w cieniu miesiĘcznik issn 1425–6584 pielĘgniarek … maj izba.pdf · 2013-05-06 · w cieniu...

W CIENIU CZEPKA

N I E Z A L E Ż N Y M I E S I Ę C Z N I K

P I E L Ę G N I A R E K I P O Ł O Ż N YC H

O K R Ę G U W R O C Ł A W S K I E G O

I L E G N I C K I E G O

NUMER 5 (259) – MAJ 2013WROCŁAW – LEGNICA

ISS

N 1

42

5–

65

84

ww

w.d

oip

ip.w

roc.

pl

W CIENIU CZEPKA niezależny miesięcznik pielęgniarek i po łoż nych okręgu wrocławskiego i le gnic kie go. (www.doipip.wroc.pl)Wydawca: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Po łoż nych we Wro cła wiu.

Redaguje Prezydium DORPiP:Olechowska UrszulaJędrzejewska LeokadiaSzafran AnnaBogumił LucynaKoziarz EwaŁabowicz Beata Golicka MarzennaKolasińska JolantaSzerszeń Teresa

Redakcja, redakcja techniczna, skład, korekta, grafika i przygotowanie do druku– Włodziwoj Sa wic ki

Konsultacja polonistycznamgr Katarzyna Sawicka

Materiałów nieza mó wio nych re dak cja nie zwra ca, w tek stach pu bli ko wa nych za strze-ga so bie pra wo skró tów, zmian ty tu łów oraz po pra wek sty li stycz no–ję zy ko wych.

Artykuły, listy, uwagi i inną ko re spon den cję prosimy nadsyłać na adres re dak cji: Dolnośląska Okrę go wa IzbaPielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wro cław, fax 373–20–56e–mail: [email protected]

REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ TEKSTÓW , OGŁOSZEŃ I REKLAM

DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZA GRA NI CĄUWAGA: Nie przyjmujemy do pu bli ka cji tekstów przekazywanych telefonicznie!Nasza okładka: W. Sawicki (wzory ram:http://www.feniks.biz.pl/) Numer za mknię to 26.04.2013 r.Do druku przygotowano 1.05.2013 r.Nakład 3500 egz. Pismo nie od płat nie roz pro wa dza ne wśród człon ków Sa mo rzą du Pielęgniarek i Po łoż nych. Druk ABISWszystkie artykuły (i nie tylko) na str. www.doipip.wroc.pl

DOLNOŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wrocław, e–mail: [email protected]. 71/ 333 57 02, tel/fax 71/ 373–20–56

www.doipip.wroc.pl

KONTO IZBY: NUMER KONTA BANKOWEGO, na który należy przekazywać składki członkowskie:

Dolnośląska Okrę go wa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wro cław, Bank PEKAO SA O/Wrocław

63 1240 6670 1111 0000 5641 0435

GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych

poniedziałek – czwartek – od 800 do 1600 z wyjątkiem wtorków i piątkówwtorek – od 800 do 1700 a w piątek do 1500

DZIAŁ KSZTAŁCENIA

tel./fax 71 333 57 08, tel. 71/ 364 04 35

poniedziałek – czwartek – od 800 do 1600

z wyjątkiem wtorków i piątkówwtorek – od 800 do 1700, a w piątek do 1500

BIURO W LUBINIE, ul. Odrodzenia 18/2, 59-300 Lubin, tel./fax 76/746 42 03

Konto Działu KształceniaBank PEKAO SA O/Wrocław13 1240 6670 1111 0000 5648 5055

KASA poniedziałek ....................................................10–16 wtorek ............................................................... 11–14 środa .................................................................... 8–15 czwartek ............................................................10–16 piątek ..................................................... NIECZYNNA

BIBLIOTEKA wtorki .......................................................................od 14 do 17piątki ........................................................................... od 9 do 14

DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziałki 14 – 16; środa 14 – 17 (mgr E. Stasiak);

OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ tel. 71/ 364 04 44, informacja o dyżurach na stronie internetowej DOIPiP w zakładce ORGANIZACJA PRACY BIURA- ORzOZ

OKRĘGOWY SĄD PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCHInf.: tel. 71/ 364 04 44 lub w Sekretariacie Biura DOIPiP

KASA POŻYCZKOWA PRZY DOIPIP Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4Nr: 56 1020 5242 0000 2702 0019 9224 Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej można uzyskać w czasie dyżuru w środy od 1500 do 1630 telefonicznie lub osobiścieKSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZKOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI

WYKAZ TELEFONÓW W SIEDZIBIE BIURA DOIPiP WE WROCŁAWIU

Sekretariat .............................071 333 57 02

.............................................. 071 373 20 56 tel/fax

Przewodnicząca ...................071 333 57 03

Wiceprzewodnicząca ........071 333 57 10

Sekretarz ................................ 071 333 57 04

Skarbnik ..................................071 333 57 07

Dyrektor Biura ........................ 071 333 57 00

Ewidencja .............................. 071 333 57 09

Rejestr praktyk .....................071 333 57 07

Księgowość ........................... 071 333 57 06

Radca prawny .......................071 333 57 10

Kasa ..........................................071 333 57 01

Biblioteka ...............................071 333 57 05

Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności

Zawodowej ...........................071 364 04 44

Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych

...................................................071 364 04 44

Dział Kształcenia ........... 71/ 333 57 08Kierownik Działu Kształcenia..........................................– 71/ 364 04 35Dział Kształcenia Oddział w Lubinie ......................– 76/746 42 03

W NUMERZE ............................................................... str.

Informacje

Certyfikat ................................................................... 4

Opinie konsultantów ........................................... 5

Pamięć - historia - tożsamość .................. 6

Co wiem o... ............................................................. 6

Pielęgniarek nie trzeba... ................................... 9

Nasza patronka .....................................................10

Plebiscyt ...................................................................11

Pielęgniarstwo

Chory ze stomią ........................................................12

Żywienie i profilaktyka ..........................................16

Położnictwo

Infekcje u ciężarnej .................................................18

Informacje PTP ............................................ 20

Rozmawiając z pacjentem... ..................... 21

Pamięć i serce ............................................... 22

Podziękowania/ Ogłoszenia ......................... 24-25

Z okazji Święta Pielęgniarek i Święta Położnych pragnę życzyć wszyst-kim przedstawicielom obu profesji wiele radości, satysfakcji i najwspa-nialszych osiągnięć życiowych, które dodadzą życiowej energii i pozwolą z pasją wykonywać swój zawód, by słowa K. I. Gałczyńskiego „Chciał-bym także Twoje ręce ocalić od zapomnienia” stały się najlepszą oceną naszej działalności w oczach pacjentów i naszych bliskich.

mgr Urszula OlechowskaPrzewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady

Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu

Od redakcjiRok w rok, w maju, pielęgniarki i położne mają swój dzień, swoje święto rozjaśniające

szare, codzienne dni pracy.Nieraz słyszę krytyczne słowa koleżanek „Ile razy będziemy słyszały, czytały to samo?

Ile razy można wspominać jakąś tam Florencję... . To było kiedyś, strasznie dawno... Cóż Florencja Nightingale ma wspólnego z współczesnym pielęgniarstwem?”

Dzisiejsze leczenie i pielęgnacja, a nawet nasze wykształcenie faktycznie mają już nie-wiele wspólnego z rzeczywistością, z jaką spotykała się Florencja. Nadal jednak są cier-piący ludzie, zagubieni pacjenci. Nadal są głodni przyjaznego słowa, uśmiechu.

Nadal potrzeba osób niosących światło nadziei. Nasi pacjenci czekają na nas, na pro-fesjonalną pomoc świadczoną z empatią i wyrozumiałością. Tu nic się nie zmieniło.

Przypomina mi się opowiadanie przyjaciela – pielęgniarza, który był świadkiem zwol-nienia z pracy trzech pielęgniarek w niemieckim szpitalu. Gdy wyszły z gabinetu i zostali tylko we dwóch, zapytał dyrektora.

– Kurt, dlaczego je zwolniłeś?– Miały krzywy uśmiech. – Po chwili widząc zdziwienie, dyrektor tłumaczy – U mnie

pielęgniarka musi swoim wyrazem twarzy, słowem i postawą utwierdzać pacjenta w prze-konaniu, że wszystko będzie dobrze, że może być spokojny, nawet wówczas gdy tak nie jest. Ma budzić zaufanie i pozytywne reakcje. Jeśli tego nie potrafi, nie może tu pracować. Od postawy pielęgniarek zależy zadowolenie pacjenta i dochód szpitala, bo zadowoleni pa-cjenci i ich rodziny przyciągają kolejnych, którzy wybierają ten szpital.

Florencja Nightingale była lampą nadziei i aniołem dobroci dla żołnierzy – pacjentów, nawet dla tych, co odchodzili. Jednocześnie pierwszą pielęgniarką, która opierała swoją pracę na rzetelnej wiedzy, która widziała konieczność kształcenia i doskonalenia zawo-dowego naszych ówczesnych koleżanek w zawodzie.

A przyjazny uśmiech na twarzy leczy nie gorzej od tabletek i zastrzyków.

Rozpisałem się o Florencji, o pielęgniarkach. Te słowa można z powodzeniem odnieść również do położnych. Jest to chyba jeden z najwspanialszych zawodów świata. Codzien-nie razem z matkami położne są świadkami cudu, budzącego się życia, biorą udział w ra-dości, towarzyszącej oczekiwaniu i narodzinom małych ludzi.

Praca położnej jednak nie zawsze jest radosna, spotyka się i z cierpieniem i śmiercią, ale właśnie postawa położnej z Oświęcimia, Stanisławy Leszczyńskiej, pomaga nieść na-dzieję i uśmiech tam, gdzie brak nadziei...

Od 10 maja rozpoczyna się publiczny plebiscyt na łamach „Gazety Wrocławskiej” pt. „Anioł w czepku”. Nasi pacjenci wskażą pielęgniarki i położne, zasługujące na to miano.

W przededniu naszych świątecznych dni życzę Naszym Czytelniczkom i Czytelnikom – Pielęgniarkom i Położnym, by jak najwięcej z nich zostało nominowanych do tego tytułu przez społeczeństwo naszego regionu.

redakcja

BRZYDKIE OCZY

Zobaczyłem i zadrżałem, jeszcze takich nie widziałem:brzydkie -

patrzą jakoś tak daleko,że zielone, to co z tego:brzydkie.

Nie rozumiem: dzień się toczy,ja wciąż widzę twoje oczy brzydkie -

do niczego niepodobne,takie brzydkie, niech gęś kopnie,brzydkie.

refren:

W twoich oczach, kochana, jedyna,coś być musi, na pewno coś masz,chcę zapomnieć i nie zapominam,ciągle widzę i oczy, i twarz.

Choćbym świat cały wkoło przemierzył,choćbym szukał już sam nie wiem gdzie,od twych brzydkich nie znajdę piękniejszychi tak rzewnych i wiernych jak twe.

I zmieniłem w końcu zdanie,widzę, że są niesłychaniepiękne -

twoje oczy jak dwie świeczki,twoje oczy jak gwiazdeczkipiękne.

Twoje oczy wszystko wiedzę,twoje oczy dla mnie świecapiękne;

każdy wieczór taki miły, nad mym życiem się schyliły -piękne.

refren:

W twoich oczach, kochana, jedyna,coś być musi, na pewno coś masz,chcę zapomnieć i nie zapominam,ciągle widzę i oczy, i twarz.

Choćbym świat cały wkoło przemierzył,choćbym szukał już sam nie wiem gdzie,od twych pięknych nie znajdę piękniejszychi tak rzewnych, i wiernych jak twe.

Konstanty Ildefons Gałczyński

Zobaczyłem i zadrżałem,

naszej działalności w oczach pacjentów i naszych bliskich.

Przewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady

2 W CIENIU CZEPKA

Prosimy o aktualizację danych – formularz

��

��

��

��

��

��

��

��

�� !�� "�#�$�%��&��"��'

��

��"��'�

(��"��

��

��"��'��

��

��'��)*��"��+

��

��

��"��'�

(��"��

��

��"��'��

��

��

��'��),*��"��+

��

��

��

�� *��*�� (�*�"�#��

!��"��'��*��'��"'#-�$��'��$��*��*��$��

��

35 (259) 2013

Z okazji Majowego Święta Pielęgniarek i PołożnychDrogim Koleżankom i Kolegomnajserdeczniejsze życzenia satysfakcji z pracy zawodowejoraz pomyślności w życiu osobistymskłada

Beata DąbrowskaPrzewodnicząca Oddziału Wojewódzkiego

Polskiego Towarzystwa Położnychwe Wrocławiu

MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

Z okazji Międzynarodowego Dnia Pielęgniarek i Położnych składam Pa-niom i Panom pielęgniarkom, pielęgniarzom i położnym wyrazy szacun-ku i uznania dla wykonywanej pracy wymagającej profesjonalizmu, zaan-gażowania, poświęcenia i postawy życzliwości przy wspieraniu drugiego człowieka w czasie szczególnie dla niego trudnym, jakim jest okres choro-by, bólu i cierpienia. Życzę również wytrwałości w realizacji codziennych zadań, satysfakcji z służby człowiekowi, umiejętności realizacji posłan-nictwa w warunkach reformy systemu działalności leczniczej oraz wszel-kiej pomyślności w życiu osobistym.

PRZEWODNICZĄCA ZARZĄDU ODDZIAŁUPOLSKIEGO TOWARZYSTWA PIELĘGNIARSKIEGO

WE WROCŁAWIUmgr Teresa Fichtner-Jeruzel

4 W CIENIU CZEPKA

Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka C.M.R. we Wrocławiu otrzymał certyfikat akredytacyjny przyznany przez mini-stra zdrowia. To jeden z siedmiu na Dolnym Ślą-sku, a jedyny we Wrocławiu szpital, który może się cieszyć posiadaniem aktualnej akredytacji. Dnia 01.03.2013 w sali Sejmiku Województwa Dolnośląskiego uroczystego wręczenia dokonał dr Jerzy Hennig – Dyrektor Centrum Monitoro-

wania Jakości w Ochronie Zdrowia. W uroczy-stości, obok dyrekcji szpitala i przedstawicieli kadry zarządzającej, wzięło udział wielu dostoj-nych gości, m.in. Wojewoda Dolnośląski Alek-sander Skorupa, Wicemarszałek Województwa Jerzy Łużniak wraz z przedstawicielami Urzę-du Marszałkowskiego, posłowie Sławomir Pie-chota i Jakub Szulc oraz senator Jarosław Duda, a także Przewodnicząca DORPiP Urszula Ole-

chowska. Gratulując osiągniecia, dr Hennig podkre-

ślił, że sukces załogi szpitala jest tym większy, że placówka funkcjonuje w trudnych warunkach lokalowych (szpital działa w starych, dziewięt-nastowiecznych budynkach przy ul. Traugutta i Alei Wiśniowej).

Gratulacje dla całej załogi szpitala!

CERTYFIKAT AKREDYTACYJNY DLA DOLNOŚLĄSKIEGO SZPITALA SPECJALISTYCZNEGO IM. T. MARCINIAKA

Zofia Lubieniecka

Informacje

http://www.duw.pl/palm/pl/2465/7580/Certyfikat_Akredytacyjny.html

55 (259) 2013

Informacje – konsultanci

W sprawie podawania leku ME-THOTREXAT o nazwie METEX drogą podskórną przez pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej

Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 28 czerwca 2012 roku w sprawie wykazu refundowanych leków, środ-ków spożywczych specjalnego prze-znaczenia żywieniowego oraz wyro-bów medycznych wprowadziło na li-stę refundacyjną lek Methotrexat o na-zwie Metex do stosowania podskórne-go roztwór do wstrzykiwań w ampuł-kostrzykawce 50 mg/ml. Decyzja Mi-nistra Zdrowia weszła w życie z dniem 01 lipca 2012 roku. Decyzja refunda-cyjną dotyczy lecznictwa otwartego i umożliwia pacjentowi zakup leku na receptę w aptece. Dotychczas Me-thotrexat był refundowany w ramach

programów terapeutycznych i na zasa-dach określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2011 roku zmieniającym rozporządze-nie w sprawie świadczeń gwarantowa-nych z zakresu programów zdrowot-nych w załączniku w części I „Wykaz świadczeń gwarantowanych z zakre-su terapeutycznych programów zdro-wotnych oraz warunki ich realizacji”. Obecnie po wprowadzeniu decyzji Ministra Zdrowia od 1 lipca 2012 roku preparat Methrotrexat o nazwie Metex jest dostępny zarówno w programach terapeutycznych i jako produkt lecz-niczy dostępny w aptece na receptę w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń lub we wska-zaniu określonym stanem klinicznym. Dostępność leku w ampułkostrzykaw-

ce stworzyła nowe możliwości lecze-nia, a przede wszystkim jest nowocze-snym rozwiązaniem technologicznym zarówno dla pacjenta jak i personelu medycznego. Jednocześnie jak każdy lek, również i preparat Metex może wywołać poważne działania niepo-żądane. Również w przypadku poda-wania niewielkich jego dawek. Jed-nak o leczeniu danej jednostki cho-robowej preparatem Metex decyduje niewątpliwie lekarz. Decyzją lekarza o zastosowanym leczeniu jest również wydanie pisemnego zlecenia dla pie-lęgniarki na iniekcje zarówno w ga-binecie pielęgniarki POZ jak i w do-mu chorego z dopisaniem klauzuli bez obecności lekarza.

