vol.21 no.3

18

บทความวชาการ

Vol. 21 No. 3 July - September 2009 19Vol. 21 No. 3 July - September 2009

การวนจฉยเชอรากอโรคทพบไดบอยในแมว

ณวร ประภสระกล 1)* ชวตา กาญจนเสรม 2) สวาง เกษแดงสกลวฒ 3)

โรคทเกดจากเชอราในสตวเลยงเปนสาเหตหนงของอาการปวยซำซอนในสตวทมระบบภมคมกน

ออนแอ และการตดตอของเชอจากสตวสผเลยง โรคในแมวเกดจากเชอราทพบบอยไดแก โรคกลาก โรคคลป

โตคอคโคซส (cryptococcosis) และการตดเชอแทรกซอนของเชอ Candida albicans (candidiasis) แมวาการ

พสจนวนจฉยเชอราบน คลนกตองใชอปกรณทางหองปฏบตการ และความชำนาญทางจลชววทยาวนจฉยเพอ

การตดสนใจอยางถกตอง สตวแพทยคลนกสตวเลยงอาจนำมาปรบใชใหงายลงได เชน โรคกลาก สามารถตรวจ

วนจฉยดวยลกษณะรอยโรค การยอยดวย KOH และการเพาะเชอ cryptococcosis และ candidiasis สามารถ

ตรวจวนจฉยแยกแยะดวยลกษณะรอยโรค การแบงตวของยสตเซลลจากเซลลวทยาวนจฉย การประยกตใช

อปกรณทางคลนก และสยอม สามารถใชเปนหลกฐานทางจลสณฐานวทยาทสอดคลองกบพยาธวทยาการกอ

โรค อาจชวยใหสตวแพทยทำการวนจฉยไดอยางแมนยำและนำไปสการวางแผนการรกษาทเหมาะสม

คำสำคญ: แมว คลนก เชอรา กลาก การวนจฉย

1) ภาควชาจลชววทยา คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย2) เสนาสตวแพทยโพลคลนก กรงเทพฯ3) หนวยพยาธวทยา ภาควชาพยาธวทยา คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

* ผรบผดชอบบทความ: [email protected]

เชอราเปนจลชพทมขนาดใหญประมาณ 2-10

ไมครอน ซงมความใหญกวาเชอไวรส และเชอแบคทเรย

อยางมาก แบงไดเปน 3 กลมใหญตามลกษณะทาง

สรระวทยาไดแก เชอราสาย เปนกลมราทประกอบ

ดวยหลายเซลล มโครงสรางหลกเปนสายรา (filament

หรอ hyphae) กานชสปอร และ สปอรหรอโคนเดย

ซงมผนงเซลล ทมความแขงแรง เปนสารประกอบ

คารโบไฮเดรต เชน Aspergillus spp. Microsporum

spp. และ Rhizopus spp. ชนดทสองคอเชอยสตอย

ในกลมราทประกอบดวยเซลลเดยว มการแบงตวแบบ

แตกหนอ (budding) และมลกษณะโคโลนคลายกบ

แบคทเรย เชน Malassezia spp. Cryptococcus

neoformans และ Candida spp. และชนดสดทาย

คอราสองรป หมายถง กลมราทมความสามารถปรบ

ตวและเปลยนแปลงโครงสรางตามอณหภม คอ ท

อณหภมหองประมาณ 20-25oc จะอยในรปของราสาย

แตเมอเขาสรางกายสตวทอณหภมประมาณ 37-39oc ก

เปลยนแปลงเปนยสตและแตกหนอได ในกลมนเรยก

วา dimorphic fungi เชน Histoplasma capsulatum

และ Sporothrix schenkii แตในกรณทเมอเขาสรางกาย

แลวไมไดเปลยนเปนยสตเซลล แตเปนเพยงการเปลยน

โครงสรางพเศษเพอเกบสปอรภายใน และไมพบการ

แตกหนอเรยกวา diphasic fungi เชน Coccidioides

immitis (San-Blas et al., 2000) มการศกษาเกยว

กบมลเหตของการเปลยนแปลงโครงสรางของเชอรา

ในรางกาย เชน สำหรบเชอ Candida albicans มการ

คนพบการกระตนของโปรตนในกลมของ heat shock

proteins ซงจะเปนปจจยทกำหนดโครงสรางโมเลกล

ภายใน (Costantino et al., 1994) นอกจากนยง

เปนการปรบตวเองจากบทบาทของภาวะพงพา

(commensalism) ไปเปนปรสต (parasitism) และ

เพอเปนการหลกหนภมคมกนของรางกายอกดวย ใน

ประเทศไทยมรายงานโรคทเกดจากรานำชอ Pythium

insidiosum ทเปนสาเหตของ Pythiosis ในคนและ

บทนำ สตวเชน มา แมว และสนข ซงมโครงสรางพนฐาน

คลายเชอราสาย แตเมอพจารณาจากสายอนกรมวธาน

ถอวาจลชพกลมนไมไดอยในอาณาจกรเชอรา แตอย

ในกลมของ Parafungus ซงมลกษณะและสวน

ประกอบทางโมเลกลคลายกบกลมของไดอะตอม

และสาหรายมากกวา (Krajaejun et al., 2006)

โรคเกดจากเชอราในแมวทพบไดบอยใน

ประเทศไทย คอ โรคกลาก โรค cryptococcosis และ

การตดเชอซำซอนจากเชอ Candida albicans ตาม

ลำดบ โดยสวนใหญแลว มกพบการเกดโรครวมกบ

ความผดปกตของระบบภมคมกนเปนหลก เชน การ

ตดเชอไวรส feline immunodeficiency virus (FIV)

feline leucopenia virus (FLV) (Brown and Rogers,

2001; Sierra et al., 2000) หรอ พบไดบอยในกรณ

ของลกแมวอายนอยกวา 6 เดอนและ แมวอายมาก

ทพบปญหาความผดปกตของตบและไต โดยทวไป

สตวแพทยทำการแยกวนจฉยรอยโรคทสงสยจาก

ประสบการณ การใช Wood’s lamp เพอสงเกตการ

เรองแสงทสรางจากเชอกลากบางชนดตรงบรเวณ

ผวหนงและเสนขนทสงสยวาเกดจากโรคกลาก รวม

กบการสงเพาะเชอ (Hainer, 2003) ในบางครง

สตวแพทยอาจไดรบผลการตรวจชนดของเชอราเปน

ชอทไมคนหนกเชน Alternaria spp. Fusarium spp.

Scopulariopsis spp. หรอ Syncephalastrum spp.

ทำใหเกดความไมแนใจวา เชอราทพบนนเปนสาเหต

ของความผดปกตหรอไม แลวตองเลอกใชยาตานเชอ

ราอยางไร บทความนอธบายถงวธการสงเกตรอยโรค

และการปฏบตอยางงายในทางจลชววทยาคลนก

เพอประโยชนในการตรวจวนจฉย รวมถงการแปลผล

ทสามารถนำไปประยกตใชในคลนกได

20



ทรวงจะมรอยอกเสบแดง (erythema) ทแสดงขอบเขต

เปนวงกลมทชดเจน บางวงพบวาตรงกลางของวงมตอ

เสนขนใหมเกดขน จงเรยกโรคทกอใหเกดลกษณะท

เปนวงแหวนนวา ringworm อาการคนไมเปนอาการ

จำเพาะของโรคกลาก พบสะเกดรงแคไดและรงแคอาจ

มมากขนไดคลายกบกรณทแมวทเปน Pemphigus

foliaceus เมออาการดำเนนตอไปจะพบตมแดงเลกๆ

กระจายรอบซงเปนผลจาก folliculitis เรยกวา military

dermatitis (Friberg, 2006; Preziosi et al., 2003)

รอยโรคแสดงในรปภาพท 1-2

Feline cryptococcosis สงเกตจากอาการ

คลายหวดเรอรงทเกดจากการอกเสบทชองจมกและ

ไซนส (fungal rhinosinusitis) จามบอยและรนแรง

มสารคดหลงจากชองจมก ปนหนอง (nasal discharge)

หรออาจพบเลอดปนคลายกบมเลอดกำเดาไหล

ชนดและระบาดวทยาของเชอรา

โรคกลาก เกดจากเชอในกลม dermatophytes

มาจากคำวา derma และ phytose ซงหมายถงสงท

มลกษณะคลายกบตนไมงอกอยบนผวหนง เชอทกอ

ใหเกดโรคน ไดแก Microsporum canis ซงพบได

มากทสดเมอเปรยบเทยบกบเชอชนดอน ในบางพนท

พบไดมาถง 50-100% ในแมวทมรอยโรคทผวหนง

และพบได 30-70% ของแมวทมเสนขนและผวหนง

ปกต โดยเฉพาะพบวากลมแมวขนยาวเปนแหลงรง

โรคทสำคญของเชอกลาก เชอทพบรองลงมา ไดแก

Trichophyton mentagrophytes และ M. gypseum

(Brilhante et al., 2003; Cafarchia et al., 2004;

Reoungapirom et al., 2000; Sparkes et al., 1993)

สงเกตไดวา การพบเชอเหลานมกมความสมพนธกบ

พฤตกรรมของสตว เชน พบรอยโรคทเทาและเลบเทา

สตวกมกมพฤตกรรมทชอบขดดนหรอสมผสกบพนดน

เชอเหลานเมออยในรปของสปอรขนาดเลก (arthros-

pore) สามารถคงอยในสภาพแวดลอมไดมากกวา 1 ป

ทอณหภมหอง และเปนโครงสรางทใชระบาดของเชอรา

สเจาของสตว และวสดอปกรณในการ grooming

(Richardson, 1990) มความสบสนในการใชคำจำกด

ความระหวางโรคกลากและโรคเกลอน ความจรงแลว

โรคเกลอน (Tinea versicolor) เปนโรคผวหนงทพบ

ไดบอยในเดกและคนชรา สของผวหนงผปวยจางลง

เปนวงกลมเลกทศรษะจนถงบรเวณกวางตามลำตว

มกไมแสดงอาการคน สาเหตเกดจากเชอยสตกลม

lipid-dependence ชอวา Malassezia furfur (Charles,

2009)

โรค cryptococcosis เกดจากเชอยสตชอ

Cryptococcus neoformans และ C bacillisporus

พบไดในพชและในสตว ทเขตรอนชน ในปจจบน

Cryptococcus neoformans สายพนธยอยทสำคญ

ไดแก C. neoformans variant gattii และ variant

neoformans ปจจยทสำคญตอการกอโรคคอความ

สามารถในการเจรญเตบโตท 37oc ผนงเซลลประกอบ

ดวย lipopolysaccharide และการสรางเอนไซม laccase

and phospholipase ยงพบเอกสารวชาการในการ

สนบสนนวาเชอนอยในกลมของ dimorphic fungi ได

ดวยเนองจากลกษณะอาศยเพศของเชอ (teleomorph)

มลกษณะเปนราสาย (filamentous form) และจงอย

ในจนสใหมคอ Filobasidiella spp. ในไฟลม Basidio-

mycota จนถงปจจบนนแมวาจะมรายงานของโรคเยอ

หมสมองอกเสบในคน และแมวทเปน mycotic rhinitis

ยงไมพบรายงานการตดตอระหวางสตวปวยแพรส

สตวอนๆ หรอเจาของแตอยางได ดงนนจงจดโรคท

เกดจากเชอ Cryptococcus spp. เปนโรคทไมตดตอ

(non-contagious หรอ non-anthropozoonotic

disease) แตปจจยทสำคญตอการเกดโรคคอการปน

เปอนจากสภาพแวดลอมสรางกาย รวมกบภาวะ

immuno-compromise ดวยวธทางซรมวทยามการ

จำแนกชนดของเชอตามความแตกตางของ capsular

polysaccharide ไดเปน 5 serotypes ไดแก A D

(อยในชนด C. neoformans) B C (อยในชนด C.

gattii) และ AD ซงเกดจากการผสมขามสายพนธ

(Kwon-Chung and Varma, 2006) แหลงปนเปอนท

สำคญไดแก มลนก (bird guano) จากนกทกนธญพช

เปนอาหาร เชน นกพราบ และนกอพยพบางสายพนธ

ในทางเดนอาหารของนกเหลาน จะมปรมาณ

creatinine ทสงมากพอทเชอยสตสามารถเจรญไดและ

มระบบการปองกนตวเองดวยอณหภมรางกายทสง

ใหเชอไมกระจายไปยงสวนตางๆ ของรางกาย เชอ

Crytococci สามารถมชวตอยไดในมลของนกทแหง

แลวไดเปนเวลานานไมตำกวา 2 ป โดยใชสารอนทรย

ในมลนกเปนสงทปองกนอนตรายจากแสงและความ

แหง (Blaschke-Hellmessen, 2000) ดงนน บรเวณ

หลงคาบานหรอแหงทมมลนกพราบจงเปนแหลง

ระบาดทสำคญในประเทศไทย

โรค Candidiasis มกเปนภาวะการตดเชอ

ซำซอนหลงจากการรกษาการตดเชอแบคทเรยดวย

ยาปฏชวนะและยาในกลม glucocorticoid เปนเวลา

นาน แมวทมระบบภมคมกนออนแอจากเชอไวรส

(feline AIDS, feline leukemia) พบการตดเชอรวม

ในกรณของมะเรงตอมนำเหลอง และอาจพบภายหลง

จากการใสทอสวนปสสาวะเปนเวลานาน เชอทสำคญ

คอ Candidia albicans นอกจากนยงพบ C. parap-

silosis ดวย ปญหาทพบในแมวทสำคญคอ feline

asthma และ feline cystitis (Gionfriddo, 2000)

แมวทตดเชอราในระยะแรก สตวแพทยอาจ

สงเกตพบลกษณะจำเพาะของรอยโรคไดโดยงาย แต

เมอมการดำเนนของโรคทนานเกนไป การผานการ

รกษาดวยยาปฏชวนะมาแลว หรอ การตดเชอราภาย

หลงจากการรกษาการตดเชอแบคทเรย สาเหตเหลา

นทำใหการวนจฉยยากขน ในทางปฏบตสตวแพทย

ไมสามารถสงตรวจเพอเพาะแยกเชอในทกกรณท

สงสยวาเปนโรคทเกดจากเชอราหรอแบคทเรยได

การตรวจวนจฉยทางจลชววทยาคลนกเบองตนอยาง

ถกตองจะชวยยนยนสมมตฐานของการตดเชอ โดย

เฉพาะในกรณเมอพบวายาปฏชวนะไมสามารถใช

เปนทางเลอกเพอบรรเทาอาการเจบปวยของสตวได

วสดอปกรณพนฐานทมความจำเปนตอการ

วนจฉยไดแก กลองจลทรรศน กระจกสไลด และแผน

ปดกระจก เครองปนเหวยงความเรวสง หลอดพลาสตก

สำหรบปนขนาด 1.5 มล. Wood’s lamp อาหารเลยง

เชอสำเรจรป (selective media) เชน dermatophyte

test media (DTM) สารเคมไดแก สยอมชนดตางๆ

เชน lactophenol cotton blue หรอสยอมสำเรจรปท

ประกอบดวย methanol, eosin และ thiazine และ

ดางเขมขน KOH ความเขมขน 10-40% (Brilhante

et al., 2003; Millanta et al., 2000)

ลกษณะรอยโรค สงเกตวามกพบในลกแมวชวงหลงหยานม

และแมวอายมาก เสนขนจะเปราะหกงาย และขนรวง

เปนวง พบไดทวรางกาย ในระยะแรกผวหนงบรเวณ

การตรวจวนจฉย

A

B

รปภาพท 1 A รอยโรค feline dermatophytosis ในแมวพนธผสม อาย 9 ป ขนรวง

ทวใบหนา โดยเฉพาะทใบห B เยอบางสขาวทเกดจากใยของเชอราและ

เสกดรงแคปกคลมผวหนงทในห ผวหนงอกเสบอยางรนแรง

A

B

รปภาพท 2 A รอยโรค feline dermatophytosis ในลกแมวพนธผสม อาย 2 เดอน

ขนรวง และผนแดง ทวตว B รอยโรคจำเพาะของ ringworm บน

ผวหนงลกแมว

22



จากการทดสอบแลว แตอาการกลบแยลงเรอยๆ เชน

กรณของกระเพาะปสสาวะอกเสบเรอรงในแมวเพศ

ผหรอ ภาวะอาการหอบเรอรงอยางไมทราบสาเหต

(Gionfriddo, 2000)

การตรวจเชอกลาก เกบตวอยางเสนขนโดยการดงดวย forceps

หรอใชสนมดผาตดขดเบาๆ โดยไมจำเปนตองขดถง

ชน epidermis นำเสนขนวางบนแผนสไลดและหยด

สารละลาย KOH ลงไป ปดดวย cover glass และ

ทงไวประมาณ 30 นาท สามารถเรงกระบวนการยอย

เคอราตนทเสนขนไดดวยการผานสไลดบนตะเกยง

จากนนจากการยอยดวย KOH จะเปดเผยใหเหนถง

ลกษณะของสปอรขนาดเลกทอดอยบรเวณโคนเสน

ขนและรากขนทเรยกวา arthrospores เนองจากการ

ตดเชอเขาสเสนขนของเชอ Microsporum canis เปน

แบบ ectothrix hair invasion การหยดสยอมลงไป

จะชวยใหเปนโครงสรางไดชดเจนมากขน หรออาจใช

วธปรบชองรบแสง (contrast) ของกลองจลทรรศน

ใหเลกลง วธนใหผลรวดเรวและแมนยำทสด แตตอง

อาศยความชำนาญในการอานผล (รปภาพท 4A)

การใชอาหารเลยงเชอพเศษเชน DTM กชวย

ใหลดขนตอนของการวนจฉยเชอได โดยเพยงทำความ

สะอาดบรเวณทสงสยดวยแอลกอฮอล 70% ดงเสนขน

(epistaxis) แมวผอมแกรน และพบกอนบวมทบรเวณ

ตอมนำเหลองทใตคาง (mandibular lymph node)

ชองจมก และทางเดนหายในสวนตน (Demko and

Cohn, 2007) เนองจากแมวทแสดงอาการมกมภาวะ

neutropenia เชอในรปของ basidiospores และ

เซลลยสต ผานอากาศเขาไปในระบบทางเดนหายใจ

จากนนเชอทรอดชวตจากการเกบกนของระบบ

ภมคมกนของรางกายชนดพงเซลล เซลลยสตมความ

สามารถในการอยรอดในแมคโครเฟจ จากนนจะไป

เพมจำนวนทตอมนำเหลองทใกลทสด หรอเกาะอยตาม

เยอบทางเดนหายใจ (Brown and Rogers, 2001)

เมอเชอยสตเรมเพมจำนวนขนรวมกบการควบคม

เชอผานระบบภมคมกนของรางกาย ทำใหอาจพบ

กอนเนอทมองเหนชองจมกได (granulomatous pro-

tuberances) เมอกอนเนอ (nasal neoplasia) ท

เกดจากเชอรานโตขน อาจรกรานเขาสกระดกใบหนา

ทำใหรปหนาผดปกต (รปภาพท 3)

Feline candidiasis มกปรากฏอาการทไม

จำเพาะ เนองจากเปนการเกดรวมกบสาเหตของความ

ผดปกตอน แตควรสงเกตทบรเวณระบบปสสาวะ

ระบบทางเดนหายใจ และระบบทางเดนอาหารเปนหลก

เนองจากโดยปกตในแมวทแขงแรงเชอ Candida spp.

ถอวาเปนเชอประจำถนของแมว แตเนองจากความ

ออนแอทลดลงทำใหความสามารถของการกอโรค

ของเชอมากขน นนคอเปนกรณของการขาดความ

สมดลของ host resistance กบ microbe infectivity

อาจสงเกตไดวาเมอรกษาเชอแบคทเรยทไวตอยา

รปภาพท 3 รอยโรค feline cryptococcosis กอนเนอขนาดใหญทสนจมก พบสารคด

หลงปนเลอดและหนอง

การตรวจทางจลชววทยาคลนก

แมวทสงสย มาวางบนอาหารเลยงเชอ ภายใน 3 วน

เชอกลากจะมโคโลนสขาว เรยบแบน และเปลยนสท

เนอวนจากสเหลองเปนสแดง ขอจำกดคอราคาสงอาจ

ใหผลบวกลวงและลบลวงไดถากระบวนการเกบ

ตวอยางไมดพอและมการปนเปอน เพราะเชอราปน

เปอนบางชนดกสามารถเจรญบนอาหารเลยงเชอได

และเชอแบคทเรยและราบางชนดกเปลยนเนอวน

เปนสแดงได (Salkin et al., 1997)

การตรวจเชอดวยแสง UV โดยอปกรณ Wood’s

lamp เปนวธทงายและสะดวก โดยการฉายแสง UV

ลงบนผวหนงและเสนขนทสงสยมาเปนโรคกลาก 50%

ของ Microsporum canis จะใหสารเมตาโบไลทส

เขยวออน อยางไรกตามอาจพบผลลบลวงไดเนองจาก

เชอ M. canis บางสายพนธและเชอในกลม Tricho-

phyton spp. ไมใหสารเรองแสง (Sparkes et al., 1993)

การสงเพาะเชอดวยวธมาตรฐาน ใชเวลา

ประมาณ 7-14 วน วธนสามารถวนจฉยชนดของเชอ

กลากได โดยพจารณาจากรปรางของ macroconidia

(รปภาพท 4B) และใชสำหรบตรวจความไวรบของเชอ

ราตอการรกษาตอไปได แตในกรณทตวอยางมการ

ปนเปอนมากกอาจมความสบสนกบเชอราชนดอนๆ

ทโตเรวกวาเชอกลาก เชอราทพบไดในแมวปกต และ

ไมกอโรคในคนปกตเชนกน ไดแก Alternaria, Clados-

porium, Penicillium และ Aspergillus spp. (Sierra

et al., 2000)

การตรวจเชอยสต ทำ Needle aspiration ดวยเขมเบอร 18 และ

syringe พลาสตกขนาดมากกวา 5 มล. จากตวอยาง

กอนบวมบรเวณใบหนาทสงสย นำมาพนลงบนสไลด

เกลยใหกระจาย และรอใหแหง จากนนใชสยอมชนด

Indian ink, methylene blue หรอ สนำเงนของสยอม

สำเรจรป หยดลงบนตวอยาง ใชกลองจลทรรศนกำลง

ขยายของเลนสวตถตงแต 4-40 กเพยงพอ สงเกตยสต

เซลลของ Cryptococcus spp. ม รปรางกลม มผนง

เซลลหนา ใส พบการแบงเซลล (budding cell) และ

อาจอยภายในเซลลเมดเลอดขาว (รปภาพท 5A) สวน

ถาเปนเซลลของเชอ Malassezia spp. มรปรางยาวร

คลายรปขวด แตกหนอไดทศทางเดยว (unipolar

budding) (รปภาพท 5C) และ เชอ Candida spp. ม

รปรางกลมร พบสาย hyphae และ germ tube ได

(รปภาพท 5B) (Pons et al., 1993) ในกรณทตวอยาง

เปนนำปสสาวะ ใหทำการปนเหวยงนำปสสาวะดวย

เครองปนเหวยงความเรวสง ความเรวไมตำกวา 3,000

รอบตอนาท เปนเวลา 3-5 นาท จากนนนำตะกอนมา

ตรวจสอบดวยกลองจลทรรศน สงเกตลกษณะเฉพาะ

ของเซลลยสตดงทไดกลาวมา เนองจากอาจพบการ

ปนเปอนของเชอยสตในปสสาวะไดเลกนอยในแมว

ปกต ดงนนยสตจงตองมจำนวนมากพอโดยสงเกตพบ

ไดในทกๆพนททตรวจสอบ (Peters, 2003) วธการน

มขอดคอสามารถวนจฉยแยกแยะสาเหตอนๆ ไดอก

ดวย เชน นว ตะกอนยา และการตดเชอแบคทเรย

รปภาพท 4 A Arthrospores ของเชอ Microsporum canis ทโคนเสนขน ภายหลง

การยอยเสนขนดวย 10% KOH B Macroconidia ของเชอ M. canis

ภายหลงจากการเพาะเชอจากเสนขนบนอาหารเลยงเชอ SDA เปน

เวลา 7 วน

A

B

A Cryptococcus neoformans เซลลกลมใหญ มแคปซลใสลกศรช

แสดงเซลลลกทแตกหนอ

B Candida albicans เซลลแตกหนอ รปรางกลมและร ลกศรชแสดง

สายราเทยม (pseudohyphae)

C Malassezia pachydermatis เซลล ยาว รแตกหนอดานใดดานหนง

ลกศรชแสดง เซลลลกทแตกหนอ มรอยคอดคลายขวด

รปภาพท 5 เปรยบเทยบลกษณะทาง

จลสนฐานวทยาของเซลลยสตทไดจาก

รอยโรคทสงสย

B

A

C

24



การวนจฉยโรคทเกดจากเชอราบนคลนก

สามารถทำไดดวยการสงเกตรอยโรคทจำเพาะ

ประวตรวมตางๆ เชน การตดเชอไวรส การตดเชอ

แบคทเรยเรอรง ระยะเวลาการรกษาดวยยาปฏชวนะ

และสเตรยรอยด รวมถงรอยโรคบนผวหนงของเจาของ

สตวในกรณของกลาก การเชอมโยงขอมลเหลานเพอ

ประเมนสถานการณความเปนไปไดของภาวะของ

การตดเชอรา ขอมลทางจลชววทยาทกลาวมามประโยชน

ในการตรวจวนจฉยแยกแยะ การยนยน และการอาน

ผลการตรวจทถกตอง เพอวางแนวทางการรกษาและ

พยากรณความรนแรงของโรคตอไป

ขอขอบคณ เจาหนาทโรงพยาบาลสตวกรงเทพ-

รามอนทรา และเสนาสตวแพทยโพลคลนก และเจาของ

สตวเลยง

เอกสารอางอง Blaschke-Hellmessen, R., 2000, Cryptococcus species - etiological agents of a zooanthroponosis or a sapronosis? Mycoses 43, 48-60. Brilhante, R.S.N., Cavalcante, C.S.P., Soares, F.A., Cordeiro, R.A., Sidrim, J.J.C., Rocha, M.F.G., 2003, High rate of Microsporum canis feline and canine dermatophytoses in Northeast Brazil: Epidemiological and diagnostic features. Mycopathologia 156, 303-308. Brown, M.R., Rogers, K.S., 2001, Neutropenia in dogs and cats: A retrospective study of 261 cases. Journal of the American Animal Hospital Association 37, 131-139. Cafarchia, C., Romito, D., Sasanelli, M., Lia, R., Capelli, G., Otranto, D., 2004, The epidemiology of canine and feline dermatophytoses in southern Italy. Mycoses 47, 508-513. Charles, A.J., 2009, Original Article: Superficial cutaneous fungal infections in tropical countries. Dermatologic Therapy 22, 550-559. Costantino, P.J., Franklyn, K.M., Gare, N.F., Warmington, J.R., 1994, Production of Antibodies to Antigens of Candida-Albicans in Cba/H Mice. Infection and Immunity 62, 1400-1405. Demko, J.L., Cohn, L.A., 2007, Chronic nasal discharge in cats: 75 cases (1993-2004). Javma-Journal of the American Veterinary Medical Association 230, 1032-1037. Friberg, C., 2006, Feline facial dermatoses. Veterinary Clinics of North America-Small Animal Practice 36, 115-+. Gionfriddo, J.R., 2000, Feline systemic fungal infections. Veterinary Clinics of North America-Small Animal Practice 30, 1029-+. Hainer, B.L., 2003, Dermatophyte infections. American Family Physician 67, 101-108. Krajaejun, T., Sathapatayavongs, B., Pracharktam, R., Nitiyanant, P., Leelachaikul, P., Wanachiwanawin, W., Chaiprasert, A.,Assanasen, P., Saipetch, M., Mootsikapun,

สรป

กตตกรรมประกาศ

P., Chetchotisakd, P., Lekhakula, A., Mitarnun, W., Kalnauwakul, S., Supparatpinyo, K., Chaiwarith, R., Chiewchanvit, S., Tananuvat, N., Srisiri, S., Suankratay, C., Kulwichit, W., Wongsaisuwan, M., Somkaew, S., 2006,Clinical and epidemiological analyses of human pythiosis in Thailand. Clinical Infectious Diseases 43, 569-576. Kwon-Chung, K.J., Varma, A., 2006, Do major species concepts support one, two or more species within Cryptococcus neoformans? Fems Yeast Research 6, 574-587. Millanta, F., Pedonese, F., Mancianti, F., 2000, Relationship between in vivo and in vitro activity of terbinafine against Microsporum canis infection in cats. Journal De Mycologie Medicale 10, 30-33. Peters, I.T., 2003, Feline cystitis. Veterinary Record 152, 272-272. Pons, M.N., Vivier, H., Remy, J.F., Dodds, J.A., 1993, Morphological Characterization of Yeast by Image-Analysis. Biotechnology and Bioengineering 42, 1352-1359. Preziosi, D.E., Goldschmidt, M.H., Greek, J.S., Jeffers, J.G., Shanley, K.S., Drobatz, K., Mauldin, E.A., 2003, Feline pemphigus foliaceus: a retrospective analysis of 57 cases. Veterinary Dermatology 14, 313-321. Reoungapirom, P., Prapasarakul, N., Niyomtham, W., Suthirat, S., Sythirat, P., 2000, Incidence of dermatophytoses in pet animals The Thai Journal of Veterinary Practitioner 1-2, 17-32. Richardson, M.D., 1990, Diagnosis and pathogenesis of dermatophyte infections. Br J Clin Pract Suppl. 71, 98-102. Salkin, I.F., Padhye, A.A., Kemna, M.E., 1997, A new medium for the presumptive identification of dermatophytes. Journal of Clinical Microbiology 35, 2660-2662. San-Blas, G., Travassos, L.R., Fries, B.C., Goldman, D.L., Casadevall, A., Carmona, A.K., Barros, T.F., Puccia, R., Hostetter, M.K., Shanks, S.G., Copping, V.M.S., Knox, Y., Gow, N.A.R., 2000, Fungal morphogenesis and virulence. Medical Mycology 38, 79-86.

