\iI

J

tma' i lm.-*,-d

-i;.tmn,

\

\ t

- \*- ' ' '

ï ï

t ir lt.sel(* I tll{a",.}n[Jt I OO^ffi-

:,r-- vdn . d o o Hoe verloopt de ontvansst van een staatshoord

n. 1l': YY --^: \ ;:.i:ïliilïn:'.i;3il'"Ïï"',ï*ï lïfl:.il\ ffi fi-} ï fr'l ffi I I:ï :ffihr::v*:iïJ5trn i:ï3:Êï

32 VORSTEN Juti 2001 L* .l

ACHTERGROND

Onder: Tsjechisch glasservies 'het netje'

in '1840 gemaakt voor koning Willem ll.

Links een kandelaber van verguld brons,

vervaardigd voor koning Willem l.

Overige foto's: feestelijk gedekte taÍels

in de Burgerzaal van het Paleis.

t lI let Koninklljk Paleis op de Dam fun-

geert vanaf 1815 als oÍficieel ontvangst-

paleis van de Oranjes. Staatshoofden,

politici en diplomaten dineren en ver-

blijven er in een vorstelijke ambiance,

doch in strikt besloten kring. Wie zou

niet graag eens willen aanschuiven aan

de perfect gedekte tafels met kostbare

serviezen en koninklijk tafelzilver, onder

majestueuze kroonluchters in de adem-

benemende marmeren Burgerzaal?

Deze zomer vindt een wel zeer bijzon-

dere onwangst plaats; de belangrijkste

gast: dat bent u zelf! Onder de titel'Hoog Bezoek' gaan de paleisdeuren op

3Ojuni open voor het publiek.'Vonsrnu'

mocht alvast naar binnen en werd per-

soonlijk geïnformeerd door de Hof-

maarschalk van Hare Majesteit, de heerJ.W.S. van Eenen-

naam, die een belangrijke rol vervult bij alle ontvangsten.

Ook de heer P.A.W. Beaujean, als Hoofd Interne Dienst ver-

antwoordelljk voor de uiwoering van alle koninklljke 'fees-

ten en partljen' en Zilverbewaarder de heer G. Zweekhorst

waren aanwezig bij dit gesprek.

Het zwaartepunt van de zomertentoonstelling ligt op de

20ste eeuw. Koningin Wilhelmina ontving tienmaal eenstaatshoofd ten paleize, koninginJuliana was tussen 1954 en1980 35 keer gastvrouw en koningin Beatrix tot op heden 17

maal. Tljdens de tentoonstelling wordt de indrukwekkende,

bijna2T meter(!) hoge Burgerzaal ingericht alsof de bezoe-kers zelf genodigd zijn en het grootse diner elk moment kan

Ë,atrsr ÍFr

Ëw);rsrf

\..-.-

aanvangen. Kleurrijk en informatief met historische foto's,

videobeelden en actuele diashows; authentieke menukaar-

ten laten de bezoekers watertanden. Enkele memorabele

ontvangsten worden belicht: van de Duise KeizerWilhelm II

in 1891, tot president Mandela van Zuid-Afrika in 1999.

Veel serviezen zijn geschenken. Het 'Sèvres' met mono-

gram JB uit 1948 is vervaardigd ter gelegenheid van de

troonswisseling van Koningin Juliana, en recent nog ge-

bruikt bij het jaarlijkse diner voor het Corps Diplomatique.

Kleinere serviezen (bljvoorbeeld 12-delig) komen spora-

disch uit de kast. De keuze bij grote diners en ontvangsten is

beperkt tot twee à drie serviezen. Op de tentoonstelling ziet

u ook serviezen van Imari, Royal Worcester, Meissen, en het

d , . . :k

r

1\(.

\ut t l |

?"ff///

33Juli 2001 VORSTEN

t . lUir de lx) l 's( ' [ ( ' l l l l iasl

t ,| - van.oet \ ( ) r l l l tgt t l( -

servies dat de Japanse Keizer Hirohito

in l92l aan koningin Wi lhelmina

schonk. Naar verluidt zou zlj dit na de

oorlog hebben 'omgedoopt' tot 'Chi-

nees servies'. Zi lverbewaarder de heer

Zweekhorst, die ook de serviezen be-

heert: "We noemen het gewoon hetJa-

panse servies, al is het wel van Chinese

makellj; alleen was dat stukje China des-

tijds bezet doorJapan. Het is vorig jaar

nog naar Japan geweest als onderdeel

van een tentoonstelling ter gelegenheid

van 400 jaar betrekkingen Nederland-

Japan."Geen servies zonder bestek; tot de col-

lectie behoren Van Kempen, Begeer, en

Bonebakker. Een deel.van het bestek

l igt bi j diners 'open' (met de achter-

zl jde op tafel), en een deel 'gesloten'.