Producent leku w ulotce informa-cyjnej podaje , że lek Metex powinien

być podawany przez lekarza lub pra-cownika ochrony zdrowia lub pod je-go nadzorem. Podawanie leku Metex w lecznictwie otwartym a obwiesz-czonym w wykazie leków refundo-wanych, środków spożywczych spe-cjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych w części A l na dzień 01 listopada 2012 jest wy-raźnie zaznaczone, że lek jest przezna-czony do podawania podskórnego.

Mając na uwadze powyższe i obo-wiązujące przepisy lek Methotrexat o nazwie Metex w dawce 50 mg/ml podskórnie na pisemne zlecenie leka-rza specjalisty z zakresu reumatologii mogą podawać pielęgniarki podstawo-wej opieki zdrowotnej.

Podstawowym aktem prawnym re-gulującym wykonywanie zawodu pie-lęgniarki jest Ustawa z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. Nr 174, poz.1039.). W Ustawie określone zostały kompe-tencje pielęgniarki.

Art. 4.1. mówi, że „Wykonywanie zawodu pielęgniarki polega na udzie-laniu świadczeń zdrowotnych …”

Do tych świadczeń zgodnie z usta-wą zaliczona została również:

5) realizacja zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia, reha-bilitacji.

Pielęgniarka zgodnie z Art. 15 ustawy o zawodach pielęgniarki i po-łożnej wykonuje zlecenia lekarskie za-pisane do dokumentacji medycznej.

Rodzaj dokumentacji medycznej

i zasady jej prowadzenia określa Roz-porządzenie Ministra Zdrowia w spra-wie rodzaju i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwa-rzania (Dz.U. z 2010 roku nr 252 poz. 1697 z późniejszymi zmianami).

Zgodnie z Rozporządzeniem in-dywidualna karta zleceń lekarskich jest częścią dokumentacji medycznej. Wpisy w karcie zleceń lekarskich są dokonywane przez lekarza prowadzą-cego lub lekarza sprawującego opiekę nad pacjentem. „Wpisy o wykonaniu zlecenia są dokonywane przez osobę wykonującą zlecenie”. Identyfikacja osoby udzielającej świadczenia zdro-wotnego zgodnie z § 10. Rozporzą-dzenia zawiera:

„3) oznaczenie osoby udzielającej świadczeń zdrowotnych oraz kieru-

jącej na badanie, konsultację lub le-czenie:

a) nazwisko i imię,b) tytuł zawodowy,c) uzyskane specjalizacje,d) numer prawa wykonywania za-

wodu — w przypadku lekarza, pielę-gniarki i położnej,

e) podpis;4) datę dokonania wpisu”.Warto również zwrócić uwagę na

zapis Art. 12 Ustawy o zawodach pie-lęgniarki i położnej zgodnie , z którym pielęgniarka jest zobowiązana do dzia-łania zgodnego ze swoimi kwalifika-cjami zawodowymi i może również odmówić wykonania świadczenia nie-zgodnego z jej sumieniem lub zakre-sem posiadanych kwalifikacji.

Dodatkowy aspekt stanowi fakt,

że pielęgniarka ponosi zawsze, nawet w przypadku pisemnego zlecenia le-karskiego odpowiedzialność za prawi-dłowe wykonanie czynności.

Reasumując pielęgniarka zobo-wiązana jest do realizacji świadczeń zdrowotnych w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji zleconych pi-semnie przez lekarza. Udzielane prze pielęgniarkę świadczenia muszą być zgodne z posiadanymi kompetencja-mi. Potwierdzając wykonanie świad-czenia medycznego w indywidualnej karcie zleceń lekarskich pielęgniarka powinna pozostawić dane pozwalają-ce na pełną identyfikację osoby reali-zującej świadczenie oraz jej kwalifi-kacji zawodowych.

KONSULTANT KRAJOWY w Dziedzinie Pielęgniarstwa Rodzinnego – Beata OstrzyckaMiejsce pracy: SP ZOZ MSW z Warmińsko -Mazurskim Centrum Onkologii

10-228 Olsztyn. Al. Wojska Polskiego 37, Tel. 89 539 8078, kom 663 370 200, [email protected]

KKPR- (14/02/2013 Olsztyn, 18 luty 2013

OPINIA

KONSULTANT WOJEWÓDZKI w dziedzinie pielęgniarstwa dla województwa dolnośląskiego mgr Jolanta Kolasińska

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wydział Nauk o Zdrowiu, Zakład Nauki Zawodu, ul. K. Bartla 5, 50-367 Wrocław, tel. (071) 7841822, fax. (071) 3459324.

Opinia w sprawie identyfikacji pielęgniarki potwierdzającej wykonanie świadczeń medycznych na karcie zleceń lekarskich.

Wrocław 3.04.2013 r.

6 W CIENIU CZEPKA

Pamięć – historia – tożsamość

Postać Florencji Nightingale zwykle kojarzy się z fotografią na której widać postać Florencji z oswojoną sową Ateną; kojarzy się także z dniem 12 maja, w którym środowisko pielęgniarskie obcho-dzi Międzynarodowy Dzień Pielę-gniarki, a który jest dniem urodzin F. N. ( 12 maja 1820 r.).

Imię Florencji jest także mi-łym skojarzeniem z Florencją we Włoszech, ponieważ w tym mie-ście przyszła na świat F.N. i wła-śnie od nazwy tego miasta rodzice F.N. nadali imię swojej córce. Mó-wiąc o Florencji mało kto wie, że to piękne imię miało także brzmienie „ Flo”, bo tak też nazywano Floren-cję Nightingale. Natomiast samo na-zwisko Nightingale tłumaczone z ję-zyka angielskiego oznacza po pro-stu – słowik.

Kolejne pierwsze skojarzenie z Florencją Nightingale – to da-ma z lampką. Trudne i bolesne do-świadczenie F.N. w czasie wojny krymskiej w czasie której F. Nigh-tingale zarządzała szpitalem polo-wym i opiekowała się chorymi żoł-nierzami oświetlając drogę do nich lampą, stało się z czasem symbo-lem pielęgniarstwa przedstawiane-go właśnie obrazem „damy z lamp-ką”. Sam symbol „ lampy ”jest także

w logo Międzynarodowej Rady Pie-lęgniarek, co wyraża przekonanie F.N. że praca pielęgniarki nie ustaje ani dniem, ani nocą, a opieka pielę-gniarska jest źródłem niezawodno-ści, życzliwości i ciepła.

Wspominając dziś Florencję Ni-ghtingale możemy sięgnąć po „Uwa-gi o pielęgniarstwie” dostępne dzię-ki pierwszemu wydaniu polskiemu pod red. Doroty Kilańskiej; poje-chać do Londynu do muzeum F.N. mieszczącego się przy szpitalu im. Świętego Tomasza w Londynie, gdzie dodatkowo jeśli dopisze pora roku możemy podziwiać różę posa-dzoną w hołdzie pierwszej Innowa-torce w pielęgniarstwie, przez Sara-hę Brown, żonę Premiera Wielkiej Brytani Gordona Browna, wspólnie z Przewodniczącą ICN Christine Hancock oraz Caroline Worthington

Dorota Milecka – pielęgniarkaAkademicki Szpital Kliniczny we Wrocławiu.

To już ponad 100 lat jak między nami nie ma Florencji Nightin-gale, co wiem o tej wielkiej Pielę-gniarce, czego powinnam się do-wiedzi?

75 (259) 2013


– Dyrektor Muzeum Florencji Nigh-tingale; możemy także czcić pamięć F. N. przez wyróżnianie wspania-łych, zasłużonych pielęgniarek Me-dalem Florencji Nightingale. Medal F. Nightingale utworzony w 1912 r. przyznawany jest zasłużonym pie-lęgniarkom z całego świata, przez Międzynarodowy Komitet Czerwo-nego Krzyża. Pierwszy medal wrę-czony był w 1920 r. Kolejne edycje odbywają się co 2 lata.

Dla polskich pielęgniarek przy-znano ponad 100 medali, są one dla pielęgniarek, które w wyjątkowy sposób wyróżniły się w niesieniu pomocy rannym i chorym w czasie wojny i pokoju. Pierwsza Polka uzy-skała medal w 1923 r. była nią Maria Taranowska. Inne to Anna Gisges,

Stefania Zofia Hoch, Maria Kur-kowska, s. Józefa Słupiańska, Zo-fia Katarzyna Węgrzycka-Andrzej-kowicz, Marianna Michalak, Maria Szlemingier, Z. Szlemingier.

Wspominając F.N. możemy przede wszystkim w każdym dniu pracy pielęgniarskiej dawać wyraz tym wszystkim ideom i wartościom, które ceniła Florencja Nigihtingale, które i dla nas przecież są najważ-niejsze. Pamiętając słowa Florencji Nightingale: „kobieta nie może być dobrą i rozumną pielęgniarką jeśli nie jest dobrą i rozumną kobietą” starajmy się aby każdy dzień naszej pracy był źródłem satysfakcji zawo-dowej i osobistej. Starajmy się tak-że, aby słowa wypowiedziane na te-mat F.N. przez Williama Richmonda – Ministra Wojny: „Panna Nightin-

gale wzbudzała lęk nie dlatego, że-by bano się jej samej, ale dlatego, że wydawała się bić od niej istota Praw-dy, oraz dlatego, że mówiąc prawdę, pozostawała zawsze niewzruszona” były dla nas mottem w pracy samo-rządowej oraz związkowej na rzecz pacjenta oraz środowiska pielęgnia-rek i położnych.

Przed nami kolejna rocznica urodzin Florencji Nightingale – zatem kolejna okazja do powrotu do tej wspaniałej postaci i przypo-mnienia kim była, jakie miała po-glądy i co osiągnęła. Oto kilka fak-tów w telegraficznym skrócie.• Florencja Nightingale postanowi-

ła poświęcić życie pielęgnowaniu chorych, pragnąc wstąpić do Szpi-tala w Salisburgu, mając 25 lat

• F. Nightingale w 1851 r. jako 134 kandydatka uczestniczyła w 3-y miesięcznym przeszkoleniu pie-lęgniarskim, organizowanym w niemieckiej szkole dla diakonis w Kaiserwerth nad Renem, i było to jedyne szkolenie jakie przeszła Florencja w swoim życiu

• Pierwsza praca F. Nightingale po ukończeniu szkolenia, to Zakład Opieki dla chorych Dam w Lon-dynie

• Kierownictwo Domu Zdrowia dla nauczycielek w Londynie (zakład opieki dla chorych dam) objęła Florencja w sierpniu 1853 r.

• 21 października 1854 r. F. Nightin-gale opuściła Londyn wyjeżdża-jąc na front wojny krymskiej za-bierając ze sobą 38 pielęgniarek, gdzie zorganizowała 1500 łóżko-wy szpital brytyjskich żołnierzy. W nim pralnię i pięć kuchni die-tetycznych. Dzięki tym działaniom śmiertelność żołnierzy spadła z 42 do 2% w ciągu pół roku

• Oddział pielęgniarek z którymi przybyła F. Nightingale, do Skuta-ri- 4 listopada 1854 r. przezwano: Florencja i jej „anielska banda”.

• Florencja Nihgtingale obejmując organizację opieki pielęgniarskiej na froncie w trakcie wojny krym-skiej postawiła swoje warunki: ona jedna będzie odpowiedzial-na za cały personel pielęgniarski; od niej będzie zależało przyjęcie i zwalnianie pielęgniarek oraz roz-

kład ich pracy.• W związku z tym, że w szpitalu

w Skutari panowały skandalicz-ne warunki zdrowotne, do pierw-szych rzeczy, jakich zażądała F. Nightingale należało 300 szczo-tek do sprzątania.

• F. Nightingale wyjeżdżając do Skutari, otrzymała list z życzenia-mi powodzenia, który przez 56 lat nosiła zawsze przy sobie, a który znaleziono w małym portfeliku na jej łożu śmierci, a który otrzymała od wielbiciela.

• Minister Wojny w 1856 r. nomi-nował F. Nightingale na general-ną przełożoną pielęgniarek we wszystkich szpitalach wojskowych armii brytyjskiej

• Na górze ponad Bałakławą F. Nigh-tingale wystawiła własnym kosz-tem krzyż z białego marmuru ku czci żołnierzy, pielęgniarek i leka-rzy, poległych na polu chwały

• Działalność F. Nightingale była punktem wyjścia do powstania, jak potwierdza sam Jean Henry Dunat, Czerwonego Krzyża

• 4 czerwca 1860 r. F. Nightingale otwiera w Londynie, przy szpi-talu św. Tomasza pierwszą szko-łę pielęgniarstwa gdzie edukacja trwała jeden rok dla pielęgnia-rek szpitalnych, 3-y lata dla pielę-gniarek, które były przygotowy-wane do obejmowania stanowisk administracyjnych. Absolwentki po ukończeniu szkoły nie otrzy-mywały dyplomu. Pierwsza edy-cja to 15 pielęgniarek (ogólna licz-ba absolwentek – 500). W szkole staż odbyła Z. Szlenkierówna w la-tach 1908-1910 (kobiety niezwykłe - Maria Więckowska).

• F. Nightingale uważała, że każda osoba która wybrała zawód pielę-gniarki powinna mieć jednakowe prawa do awansowania, a kiero-wać się należy głównie osobisty-mi przymiotami i zasługami oraz zdatnością

• „Mój drogi panie, jeśli istnieje ja-kikolwiek fundusz na rzecz cho-rych i rannych ofiar powstania pol-skiego, proszę doń dorzuć tę moją niewielką sumę – 10 funtów...”. Są to słowa F. Nightingale skierowa-ne do przewodniczącego mityngu,

8 W CIENIU CZEPKA


KONSULTANCI WOJEWÓDZCY W DZIEDZINACH:PIELĘGNIARSTWA – mgr JOLANTA KOLASIŃSKA, UM Wydział Nauk o Zdrowiu, ul. Bartla 5, 51-618 Wrocław, e-mail: [email protected], tel. 0-71/ 784 18 45;

PIELĘGNIARSTWA RODZINNEGO – EWA CHLEBEK, ul. Urzędnicza 1, 55-020 Żórawina, e-mail: [email protected], tel. 728-515-055

PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO – mgr DOROTA MILECKA Akademicki Szpital Kliniczny, ul. Borowska 213, 50-556 Wrocław tel. 071/733-11-90, 733-11-95, 662-232-595

PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO – mgr KATARZYNA SALIKSamodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1, ul. M. Skłodowskiej-Curie 58, 50-368 Wrocław tel. 71 327-09-30, 71/784-21-75 606 99 30 95; e-mail: [email protected],

PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE – mgr URSZULA ŻMIJEWSKA, Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza, ul. Warszawska 2, 52-114 Wrocław, tel. 0-71/342-86-31 wew. 344, 604-93-94-55, 667-977-735

który odbył się dn. 17.03.1863 r. na ratuszu londyńskim w celu złoże-nia protestu przeciw rządom cara-tu rosyjskiego w Polsce

• F. Nightingale rozpisała ankietę na temat działalności oddziałów położniczych, która wykazała że śmiertelność wśród kobiet rodzą-cych w zakładach jest kilkakrot-nie wyższa, niż wśród kobiet ro-dzących w domu

• Najważniejszym opracowa-niem F. Nightingale w sprawie pielęgniarstwa były – Notes on Nursing – w którym przedstawiła 13 kanonów (praw) pielęgniarstwa: 1. Wentylacja i ogrzewanie 2. Zdrowie domu 3. Światło, 4. Ha-łas 5. Różnorodność 6. Łóżko 7/8 Czystość pokoju i ścian oraz czy-stość osobista 9/10. Żywienie i po-dawanie posiłków, 11. Głupie bu-dzenie nadziei i doradzanie 12. Obserwacja 13. Zarządzanie.

• Zdaniem F. Nightingale (m.in. „W Uwagach o pielęgniarstwie”) pielęgniarka powinna być przede wszystkim misjonarką higieny

• Według F. Nightingale „pielęgno-wanie chorych powinno obejmo-wać: właściwe stosowanie świe-żego powietrza, światła, ciepła, czystości, ciszy, i właściwy wy-bór i stosowanie diety, a wszystko to przy najmniejszym nakładzie sił życiowych pacjenta.

• Florencja Nightingale opracowa-ła pierwszy model pielęgniarstwa jako model pielęgniarstwa środo-wiskowego: przedstawia ona pie-lęgniarstwo jako dziedzinę po-dejmującą wgląd w postępowanie człowieka, mające znaczenie dla jego zdrowia i choroby w powiąza-niu z czynnikami środowiska.

• Nadrzędne pojęcia pielęgniarstwa w modelu F. Nightingale to: oso-ba, zdrowie, środowisko, pielę-gniarstwo.

• F. Nightingale w swoim modelu pielęgniarstwa, zainicjowała takie pielęgnowanie, jakie jest określa-ne współcześnie mianem procesu pielęgnowania. F.N. zalecała pro-wadzenie „ historii pielęgnowania” studium przypadku; obserwacji tj. gromadzenie danych i określanie konkluzji (diagnoza pielęgniarska)

z nich wynikającej.• według F. Nightingale „najważ-

niejszą lekcją praktyczną, jaka może być dana pielęgniarkom, jest nauczenie ich tego co obserwować i jak obserwować”.

• w 1861 r. F. Nightingale wydała książkę „Uwagi o pielęgnowaniu dla klasy robotniczej”.

• W 1893 r. F. Nightingale wydała pracę „Higiena wiejska, szerze-nie zasad higieny w miasteczkach i wsiach”.