Sierra, P., Guillot, J., Jacob, H., Bussieras, S.,Chermette, R., 2000, Fungal flora on cutaneous and mucosal surfaces of cats infected with feline immunodeficiency virus or feline leukemia virus. American Journal of Veterinary Research 61, 158-161. Sparkes, A.H., Gruffyddjones, T.J., Shaw, S.E., Wright, A.I., Stokes, C.R., 1993, Epidemiologic and Diagnostic Features of Canine and Feline Dermatophytosis in the United-Kingdom from 1956 to 1991. Veterinary Record 133, 57-61.

26



Fungal diagnosis in common feline mycoses

Nuvee Prapasarakul 1)* Cheevita Karnjanasirm 2) Sawang Kesdangsakonwut 3)

Fungal infection in pet is a causative of secondary infection in immunocompromised animals

and is a common zoonotic transmission. Dermatophytosis, cryptococcosis and secondary canidi-

diasis are the common infection caused by fungal pathogen in cats. Even though, fungal identifica-

tion and diagnosis are needed to associate the laboratory equipments and skill in microbiological

diagnosis for making right decision. Companion animal veterinarians may be able to practically sim-

plify these. For example, use of typical lesion observation, KOH digestion and fungal selective cul-

ture are tools for dermatophytes diagnostic criteria. Use of suspected lesion with budding yeast from

needle aspiration is the criteria for cryptococcosis and candidiasis tentative diagnosis. Applications

of clinical equipments and staining reagents are able to use as a microbiological evident correlating

with pathogenicity. It may be helpful for clinical diagnosis and proper strategic treatment.

1) Department of Veterinary Microbiology, Faculty of Veterinary Science, Chulalongkorn University 2) Senah-Small Animal Polyclinic, Bangkok3) Division of Pathology, Department of Pathology, Faculty of Veterinary Science, Chulalongkorn University# Corresponding author: [email protected]

Abstract

คำถามทายเรอง

1.ขอใดเปนโรคทเกดจากเชอราทพบไดบอย

ทสดในแมว

1.Dermatophytosis

2.Candidiasis

3.Histoplasmosis

4.Aspergillosis

2.ขอใดไมใชปจจยโนมนำทเกยวของกบการตด

เชอราในแมว

1.การใหยาปฏชวนะเปนเวลานาน

2.ชวงเวลาหลงคลอดและเลยงลกออน

3.การตดเชอไวรส feline leukopenia virus

4.การใหอาหารเมดเปนประจำ

3.เชอราชนดใดไมใชสาเหตของกลาก

1.Microsporum spp.

2.Trichophyton spp.

3.Alternaria spp.

4.Epidermophyton spp.

4.ขอใดผดตองเกยวกบ Cryptococcosis

1.แมวทเปนโรคเปนพาหะของเชอสมนษย

2.เชอปนเปอนในมลนกทกนธญพช

3.ปรมาณ creatinine ในมลนกมสวนในการเจรญของเชอ

4.ใชเวลารกษานานและตองเฝาระวงความเปนพษจากยา

5.ขอใดเปนการวนจฉยเชอกลากทรวดเรวและ

แมนยำทสด

1.ยอยเสนขนดวย KOH

2.ยอมเสนขนดวย lactophenol cotton blue

3.ใช dermatophytes test medium

4.Wood’s lamp

34



ภาวะไตวายเรอรงในแมว

มนคน ตรศรโรจน 1)

ภาวะไตวายเรอรงในแมวเปนผลทเกดจากการเสยหายของหนวยไตอยางถาวร ทำใหประสทธภาพของไต

ในการทำหนาทควบคมสมดลอเลกโตรไลตและกำจดของเสยลดลง ภาวะไตวายเรอรงเกดไดจากสาเหตเพยง

สาเหตเดยวหรออาจเกดจากหลายๆ สาเหตรวมกนกได ปจจยทโนมนำใหเกดภาวะไตวายเรอรง ไดแก อาย

พนธกรรม สงแวดลอม และโรคตางๆ การวนจฉยตองใชขอมลหลายสวนประกอบกน ไดแก คา serum

biochemical ผลการทำ urinalysis และ urine culture การทำ abdominal radiography และ ultrasonography

ในรายทสามารถหาสาเหตทแทจรงของโรคไตได ควรใหการรกษาทจำเพาะตอโรคนน สวนการรกษาอนๆ เพอ

พยงอาการของแมวปวยกเปนสงจำเปนเชนกน การจดการภาวะ uremic syndrome ทำไดโดยการควบคม

อาหารและการเสรมการรกษา การตดตามอาการของแมวปวยเปนสงจำเปนทตองทำในแมวปวยทกรายทมภาวะ

azotemia การทำ urinalysis, urine culture การวดระดบ serum creatinine, serum electrolytes,

hematocrit และการวด blood pressure นนควรทำการประเมนทกๆ 2-6 เดอน

คำสำคญ: ไตวาย เรอรง การรกษา การควบคม

1) คลนกเฉพาะทาง โรงพยาบาลสตวเลก คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ปกตแลวไต 1 ขางจะประกอบดวยโครงสราง

เลกๆ ซงเรยกวาหนวยไตประมาณ 200,000 หนวย

ทำหนาทในการกรองเลอดและสรางปสสาวะเพอ

ควบคมสมดลอเลกโตรไลตและกำจดของเสยทเกด

ขนภายในรางกาย ภาวะไตวายเรอรงเปนผลทเกด

จากการเสยหายและการตายของหนวยไตอยาง

ถาวร (Brown, 1995) ทำใหประสทธภาพของไตใน

การทำหนาทควบคมสมดลอเลกโตรไลตและกำจด

ของเสยลดลง เกดการสะสมของของเสยภายในรางกาย

แมว ซงของเสยเหลานจะกอใหเกดความเปนพษเมอ

มการสะสมในรางกายจำนวนมาก ซงมสาเหตมาจาก

การทไตไมสามารถกรองเอาของเสยเหลานออกไป

จากเลอดได (Forrester et al., 2006) เมอไตมความ

เสยหายมากขนประสทธภาพของไตกจะลดลงอยาง

มากเกดความผดปกตตางๆ ภายในรางกายตามมา

เชน สมดลอเลกโตรไลตผดปกต โลหตจาง และความ

ดนเลอดผดปกตไป เปนตน (Grauer, 2003)

ไตมหนาทหลก 5 ประการ ไดแก

1.กรองของเสยออกจากรางกายโดยเฉพาะ

ยเรยและครอะตนนซงเกดจากการเมตาบอลสมของ

โปรตน

2 .ควบคมสมดลอ เลก โตรไลตภายใน

รางกาย โดยเฉพาะ โซเดยม โพแทสเซยม แคลเซยม

และฟอสฟอรส

3.สรางฮอรโมน erythropoietin ซงชวยกระตน

การสรางเมดเลอดแดงจากไขกระดก

4.สรางสาร rennin และเอนไซมตางๆ ททำ

หนาทในการควบคมความดนโลหต

5.สรางปสสาวะและทำใหปสสาวะมความ

เขมขน

อาการทพบไดบอย การวนจฉยภาวะไตวายเรอรงในแมวทใหผล

แมนยำทสดคอการตรวจคาเคมโลหต มอาการและ

พฤตกรรมทแมวแสดงออกบางอยางซงสมพนธกบ

การเกดภาวะไตวายเรอรง แตอยางไรกตามแมวทม

ภาวะไตวายเรอรงทกตวกไมไดแสดงอาการเหลาน

ทงหมด แตถาหากพบวาแมวมอาการและพฤตกรรม

เหลานหลายอยางรวมกน กควรทำการตรวจคาเคม

โลหตอยางเรวทสดเทาทจะทำไดเพอใหสามารถ

วนจฉยไดตงแตแมวยงมอาการไมรนแรงมากนก

(Polzin et al., 1995)

- กนนำมากขน

- กลามเนอฝอลบลง

- ปสสาวะมากขน

- ผอม

- คลนไสและมอาการคลายจะอาเจยน

- ขนไมเปนมนเงา

- อาเจยน

- นำหนกลด

- นำลายไหลมาก

- ออนเพลย

- มภาวะแหงนำ

- มแผลหลมในปาก

- กระเพาะอาหารอกเสบ

- จอประสาทตาลอกหลด ตาบอด

- ทองผก

- ชก และอณหภมรางกายตำ

- เบออาหาร

- มกลนปาก (มกจะเปนกลนแอมโมเนย)

อาการทพบไดมากทสดคอการกนนำมาก

ขนและปสสาวะมากขนกวาปกต เมออาการเรมรนแรง

มากขนแมวมกจะเบออาหาร คลนไส อาเจยน ซบ

ผอม และนำหนกลดลงอยางเหนไดชด อยางไรกตาม

ไตจะยงคงทำหนาทไดปกตแมจะมหนวยไตทยง

ทำงานไดเหลออยเพยง 30% ดงนน อาการเหลาน

มกจะพบกตอเมอไตมการสญเสยการทำหนาทไป

แลวมากกวา 70% (Forrester et al., 2006) การ

ใหการรกษาจงเปนทจะตองเรมตนใหเรวทสดกอนท

จะเกดความเสยหายเพมมากขน

บทนำ

36



ไตวายเฉยบพลนและไตวายเรอรง ภาวะไตวายสามารถเกดขนไดท งแบบ

เฉยบพลนและแบบเรอรง ภาวะไตวายเรอรงเกดจาก

การเสยหายของหนวยไตอยางถาวร ทำใหไตไมสามารถ

ทำหนาทไดอยางปกต และประกอบกบพฤตกรรมของ

แมวทมกจะไมคอยแสดงอาการปวยใหเหน ทำให

กวาจะทราบวาแมวมภาวะไตวายเรอรงนน แมวปวย

กมกจะมการสญเสยการทำงานของไตไปแลวมาก

กวา 70% และมการแสดงอาการทางคลนกอยาง

รนแรงแลว ลกษณะอาการตางๆ เหลานดเหมอนวา

จะเกดขนอยางเฉยบพลนแตแททจรงแลวอาการ

เหลานเปนอาการทแสดงออกในระยะเขาขนวกฤต

ของภาวะไตวายเรอรง (Grauer, 2003) ซงแตกตาง

กบภาวะไตวายเฉยบพลนทจะพบวาไตหยดการทำ

หนาทอยางทนททนใด โดยมกจะพบวาแมวมการสราง

ปสสาวะนอยลง สาเหตสวนใหญของภาวะไตวาย

เฉยบพลนนนมกเกดจากมการอดตนของทางเดน

ปสสาวะ เชน นว โรคตดเชอบางโรค เชน Leptospirosis

การบาดเจบจากอบตเหตทำใหไตขาดเลอดและการ

กนสารทมพษตอไต เปนตน (Cowgill and Francy,

2005)

สาเหต ภาวะไตวายเรอรงสามารถเกดไดจากสาเหต

เพยงสาเหตเดยวหรออาจเกดจากหลายๆ สาเหตรวม

กนกได ปจจยทโนมนำใหเกดภาวะไตวายเรอรงไดแก

อาย พนธกรรม สงแวดลอม และโรคตางๆ นอกจาก

นมงานวจยทพบวาแมวบางพนธมความเสยงในการ

เกดภาวะไตวายเรอรงมากกวาแมวพนธอนเชนพนธ

Maine Coon , Abyssinian , Siamese , Russian

Blue และ Burmese เปนตน อยางไรกตามภาวะไต

วายเรอรงสามารถเกดไดในแมวทกอาย โดยเฉพาะ

ในแมวอายมาก (Brown, 1995) โรคไตหลายโรคก

สามารถกอใหเกดภาวะไตวายเรอรงได ในทางคลนก

บอยครงพบวาสามารถวนจฉยการเกดภาวะไตวาย

เรอรงไดแตไมสามารถหาสาเหตทแทจรงได อยางไร

กตาม สามารถแบงสาเหตการเกดภาวะไตวายเรอรง

อยางคราวๆ ได 2 กลมคอ ความผดปกตของไตท

เปนมาแตกำเนด (congenital kidney disease) และ

ความผดปกตของไตทเกดขนภายหลง (acquired

kidney disease) (Forrester et al., 2006)

ความผดปกตทเปนมาแตกำเนด (congenital

kidney disease) เชน Renal aplasia, renal

dysplasia, renal hypoplasia และ polycystic

kidney disease เปนโรคทมการถายทอดทางพนธ

กรรมโดยเฉพาะในแมวพนธ Persia และแมวพนธ

ผสมระหวาง Persia กบ Domestic short hairs

ความผดปกตทเกดขนภายหลง (acquired kidney

disease) เชน amyloidosis, chronic interstitial

nephritis, glomerulonephritis, hydronephrosis,

และ pyelonephritis

การจดการภาวะไตวายเรอรงในแมว เนองจากในแมวทมภาวะไตวายเรอรงมกจะ

มอาการทางคลนกหลายอยาง และคอนขางสลบซบ

ซอน ดงนน ในการวนจฉยและการรกษาจำเปนทจะ

ตองใชหลายวธรวมกน เพอใหประสบผลสำเรจใน

การรกษามากทสด สวนใหญในการศกษาภาวะไต

วายเรอรง จะกำหนดใหแมวทมภาวะ azotemia คอ

ระดบความเขมขนของ blood urea nitrogen (BUN)

และ creatinine ใน serum สงมากกวาปกตเปน

เวลามากกวา 2 สปดาหขนไป และภาวะ azotemia

นนมสาเหตมาจากความผดปกตของไตเอง เปนแมว

ทมภาวะไตวายเรอรง (Grauer, 2003)

สงทสำคญประการแรกในการจดการภาวะ

ไตวายเรอรงในแมว คอ การพยายามหาสาเหตทแท

จรงโดยเฉพาะสาเหตททำใหเกดโรคไตขน ในการ

วนจฉยนนอาจจำเปนจะตองใชขอมลหลายสวน

ประกอบกน เชน คา serum biochemical ผลการทำ

urinalysis และ urine culture การทำ abdominal

radiography และ ultrasonography ซงมกจะพบ

วาแมวทเปนโรคไตเรอรงจะมขนาดไตทงสองขางเลก

กวาปกต

การรกษาแบบจำเพาะ (Specific therapy)

ในรายทสามารถหาสาเหตทแทจรงของโรค

ไตไดกควรใหการรกษาทจำเพาะตอโรคนน เชน ไต

อกเสบจากการตดเชอแบคทเรย นวในไต และ renal

lymphosarcoma เปนตน เพอเปนการกำจดสาเหต

โดยตรง สวนการรกษาอนๆ เพอพยงอาการของแมว

ปวยกเปนสงจำเปนเชนกน เชน การลดภาวะ proteinuria

edema , glomerular inflammation ซงการประเมน

ผลการรกษาสามารถทำไดโดยการวดคา serum

albumin concentration (Salb) , serum creatinine

(SCr) และ urine protein-to-creatinine (UP/Cr)

ratio (Polzin et al., 1995)

การลดภาวะ proteinuria ทนยมใชไดแก

การใช restriction diet protein รวมกบการใชยา

กลม angiotensin-converting enzyme inhibitor

(ACEI) เชน enalapril , benazepril เปนตน และถา

หากมภาวะ edema รวมดวยอาจใหยาขบปสสาวะ

รวมดวยเชน furosemide แตตองใชดวยความระมดระวง

เพอปองกนการเกด dehydration (Grauer, 2003)

การระบปญหาทเกดขนในแมวปวยใหไดเรว

ทสดเปนสงสำคญในการวนจฉยและการกำหนด

แนวทางในการรกษา ปญหาตาง ๆ อาจเกดขนเปน

เวลานานหลายสปดาหแลวกอนทแมวจะเรมแสดง

อาการปวย ดงนนหากสามารถตรวจพบความผดปกต

ไดอยางรวดเรว เชน จากการตรวจ serum biochemical

กอนทแมวจะแสดงอาการกจะทำใหสามารถสงเกต

เหนการพฒนาของโรคและสามารถใหการรกษาเพอ

ควบคมอาการไดดยงขน

การจดการดานอาหาร สงทสำคญคอแมวตองไดรบพลงงานและ

นำสะอาดอยางเพยงพอ นอกจากนชนดของอาหารก

มความสำคญไมนอยกวาปรมาณอาหารทกนเขาไป

แมวทปวยสวนใหญมกจะเบออาหารและนำหนกลด

ลงอยางรวดเรว การแกไขอาจทำไดโดย เปลยนอาหาร

เปนอาหารชนดเปยก, มการอนอาหารกอนใหแมวกน

เพอเพมความนากนของอาหาร ใหอาหารบอยมอมาก

ขน หรอเพมไขมนลงในอาหารเพอเพมปรมาณพลงงาน

มากขน

การจดการภาวะ uremic syndrome โดยการควบคมอาหารและการเสรมการรกษา อาการทแมวปวยแสดงออกสวนใหญเปนก

ลมอาการทเกดจากภาวะ uremic syndrome หรอ

uremia เชน

- Marked azotemia

- Hyperphosphatemia จาก renal secon-

dary hyperparathyroidism

- Hypokalemia

- Metabolic acidosis

- Systemic hypertension

- Anemia

- Progressive loss of renal function

การควบคมปรมาณโปรตนในอาหาร

สามารถชวยควบคมภาวะ uremia ไดโดยปรมาณ

โปรตนทแนะนำคอ 26-32% ของ dry matter และ

ใหแมวในปรมาตร 3.8-4.5 g/kg/วน (Forrester et

al., 2006)

hyperphosphatemia สามารถควบคมโดย

ใหอาหารทมปรมาณ phosphorus 0.5% ของ dry

matter นอกจากนอาจให phosphate binders เชน

aluminium หรอ calcium containing salts รวมกบ

การควบคมอาหารดวยแตเนองจากความผดปกต

38



ของไตทำใหการสราง 1,25 dihydroxyvitamin D

(calcitriol) ลดลง การสราง parathyroid hormone

จงมากขน เรยกภาวะทเกดนวา secondary renal

hyperparathyroidism (Grauer, 2003) แลวกอให

เกดอาการตางๆ ตามมามากมายเชน uremic osteody-

strophy, anemia, arthritis, cardiomyopathy,

encephalopathy, glucose intolerance, hyperli-

pidemia, immunosuppression, myopathy,

pancreatitis, pruritus, skin ulceration และ soft

tissue calcification ปจจบนจงเรมมการใช calcitriol

ในการรกษาเพอชวยควบคมอาการทเกดจาก hyper-

parathyroidism แตอยางไรกตามการใช calcitriol

กตองระมดระวงการเกด hypercalcemia ดวย

การลดการอาเจยนมกจะใชยาในกลม

antihistamines specific H2 receptor เชน ranitidine

หรอ famotidine เปนตน

hypokalemia มกพบในแมวทปสสาวะมาก

ทำใหสญเสย potassium ออกมากบปสสาวะ หรอ

ความผดปกตของไตทำใหไมสามารถดดกลบ

potassium ได (Grauer, 2003) แกไขโดยการใช

potassium gluconate หรอ potassium chloride

ผสมในอาหารและคอยวดระดบของ potassium ใน

เลอดเปนระยะเพอปรบระดบของ potassium ทเพม

ในอาหาร

metabolic acidosis เกดจากการใชโปรตน

ภายในรางกายและความผดปกตของไตทำใหไม

สามารถขบทงกรดทางปสสาวะได ทำใหเกดการคง

ของกรดภายในรางกาย anion gap จะเพมสงขน

(Grauer, 2003) การแกไขจะให alkalinizing agents

เชน sodium bicarbonate ผสมลงในอาหารรวมกบ

การประเมนความสมดล กรด-ดาง ในรางกายอยาง

สมำเสมอ

โลหตจางทพบจะเปนชนด normocytic

normochromic nonregenerative anemia เกดจาก

การทไตสรางฮอรโมน erythropoietin ไดนอยลงซง

ปกตแลว erythropoietin จะทำหนาทในการกระตน

การสรางเมดเลอดแดงจากไขกระดก นอกจากนการ

สะสมของสารทเปนพษในรางกายโดยเฉพาะยเรย

และความผดปกตของตอมไรทอท เกดขน เชน

hyperparathyroidism กจะกดการสรางเมดเลอดแดง

จากไขกระดกไดเชนกน การแกไขอาจพจารณาใช

human recombinant erythropoietin ไดแตกตอง

ระมดระวงผลขางเคยงจากการสราง antibody ตอ

ตานกบฮอรโมนสงเคราะหทฉดเขาไปซงจะทำใหไม

ไดผลในการรกษาหรออาจเกดผลขางเคยงขน

(Cowgill, 1991) นอกจากนอาจพจารณาทำการถาย

เลอดในรายทมภาวะโลหตจางรนแรงมากๆ

ความดนโลหตสง เปนอาการทพบไดบอยใน

แมวทมภาวะไตวายเรอรง ความดนโลหตทสงมากอาจ

ทำใหเกดเลอดออกทจอประสาทตาและการลอกหลด

ของจอประสาทตาทำใหตาบอดได (Forrester et al.,

2006) นอกจากนยงทำใหเกดการชกและ cardiac

hypertrophy ได เมอความดน systolic สงกวา 170-

200 mmHg หรอความดน diastolic สงกวา 110

mmHg และมความเสยหายทเกดจากความดนโลหต

สงควรจะตองพจารณาใชยาเพอลดความดน ซงเปา

หมายในการลดความดนโลหตคอการทำใหความดน

โลหตลดลงอยางนอย 25-50 mmHg ในขณะทไตยง

คงมการทำหนาทอยางเพยงพอ การแกไขทแนะนำ

ไดแก การใชอาหารทควบคมระดบโซเดยม รวมกบ

ยากลม ACEI เชน enalapril หรอ ยากลม calcium

channel antagonist เชน amlodipine โดยระหวาง

การใชยาในการรกษาตองประเมนความรนแรงของ

อาการควบคไปกบการปรบขนาดยาอยางตอเนอง

(Grauer, 2003)

การตดตามอาการของแมวปวยเปนสง

จำ เปนท ต องทำในแมวป วยทกรายท มภาวะ

azotemia การทำ urinalysis, urine culture การวด

ระดบ serum creatinine, serum electrolytes,

hematocrit และการวด blood pressure นนควร

ทำการประเมนทกๆ 2-6 เดอน หรอบอยกวานใน

รายทการทำงานของไตยงไมคงท เชนในรายทม

serum creatinine > 4mg/dl หรอมความดนโลหต

สง สวนการตรวจ complete blood count และการ

ตรวจคาเคมโลหตควรทำอยางนอยปละครง (Polzin

et al., 1995)

เอกสารอางอง Brown, S.A. Primary diseases of glomeruli. 1995. In: Canine and Feline Nephrology and Urology. Osborne, C. A., Finco, D. R. (eds.). Baltimore: Williams and Wilkins. 368-85. Cowgill, L.D. 1991. Clinical experience and the use of recombinant human erythropoietin in uremic dogs and cats. Proceedings of the 9th ACVIM Forum, 147–49. Forrester, S.D., Grant, D. and Mcloughlin, M.A. 2006. Disease of the kidney and ureter. In: Saunders manual of small animal practice. Birchard, S.J. and Sherding, R.G. (eds), 3rd edition. Missouri: Saunders. 861-868. Grauer, G.F. 2003. Renal failure. In: Small animal internal medicine: Volume 1. Nelson, R.W. and Couto. C.G. (eds.) 3 EMBED Equation.3 edition. Missouri: Mosby. 608-622 Polzin, D.J., Osborne, C.A., Adams, L.G., Lulich, J. P. 1992. Medical management of feline chronic renal failure. In: Current Veterinary Therapy XI. Kirk, R. W., Bonagura, J. (eds). Philadelphia: W.B. Saunders. 848–53.

40


Vol. 21 No. 3 July - September 2009

5.ขอใดเปนอาการขางเคยงทเกดจากไตวาย

เรอรงในแมวได

1.โลหตจางชนด normocytic normochromic nonrege-

nerative anemia

2.Metabolic acidosis

3.การลอกหลดของจอประสาทตา

4.ถกทกขอ

Feline Chronic Renal Failure

Monkon Trisiriroj 1)

Feline chronic renal failure is caused by permanent damages of kidney units, resulting in losses

of electrolyte control function efficiency and filtration. Etiology of chronic renal failure may be single

or complicated. Factors affecting the disease are age, genetic, environment and other diseases.

Diagnosis is based on serum biochemical levels, urinalysis, urine culture, abdominal radiography

and ultrasonography. In cases of known etiology, specific therapy is necessary. However, support-

ive treatment by food control is also important to control uremic syndrome. Long-term monitoring

should be performed in all cases with azotemia by evaluating for urinalysis, urine culture, serum cre-

atinine, serum electrolytes, hematocrit and blood pressure every 2-6 months.

