www.novonordisk.nl

Voorlichting insulinetoedienings-

systemen

P a s s i e v o o r l e v e n

2

Deze brochure bevat informatie over de diversetoedieningssystemen van Novo Nordisk die wordengebruikt om insuline toe te dienen. Insulinewordt toegediend aan mensen met diabetes mellitus. Vroeger werd insuline met glazen injec-tiespuiten opgetrokken uit flesjes. Op die glazenspuiten werden stalen naalden gebruikt. Beidemoest men zelf uitkoken en de naalden moestmen regelmatig slijpen.Inmiddels is die tijd gelukkig voorbij en leven we in het tijdperk van de insulinetoedienings-systemen. In deze brochure leest u meer over deverschillende systemen die er zijn.

Heeft u op- of aanmerkingen of wilt u één vanonze andere voorlichtigsbrochures ontvangen?Neem dan contact op met onze afdeling Infor-matie en Service (tel. 0172 44 94 94 of ga naaronze website www.novonordisk.nl)

Inleiding

Op geen enkele wijze wil Novo Nordisk Farma B.V.de rol van behandelaar ver-vullen of de indruk wekken de plaats van behandelaarin te willen nemen. Heeft utwijfels over hoe te hande-len? Raadpleeg uw huisarts,specialist, diabetesverpleeg-kundige of apotheker.Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijzeworden vermenigvuldigden/of openbaar gemaaktzonder voorafgaandeschriftelijke toestemmingvan Novo Nordisk Farma B.V.

© Novo Nordisk Farma B.V.2005

...een zorgeloze toekomst....

Esther HengstDiabetes type 1Hijem, Nederland

Hoe ontstaat Diabetes MellitusDiabetes Mellitus ontstaat door een tekort aaninsuline en/of een verminderde gevoeligheidvoor insuline.Insuline zorgt ervoor dat suiker (glucose) alsbrandstof gebruikt kan worden om energie televeren. Een insulinetekort uit zich door hetonverbrand blijven van glucose en dus door eenteveel aan glucose in het bloed. Het is te begrijpen dat als andere maatregelenniet voldoende helpen, extra insuline gegevenmoet worden om glucose wel voldoende te kunnen verbranden in de cellen.

Waarom insuline gespoten moet wordenInsuline is een eiwit en kan daarom niet via demond worden ingenomen. Onze spijsvertering, endat begint al met het speeksel in de mond, is er immers voor bedoeld om eiwitten uit de voeding af te breken zodat ze kunnen wordenopgenomen om als brandstof te dienen. Als weinsuline zouden slikken, dan zou het al afgebro-ken zijn voordat het zou kunnen gaan werken.Om die reden moet insuline worden geïnjecteerd.Op deze manier kan insuline, buiten de spijsverte-ring om, toch in het bloed worden opgenomen. Insuline wordt toegediend in het onderhuidse vetweefsel. Van daaruit wordt het langzaam inhet bloed opgenomen.

3

Om insuline zelf goed te kunnen doseren encomfortabel te kunnen toedienen, zijn er speciale toedieningssystemen ontwikkeld, dezogenaamde insulinepennen. Sinds de intro-ductie van de insulinepen in 1986 hanteren 9van de 10 insulinegebruikers in Nederland eenpensysteem.

Met uw insulinepen heeft u dagelijks meermaalste maken. Het is dus heel belangrijk dat u eenpen heeft die niet alleen nauwkeurig doseert,maar die tevens prettig in het gebruik is. Een pen die goed in de hand ligt en die stevig is,want u zult hem waarschijnlijk bij u dragen. Eenpen waarbij de dosering makkelijk is in te stellen(en te corrigeren) en waarbij het verwisselenvan een naaldje gemakkelijk gaat, zonder onno-dige kans op prikken. Een pen waarop duidelijkherkenbaar is welke insuline erin zit. Kortom, umag nogal wat eisen stellen aan uw pen.

