierzchni sprzeda¿owejsklepów i rodzaju sprzedawanych w nich towarów.

Domy towarowe i handlowe s¹ to sklepy wielodzia³owe, prowadz¹ce sprzeda¿ szerokiego i uniwersalnegoasortymentu, g³ównie towarów nie¿ywnoœciowych, o powierzchni sal sprzeda¿owych: domy towarowe – 2000 m2

i wiêcej, domy handlowe – od 600 do 1999 m2.Supermarkety s¹ to sklepy o powierzchni sprzeda¿owej od 400 m2 do 2499 m2, prowadz¹ce sprzeda¿ g³ównie

w systemie samoobs³ugowym, oferuj¹ce szeroki asortyment artyku³ów ¿ywnoœciowych oraz artyku³y nie¿ywno-œciowe czêstego zakupu.

Hipermarkety s¹ to sklepy o powierzchni sprzeda¿owej od 2500 m2 prowadz¹ce sprzeda¿ g³ównie w systemiesamoobs³ugowym, oferuj¹ce szeroki asortyment artyku³ów ¿ywnoœciowych i nie¿ywnoœciowych czêstego zakupu,zwykle z parkingiem samochodowym.

Sklepy powszechne s¹ to sklepy prowadz¹ce sprzeda¿ g³ównie towarów ¿ywnoœciowych codziennego u¿ytku,o powierzchni sal sprzeda¿owych od 120 do 399 m2.

Sklepy wyspecjalizowane s¹ to sklepy prowadz¹ce sprzeda¿ szerokiego asortymentu artyku³ów do komplekso-wego zaspokojenia okreœlonych potrzeb, np. ubioru, wyposa¿enia mieszkañ, sklepy motoryzacyjne, meblowe,sportowe itp.

Do pozosta³ych sklepów zaliczono sklepy o powierzchni sal sprzeda¿owych do 119 m2.19. Dane o pracownikach medycznych obejmuj¹ osoby pracuj¹ce w wymiarze pe³nego etatu, w wymiarze go-

dzin przekraczaj¹cych pe³ny etat oraz w niepe³nym wymiarze godzin w stosunku do czasu pracy okreœlonego obo-

13

wi¹zuj¹cymi przepisami dla danego rodzaju pracy, w przypadku jeœli ta praca ma dla nich charakter podstawowy;osoby te niezale¿nie od wymiaru czasu pracy s¹ liczone raz.

Od 2006 r. dane o pracownikach medycznych obejmuj¹ osoby, dla których g³ównym miejscem pracy jest prak-tyka lekarska, pielêgniarska lub po³o¿nicza. Od 2005 r. dane obejmuj¹ pracuj¹cych bezpoœrednio z pacjentem, tj.bez osób, dla których g³ównym miejscem pracy jest uczelnia, jednostka administracji pañstwowej lub samorz¹duterytorialnego, NFZ albo opieka spo³eczna.

Lekarzy, lekarzy dentystów, pielêgniarki, po³o¿ne oraz farmaceutów wykazano ³¹cznie z osobami odby-waj¹cymi sta¿.

20. Dane o zak³adach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej obejmuj¹ przychodnie, oœrodki zdrowia, ambulato-ria i od 2001 r. poradnie. Porad z zakresu ambulatoryjnej opieki zdrowotnej udzielaj¹ równie¿ praktyki lekarzy i le-karzy dentystów, realizuj¹ce œwiadczenia zdrowotne finansowane ze œrodków publicznych (umowy z NFZ). Od2009 r. porady ambulatoryjne nie uwzglêdniaj¹ dzia³alnoœci orzeczniczej lekarzy medycyny pracy. Porady z zakre-su ambulatoryjnej opieki zdrowotnej obejmuj¹ równie¿ porady lekarskie udzielone w izbach przyjêæ szpitali ogól-nych.

21. Dane z zakresu edukacji i wychowania dotycz¹: wychowania przedszkolnego, szkó³ dla dzieci i m³odzie¿y(podstawowych, gimnazjów, specjalnych szkó³ przysposabiaj¹cych do pracy, zasadniczych szkó³ zawodowych, lice-ów ogólnokszta³c¹cych, uzupe³niaj¹cych liceów ogólnokszta³c¹cych, techników, techników uzupe³niaj¹cych, liceówprofilowanych oraz szkó³ artystycznych daj¹cych uprawnienia zawodowe), szkó³ policealnych i wy¿szych, a tak¿eszkó³ dla doros³ych (podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych, ³¹cznie ze szko³ami ponadpodstawo-wymi i ich oddzia³ami).