• Florencja Nightingale wiele lat po odkryciach Pasteura, Listera i Ko-cha nie była przekonana o istnie-niu i znaczeniu zarazków choro-botwórczych ale bardzo dbała o czystość i przestrzeganie zasad higieny

• F. Nightingale zalecała czystość, usuwanie nieczystości, otwieranie okien. Otwieranie okien zalecała także w szpitalach w Indiach co było błędnym postępowaniem

• Florencja Nightingale sprawami zdrowotnymi i społecznymi In-dii zajmowała się począwszy od 1862 r. przez kilkadziesiąt lat

• F. Nightingale przez wiele lat bra-ła czynny udział w życiu politycz-nym i społecznym. Należała do partii liberałów

• F. Nightingale w sprawach rów-nouprawnienia politycznego ko-biet, zwłaszcza prawa do głoso-wania do parla-mentu była jedną z pierwszych bo-jowniczek

• F. Nightingale po-zostawiła po so-bie bardzo boga-tą spuściznę pi-sarską: listy, re-feraty, wystą-pienia, pamflety, sprawozdania , artykuły, książ-ki, łącznie ponad 10 tys. publikacji, w tym 200 ksią-żek z czego 60 jest w Muzeum F. N

• F. Nightingale prowadząc Zakład Opieki dla chorych Dam, wprowa-dziła min. dzwonki przy łóżkach, aby pacjentki mogły wzywać pie-lęgniarki

• F. Nightingale po wojnie krymskiej nigdy nie powróciła całkowicie do zdrowia i wciągu 45 lat do końca życia mieszkała w małym domku na South Street,

• Florencja Nightingale u schyłku życia została uhonorowana tytu-łem „Lady of Grace” orderu św. Ja-na Jerozolimskiego, oraz w 1907 r. najwyższym odznaczeniem „order of Merit” – orderem zasługi (by-ła pierwszą kobietą uhonorowaną takim wyróżnieniem)

• Florencja Nightingale zmarła 13 sierpnia 1910 r. w Londynie

• Trumnę z ciałem F. Nightingale odprowadziło na cmentarz 6 an-gielskich żołnierzy

• Miejsce wiecznego spoczynku F. Nightingale to grób rodziców, na małym wiejskim cmentarzu, w bli-skości dworu, w którym spędziła większą część młodości

• Międzynarodowa Fundacja im. F. Nightingale z siedzibą w Lon-dynie powstała z inicjatywy Mię-dzynarodowej Rady Pielęgniarek

i Ligii Towarzystw Czerwonych Krzyży, w 1934 r.

• Polskie Stowarzyszenie Pielęgnia-rek Zawodowych powołało spe-cjalną komisję im. F. Nightingale, której pierwszą przewodniczącą była Zofia Szlenkierówna

• 5 lat po śmierci F. Nightingale, ku jej czci został wzniesiony – Po-mnik Wojny Krymskiej

W Akademickim Szpitalu Kli-nicznym powstało koło im. F. Ni-ghtingale, zapraszamy osoby chęt-ne do współpracy tel. 662 232 595. Celem koła jest poznawanie i pro-pagowanie sylwetki F.N oraz wcie-lanie w życie wartości, które w dal-szym ciągu są aktualne.

Literatura:Deborah G.Felder-100 kobiet, któ-re miały największy wpływ na dzie-je ludzkościKilańska D.(red). Uwagi o pielęgniar-stwie. Elsevier Urban@Partner, Wro-cław 2011Poznańska S.Płaszewska - Żywko L. Wybrane Modele Pielęgniarstwa, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Jagielońskie-go, Kraków 2001,Szenajch W. „F. Nightingale i Z. Szlen-kierówna”, Lekarski Instytut Naukowo- Wydawniczy, Warszawa 1946 r.

95 (259) 2013


Minęło już z górą sto lat, od kiedy pielęgniar-stwo stało się na świecie i w Polsce profesją. Ileż to zmieniło się w ciągu tego stulecia! Na począt-ku pielęgniarka była „siostrą”, zakonnicą, po-sługującą chorym, albo prostą kobietą świec-ką, wykonującą proste prace służebne i porząd-kowe, na polecenie lekarza. Status pielęgniar-ki był niski i gdyby nie zakonny habit, niewiele różniłby się od statusu służącej lub robotnicy. I Wojna Światowa nieco to zmieniła – opinia pu-bliczna doceniła znaczenie pielęgniarek w po-lowej służbie medycznej, a pierwsze szkoły pie-lęgniarskie oraz ich liderki, na czele z Florence Nightingale, uzyskały i rozgłos, i prestiż. Cóż, niewiele było zawodów, w których przed stu la-ty kobieta mogła pracować na równi z mężczy-znami, ciesząc się statusem wykwalifikowanego specjalisty, zatrudnionego na etacie i otrzymu-jącego wynagrodzenie, dające jako taką nieza-leżność. W zasadzie do I Wojny były dwa takie zawody: nauczycielka i pielęgniarka. Oba zresz-tą w stanie zaczątkowym, mimo dość długiej tradycji mniej sformalizowanej kobiecej posłu-gi chorym, bądź służby jako tako wykształco-nych kobiet w bogatych domach, w roli guwer-nantek. Owszem, w XIX wieku kobiety prowa-dziły też różne „kobiece biznesy” – sklepy i kra-my, ochronki czy przedszkola. Jednak zawody dostępne dla „kobiet przyzwoitych” były tylko te dwa: nauczycielka i pielęgniarka. Bo aktorka za całkiem przyzwoitą, aż do lat dwudziestych XX wieku uważaną nie była.

Powstanie i rozwój zawodu pielęgniarki, to jeden przewodnich motywów procesu emancy-pacji kobiet, a więc zdobywania przez kobiety należnych, równych praw w świecie zdomino-wanym i rządzonym przez mężczyzn. Bez tych zastępów karnych, zdyscyplinowanych i facho-wych kobiet w habitach i w fartuchach, z godno-ścią stojących u boku lekarzy, nierzadko w wa-runkach frontowych, uzyskanie pełni praw pu-blicznych i politycznych przez kobiety nastąpi-łoby znacznie później. A i dzisiaj przecież pro-ces równouprawnienia nie został skończony, co widać choćby właśnie na przykładzie stosun-ków zawodowych w ochronie zdrowia. Jak-że często jeszcze pielęgniarka traktowana jest protekcjonalnie lub co gorsza, obcesowo. Moż-na mówić do niej po imieniu, zdrobniale, a na-

wet na ty, podczas, gdy lekarz jest zawsze pa-nem doktorem.

Pielęgniarce wydaje się polecenia – i to jest normalne. Lecz czy pamięta się dostatecznie o tym, że w sprawach pielęgnacji to właśnie ona jest specjalistką i że to ją należy pytać o zdanie, a także uznać zakres jej autonomii w zakresie czynności pielęgnacyjnych? Nie wypada leka-rzom mówić pielęgniarkom, zwłaszcza zaś ta-kim, które legitymują się wyższymi studiami, jak mają pielęgnować chorych. Często jednak bywa inaczej – zlecenia lekarskie sięgają dale-ko w sferę, w której decyzje powinien podejmo-wać personel pielęgniarski. A co gorsza, brak re-spektu dla autonomii pielęgniarki łączony by-wa z oczekiwaniem, iż będzie ona wykonywać czynności, które do niej nie należą, a nawet są jej wzbronione.

Jest wiele jeszcze do zrobienia, na polu bu-dowy nowoczesnej kultury zawodowej w ochro-nie zdrowia, a więc właściwych, partnerskich relacji między profesjonalistami medycznymi, opartych na współpracy i podziale zadań, a nie tylko na zasadach hierarchii. Aby dokończyć dzieło emancypacji zawodowej pielęgniarek, tak jak stało się to już w najbardziej postępowych krajach Zachodu, niezbędna jest odwaga i po-czucie godności okazywane każdego dnia, nie-zbędna jest solidna i rzetelna praca oraz przy-wództwo, czyli zachęta i przykład liderek śro-dowiska. Pielęgniarki to potęga. Ich rola w lecz-nictwie jest nie mniejsza, niż rola lekarzy i nie mniejszy też powinien być ich udział w gremiach kierowniczych służby zdrowia, począwszy od oddziału, poprzez zarządy zoz, a skończywszy na ministerstwie. Czasy, w których pielęgniar-ka była służebnicą, jeśli nie służącą, dawno już się skończyły, choć niektórym może wygodnie, jest, nie przyjmować tego do wiadomości. Dziś pielęgniarka jest medykiem, nierzadko mającym wykształcenie medyczne nie mniejsze niż wy-kształcenie lekarza, jakkolwiek inaczej sprofilo-wane (czy ma wobec tego sens mówienie wciąż o „średnim personelu medycznym”?). Maleje też różnica w stopniu odpowiedzialności leka-rza i pielęgniarki za właściwy przebieg terapii, gdyż wiele urządzeń i procedur służących pielę-gnowaniu, ma charakter tak specjalistyczny, że zupełnie nierealistyczne i nieaktualne staje się

założenie, iż każdą czynność pielęgniarki mo-że i potrafi wykonać lekarz, który po to korzy-sta z jej pomocy aby móc bardziej efektywnie wykorzystać swój czas i swoje wyższe umiejęt-ności. Specjalizacja w profesjach medycznych sięga już tak daleko, że pojmowanie pracy ze-społu leczącego w prostych kategoriach kieru-jący – podwładni, stało się całkowicie nieade-kwatne do realiów.

Profesjonalizacja pielęgniarstwa od bardzo dawna jest już faktem i to faktem powszechnie akceptowanym przez lekarzy i biurokrację me-dyczną. Inaczej jednak ma się sprawa z rangą i usytuowaniem tej profesji. Wciąż bardzo sil-nie zakarbowane jest w medycznych i biurokra-tycznych umysłach wyobrażenie, iż pielęgniarka to osoba „po szkole”, czyli mająca średnie wy- kształcenie zawodowe. Owszem, często tak jesz-cze bywa, ale ten stan rzeczy zmienia się w szyb-kim tempie. Za jakiś czas każda pielęgniarka bę-dzie specjalistką na poziomie licencjatu bądź magisterium, posiadającą ponadto kwalifikacje dziedzinowe, jako pielęgniarka internistyczna, chirurgiczna, psychiatryczna, itp. Awans eduka-cyjny nie może pozostawać bez wpływu na po-zycję zawodową pielęgniarki i jej zarobki.

Prędzej czy później ,establishment medyczny będzie musiał przyjąć to do wiadomości. Epoka patriarchalnego protekcjonalizmu, epoka „pani Basiu, pani Kasiu” musi się wreszcie skończyć. Cel medyczny jest jeden i wszyscy zatrudnieni w ochronie zdrowia służą mu wspólnie, dzie-ląc się pracą i odpowiedzialnością. Partnerska współpraca fachowców nie może być jednako-woż tylko hasłem. Pielęgniarkom nie wystar-czy, by doceniano je w słowach na okoliczno-ściowych uroczystościach, tytułem kurtuazji. „Docenianie” to w ogóle ryzykowne słowo, po-datne na manipulację. Czy pielęgniarki „doce-niają „lekarzy, a lekarze czekają na „docenia-nie” przez pielęgniarki? Poważne, partnerskie traktowanie nie polega na docenianiu, lecz na braku poczucia wyższości i poszanowaniu dla zakresu kompetencji oraz autonomii współpra-cowników. Pielęgniarki nie trzeba „doceniać” – trzeba ją szanować i uznawać jej samodziel-ną, podmiotową rolę w procesie terapeutycz-nym i w systemie ochrony zdrowia.

PRZEDRUK Z BIULETYNU AD VOCEM NR 103 MAŁOPOLSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH ZA ZGODĄ AUTORA

Prof. Jan Hartman, Kierownik Zakładu Filozofii i Bioetyki na Wydziale Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UJ.

PIELĘGNIAREK NIE TRZEBA „DOCENIAĆ”!

10 W CIENIU CZEPKA


Cenny dokumentStanisława Leszczyńska urodziła się w Ło-

dzi, 8 maja 1896 roku. Była żoną Bronisława, najlepszego zecera w Łodzi, który zginął w po-wstaniu warszawskim i matką dla trzech synów i córki. Zawód położnej wykonywała przez pra-wie 40 lat. W „Raporcie Położnej z Oświęcimia”, dokumencie wydanym w latach sześćdziesią-tych, a powstałym w 1957, pani Stanisława pisze „Lubiłam i ceniłam swój zawód, ponieważ bar-dzo kochałam małe dzieci. Może właśnie dlate-go miałam tak wielką ilość pacjentek, że nieraz musiałam pracować po trzy doby bez snu. Pra-cowałam z modlitwą na ustach i właściwie przez cały okres mojej zawodowej pracy nie miałam żadnego przykrego wypadku”.

AresztowanieW lutym 1943 roku wraz z córką i dwoma sy-

nami pani Stanisława została aresztowana przez gestapo, bo jej mąż, Bronisław, potajemnie wy-rabiał dokumenty osobom zagrożonym przez gestapo. Synowie, Henryk i Stanisław, zosta-li osadzeni w obozach, w Gusen (kamienioło-my) i Mauthausen. Pani Stanisława wraz z cór-

ką została przewieziona do Oświęci-mia, gdzie przez dwa lata pełniła po-sługę położnej. W tej służbie poma-gała jej córka oraz współwięźniarki, m.in. lekarki Janina Węgierska i Ire-na Konieczna.

Narodziny wśród śmierciWarunki, jakie panowały w obo-

zie dalekie były od sterylności. Bra-kowało wody, brud, robactwo, wszy, szczury i sąsiedztwo ciężko chorych na czerwonkę, dur brzuszny i plami-sty, tyfus, złośliwą pęcherzycę. Na 1200 chorych dziennie przypadało kilka aspiryn. Pani Stanisława pi-sała: „Porody odbywały się na zbu-dowanym z cegieł piecu w kształcie

kanału (...). Dzieci nie otrzymywały żadnych przydziałów żywnościowych, ani nawet kropli mleka. Marły powolną śmiercią głodową. To-warzyszyła im wielka miłość i bezsilność ma-tek (...) Spodziewająca się rozwiązania kobieta zmuszona była odmawiać sobie przez czas dłuż-szy przydzielonej racji chleba, za który mogła-by – jak to powszechnie mówiono - zorganizo-wać sobie prześcieradło. Prześcieradło darła na strzępy, przygotowując pieluszki i koszulki dla dziecka, żadnej bowiem wyprawki dzieci nie otrzymywały”.

Nie wolno zabijać dzieciPani Stanisława w proszku do zębów wniosła

do obozu dokument upoważniający ją do wyko-nywania zawodu. Gdy dowiedziała się, że Niem-ka Klara, położna, zachorowała, zaszła drogę Mengelemu. Mengele podszedł do niej i zaczął mówić, że Oświęcim to nie pensjonat. Zagroził, że jak ujrzy pieluszkę, to ukarze śmiercią.

Obraz śmierciW Oświęcimiu śmierć codziennie zaglądała

w oczy zarówno starszym, jak i tym, co dopie-

ro zobaczyli ten świat. Mimo to matki śpiewa-ły swoim maleństwom kołysanki. Z baraku nie można było wychodzić, choćby po to, by wy-prać pieluszki. W raporcie można przeczytać: „Wyprane pieluszki położnice suszyły na wła-snych plecach lub udach, rozwieszanie ich bo-wiem w widocznych miejscach było zabronione i mogło być karane śmiercią”. Do maja 1943 ro-ku wszystkie urodzone dzieci były topione przez Niemki Klarę i Pfani, i wyrzucane na pożarcie szczurom. Pierwsza z nich była położną, która do obozu trafiła za dzieciobójstwo. Po wspomnia-nej dacie Niemki mordowały przede wszystkim żydowskie niemowlęta, a dzieci niebieskookie i jasnowłose odbierano matkom i wysyłano do Nakła, by tam „wychować je na prawdziwych Niemców”. Leszczyńska te dzieci w niewidocz-ny dla SS-manów sposób tatuowała, by móc je w przyszłości rozpoznać. Nie było możliwo-ści przechowania żydowskich dzieci z innymi, gdyż Klara i Pfani pilnowały rodzące Żydówki. Dzieci, którym pozwolono żyć w większości by-ły skazane na umieranie powolną śmiercią gło-dową, bo wychudzone matki nie miały mleka. Z obozu, na ponad trzy tysiące, które narodziły się przy Stanisławie Leszczyńskiej, wyszło tyl-ko trzydzieścioro.

MateczkaNiemiecki personel przychodził obserwo-

wać położną, przy której rodzące nigdy nie miały pęknięcia krocza ani nie było wypadków śmiertelnych wśród noworodków. Mengele py-tał, ile dzieci zmarło zaraz po porodzie. Usły-szał, że żadne. Nie dowierzał, bo w najlepszych klinikach uniwersyteckich nie było takich przy-padków. Pani Stanisława przed każdym poro-dem modliła się, potem dziękowała Bogu na szczęśliwe rozwiązanie. Następnie był chrzest. Często proszono ją, by była chrzestną. Odma-wiała. Mówiła, że może nie przeżyć, a młodsze mają szansę.

