vvsg energiedag lokale besturen antwerpen, 26 oktober … d3657_energiedag_se… · 280 ppm: voor...
TRANSCRIPT
1
VVSG Energiedag Lokale Besturen Antwerpen, 26 oktober 2011
Klimaat & Energie: lokale aanpak van een mondiaal probleem
Aviel Verbruggen
Gewoon hoogleraar, auteur IPCC
www.avielverbruggen.be
©Aviel Verbruggen
2
1. Uitdagingen klimaatverandering
2. Energie en Beschaving
3. Welke energie is duurzaam?
4. Stuwkracht van energiefacturen
5. Wie zet de energieprijzen
Monopolies Politiek (publiek belang)
Internationaal Nationaal, lokaal (budgetombouw)
6. Accent op nationaal/lokaal klimaatbeleid
7. Vermijd lock-in – neem de laatste kans
Overzicht Lezing
3
Uitdaging #1:
Onze Planeet krijgt KOORTS
+1°C vandaag: sinds industriële revolutie
+1.6°C zeker: gassen al in de lucht
+2°C hopelijk: Copenhagen Accord (2009)
.
.
.
+5°C: bij “Gewoon Voortdoen"
4
Uitdaging #2: STOP stijgende Concentraties
280 ppm: voor 1800
387 ppm CO2 / 432 ppm CO2e: in 2009
…
+ ≈2 ppm: ieder jaar zonder verandering
Wil je een ¾ kans op “koorts lager dan +2°C”,
dan moet CO2e onder 400 ppm
5
Uitdaging #3: Emissie-trends omkeren
Gt
CO
2 p
er
jaar
1850 Jaar 1890 1930 1970 2010 2050
25
Gedumpt
0
TAAK
6
Beschaving
Energiegebruik: het probleem
1. Mensen
≈ 7 miljard
2. Welvaart
≈ 60-70,000
miljard $US /jaar
3. Fossiele Energie
≈ 10 miljard
Ton olie eq. /jaar
Gasvormig zwerfvuil
BKG ≈ 50 miljard ton /jaar
7
Een nieuwe beschaving: Verleden Toekomst
OECD Type
Economische
Groei
Fossiele energie &
Atoomenergie
Herniewbare
Energie
Energie
efficiëntie
Mondiale
Duurzame
Ontwikkeling
8
Vrije Energie
in de omgeving
Warmte & Kracht
Licht & Lucht
WELKE energie is Duurzaam?
Menselijke Warmte &
Kracht
Oogsten van
Energiestromen in de omgeving
Warmte & Kracht
DOMPER:
ONDUURZAME, FRAUDULEUS GEPRIJSDE,
FOSSIELE & ATOOM WARMTE & KRACHT
9
Breek de domper
met
3-traps raketten
1.
Budget OMBOUW: herverdelend &
stimulerend
2. Lage
Energie Intensiteiten
3.
Hernieuwbare
Energie,
BETAALBAAR
voor ALLEN
De enige duurzame optie
Slank systeem is betaalbaar
Verandering vraagt stuwkracht
10
Vaststellingen:
Geen blijvende en veralgemeende efficiëntie zonder hoge eindprijzen van energie
Via onduurzame monopolie-winsten?
Of via herverdelende budget-ombouw?
Energieheffingen nodig voor efficiëntie die facturen beperkt, wat „rebound‟ meebrengt
Regeling factuur-druk door dosering heffingen
Fine-tuning houdt rekening met diversiteit
Lage energie-intensiteiten = andere levenswijze
Via de onzichtbare hand van de prijs!
Geen (niet te veel) geboden & verboden!
11
Uitdagingen
Acties
Meer en
vuilere
brandstoffen
Atmosferische
koolstof
overlast
Minder
brandstoffen
Meer Efficiëntie &
Hernieuwbare E.
Hogere eindprijzen voor brandstoffen
WIE zet de
hogere prijzen?
WIE ontvangt de
inkomsten?
