VRIJEDNOSTI EVROPSKE UNIJE

1

Evropska unija

Evropska unija (skraćeno EU) je regionalna zajednica evropskih država, kroz koju članice ostvaruju zajedničke ciljeve kao što su: uravnotežen razvoj društva, visok nivo zaposlenosti, zaštita prava i interesa građana.

Nastala je 1951. godine potpisivanjem Ugovora o Evropskoj zajednici za ugalj i čelik, koji je stupio na snagu 1952. integracijom šest evropskih zemalja: Francuske, Njemačke, Italije, Belgije, Holandije i Luksemburga. Nakon toga je potpisan Rimski ugovor 1957, koji je stupio na snagu 1958, o stvaranju Evropske ekonomske zajednice (European Economic Community – EEC) i Evropske zajednice za atomsku energiju (European atomic energy community – EUROATOM).

Ugovorom iz Mastrihta potpisanim 1992. godine koji je stupio na snagu 1993. godine, oformljena je Evropska unija. Zato se ovaj ugovor zove Ugovor o osnivanju Evropske unije (Treaty Establishing the European Union – TEU). Ovaj ugovor je mijenjan i dopunjavan dva puta, Ugovorom iz Amsterdama 1997. godine i Ugovorom iz Nice 2000. godine.

Evropska unija još uvijek nema Ustav, a predloženi

2

Ugovor o ustavu dobio je negativno mišljenje 2004. godine na referendumima u Francuskoj i Holandiji. Ovo je razlog zašto nije usvojen, jer svi ugovori u EU moraju biti ratifikovani od strane svih članica. Nakon toga, 2007. godine je odlučeno da umjesto stopiranog Ugovora o ustavu otpočnu pregovori o Reformskom ugovoru, tj. Lisabonskom ugovoru.

Lisabonski ugovor

Lisabonski ugovor (Reformski ugovor) je potpisan 2007. godine, a cilj mu je da omogući efikasnije djelovanje Unije, uspostavljanje demokratske kontrole, osiguranje sposobnosti odlučivanja, jačanje prava građana i dalje proširenje EU.

Lisabonski ugovor donosi značajnu prednost što se tiče zaštite osnovnih prava. On otvara put za Uniju da nađe pristup Evropskoj konvenciji za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Ljudsko dostojanstvo, sloboda, demokratija, jednakost, vladavina prava i poštovanje ljudskih prava su osnovne vrijednosti na kojima počiva Evropska unija i one su osnove na kojima počiva Lisabonski ugovor. On je aktuelni pravni

3

okvir funkcionisanja Evropske unije i primarni je izvor prava Evropske unije, koja su ista za sve članice Evropske unije i bilo koja zemlja koja želi da postane članica, mora ih poštovati. Promovišući ove vrijednosti, kao i mir i blagostanje, uspostavljeni su glavni ciljevi Evropske unije.

Kako su vrijednosti osnov na kome svaka država treba da gradi budućnost, a mir i blagostanje cilj svake od njih, bitno je da i sami kao pojedinci usvojimo i poštujemo prave vrijednosti kako bismo upotpunili svoj i razvoj svoje zemlje, a i mogli očekivati poštovanje od strane drugih.

3

4

Lisabonski ugovor čini značajan napredak u pogledu zaštite osnovnih prava. On garantuje izvršenje Povelje o osnovnim pravima Evropske unije, koja je izrađena na osnovu Evropske konvencije o ljudskim pravima, a nije imala puni zakonski efekat sve do stupanja Lisabonskog ugovora na snagu 2009. godine.

Lisabonski ugovor detaljno opisuje i učvršćuje vrijednosti i ciljeve na kojima je Unija izgrađena. Što se tiče prava i vrijednosti, sloboda, solidarnosti i sigurnosti, Ugovorom se u primarno pravo Unije uvodi Povelja o osnovnim pravima, koja se tiče građanskih, političkih, ekonomskih i socijalnih prava i predviđaju novi mehanizmi solidarnosti, te osigurava bolja zaštita građana Evrope.

Dakle, Lisabonski ugovor garantuje jačanje Povelje o osnovnim pravima. EU zato sama donosi listu o građanskim, ekonomskim, političkim i socijalnim pravima koje povezuju ne samo Uniju i njene institucije, već takođe i države članice koje implementiraju zakone Unije. Poveljom se čuvaju postojeća prava i „četiri slobode kretanja“, dok se, istovremeno uvode nova, pri čemu im se daje obavezujuća pravna snaga.

Evropske vrijednosti su potrebne samoj zemlji da bi imala moderno, stabilno, razvijeno društvo koje je vodi ka članstvu u EU.