Bez lękuSynowie, a także autorzy listów mówią, że

mgr Bernadetta KoperKlinika Ginekologii i Położnictwa Akademickiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu

STANISŁAWA LESZCZYŃSKA – NASZA PATRONKA

115 (259) 2013


pani Leszczyńska kochała ludzi, że była pełna serdeczności, uśmiechu. „Cieszyła się drugim człowiekiem” wspomina pan Bronisław. „Gdy szła ulicą, umiała z każdym rozmawiać. Jak szła do pracy, zostawałem sam i bałem się. Ale jak mama mnie wykąpała, ubrała w czystą ko-szulkę, to mimo tego że odchodziła, czułem się bezpieczny”. „Przy niej człowiek był spokojny, nie czuł lęku” uzupełnia pan Henryk. „W cza-sie okupacji myślałem, że przy mamie bym się nie bał. To samo mówiły oświęcimianki, jej pa-cjentki. Mówiły też, że była aniołem. W niej by-ła ogromna siła moralna. Była delikatna i moc-na zarazem. Nigdy nie widziałem jej bezradnej. A co ona mogła mieć w Oświęcimiu: znalezio-ne nożyczki, brud, szczury, czerwonkę, tyfus? Mama oddawała swój chleb i lekarstwa chorym. Prostymi słowami potrafiła dotrzeć do człowie-ka. Po jej śmierci jedna kobieta opowiedziała mi, że mama przez dwie noce i dwa dni pomagała jej rodzić. Ta kobieta wspominała, jak mama plotła jej warkocze, jak jej pomagała w bólu”.

WdzięcznośćPewien redaktor po „Oratorium oświęcim-

skim” – utworze literacko – muzycznym, który powstał na cześć pani Stanisławy – podszedł do niej i powiedział, że współczuje jej tego, że była w Oświęcimiu. Leszczyńska odpowiedziała, że

nie trzeba, bo ona dziękuje Bogu za to, że mogła tam być. „Mama wyszła z Oświęcimia nie jako bohaterka” mówi pan Bronisław. „Ona spełniła swój obowiązek. Była doradczynią, przywód-czynią, słuchano jej. Ludzie się załamywali, a mama organizowała nabożeństwa. Także Ży-dówki przychodziły się modlić.

Anioł dobrociKobieta, która znała panią Leszczyńską jesz-

cze przed wojną przysłała list, w którym napi-sała: „11 sierpnia 1933 urodziła się moja córka Julita, a poród odbierała wtedy Stanisława Lesz-czyńska. Gdy tylko weszła, przeżegnała się, a potem uczyniła znak krzyża nade mną. Urodzo-ne dziecko wzięła na ręce i nad nim też uczyni-ła znak krzyża. Po czym powiedziała do mnie: <<ma pani śliczną córkę>>. Opiekowała się mną po porodzie, udzielała mi potrzebnych rad oraz wskazówek dotyczących karmienia i wychowa-nia dziecka. Ta kobieta o matczynej dobroci, by-ła niezwykle troskliwa i opiekuńcza. Odniosłam wrażenie, jakby anioł dobroci wstąpił do moje-go domu, by okazywać pomoc mnie i mojemu dziecku w ważnej dla nas potrzebie. Teraz mo-dlę się o jej rychłą beatyfikację”.

SłońceStanisława Leszczyńska zmarła 11 marca

1974 roku na nowotwór jelit. Może to był skutek przeżytego w obozie duru brzusznego. Na po-grzebie były tysiące ludzi, także oświęcimian-ki, uratowane dzieci, znajomi Żydzi i ogromna ilość kwiatów.

DrogowskazW czerwcu 1987 roku podczas wizyty w Ło-

dzi papież Jan Paweł II wskazał Stanisławę Leszczyńską jako przykład chrześcijańskiego bohaterstwa.

MementoRaport położnej kończy się takimi słowami:

„Jeżeli w mej Ojczyźnie – mimo smutnego z cza-sów wojny doświadczenia – miałyby dojrzewać tendencje skierowane przeciw życiu, to wierzę w głos wszystkich położnych, wszystkich uczci-wych matek i ojców, wszystkich uczciwych oby-wateli, w obronie życia i praw dziecka. W obo-zie koncentracyjnym wszystkie dzieci – wbrew wszelkim przewidywaniom – rodziły się żywe, śliczne i tłuściutkie. Natura przeciwstawiając się nienawiści, walczyła o swoje prawa uparcie, niezłomnymi rezerwami żywotności. Natura jest nauczycielką położnej. Razem z nią walczy o życie i razem z nią propaguje najpiękniejszą rzecz na świecie – uśmiech dziecka”.

(Piśmiennictwo u autorki.)

Plebiscyt „Anioł w czepku”Wydawca „Gazety Wrocławskiej” we współpracy

Dolnośląską Okręgową Izbą Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu oraz firmą Re-Go przystępuję do Ple-biscytu „Anioł w czepku” na najlepszą pielęgniarkę/pielęgniarza.

Celem Plebiscytu jest wyłonienie w drodze głosowania pielęgniarki/ pielęgniarza – „Anioła w czepku” (pracują-cej/ pracującego w placówce ochrony zdrowia na terenie miasta Wrocławia), spośród kandydatów, którzy zostaną zgłoszeni do udziału w Plebiscycie.

Plebiscyt będzie prowadzony na łamach „Gazety Wrocławskiej” oraz na stronie w/w dziennika. Aktual-ne informacje o przebiegu Plebiscytu będą także dostęp-ne na stronie Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu www.doipip.wroc.pl

Głosowanie w Plebiscycie rozpoczyna się 10 maja 2013r. .

Tego dnia w „Gazecie Wrocławskiej oraz na stronie

www.gazetawroclawska.pl ukażą się szczegółowe infor-macje dotyczące Plebiscytu oraz Regulamin.

Pielęgniarka/ pielęgniarz, która/ który otrzyma naj-większą liczbę głosów zostanie uhonorowany statuet-ką „Anioł w czepku” oraz wysoką nagrodą finansową ufundowaną przez Dolnośląską Okręgową Radę Pie-lęgniarek i Położnych we Wrocławiu.

Serdecznie prosimy o rozpropagowanie Naszej akcji wśród pacjentów i ich rodzin.

Jesienią planowany jest plebiscyt na najlepszą położną.

mgr Urszula OlechowskaPrzewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady

Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu

12 W CIENIU CZEPKA

Pielęgniarstwo

Słowo stomia pochodzi z ję-zyka greckiego i oznacza otwór, w medycynie oznacza wykona-nie celowego połączenia świa-tła narządu z powierzchnią cia-ła. Zabieg wyłonienia stomii jest najczęściej zabiegiem ratującym życie pacjenta.

„Pierwszą stomię wytworzono chirurgicznie ponad 200 lat temu. W 1793 r. Duret opisał ten, zakoń-czony powodzeniem zabieg, wy-tworzono kolostomię u 3-dniowego noworodka z zarośniętym odbytem. Zoperowanemu pacjentowi udało się dożyć 45 roku życia”[7]

Obecnie „wskazaniem do wy-tworzenia odbytu brzusznego, są przede wszystkim nowotwory jeli-ta grubego, choroby zapalne jelita grubego, takie jak choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita gru-bego, powikłana choroba uchyłko-wa jelita grubego, polipowatość ro-dzinna, martwica jelita, urazy odbyt-nicy i jelita grubego, wysokie prze-toki odbytniczo-pochwowe, przeto-ki odbytnicze, zmiany popromienne w odbytnicy, oraz wady wrodzone odbytu.” [5]

„W Polsce nowotwór jelita gru-bego jest najczęstszym wskaza-niem do stomii, chirurdzy starają się unikać jej wykonywania, mówi się o chirurgii oszczędzającej zwiera-cze, a technika staplerowa pozwala na wykonanie coraz niżej zlokalizo-wanych zespoleń.

Prawda jednak jest inna [3], rocz-nie w Polsce zostaje wyłonionych około 6 tysięcy stomii jelitowych.

Nowotwory jelita grubego sta-nowią ogromny problem, zarówno w Polsce jak i na świecie, „stanowią one 9,4% wszystkich nowotworów i na liście zachorowań, u mężczyzn znajdują się na 4 miejscu, u kobiet natomiast na miejscu 3”.[9]

„W Polsce co roku diagnozę – rak jelita grubego, słyszy ok. 12 tys. Po-laków. Tylko 13% naszego społe-czeństwa ma świadomość zagroże-nia tym schorzeniem, a ponad 80%

nie wie o badaniach przesiewowych lub nie sygnalizuje dolegliwości le-karzowi, często z powodu zażeno-wania (aż 77% Polaków uważa tę chorobę za wstydliwą.”[10]

2. Rak jelita grubego – naj-częstsza przyczyna wyłonienia stomii

Anatomia – fizjologia„Jelito grube stanowi końcowy

odcinek przewodu pokarmowego, składa się z kątnicy, okrężnicy, od-bytnicy i odbytu. Rozpoczyna się w prawej, dolnej części jamy brzusz-nej, w miejscu ujścia jelita cienkiego, a kończy odbytem w okolicy kro-czowej. Jego łączna długość waha się od 120 do 150cm.”[4] W budo-wie ściany jelita grubego występu-ją trzy warstwy: błona śluzowa, bło-na mięśniowa i błona surowicza. Do głównych funkcji jelita grubego na-leżą: absorbcja wody i elektrolitów, oraz formowanie, magazynowanie i wydalanie stolca.

W jelicie grubym odbywa się również sekrecja śluzu, który chro-ni wewnętrzną powierzchnię jelita przed drażniącym działaniem sub-stancji zawartych w masie kałowej. Procesy wchłaniania w jelicie gru-bym są możliwe, dzięki ruchom mie-szającym, które polegają na skur-czach warstwy okrężnej i podłuż-nej błony mięśniowej. Równocze-śnie z mieszaniem, zachodzi prze-suwanie treści pokarmowej w ob-rębie jelita grubego, kiedy masy kałowe znajdą się w odbytnicy, roz-ciągnięcie jej ścian inicjuje proces defekacji.

Czynniki ryzyka raka jelita grubego

Czynniki ryzyka to różne uwa-runkowania, które w znaczny spo-sób / udokumentowany/ mogą zmniejszać lub zwiększać możliwość zachorowania na nowotwór złośli-wy. Można je podzielić na czynni-ki wewnętrzne, na które nie mamy żadnego wpływu, oraz czynniki ze-wnętrzne, które możemy kontrolo-

wać, a tym samym możemy minima-lizować ryzyko zachorowania.

Do czynników wewnętrznych za-liczamy: dziedziczne i rodzinne pre-dyspozycje „Odziedziczenie muta-cji w obrębie genów kontrolują-cych cykl komórkowy, nie jest rów-noznaczne ze 100% prawdopodo-bieństwem zachorowania. Jednak u osób obciążonych tego typu nie-prawidłowościami genetycznymi, ryzyko rozwoju nowotworu złośli-wego jest wyższe od przeciętnego. Osoby takie jeśli zdają sobie sprawę z obciążenia mutacją, powinny uni-kać wszelkich udokumentowanych czynników ryzyka nowotworu oraz regularnie wykonywać badania pro-filaktyczne” [4]

Wśród dziedzicznych postaci nowotworów jelita grubego do-minuje

Zespół Lyncha I – charaktery-zuje się tym, że osoby posiadające mutacje genów kontrolujących cykl komórkowy, mogą zachorować wy-łącznie na raka jelita grubego (za-choruje 6 na 10 osób z mutacją).

Zespół Lyncha II – u osób z mu-tacją genów kontrolujących cykl ko-mórkowy, należący do innej grupy genów naprawczych, wystąpią za-chorowania na raka jelita grubego, ale też nowotwory złośliwe jajnika, żołądka, trzonu macicy, jelita cien-kiego, nerek, górnych dróg moczo-wych, dróg żółciowych (zachoruje 9 na 10 nosicieli mutacji).

Polipowatość rodzinna na-leży do rzadszych zespołów dzie-dzicznego występowania raka jeli-ta grubego, przyczyną jest dziedzi-czenie mutacji genu supresorowe-go APC. W młodym wieku rozwijają się mnogie polipy w jelicie grubym, wraz z upływem czasu w ich obrę-bie powstają zmiany nowotworowe. U tych osób wskazane jest profilak-tyczne usunięcie okrężnicy, aby nie dopuścić do rozwoju raka w obrę-bie polipów.[4]

Do schorzeń predysponują-cych do wystąpienia raka jelita

grubego należą:• choroba Leśniowskiego-Crohna• gruczolaki w obrębie jelita grube-

go (niezłośliwy rozrost nabłonka okrężnicy lub odbytnicy)

• wrzodziejące zapalenie jelita gru-bego

• radioterapia z powodu raka szyjki, trzonu macicy, prostaty

Znaczną rolę w powstawaniu choroby odgrywają czynniki śro-dowiskowe

„Czynnikami środowiskowymi dla których w wielu badaniach naukowych zauważono korelacje z podniesionym ryzykiem rozwo-ju raka jelita grubego są: nadwaga i otyłość, brak aktywności fizycz-nej, ilość i rodzaj spożywanego mię-sa i tłuszczu, zwłaszcza zwierzęce-go, błonnika, oraz owoców i wa-rzyw.”[9]

Oraz czynniki nie związane z ży-wieniem np. palenie tytoniu, nad-używanie alkoholu

2.1 Objawy raka jelita gru-bego

Pierwsze objawy najczęściej zo-stają zlekceważone, ponieważ są niespecyficzne, przypominają po-wszechnie występujące dolegliwo-ści ze strony przewodu pokarmowe-go, należą do nich:• naprzemiennie biegunki, zaparcia• bóle brzucha i wzdęcia• bolesne parcie na stolec• krew w stolcu• stolce ołówkowe• uczucie niepełnego wypróżnie-

nia• osłabienie

Większość z wyżej wymienio-nych objawów, kiedy się pojawia-ją, są tłumaczone przewlekłym stresem, złym odżywianiem, zatru-ciem pokarmowym, panuje opinia że krew w stolcu to objaw popu-larnych hemoroidów. Jednak jeże-li te objawy pomimo leczenia nie ustępują, lub pojawiają się cyklicz-nie należy niezwłocznie podjąć dia-gnostykę w kierunku schorzeń jeli-

OPIEKA PIELĘGNIARSKA NAD CHORYM ZE STOMIĄ

Ewa KoziarzLicencjat PielęgniarstwaDolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu

135 (259) 2013

Pielęgniarstwo

ta grubego.

2.2 Diagnostyka raka jelita grubego

Jej przeprowadzenie jest nie-zbędne do postawienia rozpozna-nia, oraz dokładnego określenia lo-kalizacji i stopnia zaawansowania choroby.

Na podstawie pełnej diagnostyki można podjąć właściwą decyzje, co do rodzaju i zakresu leczenia, oraz rokowania.

Rutynowe postępowanie przy podejrzeniu raka jelita grubego za-wiera:

WywiadWywiad dotyczy: ”lokalizacji bó-

lu, obecności krwawienia, wycieku z odbytu, zmian charakteru i try-bu wypróżnień, nie trzymania stol-ca, rodzinnego występowania raka, przebytych chorób zapalnych jelit lub występowania polipów jelita grubego.” [12]

Badanie fizykalne wraz z bada-niem per rectum

Badanie fizykalne obejmuje ba-danie palpacyjne (omacywanie brzucha), ocenę obwodowych wę-złów chłonnych, badanie per rectum (badanie odbytnicy palcem umoż-liwia ocenę stanu odbytu, jego ślu-zówki i kanału odbytnicy, przestrze-ni zaodbytniczej, oraz narządów z nią sąsiadujących).

Badanie endoskopowe wraz z biopsją

Badanie endoskopowe – jednym z nich jest kolonoskopia, podczas której badane jest jelito grube na całej długości.

Kolonoskopia polega na wpro-wadzeniu przez odbyt specjalnego, giętkiego wziernika, zakończonego kamerą i przesłaniu obrazu na ze-wnątrz. Podczas kolonoskopii moż-liwe jest pobieranie wycinków błony śluzowej jelita grubego do badań hi-stopatologicznych, a także wykony-wanie drobnych zabiegów np. usu-wanie polipów.

Badania laboratoryjne: bada-nie kału na krew utajoną, markery nowotworowe CEA, Ca19.9, poziom enzymów wątrobowych, wapnia, żelaza i ferytyny, morfologia, bada-nia biochemiczne krwi

USG jamy brzusznej ma na ce-lu uwidocznienie ewentualnych przerzutów raka jelita grubego do wątroby

USG transrectalne (przy raku od-bytnicy) określi głębokość nacieka-nia ściany jelita przez nowotwór, oraz oceni stan okolicznych węzłów chłonnych

Badania obrazowe TK. MR, PET, Rtg klatki piersiowej, wyko-

nuje się w celu wykrycia przerzutów raka jelita grubego do innych narzą-dów, są pomocne przy doborze wła-ściwej metody leczenia.

2.3 Leczenie raka jelita gru-bego

W leczeniu raka jelita grubego, stosowane są podstawowe metody leczenia onkologicznego, chirurgia, radioterapia, które można uznać za metody leczenia miejscowego, oraz chemioterapia, która jest metodą le-czenia systemowego. Do terapii sys-temowej zaliczamy też biologiczną terapię celowaną, która należy do najnowszych metod leczenia nowo-tworów. Wszystkie wymienione me-tody leczenia mogą być zastosowa-ne osobno, lub razem (mówimy wte-dy o leczeniu skojarzonym), można też wykorzystywać kilka metod le-czenia kolejno po sobie.

Leczenie chirurgiczne stanowi główną metodę leczenia raka jelita grubego, polega na wycięciu nowo-tworu, z maksymalnie dużym margi-nesem tkanki zdrowej, oraz okolicz-nego układu chłonnego.

„Tak przeprowadzony zabieg, na-leży traktować jako leczenie rady-kalne (czyli ma na celu całkowite wy-leczenie), czasami jednak w związ-ku ze zbyt dużym zaawansowaniem choroby nowotworowej, wykonuje się zabieg paliatywny (ma na celu przedłużenie życia, poprawienie je-go komfortu).