Keywords: kidney failure, chronic, therapy, control

1), Special clinic, Small Animal Hospital, Faculty of Veterinary Science, Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand

Abstract


1.ภาวะไตวายเฉยบพลนตางจากภาวะไตวาย

เรอรงอยางไร

1.ไตวายเรอรงไมมการขบปสสาวะ

2.ไตวายเฉยบพลนมการหยดขบปสสาวะทนททนใด

3.ไตวายเรอรงเกดจากมการอดตนของทางเดน

ปสสาวะ

4.ไตวายเฉยบพลนเกดจากกระเพาะปสสาวะอกเสบ

2.ความผดปกตของไตทเปนมาแตกำเนด คอ

1.Amyloidosis

2.Pyelonephritis

3.Hydronephrosis

4.Polycystic kidney disease

3.เกณฑในการจดวาแมวอยในภาวะไตวาย

เรอรง

1.คา BUN และ creatinine ในซรมสงนานกวา 2

สปดาห

2.แมวอาการ dehydrate มากกวา 10% เปนเวลา 3 วน

3.ไมมการขบปสสาวะเลยเปนเวลามากกวา 24 ชวโมง

4.อตราซาวดพบไตทงสองขางมขนาดใหญกวาปกต

4.ขอใดเปนการลดภาวะ proteinuria ในแมวทม

ภาวะไตวายเรอรง

1.จำกดอาหารประเภทโปรตน

2.ใชยากลม angiotensin-converting enzyme inhibitor

3.ใหยาขบปสสาวะ


46


Vol. 21 No. 3 July - September 2009 Vol. 21 No. 3 July - September 2009 47

การรกษาโรคไตวายเรอรงในสตวเลยง

รสมา ภสนทรธรรม 1)

การรกษาสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงทางอายรกรรมนนประกอบดวย การรกษาเพอพยงอาการ (supportive

treatment) และการรกษาตามอาการ (symptomatic treatment) เปนสวนใหญ โดยมเปาหมายทจะแกไขภาวะ

ความผดปกตของสงทเพมขนหรอมระดบตำลงจนผดปกตของนำ เกลอแร สมดลกรด-ดาง ฮอรโมนตางๆ และ

ความสมดลของสารอาหารในสตวปวยเปนสำคญ โดยมเปาหมายทจะลดอาการผดปกตตางๆ และพยาธสภาพท

จะเกดขนในสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงเพอใหสตวปวยมคณภาพชวตทดขน

คำสำคญ: โรคไตวาย การรกษา สตวเลยง

1) ภาควชาอายรศาสตร คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

การรกษาสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงทด

ทสดคอการรกษาแบบจำเพาะ เพอกำจดสาเหตของ

การเกดโรค (specific treatment) การใหการปองกน

โรค การใหการรกษาอาการผดปกตตางๆ ทเกดจาก

การทไตทำงานลดลงอาการแทรกซอนทเกดภายหลง

โดยเฉพาะในกรณทสตวปวยเขาสภาวะ uremia และ

การใหการรกษาเพอชะลอหรอยบยงความรนแรง

หรอความเสยหายของวการททำใหไตสญเสยการ

ทำงาน (Board, 2002) ดงนนการวางแผนการรกษา

ทมประสทธภาพมากทสดจะตองมการวางแผนการ

รกษาเพอใหการรกษาทเหมาะสมขนกบสตวปวย

ดวยโรคไตวายแตละตวเปนสำคญ

การรกษาแบบจำเพาะในสตวปวยดวยโรค

ไตวายเรอรงขนอยกบผลการตรวจวนจฉยโรคทครบ

ถวนและการเลอกวธการตรวจทเหมาะสมตอสตว

ปวยแตละตว วการทเกดขนทไตมกเปนวการหรอความ

เสยหายทเกดขนอยางถาวรและไตทเสยไปมกจะไม

สามารถทำหนาทไดตามปกต แตอยางไรกดการรกษา

ทถกตองและเหมาะสมในสตวปวยดวยโรคไตจะชวย

ชะลอหรอหยดความเสยหายทเกดขนทไตได การ

รกษาทางอายรกรรมสวนใหญถอวาเปน conservative

medical management ซงมกเปนการรกษาตามอาการ

และการรกษาเพอพยงอาการเพอแกไขภาวะเสย

สมดลของนำและเกลอแรของรางกาย แกไขภาวะ

ความเปนกรด-ดางทผดปกตและการดแลเรองสมดล

โภชนาการเพอลดอาการผดปกตทมกจะเกดขนเมอ

สตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงสญเสยการทำงานของ

ไต

จดประสงคทสำคญของการรกษาทาง

อายรกรรมในสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงน คอ

- เพอลดอาการทบงชถ งความผดปกต

เนองจากภาวะ uremia ทเกดขนในสตวปวย

- ปรบสมดลของเกลอแร วตามน และอเลค-

โตรไลทในสตวปวย

- ใหสารอาหารทเพยงพอกบความตองการ

ของสตวปวยในแตละวน โดยเฉพาะปรมาณของโปรตน

เกลอแร และพลงงานทสตวปวยตองการในแตละวน

- ลดพยาธสภาพและความเสยหายของไตท

เกดขนในสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรง

ก.การใชโภชนบำบดในการรกษาสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรง การใหโภชนบำบดแกสตวปวยเปนหนงใน

แนวทางการรกษาทสำคญในสตวปวยดวยโรคไต

วายเรอรงทงในสนขและแมว ในอดตมการทดลองท

ทำใหมความเชอวาการทสตวปวยดวยโรคไตวาย

เรอรงไดรบอาหารทมปรมาณของโปรตนตำจะชวย

ชะลอความเสยหายทเกดขนทไต แตจากการศกษา

จากหลายสถาบนในเวลาตอมาพบวาการลด

ปรมาณโปรตนแตเพยงอยางเดยวไมไดชวยชะลอ

ความเสยหายทเกดขนทไตในสนขและแมว แมวาใน

ปจจบนโภชนบำบดของโรคไตสวนใหญจะลด

ปรมาณโปรตนในอาหารลงกวาอาหารสำเรจรปปกต

เพอลดการเกดภาวะ uremia และลดอตราการเกด

อาการแทรกซอนตางๆ ทตามมากตาม การปรบสตร

อาหารโภชนบำบดเพอใชในการรกษาสตวปวยดวย

โรคไตวายเรอรงยงคงมความจำเปนอยตลอดเวลา

โภชนบำบดทแนะนำใหใชรวมในการรกษาสตวปวย

ดวยโรคไตวายเรอรงมการปรบในดานสตรอาหารท

แตกตางจากอาหารสตวทวไป เชน ลดปรมาณโปรตน

ในอาหาร ลดปรมาณฟอสฟอรส ลดปรมาณโซเดยม

เสรมวตามนบ เพมปรมาณแคลลอรตอหนวยอาหาร

และเตมสารทชวยปรบสมดลกรด-ดางของรางกาย

เปนตน ในโภชนบำบดโรคไตสำหรบแมวปวยดวย

โรคไตวายเรอรงจะมการเสรมโพแตสเซยม ในโภชน

บำบดโรคไตสำหรบสนขปวยดวยโรคไตวายเรอรงจะ

มการเสรมอตราสวนของกรดไขมน omega 3 ตอ

omega 6 และอาจมการเตมเยอใยในอาหารเพอชวย

เพมการขบออกของเสยทมสารประกอบในกลม

ไนโตรเจน

บทนำ

48



การใชโภชนบำบดในการรกษาสตวปวย

ดวยโรคไตวายเรอรง มวตถประสงค คอ

- เพอลดอาการทบงชถ งความผดปกต

เนองจากภาวะ uremia ทเกดขนในสตวปวยดวยโรค

ไตวายเรอรง

- โภชนบำบดชวยทำใหสตวปวยไดรบสมดล

ของนำ เกลอแร วตามนและความเปนกรด-ดางของ

รางกาย

- โภชนบำบดชวยใหสตวปวยดวยโรคไต

วายเรอรงไดรบสารอาหารและพลงงานทครบถวน

- โภชนบำบดชวยใหความรนแรงของพยาธ

สภาพทเกดจากความเสยหายของไตเกดชาลง

แมวาการใชโภชนบำบดจะมประโยชนใน

หลายดานกตาม แตการใชโภชนบำบดในการรกษา

สตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงเพยงอยางเดยวเปนสง

ทยงไมเพยงพอ เนองจากการรกษาสตวปวยดวยโรค

ไตวายเรอรงทจะใหผลการรกษาทดทสดควรมการใช

โภชนบำบดควบคไปกบการรกษาทางอายรกรรม

พรอมกนดวย นอกจากนการเฝาตดตามอาการของ

สตวปวยเปนระยะๆ อยางตอเนองจะชวยใหสตวปวย

ดวยโรคไตวายเรอรงไดรบการรกษาทางอายรกรรมท

มประสทธภาพสงสด

ในอดตเปนททราบกนดวาโภชนบำบดทใช

รกษาสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรงสวนใหญมก

เปนอาหารสำเรจรปทมระดบของโปรตนซงเปนองค

ประกอบสำคญอยในระดบตำกวาอาหารปกต เพอท

จะลดระดบ nitrogenous waste ในกระแสเลอดของ

สตวปวยดวยโรคไตวายเรอรง ซงจะมผลควบคมให

สตวปวยดวยโรคนไมแสดงอาการทผดปกตทเกด

จากภาวะ uremia นอกจากสารอาหารในกลมโปรตน

ทมระดบตำกวาปกตในโภชนบำบดทใชในการรกษา

โรคไตวายเรอรงแลว องคประกอบอนๆ ในอาหาร

โภชนบำบดกมการปรบใหอยในระดบตำกวาปกต

เชน โภชนบำบดจะมระดบของฟอสฟอรส โซเดยม

แมกนเซยม และไฮโดรเจนในอาหารทตำกวาอาหาร

ปกต แตจะมการเสรมเกลอแร เชน โปแตสเซยม

และอเลคโตรไลท เชน แคลเซยม สงกวาอาหาร

สำเรจรปปกตทวไป

โภชนบำบดโรคไตจะชวยลดความ

รนแรงของการเกดความเสยหายทไตของสตว

ปวยดวยโรคไตวายเรอรงโดย

- ปรมาณของโปรตนทตำกวาอาหารปกตทวไป

จะชวยการไหลเวยนของเลอดทไปเลยงไตไดดขน

- ปรมาณของฟอสฟอรสในโภชนบำบดทตำ

กวาอาหารปกต ชวยทำใหความรนแรงของความเสย

หายของไตในสนขททำใหเกดโรคไตวายเรอรงโดย

การทดลองชาลง

นอกจากนสารประกอบอนๆ ของอาหารโภชน

บำบดกชวยลดความเสยหายของไตได เชน ปรมาณ

และชนดของไขมนในอาหารโภชนบำบด ปรมาณของ

เกลอโซเดยม ปรมาณของพลงงานทไดจากการไดรบ

โภชนบำบดและปรมาณของโปแตสเซยมในโภชน

บำบด เปนตน

เนองจากโปรตนเปนแหลงทสำคญของ

ฟอสฟอรสในอาหาร โภชนบำบดทมระดบของปรมาณ

โปรตนทตำกวาอาหารปกตทำใหสตวปวยดวยโรคไต

วายเรอรงทไดรบโภชนบำบดเปนอาหารระหวางท

ปวยจะไดรบฟอสฟอรสจากอาหารทกนในระดบตำ

กวาปกตดวย ระดบของฟอสฟอรสทตำกวาปกตจะ

ชวยปองกนไมใหสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงเกด

ภาวะ “renal secondary hyperparathyroidism”

นอกจากนโภชนบำบดยงชวยใหสตวปวยซงมกจะ

แสดงอาการทผดปกต เชน ปสสาวะมาก กนนำมาก

แสดงอาการทผดปกตนอยลง ลดความรนแรงของ

การเกดภาวะโลหตจาง สวนปรมาณของไฮโดรเจนท

ลดลงจากขบวนการเมตาโบลซมของโปรตนทไดรบ

จากโภชนบำบดทมระดบของโปรตนตำ จะชวยปองกน

ไมใหรางกายสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรงเกด

ภาวะความเปนกรดในเลอดหรอ “Metabolic Acidosis”

เมอใดทสตวแพทยควรจะเรมใหสตวปวย

ดวยโรคไตวายเรอรงไดรบอาหารโภชนบำบดสำหรบ

โรคไตเทานนเปนคำถามทมกจะเกดขนในวงการ

สตวแพทย มการศกษามากมายทพบวาการใหโภชน

บำบดจะชวยลดอาการผดปกตตางๆ ทเกดจากภาวะ

uremia ในสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรงทเคยได

รบอาหารทมระดบโปรตนปกตหรอสตวปวยทไดรบ

อาหารทมระดบของโปรตนสงกวาปกต อาหารทม

โปรตนสงเหลานจะทำใหสตวปวยดวยโรคไตวาย

เรอรงมอาการทผดปกตจากภาวะ uremia มากขน

ตามลำดบ การใหโภชนบำบดทมระดบโปรตนตำจะ

ชวยลดอาการผดปกตทเกดขนจากภาวะ uremia และ

ลดอตราการตายของสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรง

ทงในสนขและแมว สนขทปวยดวยโรคไตวายเรอรง

ควรไดรบโภชนบำบดสำหรบสนขทปวยดวยโรคไต

สวนแมวทปวยดวยโรคไตวายเรอรงกควรจะไดรบ

เฉพาะอาหารโภชนบำบดสำหรบแมวทเปนโรคไต

เทานน ไมควรนำโภชนบำบดโรคไตสำหรบสนขไปใช

เลยงแมวปวยดวยโรคไตหรอแมวปกตโดยเดดขาด

เพราะสนขและแมวมความแตกตางกนในระดบ

ความตองการของโปรตนทจำเปนในการดำรงชวตท

แตกตางกนเปนอยางมาก โภชนบำบดโรคไตสำหรบ

แมวทปวยดวยโรคไตวายเรอรงกยงมระดบของ

โปรตนทสงเกนความพอเหมาะสำหรบสนขทปวย

ดวยโรคไตวายเรอรง ซงตองการโปรตนในระดบทตำ

กวา และอาหารโภชนบำบดโรคไตสำหรบสนขปวย

ดวยโรคไตซงมระดบของโปรตนนอยมากและไม

เหมาะสมเปนอยางยงสำหรบการเลยงแมวทกชนด

จงควรเลอกใชโภชนบำบดสำหรบสตวใหถกตองตาม

ชนดของสตวเทานน นอกจากนปรมาณของพลงงาน

ทสตวปวยแตละตวควรไดรบในแตละวนกมความ

จำเปนอยางยงทสตวแพทยจะตองควบคมดแลและ

คำนวณปรมาณของอาหารโภชนบำบดโรคไตเพอให

แกสตวปวยในปรมาณทพอเหมาะในแตละวนดวย

วตามนบรวม (B-complex) กเปนวตามนหนงทควร

จะมการเสรมใหแกสนขและแมวทปวยดวยโรคไต

วายเรอรงโดยเฉพาะอยางยงในชวงทสตวเบออาหาร

หรอไมยอมกนอาหารเนองจากความผดปกตของไต

ข.การรกษาภาวะระดบโพแทสเซยมตำในเลอด (Hypokalemia) และการเกดความเปนกรด (Metabolic Acidosis) ของสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรง ระดบโพแทสเซยมตำในเลอดของสตวทปวย

ดวยโรคไตวายเรอรงสามารถพบไดบอยโดยเฉพาะ

ในแมว มผทำการศกษาคนพบวามแมวปวยดวยโรค

ไตวายเรอรงถง 19% ทอาจตรวจพบระดบของโพแทส-

เซยมในเลอดตำแตมกจะไมแสดงอาการผดปกต

ใดๆเลยกตาม ปจจบนนยมใหแมวทปวยและมระดบ

โพแทสเซยมตำไดรบสารโพแทสเซยมกลโคเนต

(potassium gluconate) ในขนาด 2 ถง 6 mEq/ตว/

วน โดยการกน ซงอาจอยในรปผง ยาเมด ยานำ โดย

กอนใหโพแทสเซยมควรมการเจาะเลอดสตวปวย

เพอตรวจหาระดบของโพแทสเซยมในเลอดกอน

จากนนทำการเจาะเลอดเปนระยะ ในชวง 24 ถง 48

ชวโมงแรกของการใหเพอดการตอบสนองตอการ

รกษา หลงจากทสตวมอาการคงทแลวควรทำการเจาะ

เลอดตรวจระดบของโพแทสเซยมอกทกๆ 7-14 วน

นอกจากนควรหลกเลยงการใหอาหารทมการใสสาร

เพอทำใหเกดความเปนกรดในปสสาวะ (acidifying

diet) และมปรมาณขององคประกอบทเปนแมกนเซยม

ตำแกแมวทปวยดวยโรคไตวายเรอรงโดยเดดขาด

เนองจากจะกอใหเกดภาวะทมระดบของโพแทส-

เซยมตำกวาปกตในแมวทเปนโรคไตวายเรอรงได

สำหรบสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรงและ

รางกายอยในภาวะความเปนกรดกรด (metabolic

acidosis) นนมความจำเปนทสตวแพทยจะตองรบ

แกไขภาวะความเปนกรดกรดของรางกายทเกดขน

อยางรวดเรว ทงนเนองจากความเปนกรดของรางกาย

จะสงผลทำใหเกดความเปลยนแปลงในหลายๆ

ระบบของรางกายสตวได เมอใดกตามทสตวปวยดวย

โรคไตวายเรอรงมระดบไบคารบอเนตในซรมตำกวา

หรอเทากบ 17 mEq/L (total CO2 ตำกวาหรอเทากบ

18 mEq/L) สตวแพทยควรทจะเรมใหโซเดยมไบคาร-

บอเนตแกสตวปวย โดยใหในขนาดเทากบ 8-12 mg/kg.

50



ทกๆ 8-12 ชวโมง โดยอาจจะใหโดยการกนหรอการ

ฉดเขาเสนโลหตดำกได การใหโดยการกนอาจใหรป

เปนยาเมดหรออาจจะบดเพอใหคลกผสมกบอาหาร

สตว ควรใหสตวกนทละนอยๆ และหลกเลยงการให

ครงละมากๆ เพอปองกนการเปลยนแปลงของความ

เปนกรดดางของรางกายทรวดเรวเกนไป นอกจากน

ควรมการปรบขนาดของยาโดยตลอดและตรวจวด

ระดบความเปนกรดดางของรางกายสตวปวย 10-14

วนหลงเรมตนการรกษา โดยมจดเปาหมายทจะรกษา

ระดบของ ไบคารบอเนตในเลอด (หรอ total CO2 ใน

เลอด) ของสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงใหอยในระดบ

ระหวาง 18 ถง 24 mEq/L ตลอดการปวย

ตารางท 3: สตรอาหารปรงเองสำหรบสนขและแมวทปวยดวยโรคไตวายเรอรง

ค.การรกษาสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงทมความผดปกตของสมดลแคลเซยมและฟอสฟอรส สนขและแมวสวนใหญทปวยดวยโรคไตวาย

เรอรงจะไดรบผลของการรกษาโรคไตวายเรอรงไดด

ท สดหากสตวแพทยสามารถรกษาระดบของ

แคลเซยมและฟอสฟอรสในรางกายสตวปวยไดรบ

การปรบใหอยในสมดลตลอดระยะเวลา จดประสงค

ทสำคญในการควบคมใหระดบของแคลเซยมและ

ฟอสฟอรสในเลอดของสตวทปวยดวยโรคไตวาย

เรอรงอยในสมดลตลอดเวลากเพอสงตอไปนคอ

- พยายามปรบสมดลยของระดบแคลเซยม

และฟอสฟอรสในเลอดใหใกลเคยงกบระดบปกตให

มากทสด

- ปองกนไมใหเกดการเพมการหลงของ

ฮอรโมนพาราไทรอยด

- ปองกนการเกด renal osteodystrophy

ปองกนการเกดการสะสมของแคลเซยมและ

ฟอสฟอรสในสวนตางๆ ของรางกาย (extraskeletal

mineralization)

- ปองกนไมใหเกดความเสยหายทไตมากขน

การทจะรกษาสมดลของระดบแคลเซยม

และฟอสฟอรสในสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงนน

สามารถทำไดโดยการจำกดปรมาณของฟอสฟอรสท

สตวไดรบจากการกนอาหาร เพอทำใหสตวไดรบ

แคลเซยมและวตามนด จากอาหารอยางเพยงพอ

ในบางครงการใหสารทไปยบยงการดดซมของ

ฟอสฟอรสจากลำไส (intestinal phosphate binding

agents) อาจเปนสงทจำเปนทจะตองใหแกสตวเพอท

จะลดปรมาณการดดซมของฟอสฟอรสจากลำไส

และปองกนการเกดภาวะ hyperphosphatemia ขน

ในสตวปวย ทงนจดประสงคทสำคญคอการปองกน

ไมใหเกดภาวะ renal secondary hyperparathy-

roidism และการเกดอาการขางเคยงตางๆ จากภาวะ

ดงกลาวในสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรง หลงจากท

ใหสารยบยงการดดซมของฟอสฟอรสทลำไสไปแลว

2-4 สปดาห สตวแพทยควรทำการเจาะเลอดเพอตรวจ

หาระดบของฟอสฟอรสในซรมสตวปวยอกครง โดยควร

ใหสตวปวยอดอาหารกอนทำการเจาะเลอด 12 ชวโมง

เพอปองกนผลของการเปลยนแปลงทเกดจากการกน

อาหาร (post prandial effects) นอกจากนสตวแพทย

ควรใหสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงไดรบอาหาร

โภชนบำบดสำหรบโรคไตรวมกบสารทยบยงการดด

ซมของฟอสฟอรสทลำไสเสมอ โดยเฉพาะในกรณท

หากพบวาการใหโภชนบำบดซงมระดบฟอสฟอรสใน

อาหารตำอยแลวแกสตวปวยแตเพยงอยางเดยวไม

สามารถทำใหระดบฟอสฟอรสในซรมของสตวปวย

ลดลงมาสระดบปกตได

กลไกทสำคญของสารทใชในการลดการดด

ซมของฟอสฟอรสทลำไสคอสามารถทำใหการดดซม

ของฟอสเฟตในอาหารทยอยแลว ในนำลาย นำด และ

นำยอยตางๆ ของลำไสไมสามารถดดซมเขาสรางกาย

ได ตวอยางของสารทใชยบยงการดดซมของฟอสเฟต

ทนยมใชในทางสตวแพทย เชน สารทมองคประกอบ

ของอลมเนยมและแคลเซยม สารในกลมอลมเนยม

ทใชไดแก aluminum hydroxide, aluminum carbonate

และ aluminum oxide โดยใหกอนอาหารเลกนอยหรอ

ใหพรอมกบอาหาร ซงการใชสารในกลมนเปนเวลา

นานสามารถตรวจพบความเปนพษทเกดจากการได

รบอลมเนยม (aluminum toxicity) ได เชน ในคน

และยงสามารถเกดความเปนพษในสนขและแมวได

ดวย จงควรระมดระวงเปนพเศษ สวนการใชสารใน

กลมเกลอของแคลเซยมเปนตวลดการดดซมของ

ฟอสเฟตจากกระเพาะอาหาร เชน calcium acetate,

calcium carbonate หรอ calcium citrate กใหผลด

เชนเดยวกบสารในกลมอลมเนยมและยงไมเกด

ความเปนพษจากสารอะลมเนยมดวย แตสงทควร

ระวงอยางมากในการใชสารทมองคประกอบของ

เกลอแคลเซยมนกคอการเกดภาวะแคลเซยมสงกวา

ปกตของสตวปวย (hypercalcemia) ดงนนหาก

สตวแพทยมความจำเปนทจะใหควรจะตองมการ

เจาะเลอดตรวจหาระดบของแคลเซยมในซรมเปน

ระยะๆ ตลอด การใชเกลอของแคลเซยมในกลมน พบ

วาการใหสาร calcium acetate เปนเกลอแคลเซยม

ทใหผลดทสดในการยบยงการดดซมของฟอสเฟตท

ลำไสและเปนเกลอแคลเซยมททำใหเกดภาวะ

hypercalcemia นอยทสด นอกจากนการใหสารใน

กลมของเกลอแคลเซยมนควรใหพรอมๆ กบการให

อาหารสตวกนเพอใหเกดประโยชนสงสดในการ

ยบยงการดดซมของฟอสเฟต ลดการดดซมของ

แคลเซยม และปองกนไมใหเกดภาวะ hypercalcemia

หากใหสตวปวยไดรบสารในกลมเกลอแคลเซยม

ระหวางมออาหารแลวจะสงผลเสยเนองจากจะมการ

เพมการดดซมของแคลเซยมทลำไสสงผลใหเกด

ภาวะ hypercalcemia ตามมาได ขนาดของยาทจะ

ใหสตวปวยเพอยบยงการดดซมของฟอสเฟตทลำไส

นจะขนอยกบสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงแตละตว

โดยปกตเมอใดกตามทตรวจพบระดบของฟอสฟอรส

52



ในซรมของสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงมคาสงกวา

6.0 mg/dl ควรทจะเรมใหสารเพอยบยงการดดซมของ

ฟอสเฟตทลำไสในขนาด 100 mg/kg/วน แบงเปน

2-3 มอตอวน จากนนทำการเจาะเลอดสตวปวยเพอ

ตรวจระดบของฟอสฟอรสในเลอดทกๆ 10-14 วนหาก

พบวาระดบของฟอสฟอรสในเลอดสตวปวยไมลดลง

กสามารถทจะเพมขนาดยาขนไดจนกวาระดบของ

ฟอสฟอรสในเลอดของสตวปวยจะกลบสระดบปกต

เมอใดกตามทสตวแพทยใชสารทมองคประกอบของ

เกลอแคลเซยมเปนสารยบยงการดดซมของฟอสเฟต

ทลำไสและพบวาระดบของแคลเซยมในเลอดของ

สตวปวยสงกวาระดบปกต สตวแพทยควรจะลดขนาด

ยาของสารทเปนเกลอแคลเซยมลงและใหสารใน

กลมอลมเนยมรวมดวยในการยบยงการดดซมของ

ฟอสเฟตทลำไส นอกจากนยงควรทจะตองเจาะตรวจ

เลอดสตวปวยเพอตรวจหาระดบของแคลเซยมและ

ฟอสฟอรสในเลอดเปนระยะทก 4-6 อาทตยหรอเทา

ทจำเปนเพอปรบขนาดของยาทใช

นอกจากนสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงมก

มการดดซมของแคลเซยมทลำไสทตำกวาปกต

(hypocalcemia) สตวแพทยอาจใหการรกษาโดย

การเสรมแคลเซยมในอาหารทสตวปวยกน เนองจาก

การเสรมแคลเซยมในอาหารจะชวยใหระดบของ

แคลเซยมในเลอดของสตวปวยสงขนและลดการ

หลงของพาราไทรอยดฮอรโมน อยางไรกดมกมผตง

คำถามวา เม อใดท สตวแพทยควรมการ เสรม

แคลเซยมใหสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงยงคงเปน

คำถามทถกเถยงและยงไมมคำตอบทชด เจน

เนองจากการเสรมแคลเซยมใหแกสตวปวยดวยโรค

ไตวายเร อ ร งอาจส งผลให เกดการสะสมของ

แคลเซยมในอวยวะตางๆ ของรางกาย ดงนนคำแนะนำ

สวนใหญจงมกยงไมใหเสรมแคลเซยมใหแกสตว

ปวยจนกวาจะแนใจวาระดบฟอสฟอรสในเลอดของ

สตวปวยดวยโรคไตวายอยในระดบปกต ในสตวปวย

ทพบภาวะระดบแคลเซยมในเลอดตำกวาปกต

(hypocalcemia) หรอตรวจพบการเกดภาวะ renal

osteodystrophy หรอในสตวปวยทไดรบแคลเซยม

ไมเพยงพอ การเสรมแคลเซยมโดยเฉพาะแคลเซยม

ในรปของแคลเซยมคารบอเนตมกจะเปนทนยมใชใน

สตวแพทย เนองจากมราคาถก ไมมรสชาดและสตว

สามารถกนไดเปนอยางด เรมแรกควรเสรมแคลเซยม

คารบอเนตในขนาด 100 mg/kg/วน โดยแบงใหกน

ในปรมาณนอยๆ ตลอดทงวน การใหในปรมาณนอยๆ

จะใหผลในการรกษาดกวาการใหครงละมากๆ 1 ถง

2 ครงตอวนเนองจากการใหครงละมากๆ จะทำให

เกดอาการขางเคยงได นอกจากนควรหลกเลยงการ

เสรมแคลเซยมคารบอเนตใหแกสตวปวยพรอมๆ กบ

การใหอาหารทมฟอสเฟตในระดบสง เนองจากแคลเซยม

คารบอเนตจะไปทำใหการดดซมของแคลเซยมลดลง

เพราะตองไปจบตวกบฟอสเฟตในอาหาร

ในสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรงรวมกบ

การเกดมภาวะ renal secondary hyperparathyroidism

อาจมความจำเปนทจะตองไดรบการเสรมวตามนด

ใหแกสตว สตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรงในระยะตน

(mild renal failure) อาจตรวจพบการขาดฮอรโมน

calcitriol ซงเปน active form ของวตามนดเนองจาก

ผลของการทสตวปวยมระดบของฟอสฟอรสในเลอด

สงขนจะสงผลไปยบยงการทำงานของเอนไซมทไต

ชอ “1 α-hydroxylase” ใหทำงานลดลงและเมอสตว

ปวยดวยภาวะไตวายทรนแรงขนตามลำดบ สวนของ

เซลลทอไตจะเสยหายเพ มมากข นทำใหการ

สงเคราะหฮอรโมน calcitriol ลดลงตามไปดวย การ

ทจำกดปรมาณของฟอสเฟตอยางเดยวในสตวปวย

อาจเปนสงทไมเพยงพอสำหรบผลของการรกษา แต

อาจจะมความจำเปนทจะตองเสรมวตามนดใหแก

สตวปวยดวยเพอทจะไปลดการหลงของฮอรโมนพา

ราไทรอยดไดอยางมประสทธภาพ อยางไรกดการให

วตามนดแกสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงควรให

ดวยความระมดระวงเปนอยางยง เนองจากอาจเกด

ผลขางเคยงซงกอใหเกดภาวะแคลเซยมในเลอดสง

กวาปกต (hypercalcemia) ขนได ภาวะแคลเซยม

ในเลอดทสงกวาปกตนจะสงผลใหอตราการกรองท

ไต (glomerular filtration rate หรอ GFR) ลดลง ม

การศกษาในคนพบวาสามารถตรวจพบภาวะ

แคลเซยมในเลอดสงกวาปกตใน 30-57% ของคนท

ปวยดวยโรคไตวายเรอรงทไดรบสาร l, 25 - dihydroxy

cholecalciferol ซงเปน active form ของวตามนด

แตการให calcitriol แกสนขปวยดวยโรคไตวายเรอรง

ในขนาดตำจะไมพบอาการขางเคยงจากการเกด

ภาวะแคลเซยมในเลอดสงกวาปกต อยางไรกดมรายงาน

วาภาวะแคลเซยมในเลอดทสงกวาปกตสามารถ

ตรวจพบไดเมอมการให calcitriol รวมกบ เกลอแคลเซยม

ทใชยบยงการดดซมของฟอสเฟตทลำไส (calcium-

containing phosphate binding agents) การเสรม

วตามนดในรป calcitriol ใหแกสตวปวยดวยโรคไต

วายเรอรงจะทำไดตอเมอสตวแพทยตรวจพบแลววา

สตวปวยมระดบของแคลเซยมและฟอสฟอรสใน

เลอดปกต และควรมการเจาะเลอดสตวปวยเพอตรวจ

หาระดบของแคลเซยมและฟอสฟอรสในเลอดควบค

ไปดวยเปนระยะๆ สตวแพทยสามารถเสรมวตามน

ดใหแกสนขทปวยดวยโรคไตวายเรอรงในรปของ

calcitriol, l α-hydroxyvitamin D หรอ 25-hydroxy

vitamin D (calcidiol) สำหรบการเสรมในรป calcitriol

(recaltrol capsule ในขนาด 0.25 ug และ 0.50 ug)