55

Ljudska prava je potrebno razumjeti na taj način da su nam potrebna ovdje i sada, umjesto što ih želimo postići samo zato da bismo postali članovi EU. Moramo raditi da bismo postigli ono što je dobro za nas, a ne čekati da nam neko to preporuči. Ljudska prava, iako pravno regulisana, ne treba da se poštuju samo iz tog razloga, već zato što su urođena i neotuđiva svakom čovjeku.

Ujedinjeni u različitosti

Evropska unija, sa svojih 28 članica, prioritet daje tradiciji njegovanja kulturnih različitosti svih zemalja i to je jedna od najvećih vrijednosti. Ali, da bismo poštovali i njegovali različitost tuđih kultura, prvenstveno se moramo okrenuti i odrediti prema svojoj kulturi.

6

Shvativši da je različitost država, naroda i jezika bogatstvo koje treba njegovati zarad očuvanja mira i napretka, 2000. godine, EU uvodi moto UJEDINJENI U RAZLIČITOSTI koji označava da su kroz EU Evropljani ujedinjeni na izgradnji mira i napretka i da mnoge različite kulture, tradicije i jezici u Evropi predstavljaju pozitivnu vrijednost kontinenta.

Evropska unija je stvorena da učvrsti mir, prosperitet i vrijednosti na kontinentu. Otvorena je prema svim demokratskim evropskim državama koje žele da se pridruže. Politika proširenja EU prati ovaj proces. Povećavši se sa 6 na 28 članica, na teritoriji od Atlanskog do Crnog mora, EU je postala dom za preko 500 miliona ljudi.

6

7

Povelja osnovnih prava Evropske unije

Povelja osnovnih prava Evropske unije je dokument EU koji jedinstvenim tekstom utvrđuje niz građanskih, političkih, ekonomskih i socijalnih prava svih građana i lica s prebivalištem u Evropskoj uniji.

„Narodi Evrope su odlučili da dijele mirnu budućnost zasnovanu na zajedničkim vrijednostima i međusobnim povezivanjem u sve tješnju Uniju. Svjesna svoje duhovne i moralne baštine, Unija se zasniva na nedjeljivim i univerzalnim vrijednostima ljudskog dostojanstva, slobode, jednakosti i solidarnosti. Ona počiva na principima demokratije i pravne države. Ona stavlja čovjeka u središte svoje aktivnosti utvrđivanjem državljanstva Unije i stvaranjem prostora slobode, bezbjednosti i pravde. Unija doprinosi očuvanju i razvoju ovih zajedničkih vrijednosti uz poštovanje razlika u oblasti kulture i tradicije evropskih naroda, kao i nacionalnog identiteta država članica i organizacije njihove vlasti na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou”.

(iz Povelje o osnovnim pravima EU)

8

Evropska unija je zasnovana na četiri slobode:

• Sloboda kretanja roba podrazumijeva slobodnu trgovinu proizvodima između država unutar Evropske unije;

• Sloboda kretanja usluga omogućava inostranom preduzeću, koje potiče iz neke od zemalja članica Evropske unije, da ima isti tretman kao i domaće preduzeće;

• Sloboda kretanja ljudi podrazumijeva da svi građani zemalja članica Evropske unije na osnovu validnog pasoša ili lične karte mogu da uđu u drugu zemlju;

• Sloboda kretanja kapitala podrazumijeva nepostojanje zabrane za kretanje kapitala i plaćanje između država članica.

Evropska unija kao zajednica vrijednosti

„Mi ne ujedinjujemo države, mi zbližavamo ljude”, rekao je Jean Monnet 1952, koji je bio francuski diplomata i ekonomista i koji se smatra za jednog od osnivača Evropske unije.

9

Za mnoge širom svijeta, Evropska unija je model solidarnosti, sigurnosti, stabilnosti i političke saradnje. EU je takođe vodeći svjetski donator pomoći za razvoj. Ova pomoć je samo jedan od načina gdje EU sebe stavlja kao glavnog učesnika u razvoju nekog regiona. Trgovina i sporazumi o partnerstvu su još neki primjeri. Kroz ove i druge metode, EU dijeli i širi svoje vrijednosti daleko izvan svojih granica, bori se za ljudska prava i promoviše zaštitu životne sredine.

LJUDSKO DOSTOJANSTVO

Za ljudska prava se može reći da su to oni standardi bez kojih ljudi ne mogu živjeti u dostojanstvu kao ljudska bića.

„Svi ljudi su rođeni slobodni, s jednakim dostojanstvom i pravima”, početak je Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima.