De Zilverbewaarder legt uit dat dit be-

paald wordt door het monogram: het

rljkswapen wordt getoond naar de gast

toe. "Dan kar.r het zijn dat een kopbe-

stek open gedekt l igt en een zi jbestek

naar beneden. Het is veelal zo gemaakt

dat we 'gesloten' dekken."'Zilverbewaarder' doet denken aan ie-

mand met witte handschoenen aan."Die heb ik altijd bij me," zegt de heer

Zweekhorst, die daar een praktische re-

den voor heeft. "Zo weinig mogelljk vies

maken wat nog niet vies is. Zur.rr van de handen is op het zrt-

ver niet direct, maar wel na een paar uur zichtbaar. En we

hebben al zoveel werk alles in tooconditie te houden. Het

poetswerk is nooit klaar."

Bezoekers kunnen t i jdens 'Hoog Bezoek' ook genieten

van zeldzaam glaswerk: Frans, Tbjechisch, efi het bijzon-

dere Venetiaanse glasservies, in 1840 gemaakt voor Koning

WillemI. Op het damast van het Koninklljk Huis ook een

schat aan tafelstukken (Hunt & Roskell) , kandelabers,

bonbonnières, compotiers, bloem- en vruchten-

schalen. Surtout de tables die normaal alleen te

bewonderen zijn door hoge gasten.

De schitterende bloemarrangementen worden

in eigen beheer opgemaakt vanuit 'de bloe-

menkamer': medewerkers van de verschi l-

lende paleizen, onder wie de bloemschikster

van Paleis Soestdi jk: bi j grote evenementen

aangevuld met paleishoveniers en de bloe-

misten van Huis ten Bosch, die deze kr,rnst be-

heersen. De tafelstukken zi jn zodanig van

constructie dat een willekeurige bloemschik-

ster daar niet mee nit de voeten zou kunnen!"De Koningin is een zeer goede gastvrouw,"

vindt de heer Van Eenennaam. "Waar de gast

tegemoet getreden kan worden met dat-

gene wat mogelijk is, wordt dat gedaan." De heer Beaujean

r,ult aan: "Vaak geeft zij haar personeel hele goede tips. Zo

wordt bij contacten met Japan de kleur wit, daar de rouw-

kleur, zoveel mogelijk vermeden. Hare Majesteit weet dat

soort dingen feilloosl Dat rvordt door betrokkenen zeer op

prljs gesteld."

De Hofmaarschalk stuurt normaliter zo'n 100 mensen aan,

bij grote evenementen, zoals in het Paleis op de Dam zijn dat

er meer. De personeelsetage (vierde verdieping) zit dan he-

lemaal vol. Per acht gasten zijn er gemiddeld twee lakeien,

bij grote ontvangsten dus een 70-tal, allen even bekwaam en

veelzljdig. Maar wie een rumoerig en chaotisch gekrioel ver-

wacht, heeft gerekend buiten de uiterst strakke generale re-

petities. Vóór elke ontvangst worden volgens betrokkenen'tot in den treure' exercities gehouden. Veel lakeien zijn af-

komstig van diverse krijgsmachtonderdelen. Niemand loopt'zomaar' naar links of rechts of nadrukkelijk naar gasten toe.

Dat alles geeft rust (in de hoge zaal wordt elk geluid veel-

vor.rdig weerkaatst) en snelheid: het diner voor het Corps Di-

I

F;H

Èà

34 VORSTEN Juli 2001

r ' l " Í ' f r Grote foto: Kamer-

dienaars en lakeien

kort voor het CD diner

2001. Links midden:

hofmaarschalk Van

Eenennaam. Midden:

voorbeeld van'gesloten'

en 'open'dekken. Daar-

naast een zogenaamde

'surtout de table ' .

t*t ff

plonratir lrrc rrrr igt ' rr lurnrl korr irr arrcler.halÍ ' rr t t l tvot 'dcn op-qcrl ie nrl l Rrrst crr bulurrs zi jrr rrr lgerrs r le FIol inaalschalk bc-

pult 'uclc Íuctolen: "I icn gt ' l i jk aurrtul rrt t 'usert loopt in gcl i jk-

nat igc t l t 'c l nrst ig c loor-r le zuul , zorrr ler t r r rbrr lcr t t ie t t ' r 'cr .

oolz:rkcn." l)r ' l - Iol ina:r lschalk hcerÍ i vunrri t zi jn posit ie zorvel

z ic l r t oP r l t ' tot l r l t 'zarr l a ls oP Halt 'Majcstc i t , cn (x)gc()ntu(t

nrct r le ( l l rcÍ r l 'C)r-clrt 'st lr ' . l ) t ' olg:trt isat ie is zoclanig clat cot--

l igt ' r ' t 'ur l optr-cclcrr nict rrot l ie is. l )c oprl laclt l is om tc \ ' (x)r-

kornt 'n, n ict orrr tc gel lc lcn!