จะชวยลดการเกดภาวะ renal secondary hyperpara-

thyvoid ไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพในคนและ

สนขทปวย สนขและแมวควรไดรบขนาดของยาของ

calcitriol ในขนาดทตำกวาของคน เนองจากสตวทง

สองชนดมนำหนกตวทนอยกวา มการนำ calcitriol

ไปใชในขนาด 1.5-3.5 ng/kg/วน โดยการกนใหกบ

สนขทปวยดวยโรคไตวายเรอรง และสามารถใหใน

ขนาดยาเดยวกนแกแมวปวยดวยโรคไตวายเรอรงได

ดวย และมรายงานการให calcitriol ในขนาด 6.6 ng/

kg โดยการกนวนละ 1 ครง การให calcitriol แกสตว

ปวยจะชวยใหเกดการดดซมของแคลเซยมและ

ฟอสฟอรสในลำไสเพมมากขนจงไมควรให calcitriol

พรอมกบการใหอาหารแกสตวปวย นอกจากนการให

calcitriol แกสตวปวยควรมการตรวจระดบแคลเซยม

และฟอสฟอรสอยางตอเนองเปนระยะๆ เพอปองกน

ภาวะ hypercalcemia ทอาจเกดขนได ปกต calcitriol

จะออกฤทธไดเรวมาก (onset) ในเวลาประมาณ 1 วน

แตกจะมระยะเวลาการออกฤทธ (duration of action)

สนเพราะม half life นอยกวา 1 วนเชนกน สตวแพทย

สามารถระงบการให calcitriol ไดทนทวงทหากตรวจ

พบวาเกดภาวะ hypercalcemia ขน เมอใดกตามท

สตวแพทยตรวจพบวาระดบของพาราไทรอยด

ฮอรโมนลดลงสระดบปกตแลวกควรลดการให

calcitriol แกสตวปวย

ง.การรกษาภาวะโลหตจางในสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรง สตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงมกจะตรวจ

พบการเกดภาวะโลหตจางรวมดวย ซงมกจะเปนผล

ทตามมาเมอสตวปวยเกดภาวะ uremia เนองจากภาวะ

uremia ทเกดขนจะทำใหชวงอายของเมดโลหตแดง

สนลง การขาดสารอาหารของรางกาย ม erythropoietic

inhibitors ในการสรางเมดโลหตแดง การเสยเลอด

(blood loss) การเกด myelofibrosis และการขาด

ฮอรโมน erythropoietin จากไต ปจจยทสงผลใหเกด

ภาวะโลหตจางเหลานสามารถเกดขนไดทงในคน

และสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรง ความรนแรงของ

ภาวะโลหตจางทเกดขนในสตวปวยขนกบความ

รนแรงของโรคไตวายเรอรงทเกดขนในตวสตวปวย

แตละตวเปนสำคญ

ในอดตการใชฮอรโมน androgen เปนสง

สำคญทมกจะใชรกษาสตวปวยทมภาวะโลหตจาง

เกดขน แตผลของการใชฮอรโมนนไมคอยเปนทนา

พอใจ เนองจากใหผลไมแนนอนในการรกษาและใช

เวลานานกวาจะเหนผลในการรกษาภาวะโลหตจาง

ในสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรง ปจจบนมการใช

recombinant human erythropoietin (rHuEPO)

ในการรกษาภาวะโลหตจางในคนและสตวทปวย

ดวยโรคไตวายเรอรง การให rHuEPO สามารถใหแก

สตวปวยไดทงการฉดเขาเสนโลหตดำและการฉดเขา

54



ชนใตผวหนง โดยเฉพาะการฉดเขาชนใตผวหนงมก

จะ เปนว ธ ท น ยมแนะนำให ใช ก น ในสตวป วย

เนองจากเจาของสตวปวยสามารถฉดฮอรโมนไดเอง

ทบาน ปกตขนาดของฮอรโมนทใชคอ 50-150 units/kg

โดยฉดเขาชนใตผวหนง 3 ครงตอสปดาห ขนาดของ

ฮอรโมนทนยมใชกนในสนขและแมวคอ 100 units/kg

และควรตดตามผลการตรวจคาโลหตวทยาโดย

เฉพาะคาเมดโลหตแดงอดแนน (hematocrit) ของ

สตวปวยเปนระยะๆ โดยมจดเปาหมายของคาเมดโลหต

แดงอดแนนในสนขปวยดวยโรคไตวายเรอรงเทากบ

33-40% และจดเปาหมายของคาเมดโลหตแดงอดแนน

ในแมวทปวยดวยโรคนเทากบ 30-35%

ในกรณทสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรงม

ภาวะโลหตจางอยางรนแรงรวมดวย (hematocrit < 14%)

และสตวแพทยไมตองการใหเลอดแกสตว สตวแพทย

อาจให rHuEPO ในขนาด 150 units/kg ทกวนใน

ชวงสปดาหแรกได สวนในสตวปวยดวยโรคไตวาย

เรอรงทมภาวะความดนโลหตสงรวมกบภาวะโลหต

จางชนดไมรนแรง อาจใช rHuEPO ในขนาดยาตำ

คอ 50 units/kg โดยฉดเขาชนใตผวหนง 3 ครงตอ

สปดาหแทนเพอปองกนการเพมของความดนโลหต

และการขาดธาตเหลกสำหรบขบวนการสรางเมด

โลหตแดง เมอใดกตามทคาเมดโลหตแดงอดแนนของ

สตวปวยเพมขนจนถง 33% ในสนขหรอ 30% ใน

แมวทปวยดวยโรคไตวายเรอรง สตวแพทยควรจะลด

การฉด rHuEPO เปนเพยง 2 ครงตอสปดาห สตวท

ปวยดวยโรคไตวายเรอรงสวนมากมกตองการ

rHuEPO ในขนาด 50-100 units/kg ฉดเขาใตชน

ผวหนง 2-3 ครงตอสปดาห เพอทจะรกษาระดบของ

คาเมดโลหตแดงอดแนนใหอยในระดบทตองการ แต

กอาจมสตวปวยบางตวทตองการ rHuEPO ในขนาด

เพยง 25 units/kg สปดาหละครงกเพยงพอในการ

รกษาระดบของคาเมดโลหตแดงอดแนนใหอยใน

ระดบทตองการได อยางไรกดอาจมสตวปวยดวยโรค

ไตวายเรอรงบางตวทอาจตองการ rHuEPO ในขนาด

สงถง 150 units/kg สามครงตอสปดาหหากสตวตว

นนเกด erythropoietin resistance นอกจากนควร

ปองกนไมใหเกดภาวะ polycythemia ขนในสตวปวย

เหลานทไดรบฮอรโมนตในขนาดสงเปนเวลานาน

การใชฮอรโมน rHuEPO อาจกอใหเกดผล

ขางเคยงทไมพงประสงคได เชน เกดภาวะ refractory

anemia เนองจากรางกายของสตวปวยมการสราง

แอนตบอดตอ rHuEPO ขนมาตอตานฮอรโมนตทฉด

ใหแกสตวปวย การเกด polycythemia อาเจยน การชก

(seizure) การระคายเคองบรเวณทฉดฮอรโมน การมไข

(Fever) ดงนนการฉดฮอรโมนชนดนใหแกสตวปวย

ควรใหความระมดระวงเปนพเศษ และควรทำความ

เขาใจกบเจาของสตวปวยถงขนตอนการรกษา คาใช

จายในการรกษา ตลอดจนผลขางเคยงทอาจพบได

จากการใชฮอรโมนในการรกษาภาวะโลหตจางใน

สตวปวยดวยโรคไตวายเรอรง

จ.การรกษาภาวะความดนโลหตสงในสตวปวยดวยโรคไตวายเรอรง ความดนโลหตสงเปนอาการขางเคยงทพบ

ไดบอยในสตวทปวยดวยโรคไตวายเรอรง มรายงาน

วาสามารถพบภาวะโลหตสงไดใน 60-65% ของแมว

ทปวยดวยโรคไตวายเรอรงและใน 50-93% ของสนข

ทปวยดวยโรคไตวายเรอรง ภาวะความดนโลหตสงท

เกดขนในสตวปวยมกจะกอใหเกดความผดปกตตอ

การทำงานของหวใจและระบบไหลเวยนโลหต ระบบ

ประสาทตา ระบบประสาท ตลอดจนกอใหเกดภาวะ

ไตวายในสตวได การวนจฉยภาวะความดนโลหตสง

ในสนขและแมวสามารถกระทำไดโดยการใชเครอง

มอวดความดนโลหตทงแบบการวดความดนโลหต

โดยตรงจากเสนเลอดแดง (direct method) และการ

วดความดนโลหตทางออม (indirect method) คา

ความดนโลหตทวดไดแตละวธการจะแตกตางกน

โดยปกตการวดความดนโลหตของสตวปวยจะทำการ

วด 3 ครงแลวหาคาเฉลย โดยทำการวดความดน

โลหตในขณะทสตวปวยสงบ ไมมอาการตนกลว หรอ

ตนเตน เมอใดกตามภาวะความดนโลหตสง และหาก

สนขตวใดทสามารถวดความดนโลหตไดมากกวา

180/130 (คาเฉลยเทากบ 156) mmHg จะถอวา

สนขตวนนมภาวะความดนโลหตสงเกดขน

การรกษาสตวปวยทมภาวะความดนโลหต

สงสามารถทำไดโดยการรกษาทางยา (ดงแสดงใน

ตารางท 9) โดยมจดมงหมายทจะใหสตวปวยมความ

ดนโลหตมคาเทากบ 160/120 ในแมวทปวย สวนใน

สนขอาจจะใชคาความดนโลหตทเปนเปาหมายใน

การลดความดนโลหตใกลเคยงกบแมวกได เมอความ

ดนโลหตของสตวปวยลดลงสระดบปกตแลว อาการ

ทผดปกตของระบบตาของสตวจะดขนอยางเหนได

ชดเจน แตอาการขางเคยงทเกดขนกบไต ระบบ

ประสาท และ/หรอหวใจและระบบไหลเวยนโลหตของ

สตวปวยอาจจะไมดขนทนทและตองการตดตามการ

รกษาตอไป การใชยาในการลดความดนโลหตในสตว

ปวยจำเปนตองใชดวยความระมดระวงเนองจากการ

ใชยาเหลานสามารถทำใหเกดภาวะความดนโลหต

ตำกวาปกต (hypotension) รางกายขาดนำและทำให

เกดความเสยหายทไตมากขนได

การลดภาวะความดนโลหตสงทเกดในสตว

ปวยทดควรเรมดวยการจำกดปรมาณของเกลอ

โซเดยมในอาหารสตว และการควบคมนำหนกตว

สตวปวยไมใหสตวปวยมนำหนกตวมากเกนไป กอน

ทจะเลอกใชยาในการลดความดนโลหต อาหารทด

สำหรบสตวปวยดวยภาวะความดนโลหตสงควรจะม

ระดบเกลอโซเดยมตำกวาหรอเทากบ 0.3% สตวปวย

ควรไดรบอาหารทมเกลอโซเดยมตำโดยเปลยนจาก

อาหารเดมเปนอาหารทมเกลอโซเดยมตำทละนอย ๆ

ภายใน 1-2 อาทตย เพราะการเปลยนอาหารอยาง

รวดเรวเกนไปจะทำใหเสยสมดลของโซเดยมใน

รางกาย ทำใหมเลอดไปเลยงไตนอยลงและเกดความ

เสยหายขนทไตมากขน การใหยาลดความดนโลหต

อยางเดยวในขณะทอาหารสตวปวยยงคงมโซเดยม

สงอยจะสงผลใหเกดการคงของโซเดยมในรางกาย

และเกดการบวมของบรเวณตางๆ ในรางกายขนได

การใหยาลดความดนโลหตแกสตวปวยควรเรมให

ทนททเหนวาการใชโภชนบำบดทมโซเดยมตำแต

เพยงอยางเดยวไมสามารถลดความดนโลหตของ

สตวปวยได ในรายทสตวปวยดวยโรคไตวายในระยะ

เรมแรก อาจเลอกใชยาลดความดนโลหตแตเพยง

ชนดเดยว เพอลดอาการขางเคยงทเกดจากการใชยา

ใหมนอยทสด ยาลดความดนโลหตทนยมใชในวงการ

สตวแพทยในปจจบนมหลายกลมเชน กลม angio-

tensin converting enzyme inhibitors กลม calcium

channel blockers และกลม beta adrenergic

antagonists การใชยาลดความดนโลหตเหลานควร

ใหตอเมอสตวแพทยมเครองมอทสามารถจะวดและ

ต ด ต า ม ผ ล ก า ร ร ก ษ า ใ น ส ต ว ป ว ย ไ ด เ ท า น น

สตวแพทยควรเรมใชยาลดความดนโลหตในขนาด

ยาทตำสดกอน และควรเรมใชยาลดความดนชนดเดยว

กอนในการเรมการรกษา จากนนคอยๆ ปรบขนาดของ

ยาใหเหมาะสมกบการควบคมความดนโลหตของ

สตวปวยแตละตว อาการขางเคยงทสตวแพทยควร

ระมดระวงเปนอยางยงในการใหยาแกสตวปวยคอ

การเกดภาวะความดนโลหตตำกวาปกตเนองจาก

ฤทธของยาทใช (hypotension) การใหยาลดความ

ดนโลหตแกสตวปวยนนควรจะใหสตวปวยกนยา

อยางตอเนองอยางนอย 7-14 วนถงจะเหนผลการ

รกษา หากในกรณใดกตามทไดใหยาลดความดนโลหต

แกสตวปวยแลวยงไมสามารถลดความดนโลหตของ

สตวปวยใหมระดบความดนตามทตองการไดใน 2-4

สปดาห สตวแพทยควรจะมการเปลยนแปลงแนวทาง

การรกษา

56



เอกสารอางอง Barthez, P., Chew, D., DiBartolla, S. 2001. Simplified methods for estimation of 99mTc-Pentetate and 131I-Orthoiodohippurate plasma clearance in dogs and cats. J. Vet. Med. 15 : 200 - 208. Board NKFKDOQIA. 2002. Clinical practice guidelines for chronic kidney disease: evaluation, classification, and stratification. IV. Definition and classification of stages of chronic renal failure. Am. J. Kidney Dis. 39 : S46-S75. Haller, M. et al. 1998. Single-injection inulin clearance—a simple method for measuring glomerular filtration rate in dogs. Res. Vet. Sci. 64 : 151-156. Miyamoto, K. 2001. Clinical application of plasma clearance of iohexol on feline patients. J. Fel. Med. Surg. 3 : 143-147. Polzin, D., Osborne, C.A., Ross, Sheri. 2005. Chronic kidney disease. In: Veterinary internal medicine disease of dogs and cats. 6th ed. Ettinger,S.J. , Feldman, E.C.(eds.) St.Louis : Elsever Saunders. 1758-1785. Watson, A. et al. 2002. Plasma exogenous creatinine clearance test in dogs: comparison with other methods and proposed limited sampling strategy. J. Vet. Int. Med. 16 : 22-33.

Treatment of chronic kidney failure in companion animals

Rosama Pusoonthornthum 1)

Treatment of chronic kidney disease is mainly consisted of symptomatic and supportive treat-

ments. The most important goal of the treatment of chronic kidney disease is to maintain the balance

of water, electrolytes, acid-base, hormone, and nutritional status of the patients. These medical treat-

ments aim to decrease clinical signs and to improve quality of life of the animals.

Keywords: chronic kidney disease, treatments, companion animals

1) Department of Veterinary Medicine, Faculty of Veterinary Science, Chulalongkorn University

Abstract

59



แมวคลอดยาก

เกวล ฉตรดรงค 1)

การคลอดยากเปนปญหาทางระบบสบพนธทจดอยในภาวะฉกเฉน ตองใหความชวยเหลอเรงดวนเพอ

รกษาชวตของแมและลก การพจารณาตดสนใจควรเปนไปอยางมระบบ ตงแตการวนฉยตามเกณฑการคลอดยาก

การใหความชวยเหลอทางยา และหากไมไดผล ควรทำการผาตดเอาลกออกอยางรวดเรว รายงานนเนนกรณ

คลอดยากในแมว ซงมรายละเอยดบางประการทแตกตางจากสนข ตงแตอบตการณ สาเหต การใหความชวย

เหลอทางยา การผาตด และการชวยชวตลก เพอใชเปนแนวทางในการรกษาทางคลนก

คำสำคญ: ภาวะฉกเฉน การชวยเหลอทางยา การผาตดเอาลกออก

1) ภาควชาสตศาสตร เธนเวชวทยาและวทยาการสบพนธ คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

60



ชวยประเมนขนาดและจำนวนลกทยงเหลออยได ถา

พบมลกคางอยในมดลก ใหตรวจการมชวตของลก

ในมดลก โดยใชอลตราซาวด อลตราซาวดทำให

ทราบลกษณะลกวรป ความแขงแรงของรกวายงตด

อยกบผนงมดลกหรอไม และอตราการเตนของหวใจ

ลกดวย ซงจะบงชถงความจำเปนและความรวดเรวท

แมวจะตองไดรบความชวยเหลอ อตราการเตนปกต

ของหวใจลกแมว มกจะคงทเฉลย 228.2 ± 35.5 ครง

/นาท (Verstegen et al., 1993) การตรวจโดยใช

รงสวทยารวมดวย จะทำใหทราบจำนวน ขนาด

ตำแหนงลก กายวภาคชองเชงกรานแม และการ

เรยงตวของโครงรางลก ซงเปนขอมลประกอบการ

ตดสนใจใหการชวยเหลอ (Farrow, 1978) ลกษณะ

การลมตวของกระโหลกศรษะลก การพบแกสรอบๆ

ตวลก และการเรยงตวไมเปนระเบยบของกระดกโครง

รางลกในฟลมเอกซเรย บงชถงการตายของลกในมดลก

เชนเดยวกบในสนข (Farrow et al., 1976)

การใหความชวยเหลอทางยา การพจารณาใหความชวยเหลอการคลอด

ยากโดยใชยา จะใชในรายการคลอดยากทไมมสงกด

ขวางทางออกของลก คอมดลกมการคลายตวเตมท

ขนาดลกไมใหญเกนเสนผานศนยกลางชองเชงกรานแม

และลกไมตายเทานน นอกจากนไมควรใชการรกษา

ทางยาในรายทมลกยงไมคลอดคางในมดลกหลาย

ตว เพราะมแนวโนมทจะเกดการลาของมดลก หรอ

มดลกเฉอยทตยภม (secondary uterine inertia)

ตามมา ถงแมวาการตอบสนองตอยากระตนการบบ

ตวของมดลกจะดในระยะแรก (Johnston et al., 2001)

ออกซโตซน (oxytocin) เปนเปปไทดฮอรโมน

ทมฤทธกระตนการบบตวของกลามเนอมดลก ในรายงาน

ใหมๆ พบวาการให oxytocin ขนาดตำซำกน ใหผลด

กวาการใหขนาดสงครงเดยว oxytocin ขนาดสงทำให

กลามเนอมดลกบบตวอยนานเกนไป สงผลกระทบ

ตอการไหลเวยนของเลอดทผานรกไปยงลก ทำใหลก

ตามยจากการขาดเลอดและอาหารจากรกได ขนาด

แนะนำสำหรบแมว คอ 0.1-0.25 ยนตตอตว ฉดเขา

กลามเนอหรอใตผวหนง การใหซำทำไดในระยะเวลา

หางกน 30-40 นาท (Feldman and Nelson, 2004)

นอกจาก oxytocin ทชวยเพมความถของการบบตว

ของมดลกแลว อาจชวยเพมแรงบบตวโดยใหแคลเซ

ยมกลโคเนต (10% calcium gluconate) ดวยในราย

ท oxytocin อยางเดยวไมไดผล แตการใช calcium

gluconate ในแมวยงมขอโตเถยงกนอยวาจะทำให

การบบตวของมดลกแรงเกนไป ขนาดทใหแมวคอ

0.5-2.0 มลลลตรตอตว และหากยงไมตอบสนอง ให

เพมเดกโตส (50% dextrose) โดยใชปรมาตร 0.25

มลลลตร ผสมนำกลน 2 มลลลตร ฉดเขาเสนเลอด

ชาๆ (Feldman and Nelson, 2004)

การผาตดเอาลกออก การคลอดยากในสนขและแมว 60-80 %

จบลงดวยการผาตดเอาลกออก (Caesarean section)

และ 58% ของการผาตดเปนกรณฉกเฉน (Gilson,

2003) การผาตดเอาลกออกจะตองทำทนทหากพบ

ลกมอตราการเตนของหวใจชาลง (< 150 ครง/นาท)

นอกจากนควรทำเมอแมมความผดปกตของเชงกราน

โดยเฉพาะกระดกเชงกรานหก เปนทสงเกตวาแมแมว

ทคลอดลกบางตวแลว จะกนรกเขาไป เมอจะวางยา

สลบเพอผาตดจงควรสอดทอหายใจอยางรวดเรว

หลงสตวสลบ เพอปองกนการสำรอกของเหลวใน

กระเพาะอาหารเขาสปอด เนองจากยาสลบทกชนด

มผลเสยตอทงแมและลกแมว หวใจสำคญของการ

ผาคลอดใหสำเรจด คอ การควบคมเวลาจากแมแมว

สลบจนถงนำลกออกมาทงหมดใหสนทสด ควรหลก

เลยงยาสลบประเภทอลฟาทอะโกนส (alpha-2

agonist) (xylazine และ metdetomidine) เคทตา

มน (ketamine) และไทโอบารบทเรต (thiobarbiturates)

ในขณะทโพรโพฟอล (propofol) เปนยานำสลบท

เลอกใชได เพราะมการขบออกของยาจากแมอยาง

รวดเรว จงผานไปยงลกนอย มรายงานการพบยาใน

เสนเลอดสายสะดอ (umbilical vein) เพยง 13%

ของความเขมขนในเลอดผหญงคลอดลก (Sánchez

-Alcaraz et al., 1998)

ในกระบวนการคลอดปกตของแมว เรมจาก

การบบตวของมดลก และการคลายตวของคอมดลก

ซงมองไมเหนจากภายนอก (ระยะท 1) ระยะนอยใน

ชวงเวลา 6-12 ชวโมง แมแมวแสดงอาการกระวน

กระวาย รองเสยงดง หายใจเรว และนอนในรง

(Laliberte, 1986) แมแมวบางตวอาจไมแสดงอาการ

เลยในระยะท 1 ของการคลอด ในระยะท 2 คอมดลก

คลายตวเตมท มการเบงลกออกมา ลกตวแรกมก

คลอดออกมาภายใน 1 ชวโมงหลงเรมตนการคลอด

ระยะท 2 ระยะเวลาระหวางการคลอดลกแมวแตละ

ตวหางกน 10-60 นาท และมความแปรปรวนของ

ระยะหางของการคลอดสง (Laliberte, 1986) ระยะ

ท 2 อาจกนเวลานานกวา 42 ชวโมงไดในแมว ซง

ตองดแลตดตามอยางระมดระวง (Jutkowitz, 2005)

ระยะท 3 เกดพรอมกนกบระยะท 2 เปนการขบรก

ออกมาพรอมกบตวลก การคลอดทไมปกตจดวาเปน

“การคลอดยาก” นน รวมไปถงการไมพบการเรมเบง

คลอดเมอครบกำหนดคลอด และแมหรอลกมอาการ

ปวยขณะคลอด (Wallace, 1994) การคลอดยากพบได

3.3 % (Humphreys, 1974) ถง 5.8 % (Gunn-Moore

and Thrusfield, 1995) ของการคลอดในแมว

สาเหตการคลอดยาก แมวทมลกษณะ dolichocephalic และ bra-

chycephalic มโอกาสคลอดยากสงกวาแมวพนธอนๆ

การคลอดยากในแมว 67% เกดจากแม และ 29%

เกดจากลก โดยภาวะมดลกเฉอยปฐมภม (primary

uterine inertia) เปนสาเหตสวนใหญ (59 จาก 67%)

ทมาจากดานแม และการคลอดผดทา (malpresen-

tation) เปนสาเหตสวนใหญ (15 จาก 29%) ทเกด

จากดานลก (Linde-Forsberg and Eneroth, 1998)