Insulinetoedieningssystemen

Twee soorten pennen

Novo Nordisk heeft twee soorten pennen:• Pennen die zijn voorgevuld, zoals FlexPen®.

Wanneer deze pen leeg is, gooit u ‘m weg. • Duurzame pennen waarin u zelf een patroon

met insuline van Novo Nordisk kunt doen(zoals een patroon inkt in een vulpen). Eenvoorbeeld hiervan is NovoPen® 3. De patronennoemen we Penfill®. Alle duurzame insuline-pennen van Novo Nordisk zijn CE gecertifi-ceerd. Dit soort pennen mag alleen gebruiktworden in Europa, wanneer dit keurmerk istoegekend.

Zowel de voorgevulde pensystemen van Novo Nordisk als de Penfills bevatten 300 eenheden insuline. Dit is voldoende om meer-dere malen te kunnen injecteren. Vele mensendie starten met insuline beginnen met een voor-gevuld pensysteem. Deze is met verschillendesoorten insuline beschikbaar. Elke soort insulinekent een eigen kleurcodering. Deze kleurcode-ring vindt u terug op zowel de Penfill als op deFlexPen.

Het pensysteem gebruiksklaar makenVoor iedere injectie met een troebele insulinezwenkt u het pensysteem 10 keer (volledig) op enneer en rolt u het pensysteem 10 keer tussen dehanden totdat de vloeistof gelijkmatig wit is. Voorheldere insuline geldt dit niet. Daarna voert u eenairshot uit (2 eenheden insuline), als functietest entevens om eventuele lucht uit de patroon te ver-wijderen. Er behoort nu een druppel insuline

Alle Penfill® 3 ml patronenen NovoFine® naalden zijnspeciaal ontwikkeld voorgebruik in combinatie metinsulinetoedieningssystemenvan Novo Nordisk.

5

6

bovenaan de naald te verschijnen. Is dit niet hetgeval, herhaal dan deze procudure maximaal 6keer. Verschijnt er dan nog geen druppel insuline,gebruik deze pen dan niet.

Instellen en injecterenVoor alle voorgevulde insulinepennen van Novo Nordisk geldt dat er nooit meer eenhedeningesteld kunnen worden dan er nog in de penaanwezig zijn. De instelknop blokkeert automa-tisch bij het maximaal aanwezige aantal een-heden. Probeer niet om de knop met kracht inte drukken als dit niet soepel gaat, maar contro-leer of het pensysteem misschien leeg is. Voor deduurzame systemen geldt: als er minder dan eenvolledige dosis insuline in het pensysteem zat,dan kunt u op het dosisuitleesvenster aflezenhoeveel eenheden u nog moet injecteren.Noteer dat aantal, vervang de Penfill en injec-teer het resterende aantal eenheden insuline.

Het bewaren van de pensystemen en insulineAl onze systemen zijn zeer solide, maar moetenvoorzichtig worden behandeld en beschermdworden tegen direct zonlicht, water, stof en vuil.Informatie over de houdbaarheid van uw insuli-ne kunt u terugvinden in de bijsluiter. Insulinedie bevroren is geweest, mag niet meer wordengebruikt evenals insuline die erg warm is ge-weest. Vermijd dus sterk wisselende bewaartem-peraturen.

VerkrijgbaarheidAlle pensystemen in deze brochure zijn verkrijg-baar via uw diabetesverpleegkundige, internist,kinderarts, huisarts of apotheek. Als u een pen-systeem wilt gaan gebruiken, overlegt u danaltijd eerst met uw behandelaar.Gebruikt u meerdere soorten insuline, dan heeftu voor elke soort een aparte pen nodig. Omdathet belangrijk is om goed te weten in welke penwelke insuline zit, zijn de hervulbare pen-systemen in verschillende kleuren uitgevoerd (zilver, donkergroen en donkerblauw). Ook devoorgevulde pensystemen hebben om die redenvoor elke insuline een apart gekleurde drukknop.