Najczęściej wykonuje się odcin-kową resekcję, czyli wycięcie od-cinka jelita, w którym znajduje się guz nowotworowy.”[3] „Koniecz-ność wyłonienia stomii zachodzi, gdy w wyniku leczenia operacyjne-go nowotworu usunięto fragment jelita i niemożliwe jest zachowanie naturalnego pasażu treści z odby-tu. W takich sytuacjach wykonuje się stomię stałą . Zdarzają się też sy-tuacje, w których tworzy się stomię tymczasową, która ma za zadanie odciążenie odcinka jelita objętego leczeniem.”[4]

Podział na poszczególne ro-dzaje stomii zależny jest od przy-jętych kryteriów.

„Najistotniejsze z nich to:1. Kryterium czasowe: stomia czaso-

wa (odwracalna), lub stomia defi-nitywna (ostateczna).

2. Poziom jelita, na którym zosta-ła wyłoniona stomia: ileostomia (stomia na jelicie krętym), lub ko-lostomia (stomia na jelicie gru-bym).

3. Rodzaj przeprowadzonego za-biegu: stomia jednolufowa (koń-cowa), lub stomia dwulufowa (pętlowa).

4. W niektórych przypadkach, w otwór w powłokach wszywana jest jedynie ściana jelita (kątni-cy lub poprzecznicy z wytwo-rzeniem tzw. kolostomii ścien-nej).”[7]„Radioterapia – polega na wy-

korzystaniu do zniszczenia komórek nowotworowych, promieniowania jonizującego, pochłonięcie ener-gii promieniowania przez komórkę skutkuje bezpośrednim uszkodze-niem jej struktur.”[4]

Radioterapia w leczeniu raka je-lita grubego, może być leczeniem radykalnym, stosowanym przed za-biegiem operacyjnym (zmniejszenie masy guza – umożliwia wykonanie operacji), lub po zabiegu (niszczy ewentualne komórki nowotworo-we pozostawione po zabiegu). Ra-dioterapia paliatywna, ma na celu złagodzenie objawów zaawansowa-nej choroby nowotworowej.

Leczenie systemowe raka jelita grubego, polega głównie na uzupeł-nieniu leczenia operacyjnego, po-dawaniem chemioterapii lub biolo-gicznej terapii celowanej. Chemiote-rapia ma na celu zniszczenie skupisk komórek nowotworowych, nie wy-krywalnych podczas zabiegu ope-racyjnego tzw. mikroprzerzutów. Decyzję o zastosowaniu chemiote-rapii, podejmuje lekarz, na podsta-wie stopnia zaawansowania nowo-tworu, im większe zaawansowanie choroby, tym większe ryzyko obec-ności mikroprzerzutów.

„Biologiczna terapia celowana, wykorzystuje specyficzne cechy komórek nowotworowych, których nie mają komórki zdrowe lub które są w nich słabiej bądź silniej wyra-żone. Przy spełnieniu pewnych za-łożeń, biologiczna terapia celowana może zatem prowadzić, do ograni-czenia podziału komórek nowotwo-rowych, nie wywierając znaczącego wpływu na komórki prawidłowe”.[4] W chwili obecnej, terapia taka stoso-wana jest łącznie z chemioterapią, w rozsianym procesie choroby no-wotworowej jelita grubego.

3. Rola pielęgniarki w eduka-cji chorego z wyłonioną stomią jelitową

3.1 Rola pielęgniarki w przygo-towaniu pacjenta do operacji wy-łonienia stomii jelitowej

„Okres przedoperacyjny, jest dla pacjenta czasem niezwykle obcią-żającym go psychicznie i fizycznie, poprzez napięcie związane z postę-powaniem diagnostycznym, oczeki-waniem na wyniki badań, ostatecz-ną diagnozę i decyzję o rodzaju za-biegu.”[1]

Profesjonalna opieka przedope-racyjna rozpoczyna się w momencie poinformowania chorego o koniecz-ności wykonania zabiegu, rozmowa powinna być przeprowadzona w in-tymnych warunkach, w sposób zro-zumiały dla pacjenta, chirurg powi-nien wyjaśnić wszelkie wątpliwo-ści dotyczące choroby i związanej z nią stomii.

Pielęgniarka jest zwykle tą oso-bą, z którą pacjent ma najczęstszy i najbliższy kontakt, u której szuka pomocy, możliwości wyjaśnienia nurtujących go obaw, pomocy w przygotowaniu się do samoopieki i samopielęgnacji.

1. Cele opieki przedopera-cyjneja) Wspieranie dobrego nastawie-

nia pacjenta do operacji• zmniejszenie lęku, z powodu bra-

ku wiedzy na temat stomii• omówienie zmian anatomicznych

i fizjologicznych w następstwie operacji

• wyjaśnienie możliwości funkcjo-nowania po zabiegu wyłonienia stomii

• spotkanie z osobą z wyłonioną stomią (jeżeli chory wyraża na nie zgodę)

• dostarczenie materiałów edukacyj-nych na temat pielęgnacji stomii

• rozpoznanie potrzeb chorego w za-kresie opieki okołooperacyjnej

• planowanie wspólnie z pacjentem metody zaspokajania zgłoszonych potrzeb

• przekonanie chorego do współpra-cy z zespołem terapeutycznym, opiekującym się chorym po zabie-gu, zdobycie zaufania pacjenta

• umożliwienie kontaktu z innymi członkami zespołu terapeutycz-nego, rodziną [12]

• umożliwienie kontaktu z duchow-nym, jeżeli pacjent sobie tego ży-czy

b) Nauka czynności niezbędnych w okresie pooperacyjnym

• wzmacnianie pojemności płuc, poprzez gimnastykę oddechową, oraz nacieranie skóry klatki pier-siowej i oklepywanie, które ma za zadanie uruchomienie zalegającej wydzieliny. Pielęgniarka uświada-mia chorego, jak w okresie poope-racyjnym ważne jest właściwe od-krztuszanie wydzieliny, jak ucisnąć okolicę rany pooperacyjnej, aby zminimalizować jej ból podczas efektywnego kaszlu

• należy zademonstrować choremu obsługę inhalatora, aparatu do ćwiczeń oddechowych, konden-satora tlenu

• zapoznanie się z ćwiczeniami gim-

14 W CIENIU CZEPKA

Pielęgniarstwo

nastycznymi w łóżku, które mają na celu zwiększenie wydolności układu oddechowego, krążenia, trawiennego, narządu ruchu i za-pobieganie powikłaniom poope-racyjnym. Ćwiczenia izometrycz-ne, polegają na napinaniu i roz-luźnianiu mięśni kończyn dolnych, ćwiczenia czynne, polegają na zgi-naniu i prostowaniu kończyn dol-nych we wszystkich stawach.

• nauka siadania w łóżku za pomo-cą drabinki lub lejców, obracania się na łóżku, korzystania z basenu

• nauka zaopatrzenia stomiiCzas w którym ćwiczenia są wy-

konywane, należy ustalić wspólnie z pacjentem, podczas prowadzenia edukacji chory powinien, rozumieć celowość wykonywanych ćwiczeń, ćwiczenia z chorym przeprowadza-my bez pośpiechu i przerw. c) Optymalne przygotowanie do

operacji• organizacja badań diagnostycz-

nych (badań laboratoryjnych, EKG, RTG, USG)

• obserwacja i dokumentowanie wy-ników, informowanie lekarza o za-obserwowanych istotnych dla za-biegu objawach (np. uczulenia, gorączka itp.)

• wzmacnianie pojemności płuc, po-przez gimnastykę oddechową

• regulacja hiperglikemii, poprzez dopilnowanie właściwej diety,

• sumiennego spożywania zaleca-nych leków, właściwej insulino-terapii” [8]

• „wspomaganie układu serco-wo-naczyniowego np. poprzez zmniejszenie masy ciała, urucho-mienie”[8]

• wyznaczenie optymalnego miej-sca wyłonienia stomii (miejsce wy-znacza lekarz wraz z pielęgniar-ką), prawidłowo należy wyzna-czać je w pozycji stojącej, leżącej i siedzącej.”

W wyznaczeniu miejsca stomii, należy uwzględnić: • dostęp wzrokowy chorego (szcze-

gólnie istotne u osób otyłych), • oddalenie co najmniej 4 cm od

cięcia operacyjnego, kolców bio-drowych, blizn pooperacyjnych, fałdów skórnych, zmian popro-miennych i przeszczepów skór-nych”[12]

• zadbanie o higienę osobistą pa-cjenta przed zabiegiem

• przygotowanie psychiczne pacjen-ta do zabiegu, zapewnić spokój i wypoczynek

• należy podać choremu środek uspakajający, na noc poprzedza-jącą zabieg operacyjny, według zaleceń lekarskich

• zapobieganie chorobie zakrzepo-

wej według obowiązujących stan-dardów (podawanie heparyny drobnocząsteczkowej, ucisk koń-czyn dolnych)

• właściwe przygotowanie pola ope-racyjnego

• pielęgniarka wykonuje wszystkie dodatkowe zlecenia dotyczące przygotowania do zabiegu np. za-łożenie cewnika do pęcherza mo-czowego, sondy do żołądka itp.

• pielęgniarka podaje premedykację i dokumentuje ją

• zapewnia bezpieczny transport na Blok Operacyjny

• przekazuje pełną dokumentację chorego i pozostaje z chorym do momentu przejęcia chorego przez personel Bloku Operacyjnego

3.2 Rola pielęgniarki w eduka-cji pacjenta po operacji wyłonie-nia stomii jelitowej

„Pielęgniarka, realizując funkcje zawodowe w opiece nad pacjentem z przetoką jelitową, oferuje swoją pomoc przez zastosowanie tech-nik wspierających, zapewnienie po-trzebnego przewodnictwa, kształ-towanie środowiska, uczenie, dora-dzanie i konsultowanie.”[2]

Wyżej wymienione działania, pomagają w procesie adaptacji cho-rego do życia ze stomią, edukacja ma na celu przygotowanie do samo-dzielności, aktywności we własnym środowisku, kształtuje właściwe za-chowania zdrowotne.

Dorothy Orem uważa że „Czło-wiek posiada naturalną zdolność troszczenia się o siebie samego. Fakt pielęgnowania własnej oso-by odbija się pozytywnie na moim zdrowiu, zdaję sobie sprawę i doce-niam, jak wielkim dobrem jest zdro-wie”[11] Aby edukację można było przeprowadzić profesjonalnie, pie-lęgniarka musi obiektywnie ocenić, w jakim zakresie jednostka posiada zdolność do samoopieki, która jest wartością zmienną i zależy między innymi od: wieku, płci, stanu soma-tycznego, chęci współpracy, zaso-bu wiedzy i umiejętności, sprawno-ści zmysłu wzroku, słuchu, sytuacji rodzinnej, dostępności do źródeł pomocy, zainteresowaniem swoim stanem zdrowia, zaufania do perso-nelu medycznego.

„Dorothy Orem zaleca reflek-sję nad zakresem niezbędnej pie-lęgnacji i posługuje się w tym celu trzema rodzajami systemu pracy pielęgniarskiej”1. System pielęgnacji w pełni kom-

pensacyjnej – pacjent ujawnia zaawansowane deficyty w zakre-sie samopielęgnacji.

2. System pielęgnacji częściowo

kompensacyjnej – interwencja pielęgniarki, dotyczy tylko tych zakresów, gdzie rzeczywiście wy-stępują deficyty.

3. System pielęgnacji wspomaga-jąco-pedagogicznej – pacjent jest w stanie sam przeprowadzać zabiegi pielęgnacyjne, terapeu-tyczne, ale nie może się obejść bez pomocy osoby drugiej.[11]

Ad.1 System pielęgnacji w peł-ni kompensacyjnej

W sytuacji deficytu samoopieki, pielęgniarka zaopatruje i pielęgnu-je stomię u pacjenta , dobiera sprzęt stomijny. Podczas zabiegów pie-lęgnacyjnych przekazuje informa-cje, jakie czynności wykonuje, jakie mają znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania stomii, proponuje patrzenie na stomię, dotykanie jej. W systemie opieki nad pacjentem, uwzględnia zaspokajanie potrzeb biologicznych pacjenta, pielęgnacji skóry, profilaktyki p/ odleżynowej. Udziela wsparcia choremu, pozwa-la na wyrażanie swoich obaw, emo-cji, uczuć, aktywnie słucha, okazuje zrozumienie. Motywuje pacjenta do możliwie daleko idącej samodziel-ności, pomimo występujących nie-dogodności. Rodzina i pielęgniar-ka troszczą się o pacjenta wspólnie, pielęgniarka edukuje i włącza rodzi-nę chorego do pielęgnacji.

Edukacja rodziny polega na:• nauce zaopatrywania stomii, pielę-

gnacji skóry wokół stomii• nauce kontroli funkcjonowania

stomii - oceny właściwego koloru, kształtu, wielkości, a także umie-jętność rozpoznania wczesnych powikłań ujścia stomii, krwawień, stanów zapalnych skóry, wciągnię-cia, zwężenia, przepukliny, wypa-dania stomii

• przekazaniu zalecenia od dietetyka na temat zaleceń dietetycznych

• przedstawieniu zasady refundacji i zakupu sprzętu stomijnego

• przekazaniu adresu i telefonu naj-bliższej Poradni Stomijnej

• ostrzeżeniu, że każde niepokoją-ce zjawisko wokół stomii należy skonsultować z lekarzem lub pie-lęgniarką stomijną

• uspokojeniu, że nie ma powikłań stomii, którego nie można wy-leczyć, warunkiem jest wczesne zgłoszenie się do lekarza

Ad.2 System pielęgnacji czę-ściowo kompensacyjnej

W tym systemie opieki, aktyw-ność podejmuje i pielęgniarka i pa-cjent, który częściowo jest zdolny do samopielęgnacji. Pacjent samo-dzielnie wykonuje pewne czynno-

ści, po części decyduje o zabiegach przy nim wykonywanych, akceptu-je pomoc pielęgniarki, tylko w sytu-acjach, kiedy pomoc jest niezbędna. W ten sposób pacjent odzyskuje au-tonomię, potrafi ocenić własne po-trzeby samopielęgnacyjne, sam „re-żyseruje” pielęgnację.

„Należy zwrócić uwagę na do-tychczasowe przyzw yczajenia i upodobania chorego, wspomaga-my przejawy samodzielności i za-chęcamy do nich.”[11]

Pielęgniarka jest ciągłym eduka-torem, podczas zabiegów wykony-wanych wspólnie z pacjentem, lub nadzorując czynności wykonywa-ne przez pacjenta.

Edukacja polega na:• podczas pierwszych zabiegów pie-

lęgnacyjnych wokół stomii pie-lęgniarka wykonuje je sama, lecz ten czas wykorzystuje na tłuma-czenie i demonstrowanie prawi-dłowej techniki, tak aby pacjent kolejne zabiegi wykonał sam pod nadzorem pielęgniarki

• gdy pacjent wykonuje pewne czynności samodzielnie, ale przy asyście pielęgniarki, można wy-korzystać ten czas na omawianie zasad właściwej pielęgnacji sto-mii( zmywania, osuszania skóry, stosowania uszczelniającego kre-mu itp.

• pielęgniarka w warunkach intym-nych zapoznaje chorego ze sprzę-tem stomijnym dostępnym na ryn-ku i pomaga w wyborze najodpo-wiedniejszego dla niego, sprzęt powinien być dyskretny, pewny, bezpieczny i wygodny

• przy wspólnym wykonywaniu to-alety ciała, wyjaśnia znaczenie hi-gieny całego ciała i okolicy sto-mii, uczy obserwacji stomii, tłu-maczy że prawidłowa stomia ma kolor różowy, musi być lekko wil-gotna, skóra wokół niej powinna wyglądać jak w innych miejscach na brzuchu

• w czasie zabiegów rehabilitacyj-nych, które mają za zadanie przy-wracanie utraconych sprawności, pielęgniarka wspólnie z fizjote-rapeutą przypominają choremu, o rozluźnianiu powłok brzusz-nych podczas wszelkiej aktywno-ści pooperacyjnej, co zapobiega powstawaniu przepukliny

• uczą chorego, zestawu ćwiczeń wzmacniających pas brzuszno- grzbietowy, jeżeli pacjent nie bę-dzie ich systematycznie wykony-wał, polecają noszenie specjalne-go pasa stomijnego

Edukacja polega też na: „na-uczeniu uzyskiwania regularnych wypróżnień, warunkami osiągnięcia

155 (259) 2013

Pielęgniarstwo

tego celu jest przestrzeganie zasad diety oraz wprowadzenie do postę-powania zabiegu irygacji”[9]• ukazaniu pozytywnych stron

współpracy z zespołem terapeu-tycznym, dzięki któremu szybciej można zaakceptować chorobę, ży-cie w zmienionych warunkach.

• okazaniu choremu i jego rodzinie zainteresowanie, zrozumienie, cierpliwość, przekazać informa-cje na temat istoty choroby, sa-mopielęgnacji i zachowań proz-drowotnych.