การวนจฉยภาวะมดลกเฉอยปฐมภมทำไดยาก ในแมว

จะจดใหแมแมวทตงทองนานเกน 71 วนหลงผสมพนธ

และไมมการคลอด ใหเปนการคลอดยากทมสาเหต

จากภาวะมดลกเฉอยปฐมภม (Johnston et al., 2001)

การมลกในมดลกจำนวนนอยอาจทำใหแรงกระตน

การบบตวของมดลกไมเพยงพอ และในทางกลบกน

การมลกจำนวนมากอาจทำใหมดลกขยายตวเกน

ขนาด จนกลามเนอไมสามารถบบตวขบลกออกมา

ไดเชนกน นอกจากน แมทอวนยงเปนสาเหตโนมนำ

ใหเกดการคลอดยากได (Bennett, 1974) จาก

ประสบการณของผเขยนพบวา แมวทมปญหาคลอด

ยาก มกมการตายของลกในทองแลว เจาของพบตรวจ

ไมพบการเรมคลอดระยะท 1 เพราะสวนใหญการเลยง

แมวเปนแบบปลอย นอกจากนยงมกพบแมวทไมคลอด

เพราะไดรบการฉดยาคมกำเนดในระหวางตงทอง

การพจารณาเกณฑการคลอดยาก การคลอดทถกจดวาเปน “การคลอดยาก”

ประกอบดวย

1)ไมมการเบงคลอดเมอครบกำหนดทควรจะคลอด

2)แมวเขาสระยะท 2 ของการคลอดนานเกน 4 ชวโมง

แตไมมลกออกมาได

3)ระยะระหวางการคลอดของลกหางกนนานกวา 2

ชวโมง

4)แมแมวมอาการปวยหรอแสดงอาการเครยด

5)เหนการบบตวของชองทองแรงๆ นานกวา 30 นาท

โดยไมมลกออกมา

6)มของเหลวสเขยวคลำออกมาจากชองคลอดกอน

การคลอดลกตวแรก และ

7)มเลอดไหลจากชองคลอดในระหวางการคลอด

(Wallace, 1994)

การตรวจรางกาย การตรวจรางกายแมวทมการคลอดยาก เรม

จากการสงเกตสของเหลวหรอลกทคางอยบรเวณ

อวยวะเพศ การใชนวลวงตรวจในชองคลอดเปนไป

ไมไดในแมว ถาพบคราบของเหลวสเขยวคลำ แสดง

วามการลอกหลดของรกแลว หากลกไมออกมาภายใน

2-4 ชวโมง จะตองรบชวยเหลอ การคลำชองทองจะ

บทนำ

62



ตำแหนงเปดชองทองเพอผาตดเอาลกออก

ทำไดทงทตำแหนงกงกลางผนงใตทอง (ventral midline)

และดานขางลำตว (flank approach) การผาเขา

ชองทองทางดานขางลำตวจะทำใหเปดผาปกมดลก

งาย โดยไมตองดงมดลกทงหมดขนจากปากแผล

หลกเลยงการกรดถกเตานม และโอกาสเกดการชอง

ทองแตกหลงผาตดยากกวาการเปดแผลทางหนา

ทอง (Traas, 2008a) ประสบการณของผเขยนพบวา

การเปดแผลดานขางลำตวในแนวเฉยงลงดานลาง

ของขางลำตว (flank lower oblique incision) ทำให

เขาถงปกมดลกทงสองขางงายกวาการเปดแผลแนว

ตงดานขางลำตว และในแมวทคลอดยาก เจาของ

มกขอใหทำหมนไปดวยในคราวเดยวกน (en bloc

surgery) กจะทำใหการตดรงไขและมดลกทำไดงาย

ขน การผาตดทำหมนพรอมกบเอาลกออก พบอตรา

การรอดชวตของลก 42% ในแมว (Robbins and

Mullen, 1994) หลงการผาตด แมวจะยงใหนมลกได

เพราะการไหลของนำนมเกยวของกบ oxytocin และ

โปรแลคตน (prolactin) ทสรางจากตอมพทอทาร ไม

ไดขนกบฮอรโมนจากรงไข อยางไรกตาม หากการ

ลดลงของความดนเลอดขณะผาตด และการควบคม

ความเจบปวดไมมประสทธภาพพอ จะทำใหแมแมว

กนอาหารและนำนอยลงหลงผาตด ซงมผลตอการ

ลดลงของการสรางนำนมได (Traas, 2008a)

หากเปนการผาตดเอาลกออกโดยไมทำหมน

สามารถเปดผามดลกไดทงบรเวณปกมดลกและตว

มดลก ขนอยกบความงายของการดงลกออก โดยยด

เวลาการดงลกออกใหเรวทสดหลงแมแมวสลบ เชน

หากมการเบงและลกตดคางอยทตวมดลก ใหกรดผา

ทคอมดลกเพอดงถกทขวางอยออกกอนทจะดงลก

ตวอนๆ ในปกมดลกออกตามมา เปนตน (Traas,

2008a) ถาในรายทรกตดแนนกบผนงมดลก ไมควร

พยายามดงรกออกมาดวย เพราะจะทำใหเลอดไหล

ไมหยดได ใหปลอยไวใหมการขบออกของรกเองทาง

ชองคลอดหลงผาตด (Morales et al., 2004; Baksu

et al., 2005)

การชวยชวตลก การตายของลกจากการคลอดยากและการ

ผาคลอด มสาเหตจากภาวะขาดออกซเจน (hypoxia)

และการกดการหายใจและการเตนของหวใจจาก

ยาสลบทใชในแม ความอบอนเปนสงสำคญทสด

สำหรบ ลกแมวหลงคลอด ควรนำลกแมวเขาตอบ

ควบคมอณหภมท 32.2 องศาเซลเซยส (90 องศา

ฟาเรนไฮต) และความชน 50-60 % เพราะลกแมว

ยงมกลไกการสนและการหดตวของเสนเลอดไม

พฒนาเตมท อณหภมรางกายปกตของลกแมวอยท

35.0-37.2 องศาเซลเซยส (95-99 องศาฟาเรนไฮต)

อตราการหายใจ 10-18 ครงตอนาท และนำหนกตว

แรกคลอดเฉลย 100 กรม (Grundy, 2006) หากไมม

ตอบลก ใหใชกระปองนำพลาสตคใสนำอน คลม

ดวยผาขนหน วางใสกลองทลกแมวอย คอยเปลยน

นำเมอเรมเยน การกระตนการหายใจทำไดโดยการ

ใชนวมอนวดบรเวณชองอก 1-2 ครงตอวนาท การ

เตนของหวใจชาลงเกดจากกลามเนอหวใจขาด

ออกซเจน (myocardial hypoxia) แกไขโดยกระตน

การหายใจ สวนการเหวยงตวลก (swinging) เปนสง

ทไมควรทำ เพราะเสยงตอการทำใหลกหลดมอ เกด

การตกเลอดในสมองซรบรล และการสำรอกของเหลว

จากกระเพาะอาหารเขาปอดได (Traas, 2008b)

การคลอดยากในแมวสวนใหญเปนกรณ

ฉกเฉน ทตองรบใหความชวยเหลอ การชวยเหลอ

ทางยาจะทำไดเมอไมมสงกดขวางทางออกของลก

เทานน ในรายทไมตอบสนองทางยา การผาตดคลอด

ควรใชเวลาจากนำสลบถงดงลกออกสนทสด เพอ

รกษาชวตแมและลก ตำแหนงเปดผาเอาลกออกทำได

ทงบรเวณกงกลางผนงใตทองและดานขางลำตว การ

จดการกบความเจบปวดและรกษาความดนโลหต

หลงผาตด จะลดปญหาการสรางนมนอย หลงคลอด

ควรใหความอบอนแกลกแมวโดยเรว และกระตนการ

หายใจเพอปองกนการเกดภาวะขาดออกซเจน

สรป

เอกสารอางอง Baksu, A., Kalan, A., Ozkan, A. Baksu B, Tekelioglu M, Goker N. 2005. The effect of placental removal method and site of uterine repair on postcesarean endometritis and operative blood loss. Acta Obstet Gynecol Scand 84:266-269. Bennett, D. 1980. Normal and abnormal parturition. In: Current therapy in theriogenology, Morrow, D.A. ed. W.B.Saunders, Philadelphia. P. 595-606. Farrow, C.S. 1978. Maternal-fetal evaluation in suspected canine dystocia: a radiographic prospective. Can Vet J 19:24-26. Farrow, C.S., Morgan, J.P., Story, E.C. 1976. Late term fetal death in the dog: early radiographic diagnosis. J Am Vet Radiol Soc 14:11-17. Feldman, E.C., Nelson, R.W. 2004. Feline reproduction. In: Canine and feline endocrinology and reproduction, Kersey, R. ed. W.B.Saunders, Philadelphia. p.1016-1045. Gilson, S.D. 2003. Cesarean section. In: Textbook of small animal surgery. Slatter, D. ed. W.B.Saunders, Philadelphia.p. 1517-1520. Grundy, S.A. 2006. Clinically relevant physiology of the neonate. Vet Clin North Am Small Anim Pract 36:443-459. Gunn-Moore, D.A., Thrusfield, M.V. 1995. Feline dystocia: prevalence and association with cranial conformation and breed. Vet Rec 136:350-353. Humphreys, J. 1974. Dystocia in cats. Vet Rec 95:353. Johnston, S.D, Kustritz, M.V.R., Olson, P.N.S. 2001. Disorders of the canine uterus and uterine tubes (oviducts). In: Canine and feline theriogenology, Kersey, R. ed. W.B.Saunders, Philadelphia. p.206-224. Jutkowitz, L.A. Reproductive emergencies. 2005. Vet Clin Small Anim Pract 35:397-420. Laliberte, L. Pregnancy, obstetrics, and ostpartum management of the queen. In: Current therapy in theriogenology 2, Morrow, D.A. ed, Saunders;1986.p.812-821.

Linde-Forsberg C and Eneroth A. 1998. Parturition. In: Manual of Small Animal Reproduction and Neonatology. G. Simpson (ed.). British Small Animal Veterinary Association, Cheltenham, U.K. p. 127-142. Morales, M., Ceysens, G., Jastrow, N. Viardot C, Faron G, Vial Y, Kirkpatrick C, Irion O, Boulvain M. 2004. Spontaneous delivery or manual removal of the placenta during caesarean section: a randomized controlled trial. Br J Obstet Gynecol 111:908-912. Robbins, M.A., Mullen, Hs. 1994. En bloc ovariohysterectomy as a treatment for dystocia in dogs and cats. Vet Surg 23:48-52. Sánchez-Alcaraz, A., Quintana, M.B., Laguarda, M. 1 998. Placental transfer and neonatal effects of propofol in caesarean section. J Clin Pharm Ther 23:19-23. Traas, A.M. 2008a. Surgical management of canine and feline dystocia. Theriogenology 70:337-342. Traas, A.M. 2008b. Resuscitation of canine and feline neonates. Theriogenology 70:343-348. Verstegen, J.P., Silvia, L.D.M., Onclin, K., Donnay, I. 1993. Echocardiographic study of heart rate in dog and cat fetuses in utero. J Reprod Fertil Suppl 47:174-180. Wallace, M.S. 1994. Management of parturition and problems of the perparturient period of dogs and cats. Sem Vet Med Surg (Small Anim) 9:28-37.

64



Dystocia in cats

Kaywalee Chatdarong 1)

Dystocia is considered emergency that immediate assistance is needed to safe life of queens

and kittens. Systematic diagnosis according to criteria is required to identify dystocia. Medical treat-

ment if not responded, caesarean section should be performed as soon as possible. This report fo-

cuses on dystocia in feline which some details are different from that in canine, such as incidences,

causes, medical and surgical treatment, as well as kitten resuscitation.

Keywords: emergency, medical treatment, caesarean section

1) Department of Obstetrics, Gynaecology and Reproduction, Faculty of Veterinary Science, Chulalongkorn University.

Abstract

5.ขอใดควรปฏบตโดยดวนในการชวยลกแมว

หลงการผาตดเอาลกออก

1.กระตนการหายใจโดยการเหวยงตวลก

2.ใหยากระตนการหายใจโดยเรงดวน

3.กระตนการหายใจโดยใชผาเชดบรเวณอก

4.ผกสายสะดอใหเลอดหยดไหล


1.สาเหตโนมนำใหเกดการคลอดยากในแมว

1.แมวอวน

2.dolichocephalic

3.brachycephalic


2.ระยะการคลอดใดของแมวทอาจนานกวาสนข

ไดมาก โดยยงจดเปนการคลอดปกต

1.ระยะทหนง

2.ระยะทสอง

3.ระยะทสาม


3.ขนาดยา oxytocin ทใชกระตนการบบตวของ

มดลกในแมวคลอดยากทไมมการอดตนของชอง

ทางคลอด

1.0.1-0.25 ไอย ตอตว

2.0.1-0.25 ไอย ตอนำหนกตว 1 กก.

3.1.0-2.5 ไอย ตอตว

4.1.0-2.5 ไอย ตอนำหนกตว 1 กก.

4.ตำแหนงเปดมดลกแมวเพอผาตดเอามดลก

ออก คอ

1.ปกมดลกซาย

2.ปกมดลกขวา

3.ตวมดลก


70



โรคเบาหวานในแมว

นฤด เกษมสนต 1)

โรคเบาหวาน เปนโรคของความผดปกตทเกดจากระดบของอนซลนหรอการทำงานของอนซลนไมเพยงพอท

จะรกษาระดบนำตาลกลโคสในกระแสเลอด ทำใหสตวมระดบนำตาลในเลอดสงกวาปกต และกอใหเกดอาการ

ทางคลนกหลายประการ เชน polyuria, polydipsia, hyperphagia, glucosuria หรอแมกระทงการเกด nephropathy

และ neuropathy พบไดมากในแมวสงอายทมนำหนกสงผดปกต การวนจฉยโรคนควรทำการแยกภาวะนำตาล

ในเลอดสงเนองจากภาวะเบาหวานออกจากภาวะเครยดกอน โดยอาศยหลกของการตรวจพบระดบนำตาลใน

กระแสเลอดทสงผดปกตอยางสมำเสมอ รวมกบการตรวจพบ glucosuria ในปสสาวะทเกบตวอยางจากทาง

บานในชวงเวลาทแมวอยในสภาพสงบเปนปกต นอกจากนน ตองพงระลกอยเสมอวาแมวปวยของเรานน ตอง

แสดงอาการทางคลนกทสมพนธกบอาการของโรคเบาหวานกอนทำการรกษาโดยการใชอนซลนหรอการใชยา

ลดระดบนำตาล รวมกบการจดการทางโภชนาการ ความสำเรจในการดแลแมวขนกบความสามารถในการ

ควบคมระดบนำตาลตลอดวนและการแกไขปจจยแทรกซอนทอาจแฝงอยในตวสตวเอง

คำสำคญ: เบาหวาน อนซลน นำตาลกลโคส

1) ภาควชาสรรวทยา คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ทวา ภาวะการขาดอนซลนในแมวนน ไมไดเกดจาก

การท pancreatic beta cell ถกทำลายในลกษณะ

การมเซลลเมดเลอดขาวชนดลมโฟไซดเขาแทรกใน

เนอเยอ หรอ beta cell ถกทำลาย เนองจากการท

แมวสรางแอนตบอด ขนมาตอตานเซลลตบออน ดง

เชนทเกดขนในสนข (Hoenig et al., 2002)

พยาธกำเนดและอาการทางคลนก จากทไดกลาวมาแลวถงการทแมวมภาวะ

insulin resistance อยแลว เมอเกดมปจจยอนๆ รวม

เชน ความอวน ภาวะไขมนในเลอดสง ตบออนอกเสบ

และความเครยด สงผลใหภาวะ insulin resistance

เลวรายลงไปอก เมอการทำงานของอนซลนลดลง

เรอยๆ สงผลใหความสามารถทจะนำกลโคสเขาส

เซลลลดลง เปนเหตใหแมวปวยเกดภาวะนำตาลใน

เลอดอยในระดบสงกวาปกต แมวปวยจงตอบสนอง

ตอภาวะนดวยการเพมการหลงอนซลนขนเพอแกไข

ภาวะ hyperglycemia แตทกๆ ครงท pancreatic

beta cell หลงอนซลนเพมขนนน Amylin หรอ Islet

amyloid polypeptide กจะถกหลงเพมขนดวย ดง

นนโอกาสทจะเกด pancreatic amyloidosis กจะ

มากขนตามมา สงผลใหเกดภาวะ pancreatic beta

cell dysfunction และ hypoinsulinemia ตามลำดบ

ความไมสมดลกนของการทำงานของอนซลน

และระดบนำตาลกลโคสในกระแสเลอดนน กอใหเกด

อาการทางคลนกหลายประการ เชน polyuria, polydipsia,

hyperphagia, glucosuria หรอแมกระทงการเกด

nephropathy และ neuropathy

อาการทางคลนก อาการทสำคญในแมวปวยดวยโรคเบาหวาน

ทไมพบอาการอนแทรกซอน คอ hyperglycemia,

polyuria polydipsia, polyphagia weight loss และ

มแนวโนมทจะตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะได

สวนใหญแลวแมวปวยดวยโรคเบาหวานท ไม

สามารถควบคมนำตาลไดนน มกมอาการแทรกซอน

ได เชน nephropathy และ peripheral neuropathy

โรคเบาหวาน เปนโรคของความผดปกตของ

ตอมไรทอโรคหนงทพบไดมากในแมวสงอาย และพบ

มากในแมวตวผททำหมนแลว โดยเฉพาะอยางยงใน

แมวทอวนเกนขนาดปกต โรคนจะทำใหสตวมระดบ

นำตาลในเลอดสงกวาปกต ชนดของโรคเบาหวานท

พบในแมว (Classification of DM in the cat)

ปกตแลวโรคเบาหวานทพบในแมวมกจะ

เปนชนดทสอง ทเกดจากความดอในการตอบสนองตอ

การทำงานของอนซลน (insulin resistance; non-insulin

dependent) เนองจากพฤตกรรมในการกนอาหารของ

แมวโดยทวๆ ไปปกตแลวมลกษณะเปน true carnivore

ทำใหแมวไดรบอาหารโปรตนสง แตคารโบไฮเดรต

คอนขางตำ ดงนน ระดบนำตาลกลโคสทเพมขนจาก

การไดรบอาหารนนจะตำกวาสตวอนๆ เชน สนข

รางกายแมวปกตจงปองกนภาวะทนำตาลกลโคสใน

กระแสเลอดตำ โดยการทำใหรางกายตอบสนองตอ

การทำงานของอนซลนลดลง ดวยเหตน จงเปนเหต

ใหการทำงานของฮอรโมนอนซลนในแมวปกตจะตำ

กวาการทำงานของอนซลนในสนขปกต (Brand Miller

and Colagiuri, 1994) ดงนนเมอแมวอวนขนหรอปวย

ดวยโรคเบาหวาน จงมกพบวาเกดภาวะ insulin

resistance ขนดวย (Rand et al., 2004)

ภาวะทเกดการขาดอนซลนเองกสามารถพบ

ไดในแมวเชนกน โดยการหลงฮอรโมนจาก pancreatic

beta cell ซง pancreatic beta cell นนนอกจากจะ

หลง insulin แลวยงหลงเปปไทดฮอรโมนอกชนดหนง

รวมดวยเสมอ เปปไทดฮอรโมนชนดน (Amylin หรอ

islet amyloid polypeptide; IAPP) ทหลงออกมา

พรอมอนซลน สามารถกอใหเกดการสะสมของ amyloid

ใน pancreatic islet ได (pancreatic amyloidosis)

(Hoenig et al., 2000) การเกดภาวะ pancreatic

amyloidosis นจะสงผลให pancreatic beta cell

เกดการตาย ดงนนจำนวน pancreatic beta cell จะ

ลดลงเรอยๆ จนในทสดแมวทปวยเปนโรคเบาหวาน

จะเกดภาวะขาดอนซลนในกระแสเลอด ซงเปน

ลกษณะคลายโรคเบาหวานชนดทหนงได แตตางกน

บทนำ

72



หลงจากตอมหมวกไตชนใน (medullary adrenal gland)

สามารถสงผลทงทางตรงและทางออม โดยการกระตน

กระบวนการ gluconeogenesis กระตนการหลง

glucagon และยบยงการหลง insulin สงผลใหนำตาล

ในเลอดสงขนผดปกตได

มรายงานกลาววา ภาวะเครยดททำใหนำตาล

ขนสงผดปกตในแมวนน มกไมสงผลใหพบนำตาลใน

ปสสาวะ ถาความเครยดนนไมไดคงอยเปนเวลานาน

เกน 90 นาท (Rand et al., 2002) แตอยางไรกตาม

มรายงานขดแยงวาสามารถตรวจพบภาวะ glucosuria

ได ในแมวปกตทถกบงคบปอนนำตาลทางสายยาง

(Cannon, 1991) ดงนนการวนจฉยแยกภาวะเครยด

นออกจากการเปนโรคเบาหวาน จรงๆ ควรยดหลก

การตรวจพบระดบนำตาลในกระแสเลอดทสงผด

ปกตอยางสมำเสมอ รวมกบการตรวจพบ glucosuria

ในปสสาวะทเกบตวอยางจากทางบานในชวงเวลาท

แมวอยในสภาพสงบเปนปกต นอกจากนน ตองพง

ระลกอยเสมอวาแมวปวยของเรานน ตองแสดงอาการ

ทางคลนกทสมพนธกบอาการของโรคเบาหวาน

(Plotnick and Greco, 1995)

การวนจฉยแยกภาวะนำตาลในเลอดสงเนองจากภาวะเบาหวานออกจากภาวะเครยด (Distinguish between diabetes and stress induced hyperglycemia) การตรวจพบระดบนำตาลสงในกระแสเลอด

นน มไดบงชเสมอไปวาสตวตวนนปวยเปนโรคเบาหวาน

มหลายๆ ครงทเราตรวจพบคาระดบกลโคสในแมวท

ไดรบการอดอาหารมาไมตำกวา 8 ชวโมงแลวมคา

สงกวา 200 mg% หรอบางครงอาจสงถง 300-400 mg%

เลยกได (Nelson, 2003) แตเมอทำการฉดอนซลน

ใหกบแมวดงกลาว พบวาแมวเขาสภาวะ hypoglycemia

อยางรวดเรว ดงนนกอนทจะทำการสรปการวนจฉยวา

แมวตวนนปวยดวยโรคเบาหวานนน จำเปนตองทำการ

แยกหาปจจยอนๆ ทมความเกยวของกบการเกดภาวะ

นำตาลกลโคสในกระแสเลอดสงผดปกตออกเสย

กอนทจะทำการวนจฉย

ภาวะเครยดสามารถโนมนำใหเกดนำตาล

ในกระแสเลอดสงได และสามารถพบบอยในแมว ภาวะ

นเกยวของกบระดบ catecholamine ทหลงออกมา

catecholamine หรอสวนใหญ คอ epinephrine ท

การรกษาโรคเบาหวานและการปรบขนาดอนซลน ดงทไดกลาวมาแลววา เราตองทำการแยก

ภาวะนำตาลสงจากความเครยดออกจากโรคเบา

หวานใหไดกอนการรกษา โดยอาศยหลกการการพบ

ภาวะนำตาลสงอยางคงทสมำเสมอ ดงนนเมอวนจฉย

ไดแลววา แมวนนปวยดวยโรคเบาหวานจรง คำถาม

ทจะเกดขนตอไปกคอ แมวปวยนนควรไดรบการรกษา

โดยการใชยา หรอการใชอนซลน ในแมวทยงมระดบ

อนซลนทมากพอ หรอยงมปรมาณ pancreatic beta cell

เพยงพอทจะหลงอนซลนนน จะพบวามโอกาสตอบ

สนองตอการรกษาโดยการใชยามากกวาแมวปวยท

ไดรบการวนจฉยโรคคอนขางชาจนแมวเหลานนไมม

ระดบอนซลนทสงพอทจะตอบสนองในการใชยาได

อยางไรกตามในประเทศไทย การวนจฉยแลวพบวา

แมวปวยดวยโรคเบาหวานนนสวนใหญคอนขางชา

ทำใหการดำเนนของโรคเขาสภาวะทแมวขาดการ

หลงอนซลนทเพยงพอ ดงนนการรกษาแมวปวยเหลา

นนพบวา การใชอนซลนในการควบคมระดบนำตาล

จงมโอกาสประสบผลสำเรจมากกวา

หลงจากทจดการดานอาหารใหแมวปวย

เรยบรอยแลว การปรบขนาดอนซลนทใชใหเหมาะสม

(การทำ glucose curve) จะตองคำนงถงหลกโดยยอวา

1.ตรวจสอบความเขมขนของเลอดใหแนใจ

กอนการทำ glucose curve เนองจากวา ปกตแมว

ปวยจะเกดภาวะ hyperglycemia รวมกบการเกด

osmotic diuresis การเกดภาวะดงกลาว จะสงผล

ใหระดบนำตาลกลโคสในกระแสเลอดสงกวาความ

เปนจรง ดงนนการใหสารนำใหเพยงพอกบความตองการ

ของรางกาย รวมกบระดบททดแทนการสญเสยไปเพอ

ใหมปรมาณนำในรางกายอยในระดบทเพยงพอ ดง

นนการใหสารนำตลอดเวลาทหา initial dose ของ

อนซลน จงมความจำเปนอยางยง

2.เวลา ชนด และปรมาณของอาหารจำเปน

ตองสมำเสมอและเหมอนเดม ในกรณทแมวปวยม

พฤตกรรมการกนแบบ ad libitum อาจจะตองเปลยน

พฤตกรรมน หรอใหเจาของแมวเฝาสงเกตชวงเวลาท

แมวปวยกนอาหารมากทสด เพอทจะสมพนธกบเวลา

ฉดอนซลน

3.เจาะเลอดเพอตรวจหาระดบนำตาลกอน

ฉดอนซลน และหลงฉดอนซลน ในชวงเวลาตางๆ กน

เปนเวลา 24 ชวโมง ระยะหางของการเจาะเลอด

จำเปนตองคงท และจะตองทำการเจาะในชวง nadir

time (ชวงเวลาทอนซลนออกฤทธดทสด เพอใหได

ระดบนำตาลทตำทสด) ของอนซลนชนดนนๆ ถาไม

สามารถเจาะ 24 ชวโมงไดจะตองทำการเจาะจนกวา

ระดบนำตาลกลโคสกลบมาสงเกน renal threshold

4.การกระตนใหเจาของแมว ตรวจหาระดบ

นำตาลกลโคสเองทบานจะทำใหมโอกาสประสบผล

สำเรจในการควบคมนำตาลมากขน

5.ตรวจหาระดบ glycated protein เปนระยะๆ

เพอยนยนความสำเรจในการควบคมนำตาล

การแปลผลคาของ glucose curve ทได

คำนงถง 3 หลกใหญทสำคญ คอ

-ประเมนวาการใชอนซลนไดผลหรอไม

ระดบนำตาลทลดลงนนเรวหรอชาเกนไป

-ประเมนวาระดบนำตาลตำสดนนสงหรอตำ

เกนไปหรอเปลา

-และประการสดทาย ประเมนระยะเวลาท insulin

ออกฤทธ ตรงกบชนดของ insulin นนๆ หรอไม

ผลของ glucose curve ทดนนจะพบวาระดบ

นำตาลลดลงประมาณ 50-100 mg% ตอชวโมง ใน

ขนตนจะใชเวลาในการประเมนอาการ ระดบนำตาล

และขนาดของอนซลน ประมาณ 1-2 สปดาห โดย

อาศยหลกในการรกษาระดบนำตาลกลโคสอยใน

ชวง 100-300 mg/dl ตลอด 24 ชวโมง (Feldman

and Nelson, 1997) เมอไดระดบดงกลาวแลว แมว

ปวยจะถกนดกลบมาประเมนอาการอกครง ภายใน

1-2 สปดาห เพอประเมนสภาพความอยากอาหาร

กระหายนำ และพฤตกรรมการกนนำ พรอมกบตรวจ

ระดบนำตาลในชวงเวลากลางวน ถาระดบนำตาล

กลโคสอยในชวงทยอมรบได การนดแมวปวยกลบ

มาตดตามผลเปนระยะๆ เปนสงทควรกระทำ โดย

ตารางท 1 แสดงการเปรยบเทยบอาการทางคลนกทพบในโรคเบาหวาน ในสนขและแมว (Feldman and Nelson, 1997)