Reservepen, altijd verstandigHet is verstandig om ervoor te zorgen dat ualtijd de beschikking heeft over een reservepen,zeker wanneer u langere tijd van huis bent (alsu bijvoorbeeld op vakantie gaat). Hiervoor kaneen voorgevuld pensysteem handig zijn (bijv.FlexPen).

FlexPen is een eenvoudige voorgevulde insuline-pen voor meervoudig gebruik.

Gebruiksvriendelijkheid staat vooropFlexPen is in te stellen op elke gewenste dosis tus-sen 1 en 60 eenheden in stapjes van 1 eenheid.Het afleesvenster is groot en duidelijk. De getallenin de display zijn groter dan bij welk ander pen-systeem dan ook. Een per ongeluk te hoog aantal ingestelde eenhe-den is eenvoudig te corrigeren door de instelknopterug te draaien. Hierbij gaat er geen insuline ver-loren. Mocht er minder insuline dan de gewenstehoeveelheid aanwezig zijn dan blokkeert deinstelknop automatisch.

FlexPen heeft een ergonomische vormgeving enkan met één hand worden bediend. Daarnaasthoeft u nooit een patroon te verwisselen. FlexPen is handig voor iedereen die gemakbelangrijk vindt.

FlexPen is verkrijgbaar met verschillende insulines.Iedere insuline kent een eigen kleurcodering opde drukknop. Op deze manier kunt u de verschil-lende FlexPennen gemakkelijk uit elkaar hou-den.

8

FlexPen®: eenvoud & gemak

Daarnaast is FlexPen speciaal voor blinde enslechtziende mensen uitgerust met een zoge-naamde tactiele code. Dit is een voelbare codeop het uiteinde van de pen, die voor iederesoort insuline anders is.

FlexPen is milieuvriendelijkAls FlexPen leeg is, kunt u deze deponeren in dehuisvuilcontainer. FlexPen is gemaakt van mate-riaal dat ons milieu niet belast. Bij verbrandingblijven slechts kooldioxide en water over. Degebruikte naald dient u in een speciale naald-container te deponeren.

9

Tactiele codes

Zie voor meer informatie de FlexPen patiëntenfolder

10

Met NovoPen 3 beschikt u over een duurzaam,metalen insulinetoedieningssysteem, voor meer-voudig gebruik met Penfill patronen. De penwerkt nauwkeurig en eenvoudig. U kunt dedosis in stappen van 1 eenheid van 2 tot en met70 eenheden instellen. NovoPen 3 is verkrijgbaarin een zilveren, donkergroene en donkerblauweuitvoering.

Speciaal voor kinderen is er NovoPen junior, ver-krijgbaar in een groene en een oranje uitvoe-ring. Dit pensysteem is instelbaar in stapjes vanhalve eenheden van 1 eenheid tot 35 eenheden.

NovoPen® 3, duurzaam & vertrouwd

Zie voor meer informatieover het gebruik van NovoPen 3 de gebruiks-aanwijzing in de verpakking.

Zie voor meer informatieover het gebruik de NovoPen Junior patiëntenfolder.

Innovo is een geavanceerde vorm van insuline-toediening. Door de andere vormgeving (korten compact) lijkt Innovo niet op de bestaandeinsulinepennen. Het systeem is in 2 uitvoeringenverkrijgbaar: groen en oranje.

• Innovo is handig mee te nemen, onopvallendin het dagelijks gebruik en stabiel bij het injec-teren.

• De 3 ml Penfill is snel en simpel te verwisselendankzij een handig schuifmechanisme.

• Instellen en corrigeren van de dosis gaat eenvoudig met de instelknop in stapjes van 1eenheid tot maximaal 70 eenheden per injec-tie. Er kan niet meer insuline worden ingestelddan er nog over is in de patroon.