22. Dane o teatrach i instytucjach muzycznych dotycz¹ zawodowych: teatrów dramatycznych i muzycznych,filharmonii, orkiestr i chórów oraz zespo³ów pieœni i tañca.

23. Informacje o kinach dotycz¹ dzia³alnoœci kin sta³ych ogólnie dostêpnych, tj. powo³anych do publicznegoudostêpniania filmów w formie projekcji na seansach filmowych, bez wzglêdu na rodzaj stosowanego noœnika fil-mu (taœma œwiat³oczu³a, taœma magnetyczna eksploatowana w technice wideo, noœnik cyfrowy).

24. Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania wykazywane s¹ wed³ug stanuw dniu 31 lipca w nastêpuj¹cych obiektach: hotelach, motelach, pensjonatach, innych obiektach hotelowych, do-mach wycieczkowych, schroniskach, oœrodkach wczasowych, kolonijnych i szkoleniowo-wypoczynkowych orazw domach pracy twórczej, ogólnodostêpnych domkach turystycznych, kempingach, polach biwakowych, oœrod-kach do wypoczynku sobotnio-niedzielnego i œwi¹tecznego, w zak³adach uzdrowiskowych i pozosta³ych obiektachniesklasyfikowanych.

25. Przestêpstwo stwierdzone jest to zdarzenie, co do którego w zakoñczonym postêpowaniu przygotowaw-czym potwierdzono, ¿e jest przestêpstwem. Przestêpstwo jest to zbrodnia lub wystêpek œcigany z oskar¿enia pu-blicznego lub z oskar¿enia prywatnego objêty oskar¿eniem prokuratora, a nadto ka¿dy wystêpek skarbowy,których charakter jako przestêpstwa zosta³ potwierdzony w wyniku postêpowania przygotowawczego.

Informacje o przestêpstwach stwierdzonych i wskaŸnikach wykrywalnoœci sprawców przestêpstw opracowanona podstawie statystyki policyjnej (system Temida).

26. WskaŸnik wykrywalnoœci sprawców przestêpstw jest to stosunek liczby przestêpstw wykrytych w danymroku (³¹cznie z wykrytymi po podjêciu z umorzenia) do liczby przestêpstw stwierdzonych w danym roku, powiêk-szonej o liczbê przestêpstw stwierdzonych w podjêtych postêpowaniach a umorzonych w latach poprzednich z po-wodu niewykrycia sprawców.

27. Wartoœæ dodana brutto (WDB) mierzy wartoœæ nowo wytworzon¹ w wyniku dzia³alnoœci produkcyjnejkrajowych jednostek instytucjonalnych. Wartoœæ dodana brutto stanowi ró¿nicê miêdzy produkcj¹ globaln¹ a zu¿y-ciem poœrednim; jest wyra¿ona w cenach bazowych.

28. Produkt krajowy brutto (PKB) przedstawia koñcowy rezultat dzia³alnoœci wszystkich podmiotów gospo-darki narodowej. Produkt krajowy brutto równa siê sumie wartoœci dodanej brutto wytworzonej przez wszystkiekrajowe jednostki instytucjonalne powiêkszonej o podatki od produktów i pomniejszonej o dotacje do produktów.Produkt krajowy brutto jest liczony w cenach rynkowych.

Dane dotycz¹ce PKB i WDB za lata 2008–2009 zosta³y zmienione w stosunku do wczeœniej opublikowanychz tytu³u zmiany zakresu podmiotowego sektora instytucji rz¹dowych i samorz¹dowych, sektora przedsiêbiorstworaz sektora instytucji finansowych i ubezpieczeniowych, dokonanej w wyniku standardowej procedury zgodnejz wymogami notyfikacji fiskalnej.

Ponadto zrewidowane zosta³y dane dotycz¹ce dochodów w sektorze gospodarstw domowych za lata 2008–2009w wyniku wprowadzenia przez Narodowy Bank Polski w bilansie p³atniczym nowej metodologii szacowania wy-nagrodzeñ oraz transferów bie¿¹cych.

Dane na 1 mieszkañca obliczono na podstawie liczby ludnoœci uwzglêdniaj¹cej wyniki Narodowego SpisuPowszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2002. W 2013 r. zostan¹ opublikowane dane przeliczone na 1 mieszkañca przywykorzystaniu liczby ludnoœci opracowanej na bazie Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ2011.

14

29. Dochody pierwotne brutto w sektorze gospodarstw domowych sk³adaj¹ siê z dochodu mieszanego brut-to, dochodów zwi¹zanych z prac¹ najemn¹ (obejmuj¹cych ca³kowite koszty zwi¹zane z zatrudnieniem) oraz docho-dów z tytu³u w³asnoœci.