Ljudsko dostojanstvo označava pravo na poštovanje i etički odnos od rođenja. Povelja o osnovnim pravima EU kaže da je ljudsko dostojanstvo nepovredivo, da se mora poštovati i zaštititi, da svako ima pravo na život i niko ne smije biti osuđen na smrtnu kaznu ili biti pogubljen zbog toga.

10

SLOBODA

Svako ljudsko biće ima pravo na slobodu.To je čovjekovo pravo da uživa sva prava i da sam odlučuje u svoje ime. Sloboda se odnosi i na ličnost i na materijalnu stranu. Prema Povelji o osnovnim pravima EU svako ima pravo na: vjeroispovijest, mišljenje i savjest, poštovanje svog privatnog i porodičnog života, slobodu okupljanja, udruživanja, informisanja, akademske slobode, profesionalne slobode i rad, slobodu preduzetništva, vlasništvo i zaštitu podataka lične prirode.

10

DEMOKRATIJA

Možemo reći da sva prava i sve vrijednosti o kojima govorimo čine

demokratiju. Demokratija - vladavina naroda, u stvari je i ljudsko pravo. Težnja

ka demokratiji u najširem smislu te riječi je put kojim Evropska unija ide od samog

njenog nastanka. Demokratija je pravo da biramo i budemo birani, kao i da sami dono-

simo odluke o svom životu i životima najbližih.

11

JEDNAKOST

Svi ljudi su jednaki, ali sa svojim kulturnim različi-tostima. Baš te kulturne različitosti povezuju ljude raznih vjerskih, rasnih, nacionalnih i političkih ubjeđenja. Jedna od vrijednosti u Evropskoj uniji je jednakost svih ljudi koji imaju ista prava i slobode.

Povelja o osnovnim pravima EU nam kaže da su sva lica jednaka u pravima. Zabranjena je svaka diskriminacija zasnovana, naročito, na polu, rasi, boji, etničkoj ili socijalnoj pripadnosti, genetskim karakteristikama, jeziku, religiji ili uverenju, političkom ili bilo kojem drugom mišljenju, pripadnosti nacionalnoj manjini, imetku, rođenju, invalidnosti, starosti ili seksualnoj orijentaciji. Evropska unija poštuje kulturnu, vjersku i jezičku različitost. Jednakost i ravnopravnost između muškaraca i žena mora biti osigurana u svim aspektima, naročito prilikom zapošljavanja. Evropska unija priznaje i poštuje dječija prava, kao i prava starijih na dostojan život i učešće u društvenom i kulturnom životu.

11

12

VLADAVINA PRAVA

Vladavina prava počiva na neotuđivim ljudskim pravima. Vladavina prava se ostvaruje slobodnim i neposrednim izborima, ustavnim jemstvima ljudskih i manjinskih prava, podjelom vlasti, nezavisnim sudstvom i povinovanjem vlasti Ustavu i zakonu.

Svako čija su prava i slobode zajamčena pravom Unije povrijeđena, ima pravo na djelotvorni pravni lijek pred sudom, kaže se u Povelji o osnovnim pravima Evropske unije.

POŠTOVANJE LJUDSKIH PRAVA

Poštovanje ljudskih prava je vrijednost na kojem se temelji Evropska unija, što znači da zemlje koje žele da uđu u EU moraju poštovati ta prava. Priznavanje urođenog dostojanstva i jednakih i neotuđivih prava svakog čovjeka su temelj slobode, pravde i mira u svijetu. Poštovanje ljudskih prava je zaštićeno pravnim poretkom.

Ljudska prava ista su za sva ljudska bića bez obzira na rasu, pol, vjeru, političko ili drugo uvjerenje, nacionalno ili socijalno porijeklo. Ljudska prava su univerzalna. Ljudska

12

13

prava ne mogu se oduzeti - niko nema pravo lišiti drugu osobu prava iz bilo kog razloga. Ljudi imaju ljudska prava čak i kada ih zakoni njihove zemlje ne priznaju ili kada ih krše - ljudska prava su neotuđiva. Kako bi živjela u dostojanstvu, sva ljudska bića imaju istovremeno pravo na slobodu, sigurnost i pristojan standard življenja - ljudska prava su nedjeljiva.

Kako EU štiti ljudska prava širom svijeta

Kršenje ljudskih prava se pojavljuje u raznim oblicima pa efektivna zaštita zahtijeva mnogo truda i rješenja. EU je u tom cilju razvila mnoštvo politika i aktivnosti.