• Innovo heeft een geheugen en onthoudt hetmoment en de dosis van de vorige injectie.

• De ingebouwde injectietimer geeft aan hoelang u de naald tijdens de injectie in uw huidmoet houden.

• Dosis en geheugen zijn gemakkelijk afleesbaarop het grote venster met duidelijke digitalecijfers.

Innovo®, gemakkelijk & bij de tijd

De batterij van Innovo gaat ongeveer 4jaar mee bij het toedienen van vier injec-ties per dag. Na die periode gaat de displayknipperen ten teken dat de batterij vanInnovo bijna leeg is. Zorg dat u uw Innovodan binnen 30 dagen vervangt. De batterijkan niet worden vervangen; dit om dekwaliteit en veiligheid te allen tijde tegaranderen.

InDuo is ’s werelds eerste combinatie vaneen insulinetoedieningssysteem en eenbloedglucosemeter. Het toedienings-systeem is bijna hetzelfde als Innovo. Hetverschil zit ‘m in de dop, waarin een bloed-glucosemeter is verwerkt. Zo heeft u allesdirect bij de hand voor een optimale dose-ring en controle.

Innovo en InDuo zijn bedoeld voor actie-ve mensen met diabetes, die 4 of 5 maaldaags insuline injecteren.

Zie voor informatie over het gebruik van Innovo de gebruiksaanwijzing in de verpakking.

12

Zie voor meer informatieover het gebruik van InDuo de gebruiksaanwijzingin de verpakking.

InDuo®

13

Kenmerken pensystemen

FlexPen® NovoPen® 3* Innovo® InDuo®

Voorgevuld ✓ - - -

Kleuronderscheid ✓ ✓ ✓ ✓

NovoFine ✓ ✓ ✓ ✓

Dosering (IE) 1-60 2-70 1-70 1-70

Dosisstap (IE) 1 1* 1 1

Timer/geheugen - - ✓ ✓

Glucosemeter - - - ✓

* Speciaal voor jonge kinderen is er NovoPen Junior met dosisstapjes van een halve eenheidvan 1 eenheid tot 35 eenheden.

Functietest Als u denkt dat uw pensysteem niet naar behoren functioneert,volg dan de onderstaande wijzigingen op: • Schroef een nieuwe NovoFine naald op de pen. • Maak de pen gereed voor injectie. • Verwijder de luchtbellen volgens de aanwijzingen. • Schuif de naaldverpakking over de naald. • Spuit 20 eenheden in de verpakking. Het onderste gedeelte van de naaldverpakking zou nugevuld moeten zijn met insuline (zie afbeelding). Is er teveelof te weinig insuline uit de pen gekomen, dan dient u detest te herhalen. Doet de pen het weer niet goed, gebruikhem dan niet, maar neem contact op met uw behandelaar.Probeer een defecte pen niet zelf te repareren.

Novo Nordisk biedt niet alleen een uitgebreidassortiment aan insuline en insulinetoedienings-systemen, maar ook de bijbehorende NovoFineinjectienaalden. Deze zijn speciaal ontwikkeldvoor gebruik op alle Novo Nordisk toedienings-systemen. Om de injecties zo ongemerkt en comfortabelmogelijk te maken, zijn de NovoFine naaldenzeer dun, kort en scherp. Verder zijn de NovoFine naalden als enige gefabriceerd volgensde “dunne wand” techniek. Deze techniekmaakt een grotere binnendiameter mogelijk, ter-wijl de “voelbare” buitendiameter gelijk blijft.Dit zorgt voor meer doorstroomruimte en dusverloopt het injecteren gemakkelijker. Daarnaastzijn de naalden voorzien van een dun siliconen-laagje, waardoor u de naald nog minder voelt enhuidirritatie uitblijft. Deze technische aspectenzorgen ervoor dat de injectie door de meestemensen als minder pijnlijk wordt ervaren. Iederenaald heeft een stevige plastic buitendop entevens een extra binnendop, zodat de kans dat uzich ongewild prikt aan de naald zeer klein is.