Dochody do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych powstaj¹ w wyniku skorygowania docho-dów pierwotnych brutto o podatki od dochodów i maj¹tku, sk³adki na ubezpieczenia spo³eczne, œwiadczeniaspo³eczne inne ni¿ transfery socjalne w naturze (œwiadczenia z ubezpieczeñ spo³ecznych pieniê¿ne, œwiadczeniaz pomocy spo³ecznej pieniê¿ne) oraz inne transfery bie¿¹ce.

30. Dane w tablicach prezentuje siê w uk³adzie Polskiej Klasyfikacji Dzia³alnoœci – PKD 2007, obowi¹zuj¹cejod 2009 r. W publikacji zastosowano skróty nazw niektórych poziomów klasyfikacyjnych. Skrócone nazwy ozna-czone zosta³y w tablicach znakiem „�”. Zestawienie zastosowanych skrótów i pe³nych nazw przedstawia siê nastê-puj¹co:

skrót pe³na nazwa

sekcje PKD

wytwarzanie i zaopatrywanie w energiêelektryczn¹, gaz, parê wodn¹ i gor¹c¹ wodê

wytwarzanie i zaopatrywanie w energiê elektryczn¹, gaz, parêwodn¹, gor¹c¹ wodê i powietrze do uk³adów klimatyzacyjnych

dostawa wody; gospodarowanie œciekamii odpadami; rekultywacja

dostawa wody; gospodarowanie œciekami i odpadami orazdzia³alnoœæ zwi¹zana z rekultywacj¹

handel; naprawa pojazdów samochodowych handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdówsamochodowych, w³¹czaj¹c motocykle

zakwaterowanie i gastronomiadzia³alnoœæ zwi¹zana z zakwaterowaniem i us³ugamigastronomicznymi

obs³uga rynku nieruchomoœci dzia³alnoœæ zwi¹zana z obs³ug¹ rynku nieruchomoœci

administrowanie i dzia³alnoœæ wspieraj¹cadzia³alnoœæ w zakresie us³ug administrowania i dzia³alnoœæwspieraj¹ca

31. Dane w ujêciu przestrzennym prezentowane s¹ w uk³adzie Nomenklatury Jednostek Terytorialnych doCelów Statystycznych (NTS), opracowanej na podstawie Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS),obowi¹zuj¹cej w krajach Unii Europejskiej, zgodnie z Rozporz¹dzeniem (WE) Nr 1059/2003 Parlamentu Europej-skiego i Rady z dnia 26 V 2003 r. (Dz. Urz. UE L 154 z 21 VI 2003 r., z póŸn. zm.). NTS obowi¹zuj¹ca od 1 I 2008 r.wprowadzona zosta³a rozporz¹dzeniem Rady Ministrów z dnia 14 XI 2007 r. (Dz. U. Nr 214, poz. 1573) w miejsceobowi¹zuj¹cej do 31 XII 2007 r. na podstawie rozporz¹dzenia Rady Ministrów z dnia 13 VII 2000 r. (Dz. U. Nr 58,poz. 685, z póŸniejszymi zmianami). Klasyfikacja ta ma na celu zapewnienie zbierania, opracowywania i udostêp-niania na obszarze UE porównywalnych danych dla okreœlonych statystyk regionalnych pañstw cz³onkowskich.

Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) opracowana zosta³a w oparciu o ist-niej¹cy zasadniczy trójstopniowy podzia³ kraju na województwa, powiaty i gminy, przy pomocy którego wyodrêb-nione zosta³y tak¿e dwa dodatkowe nieadministracyjne poziomy, tj. regiony i podregiony. NTS dzieli Polskê na te-rytorialne, hierarchicznie powi¹zane jednostki na 5 poziomach, z czego:

– trzy okreœlono jako poziomy regionalne, gdzie:poziom 1 – regiony (6 jednostek) – grupuj¹ jednostki szczebla wojewódzkiego,poziom 2 – województwa (16 jednostek),poziom 3 – podregiony (66 jednostek) – grupuj¹ jednostki szczebla powiatowego;

– dwa okreœlono jako poziomy lokalne, gdzie:poziom 4 – powiaty i miasta na prawach powiatu (314 + 65 jednostek),poziom 5 – gminy (2479 jednostek).

Województwo wielkopolskie jest podzielone na 6 podregionów, 31 powiatów, 4 miasta na prawach powiatu oraz226 gmin, w tym 19 miejskich, 90 miejsko-wiejskich i 117 wiejskich.