Ad.3 System pielęgnacji wspo-magająco-pedagogicznej

Ten system stosuje się, kiedy pacjent wymaga asystowania pie-lęgniarki, pomimo że jest zdolny do samodzielnego wykonywania czynności, ale nie ma wystarczają-cej wiedzy lub motywacji, lub wy-maga pomocy w podejmowaniu decyzji.„Dominującymi metodami w tym systemie są, udzielanie cho-remu wsparcia społecznego i ucze-nie go w celu uzyskania przez niego samodzielności i niezależności w co-dziennym pielęgnowaniu i funkcjo-nowaniu.”[2]

Rola pielęgniarki w eduka-cji wyżej wymienionego syste-mu pielęgnowania będzie pole-gała na:• asystowaniu choremu, podczas

wszystkich czynności związanych z powrotem do zdrowia

• włączaniu chorego, do samodziel-nego wykonywania czynności pie-lęgnacyjnych, w zależności od ak-tualnego stanu

• informowaniu chorego, o celo-wości stosowanych wobec nie-go działań

• proponowaniu specjalistycznej po-mocy psychologicznej, w akcepta-cji do życia z przetoką

• minimalizowaniu lęków, związa-nych z wyłonieniem przetoki

• ustaleniu z pacjentem celu i planu uczenia się, omówieniu środków pomocniczych (ulotki, książki, fil-my) jakie zastosujemy

W planie nauczania pielęgniar-ka, musi uwzględnić następujące umiejętności: (samodzielna wymia-na sprzętu stomijnego, zaznajomie-nie się z zasadami refundacji sprzętu stomijnego, znajomość adresu naj-bliższej Poradni Stomijnej, zdobycie odwagi do funkcjonowania w spo-łeczeństwie np. powrót do pracy, umiejętność podejmowania właści-wych decyzji, dotyczących własne-go zdrowia), po żmudnym procesie edukacji należy zweryfikować wie-dzę jaką pacjent sobie przyswoił

3.3 Proces pielęgnowania pa-cjenta ze stomią jelitową we wcze-snym okresie pooperacyjnym

„Współcześnie metodą profesjo-nalnej praktyki pielęgniarskiej, stał się proces pielęgnowania. Wprowa-dził stosowanie świadczenia opieki całościowej, opartej na podstawach teorii pielęgniarstwa, zindywiduali-zowanej, przemyślanej, celowej, pla-nowanej, kontrolowanej i ocenianej. Proces pielęgnowania jako naukowa metoda zapewniania pielęgniarskiej pomocy, jest esencją praktyki pielę-gniarskiej.”[12]

Gromadzenie danych o chorym powinno rozpocząć się w momencie przyjęcia pacjenta do szpitala, pod-czas pobytu winny być uzupełniane i sprawdzane. Po zabiegu operacyj-nym, sprawdza się tożsamość pa-cjenta podczas przekazywania z sali wybudzeń, od pielęgniarki aneste-zjologicznej, na oddział, wraz z peł-ną dokumentacją medyczną i zle-ceniami lekarskimi dotyczącymi pa-cjenta. „W bezpośrednim okresie po zabiegu, stan pacjenta może ulegać poważnym, często zagrażającym ży-ciu zmianom. Zobowiązuje to pielę-gniarkę do stałej i bardzo dokładnej obserwacji chorego, oraz kontro-li wielu parametrów i dokumento-wanie ich w karcie obserwacyjnej, w sposób przejrzysty i czytelny dla pozostałych członków zespołu tera-peutycznego.”[1]

Aby właściwie rozpoznać potrze-by pacjenta, bezpośrednio po przy-wiezieniu go z Bloku Operacyjne-go pielęgniarka obserwuje objawy ze strony wszystkich układów i na-rządów:

Układ nerwowy (stan świado-mości, orientacji miejsca i czasu prowadzimy systematycznie, aby oceniać stan wybudzenia, reakcje na bodźce)

Układ oddechowy (częstość, rytm oddechów, zaburzenia doty-czące oddychania mogą świadczyć o narastających zaburzeniach krą-żeniowo- oddechowych, wzroście temperatury, lub nasileniu się dole-gliwości bólowych, obserwacja zale-gania wydzieliny w drzewie oskrze-lowym i możliwości jej ewakuacji, poprzez efektywny kaszel, wystę-powanie duszności)

Układ moczowy (oddanie mo-czu najpóźniej 8 godzin po zabie-gu, ocena makroskopowa moczu, zaburzenia ilościowe, pobieranie materiału do badania według zale-ceń lekarza, obserwacja w kierun-ku zakażenia)

Układ naczyniowy (RR, tęt-no i jego szybkość, napięcie, rytm, mierzymy w pierwszych dwóch go-

dzinach co 15-30 min, następnie co godzinę, chyba że lekarz zaleci in-aczej, obserwacja występujących objawów – obrzęków, zblednię-cie lub zasinienie skóry, może być objawem niedotlenienia lub hipo-wolemii, ucieplenie kończyn, OCŻ, ogólne samopoczucie chorego, obserwacja funkcjonowania wkłu-cia dożylnego

Układ pokarmowy (oceniamy funkcjonowanie założonej sondy do żołądkowej, dojelitowej, ilość, jakość odbarczanej treści, spraw-dzamy obecność perystaltyki je-lit, wydalania gazów, obserwuje-my wygląd wyłonionej stomii jeli-towej oraz ilość, rodzaj wydzieliny ze stomii

Układ ruchu (oceniamy zdolność pacjenta do samodzielności po za-biegu operacyjnym, lub ogranicze-nia spowodowane wcześniejszymi schorzeniami)

Planowanie opieki nad chorym we wczesnym okresie pooperacyj-nym, powinno uwzględniać „dzia-łania zapobiegania powikłaniom pooperacyjnym, leczenie już po-wstałych i przywrócenie pacjen-towi sprawności z przed zabiegu lub w stopniu możliwie najwięk-szym”[6]

Podsumowanie „Zdaniem wielu autorów zajmu-

jących się problemem opieki nad pacjentem ze stomią, operacje za-kończone jej wytworzeniem należą do najbardziej obciążających chore-go. Obok lęku, nieodłącznie związa-nego z zabiegiem operacyjnym, po-jawiają się inne, wiążące z procesem adaptacji do zmiany wyglądu ciała, a także z sytuacją życiową osoby operowanej”[2]. Dla pacjenta uda-na operacja to tylko jeden z etapów, choć bardzo ważny, walki z chorobą. „Stomia ma elementy stałe, ustalone reguły, jak choćby zasady jej wyko-nywania, ale już życie z nią wygląda inaczej u każdego chorego”[3]

Pielęgnacji stomii można się nauczyć, a odpowiedni sprzęt do-pasować w specjalistycznych pla-cówkach, natomiast znacznie trud-niej odzyskać pewność siebie i chęć powrotu do satysfakcjonującego życia. Wiedzą o tym pacjenci i ich najbliżsi.

Dorothy Orem podkreśla ogrom-ną rolę pielęgniarki, jej rola nie może kończyć się na praktycznym działa-niu na rzecz pacjenta i wykonywa-niu zabiegów pielęgniarskich. Po-winna kierować, uczyć, wspoma-gać wszystkie aktywności, które korzystnie wpłyną na pacjenta i je-go otoczenie.

„Koncepcja Orem uczy, że zdro-wy rozsądek oraz jak najdalej idą-ce praktyczne traktowanie sytuacji, stanowi niezbędną bazę dla kre-atywności i zmian, zaś działanie za-równo pielęgniarki jak i pacjenta, powinno być jak najbardziej świa-dome.”[11]

„Pielęgniarka najpierw musi zak-tywizować swój własny wyuczo-ny potencjał pomocowy i zdolno-ści pielęgniarskie (kompetencje za-wodowe), aby następnie w proce-sie interakcji z pacjentem wypraco-wać teoretycznie i praktycznie sys-tem pielęgnacji konkretnego przy-padku.”[11]

PIŚMIENNICTWO:1. Bajon A., Szewczyk J.: Opieka pielę-

gniarska w okresie okołooperacyj-nym nad pacjentem ze stomią jeli-tową, Pol. Merk. Lek. 2009, XXVI, 155, s. 575-578

2. Bazaliński D., Kózka M.: Zastosowa-nie systemu wspierająco –uczącego w opiece nad pacjentem z przetoką jeli-tową, Problemy Pielęgniarstwa, 2010, tom 18, zeszyt nr 3, s.339

3. Bielecki K., Patrząc na stomię widzę całego człowieka, Nasza Troska ,wyda-nie specjalne nr 1 (4/27), Bristol-Myers Squibb Polska sp. z o o., s.3

4. Brużewicz S., Wronkowski Z.: Nowo-twory jelita grubego, PZWL Warszawa 2008, s.9,27-28,60,65,74,83

5. Kołodziejczak M.: Opieka nad pacjen-tem ze stomią, Medycyna Rodzinna 2/2006”, Borgis s. 32-36

6. Koper A., Wrońska I.: Problemy pie-lęgnacyjne pacjentów z chorobą no-wotworową,

Wydawnictwo Czelej Sp. z o .o . Lublin 2003 , s 11,14,54,55

7. Krokowicz P., Grochowalski M., Fryc--Martyńska J.: Stomia nadal aktualny problem, Nasza Troska wydanie spe-cjalne nr 1, 4/27, Bristol-Myers Squibb Polska sp. z o . o., s.9

8. Kózka M.: Pielęgniarstwo, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011, Tom 2, s.220,230,233,234

9. Nowicki A.: Pielęgniarstwo Onkolo-giczne, Termedia Wydawnictwo Po-znań, 2009, s.53,54,246,249,251,252

10. http//www. poradnik zdrowie. pl /zdrowie, nowotwory/rak jelita grube-go w liczbach 35974.html

11. http/www. tematy. info. /arty-kuly/ pielegnacja: Samopielęgna-cja Koncepcja Dorothy Orem, data 22.11.2012

12. Walewska E., Podstawy Pielęgniarstwa Chirurgicznego,

PZWL Warszawa, 2006, s.38,109,118,122,341,342,343

16 W CIENIU CZEPKA

Pielęgniarstwo

Według światowej organiza-cji zdrowia WHO za występowa-nie 30% nowotworów na świe-cie odpowiedzialne są czynniki dietetyczne.

Złe odżywianie jest drugą po paleniu tytoniu, przyczyną cho-rób nowotworowych u około 20 mln ludzi.

Należy pamiętać, że to układ od-pornościowy decyduje o naszym zdro-wiu. W jego skład wchodzą limfocy-ty, fagocyty, makrofagi i inne komór-ki żerne. Układ immunologiczny uzu-pełniany jest przez substancje prze-ciwutleniające, które chronią nasze komórki przed uszkodzeniem i nie-prawidłowym podziałem.

Jednym ze szkodliwych czynni-ków dietetycznych są wolne rodniki, czyli cząsteczki lub jony, które ma-ja na swej zewnętrznej orbicie poje-dynczy niesparowany elektron. Wol-ne rodniki uszkadzają DNA, powo-dują zmiany i mutacje w strukturze kodu genetycznego. Komórki wymy-kają się spod kontroli, i w czasie nie-prawidłowego podziału dochodzi do nowotworzenia.

Drugim najbardziej szkodliwym czynnikiem są toksyny pochodzą-ce z grzybów, takie jak: aflatoksyny, ochratoksyny, trichotecyny, fumoni-syny. Mykotoksyny działają kancero-gennie, mutagennie i teratogennie.

Kolejna grupą substancji są wie-lopierścieniowe węglowodory aroma-tyczne (dibenzoantracen, benzopiren, benzoantracen) powstałe podczas to-pienia tłuszczu w procesie grillowa-nia oraz wędzenia.

Używki takie jak palenie tytoniu i alkohol przyczyniają się do zacho-rowań na raka płuc, przełyku, krtani

,pęcherza moczowego i trzustki. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpie-

nia nowotworów należy wyelimino-wać szkodliwe substancje z naszego jadłospisu oraz wprowadzić związki wspomagające nasze naturalne me-chanizmy obronne, czyli przeciwu-tleniacze.

Największą ilość przeciwutlenia-czy zawierają owoce i warzywa oraz zdrowe tłuszcze roślinne, które są źró-dłem witamin A i E i posiadają duży potencjał antyoksydacyjny. Również czerwone wino, spożywane w umia-rze do posiłków, zawiera resweratrol, silny środek przeciwutleniający. Dla-tego dieta śródziemnomorska bogata w warzywa, czerwone wina oraz oli-wę z oliwek należy do najzdrowszych na świecie.

U kobiet resweratrol wykazuje sil-ne działanie hamujący rozwój kan-cerogenezy w gruczole piersiowym, zmniejsza liczbę i częstość przerzu-tów do płuc nowotworów rozwijają-cych się gruczole piersiowym

Natomiast w przypadku męż-czyzn, zalecane jest spożywanie zwiększonej ilości pomidorów oraz ich przetworów z uwagi na zawartość likopenu. Substancja ta zmniejsza ry-zyko wystąpienia raka prostaty.

Innymi flawonoidami przebada-nymi pod kątem walki z nowotwo-rami są: kwercetyna, luteolina, ge-nisteina.

ROLA MAKROSKŁADNIKÓW

WęglowodanyWęglowodany nieoczyszczone sta-

nowią główny składnik energetyczny. Zawierają również związki fitoche-miczne, niezbędne do walki z nowo-tworami. Należy wybierać tylko wę-

glowodany złożone gdyż to glukoza, czyli cukier prosty jest głównym po-żywieniem dla komórek nowotworo-wych. Nadrzędnym celem jest niedo-starczenie guzowi pożywienia oraz wspomaganie ośrodkowego układu nerwowego oraz procesów związa-nych z produkcją i pracą czerwonych krwinek.

W tym celu należy dążyć do ustabilizowania poziomu cukru we krwi poprzez:– unikanie picia słodkich napojów

na czczo – spożywanie produktów pełnoziar-

nistych oraz bogatych w błonnik, który również zwalnia proces uwal-niania glukozy.

– spożywanie owoców razem z po-siłkami

TłuszczePorcja tłuszczy powinna stanowić

1/3 naszego dziennego zapotrzebowa-nia kalorycznego. Spożycie tłuszczów ogranicza spalanie białek przez orga-nizm oraz dostarcza witamin A, D, E, K, oraz cholesterolu, z których wy-twarzane są sterole i prostaglandyny. Tłuszcze szybko wchłaniają się z krwi i są podstawowym źródłem energii dla pacjentów ze zniszczona śluzów-ką jelita w wyniku naświetlania lub chemioterapii.

Najbardziej wartościowymi tłusz-czami są Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe, czyli Omega-3. Znajdują się w rybach morskich, oli-wie z oliwek, avocado, kakao, gorz-kiej czekoladzie, orzechach i migda-łach, olejach roślinnych.

U osób chorujących na nowotwory związane z hormonami zalecana jest dieta niskotłuszczowa. Należy rów-nież ograniczyć spożycia kwasu lino-lowego oraz kwasów omega-6.

BiałkaBiałka składają się z aminokwa-

sów, które są składnikiem budulco-wym. Aminokwasy dzielimy na en-do i egzogenne, czyli takie, których organizm nie potrafi wytworzyć sa-modzielnie i musza być dostarczane z pożywienia. Jest ich 8 (izoleucyna, leucyna, lizyna metionina, fenyloala-nina, tryptofan, treonina, walina).

Aby synteza białek następowała prawidłowo w jednym posiłku powin-ny się znaleźć produkty, które dostar-czają obie grupy aminokwasów.

Białka dzielimy na pełnowar-tościowe (głównie białka zwierzę-ce, soja, produkty zbożowe, rośliny strączkowe, orzechy) oraz niepełno-wartościowe.

Bilans AzotowyBiałko jest jedynym makroskład-

nikiem zawierającym azot. Bilans azotowy to stosunek azotu dostar-czanego do wydalanego z organizmu. Ujemny bilans azotowy pojawia się u osób chorych z niedoborami białko-wymi i w okresie choroby. Jego war-tość ujemna określa, że większość tkanek się rozpada niż buduję. Zatem należy zwiększyć spożycie białka do 15-20% ogólnego zapotrzebowania kalorycznego, aby utrzymać dodatni bilans azotowy i wspomóc naturalne mechanizmy naprawcze organizmu.

Aminokwasy wpływające ko-rzystnie na odporność organizmu

• Glutamina- glutamina i inne aminokwasy siarko-

we są substratem do produkcji glu-tationu i białek ostrej fazy

- niedożywienie białkowe i stres me-taboliczny znacznie zmniejszają stę-żenie glutationu w erytrocytach, he-patocytach i śluzówce jelita

Radosław Podruczny

ŻYWIENIE W PROFILAKTYCE ORAZ WSPOMAGANIU LECZENIA CHOROBY

NOWOTWOROWEJ

175 (259) 2013

- glutation zmniejszając wpływ czyn-ników oksydacyjnych zmniejsza produkcję TNF-alfa, dlatego nie-dostateczna podaż aminokwasów siarkowych z dietą może przyczy-niać się do nasilenia procesów pro-zapalnych

- jest substratem energetycznym dla enterocytów i limfocytów

- zwiększona spożycie w okresie po-operacyjnym i w chorobach jelit sta-bilizuje prawidłową strukturę i prze-puszczalność śluzówki oraz zapo-biega translokacji bakteryjnej

- wpływa korzystnie na bilans azo-towy

- zwiększa nerkową produkcję argi-niny oraz cytruliny w nabłonku je-litowym

• Arginina- jest prekursorem tlenku azotu- przyspiesza gojenie się ran poprzez

nasilanie syntezy kolagenu, wspo-maga efektywność limfocytów i makrofagów w okresie poopera-cyjnym

- zwiększa produkcję limfocytów T w grasicy oraz ich aktywność

- wpływa na aktywność czynników przeciwnowotworowych

- przeciwdziała translokacji bakte-ryjnej

OGÓLNE ZAŁOŻENIA DIETETYCZNEW CHOROBIE NOWOTWORO-WEJ- 30% tłuszczy (ryby, siemię lniane,

tran, oliwa z oliwek)- 55% węglowodanów (ziarna zbóż,

rośliny strączkowe, warzywa)- 15-20% białek (drób, rośliny strącz-

kowe, jaja, nabiał)- co najmniej 2-3 litry wody dzien-

nie Planowanie posiłków

- 5 mniejszych posiłków w ciągu dnia

- dobieramy produkty najwyższej jakości

- zalecane gotowanie, duszenie na parze.