NovoFine voor iedereenVoor iedereen, ongeacht welke injectietechnieku hanteert, is er een passende NovoFine naald:• NovoFine 6 mm naald (31G).

De NovoFine 6 mm naald is te herkennen aanhet donkerblauwe lipje op de verpakking.

• NovoFine 8 mm naald (30G).De NovoFine 8 mm naald is te herkennen aanhet gele lipje op de verpakking.

NovoFine®, state of the art naald

15

Bespreek met uw behandelaar welke naald voor uhet meest geschikt is.

AandachtspuntenAandachtspunten voor gebruik van insuline-naalden:• Plaats nooit de binnendop terug op de naald.

De kans dat u zichzelf prikt aan de naald is hierbij groot. Plaats na gebruik alleen dekunststof buitendop terug.

• Gooi naalden gescheiden weg. Bewaar ze ineen speciale naaldcontainer of bijvoorbeeld in een afsluitbare jampot. Lever deze in alschemisch/medisch afval. Gooi nooit eengebruikte naald los weg.

• Gebruik een naald éénmalig. Voor iedereinjectie heeft u dan een schone, scherpe naald, waardoor u uw huid minimaal belast.Een gebruikte naald wordt zeer snel bot en kan huidirritatie opleveren.

• Kost het verwijderen van de naald u veel moei-te, of verwijdert u regelmatig naalden vooriemand anders, dan kunt u bij Novo Nordiskkosteloos een NovoFine naaldverwijderaaraanvragen.

• Laat de wijze van injecteren regelmatig checken door uw behandelaar. Dit verlaagt de kans op huidproblematiek en slechtere regulatie.

• Gebruik de pensystemen van Novo Nordisk incombinatie met een NovoFine naald; deze is erspeciaal voor ontwikkeld.

• Verwijder na elke injectie meteen de naald vande pen. Laat u deze zitten, dan kan er doortemperatuurschommelingen insuline via denaald weglekken. Gebruikt u een insulinesus-pensie (melkachtig witte insuline), dan kanhierdoor de insulineconcentratie veranderen.

Vraag en antwoord

Hoe snel moet ik mijn insuline injecteren?Het is belangrijk dat u rustig de tijd neemt omuw insuline te injecteren. Injecteer niet snellerdan 8 eenheden per seconde. Dus bij een dosisvan 40 eenheden heeft u 5 seconden nodig omde toedieningsknop volledig in te drukken.

Wat moet ik doen als er na het toedienen nogeen straaltje insuline uit de naald komt?U heeft waarschijnlijk te snel de naald uit uwhuid gehaald. Laat de naald na de injectie ca. 6seconden in de huid zitten.

17

Insuline moet onder de huid (subcutaan) wordeningespoten. Hierdoor komt het via de vetlaagterecht in de onderhuidse bindweefsellaag. Hetbindweefsel ligt net boven de spierlaag en is heteerste weefsel dat goed doorbloed is. Vanuit hetbindweefsel vindt de opname van de insuline inde bloedbaan het meest gelijkmatig plaats.

Hieronder worden 2 verschillende injectietech-nieken vermeld. Bespreek met uw behandelaarwelke techniek voor u het meest geschikt is.

1. De huidplooitechniekDe huidplooitechniek behoort met beide han-den te worden uitgevoerd. Met de duim entwee vingers van een hand wordt een niet tesmalle huidplooi opgenomen. Met de anderehand kan de naald in de huid worden geprikten het pensysteem worden bediend. Als u dehuidplooitechniek toepast, kunt u spuiten metde naald loodrecht ingebracht of met de naaldonder een schuine hoek.

2. De loodrechttechniek zonder huidplooiBij de loodrechttechniek zonder opnemen vaneen huidplooi behoort de dikte van de vetlaagte worden bepaald en is de juiste lengte van denaald belangrijk.