32. W tablicach zawieraj¹cych informacje w podziale na miasta i wieœ, przez „miasta” rozumie siê obszarpo³o¿ony w granicach administracyjnych tych jednostek.

33. Przy przeliczaniu na 1 mieszkañca (1000 ludnoœci itp.) danych wed³ug stanu w koñcu roku (np. liczba leka-rzy) przyjêto liczbê ludnoœci wed³ug stanu w dniu 31 XlI, a przy przeliczaniu danych charakteryzuj¹cych wielkoœæzjawiska w ci¹gu roku (np. ruch naturalny ludnoœci, produkcja, spo¿ycie) – wed³ug stanu w dniu 30 VI.

Do przeliczeñ przyjêto liczbê ludnoœci opracowan¹ – jeœli nie zaznaczono inaczej – do 2009 r. na bazie Narodo-wego Spisu Powszechnego Ludnoœci i Mieszkañ 2002, od 2010 r. – Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoœcii Mieszkañ 2011.

Dane za 2010 r. zosta³y zmienione w stosunku do opublikowanych w poprzednich edycjach.34. Rozszerzone wyjaœnienia metodyczne dotycz¹ce poszczególnych dziedzin statystyki mo¿na znaleŸæ w publika-

cjach tematycznych oraz w serii „Zeszyty metodyczne i klasyfikacje”.

15

METHODOLOGICAL NOTES

1. Data about population were compiled on the basis of:1) the balances of the size and structure of the population actually living in a gmina. Population balances are com-

piled for periods between censuses on the basis of the last census, taking into account:– changes in a given period connected with vital statistics (births, deaths) and migration of the population (regi-

stering and cancelling registration for permanent residence from other gminas and from abroad) as well asaddress changes of the population due to changes in the administrative division,

– difference between the number of people registered for temporary stay for a period of more than 3 months (to2005 – above 2 months) in a gmina and the number of people temporary absent there being gathered on thebasis of surveys conducted periodically, which simultaneously makes the difference between the number ofpeople registered for permanent residence in a gmina and the number of people actually living in the gmina;

2) the registers of the Ministry of the Interior on internal and international migration of population for permanentresidence (since 2006 the source of this data is PESEL register – Common Electronic System of Population Regi-ster);

3) documentation of Civil Status Offices regarding registered marriages, births and deaths;4) documentation of regional courts regarding legally valid decisions in actions for divorces.

Data about population (as of 30 VI and 31 XII) as well as demographic rates and indicators per capita (per 1000population etc.) – to 2009 – are compiled on the basis of results of Population and Housing Census 2002 – and since2010 – on the basis of results of Population and Housing Census 2011 as well as current reporting data on vital sta-tistics and population migration.

2. The working age population refers to males aged 18–64, and females aged 18–59. The non-working age po-pulation is defined as the pre-working age population, i.e., up to the age of 17, and the post-working age popula-tion, i.e., 65 and more for males and 60 and more for females.

3. Natural increase of the population balance for the difference between the number of live births and deaths ina given period.

4. Total fertility rate refers to the number of children which would be born to the average woman during thecourse of her entire reproductive period (15–49 years of age) assuming that in particular phases of this period shewould give births with an intensity observed during a given year, i.e., in assuming age-specific fertility rates for thisperiod to be constant,

5. Life expectancy is expressed by the average number of years that a person at the exact age “x” still has to liveon, assuming a fixed mortality level from the period for which life expectancy tables were compiled.

6. Industrial waste water includes sewage which is not residential sewage or rainwater produced as a result of

commercial, industrial, storage, transportation or service activity as well as water mixed with sewage produced by other

entities discharged by sewage network owned by this plant.Industrial waste water requiring treatment means sewage discharged via a network of open canals or ditches directly

to waters, earth or sewage network from production entities (including water contaminated as a result of dehydration of

mines and contaminated waters used in industry for cooling).

Data on treated waste water refer to mechanically, chemically and biologically treated sewage as well as to increasedbiogene removal and discharged to waters or soil.

7. Municipal waste water means residential or municipal sewage including industrial sewage or the mixture of resi-dential sewage with rainwater or the mixture of residential sewage with industrial sewage and rainwater disposedof by a commune through sewage water system and waste water treatment plants.

Data on municipal waste waters cover sewage discharged via a sewerage system by the units managed by watersupply and sewerage companies and plants established by a voivode (or managed by territorial self-local govern-ments) and all units supervising collective discharge of sewage via sewerage network (including housing coopera-tives, water companies, water service plants, enterprises etc.) Prior to discharge to the recipient, all the sewageshould be treated. Thus, in the statistics, the waste water was included as the waste water requiring treatment. Thedata do not include rainwater and infiltration water discharged via sewerage network.