- nie spożywać wody przed ani po posiłku

- owoce tylko do posiłków głów-nych, jako przekąska zalecane są orzechy

Jako uzupełnienie diety można za-stosować preparat multiwitaminowy oraz suplementację omega-3

ZALECENIA W CHEMIOTERAPII I RADIOTERAPIIW wyniku chemioterapii poza

komórkami nowotworowymi zostają uszkodzone również komórki zdrowe np. komórki nabłonkowe wyścielające jamę ustną, gardło i jelita. Może to po-wodować nadżerki, krwawienia dzią-seł, nudności, wymioty, biegunkę. Pa-cjenci prawidłowo odżywiani lepiej znoszą chemioterapię i uzyskują lep-szy rezultat terapeutyczny.

Radioterapia natomiast może być przyczyną zniszczenia wyściółki jelit i tym samym ogranicza wchłanianie składników odżywczych oraz powo-duje utratę płynów i elektrolitów. Na-świetlanie jamy brzusznej może po-wodować dyskomfort związany z tra-wieniem. Należy ograniczyć wtedy spożycie surowych warzyw, owoców, kiełków oraz otrębów zbożowych.

W diecie należy zmniejszyć ilość tłuszczy na rzecz białek oraz zwró-cić uwagę na produkty wysoko od-żywcze takie jak rośliny strączko-we, orzechy, nasiona. - 20% kalorii z tłuszczy (z ryb, siemie-

nia lnianego, drobiu, tranu, oliwy) - 50-60% kalorii z węglowodanów

złożonych- 20-30% kalorii z białek (z drobiu,

roślin strączkowych, orzechów, po-traw sojowych, soczewicy)

Dodatkowo w diecie uzupełnia-jącej można zastosować:- sylimarynę (chroni wątrobę)- zieloną herbatę (zawartość taniny

zapobiega przerzutom)- cysteinę lub N-acetylcysteinę (ami-

nokwas) (zwiększa ilość gluta-tionu)

- koenzym Q10 (chroni serce przed toksycznym działaniem leków)

- olej rybi EPA i DHA (działanie prze-ciwzapalne)

- glutation (antyoksydant)- cystyna (aminokwas, wspomaga

ochronę zdrowych komórek) - otręby ryżowe (zwiększają wydala-

nie nadmiaru leku z kałem w che-mioterapii)

- tran z wątroby rekina (wspomaga ustępowanie nowotworu)

- B-compositum (chroni zdrowe ko-mórki przed zniszczeniem w ra-dioterapii)

- glutamina (chroni jelita przed za-paleniem spowodowanym naświe-tlaniem)

• Potrawy których należy uni-kać:

– kawa, – mięso wieprzowe i jego prze-

twory, – słodycze, – potrawy wędzone i konserwo-

wane,– margaryny, – sztuczne słodziki, – produkty mleczne pełnotłuste.

Podsumowanie Badania wskazują że odpo-

wiednia dieta, bogata w an-tyoksydanty i mikroelemen-ty, może wyraźnie zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej oraz poprawić

efekty terapeutyczne w przy-padku już istniejących scho-rzeń. Odpowiednio dobrane, zdrowe składniki pokarmowe działają ochronnie na orga-nizm. Dlatego w obecnych cza-sach, gdy jesteśmy narażenie na wiele negatywnych czynni-ków środowiskowych powinni-śmy zwracać dużą uwagę na ja-kość spożywanych pokarmów.

Piśmiennictwo1. Klimczak A., Malinowska K. Choroby

nowotworowe a żywienie. Pol. Merk. Lek., 2009, XXVII, 159, 242.

2. Gawęcki J. Żywienie człowieka zdro-wego i chorego.2000, 2, 247-250.

3. Miller E., Malinowska K., Gałecka E.. Rola flawonoidów jako przeciwutle-niaczy w organizmie człowieka. Pol. Merk. Lek., 2008, 24, 144, 556-560.

4. Keane M., Chase D..Dieta w choro-bach nowotworowych. Wydawnic-two Filar. 1996

5. Walichnowska W.. Odżywianie a cho-roby nowotworowe.

Ośrodek Konsultingowo-Szkoleniowy Kadr Medycznych

Jolanta Westwalewicz

OFERTA SZKOLENIOWA - I półrocze 2013 Rekrutacja

–zapisy www.kadrmed.com.pl • bezpośrednio w sekretariacie lub • na naszej stronie internetowej.

Zapraszamy do korzystania z naszej strony interne-towej www.kadrmed.com.pl, która w łatwy sposób pozwoli Państwu nawiązać z nami bezpośredni kon-takt i uzyskać więcej informacji.

Ośrodek Konsultingowo-Szkoleniowy Kadr Medycznych Jolanta Westwalewicz 53-680 Wrocław ul. Braniborska 2/10 Sekretariat czynny w godzinach 10:00-16:00 KONTO OŚRODKA: mBank 76 1140 2004 0000 3102 5982 7608 TEL/FAX: (071) 7949707, KOM: 0 606-609-154 lub 0 600-385-716 E-MAIL: [email protected] WEB: www.kadrmed.com.pl

18 W CIENIU CZEPKA

Położnictwo

W okresie ciąży kobieta narażona jest na szereg infekcji pochwy, któ-re stanowią niebezpieczeństwo dla płodu. Swędzenie, pieczenie, upła-wy o żółtym zabarwieniu, serowa-tej konsystencji oraz nieprzyjem-nym zapachu mogą świadczyć o in-fekcji bakteryjnej, chlamydialnej lub grzybiczej, często wywołanej na skutek zmiany stężenia hormonów, które zmieniają środowisko pochwy z kwaśnego na zasadowe, co sprzy-ja namnażaniu się bakterii.

Do zakażenia może dojść przez:• stosunek seksualny, • niektóre przyjmowane leki (często przy

stosowaniu antybiotyków podczas cho-roby),

• bieliznę z sztucznego materiału,• brak higieny.

Nieleczone infekcje pochwy mogą pro-wadzić do:• nawracających zakażeń dróg moczo-

wych,• porodu przedwczesnego,• poronienia,• przedłużonego gojenia się, a nawet rozej-

ścia się szwu po nacięciu krocza,• przedwczesnego pęknięcia pęcherza pło-

dowego,• urodzenia dziecka o niskiej masie uro-

dzeniowej,• zapalenia błony śluzowej i mięśnia maci-

cy po porodzie,• chlamydie powodują stany zapalne oczu

i płuc dziecka, przy przejściu przez ka-nał rodny.

Infekcję można rozpoznać na podstawie zabarwienia papierka lakmusowego oraz posiewu w celu rozpoznania bakterii, jaka bytuje w pochwie. Materiał na posiew po-biera się z kanału szyjki. Uzyskany wynik umożliwia wybór odpowiedniego antybio-tyku, na który wrażliwa jest dana bakte-ria. Ponadto zaleca się stosowanie środków przywracających właściwe pH pochwy.

W przypadku bakteryjnych lub grzybi-czych infekcji stosuje się doustne lub miej-scowe leki takie, jak dopochwowe globul-ki lub kremy. Leki te nie wpływają na roz-wój płodu. Skuteczne w leczeniu okazują się domowe metody np. nasączony wacik w kwaśnym mleku, w wodzie z cytryną oraz nasiadówki z rumianku.

Podstawowe zasady zapobiegające wy-stąpieniu infekcji:1. Higiena rąk oraz okolicy intymnej.2. Bawełniana bielizna przepuszczająca

powietrze.3. Do prania stosować szare mydło lub de-

likatny hipoalergiczny proszek.4. Luźne ubranie.5. Jeżeli wydzieliny pochwowej jest dużo,

zaleca się częstą zmianę wkładek. 6. Nie należy używać tamponów.7. Podmywać się dłonią, od przodu do tyłu

(od spojenia łonowego w kierunku od-bytu) szarym mydłem lub płynem do hi-gieny intymnej, które nie zaburzają flory bakteryjnej pochwy.

Poród może odbyć się drogą pochwową, gdy infekcje jest leczona. Zaniedbanie tego może spowodować zakażenie dziecka. Każ-dej kobiecie ciężarnej lekarz zleca badanie w kierunku paciorkowca beta-hemolizują-cego z grupy B (GBS), który bytuje w ja-mie ustnej, górnych drogach oddechowych oraz okolicy odbytu, krocza i błony śluzo-wej dróg rodnych. Diagnostyka zalecana jest w 33-37 tygodniu ciąży. W ciąży ry-zyko zakażenia macicy przez paciorkowca jest niewielkie, ale mimo wszystko stwarza zagrożenie dla płodu. Paciorkowiec może spowodować przedwczesne pęknięcie błon płodowych, poród przedwczesny oraz wy-stąpienie powikłań u noworodka.

U kobiety, u której GBS jest dodatni w momencie rozpoczęcia porodu podaje się dożylnie antybiotyk najczęściej z grupy pe-nicylin, który zmniejsza ryzyko przeniesie-nia się bakterii na dziecko, które stanowią dla niego niebezpieczeństwo. Bakterie te mogą wywołać posocznicę, zapalenie płuc

a nawet zapalenie opon mózgowo-rdzenio-wych i śmierci dziecka.

Rola położnejPołożna w życiu kobiety odgrywa waż-

ną rolę. Ma za zadanie uświadomienie ko-biecie, jak ważna jest higiena intymna oraz osobista, zarówno jej jak i partnera. Przed-stawia podstawowe zasady higieny zapo-biegające wystąpieniu infekcji. Informuje o sposobach jej leczenia i stosowaniu do-mowych metod. Do zadań położnej nale-ży udzielenie informacji o tym, jak ważna jest opieka lekarska w ciąży oraz wykony-wanie badań według zleceń lekarskich. Po-łożna ma za zadnie rozpoznanie ewentual-nie występującej infekcji oraz skierowanie kobiety do lekarza. Ważne jest by uświa-domiła kobietę, iż w momencie pojawienia się jakichkolwiek dolegliwości, zgłosiła się do lekarza. Ponadto informuje, w jaki spo-sób może dojść do infekcji oraz przedsta-wia skutki, gdy nie jest leczona.

Ewa Borucka licencjat położnictwa

INFEKCJE U KOBIETY CIĘŻARNEJ

195 (259) 2013

Ogłoszenie

��

��

�� !�"�#$%&'(��

�� !"#$%#$&#$&�$'�&%()&'��

�)*'+'( $��,��-�$. ��*��+��,��-��%�/01�'#��"�#$%&'(��./.�0 �1�2��3��4��#�!��55)567�5&�'8&�!��+��2�)01�'#�1+�&*1'�3 %)0��!��99:�%&�('� $��,#�"�#$%&'(�;��&�<��5&��'$&5��#�%�/01� $��;��<��=��'$&5��#>�/��?��'$&5�>�//��?�/�)#��)%��0%$* ��%�/01� $0�1�$45;��7�@��A+�7��-�>��*��*��4�?

��

��2��2��B$��<��2+��-��-��+��C��+��2��*��#

6%)%70 $%)'%��#�# +��#-%�8+5�"�1%,*0480#� �9�&':�+��# ��22��<��7�<��*��3��2��<��!�<��>�D?��

%$$)'$$%��E��!�<��D��6�<��'$$5��#��2��9��<��7�<��-��*��-��3��2��

�# ��*F��-��<��2��<��2��<��+��2��-��+��2��*��77

�# ��2��<�E��<� ��E��2��)��2��3��7�� 9��3��<��7�# ��2�3��+��2��*��79# ��2��2��<��<�� !��2��"��<�-��4��32��-��<��

��<��#�

� 1%*')0&0%��"�#$%&'(��#-%�8+5�#*#8�9�&':��# ��2��G��9��2��<��>��3��3?7�# ��2��<��# �2��2��+��2��*��7�# ��3��7�# ��<��6�<��3��2��#

E��<��F��2��2��2��3��<��-��2��2��2��-��9:�<7�<��<

��2��#

��3��9��<��<��2��;&�,�+�%,+ 1)%;"/

!��2�2��2��#�<==�>?@�A<B��<��;��%&�('� $�C*0*D #;"/�7�E��>FGHA>HH<

��

�� !��"�#$��%&##��'"��(��)��

��!��'��*��*��)��'��!��!��!

��'��+��"

��'��,��*��-��'��.��/��

��0��'��1��

20 W CIENIU CZEPKA

Informacje PTP

Nazywam się

Jolanta Pogorzelska,

moją przygodę z pielęgniarstwem rozpoczę-łam w chwili podjęcia nauki w Liceum Medycz-nego w Środzie Śląskiej.

W zawodzie pracuję od 15 lat.

Od początku mojej pracy zawodowej związana jestem z Kliniką Chirurgii Serca,

a obecnie pracuję w Akademickim Szpitalu Klinicznym przy ul. Bo-rowskiej we Wrocławiu.

Ukończyłam studia I stopnia na kierunku Pielęgniarstwo, Wydziału Na-uk o Zdrowiu Akademii Medycznej we Wrocławiu.

W 2011 roku uzyskałam tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa kardiologicznego.

Staram się cały czas podnosić swoje kwalifikacje zawodowe biorąc udział w szkoleniach, konferencjach oraz kursach specjalistycznych .

W 2012 roku wzięłam udział w Programie Motywującym Rozwój Za-wodowy Pielęgniarek i Położnych Akademickiego Szpitala Kliniczne-go, w którym procedura mojego autorstwa pt.„ Drenaż jamy opłucnowej „ została wyróżniona spośród wielu prac biorących udział w programie i znalazła się w pierwszej dziesiątce konkursu.

Renata Kuhn-KucharzakUrodziłam się 21.04.1971r. we Wrocławiu, ukończyłam Liceum Medyczne im. H. Nagórskiej (Wrocław) oraz Akademię Medyczną im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wydział Zdrowia Publicznego (2001-2006). Jestem uczestnikiem Specjalizacji Zachowawczej.Praca: Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza, Oddział in-ternistyczno-kardiologiczny (1991-1999),Dom Pomocy Społecznej, ulica Karmelkowa (trzy miesiące w 1999),obecnie: Dolnośląskie Centrum Onkologii, Wrocław, pl. Hirszfel-da 12: początkowa Oddział Chirurgii Onkologicznej II, obecnie: po powrocie z urlopu wychowawczego Oddział Onkologii Kli-nicznej Chemioterapii.Co lubię najbardziej: przebywać ze swoją rodziną, ulubiony autor: R. Kapuściński, bo jest skarbnicą wiedzy o świecie i ludziach, kolory: zielony, kolory ziemi, w życiu najbardziej cenię ludzi życzliwych innych; podziwiam ludzi, którzy mają życiowe pasje. Denerwuje mnie arogancja i nieuczciwość. Mąż Grzegorz, córka Ola 11 lat.

RYS AUTOBIOGRAFICZNY NASZYCH LAUREATEK

SPROSTOWANIESzanowni Państwo ! W kwietniowym Biuletynie „W cieniu czepka” w informacji umieszczonej przez Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie, a dotyczącej wyników II etapu Konkursu Pielęgniarka roku 2012 wkradła się pewna nie-ścisłość. Laureatkami z terenu Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych zostały ex aequo: Pani Re-nata Küchn-Kucharzak z Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu oraz Pani Jolanta Pogorzel-ska z Akademickiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu.Z terenu Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Jeleniej Górze laureatką została Alicja Czerepowic-ka z Łużyckiego Centrum Medycznego w Lubaniu. W imieniu Oddziału Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego we Wrocławiu za tą oczywistą nieścisłość serdecznie Panie przepraszam.Z poważaniem

Teresa Fichtner-Jeruzel Przewodnicząca Zarządu Oddziału

Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego we Wrocławiu

215 (259) 2013

o komunikacji z pacjentem

Przeziębienie niestety nie wybiera, dopadło i mnie. W pracy już od dawna szaleje wirus gry-py i tak długo się uchowałam. Dziś nie mam wyj-ścia, muszę dziś rano iść do przychodni. Czuję się fatalnie: gorączka, kaszel, katar, świadomość, że szef nie będzie zachwycony następnym zwol-nieniem. Już od pewnego czasu wydaje mi się, że krzywo na mnie patrzy.

Wchodząc do holu przychodni przekonałam się, że przeziębionych są całe rzesze. No to sobie postoję! Na oko, ze trzydzieści parę osób przede mną. Chcąc nie chcąc stanęłam na końcu długiej kolejki i czekam. Dobrze, ze lubię obserwować ludzi i podsłuchiwać ich rozmowy. Mam chociaż zajęcie na czas oczekiwania. Przyjemnych min to ludzie w kolejce nie mają, ale czemu tu się dziwić? Czują się fatalnie i do tego wizja wielu godzin w kolejce, a i tak nie wiadomo, czy wystarczy dla wszystkich numerków. Obsługują trzy rejestra-torki, jak na razie idzie im to sprawnie. Rejestra-torki też nie wyglądają na szczęśliwe, miny albo surowe albo naburmuszone. Na szczęście kolejka porusza się dosyć szybko do przodu, jestem już na tyle blisko, że mogę słyszeć rozmowy pomię-dzy rejestratorkami i pacjentami.