BUDGET
OMBOUW
Hogere
‘markt’/monopolie
prijzen
$$$
$$$$$
Energiemonopolies Overheden / publiek
TWEE KEER
BETALEN
12
Wat werkt? Budget ombouw: 4 factoren van gemeten “klimaat heffingen/subsidies”
“Klimaat-goede” dingen
“Klimaat-slechte” dingen
Heffingen, toeslagen, taksen B1- B2+ Subsidies, steun, groene stroom feed-in Duitsland B3+ B4-
Internationaal jaarlijks meetbaar = (B2+B3) – (B1+B4)
13
Internationaal klimaatbeleid vastgelopen
Kyoto-Bali-Durban:
Bouwt op intenties, beloftes van emissie reducties, aangekondigde miljarden $ steun,…
belangen, zero-som spel, wantrouwen, …
Modiale eenheidsprijs koolstof via emissiehandel, CDM:
weinig effect, massa‟s red tape, fraude, …
Realiteit is uiterst divers
Rijke landen wentelen eigen verantwoordelijkheid af: geen radicale innovaties, kopen offsets (aflaten)
Media aandacht trekt andere agenda‟s aan:
vervaagt en verdringt de essentie van klimaatbeleid
14
Zwaartepunt klimaatopdracht is lokaal
Nieuwe energiebeschaving
Lokale natuurlijke energiestromen vormen de kern van duurzame hernieuwbare energie
Uiterst lage energieintensiteit vertimmert de activiteiten
Herwaardeer mens als bewegend & agerend wezen
De „ideale‟ klimaatmens bestaat niet
Eigenbelang is de zwaartekracht van de samenleving
Zwaartekracht overwinnen met politiek & bestuur:
Afwegen individueel gezamenlijk belang
Afbakenen privé publieke eigendomsrechten
Identificeren, realiseren, bewaken van het publieke belang
Oude energiebelangen irrelevant maken
Verwikkeling (lock-in) in voorbijgestreefde systemen vermijden
15
Vermijd Lock-in G
t C
O2 p
er
jaar
1850 Jaar 1890 1930 1970 2010 2050
25
Gestort
0
Gemiste kans
in 1980:
de zachte weg
16
Lock-in jaren 1980 e.v.
Efficiëntie
scenario
Overcapaciteit
Groei scenarios
Energie gebruik
1960 2000 1979 1973 Jaar
Mio
TOE
17
Onderken sturende belangen
Energiebelangen
Internationaal: olie, gas, kolen
Europees: elektriciteit
Concentreren bezit, macht, kennis, invloed Bepalen (mee) energiepolitiek & bestuur
Media aan de leiband (vb. Nucleair Forum)
Uitgekiende machtsuitoefening via bv. ALLE energieopties nodig [Pantheon]
Gedoogcoalities, bv. groene stroom geld in Vl.
Hetze tegen “asociale” energieheffingen
Selecteer „vrienden‟ én „tegenstanders‟
…
18
Vandaag: de laatste kans G
t C
O2 p
er
jaar
1850 Jaar 1890 1930 1970 2010 2050
25
Gestort
0
Rampen
Paniek
Laatste
Kans
Gemiste
kans in 1980
19
Meer weten?
Boek (Nl.)
Website (English) www.avielverbruggen.be
€ 6,00
20
Politiek Atoomraadsel
PERCEPTIE
E = mc2
goedkoop
nodig
21
Publieke factor kosten
(externaliteiten, risico‟s, ...)
Totale factor kosten
Privé factor kosten
ONBETAALDE
Publieke kosten
HEFFINGEN
publieke kosten
SUBSIDIES
Royalties,
Monopoliewinsten
BETAALDE
privé kosten
V O L L E
K O S T P R I J S
D E E L S
M A R K T
D U M P
Omzetter Kosten & Rentes Prijzen
Rentes Privé geïnd
Publiek geïnd Financiering Taksen
Omzetting van KOSTEN in PRIJZEN
22
Macht van energieconcerns breekbaar?
Rampenscenario: klimaat- & atoomcatastrofes Machthebbers van de groei-economie hebben geen visie /
geen oplossingen voor de toekomst
Strategie van de tegenmacht: Overtuigen?
Verleiden?
Dwingen?