74



ทวไปแลวจะนดกลบมาตดตามทกๆ 4-6 สปดาห

การใช glycated protein บางชนดเปนตว

ชวยยนยนถงระดบนำตาลกลโคสในชวงเวลาทผาน

มา นยมทำกนมากในผปวยโรคเบาหวาน โปรตนดง

กลาวเชน hemoglobin หรอ albumin จะทำปฏกรยา

กบระดบกลโคสในเลอด เปนปฏกรยาทยอนกลบไมได

และคงอยเปน glycated protein เปนระยะเวลาหนง

(hemoglobin A1c อยนาน 3-4 เดอน และ fructo-

samine อยนานประมาณ 2-3 สปดาห) การเปลยนแปลง

ของ glycated protein ทงสองชนดตอระดบนำตาล

กลโคส แสดงดงตารางขางลาง

การประเมนวาการใชอนซลนไดผลหรอไม นนตดสนทความแตกตางระหวางคาสงสด

และคาตำสดของระดบนำตาลกลโคส ถาความแตก

ตางกนคอนขางนอย จะกลาวไดวา ปรมาณของอนซลน

ทแมวปวยไดรบนนไมเพยงพอ สมควรจะเพมปรมาณ

ของอนซลนขนอก 0.5 ถง 1 u (ตอตว) ในทางตรงกนขาม

ถาความแตกตางกนของคาสงสดและคาตำสดคอน

ขางมาก โดยเฉพาะอยางยงทกราฟกลบมาสงขนอก

อยางรวดเรว (Somogyi effect) ควรจะทำการลดขนาด

ของอนซลนลง เนองจากระดบอนซลนทใหมากเกนไป

จนไปกระตนการหลงฮอรโมนทเพมระดบนำตาลขน

มา (กระตน Catecholamine, Cortisol) ปรมาณ

อนซลนทควรลดลงในแตละครงทตองการปรบขนาด

นนคอ 10-25% ในแมวทไดรบอนซลนอยทระดบตำ

กวา 2.2 unit/kg แตถาแมวไดรบอนซลนอยทมากกวา

2.2 u/kg ควรจะลดขนาดลงประมาณ 0.5 u/kg

การประเมนวาระดบนำตาลตำสดนนสงหรอ

ตำเกนไป (nadir glucose) คาทควรจะไดควรจะอย

ในระดบ 80-125 mg%

หลกสดทายทจะประเมนคอ ระยะเวลาท

อนซลนออกฤทธ ปกตแลวขนกบชนดของอนซลนทใช

ดงแสดงในตารางท 4 เราสามารถทราบไดวา อนซลน

หมดฤทธไปแลว เมอคาของระดบนำตาลในกระแสเลอด

สงกลบขนมาอยทระดบทสงกวา 250 mg%

ชนดของอนซลนทใชมากในประเทศไทย 1) Caninsulin® เปน Lente insulin ทมสวน

ประกอบของอนซลน 2 ชนด ทมระยะเวลาในการ

ออกฤทธตางกน คอ ประกอบดวย 30% ของ amorphous

zinc porcine insulin ซงออกฤทธในชวงเวลาสน (short

acting insulin) และ 70% ของ crystalline zinc

porcine insulin ซงออกฤทธในชวงเวลานาน (long

acting insulin) จงทำให caninsulin เปนกลมอนซลน

ทมระยะเวลาการออกฤทธอยในชวงกลาง (intermediate

acting insulin) caninsulin ออกฤทธหลงจากฉดไป

แลว 30 นาท โดยท amorphous insulin จะทำหนาท

อยโดยท peak ของการออกฤทธอยท 3 ชวโมงหลง

การฉดเขาใตผวหนง ฤทธของ amorphous จะคง

อยประมาณ 8 ชวโมงหลงฉด ตอจากนน สวนของ

crystalline insulin จะทำหนาทควบคมระดบนำตาล

ตอ โดยท peak ของการออกฤทธอยท 7-12 ชวโมง

หลงจากฉด ในแมวระยะเวลาการออกฤทธของ

caninsulin นนสนกวาในสนข ทำใหเราจำเปนตอง

ฉดใหแมวปวย 2 ครงตอวน

ขอดของ caninsulin คอมความเขมขน 40 u/ml

ทำใหการปรบใชในขนาดทคอนขางตำนนเปนไปได

และมความแนนอนสง ขนาดเรมตนทใชในแมว คอ

0.25-0.5 u/kg วนละ 2 ครง โดยทไมควรใช insulin

มากกวา 2 unit ตอครง การปรบเพมขนาดและลด

ลงของ insulin ควรจะประมาณ 10% ของขนาด insulin

เดม และคงขนาดนไปประมาณ 3-4 วนกอน ปรบ

ขนาดอกครงหนง ขอควรระวง caninsulin ไมสามารถ

ใชแกภาวะวกฤตของโรคเบาหวานได และไมสามารถ

ฉดเขาทางเสนเลอดได

2) NPH (Neutral protamine hagedorn) เปน

อนซลนสงเคราะหของมนษยออกฤทธอยในชวงกลาง

(intermediate acting insulin) ประกอบดวย isophane

insulin ทจบกนอยดวย protamine ทำใหระยะเวลา

ในการออกฤทธนานขนกวา regular insulin ปกตแลว

เปนอนซลนเรมตนในการรกษาผปวยดวยโรคเบา-

หวาน กอนทจะเปลยนไปใชชนดอนๆ ขนาดของ

อนซลนทใชในแมวเรมตนท 0.5-1.0 u/kg เขาใตผวหนง

วนละ 2 ครง หางกน 12 ชวโมง

3) Insulin glargine เปนอนซลนสงเคราะห

โดยการแทนทอะมโนแอซด 3 ตำแหนง ในลำดบอะ

มโนแอซดของอนซลนในมนษย ทำใหความสามารถ

ในการแตกตวเปลยนไป และนำไปสชวงเวลาทออก

ฤทธยาวนานขน glargine ไมม peak ของการออก

ฤทธ แตการออกฤทธอยางชาๆ นน ทำให glargine

สามารถออกฤทธไดถง 24 ชวโมง

4) Regular insulin เปนอนซลนทออกฤทธ

คอนขางเรว ในชวงระยะเวลาอนสน ประกอบดวย

amorphous insulin โดยทระยะเวลาทเรมออกฤทธคอ

30 นาท ม peak ของฤทธอยทประมาณ 1-3 ชวโมง

และมฤทธอยประมาณ 4-6 ชวโมง เปนอนซลนท

สามารถทำใหระดบนำตาลลดลงอยางสมำเสมอ

และสามารถฉดเขาเสนได จงเปนอนซลนทใชในการ

แกไขภาวะวกฤตของเบาหวาน ขนาดของการใชอนซลน

ชนดนในการแกไขภาวะวกฤตคอ 0.1-0.2 u/kg ฉด

เขากลามเนอ ทก 1-2 ชวโมง จนกวาระดบนำตาลใน

กระแสเลอดจะลดลงตำกวา 250 mg%

ตารางท 2 แสดงปรมาณซรม fructosamine ทวดไดตอการควบคมระดบนำตาลในเลอด (Feldman and Nelson, 1997)

ตารางท 3 แสดงซรม HbA1c ทวดไดตอการควบคมระดบนำตาลในเลอด (Feldman and Nelson, 1997)

76



ยาหรอสารเสรมท ใช ในการควบคมระดบนำตาลในเลอด ยาทใชในการควบคมระดบนำตาลแบง

ไดออกเปน 5 กลม คอ

1.Sulphonylurea drugs (Glipizide®) เปน

ยาทใชกนมากในการควบคมระดบนำตาลในเลอด

ของผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 โดยอาศยฤทธใน

การกระตนให pancreatic beta cell หลง insulin

เพมขน ดงนนการใชยานในแมวปวยดวยโรคเบาหวาน

จำเปนอยางยงทจะตองทดสอบใหแนใจเสยกอนวา

แมวมระดบ pancreatic beta cell ทยงสามารถทำงาน

ไดเหลออยในปรมาณเพยงพอ (Feldman and Nelson,

1997) นอกจากนควรจะพงระวงวาการกระตนให

pancreatic beta cell ของแมวหลง insulin เนองจาก

ฮฮรโมน amylin จะถกกระตนใหหลงดวยเสมอ ดง

นน การสญเสย pancreatic beta cell จากการเกด

pancreatic amyloidosis กจะเกดมากตามไปดวย

อยางไรกตาม ยาในกลมนมขอมลในการใช อาการ

ไมพงประสงค และผลขางเคยงมากทสดเมอเทยบกบยา

ในกลมอนๆ โดยขนาดเหมาะสมทควรใชในแมวคอ

2.5 mg ตอตว วนละ 2 ครง พรอมกบการใหอาหาร

ในชวงแรกๆ ถาไมมอาการไมพงประสงคเกดขนภายใน

2 สปดาห เราสามารถเพมขนาดไดถง 5.0 mg ตอตว

วนละ 2 ครงพรอมอาหาร อาการทไมพงประสงคท

พบไดคอ อาเจยน ดซาน และพบคาเอนไซมของตบ

สงผดปกต และยงสามารถพบระดบนำตาลในเลอด

ตำได

ยาอกตวหนงในกลมนคอ Glyburide® ขนาดท

ใชคอ 0.625 mg ตอตว วนละครง ยานออกฤทธได

ยาวนานกวา Glipizide® แตขอมลตางๆ มนอยกวา

Glipizide® มาก จงไมเปนทนยมใชกน

2. Meglitinides (Repaglinide®) เปนยาท

ควบคมระดบนำตาลในเลอด ออกฤทธในการให pan-

creatic beta cell ใหหลง insulin เพมขน แตไมได

ผานกลไกเดยวกบ sulphonylurea ยาในกลมนไมม

ขอมลรายงานในการใชในแมว

3.Biguanides (Metformin®) เปนยาในกลม

ทกระตนให insulin ทำงานไดดขน โดยไมมฤทธกระตน

ใหหลง insulin เพมขน นอกจากนยงมสวนยบยงการ

ผลตนำตาลกลโคสภายในเซลลตบ ทำใหรางกายแมว

มระดบนำตาลกลโคสกอนฉดอนซลนตำลง เนองจาก

Metformin® ออกฤทธในการกระตนให insulin ทำงาน

ไดดขนโดยไมมการกระตนใหหลง insulin เพมขน

ดงนน การทแมวปวยจะตอบสนองตอยาตวนไดด จง

จำเปนตองมระดบอนซลนในกระแสเลอดสง พบวา

แมวเหลานน มระดบอนซลนในชวงอดอาหารไมตำ

กวา 20 μ U/ml โดยขนาดทแนะนำใหใชคอ 20-25 mg

ตอตว อาการไมพงประสงคมกพบภายใน 1-4 ชวโมง

หลงไดรบยา อาการเหลานนไดแก ออนเพลย หมด

แรง อาเจยน ซงอาการนยงสามารถพบไดในแมวท

ไดรบยาเกน 75 mg

4.Thiazolidinediones (Troglitazone®, Piogli-

tazone®, Rosiglitazone®) ใชกนมากในการควบคม

นำตาลในผปวยดวยโรคเบาหวาน ยากลมนมฤทธใน

การชวยการทำงานของอนซลนใหดขน โดยการกระตน

การขนสงกลโคสเขาสเซลลเพอนำไปใช นอกจากน

ยงมสวนชวยยบยงการสรางนำตาลกลโคสในเซลล

ตบ และยบยงการสราง free fatty acid ซงมสวนขด

ขวางการทำงานของอนซลน ยาในกลมนยงไมม

ขอมลทใชในแมว

5.Alpha glucosidase inhibitors (Acarbose®

และ Miglitol®) มสวนประกอบเปน complex oligosac-

charides ทมาจากเชอจลนทรยทสามารถขดขวาง

การดดซมนำตาลไดโดยการขดขวางการทำงานของ

α-glucosidase ได ดงนนจงมฤทธในการชะลอการ

ยอยของ complex carbohydrate และ disaccharide

จงเปนสาเหตทำใหระดบ peak ของ glucose ทพบ

หลงจากกนอาหารลดลง ขนาดทแนะนำใหใช คอ

12.5mg ตอมออาหาร (Mazzaferro et al., 2003)

6. Chromium เปนแรธาตเสรม ซงมรายงาน

วาออกฤทธในลกษณะเดยวกบ insulin อยางไรกตาม

มรายงานวา chromium ออกฤทธในการเปนตวสง

เสรมการทำงานของอนซลน โดยทถาขาดโครเมยม

จะทำใหเกดภาวะ insulin resistance

7. Vanadium เปนแรธาตเสรมอกชนดหนง

ทมสวนชวยใหอนซลนทำงานไดดขน โดยทออกฤทธ

ในการเพมขบวนการเมตาโบลซมของกลโคส ขนาด

ทแนะนำใหใชคอ 0.2 mg/kg/day ผสมในอาหาร

อาการไมพงประสงค นนมรายงานวามการสะสม

ของโลหะหนก เพมขนในกระดก ตบ และไต ซงสามารถ

กลบสเปนปกตไดถาเราหยดเสรม vanadium ใน

แมวปวย

การปรบสมดลโภชนาการ การปรบสมดลโภชนาการหรอการปรบ

เปลยนและจำกดอาหารแมวปวย เปนสงทสามารถ

ชวยใหการควบคมระดบนำตาลประสบผลสำเรจ แต

การประสบผลสำเรจในการปรบอาหารนนเปนไปได

คอนขางยาก นอกจากพฤตกรรมของแมว ซงเปน

สตวทยากตอการเปลยนอาหารแลว หลายสงทเรา

ควรระวงเมอตองปรบอาหารแมว เชน ภาวะ hepatic

lipidosis, การเกด hypoglycemia หรอ ภาวะทเรยก

วา monster cat syndrome (การขโมยกนอาหาร

ของแมว เนองจากหวและกระหาย) แตถาอยากปรบ

เปลยนอาหารจรงๆ ควรทำอยางระมดระวง โดยท

คำนงถงปรมาณพลงงานทแมวตองการในแตละวน

(60-70 kcal/kg/day) แตถาแมวปวยอยในภาวะทม

นำหนกเกนระดบพลงงานทตองการอาจสามารถ

จำกดเหลอเพยง 70-75% ของระดบปรมาณทตองการ

ในแตละวนได ปรมาณสารอาหารนนสามารถใชเหมอน

สภาวะปกตได เพยงแตเปลยนรปแบบของสารอาหาร

เชน ใชคารโบไฮเดรตเชงซอน (complex carbohydrate)

แทน simple carbohydrate ไมจำเปนตองจำกด

ปรมาณโปรตน นอกเสยจากวา แมวปวยอยในภาวะ

การทำงานของไตบกพรอง ระดบไขมนอาจจะลดลง

บาง เนองจากไขมนรบกวนการทำงานของอนซลนเพม

เยอใยในอาหาร เพอชวยควบคมการดดซมนำตาล

กลโคสในทางเดนอาหาร (Ihle, 1995)

การตรวจวนจฉยหาโรคทเกดรวมกบภาวะโรคเบาหวาน หลายๆ ครงทเราพบวา การควบคมระดบ

นำตาลกลโคสนนไมไดเปนไปอยางทคาดหวง ทงน

อาจเนองจากแมวปวยมโรคอนๆ ทเกดรวมกบภาวะ

นได ดงนนการวนจฉยหาโรคดงกลาวจงมความสำคญ

ตอการประสบผลสำเรจในการควบคมระดบนำตาล

กลโคสในกระแสเลอดดวย โรคดงกลาวทพบมากคอ

pancreatitis, exocrine pancreatic insufficiency,

hyperlipidemia, hypertension, hyperthyroidism,

sepsis หรอภาวะ infection โรคดงกลาวนมผลทำให

การทำงานของอนซลนเปลยนแปลงไป เมอทำการ

ควบคมโรคแทรกดงกลาวหรอทำการรกษาใหหายขาด

แลวนน การควบคมระดบนำตาลจะเปนไปไดงายขน

พบวาหลงจากกำจดโรคแทรกนนไดสำเรจแลว

จำเปนตองทำ glucose curve ใหมเพอหาระดบ

อนซลนทเหมาะสมอกครงหนง

ตารางท 4 CHARACTERISTICS OF VARIOUS INSULIN PREPARATIONS (Nelson, 2003)

IV = intravenous; IM = intramuscular; SQ = subcutaneous

78



ดงนนถงแมวา ระดบ fructosamine จะม

ความสามารถเปนตวบงชทดตอการควบคมระดบ

นำตาลนน ถาสตวปวยมอาการแทรกซอนดงกลาว

การพจารณาระดบ fructosamine อาจตองเพม

ความระมดระวงยงขน

การพยากรณโรค ปกตแลวการพยากรณโรคนขนกบความ

ใสใจของเจาของสตวทจะดแลรกษาแมวปวย การ

ควบคมนำตาล และโรคทแฝงอยในตวแมว (pancrea-

titis, hyperthyroidism) นอกจากนยงขนกบโอกาส

เสยงในการเกดภาวะวกฤตของโรคเบาหวาน ม

รายงานวา survival time ของโรคนมคาเฉลยอยท

25 เดอน (0-84 เดอน) โดยทแมวทรอดชวตหลงจาก

ไดรบการวนจฉยมกสามารถควบคมระดบนำตาลได

ภายใน 6 เดอนแรกของการรกษาและสวนใหญ

สามารถมชวตอยไดมากกวา 5 ป (Nelson 2003)

Henson, M., Johnson, K., O’Brien, T. 2000. A feline model of experimentally induced islet amyloidosis. Am J Pathol. 157(6):2143-50. Hoenig, M. 2002. Comparative aspects of diabetes mellitus in dogs and cats. Mol Cell Endocrinol. 29:197(1-2):221-9. Ihle, S.L. 1995. Nutritional therapy for diabetes mellitus. Vet Clin North Am Small Anim Pract. 25(3):585-97. Nelson, R.W. 2003. Disorders of the endocrine pancreas. In: Essentials of Small Animal Internal Medicine. Nelson RW, Couto G (eds). St. Louis: Mosby-Year Book. Mazzaferro, E.M., Greco, D.S., Turner, A.S., Fettman, M.J. 2003. Treatment of feline diabetes mellitus using an alpha-glucosidase inhibitor and a low-carbohydrate diet. J Feline Med Surg. 5(3):183-9. Plotnick, A.N. and Greco, D.S. 1995. Diagnosis of diabetes mellitus in dogs and cats. Contrasts and comparisons. Vet Clin North Am Small Anim Pract.25(3):563-70. Rand, J.S., Fleeman, L.M., Farrow, H.A., Appleton, D.J., Lederer, R. 2004. Canine and feline diabetes mellitus: nature or nurture? J Nutr.134(Suppl. 8):2072S-2080S. Rand, J.S., Kinnaird, E., Baglioni, A., Blackshaw, J., Priest, J. 2002. Acute stress hyperglycemia in cats is associated with struggling and increased concentrations of lactate and norepinephrine. J Vet Intern Med. 16(2):123-32. Reusch, C.E., Haberer, B., 2001. Evaluation of fructosamine in dogs and cats with hypo- or hyperproteinemia, azotaemia, hyperlipidaemia and hyperbiliruinaemia. Vet Rec 148:370-375.

การเฝาตรวจสอบการควบคมระดบนำตาลกลโคสในระยะยาว (Long-termglucose monitoring) เนองจากทไดกลาวมาแลววา แมวเปนสตว

ทเครยดงาย ดงนน การตรวจระดบนำตาลกลโคสใน

กระแสเลอด ในระยะเฝาตดตามอาการนน อาจพบ

วาสงกวาทควรจะเปน ดงนนการประเมนขนาดของ

อนซลนทใชวาไดผลหรอไม จำเปนตองอาศย glycated

protein บางชนดในการชวยแปลผลความสำเรจใน

การควบคมนำตาล glycated protein เชน fructo-

samine หรอ hemoglobin A1c

Hemoglobin A1c เปน glycoprotein ทเกด

จากปฏกรยาทยอนกลบไมไดระหวาง hemoglobin

และ กลโคสในพลาสมา ระดบ hemoglobin A1c สง

ขนเมอรางกายมระดบกลโคสในเลอดสง hemoglobin

A1c สามารถเปนตวบงชภาวะนำตาลในกระแสเลอด

ไดในชวงเวลา 3-4 เดอนทผานมา ในทางการแพทย

ใช hemoglobin A1c เปนตวบงชภาวะนำตาลใน

กระแสเลอดของผปวยไดเปนอยางด อยางไรกตาม

ในทางสตวแพทย มรายงานวา มหลายปจจยทมผล

ตอคาความสมพนธระหวางระดบนำตาลสงกบระดบ

hemoglobin A1c ของสตวปวย เชน ภาวะโลหต

จาง (Elliot et al., 1997)

Fructosamine เปน glycoprotein ทเกด

จากปฏกรยาทยอนกลบไมไดระหวาง โปรตนเชน

อลบมน และ กลโคสในพลาสมา ระดบ fructosamine

ทสงกวาระดบอางอง บงชถงสภาวะทมระดบกลโคส

ในกระแสเลอดทสงเกนไปในชวงเวลา 2-3 สปดาหท

ผานมา ระดบ fructosamine ใชในการตดตามผล

ของการควบคมนำตาลในกระแสเลอด และวนจฉย

แยกภาวะนำตาลกลโคสในกระแสเลอดสงเนองจาก

ภาวะเครยดได เนองจากคา fructosamine มกจะไม

เปลยนแปลงถาระดบนำตาลทสงขนนนเกดจาก

ความเครยดทเกดขนในระหวางเดนทางมารกษา

จากการทระดบคาครงชวตของ fructosamine นน

สนกวา hemoglobin A1c มาก และการเปลยนแปลง

ของ fructosamine นนมความสมพนธกบการเปลยน

แปลงของระดบนำตาลในกระแสเลอด ระดบ fructo-

samine จงเปนทนยมในการตดตามผลสำเรจในการ

ควบคมระดบนำตาลในกระแสเลอดของสตวเลยง

มากกวา hemoglobin A1c เชนเดยวกบ hemog-

lobin A1c หลายปจจยทสงผลใหระดบของ fructo-

samine ลดตำลงไดเชนภาวะ hypoalbuminemia และ

ภาวะ hyperthyroidism (Reusch and Haberer,

2001)

เอกสารอางอง Brand Miller, J. C. and Colagiuri, S. 1994. The carnivore connection: dietary carbohydrate in the evolution of NIDDM. Diabetologia 37: 1280–1286. Cannon, W.B. 1991. The emergency function of the adrenal medulla in pain and major emotions. Am J Physiol;27:356–372. Elliot, D.A., Nelson, R.W., Feldman, E.C., et al. 1997. Gtycosylated hemoglobin concentrations in the blood of healthy dogs and dogs with naturally developing diabetes mellitus, pancreatic B-cell neoplasia, hypera- drenocorticism, and anemia. JAVMA 211(6): 723-727. Feldman, E.C. and Nelson, R.W. 1997.Canine and feline endocrinology and reproduction 3rd edition Saunders St. Louis Missuri. Hoenig, M., Hall, G., Ferguson, D., Jordan, K.,

ตารางท 5 แสดงการเปรยบเทยบอาหารทใชกบแมวปวยดวยโรคเบาหวาน (Nelson, 2003)

80



Feline Diabetes Mellitus

Narudee Kashemsant 1)

Diabetes mellitus is characterized by the improper insulin function to regulate the body glucose

level; therefore, middle age obese cat suffering from this disease displayed significant clinical signs

as hyperglycemia, hyperphagia but weight loss, polyuria, polydipsia, and glucosuria. Since stress

induced hyperglycemia needs to be distinguished from diabetes mellitus before starting the treat-

ment so that consistent hyperglycemia and glucosuria has to be confirmed. Additionally, the sick

cats should show diabetic clinical sign as mentioned earlier. Diabetic treatment protocol includes

insulin supplement, oral hypoglycaemic drug as well as proper nutritional regimen. Survival time is

vary based on both how well plasma glucose level is controlled and concurrent disease is also

treated.