AIs ccn gast ()nvcfho()pt nlor-st op Irct sr lr( ' t t( ' l ()z( ' datnast,

z:r l r l t 'gasl ( ' l 'nuasl hct niet cens rrrerkerr, \veet ( lc I t t 'ct ' I ] t 'att-

. je:rrr u i t e lvrr l i r tg. " I ) t ' lakci t 'n hcbbcrt ct ' r ) so()r t reserve

lnÍ l i : t jc nlcl c() lrvcr ' ts, gl:rzt 'r t t ' t r ! i ( ' l ' \ ' ( ' t t ( ' l l . ( iaat clc rvi jn orrr

clan str 'ooicrr zi j srrcl crr lr<lerlrr:r : t t z()ut, ( lcl) l)( ' l l , cn lcglr-ctr et

kt 'rr l ig t ' t 'n scr ' \ 'e t ()\ 'e rJ)ccrr, :r l les birtr t t ' r t t ' t ' t r tni tr t t t t ."

Iu ht ' t volgt 'urk' nrrrrrrrrcr 'p1-cvcrr n' i j spccialt ' i tattr lacht l lan cl l-

kcl t ' topstrrkkcn rr i t c lc col lcct ie , crr cxclrrs ievt ' achtct-gt 'ond-

inÍ irrrrr:r t i t ' . ' l loog [Jt 'zot 'k ' : tr l rcrrt varr lr : tr te rvt ' lkorrr! <Ó

Tt-KST: WALTER Wr.rr ' r rover"

Folo 's: Brarano RIBSAMEN, RVD/En c Mnas

[)c t t 'ntoorrstcl l i rrg Hoog l ] t 'zot 'k is tc zicl l

vurr iSO.jrrr r i tot I0 scptt ' r r rbcr. 2(X) l . Operr ingst i jc len van I 1.00

tot 17.(X) rrrrr ' , in st 'p l t ' rnbcl 12. :10-17.(X) rrrrr . Nar le le in l ich-

t i rr sr-r r : 020-(i20+0(j0 oÍ rvrv*' . kon?alcisarnstcrclurrr. r r l

(I ' t ' .

. {*;.

'a t

l l è , r

Í i ' vï\ -t/ . '^TI

lul i 2{)t) I V()RS'fL,N 35

Fh-r hi$

|Í:'ti;.,:i;:

,"Í

.r

lein wordt stuk voor stuk met een sponsje gereinigd, beslist

niet met borstel of afwasmachine. Ook de keuken wordt

zorglrrldig schoongemaakt en opgeruimd, en na tlvee dagen

is deze weer helemaal 'spick-and-span' alsof er nooit een keu-

kenbrigade geweest is.

Voor diners ter gelegenheid van een staatsbezoek en van

het corps diplomatique wordt doorgaans het meest bijzon-

dere servies 'uit de porseleinkast' gehaald: het Sèvres uit

1892. Dit is zo kostbaar dat het zo weinig mogelijk getrans-

porteerd wordt en eigenlljk permanent in Amsterdam ver-

blijft. U ziet dit servies op de hoofdtafel, op damast met in-

geweven naam van koningin-moeder Emma en omringd

door het uit 80 stukken bestaand verguld bronzen 'surtout

de table' dat behoorde tot de uitzet van koning Wil leml

('Groot Frans Plateau', 1820). Verder op tafel: Kristallen

glasservies, en op het bestek in zilver en verguld zilver zijn

monogrammen van verschillende stadhouders, koningen en

koninginnen te herkennen. Het oudste aanwezige bestek is

uit 1769, hetjongste uit 1966. Het is pas sinds de l9e eeuw

dat het bestek zo uitgebreid op tafel ligt. In woeger tuden

Eij de Konitgin aa"tafelDeel twee van de reportage over de tentoonstel l ing 'Hoog Bezoek' in het

Paleis op de Dam over de grandiose tafelcul tuur aan het Neder landse Hof .

l lI loogtepunt van elk staatsbezoek is het staatsdiner. Via de

tentoonstelling 'Hoog Bezoek' in het Paleis op de Dam, is

zo'n exclusief banket nog tot en met 16 september tljdelljk'toegankelijk' voor het publiek. In het vorige nummer gunde

Vorsten u al een voorproefe. Er staat zoveel moois op het

menu dat we de lezers nog eenmaal in de gelegenheid stel-

len zich te verplaatsen in de positie van Hare Majesteit; zij

keurt immers als laatste vóór elk diner de gedekte tafels, het

zilverwerk en de bloemstukken.