Since 2010 methodology survey of the quantity of wastewater discharged to sewerage network data have chan-ged, so data concerning municipal wastewater are not completely comparable to previous years.

8. Municipal waste water treatment plants cover all waste water treatment plants operating within a seweragenetwork. The statistical surveys do not include household waste water treatment facilities or plants which treat onlytransported wastewater (i.e. waste water treatment plants which operate outside the sewerage network).

Increased biogene removal from sewage occurs in treatment plants with highly efficient treatment technologies(mostly biological, and also chemical) allowing for an increased reduction in nitrogen and phosphorus content.

16

9. Air pollution means release of solid, liquid or gaseous substances into the atmosphere in quantities which may

threaten human life, affect climate, animate nature, soil or water or cause other harms to the environment.Volume of emission from particular sources and types of pollutions (specified in regulations) may be fixed or

determined through measurements or through calculations of raw materials and fuels balance, on the basis of thecharacteristic indices of pollution emission for technological processes.

Data regarding particulate emission concern: particulates from the combustion of fuels, particulates fromcement and lime, fire-resistant materials, silicates, artificial fertilizers, carbon and graphite, soot, as well as othertypes of particulates.

Data regarding gas emission concern: sulphur dioxide, carbon monoxide, nitrogen oxides, hydrocarbons, as wellas other types of gaseous pollutants (excluding carbon dioxide).

Due to the high absolute values which characterise the emission of carbon dioxide the indicator of reduction ofgas pollutants was calculated and presented with exclusion of carbon dioxide emission.

Data on the volume of contained or neutralized dust and gaseous pollution (by type) illustrate volume of pollu-tion reduced in devices designed for protection of atmosphere, installed at plants recognized as especially burden-some for atmosphere.

10. Data regarding employment concern persons performing work providing earnings or income and include:1) employees hired on the basis of an employment contract (labour contract, posting, appointment, election or se-

rvice relation);2) employers and own-account workers, i.e.:

a) owners, co-owners, and leaseholders of private farms in agriculture (including contributing family workers),i.e., working on private farms (with area up to 1 ha and more than 1 ha of agricultural land) as well as indivi-dual owners of livestock who do not possess agricultural land, with some exceptions in 2002–2009;

b) owners and co-owners (including contributing family workers; excluding partners in companies who do notwork in them) of entities conducting economic activity other than that related to private farms in agriculture,

c) other self-employed persons, e.g., persons practising learned professions;3) outworkers;4) agents (including contributing family workers and persons employed by agents);5) members of agricultural production co-operatives (agricultural producers’ co-operatives, other co-operatives

engaged in agricultural production and agricultural farmers’ co-operatives);6) clergy fulfilling priestly obligations.

Data concerning employed persons on private farms in agriculture as of 31 XII in 2002–2009 were estimatedon the basis of the results of the Population and Housing Census as well as the Agricultural Census 2002 as well assince 2010 on the basis of the Agricultural Census 2010.

The following employed persons on private farms conducting agricultural activity are included in the group ofemployed persons on private farms, while:1) in 2002–2009 are not included the following employed persons:

a) on farms with the area more than 1 ha of agricultural land producing exclusively for their own needs;b) on farms with the area to 1 ha of agricultural land (including individual owners of livestock who do not po-

ssess agricultural land) producing exclusively or mainly for their own needs;2) since 2010 are included the whole number of employed persons on those farms independently from area of agri-

cultural land as well as from destination of agricultural output (including producing exclusively or mainly fortheir own needs).11. Data regarding registered unemployed persons include persons who, in accordance with the Law dated

20 IV 2004 on Promotion of Employment and Labour Market Institutions, in force since 1 VI 2004 (Journal of LawsNo. 99, item 1001, with later amendments) are classified as unemployed.

