vnms shqipëri aneksi 5 – baza referuese dhe metodologjia e ......5.1.5.4 gjeologjia,...

VNMS ShqipëriAneksi 5 – Baza referuese dhe metodologjia evlerësimit të ndikimit

Faqja 2 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.

Dok. – Lloji Nr. Ser.

Titulli i Projektit: Gazsjellësi Trans Adriatik – TAP Titulli i Dokumentit

VNMS Shqipëri Aneksi 5- Baza referuese dhe metodologjia e vlerësimit të ndikimit

AAL00-ERM-641-Y-TAE-1007Rev.: 02 / at01

PËRMBAJTJA

5 BAZA REFERUESE DHE METODOLOGJIA E VLERËSIMIT TË NDIKIMIT 5 5.1 Metodologjia Fillestare 5 5.1.1 Hyrje 5 5.1.2 Mjedisi Fizik në Pjesën Detare dhe në Breg 5 5.1.2.1 Oqeanografia 5 5.1.2.2 Klima dhe Cilësia e Ajrit 5 5.1.2.3 Morfologjia dhe Gjeologjia e Fundit Detar 5 5.1.2.4 Cilësia e Ujit 6 5.1.2.5 Përmbledhje e Aktiviteteve Kryer në Terren 6 5.1.2.6 Elementët Kyç Metodologjik 6 5.1.3 Mjedisi Biologjik Detar dhe Bregdetar 6 5.1.3.1 Zonat e Përcaktuara dhe Habitatet e Ndjeshme 7 5.1.3.2 Ushqyesit dhe Planktoni 7 5.1.3.3 Krijesat e Fundit Detar 7 5.1.3.4 Peshqit dhe Krustacët 7 5.1.3.5 Gjitarët dhe Zvarranikët Detarë 8 5.1.3.6 Zogjtë Detarë 8 5.1.3.7 Elementët Metodologjikë Kyç 8 5.1.3.8 Përmbledhje e Aktiviteteve të Kryera në Terren 8 5.1.4 Trashëgimia Socio-Ekonomike dhe Kulturore Detare e Bregdetare 9 5.1.5 Mjedisi Fizik Tokësor 10 5.1.5.1 Klima dhe Cilësia e Ajrit 10 5.1.5.2 Mjedisi Akustik 12 5.1.5.3 Ujërat Sipërfaqësore 16 5.1.5.4 Gjeologjia, Gjeomorfologjia, Erozioni dhe Ujrat e Nëndheshme 21 5.1.5.5 Cilësia e Dheut dhe Përdorimi Bujqësor i Tokës 23 5.1.5.6 Panorama dhe Komoditeti Vizuel 31 5.1.6 Mjedisi Biologjik Tokësor 34 5.1.6.1 Ekologjia Tokësore 34 5.1.6.2 Ekologjia Ujore 40 5.1.6.3 Zona të Mbrojtura dhe të Përcaktuara 47 5.1.7 Mjedisi Socio-ekonomik Tokësor 48 5.1.7.1 Hyrje 48 5.1.7.2 Qëllimet e Mbledhjes të të Dhënave Referuese Socio-Ekonomike 48 5.1.8 Trashëgimia Kulturore në Tokë 59 5.1.8.1 Metodologjia Referuese e Trashëgimisë Kulturore 59 5.1.8.2 Rishikim i Bazuar në Zyrë 60 5.1.8.3 Metodologjia e Anketimit të Terren 60 5.2 Metodologjia e Vlerësimit të Ndikimit 61 5.2.1 Hyrje 61 5.2.2 Mjedisi Fizik 63 5.2.2.1 Cilësia e Ajrit 63 5.2.2.2 Mjedisi Akustik 73 5.2.2.3 Burimet Ujore (Ujëra të Ëmbla – Sipërfaqe, Në Tokë, Detare) 78 5.2.2.4 Gjeologjia, Gjeomorfologjia, Toka dhe Cilësitë e Shtratit të Detit 85 5.2.2.5 Panorama dhe komoditeti vizuel 91 5.2.3 Mjedisi biologjik 96 5.2.3.1 Ekologjia – Habitatet 97 5.2.3.2 Ekologjia – Speciet 103