Rejestratorka w wieku, myślę, przedemery-talnym rozmawia ze starszą panią:

– Kochanieńka, to nie tak powinno być wy-pełnione. Słyszę.

– Ale ja słabo widzę, taki drobny druk, na-wet w okularach. Może mi pani pomóc to wy-pełnić?

– Jestem teraz zajęta, nie widzi pani ilu lu-dzi czeka?

Zrezygnowana staruszka odchodzi na bok, chyba tylko częściowo załatwiła swoją sprawę. Szybko oceniam, czy jeszcze zdążę jej pomóc, za-nim nadejdzie moja kolej. Mam czas. Zaklepaw-szy kolejkę, podchodzę do niej i pytam:

– Może ja mogłabym pani pomóc, przy wy-pełnieniu formularza?

– Naprawdę? Bardzo pani miła. – Spojrzała na mnie z wdzięcznością.

Zajęło mi to niespełna dwie minuty. Za mo-ment moją uwagę przyciąga sytuacja w innej czę-ści lady. Młoda zadbana rejestratorka podnie-sionym głosem zwraca się do pacjenta w śred-nim wieku.

– Proszę się uspokoić! Mówiłam już panu, że nie możemy tego zrobić.

– To co ja mam dalej począć? Przecież bez te-go badania doktor nie będzie chciał ze mną roz-mawiać. Mówił, że jest konieczne.

– Nie wiem, co ma pan zrobić.– To co pani tutaj robi? Udaje pani manekin

na wystawie? To kto ma wiedzieć?Może ta pani co siedzi w szatni? Ona jest na

pewno milsza od pani.

Robi się bardzo nieprzyjemnie, adrenalina wi-si w powietrzu. Nie wiem jak zakończyła się ta niemiła sytuacja, bo nadeszła moja kolej. Udało mi się zarejestrować na dzisiaj. Nie ukrywam, ze byłam z tego zadowolona. Nie wiem co w in-

nej sytuacji powiedziałabym w pracy. Trochę się zamyśliłam odbierając swój numerek, ocknęłam się na donośne:

– Czy to już wszystko?– Tak, tak dziękuję.No cóż, trudno tutaj o zrozumienie i odro-

binę empatii, a może za dużo wymagam? Nie, chyba nie, dopóki nie zmienią się ludzie, pięk-ne, nowoczesne, wyremontowane wnętrza nie wystarczą.

PAMIĘTAJ:Rozmawiając z pacjentem nie używaj zdrob-nień.

Zamiast mówić: NIE WIEM, powiedz: DO-WIEM SIĘ

Zamiast mówić: NIE MOŻEMY TEGO ZRO-BIĆ, powiedz: MOŻEMY ZROBIĆ TO I TO… wymień to co możesz zrobić w takiej sytuacji.

Zamiast mówić: PROSZĘ SIĘ USPOKOIĆ, powiedz: WIDZĘ, ŻE JEST PAN ZDENER-WOWANY.

Zamiast mówić: JESTEM TERAZ ZAJĘ-TA, powiedz: ZA 2 MINUTY DO PANI PO-DEJDĘ

Zamiast mówić: CZY TO JUŻ WSZYSTKO, powiedz: W CZY MOGĘ JESZCZE PANI POMÓC?

ROZMAWIAJĄC Z PACJENTEM UNIKAJ PEWNYCH ZWROTÓW

Elżbieta Goślicka-RyśReGo Filmy – www.regofilmy.pl

22 W CIENIU CZEPKA

Pamięć i serce

MAŁGOSI JABCZYŃSKIEJ Pielęgniarce Oddziałowej

Oddziału Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej II.Wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci

ukochanej Cioci – Władysławy

składa zespół pielęgniarski, Z-ca Dyrektora ds.Pielęgniarstwa,

Przełożona Pielęgniarek Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego

im. T. Marciniaka Centrum Medycyny Ratunkowej.Aleja Wiśniowa.

Cierpienie przyszło nagle, pokrzyżowało plany,połamało marzeniom skrzydła, napełniło bólem

ANI CHEŁCHOWSKIEJ Z powodu śmierci Taty wyrazy szczerego współczucia

i słowa otuchy

składająKoleżanki z Oddziału Położniczo-Ginekologicznego

SPSK Nr 1 we Wrocławiu

Jest taki ból. o którym lepiej nie mówić, Bowiem najlepiej wyraża go milczenie...

Naszej koleżance EWIE PAŃKÓW wyrazy szczerego współczucia, słowa ciepła i otuchy z powodu śmierci

Syna

składają Marzena z Agnieszką z DCM Dolmed we Wrocławiu

Wyrazy współczucia dla MAŁGOSI JAŃCZAK z powodu śmierci Babci i Siostry Ani

składa zespół Centralnej Izby Przyjęć oraz koleżanki pielęgniarki wraz z Z-cą Dyrektora ds pielęgniarstwa

i Przełożoną Pielęgniarek DSS im T. Marciniaka CMR Aleja Wiśniowa.

Śmierć nie jest końcem lecz początkiem

Wyrazy współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci Siostry

Pani mecenas ANICIE JAROSZEWSKIEJ-GÓRA

składająPrzewodnicząca DORPiP

i pracownicy Biura DOIPiP we Wrocławiu

Na wszystko jest wyznaczony czas – czas na każdą sprawę pod niebiosami, jest czas rodzenia i czas umierania Księga Koheleta

17.04.2013 odeszła nasza droga Koleżanka BOGUSŁAWA RÓŻALSKA-SIDOR

Pielęgniarka Akademickiego Szpitala Klinicznego

Głębokie wyrazy współczucia i słowa otuchy dla Rodziny i bliskich składają:

Dorota Milecka – Z-ca Dyrektora ds. Pielęgniarstwa Akademickiego Szpitala Klinicznego,

Beata Dąbrowska – Przełożona Pielęgniarek i Położnych oraz Pielęgniarki i Położne

Akademickiego Szpitala Klinicznego

Wyrazy współczucia i słowa otuchy dla Rodziny i Współpracowników

Pani BOGUSŁAWY RÓŻALSKIEJ-SIDOR – na zawsze pozostanie w naszej pamięci –

składają koleżanki i koledzy z Pracowni Hemodynamiki ASzK

235 (259) 2013

Pamięć i serce

Koleżance EWIE PAŃKÓW i Jej Rodzinie wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy

z powodu śmierci Syna

składa Julia Peszyńska i Zespół Pielęgniarek z Oddziałów Pediatrycznych przy ul. Wrońskiego.

Śmierć nie kończy życia, ona dopiero rozpoczyna życie...”

Naszej koleżance WIESŁAWIE SZATKOWSKIEJ i Jej rodzinie wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci Teściowej

składają Naczelna Pielęgniarka, Pielęgniarka Oddziałowa Izby Przyjęć, pielęgniarki, położne MCM w Miliczu

Śmierć nie kończy życia, ona dopiero rozpoczyna życie...”

Bliscy, których kochamy zostają w pamięci na zawsze

Naszej Koleżance BOGUSI GUZEWSKIEJwyrazy współczucia i słowa otuchy po stracie Mamy

składają Koleżanki z oddz. X Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego ul. Koszarowa 5 we Wrocławiu

Cierpienie przyszło nagle, pokrzyżowało plany,połamało marzeniom skrzydła, napełniło bólem

ANI CHEŁCHOWSKIEJ Z powodu śmierci Taty wyrazy szczerego współczucia

i słowa otuchy

składająKoleżanki z Oddziału Położniczo-Ginekologicznego

SPSK Nr 1 we Wrocławiu

Naszej koleżance KRYSI WOJTYCZCEwyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu

śmierci Teściowej

składają koleżanki i koledzy Izby Przyjęć DCCHP

Wyrazy współczucia i słowa otuchydla Rodziny i Współpracowników

Pani BOGUSŁAWY RÓŻALSKIEJ-SIDOR– na zawsze pozostanie w naszej pamięci

składają koleżanki i koledzy z Pracowni Hemodynamiki

Wyrazy współczucia dla MAŁGOSI JAŃCZAK z powodu śmierci Babci i Siostry Ani

składa zespół Centralnej Izby Przyjęć oraz koleżanki pielęgniarki wraz z Z-cą Dyrektora ds pielęgniarstwa

i Przełożoną Pielęgniarek DSS im T. Marciniaka CMR Aleja Wiśniowa.

Śmierć nie jest końcem lecz początkiem

Wyrazy współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci Siostry

Pani mecenas ANICIE JAROSZEWSKIEJ-GÓRA

składająPrzewodnicząca DORPiP

i pracownicy Biura DOIPiP we Wrocławiu

A tutaj nie ma nic, prócz drżenia,oprócz słów odszukanych z nicości –ach, zostaje Ci jeszcze cząstka tego zdziwienia,które będzie całą treścią wieczności Jan Paweł II

Z żalem i smutkiem żegnamynaszą koleżankę

BOGUSŁAWĘ RÓŻALSKĄ-SIDORpielęgniarkę, wieloletnią pracownicęSzpitalnego Oddziału Ratunkowego

Akademickiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu

Z wyrazami szczerego współczucia Rodzinie i bliskim

składają pielęgniarki, ratownicy, lekarze i współpracownicy

Szpitalnego Oddziału Ratunkowego ASK przy ul. Borowskiej 213

Przez noc droga do świtania – Przez wątpienie do poznania – Przez błądzenie do mądrości – Przez śmierć do nieśmiertelności. Roman Zmorski

Pani ANICIE JAROSZEWSKIEJ-GÓRARadcy Prawnemu ORzOZ

wyrazy współczucia i słowa otuchyz powodu śmierci Siostry

składają

Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowejoraz Zastępcy

Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej

Z głębokim żalem zawiadamiamy o nagłym odejściu naszej Koleżanki, emerytowanej pielęgniarki

KAZIMIERY NIEPOŁOŃSKIEJ

składa Julia Peszyńska i Zespół Pielęgniarek z Oddziałów Pediatrycznych przy ul. Wrońskiego.

24 W CIENIU CZEPKA

Podziękowania/ Ogłoszenia

Szanowna Pani Danuta Szurek

Z okazji przejścia na emeryturę składamy serdeczne podziękowania za wieloletnią,

pełną zaangażowania pracę na stanowisku Pielęgniarki Oddziałowej

w Akademickim Szpitalu Klinicznym w Klinice Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu

oraz życzymy dalszych sukcesów i wszelkiej pomyślności w życiu osobistym.

z wyrazami uznania:

Piotr Pobrotyn, Dyrektor Akademickiego Szpitala Klinicznego

Dorota Milecka, Z- ca Dyrektora ds. Pielęgniarstwa

Beata Dąbrowska, Przełożona Pielęgniarek i Położnych

oraz Pielęgniarki i Położne Oddziałowe

Składam serdeczne podziękowania Składam serdeczne podziękowania dla całego personelu Izby Przyjęć,dla całego personelu Izby Przyjęć,Oddziału Wewnętrznego, Oddziału Wewnętrznego, Chirurgicznego Chirurgicznego i Bloku Operacyjnego i Bloku Operacyjnego Powiatowego Zespołu Szpitali Powiatowego Zespołu Szpitali w Oleśnicy za doskonałą opiekę, w Oleśnicy za doskonałą opiekę, profesjonalizm i życzliwość profesjonalizm i życzliwość jakiej podczas pobytu jakiej podczas pobytu w Szpitalu w Oleśnicy w Szpitalu w Oleśnicy doświadczyła moja Mama.doświadczyła moja Mama.Szczególnie gorąco dziękuję Szczególnie gorąco dziękuję Paniom Pielęgniarkom Paniom Pielęgniarkom za okazaną życzliwość.za okazaną życzliwość.

Urszula Olechowska Urszula Olechowska

PRACA DLA PIELĘGNIARKI Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 we Wrocławiu przy ul M. Curie – Skłodowskiej 58,

zatrudni pielęgniarkę instrumentariuszkę na Blok Operacyjny Kliniki Chirurgii i Urologii Dziecięcej .Osoby chętne prosimy o kontakt

tel. kom. 604-975-203

oraz życzymy dalszych sukcesów i wszelkiej pomyślności w życiu osobistym.

z wyrazami uznania:

Piotr Pobrotyn, Dyrektor Akademickiego Szpitala Klinicznego

Beata Dąbrowska, Przełożona Pielęgniarek i Położnych

255 (259) 2013

Informacje

Gwarantujemy: profesjonalną realizację szkoleń (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra

Zdrowia oraz w oparciu o programy zatwierdzone przez CKPPiP) wykwalifikowaną kadrę dydaktyczną nowoczesne metody nauczania możliwość opłacania kursu w dogodnym systemie ratalnym

Dbamy o Twój rozwój zawodowy.

50-230 Wrocław, ul. Trzebnicka 42 e-mail: [email protected]

Nie czekaj - ZAPISZ SIĘ JUŻ DZIŚ!

Serdecznie zapraszamy Państwa do zapoznania się z pełną ofertą naszych kursów oraz wypełnienia formularza zgłoszeniowego na

www.ddkm.pl

lub złożenia osobistej wizyty w siedzibie naszego ośrodka.

Masz pytania? Zadzwoń: (71) 78 33 285

CHCESZ PROFESJONALNIE, SKUTECZNIE I W PRZYJEMNEJ ATMOSFERZE PODNIEŚĆ SWOJE KWALIFIKACJE ?!

PRZYJDŹ DO NAS!

Oferujemy Ci Nasze wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu szkoleń podyplomowych dla pielęgniarek i położnych.

Praktyki Lekarzy Rodzinnych we Wrocławiu przy ul. Sądowej 8

pilnie zatrudnią położną do pracy w podstawowej opiece zdrowotnej. Wymagania- uprawnienia położnej środowiskowo-rodzinnej. Kontakt Małgorzata Kaniecka-Matuszkiewicz

kom. 601 967 089, tel. 71 3435532 dni powszednie 8.30do 12.00.

LEGNICKI ZAKŁAD DOSKONALENIA ZAWODOWEGO W LEGNICY

59-220 Legnica ul. Chłapowskiego 13

rozpoczyna nabór do szkół policealnych i ponadgimnazjalnych

Rozpoczęcie zajęć – wrzesień 2013

Szkoły policealne:

- TECHNIK FARMACEUTA (okres nauki: 2 lata, odpłatność 20 x 300 zł)

- TECHNIK MASAŻYSTA (okres nauki: 2 lata, odpłatność 20 x 120 zł)

- TECHNIK ORTOPEDA (okres nauki: 2 lata, odpłatność 20 x 200 zł)

- TECHNIK LOGISTYK (okres nauki: 2 lata, odpłatność 20 x 120 zł)

- TECHNIK OCHRONY

MIENIA I OSÓB (okres nauki: 2 lata, szkoła bezpłatna)

- TECHNIK BHP (okres nauki: 1,5 roku, szkoła bezpłatna)

- OPIEKUN MEDYCZNY (okres nauki: 1 rok, szkoła bezpłatna)

Szkoły ponadgimnazjalne z maturą:

- TECHNIK ORTOPEDA (okres nauki: 4 lata, szkoła dzienna bezpłatna)

- TECHNIK CHEMIK (okres nauki: 4 lata, szkoła dzienna bezpłatna)

Tel.76 856 58 99 Fax. 76 856 06 00

e-mail: [email protected] www.legnickizdz.edu.pl

WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA W LEGNICY59-220 Legnica ul. Powstańców Śląskich 3

ogłasza nabór na rok akademicki 2013/2014 na kierunek PIELĘGNIARSTWO

Studia II stopnia magisterskie:Studia trwają cztery semestry. Opłata za semestr wynosi 2650,00 zł. Istnie-je możliwość płatności w pięciu ratach. Do 31.07.2013r. wpisowe wynosi 150,00 zł, od 01.08.2013r. 300,00 zł.

Studia I stopnia licencjackie pomostowe:- studia pomostowe bezpłatne - tok AB

Studia trwają dwa semestry. O przyjęciu na studia bezpłatne decyduje termin złożenia kompletu doku-mentów i opłacenia wpisowego w kwocie 85 zł. Ilość miejsc na studiach bezpłatnych zostanie podana w późniejszym termi-nie, po rozstrzygnięciu oferty przetargowej przez Ministerstwo Zdrowia. - studia pomostowe płatne tok - AB

Studia trwają dwa semestry. Opłata za semestr wynosi 2000,00 zł. Istnieje możliwość płatności w pięciu ratach. Do 31.07.2013r. wpisowe wynosi 150,00 zł, od 01.08.2013r. 300,00 zł.

Tel. 76 724 51 58 Fax.76 724 51 60e-mail: [email protected] www.wsmlegnica.pl

DZIAŁ KSZTAŁCENIAwww.doipip.wroc.pl

DOLNOŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCHWE WROCŁAWIU DZIAŁ KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGOul. Powstańców Śląskich 50 53 - 333 Wrocław Sekretariat, Księgowość:tel/ fax: 71/ 333 57 08 Kierownik Działu Kształcenia: tel. 71/ 364 04 35 e-mail: [email protected] DOLNOŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH WE WROCŁAWIU DZIAŁ KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO ODDZIAŁ W LUBINIE ul. Odrodzenia 18/259-300 Lubintel/fax: 76/ 746 42 03e-mail: [email protected]

POSTAW NA ROZWÓJ ZAWODOWY PODNIEŚ SWOJE KWALIFIKACJE UZYSKAJ TYTUŁ SPECJALISTYSKORZYSTAJ Z DARMOWEGO KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO

w cieniu miesiĘcznik issn 1425–6584 pielĘgniarek … maj izba.pdf · 2013-05-06 · w cieniu...

Documents