U zemljama EU, ljudska prava su sadržana u osnivačkim ugovorima i pravno su zaštićena zakonima EU članica. Povelja o osnovnim pravima EU takođe navodi građanska, politička, ekonomska i socijalna prava evropskih građana i svih osoba koje žive u EU.

U vezi svojih spoljnih aktivnosti, EU je razvila okvir za ljudska prava. On uključuje vodič za ljudska prava, demarše i deklaracije, odluke Savjeta, dijaloge o ljudskim

13

14

pravima, uključivanje komponenti o ljudskim pravima i rodnoj ravnopravnosti u misijama i operacijama Zajedničke bezbjedonosne i odbrambene politike. One su u skladu sa aktivnostima koje finansira Evropski instrument za demokratiju i ljudska prava (EIDHR) i drugim programima, kao i sa aktivnostima u multilateralnim forumima (Ujedinjene nacije - UN, Organizacija za bezbjednost i saradnju - OSCE, Savjet Evrope - Council of Europe). Pod okriljem Evropskog instrumenta za demokratiju i ljudska prava, preko 1.1 milijarda eura je bila dostupna u periodu od 2007 – 2013. godine za projekte koji su obrađivali teme kao što su učesnička i predstavnička demokratija, slobode udruživanja i okupljanja, mišljenja i izražavanja, vladavina prava i nezavisnost sudstva, kao i mirno usklađivanje grupnih interesa.

Još neke vrijednosti Evropske unije

Jedna od vrijednosti Evropske unije je sama ljudska ličnost i sve aktivnosti treba da služe ostvarenju te ličnosti.

Mnogi ljudi različito shvataju vrijednosti i različito ih tumače. Pretpostavka za sve njih je da ih štiti i promoviše

15

pravna država, koja podrazumijeva pravno sređene odnose u državi, a to je ono čemu težimo i što će se podrazumijevati na putu ka Evropskoj uniji.

Izgradnja Evrope oduvijek je značila integraciju različitih istorija, vrijednosnih sistema i pogleda. Otvaranje ka različitostima i njihovo poštovanje je preduslov za budućnost.

Evropska unija želi da olakša punopravno učešće Zapadnog Balkana u procesima kulturne razmjene i saradnje, što podrazumijeva mobilnost umjetnika i drugih profesionalaca u kulturi, jačanje međusobnog razumijevanja i poštovanja. U EU postoji plan za jačanje kulture, jer će to pomoći da se zamijene granice među ljudima, izgrade mostovi koji ih povezuju i njeguju mirna i stabilna društva u velikoj Evropi.

Tradicionalne evropske vrijednosti, ljudska i građanska prava se moraju njegovati praktično, a ne deklarativno. Ono što je veoma važno je da je sve veći broj mladih ljudi svjestan značaja vrijednosti i što ih posmatra kao ključni element za oprijedjeljivanje ka Evropskoj uniji. Upravo bezbjednost, sigurnost, vladavina prava i poštovanje ljudskih prava jeste njihova vodilja, a mnogo manje je to samo prostor boljeg života.

15

16

Dan Evrope, dan kada se promovišu vrijednosti Evropske unije

9. maj je datum kada se promovišu evropske vrije- dnosti širom Evrope.

9. maja 1950. godine je učinjen prvi korak ka stvaranju onoga što mi sada poznajemo kao Evropsku uniju. Na taj dan, francuski ministar spoljnih poslova Robert Šuman je predstavio svoj prijedlog kreiranja organizovane Evrope. Ovaj prijedlog, poznatiji kao, „Šumanova deklaracija” smatra se početkom kreacije onoga što je danas poznato kao Evropska unija.

U Parizu je toga dana, uprkos prijetnjama koje su se nadvijale nad cijelom Evropom od izbijanja Trećeg svjetskog rata, Robert Šuman pročitao svjetskoj javnosti deklaraciju kojom je pozvao evropske zemlje da udruže svoju proizvodnju uglja i čelika u „prvo konkretno stvaranje Evropske federacije”. Sve je počelo tog dana. Zato je na

16

17

Samitu lidera EU u Milanu 1985. odlučeno da se 9. maj proslavlja kao „Dan Evrope”.

Danas, deveti maj je evropski simbol koji zajedno sa sloganom, himnom i zastavom, identifikuje politički entitet Evropske unije. Dan Evrope je prilika za aktivnosti i festivale koji Evropu približavaju njenim građanima i narodima.

Svaka zemlja koja demokratskim putem odluči da pristupi Evropskoj uniji prihvata i njene fundamentalne vrijednosti. Ove vrijednosti se izražavaju kroz ekonomski i socijalni razvoj obuhvatajući dimenzije životne sredine i regiona, što su garancije za pristojan životni standard za sve građane.