Injectietechnieken

Fout

Goed

1

2

Er zijn twee injectieplaatsen op het lichaam: • Buik (snelle opname van insuline)• Bovenbenen (langzame opname van insuline)

U dient (ultra)kortwerkende insuline in de buik teinjecteren en langwerkende insuline in de boven-benen. Voor mix-insulines luidt het advies: 's och-tends in de buik (voor een snelle opname van deinsuline) en 's avonds in het bovenbeen (voor eenlangzame opname van de insuline). Bespreek metuw behandelaar welke plaats voor u het meestgeschikt is.

U dient in de buik tot aan de ribbenboog teinjecteren. Vermijd de huid rond de navel enaan de zijkant van de buik. U hoeft de injectie-plaats niet te desinfecteren, alleen als de huidheel erg vuil is. Injecteer iedere dag op eenandere plaats, zodat u vorming van kleine litte-kens voorkomt. Daartoe kunt u handig gebruikmaken van een zogenaamd rotatieschema dat uvan uw behandelaar krijgt. Mocht een injectie-plaats geïnfecteerd raken, injecteer de volgendekeren dan op een andere plaats en laat de geïnfecteerde huid 6-12 maanden met rust.

Injectieplaatsen

18

Al sinds 1923 zet Novo Nordisk zich in voor hetverbeteren van de kwaliteit van leven van men-sen met diabetes. Ons doel is echter diabetes ende gevolgen te overwinnen. Wij blijven daaromwerken aan de mogelijkheden van een eerderediagnose en een betere behandeling. Het uit-eindelijke doel is diabetes te voorkomen of tegenezen. Hiervoor verricht Novo Nordisk veelwetenschappelijk onderzoek.Maar we verdiepen ons ook in de mens met dia-betes. In de DAWN-studie (Diabetes AttitudesWishes and Needs) bijvoorbeeld, interviewdenwe in 13 landen meer dan 5.000 mensen metdiabetes en 3.000 artsen en verpleegkundigen.Met de inzichten uit deze studie stemmen wijons voorlichtings- en educatiemateriaal zo goedmogelijk af op uw wensen.

Als het gaat om innovatie op het gebied vandiabeteszorg kent Novo Nordisk een lange tra-ditie. Hieronder hebben we enkele belangrijkehistorische productinnovaties op een rijtjegezet.

Novo Nordisk. Al meer dan driekwart eeuwtoonaangevend in de diabeteszorg

1923 Novo Nordisk start metinsulineproductie.

1946 Novo Nordisk vindt deisophane (NPH) insulineuit (NPH = Neutraal Protamine Hagedorn).

1964 Novo Nordisk introdu-ceert de eerste kant-en-klare insulinemengsels.

1982 Novo Nordisk introdu-ceert de eerste mense-lijke insuline ter wereld.

1985 Novo Nordisk ontwikkeltde eerste insulinepen terwereld: NovoPen.

1989 Novo Nordisk introdu-ceert NovoLet.

1992 Novo Nordisk introdu-ceert NovoPen 3.

1999 Novo Nordisk introdu-ceert Innovo, eengeavanceerd insuline-toedieningssysteem.

1999 Novo Nordisk introdu-ceert haar snelwerkendeinsuline analoog.

2002 Novo Nordisk introdu-ceert haar eerste mengsel van snel-werkende analoge insuline en langwerken-de analoge insuline.

2002 Novo Nordisk introdu-ceert FlexPen, het een-voudige voorgevuldeinsulinetoedienings-systeem.

2004 Novo Nordisk introdu-ceert haar langwerken-de insuline analoog

2004 Novo Nordisk introdu-ceert NovoPen Junior

19

0405

6-91

9332

Novo Nordisk Farma B.V.

Postbus 4432400 AK Alphen aan den RijnTel. 0172 44 94 94

www.novonordisk.nlinformatie@novonordisk.com