An unemployed person is understood as a person not employed and not performing any other kind of paid workwho is capable of work and ready to take full-time employment obligatory for a given job or service (or in casehe/she is a disabled person – capable and ready to take work comprising no less than a half of working time), notattending a school with the exception of schools for adults (or taking extra curriculum exam within the scope of thisschool programme exam) or tertiary schools in part-time programme (until 2006 – in the evening, weekend andextra curriculum education system), looking for employment or other kind of paid work and registered in a locallabour office, appropriate for his/her permanent stay, if he/she fulfilled, i.a. the following conditions, among others:

– is aged 18 or more;– is aged less than 60 (women), less than 65 (men);

17

– did not acquire the right to retirement pay or pension resulting from an inability to work family pension,pension due to training, social-welfare pension, does not receiving: a pre-retirement benefit, or pre-retire-ment allowance, a rehabilitation benefit, a sick and maternity benefit or a benefit in the amount of a maternitybenefit;

– is not the owner or holder (sole or dependent) of agricultural real estate with an area of agricultural landexceeding 2 convertible ha;

– is not subject to retirement and pension insurance from full-time work due to being a spouse or a member of anagricultural household with an area of agricultural land exceeding 2 convertible ha;

– is not entered in the register rolls of economic activity or is not subject, on the basis of separate regulations, tocompulsory social security or retirement provision, excluding social insurance of farmers;

– is not temporarily under arrest or not serving a prison sentence;– does not receive monthly income of the amount exceeding half of minimal remuneration for work, excluding

income generated from interest income or other income generated from money gathered on bank accounts;– does not receive, on the basis of the regulations concerning social welfare, a permanent social benefit;– does not receive on the basis of regulations concerning family allowances, nursing allo- wance;– does not receive, training allowance after the termination of employment.The registered unemployment rate is calculated as the relation of the number of registered unemployed persons

to the economically active civilian, i.e., excluding persons in active military service as well as employees of budge-tary entities conducting activity within the scope of national defence and public safety. The unemployment rate isgiven considering employed persons on private farms in agriculture (as part of the economically active civilianpopulation) estimated for 2005 and 2009 – on the basis of Population and Housing Census 2002 as well as Agricul-tural Census 2002, for 2010 and 2011 – Agricultural Census 2010. Data are not strictly comparable.

The long term unemployed are persons remaining in the register rolls of the powiat labour offiice for the overallperiod of over 12 months during the last two years, excluding the periods of traineeship and occupational prepara-tion at the work place.

12. Data on the economic activity of the population, aged 15 and more, were compiled on the basis of the Natio-nal Census of Population and Housing 2011 carried out in the period between 1st of April and 30th of June 2011according to the state on 31st of March 31 2011 at 24.00. The legal bases for the National Census of Population andHousing 2011 constituted the Act of 4th of March 2010 on National Census of Population and Housing in 2011(Journal of Laws of 26th of March 2010 No. 47, item 277) with its executory legislative provisions and the Regula-tion (EC) of the European Parliament and Council No 763/2008 of 9th of July 2008 on the censuses of populationand housing (Official Journal of the European Union L. 218 of 13th of August 2008).

Among the employed persons are included all persons aged 15 and more who within the surveyed week:– performed, for at least 1 hour, work providing earnings or income, or assisted (without wages or salaries) in

maintaining a family-owned farm or conducting a family-owned business;– formally had a work but did not perform it (e.g., due to illness, vacation, a break in company activity, bad

weather); if the break in employment did not exceed 3 months. Moreover, according to the 2011 Census,contributing family members who did not perform work during the reference week were not counted amongthe employed.

The unemployed are persons aged 15–74, who within the reference week were not employed, within a four weekperiod (the last week being the reference week) actively sought work and were available for work within a fortnightperiod after the reference week.

The unemployed also include persons who had found and were waiting to begin work within a 3-month period aswell as persons who were available for that work.

The activity rate is calculated as the share of economically active persons in the total population (aged 15 andmore) and in a given group.

The employment rate is calculated as the share of employed persons in the total population (aged 15 and more)and in a given group.

13. Information concerning Labour Fund expenditures are given according to Law dated 20th of April 2004, onPromotion of Employment and Labour Market Institutions, in force since 1st of June 2004 (Journal of Laws No. 99,item 1001, with later amendments). Pre-retirement benefits and allowances since 1st of July 2004 are financed fromSocial Insurance Fund state budget (on the basis on the Law dated 30th of April 2004 on pre-retirement benefits –Journal of Laws No. 120, item 1252); until 31st of July 2004 were financed from the Labour Fund means.

14. Average monthly (nominal) wages and salaries per paid employee were calculated assuming:– personal wages and salaries, excluding wages and salaries of persons engaged in outwork as well as appren-

tices and persons employed abroad;– payments from profit and balance surplus in co-operatives;

18

– annual extra wages and salaries for employees of budgetary sphere entities;– fees paid to selected groups of employees for performing work in accordance with a labour contract, e.g., to

journalists, film producers, radio and television program producers.15. Average monthly retirement pay and pension is calculated by dividing the total amount of benefits by the

corresponding number of persons receiving these benefits.16. The basic source of information regarding the living conditions of the population, i.e., the level and structure

of available income, expenditures and consumption as well as the furnishing of households with durable goods, isa sample survey of household budgets. In the survey there are included all the households, with the exception ofthose living in institutional households as well as households of members of the diplomatic corps of foreign coun-tries. Since 2004 the households of foreign citizens with permanent or long-lasting residence in Poland and usingPolish participate in the survey. Explanations pertaining to precision of the survey results (relative error of estima-te) can be found in publication “Methodology of surveys of household budgets”, CSO, Warsaw 2011.