Gedekte ontbijttafels zal men er niet aantreffen, er bestaat

niet zoiets als een 'staatsontbijt'. Logerende staatshoofden,

koningin en Hofhouding hebben een eigen ontbijtruimte.

Wel is een gedekte lunchtafel te zien met het servies 'Rode

Rand'uit 1901 (Berlijn), geschonken door de Duitse Keizer

bij het huwelijk van koningin Wilhelmina en prins Hendrik.

Het organiseren van een groots diner ten paleize mag een

hele operatie zijn, het opruimen is dat eveneens. Na aÍloop

van een diner wacht het personeel een afiuas van 2400 bor-

den, 3600 stuks bestek, 400 schotels, sauskommen, koffie-

kannen en 1200 glazen. Alles met de hand! Zeldzaam porse-

36 VORSTEN Ausustus 2001

EXPOSITIE

#. t

t . l t

í

Uiterst links: president Nelson Mandela tijdens het staatsbanket in 1999. Linksboven: compotière uit het

Engels Plateau. Linksonder: tafelstuk uit het Frans Spiegelplateau. Boven: voorbereidingen voor een diner.

nam men bij grote diners eigen ta-

felzilver mee, of het werd tijdens het

diner uitgereikt wanneer nodig.

Op een andere tafel staan stukken

uit het 'Engels Plateau', een set van

maar l iefst 251 tateldecoraties in

verguld zi lver uit 1848. Hier,staat

ook het in St.Petersburg vervaar-

digde servies dat als bruidsschat ge-

schonken was aan de prachtlievende

koningin Anna Paulowna door haar broer tsaar Alexander I.

Het damasten tafelkleed uit 1882 met ingeweven guirlande

en gekroonde 'W' van koning Willem III. Voor het dekken

van de tafel is tot op de centimeter nauwkeurig de plaats van

porselein, glas en zilver berekend en uitgetekend!

De logistieke operatie van een groots diner geschiedt voor

een groot gedeelte vanuit de 'zilverkamer' van Paleis Noord-

Op 12 augustus en 9 september z i jn er om 14 uur spe-

ciale lezingen bi j de exposit ie 'Hoog Bezoek'. Kosten

/20,- ( incl . entree). ln november z i jn er thema-rondlei-

mythologische en Bi ibelse voorstel l ingen. í t ' ; -Inl icht ingen: 020- 6204060 oÍ

www. kon- paleisamsterdam. n I

einde. Daar bevindt zich ook de kluis waar tachtig procent

van het zilver opgeslagen is. Vanuit deze werkplek verrichten

lakeien ook het onderhoud van zilver en servies. Geen ge-

ringe opgave, ook de sierstukken die misschien maar twee

keer perjaar uit de kast komen moeten permanent worden

onderhouden! Er zijn dienbladen die al zo oud zijn en zo

vaak gepoetst dat inscripties nog nauwelijks leesbaar zijn.

Er is op de tentoonstelling ook aandacht voor recente staats-

bezoeken, zoals van de Zuid-Afrikaanse president Nelson

Mandela op 1l en 12 maart 1999. De destijds S0jarige presi-

dent had kort tevoren verkiezingen aangekondigd, waarmee

zijn vertrek als staatshoofd spoedig een feit zou zijn en zljn

komst naar ons land tevens een afscheidsbezoek was. Na een

privéJunch in het Paleis op de Dam, kranslegging bij het na-

tionaal monument en rondvaart door de stad werd hem

's avonds een staatsbanket aangeboden door H.M. de Konin-

gin en Z.K.H. Prins Claus. Het Koninklijk Paar en de Presi-

dent brachten een toast uit op beider gezondheid en op de

goede betrekkingen tussen de landen, zoals er talloze malen

aan de keurig gedekte tafels een heildronk is uitgebracht. @r

TExsr: WerteR Wr'rr'rHoveN/Foro's: ClprreL Puoros, RVD/Entc Mnns

dingen over de unieke col lect ie Empire meubelen, als- a?+a

mede over de vredessymbolen in het Paleis en de , iU,,

De tentoonstelling is nog

te zien t/m 16 september.

Dagelijks van 1 í tot 17 uur.

VanaÍ september van '12,30

tot 17 uur.

Augustus 2001 VORSTENServies 'Rode Rand' u i t í9O1

rreÈ\hr

37