Keywords: diabetes, insulin, glucose

1) Department of Physiology, Kasetsart University, Bangkok, Thailand

Abstract


1.โรคเบาหวานในแมวมกเปนชนดใด

1.ชนดทหนง

2.ชนดทสอง

3.ชนดทสาม

4.ชนดทส

2.ขอใดเปนอาการแทรกซอนของโรคเบาหวานท

ไมสามารถควบคมนำตาลไดในแมว

1.Polyuria, polydipsia

2.Polyphagia, weight loss

3.Nephropathy, peripheral neuropathy

4.Glucosuria

3.ขอแตกตางของภาวะนำตาลในเลอดสงจาก

โรคเบาหวานกบภาวะเครยดของแมว คอ

1.การพบระดบนำตาลในเลอดสงสมำเสมอ

2.การตรวจพบ glucosuria

3.ภาวะไตไมทำงาน

4.ขอ ก และ ข ถก

4.ขอใดควรทำกอนปรบขนาดอนซลนทใชให

เหมาะสม

1.ใหกนโปรตนเตมท

2.งดนำและอาหาร

3.รกษาอาการ polyuria

4.ใหสารนำทดแทนการสญเสย

5.Glycated protein เชน fructosamine และ hae-

moglobin A1c ใชทำอะไร

1.เปนตวบงชทดตอการควบคมระดบนำตาลระยะยาว

2.ใชรวมกบอนซลนในการลดระดบนำตาล

3.ใชตรวจหาระดบอนซลนในเลอด

4.ไมมขอใดถก

86



อพเดทกบการควบคมและปองกนโรคตดเชอไวรสในแมว

ฟานาน สขสวสด 1)

ขอควรพจารณาปลกยอยในใชวคซนปองกนโรคไวรสชนดตางๆ ของแมวนนมความแตกตางกน ไดม

การถกเถยงกนมากในกลมสตวแพทย ผเลยงสตวเพอจำหนาย และเจาของสตวในเรองของคาใชจาย ความ

ปลอดภย และความจำเปนในการทำวคซน ทวายงไมมคำตอบทชดเจนในการน และยงไมมรายงานถงชนด

วคซนทใหความปลอดภยเตมรอยหรอชนดทใหผลทนาพอใจสำหรบแมวทกตวเนองดวยรปแบบของการเลยงด

สงแวดลอม แหลงทแมวอยมสวนในการพจารณาในการวางโปรแกรมวคซนใหแกแมว บทความนเปนการ

ทบทวนสาเหต ลกษณะเดนของแตละโรค และแนวทางการจดการเพอเปนขอมลพนฐานการควบคมและปองกน

โรคตดเชอไวรสในแมว

คำสำคญ: โรคตดเชอของแมว ไวรส วคซน การปองกน

1) ภาควชาอายรศาสตร คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

โรคตดเชอไวรสเปนปญหาสขภาพทสำคญ

ของแมวและยงคงเปนปญหาสำหรบสตวแพทยใน

ดานการวนจฉยและดานการจดการเพอการควบคม

และปองกนโรค ความทนสมยทางเทคโนโลยไดเพม

ศกยภาพในการศกษาถงโรคตดเชอไวรสในแมว และ

ผลจากการศกษาไดเปลยนบางมมมองไป ดงนนการ

จดการเพอการควบคมปองกนโรค และการสราง

เสรมภมคมกนโดยการใหวคซนในบางโรคองตาม

ความรใหมจงเปนสงทพงกระทำทนาจะมสวนชวย

ยบยงการแพรกระจายของโรค อกทงเปนการชวย

ปองกนความเจบปวยและการเสยชวต บทความน

เปนการทบทวนสาเหต ลกษณะเดนของแตละโรคและ

แนวทางการจดการเพอการควบคมและปองกนโรค

ตดเชอไวรสในแมว ในการปองกนโรคตดเชอไวรสใน

แมวแตละโรคมขอพจารณาปลกยอยตางกนไปดงน

ไขหดแมว ไขหดแมวมสาเหตมาจากไวรสพารโวของ

แมว (feline parvovirus, FPV) โดยมลกษณะเดน

ของโรคคอ ภาวะสมองนอยเจรญพรอง (cerebellar

hypoplasia) ภาวะเมดเลอดขาวทกชนดตำ (panleuko-

penia) ทองเสยและมภาวะการแขงตวของเลอดภายใน

หลอดเลอดแบบแพรกระจายทวไป (DIC) (Greene

and Addie, 2006) ในการปองกนโรคนทำไดโดย

การใหวคซนเชอเปนและวคซนทไดมาจากการเพาะ

เลยง ควรพงระลกไววา แอนตบอดจากแมตอเชอ

FPV มคาครงอาย 9.5 วน ถาไตเตอรของแอนตบอด

จากแมมมากกวา 1:10 พบวาการใหวคซนไมไดผล

ในการใหวคซนเชอเปนและวคซนทไดมาจากการ

เพาะเลยงควรใหเมอแมวอาย 8-9 สปดาห และควร

ใหอก 1-2 ครง โดยใหซำ 2-4 สปดาหหลงจากนน

และทอาย 12-20 สปดาห จากนนแนะนำใหในปถด

ไปและใหซำตอไปทก 3 ป แมมรายงานวาภมคมท

ไดจากการฉดวคซนในปแรกสามารถคมโรคไดตลอด

ชวต ไมควรใหวคซนเชอเปนกบแมวทมอายตำกวา 4

สปดาหเพราะอาจทำใหเกดภาวะสมองนอยเจรญพรอง

สำหรบการทำลายเชอทปนเปอนมากบสงแวดลอม

ทนอน ชามนำ ชามอาหารควรทำความสะอาดดวย

นำยาฟอกขาวเจอจางกบนำในอตราสวน 1:32 (Gamoh

et al., 2005; ฟานาน, 2551)

การตดเชอไวรสพารโวของสนขในแมว มสาเหตจากเชอไวรสพารโวของสนขชนด

2a 2b และ 2c (canine parvovirus, CPV) (Ikeda

et al., 2002; Lamm and Rezabek, 2008) โดยกอ

โรคทมลกษณะเดนของโรคเชนกบไขหดแมวแตม

ความรนแรงนอยกวา สงเกตไดวาเมอมการระบาด

ของไวรสพารโวในสนข (Gamoh et al., 2003) แมว

ทอาศยในแหลงทมการปนเปอนจากการระบาดใน

ครงนนๆ มอาการทองเสยดวย ในการปองกนโรคน

ทำไดโดยใหวคซนเชอเปนและเชอตายทผลตมาจาก

FPV โดยสามารถเกดการปองกนโรคขามชนด (cross-

reaction) กบ CPV-2a และ CPV-2b ได แตเกดการ

ปองกนโรคขามชนดนอยตอ CPV-2c ดงนนในการ

หวงผลปองกนโรคทเกดจาก CPV-2c ควรใชวคซน

ปองกนโรคทเกดจาก CPV โดยตรงกบแมวนาจะ

เหมาะสมกวา ในอนาคตควรมการนำแอนตเจนของ

CPV-2c มาผลตโดยตรง

โรคเยอบชองทองอกเสบตดตอในแมว โรคนมสาเหตจากเชอไวรสโคโรนาของแมว

(feline coronavirus, FCoV) และไวรสอนดงแสดง

ในตารางท 1 โดยมลกษณะเดนของโรค คอ เยอบ

ชองทองอกเสบ กอนหนองแกรนโลมา ชนเยอเลอม

อกเสบกระจายทวรางกาย (systemic serositis) ไฟ

บรนเกาะบนพนผวของอวยวะภายใน หลอดเลอด

อกเสบ และภาวะมนำซมซาน (effusion)

บทนำ

88



ในการปองกนการตดเชอไวรสโคโรนาในแมว

แมวบางตวแมมการตดเชอแตกลบไมกอโรคดวย

การทำงานหลกของภมคมกนชนดพงเซลล พบวา

ภมคมกนชนดสารนำตอสไปคโปรตนของเชอ FCoV

(spike protein) เขามาเกยวของและในลกแมวภมคมกน

ทรบมาจากแมสามารถปองกนโรคได ภมคมกนชนด

สารนำทมาเกยวของนาจะเปน secretory IgA อนจะ

ชวยปองกนการตดเชอในชวงแรกทเซลลเยอบของ

แมวทไดรบเชอ สำหรบปจจยอนทอาจเขามาเกยวของ

ในการปองกนการตดเชอยงไมเปนททราบกน แตม

การพบการเพมขนของแอมลอยดชนดเอในซรม

(serum amyloid A) และการลดลงของอลฟาแอซด

ไกลโคโปรตน (α1 acid glycoprotein, AGP)

นอกจากนยงมการกลาวถงปรากฏการณท

แอนตบอดเหนยวนำใหแมวเปนโรคไดเรวขน (antibody-

dependent enhancement, ADE) ปรากฏการณ ADE

นเกดจากการทแอนตบอดไปชวยใหไวรสเขาสเซลล

มาโครฟาจไดเรวขน จากการทดลองพบวาแมวทม

แอนตบอดตอเชอนเปนโรคเยอบชองทองอกเสบใน

แมวไดในระยะ 12 วน หลงรบเชอเขาไปขณะทแมว

ทไมมแอนตบอดใชเวลานานกวาคอ 28 วนในการ

กอโรค ในเรองนมรายงานทขดแยงโดยพบวาแมวท

มแอนตบอดมอตราความเสยงตอโรคเยอบชองทอง

อกเสบในแมว 1:12 แตแมวทไมมแอนตบอดมความ

เสยงตอการเกดโรค 1:6 อยางไรกตามปรากฏการณ

ADE เปนอปสรรคในการตดสนใจเรองการหาวคซน

ทเหมาะสม (Addie and Jarrett, 2006)

การจดการเปนเรองทสำคญทสดในการ

ปองกนการตดเชอไวรสโคโรนาในแมว สำหรบขอมล

ดานการจดการใหศกษาจากตารางท 2 และ 3 เมอ

ลกแมวมอายมากกวา 10 สปดาหควรมการตรวจทาง

วทยาเซรมถามใช มการศกษาและผลตวคซนเพอการ

ปองกนโรคแตโดยมากใหผลเสยมากกวาผลด ทงน

เพราะเรองของการเกด ADE ดงทกลาวมาในขางตน

นบตงแตป ค.ศ. 1991 จวบจนปจจบนมเพยงวคซน

ชนดเดยวทใชไดปลอดภยและมประสทธภาพและ

ไมทำใหเกด ADE คอ Primucell เปนวคซนทผลต

โดยบรษทไฟเซอร แอนนมล เฮลท (Pfizer Animal

Health) โดยการใชเชอ FCoV สายพนธ DF2-FIPV

อนเปนเชอทไวตอการเปลยนแปลงของอณหภม เชอ

นเจรญไดในอณหภมตำในทางเดนหายใจแตไม

สามารถเจรญไดในอณหภมของรางกาย Primucell

เปนวคซนชนดหยอดจมกทำใหเกดภมตานทาน

เฉพาะทในตำแหนงทเชอเขาสรางกายคอทคอหอย

สวนปาก วคซนนทำใหมการสรางภมคมกนชนดพง

เซลลทคมโรคไดนาน วธใหคอใหสองครงทอาย 16

สปดาหและซำอก 3 สปดาหถดไป จากนนใหซำในป

ถดไป วคซนชนดนปลอดภยในแมวทกำลงตงทอง

และสามารถใหพรอมกบวคซนชนดอนไดในคราว

เดยวกน และยงสามารถใหกบแมวทตดเชอได FeLV

อกดวย มรายงานถงประสทธภาพของ Primucell ถง

รอยละ 50-70 และจะใชไมไดผลหากไวรสมการผาน

เขาทางเยอเมอกของรางกายแลว หรอเชออยในระยะ

ฟกตว จงแนะใหตรวจแอนตบอดกอนใหวคซน

(Addie and Jarrett, 2006)

ตารางท 1 เชอไวรสโคโรนาทสามารถตดสแมว

ทมา: Addie and Jarrett (2006).

ตารางท 2 ขนตอนในการจดการเพอการปองกนโรคตดเชอโคโรนาไวรสในลกแมว


90



โรคตดเชอระบบทางเดนหายใจในแมว สาเหตของโรคในระบบทางเดนหายใจของ

แมวนอาจมาจากไวรส 2 ชนด คอไวรสเฮอรปสของ

แมว (feline herpesvirus, FHV-1) และไวรสแคลลซ

ของแมว (feline calicivirus, FCV) โดย FHV-1 มก

ทำใหเกดโรคทรนแรงมากกวา FCV แตมกพบการ

ตดเชอจาก FCV บอยกวา นอกจากนเชอแบคทเรย

จำพวก Bordetella bronchiseptica หรอโปรโตซว

จำพวก Chlamydophila felis อาจเปนสาเหตของ

โรคระบบทางเดนหายใจแมวได ไวรส cowpox สามารถ

เกดโรคทผวหนงแตบางครงอาจทำใหเกดปญหาของ

ทางเดนหายใจและทตา และ Mycoplasma spp. ท

ยงไมเปนททราบชดในการกอโรคของระบบทางเดน

หายใจของแมว แตพบเปนเชอแทรกซอน ลกษณะเดน

ของโรคน คอ อาการของระบบทางเดนหายใจ อาการ

อนๆ อาท แผลหลมในชองปาก (เดนในรายตดเชอไว

รสแคลลซ) จามบอย และเยอบตาขาวอกเสบ (เดน

ในรายตดเชอไวรสเฮอรปสและ Chlamydophila felis)

ทงนขนอยกบชนดของสาเหต (Gaskell et al., 2006)

ในการปองกนโรคนมการใชวคซนเชอเปน

แบบฉดและแบบหยอดจมก และวคซนเชอตายสำหรบ

FHV-1 FCV และวคซนเชอเปนสำหรบ B.bronchise-

ptica แนะใหฉดซำทกป วคซนสำหรบ FCV ชวยใน

การปองกนโรคไดดในรายทไมใชการระบาดจากสาย

พนธรนแรงแตไมไดปองกนการเปนตวกกโรคของแมว

(Gaskell et al., 2006)

โรคตดเชอไวรสลวคเมยในแมว มสาเหตจาก FeLV เปน γ-retrovi

แมวเลยงโดยมลกษณะเดนของโรค คอ การเกดมะเรง

การเกดโลหตจางชนดไขกระดกไมตอบสนอง กลม

อาการในลกแมวทภมคมกนถกกด ผอมแหงและเสย

ชวตเรว (fading kitten syndrome) (ฟานาน, 2551)

สำหรบโรคนมความเปลยนแปลงดานกำเนด

พยาธจงมขอชแจงในเรองนพอสงเขป ตงแตมการใช

วธการทางอณวนจฉย ขอมลในดานของกำเนดพยาธ

ของโรคเปลยนไปจากเดมมาก เดมเชอวาหนงในสาม

ของแมวทตดเชอยงคงมภาวะเลอดมไวรสแบบถาวร

และอกสองในสามสามารถหายจากโรคได เนองจาก

การศกษาทดลองแตเดมใชการแยกเชอและการ

ตรวจหาแอนตเจนเปนวธหลก และเมอไมพบเชอจง

สรปวาแมวไมตดเชอ จากขอมลทไดจากการตรวจ

ทางอณวนจฉยพบวาแมวทไมมการขบเชอหรอไม

พบแอนตเจนยงมไวรสในรปของโปรไวรสรวมกบจ

โนมของแมวในไขกระดกจงทราบวาแมวสวนใหญท

ไ ด ร บ เ ช อ ย ง ค ง ม เ ช อ ใ น ร า ง ก า ย ต ล อ ด ช ว ต

(Hofmann-Lehmann et al., 2008) ขอมลเรอง

กำเนดพยาธจงตองรอการพจารณากนใหมดวยการ

ศกษาท ใชวธทางอณวนจฉยในอนาคตอนใกล

สมาคมผประกอบการบำบดโรคแมวแหงประเทศ

สหรฐอเมรกาไดกำหนดแนวทางในการจดการโรคท

เกดจากเชอในกลมไวรสรโทรขนในป ค.ศ. 2008 และ

ไดแบงการตดเชอ FeLV เปน 4 รปแบบ คอ การตด

เชอแบบลกลาม (progressive infection) การตด

เชอแบบทเลา (regressive infection) การสมผสเชอ

แบบไรผล (abortive exposure) และการตดเชอ

เฉพาะจด (focal infection) (Levy et al., 2008)

ตารางท 3 วธการลดการนำเชอหรอการแพรระบาดของเชอ FCoV ในสถานทเลยงแมว


ตารางท 4 รปแบบการตดเชอ FeLV

ทมา: Levy et al. (2008).

92



ในแงการปองกนโรคนทำโดยการใหวคซน

ซงไดชวยลดอบตการณในการตดเชอนลงไปมากใน

ระยะ 20 ปมาน ดวยเหตทวาโรค FeLV ตดตอโดย

การสมผสโดยตรงผานทางนำลายจงควรแยกเลยง

แมวปวยตางหาก จากการทเชอถกทำลายไดงายใน

เวลาในหนวยวนาท และทำลายงายโดยนำยาฆาเชอ

ทวไปแมกระทงนำสบธรรมดา ฉะนนเพยงรกษา

ความสะอาดชามนำอาหาร สงปรอง และสงแวดลอม

ดวยนำยาฆาเชอหรอสบ ลางมอทกครงหลงและกอน

การจบตองแมวแตละตวสามารถปองกนการแพรเชอ

ได จงสามารถเลยงแมวปกตรวมกบแมวปวยไดใน

หองหรอสถานพยาบาลเดยวกนแตใหขงแยกตาง

หาก และไมควรขงอยในสงแวดลอมเดยวกบสตวท

ปวยดวยโรคตดเชอชนดอนเพราะภาวะทภมคมกน

ถกกดสามารถทำใหแมวตดเชอเหลานนไดโดยงาย

ทำการฆาเชอสงทสามารถปนเปอนนำลายได เชน

เครองมอผาตด ทอหายใจ สายนำเกลอ ยาทดดนำ

มาใชหลายครง หรอภาชนะตางๆ นอกจากนเชอยง

สามารถแพรผานเลอดจงตองทำการตรวจตวให

เลอดและตองใชตวทปลอดเชอ (ฟานาน, 2551)

ในการใหวคซนนนไมใหวคซนเชอเปนเพราะ

ไวรสจากวคซนอาจกลายเปนไวรสทกอโรคไดจงควร

ใหวคซนเชอตาย ยงไมมวคซนใดทใหความคมโรค

อยางสมบรณจงไมควรนำแมวทเปนตวกกเชอเลยง

รวมกบแมวทไมมแอนตบอดตอเชอ FeLV แมวาแมว

ทเลยงอยกอนแลวไดรบวคซนมากอนกตาม (ฟานาน,

2551)

โรคตดเชอไวรสภมคมกนเสอมในแมวหรอโรคตดเชอไวรสเอฟไอว

โรคนมสาเหตมาจากไวรสภมคมกนเสอม

ของแมว (feline immunodeficiency virus, FIV)

โดยมลกษณะเดนของโรค คอ ภาวะภมคมกนบกพรอง

ภาวะชองปากอกเสบ และมเนองอก (ฟานาน, 2551)

ควรตรวจหาแอนตบอดของเชอ FIV เนองดวยการ

ทราบสถานการณของการตดเชอ FIV ของแมวทกตว

เปนสงทจำเปน เพราะสงผลในการจดการดานสขภาพ

ในระยะยาว แนวทางในการเลอกแมวทควรตรวจหา

แอนตบอดของเชอ FIV ศกษาจากตารางท 5 การ

จดการกบแมวทตดเชอ FIV ยอมตางไปจากการจดการ

กบแมวทปลอดเชอ FIV สงทตองใหคำแนะนำตอผ

เลยงหรอเจาของมดงตอไปน (Sellon and Hartmann,

2006)

1.ตรวจหาแอนตบอดของเชอ FIV ของแมว

ตวอนในบาน

2.ใหอยในสงแวดลอมทสบายไมเครยดและ

ใหอาหารมคณภาพด

3.ใหผเลยงหรอเจาของเลยงแมวทตดเชอ FIV

ใหอยในทจำกด อนจะชวยใหลดการแพรเชอสแมวปกต

และเปนการปองกนแมวปวยเองทมภาวะภมคมกน

ตำอยแลวไมใหมโอกาสรบเชอชนดอนจากภายนอก

เปนททราบดวาการตดเชอชนดอนแทรกซอนม

โอกาสใหแมวมอาการแยลงและอาจมความรนแรง

ถงแกชวต

4.ใหนำแมวปวยมาตรวจสขภาพพรอมการ

ตรวจคาทางโลหตวทยา คาทางเคมคลนกและตรวจ

ปสสาวะ อยางนอยปละสองครง

5.หมนสงเกตแมวทปวย หากมความผดปกต

เกดขนใหนำแมวปวยมาพบสตวแพทยเพอการวนจฉย

และใหรกษาตามขนตอนไดทนทวงทโดยเฉพาะการ

ปวยทอาจมาจากการตดเชออนแทรกซอน

6.แนะใหนำแมวทตดเชอ FIV มาทำหมน

เพอปองกนความเครยดอนอาจเกดในระยะยาว เชน

ในชวงฤดการเปนสด แมวทอยในระยะทไมแสดงอาการ

มกไมมปญหาในการผาตด ทงนสตวแพทยจะตอง

ทำการตรวจสขภาพเพอประเมนความเสยงกอน

ลงมอปฏบต

ส ำ ห ร บ ส ต ว แ พ ท ย เ อ ง ต อ ง ใ ห ค ว า ม

ระมดระวงในการใชยา เปนตนวา เลยงการใชยาทม

ผลกดภมคมกน เชน เลยงการรกษาภาวะชองปาก

อกเสบดวยกลโคคอตคอยด ในการนอาจใช bovine

lactoferrin มรายงานถงการใชยา AZT ในแงทวาน

อกจากเปาหมายในการตานไวรสยงชวยแกไขปญหา

ชองปากอกเสบไปดวย เลยงการรกษาการตดเชอรา

ดวย griseofulvin เพราะยามผลเหนยวนำใหนวโต

รฟลในเลอดลดลงอยางรนแรงในแมวทตดเชอ FIV

หากมการตดเชอในสกล Cryptococcus แนะใหใช

itraconazole (Sellon and Hartmann, 2006; ฟา

นาน, 2551)

ในการปองกนโรคนยงมขอโตแยงกนมากใน

เรองของแอนตบอดจากวคซนมผลทำใหการวนจฉย

โรคผดพลาดไดและในเรองความแตกตางทางพนธ

กรรมของไวรสตางสายพนธกนเปนอปสรรคในการ

ผลตวคซนทเหมาะสมทสามารถนำมาปองกนการตด

เชอสายพนธทกำลงระบาดอย Fel-O-Vax เปนวคซน

ปองกนเชอ FIV ทมใชในประเทศสหรฐอเมรกา เปน

วคซนเชอตายผลตจากเชอสองสายพนธคอ A และ

D วคซนชนดนสามารถปองกนการตดเชอสายพนธ

A B และ D ดวย (FIV ประกอบไปดวย 5 สายพนธ

คอ A B C Dและ E) หากพจารณาใชวคซนปองกน

การตดเชอนควรตรวจสอบใหแนใจวาแมวไมไดม

การตดเชอมากอน (Lecollinet and Richardson,

2008)

ในเรองของการพจารณาในการใหวคซน

ชนดอนกบแมวปวย นบจนปจจบนยงไมมขอสรปท

เหมาะสม ประเมนวาประโยชนทไดนาจะนอยกวา

โทษทไดรบ ทงนการกกแมวตดเชอ FIV ในทจำกด

เปนการลดความเสยงในการสมผสเชอไดในระดบ

หนง หากพจารณาใชวคซนแนะใหใชวคซนเชอตาย

และใหวคซนทจำเปนเทานน (ฟานาน, 2551)

ตารางท 5 แนวทางในการเลอกแมวทควรตรวจหาแอนตบอดของเชอ FIV

ทมา: Sellon and Hartmann (2006).

94



เอกสารอางอง ฟานาน สขสวสด 2551. โรคตดเชอไวรสในแมว โรคตดเชอท สำคญในสนขและแมว โรงพมพคลงนานาวทยา. หนา 218-268. Addie, D.D., and Jarrett O. 2006. Feline coronavirus infection. In: Infectious Diseases of the Dog and Cat, 3rd ed. Greene, C.E. (ed.). St. Louis, MO: Saunders Elsevier: 88-102. Gamoh, K., Senda, M., Inoue, Y., et al. 2005. Efficacy of an inactivated feline panleucopenia virus vaccine against a canine parvovirus isolated from a domestic cat. Vet. Rec. 157(10):285-7. Gamoh, K., Shimazaki, Y., Makie, H., et al. 2003. The pathogenicity of canine parvovirus type-2b, FP84 strain isolated from a domestic cat, in domestic cats. J. Vet. Med. Sci. 65(9):1027-9. Gaskell, R.M., Dawson, S., Radford, A. 2006. Feline respiratory disease. In: Infectious Diseases of the Dog and Cat, 3rd ed. Greene, C.E. (ed.). St. Louis, MO: Saunders Elsevier:145-155. Greene, C.E., Addie, D.D. 2006. Feline parvovirus infection. In: Greene CE, ed. Infectious Diseases of the Dog and Cat, 3rd ed. St. Louis, MO: Saunders Elsevier; 78-86. Hofmann-Lehmann, R., Cattori, V., Tandon, R., et al. 2008. How molecular methods change our views of FeLV infection and vaccination. Vet Immunol Immunopathol 123(1-2):119-23. Ikeda, Y., Nakamura, K., Miyazawa, T., et al. 2002. Feline host range of canine parvovirus: recent emergence of new antigenic types in cats. Emerg. Infect. Dis. 8(4):341-6. Lamm, C.G., Rezabek, G.B. 2008. Parvovirus infection in domestic companion animals. Vet Clin North Am Small Anim Pract. 38(4):837-50, viii-ix. Lecollinet, S., Richardson, J. 2008. Vaccination against the feline immunodeficiency virus: the road not taken. Comp. Immunol. Microbiol. Infect. Dis. 31(2-3):167-90. Levy, J., Crawford, C., Hartmann, K., et al. 2008. American Association of Feline Practitioners’ feline retrovirus management guidelines. J. Feline. Med. Surg. 10(3):300-16. Sellon, R.K., Hartmann, K. 2006. Feline immunodeficiency virus infection. In: Infectious Diseases of the Dog and Cat, 3rd ed. Greene, C.E. (ed.). St. Louis, MO: Saunders Elsevier:131-143.

ในการปองกนโรคตดเชอไวรสในแมวแตละ

โรคมขอพจารณาปลกยอยตางกนไปดงกลาวมาแลว

และแมกระทงการใชวคซนในการปองกนโรคไวรส

ของแมวชนดตางๆ นนมขอควรระวงทแตกตางกนไป

อาท ไมควรใหวคซนเชอเปนสำหรบปองกนโรคไขหด

แมวกบแมวทมอายตำกวา 4 สปดาหเพราะอาจทำให

เกดภาวะสมองนอยเจรญพรอง การใหวคซนปองกน

โรคเยอบชองทองอกเสบตดตอในแมวโดยมากมผล

เสยมากกวาผลด ทงนเพราะเรองของการเกดปรากฏการณ

ทแอนตบอดเหนยวนำใหแมวเปนโรคไดเรวขน ใน

การใหวคซนปองกนโรคมะเรงเมดเลอดขาวในแมว

นนไมใหวคซนเชอเปนเพราะไวรสจากวคซนอาจ

กลายเปนไวรสทกอโรคได จวบจนปจจบนยงไมมวคซน

ใดทใหความคมโรคอยางสมบรณจงไมควรนำแมวท

เปนตวกกเชอเลยงรวมกบแมวทไมมแอนตบอดตอ

เชอ FeLV ทายทสดการใหวคซนปองกนโรคไวรส

ภมคมกนเสอมในแมวยงมขอโตแยงกนมากในเรอง

ของแอนตบอดจากวคซนมผลทำใหการวนจฉยโรค

ผดพลาดไดและในเรองความแตกตางทางพนธกรรม

ของไวรสตางสายพนธกนเปนอปสรรคในการผลต

วคซนทเหมาะสมทสามารถนำมาปองกนการตดเชอ

สายพนธทกำลงระบาดอย นอกจากนการใหวคซน

ปองกนการตดเชออนในแมวทปวยดวยโรคไวรส

ภมคมกนเสอมในแมวเปนสงทไมแนะนำ เนองจาก

พจารณาถงประโยชนทไดนาจะนอยกวาโทษทไดรบ

นอกเหนอจากนรปแบบของการเลยงดนบเปนปจจย

หนงในการประเมนถงโปรแกรมวคซน กลาวคอโปรแกรม

วคซนสำหรบแมวทถกเลยงแบบปลอยอสระและ

แมวทเลยงแบบกกบรเวณนนควรแตกตางกนไปดวย

บทสรป Updated on Feline Viral Infection : Prevention and Control

Fanan Suksawat 1)

Detailed determination for the use of each feline viral vaccine is differed. Recent years have

brought much discussion among veterinarians, breeders, and cat owners on the value, safety, and

necessity of some vaccines. Unfortunately, there is not one answer that would be applicable to all

cats, and there is no ultimately safe or effective vaccine for every cat. Owing to raising lifestyles,

environment and geographic location are part of the vaccine program determination. The main pur-

poses of this article are to review viral causative agents, characteristics of each viral disease, and

their principles to control and prevent feline viral diseases.