Available income includes current monetary and non-monetary income (including the value of own consumption,i.e., consumer goods and services acquired for household needs from self-employed agricultural or non-agriculturaleconomic activity as well as the value of goods and services received free of charge), excluding prepayments on perso-nal income tax paid with income from hired labour and social security benefits and from social assistance benefitsexcluding contributions to obligatory social security paid by the insured employee as well as excluding taxes paid byself-employed persons.

Disposable income is understood as available income less other expenditures. Disposable income is allocatedto purchasing consumer goods and services and savings increase.

Expenditures of household include expenditures on consumer goods and services as well as remaining expendi-tures. Expenditures on consumer goods and services are designated for meeting household needs. Data concernexpenditures on goods and services purchased for cash, with the use of cash or a payment or credit card and on cre-dit, the value of articles received gratis as well as the value of own consumption. Consumer goods include non-du-rable goods (e.g., food, beverages, pharmaceutical products), semi-durable goods (e.g., clothing, books, toys) anddurable goods (e.g., cars, washing machines, refrigerators, television sets). Expenditures do not include renovationfund (payment for rentals for housing include renovation fund up to 2004 in item ”housing, water, electricity, gasand other fuels”).

Consumption of foodstuffs (in terms of quantity) in households includes articles purchased for cash, with theuse of cash or a payment or credit card and on credit, received gratis as well as taken from a private farm in agricul-ture or from conducted self-employed economic activity (own consumption); excluding consumption in catering es-tablishments.

17. Information regarding dwelling stocks and completed dwellings concerns dwellings, as well as rooms andthe usable floor space in these dwellings, located in residential and non-residential buildings. Data do not includecollective accommodation facilities (employee hostels, student dormitories and boarding schools, social welfarehomes and others) and spaces not designed for residential purposes, but which for various reasons are inhabited(e.g., animal acommodations, caravans, ships, wagons and others).

18. Information regarding shops and petrol stations are compiled on the basis of reporting. For entities employ-ing less than 10 persons since 2004 the data have been generalized on the basis of the results of sample survey con-ducted on a 5% sample of these entities; until 2003 the data were compiled on the basis of the register.

The division of stores by organizational form was made on the basis of the area of the sales floor and the types ofgoods sold.

Department stores and trade stores are stores with multiple departments, selling a broad and universal assor-tment, primarily non-foodstuff goods, with a sales floor area of 2000 m2 and more and for department stores from600 to 1999 m2 for trade stores.

Supermarkets are stores with a sales floor from 400 to 2499 m2, selling goods in a self-ser- vice system and offer-ing a wide assortment of foodstuff goods and frequently bought non-foodstuff goods.

Hypermarkets are stores with a sales floor above 2500 m2, selling goods in a self-service system and offeringa wide assortment of foodstuff goods and frequently bought non-foodstuff goods, usually with a parking place.

Grocery stores are stores primarily selling foodstuff goods for daily consumption, with a sales floor from 120 to399 m2.

Specialized stores are stores selling a wide assortment of articles to fully meet specific needs, (e.g. clothing,home furnishings, car parts, furniture, sporting goods, etc.).

Other stores include stores with a sales floor up to 119 m2.19. Data regarding medical personnel include persons working full-time, overtime as well as part-time in rela-

tion to work time defined in the obligatory regulations for a given type of work, when this work has basic character;these persons are counted once regardless of the time worked.

19

Since 2006 data regarding medical personnel include persons for whom the main workplace are medical,nurse’s or midwife’s practices. Since 2005 data include person sworking directly with a patient, i.e. excludingpersons for whom the main workplace are university, units of state or local self-goverment administration, NationalHealth Fund or social welfare.

Doctors, dentist, nurses, midwives and pharmacists were listed together with persons undergoing training.20. Data concerning facilities of the out-patient health care include out-patient departments, health centres,

ambulatory departaments and since 2001 out-patient clinic. Consultations within the range of facilities of theout-patient health care are also provided by doctor and dentist practices which are realizing medical servicesfinanced from public funds (contracts with National Health Fund). Since 2009 out-patient consultations do notinclude adjudication activities of doctors of the occupational health care. Consultations within the range of faci-lities of the out-patient health care also cover medical consultations provided in admission rooms in generalhospitals.