Savremena ambicija ujedinjenja je: izgraditi Evropu koja poštuje slobodu svih naroda koji je čine. Samo ujedinjenjem njenih naroda Evropa može postati gospodar svoje sudbine i razviti pozitivnu ulogu u svijetu. Evropska unija služi svojim građanima. Uz očuvanje svojih posebnih vrijednosti, običaja i jezika građani Evrope treba da se u Evropi osjećaju kao kod svoje kuće.

17

18

Crna Gora i EU

18

U geografskom i populacijskom smislu, Crna Gora spada u red najmanjih evropskih država. Crna Gora

se razvija kao stabilna, demokratska i multi- etnička zemlja i dijeli zajedničke

vrijednosti ne samo sa zemljama iz neposrednog okru- ženja, nego i sa cijelim evropskim

kontinentom i demo-kratskim svijetom.

1919

Crna Gora kao zemlja kandidat za članstvo u EU na osnovu strateških državnih interesa, odnosno interesa svojih građana, uvažava procese u evropskom okruženju i na globalnom planu. Kao pravna država poštuje i štiti prava svojih građana, a kao zemlja koja je na putu ka EU integriše u svoj sistem sve vrijednosti, prava i obaveze koje iz tog procesa proističu.

20

Hajde da razgovaramo o EU

FORS Montenegro – Fondacija za razvoj sjevera Crne Gore je regionalna razvojna agencija osnovana 2006. sa sjedištem u Nikšiću i kancelarijama u Pljevljima i Beranama. Glavne strateške oblasti FORS Montenegra su ekonomski razvoj, razvoj civilnog društva i zaštita životne sredine. Svojim aktivnostima FORS pokriva 15 opština u sjevernom i centralnom dijelu Crne Gore: Andrijevicu, Berane, Bijelo Polje, Danilovgrad, Gusinje, Žabljak, Kolašin, Mojkovac, Nikšić, Petnjicu, Plav, Plužine, Pljevlja, Rožaje i Šavnik, u kojima je do sada je realizovano više razvojnih projekata iz različitih oblasti. Većina projekata se realizuje u saradnji i partnerstvu sa institucijama na nacionalnom i lokalnom nivou, kao i drugim organizacijama civilnog društva.

Od 1. februara 2014, FORS Montenegro realizuje projekat „Hajde da razgovaramo o EU 2” čiji je cilj poboljšanje znanja i razumijevanja građana sjeverne Crne Gore o Evropskoj uniji u cjelini, njenim vrijednostima, funkcionisanju njenih institucija i procesu integracija Crne Gore, a u okviru koga je pripremljena ova brošura. Projekat se realizuje u saradnji sa Ministarstvom vanjskih poslova i evropskih integracija Crne

Gore i lokalnim upravama iz ciljnih opština, a predstavlja nastavak našeg rada na informisanju i edukaciji stanovnika o ovoj temi, koji je započet realizacijom projekta „Hajde da razgovaramo o EU“.

Za uspješnu intgeraciju Crne Gore u Evropsku uniju neophodno je omogućiti građanima Crne Gore da bolje razumiju vrijednosti EU, proces integracija, koristi i izazove koje donosi članstvo. U tom cilju smo izradili brošuru o vrijednostima Evropske unije koje su jedan od uslova koji svaka zemlja koja želi da postane zemlja članica mora da poštuje.

Namjera FORS Montenegra nije da nameće mišljenje niti da zastupa određeni stav, već da doprinese boljem razumijevanju Evropske unije i procesa evropskih integracija, kao i boljoj informisanosti građana Crne Gore koja kao kandidat za članstvo polako prelazi još jednu dionicu puta ka Evropskoj uniji kao država koja poštuje njene vrijednosti.

eu4 meme4 euja za evropu evropa za mene

Graphic Standards Book

FORSMONTENEGROMONTENEGRO

Fondacija za razvoj sjeveraCrne Gore

Fondacija za razvoj sjeveraCrne Gore

FORSMONTENEGROMONTENEGROFoundation for the Development

of Northem MontenegroFoundation for the Development

of Northem Montenegro

Projekat „Hajde da razgovaramo o EU 2” finansira se iz komunikacionog budžeta Delegacije Evropske unije

u Crnoj Gori.

Za više informacija o projektu posjetite sajt www.forsmontenegro.org

Sadržaj ove brošure isključiva je odgovornost Fondacije za razvoj sjevera Crne Gore – FORS Montenegro i ni na koji način se ne može smatrati da odražava

stavove Evropske unije.

Projekat finansira EU Projekat realizuje FORS Montenegro