Elimineren: Maak centrale energiemachten irrelevant
Efficiëntie en decentrale hernieuwbare energie Geen energie Pantheon
“Distributed Power” (energie & politiek)
Referentie is duurzaamheid, niet probleem-veroorzakende huidige situatie
Vernieuwde denkkaders, concepten, taal, technieken, systemen, ondernemers, … POLITIEK
23
Diversiteit Bottom-up initiatieven
Gerichte Budget Ombouw Nationale, lokale regels
Een nieuwe beschaving: Verleden Toekomst
OECD Type
Economische
Groei
Fossiele energie &
Atoomenergie
Herniewbare
Energie
Energie
efficiëntie
Mondiale
Duurzame
Ontwikkeling
Uniformiteit Top-down kaders
Zeis van mondiale koolstofmarkt UNFCCC-COP reizend circus
24
Essentie Klimaatbeleid
1. Atmosfeer is uniek: al het andere moet wijken
2. Het ultieme gemeenschapsgoed: “wederzijds overeengekomen wederzijdse dwang” nodig, dus publiek bestuur, politiek
3. Ondoordacht, mateloos gebruik fossiele brandstoffen en atoomenergie: finale oorzaak + centrale knoop tot verandering
4. Ombouw energiesystemen: verantwoordelijkheid rijke landen + andere volgen
5. Juiste prijs voor gebruik van gemeenschapsgoederen: aanpassen allerhande heffingen & subsidies:
25
mondiale effecten
Impacts op de mens, ecosystemen, economie
Driving forces: diverse actoren en activiteiten
Pressures vanuit
verscheiden bronnen
Geloof in dé uniforme koolstofprijs
1) DPSI zandloper structuur van klimaatverandering
Driving forces – Pressures – State – Impacts
State: CO2-eq Concentratie
2) De wereld moet plat zijn – wat in de weg staat, hoeft opgeruimd: geen lokale “rommel”
26
Intensiteit x Prijs = constant % van BBP
-
0,020
0,040
0,060
0,080
0,100
0,120
0,140
0,160
0,180
- 100 200 300 400 500 600 700 800
Gemiddelde Elektriciteitsprijs [US$/kWh]
Elektricitei Intensiteit [Wh/2000US$BBP]
Italië
Denemarken
Japan
Ierland
Zw itserlandDuitsland
VK
Frankrijk
Spanje
VSA
Finland
Nieuw Zeeland
Noorw egenCanada
Korea
2003
27
Nucleair Forum – Saatchi&Saatchi
1. Schep verwarring Niemand weet het goed, wij niet, jij niet, wie wel? Niets aan de hand dus onafhankelijke experts overbodig Tegen is dom: hoe kan je tegen iets zijn dat je niet weet “Voor of Tegen” is persoonlijke smaak zoiets als voetbal supporters of Pepsi/Coca; wees tolerant!
2. Flirt met hernieuwbare energie
3. Kies nederige slogan “Kernenergie is niet dé oplossing, maar er is geen oplossing zonder kernenergie”
4. Lijm virtuele aanhang: Voor atoom is al wie niet expliciet Tegen is, de zwijgende meerderheid dus
5. Elimineer tegenstanders Geen debat, geen publiek forum Controleer de media
6. Zwijg over de feiten
7. Vlucht als Fukushima brandt
28
Mensen zoals wij
Mensen zoals wij zijn van nature
• Goed-gelovig (gebakken lucht is van alle tijden)
• Gemoed-rustig Alert
• Gemak-zuchtig Aktief
• Onweerstaanbaar als het tij keert
Niemand kan de situatie alleen veranderen
• Samenwerken; Sociale dilemma‟s overwinnen
• Politiek & bestuur zijn cruciaal, veel politici banaal
Mensen veranderen niet
Ze veranderen de manier van samenwerken,
politiek & bestuur
29
Besluit
1. Kyoto-Kopenhagen-Cancun is een miskleum
2. Een werkbare aanpak is mogelijk
3. Prijzen sturen mensen (activiteiten, investeringen)
Niet de éénhoorn van de vacuumeconomen
Wel: Factuurdruk geregeld per geval, rekening houdend met draagkracht