21. Data on education concern: pre-primary education, schools for children and youth (primary schools, lowersecondary schools, special job-training schools, basic vocational schools, general secondary schools, supplemen-tary general schools, technical secondary schools, supplementary technical schools, specialized secondary schoolsand art schools leading to professional certification), post-secondary schools and tertiary education, as well asschools for adults (primary schools, lower secondary schools and upper secondary schools, including post-primaryschools and their branches).

22. Information regarding theatres and music institutions concerns professional: dramatic and music theatres,philharmonic halls, orchestras and choirs as well as song and dance ensemble.

23. Information regarding cinemas concerns the activity of public cinemas, i.e., established for the purpose ofpublic film screenings, regardless of the film carrier used (light-sensitive and magnetic tape and digital).

24. Number of beds in collective tourist accommodation establishments is presented as of 31 VII in following fa-cilities: hotels, motels, boarding houses, similar establishments, excursion hostels, shelters, holiday centers, holi-day youth centers and training-recreational centers as well as creative arts centers, complexes of tourist cottages,camping sites, tent camp sites, weekend and holiday accommodation establishments, health establishments andother not classified establishments.

25. An ascertained crime is an event, which after the completion of preparatory proceedings was confirmed asa crime. Crime is a felony or misdemeanour prosecuted upon by public accusation or private accusation by publicprosecutor, moreover every revenue related misdemeanour, the character of which was confirmed as a crime asa result of preparatory proceedings.

Information regarding ascertained crimes and rates of detectability of delinquents in ascertained crimes hasbeen prepared on the basis of the police statistics of computer system Temida.

26. The rate of detectability of the delinquents is the proportion between the number of detected crimes ina given year (including those detected after resumption following discontinuance) to the total number of crimesascertained in a given year, plus the number of crimes recorded in commenced proceedings and discontinued inprevious years due to undetected delinquents.

27. Gross value added (GVA) measures the newly generated value as a result of the production activity of natio-nal institutional units. Gross value added is the difference between gross output and intermediate consumption, andis presented in basic prices.

28. Gross domestic product (GDP) illustrates the final result of the activity of all entities of the national econo-my. Gross domestic product is equal to the sum of gross value added generated by all national institutional units, in-creased by taxes on products and decreased by subsidies on products. Gross domestic product is calculated atmarket prices.

Data concerning GDP and GVA for the years 2008–2009 were changed in relation to data previously publisheddue to the change of the subject scope of the general government sector, the non-financial corporations sector aswell as the financial institutions sector, accomplished as a result of standard procedure, in accordance with thefiscal notification requirements.

Moreover, data concerning income in the households sector for the years 2008–2009 were revised as a result ofintroducing by the National Bank of Poland a new methodology of wages and salaries and current transfers estima-tion in the Balance of Payments.

Data per capita were calculated on the basis of number of population, which considered the results of the Popu-lation and Housing Census 2002. In the 2013 data per capita calculated on the basis of population number consi-dering the Population and Housing Census 2011 will be published.

29. Gross primary income in the households sector is comprised of: gross mixed income, income connectedwith hired work (including total compensation of employment) as well as property income.

20

Gross disposable income in the households sector is obtained as a result of correcting gross primary income bycurrent taxes on income, wealth, etc., social contributions, social benefits other than social transfers in kind (socialsecurity benefits in cash, social assistance benefits in cash) as well as other current transfers.

30. Data in tables is presented following the Polish Classification of Activities – PKD 2007 (NACE Rev. 2), inuse since 2009. The names of some classification levels used in the publication have been abbreviated. Abbrevia-tions in the publication are marked in the tables with the sign “�”. The abbreviations and their complete names arepresented as follows:

abbreviation full name

sections of the NACE

x electricity, gas, steam and air conditioning supply

xwater supply; sewerage, waste managementand remediation activities

trade; repair of motor vehicleswholesale and retail trade; repair of motor vehiclesand motorcycles

accommodation and catering accommodation and food service activities

x real estate activities

x administrative and support service activities

31. Data in a spatial dimension are presented in accordance with the Nomenclature of Territorial Units forStatistical Purposes (NTS), compiled on the basis of the Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS)officially adopted in the countries of the European Union according to Regulation (EC) No. 1059/2003 of the Euro-pean Parliament and of the Council of 26th of May 2003 (Official Journal of the EU L 154, 21st of June 2003, withlater amendments). NTS in force since 1st of January 2008 was introduced by a decree of the