Keywords: feline infectious, viral, vaccine, prevention

1) Department of Veterinary Medicine, Faculty of Veterinary Medicine, Khon Kaen University

Abstract

98



โรคเนองอกของแมว

อนเทพ รงสพพฒน 1)

วตถประสงคของบทความน เพอรายงานอบตการณโรคเนองอกของแมวในประเทศไทยเปรยบเทยบ

กบขอมลในตางประเทศ และอธบายถงรายละเอยดเนองอกแตละชนดในแมว โรคเนองอกในแมวสามารถจด

เปนกลมใหญตามตำแหนงและลกษณะทางพยาธวทยา ไดแก 1)เนองอกของผวหนงและเนอเยอออน ประกอบ

ดวย squamous cell carcinoma และ basal cell tumor และ feline mast cell tumor 2)feline vaccine

associated sarcoma 3)เนองอกในชองปาก 4)เนองอกของเซลลเมดนำเหลอง และ 5)เนองอกเตานม โดยใน

เนองอกแตละชนดจะอธบายขอมลทางคลนก ลกษณะทางพยาธวทยา การวนจฉย การพยากรณโรค และ

แนวทางการรกษา

คำสำคญ: โรคเนองอก แมว อบตการณ

1) ภาควชาพยาธวทยา คณะสตวแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปทมวน กรงเทพฯ 10330

ในปจจบนจะพบวาโรคมะเรงในสตว มอบต-

การณมากขนและมแนวโนมเพมสงขนในแตละป

และเปนหนงในสาเหตการเสยชวตของสตวเลยง ใน

ป ค.ศ. 2001 รายงานในสหรฐอเมรกา มประชากร

แมวทเลยงในบานสงถง 90.5 ลานตว มรายงานอบต

การณการเกดเนองอกสงถง 155.8 รายตอจำนวนแมว

100,000 ตว (ขอมลจาก The Alameda and Contra

Countries Animal Neoplasm Registry) และม

รายงานเพมเตม แมว จำนวน 56 รายจาก 11,909

รายพบวาปวยดวยโรคเนองอก โดยคดประมาณ

อบตการณ 470 ราย ตอ ประชากรแมว 100,000

ราย (ขอมลจาก The Tulsa Registry of Canine and

Feline Neoplasms) จากรายงานดงกลาวยงสามารถ

จำแนกอบตการณเนองอกตามระบบไดดงน คอ ตอ

จำนวนประชากรแมว 100,000 ตว พบ เนองอกของ

ผวหนง 34.7 ราย เนองอกระบบทางเดนอาหาร 11.2

ราย เนองอกระบบทางเดนหายใจ 5.0 ราย เนองอก

ของเนอเยอออน 17.0 ราย เนองอกในชองปากและ

คอหอย 11.6 ราย เนองอกของเนอเยอนำเหลอง 48.1

ราย และ เนองอกของกระดก 4.9 ราย สำหรบรายงาน

ในประเทศไทย จากขอมลผลการชนสตรชนเนอ ของ

ภาควชาพยาธวทยา คณะสตวแพทยศาสตร จฬา-

ลงกรณมหาวทยาลย ในชวงเวลา 19 ป ตงแตเดอน

มกราคม 2525 จนถงเดอน ธนวาคม 2543 จำนวน

85 ราย สามารถจำแนกดงน 1. เนองอกของผวหนง

และเนอเยอออนรอยละ 48.24 (41 ราย) ประกอบดวย

เนองอกของเซลลเยอบ squamous cell carcinoma

รอยละ 21.95 (9 ราย) และ basal cell tumor รอย

ละ 9.77 (4 ราย) เนองอกของเนอเยอเกยวพน รอย

ละ 24.71 (21 ราย) ประกอบดวย fibroma,

fibrosarcoma, neurofibroma, neurofibrosarcoma,

malignant giant cell tumor, malignant fibrous

histiocytoma, hemangioma, leiomyoma เนองอก

ของเซลลเมดนำเหลองรอยละ 12.94 (11 ราย) ประกอบ

ดวย lymphoma, mast cell tumor และ cutaneous

histiocytoma และเนองอกเตานมรอยละ 49.41 (42

ราย) ซงจะไดกลาวในรายละเอยดตอไป

1.เนองอกของผวหนงและเนอเยอออน 1.1 Basal cell tumor พบอบตการณประมาณ

รอยละ 15-26 ของเนองอกผวหนงของแมว สวนใหญ

พบในแมวโต อายระหวาง 5-18 ป (อายเฉลย 10.8 ป)

ลกษณะทางจลพยาธวทยาทพบ จำแนกเปน benign

basal cell tumor, basal cell epithelioma, basaloid

tumor และ basaloma บรเวณทพบ คอ หว คอ และ

จมก (nasal planum) หรอ เยอตาขาว รอยโรคพบ

เปนกอนแขง นนขนมาจากผวหนง ขนาดตงแต 0.5-

10 เซนตเมตร แผลหลม รวมกบขนรวง หรอ บางครง

เปนถงนำ หรอมการสรางเมดสมากขน เนองอกสวน

ใหญไมมความรนแรง การพยากรณโรคดและ การ

รกษาทไดผล คอ การศลยกรรมตดออก

1.2 Squamous cell carcinoma พบใน

แมวทมความเสยงของบรเวณผวหนงสขาวหรอ

บรเวณทไมมเมดส ไดรบแสงแดดเปนเวลานาน และ

ตอเนอง พบในชวงอาย 9-12.4 ป ตำแหนงทพบเปน

บรเวณ nasal planum ใบห หนงตา หรอ รมฝปาก

เนองอกทผวหนงมกมการแพรกระจาย พบลกษณะ

คลายกอนเนองอกขยาย หรอ ulcerative plaque-

like lesion มะเรงของผวหนงทพบเฉพาะในแมว มก

เปนแบบ multicentric squamous cell carcinoma

in situ (MSCCIS) หรอเรยกวา Bowen’s Disease

มกพบบรเวณผวหนงทมสเขม ขนหนา เชน ศรษะ

คอ หวไหล และขาหนา กอนเนอทพบ มกประกอบ

ดวย เซลลสรางเมดสทมากขน (melanocyte) การส

รางเคอราตนทมากเกน (hyperkeratosis) การพยากรณ

โรคควรเฝาระวง ภายหลงการผาตดออก การรกษา

ทำโดยการตดออก ซงมกพบการเกดขนใหม ในชวง

เวลา 1 ป และมคาการรอดชวต มากกวา 1.5 ป

ระบาดวทยาและอบตการณ

100



1.3 Feline mast cell tumor (FMCT) พบ

อบตการณมากเปนอนดบสองของเนองอกผวหนงใน

แมว มาสตเซลลของแมว ประกอบดวยสาร vasoactive

amines ไดแก tryptase, chymase, trypsin, histamine

ซงสงผลทำใหเกดรอยโรคทผวหนงคลายคลงกบเนองอก

มาสตเซลลในสนข รอยโรคอนๆทมกพบ คอ ภาวะ

มามโต (splenomegaly) หรอ ภาวะกระจายของ

มาสตเซลลในกระแสเลอด (mastocytemia) รอย

โรคสามารถแบงเปน 2 แบบ คอ 1)เปนกอนเดยว

แขงกลม มขอบเขตทชดเจน ขนาด ประมาณ 0.5-

3.0 ซม. อยในชนผวหนง และใตผวหนง 2)เปนกอน

หลายกอน สขาวเหลอง ขนาดประมาณ 0.2-10. ซม.

เปน papule หรอ nodule ทชนผวหนง มรายงานวา

รอยละ 15 ของเนองอกทมลกษณะทางจลพยาธวทยา

ทรนแรง มแนวโนมทจะเกดซำ และแพรกระจายใน

ระยะเวลา 2-3 เดอน ภายหลงการผาตด จากรายงาน

เนองอกจำนวน 41 ราย พบในเพศเมย 20 ราย และ

เพศผ 25 ราย พบในพนธ Domestic short hair 27 ราย

พนธ Siamese 5 ราย และ พนธ Domestic long

hair 4 ราย อายเฉลย 10.5 ป (4-17 ป) การจำแนก

เกรดตามจลพยาธวทยา จะพบ stage 1 จำนวน 20 ราย

ซงพบมากทสด stage 4 พบจำนวน 10 ราย พบ

จำนวน 5 ใน 19 ราย ในระยะท 3 และ 4 พบอาการ

อาเจยนอยางรนแรง ตำแหนงทพบของเนองอก มก

อยทศรษะ ลำตว และอวยวะภายใน เชน มาม ตอม

นำเหลอง และลำไส พบจำนวน 7 ใน 9 รายท dirty

margin ซงพบวา 1 รายพบการเกดขนใหมหลายกอน

และกระจายไปยงมาม และ 1 ราย จำนวน 11 ใน

12 ราย ทม clean margin 1 ราย พบการเกดใหม ท 205

วนภายหลงการผาตด 1 รายพบการแพรกระจายไป

ยงบรเวณอน ภายใน 8-13 เดอน ทำการศกษา คา

อตราการมชวตรอด พบวา เนองอกในระยะท 1 มคา

การมชวตรอดทยาวนานกวา ระยะ 3 และ 4 อยางม

นยสำคญ โดยพบคาการมชวตรอดของระยะท 3

ประมาณ 582 วน ระยะท 4 ประมาณ 283 วน แมว

ทตรวจพบรอยโรคทผวหนง จำนวน 30 ราย มคา

การรอดชวตท 3-994 วน ในขณะทแมวทพบเนองอก

ทตอมนำเหลองรวมดวยนน จำนวน 11 ราย มคา

การรอดชวต 1-80 วน ซงมความแตกตางอยางมนย

สำคญ โดยสรปเนองอกมาสตเซลลในแมว มอตรา

การเกดใหมประมาณ รอยละ 36 และอตราการแพร

กระจายประมาณ รอยละ 22 การรกษามแนวทาง

การใชเคมบำบดทใกลเคยงกบสนข จากรายงานน

กลาวถง 6 ราย ทำการรกษาดวยยาเพรดนโซโลน 1

ราย ทำการรกษาดวยยาเพรดนโซโลนรวมกบยา cyclo-

phosphamide 3 รายทำการรกษา ดวยยา vinblas-

tine รวมกบยาเพรดนโซโลน และการฉด deionized

water เขาทกอนเนอ และ 2 รายทำการรกษาดวยยา

1-(2-chloro ethyl-3-cyclohexyl-1-nitro-sourea

(CCNU) (Lepri et al., 2003; Litster, 2006)

2.Feline vaccine associated sar-coma (FVAS) Dr. Mattic Hendric (U. of Pennsylvania)

ไดกลาวถง FVAS ในป 1991 รายงานถงการเกด

Fibrosarcoma ทตำแหนงของการฉดวคซนและสมพนธ

กน โดยกลาวถง วคซนเชอตาย 2 ชนด คอ วคซน

ปองกนโรคพษสนขบา และ วคซนปองกนโรคลวคเมย

และรายงานถงการฉดวคซนทตำแหนงเดมซำๆ มผล

ตอความเสยงในการเกดมะเรง รายงานในป 2000

พบอบตการณประมาณ 1 ใน 100,000 ราย ของ

แมวทไดรบการฉดวคซน พบไดตงแตอาย 3 ปขนไป

โดยมคาเฉลยประมาณ 8.1 ป หลงจากนนไดมการ

ตงกลม Vaccine Feline Sarcoma Task Force

(VFSTF) ในป 1996 เพอเฝาตดตาม และประเมนผล

การเกดเนองอกจากการฉดวคซน(MG De Man and

Ducatelle, 2007)

ลกษณะทางพยาธวทยา กอนเนองอก

ดวย เซลลรปกระสวย และ multinucleated giant cells

อตราการแบงตวสง และพบเซลลอกเสบโดยรอบ

ประกอบดวย ลมปโฟไซต แมคโครฟาจ อาจพบสง

แปลกปลอม ลกษณะมนวาว สะทอนแสง สนำตาลเทา

อยภายในไซโตพลาสมของเซลลเหลานน ซงจากการ

วเคราะห พบวามองคประกอบของธาตอลมเนยม

(aluminium) หรอเปนผลสบเนองจากการอกเสบเรอรง

ของบรเวณดงกลาว เนองอกทพบ อาจจดในกลม

fibrosarcoma, malignant fibrous histiocytoma,

osteosarcoma, chondrosarcoma, rhabdomyo-

sarcoma พบการแพรกระจายสง โดยมพยาธกำเนด

จากการฉดวคซน ซงกระตนให T-cell lymphocyte

เขามายงเนอเยอโดยรอบ และรวมกลม กลายเปน

tumor associated lymphoid follicle ซงจะกระตน

ใหมการหลงไซโตไคนจำนวนมาก ทตอบสนองตอ

กระบวนการอกเสบ และมการกอตวของกอนแกรน

โลมาได

การวนจฉย ควรประกอบดวย การตรวจทาง

กายภาพ การตรวจคาความสมบรณของเลอด คา

ชวเคมของเลอด การวเคราะหปสสาวะ การตรวจหา

แอนตเจนของ เชอไวรส feline leukemia และ feline

immmuno deficiency virus กอนเนองอกทตรวจ

พบมากกวา 3 เดอน ควรทำการตดชนเนอตรวจทาง

จลพยาธวทยา (biopsy) การถายภาพรงสวนจฉย

ของชองอกและชองทอง (thoracic and abdominal

radiograph) เพอประเมนการแพรกระจายของเนองอก

การรกษาในปจจบน ยงไมมวธการรกษาท

เปนวธมาตรฐาน วธการผาตดออก โดยวธ radical

first excision พบวามคาการมชวตรอด ประมาณ

325 วน และรอยละ 13.8 ของแมวทไดรบการผาตด

พบวามอายมากกวา 2 ป การใหรกษารวมกนโดย

การผาตด ฉายรงส หรอ การใหเคมบำบด ชนด

doxorubicin มรายงานในแมว 18 ราย พบวาการให

เคมบำบดรวมกบการผาตด มคาการมชวตรอด 674

วน ในขณะท การฉายรงสรวมกบการผาตด มคาการ

มชวตรอด 842 วน การใชยาเคมบำบดในแมวมขอ

พงระวงในเรองผลขางเคยงความเปนพษของยาคอน

ขางมาก

การปองกน องคกร VFSTF มขอแนะนำ

สำหรบการฉดวคซนในแมว ดงน คอ วคซนพษสนข

บา ควรฉดเขาใตหนง (subcutaneous route) บรเวณ

interscapular space วคซน feline panleukopenia,

feline herpes virus, feline calici virus บรเวณ

distal aspect of right hind limb, วคซน Feline

leukemia virus หรอ วคซน Feline immunodefi-

ciency virus ควรฉดบรเวณขาหลงซาย

3.เนองอกในชองปาก พบอบตการณประมาณรอยละ 3 ของเนอ

งอกทพบ โดยเนองอกทพบ คอ squamous cell

carcinoma รอยละ 70 fibrosarcoma รอยละ 20

และกลม osteosarcoma, melanoma, epulis รอย

ละ 10 กอนเนอมกพบท ขากรรไกรลาง ขากรรไกรบน

ลน เหงอก ตอมทอนซล มกพบในชวงอาย 10-12 ป

ไมพบความโนมนำของพนธและเพศ อาการทพบ คอ

halitosis เลอดออกในชองปาก พบกอนเนอในชองปาก

รปหนาผดรป นำหนกลด หรอ กลนอาหารลำบาก

กอนเนอมกขยายขนาด และลกลามไปยงเนอเยอ

ขางเคยง รวมกบการแพรกระจายไปยงตอมนำเหลอง

ขางเคยง หรออวยวะภายในในระยะสดทาย การ

วนจฉยควรประกอบดวย incisional biopsy การ

ถายภาพรงสของกะโหลกศรษะและชองอก การเจาะ

ดดตอมนำหลอง เพอตรวจการแพรกระจาย มรายงาน

คาเฉลยการมชวตรอด ประมาณ 6 เดอน รอยละ 30

และประมาณ 12 เดอน รอยละ 30

การพยากรณโรคไมดเทาใดนก ควรมการเฝา

ระวงการเกดใหม และการแพรกระจายไปยงอวยวะ

ภายในอยางตอเนอง

4.เนองอกของเซลลเมดนำเหลอง (Feline lymphoma)

พบอบตการณสงถงรอยละ 90 ของเนองอก

ของระบบสรางเลอดและนำเหลองในแมว โดยมคา

อายเฉลยประมาณ 8-10 ป มรายงานกลาวถง คอ

ชวงอายทพบ คอ 4 เดอน ถง 22 ป พบวาแมว

จำนวน 244 ตว มอายประมาณ 6 ป แมว จำนวน

102



326 ตวมอายมากกวา 6 ป แมวรอยละ 24 (138)

เปนเพศผ รอยละ 34 (198) เปนเพศผทตอนแลว

รอยละ 20 (113) เปนเพศเมย รอยละ 22 (129) เปน

เพศเมยททำหมน มรายงานถงความสมพนธกบการ

ตดเชอไวรส feline leukemia virus คอ 84 ราย ให

ผลบวกตอการตรวจหา FeLV antigen และ 82 ราย

ใหผลลบตอ FeLV antigen โดยสรปพบวา แมวรอย

ละ 25 ทใหผลบวก FeLV ตรวจพบมะเรงตอมนำ

เหลอง (Malik, 2003; Levy, 2008)

กอนเนองอกพบไดทตอมนำเหลองเฉพาะท

หรอทงตว mediastinal lymph nodes, lymphade-

nopathy, hepatosplenomegaly การจำแนกเกรด

ทางจลพยาธวทยาจำแนกเปน 3 กลม คอ low grade

พบรอยละ 11 (69) intermediate grade พบรอยละ

35 (210) และ high grade พบรอยละ 54 (323)

(Vali et al., 2000)

การวนจฉย การตรวจทางกายภาพ ขนกบ

ตำแหนงของกอนเนอ เชน การตรวจพบการหนาตว

ของผนงลำไส นาจะเกยวของกบ mesenteric

lymphadenopathy การตรวจพบทไตเพยงขางใดขาง

หนง คอ renal lymphoma พบอาการหายใจลำบาก

นาจะเกยวของกบ mediastinal lymphadenopathy

อาจพบนำมก นำตา หรอรอยโรคทผวหนงรวมดวย

การตรวจคาความสมบรณของเลอด อาจตรวจพบเซลล

lymphoblast ในบางรายอาจพบภาวะเมดเลอดขาว

ตำ (leukopenia) เนองจากไขกระดกถกกด การตรวจ

วนจฉยคาชวเคม อาจพบภาวะ azotemia นำปสสาวะ

ใส (hypostenuria) การเพมขนของคาเอนไซมตบ ภาวะ

hypercalcemia hyperglobulinemia (monoclonal

gammopathy) การถายภาพรงสชองอกควรกระทำ

ในราย mediastinal lymphoma และควรตรวจเซลล

ไขกระดกรวมดวย

การรกษา มแผนการรกษาดวยเคมบำบด

มากมาย ยาทใชคอ cyclophosphamide, doxorubicin,

vincristine sulfate หรอ L-asparaginase แตม

รายงานกลาวถง การใชยาเพรดนโซโลนอาจสงผล

ทำใหเกดการดอยาของเซลลมะเรงได

5. เนองอกเตานมในแมว อบตการณมะเร ง เตานมในแมวพบได

ประมาณรอยละ 10-15 ของมะเรงทพบในแมว ซง

พบเปนอนดบ 3 รองจากมะเรงระบบตอมนำเหลอง

และมะเรงผวหนง เนองอกเตานมในแมวนนมกเปน

ชนดรายแรงถงรอยละ 75 และมกพบเปนชนดมะเรง

ของตอมนำนม (adenocarcinoma) (ประมาณ รอย

ละ 90) และพบวาแมวทยงไมเคยไดรบการผสมจะม

อตราเสยงของการเปนมะเรงเตานมสงกวาแมวท

ทำหมนแลวถง 7 เทา ตำแหนงทพบเนองอกเตานม

มกพบบรเวณเตานม 2 เตาหลงมากกวา 2 เตาหนา

รายงานกลาวถงขนาดของกอนเนองอกจำนวน 60

ตวอยาง พบวามขนาดตงแต 0.8-8 เซนตเมตร (คา

เฉลยท 3.27+1.68 เซนตเมตร) และเมอนำมาแบง

ออกเปน 3 กลมคอ ขนาดนอยกวา 3 เซนตเมตร คด

เปนรอยละ 50 (30/60) ขนาด 3 ถง 5 เซนตเมตร คด

เปนรอยละ 40 (24/60) ขนาดมากกวา 5 เซนตเมตร

คดเปนรอยละ 10 (6/60) สำหรบขอมลทางดานอาย

นนพบวาเกดมะเรงไดตงแตอาย 4-20 ป (9.77+

2.85 ป)

เนองอกเตานมในแมวนนสามารถแบงตาม

ลกษณะทางจลพยาธวทยาเพอจำแนกประเภท

(histological type) ตาม World Health Organization

(WHO) classification of tumor in domestic

animals รวมกบขอมลในประเทศไทย ไดแก benign

dysplasia ไดแก 1)cyst adenosis hyperplasia

และ duct ectasia 2)simple tubular adenocar-

cinoma พบรอยละ 40 (24/60) 3)simple papillary

adenocarcinoma คดเปนรอยละ 23.33 (14/30) 4)

solid carcinoma คดเปนรอยละ 25 (15/60) 5)

Cribiform carcinoma คดเปนรอยละ 11.66 (11/60)

(Taweechart et al., 2004) สำหรบในการจำแนก

ประเภทตามลกษณะทางจลพยาธวทยาของแตละ

ตวอยางนน อาจพบลกษณะทางจลพยาธวทยาได

มากกวา 1 ประเภท นอกจากนเปนทสงเกตวาในกรณ

ของ simple tubular adenocarcinoma มกจะพบ

ลกษณะของ mammary gland hyperplasia หรอ

adenosis รวมอยดวย การพบมะเรงชนด solid

carcinoma รวมถง cribiform carcinoma ซงเปน

มะเรงชนดทมลกษณะจำเพาะและพบไดนอยใน

สนข อยางไรกตามในกรณของมะเรงชนด benign

mixed tumor และ complex adenocarcinoma ท

พบไดในสนขกลบไมพบเนองอกชนดดงกลาวในแมว

แตอยางใด มะเรงเตานมในแมวจะพบเซลลมะเรง

ของเยอบเปนหลก ระดบความรนแรงทพบในมะเรง

เตานมแมวนนโดยมากจะอยในระดบปานกลาง โดย

จะพบลกษณะของมะเรงทเปนกอนขนาดใหญ และ

เซลลม pleomorphism และ nuclear atypia สง

ในทางสตวแพทยไดมการศกษาหาปจจย

การพยากรณโรค เพอใชในการวนจฉยและพยากรณ

โรคมะเรงเตานม เชน ระยะของโรคแบงตามระบบ

Tumor Node Metastasis system (TNM system)

ขนาดของกอนมะเรง การแพรกระจายไปยงตอมนำ

เหลองและอวยวะภายใน ลกษณะทางจลพยาธวทยา

การศกษาลกษณะของนวเคลยส การจดระดบความ

รนแรงของมะเรง (tumor grading) รวมถง biological

marker ตาง ๆ เชน proliferative marker ผลผลต

ของอองโคจนตางๆ หรอ ตวรบจำเพาะตอฮอรโมน

เปนตน (Millanta, 2005)

อาการทางคลนกทแสดงออกขนกบความ

รนแรงและการแพรกระจายของกอนเนอ สวนใหญ

มกพบการกระจายไปยงเตานมเตาอนๆ ตอมนำเหลอง

ขางเคยง และ ปอดและเยอหมปอด สตวมกมอาการ

หายใจลำบาก (dyspnea) เนองจากการแพรกระจาย

กอใหเกดนำในชองอก การตรวจวนจฉยเพมเตม ควร

เจาะดดตอมนำเหลองขางเคยง เพอตรวจการแพร

กระจาย โดยเฉพาะตอมนำเหลองทมขยายขนาด

การถายภาพรงสของชองอก โดยทำ 3 ทา ไดแก left,

right lateral และ ventro-dorsal การเจาะดดนำใน

ชองอกเพอตรวจการแพรกระจายของมะเรง

การรกษา ควรทำการผาตดเตานมออก อาจ

เปนแบบ unilateral หรอ radical mastectomy และ

รวมกบการใชเคมบำบด ทมรายงาน คอ ยา doxoru-

bicin ในขนาด 25 mg/m2 ฉดเขาหลอดเลอด รวม

กบยา cyclophosphamide ขนาดยา 50 mg/m2

โดยการกน ในวนท 3-6 โดยใหยาในทก 3 สปดาห

พบวามคาการรอดชวต ประมาณ 283 วน เมอเปรยบ

เทยบกบกลมแมวทไมไดทำการรกษา มคาการรอด

ชวต ประมาณ 57 วน ยาชนดอนทมรายงาน คอ

metoxanthrone ขนาดยา 5 mg/m2 การพยากรณโรค

พบวาการมชวตรอดของแมวทไดรบการวนจฉย

ประมาณ 12 เดอน ถาจำแนกตามขนาดของกอนเนอ

พบวา แมวทพบกอนเนองอกทมขนาดใหญกวา 3 ซม.

มคามธยฐานการมชวตรอด ประมาณ 4-6 เดอน

กอนเนองอกทมขนาดประมาณ 2-3 ซม. มคามธยฐาน

การมชวตรอด ประมาณ 24 เดอน กอนเนองอกทม

ขนาดเลกกวา 2 ซม. มคามธยฐานการมชวตรอด

ประมาณ 36 เดอน มรายงานของแมวทไดรบการ

ผาตด radical mastectomy มระยะปลอดโรคประมาณ

325-575 วน

สำหรบเนองอก หรอมะเรงชนดอนๆ ทไมได

ระบในรายงานฉบบน ทตรวจพบ อาทเชน มะเรงตบ

(hepatocelllular carcinoma) มะเรงทอนำด (cholan-

giocellular carcinoma) มะเรงทไตชนด renal cell

carcinoma มะเรงรงไข (ovarian adenocarci-

noma) เปนตน กลาวโดยสรปเนองอกหรอมะเรงท

สำคญในแมว นบวามอบตการณการเกดโรคทสงขน

และมความแตกตางจากขอมลเนองอกในสนข ซง

สตวแพทย ควรใหความสนใจในการวนจฉย การรกษา

และ การวางแผนปองกนโรค

104



เอกสารอางอง Malik, R. 2003. Lymphoma in Australian cats. In: Proceeding of WASAVA Congress. Norsworthy G.D., Crystal, M.A., Grace, S.F. and Tilley, L.P. (eds.). The Feline Practice; Essential of Diagnostic and Treatment 2nd. Lippincott Williams & Wilkins. p.503-506. Levy, L. 2008. Advances in understanding molecular determinants in FeLV pathology. Vet Immunol. Immunopathol. 123: 14-22 Vali, V.E., Jacobs, R.M., Norris, A., Couto, C.G., Morrison, W.B., McCaw, D., Cotter, S., Ogilvie G., Moore A., 2000. The histologic classification of 602 cases of feline lymphoproliferative disease using the National Cancer Institute working formulation. J. Vet. Diagn. Invest. 12: 295-306. Millanta, F., Calandrella, M., Bari, G., Niccolini, M., Vannozzi, I., Poli, A., 2005. Comparison of steroid receptor expression in normal, dysplastic, and neoplastic canine and feline mammary tissues. Res. Vet. Sci. 79: 225-232. Litster, A.L., 2006. Characterization of the signal, clinical and survival characteristics of 41 cats with mast cell neoplasia. J. Feline Med. Surg. 8: 177-183. Lepri, E., Ricci, G., Leonardi, L., Sforna, M., Mechelli, L., 2003. Diagnostic and prognostic features of feline cutaneous mast cell tumours: a retrospective analysis of 40 cases. Vet. Res. Comm. 27(suppl1): 707-709. MG De Man, M. Ducatelle R.V., 2007. Bilateral subcutaneous fibrosarcoma in a cat following feline parvo-, herpes-, and calici virus vaccination. J. Feline Med. Surg. 9: 432-434. Taweechart, M., Sirayayon, O., Wongbandue, G., Wangnaitham, S., Sailasuta, A., Sirividhayapong, S., Rungsipipat, A., 2004 The expression of C-erbB2 oncogene protein as a prognostic factor in feline mammary tumors. Thai. J. Vet. Med 34(3): 75-91.

Feline Neoplasm

Anudep Rungsipipat 1)

The objectives of this review were to demonstrate the current incidence of feline neoplasm in

Thailand compared to previous reports and described important details of each type of feline neo-

plasm. Feline neoplasm was categorized according to location and pathological characteristics into;

1) skin and soft tissue tumor, squamous cell carcinoma, basal cell tumor and feline mast cell tumor,

2) feline vaccine associated sarcoma, 3) feline oral tumor, 4) feline lymphoma, and 5) feline mam-

mary tumor. The information of each type consisted of important clinical data, pathological features,

clinical diagnosis, prognosis and treatment choices.

Keywords: neoplasm, feline, incidence

1) Department of Veterinary pathology, Faculty of Veterinary Science, Chulalongkorn University, Pathumwan, Bangkok, 10330. E-mail: [email protected]

Abstract

vol.21 no.3

Documents