Faqja 3 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.2.4 Mjedisi Social-Ekonomik 109 5.2.4.1 Vlerësime të Përgjithshme 109 5.2.4.2 Historiku i Kontekstit Social-ekonomik 110 5.2.4.3 Ndikimi i Mundshëm 110 5.2.4.4 Ndjeshmëria e Burimit/Pësuesit/Ekspozimi 111 5.2.4.5 Shkalla e Ndikimeve 113 5.2.4.6 Vlerësimi i Ndikimit (Klasifikimi) 114 5.2.5 Trashëgimia Kulturore 115 5.2.5.1 Vlerësime të Përgjithshme 115 5.2.5.2 Ndikimet Potenciale 115 5.2.5.3 Përcaktimi i Rëndësisë së Vendeve të Trashëgimisë Kulturore 117 5.2.5.4 Shkalla e Ndikimeve 118 5.2.5.5 Rëndësia e Ndikimeve 118

LISTA E TABELAVE

Tabela 5.1-1 Stacionet Meteorologjike përdorur për të Dhënat Klimaterike .............................10 Tabela 5.1-2 Përkufizimet e Termave Akustikë ........................................................................13 Tabela 5.1-3 Përmbledhje e Matjeve të Zhurmës përgjatë Gazsjellësit në Tokë .....................14 Tabela 5.1-4 Vendet e Monitorimit të Zhurmës tek CS03.........................................................14 Tabela 5.1-5 Vendet e Monitorimit të Zhurmës tek CS02.........................................................14 Tabela 5.1-6 Standardet e Nivelit të Zhurmës të IFC, Grupi i Bankës Botërore .......................16 Tabela 5.1-7 Pikat e Analizës Morfologjike Hidrike...................................................................17 Tabela 5.1-8 Lumenjtë dhe Stacionet Hidrologjike të Vendosura në Zonat e Kapjes...............18 Tabela 5.1-9 Pikat e Cilësisë së Ujit .........................................................................................19 Tabela 5.1-10Vendodhje te Kampionimit për Ekologjinë Ujore (qershor – gusht, shtator 2011) ..43 Tabela 5.1-11Vendodhjet e Kampionimit për Ekologjinë Ujore (Nëntor 2011) .............................43 Tabela 5.1-12Shkalla e Përdorur për Përllogaritjen e Përqindjes së Mbulimit me Flora ..............45 Tabela 5.1-13 Qarqet, Komunat dhe Vendbanimet brenda Zonës së Studimit.......................50 Tabela 5.1-14Paketa e Komunikimit .............................................................................................52 Tabela 5.1-15Mjetet e Terrenit......................................................................................................52 Tabela 5.1-16 Diskutimet e Mbajtura të Grupeve të Fokusit ...................................................55 Tabela 5.1-17Fletë me të Dhëna Vendbanimi të Plotësuara ........................................................56 Tabela 5.1-18Anketime në Familje të Plotësuara .........................................................................57 Tabela 5.1-19Intervista Informative Kyçe të Mbajtura ..................................................................58 Tabela 5.1-20Karakteristikat e Vendeve të Trashëgimisë Kulturore.............................................59 Tabela 5.2-1 Përkufizimi i Faktorëve që Përcaktojnë Madhësinë e Ndikimit ............................62 Tabela 5.2-2 SO2 Standardi Cilësisë së Ajrit (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar) ................68 Tabela 5.2-3 NO2 Standardi Cilësisë së Ajrit (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar)................69 Tabela 5.2-4 NOx Standardi Cilësisë së Ajrit (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar) ................69 Tabela 5.2-5 PM10 (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar) .......................................................70 Tabela 5.2-6 CO (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar) ...........................................................70 Tabela 5.2-7 Kriteret e Rëndësishme për Vlerësimin e Ndikimeve Afat Shkurtra në Cilësinë e Ajrit .............................................................................................................................72 Tabela 5.2-8 Kriteret e Rëndësishme për Vlerësimin e Ndikimeve Afat Gjata në Cilësinë e Ajrit .............................................................................................................................72 Tabela 5.2-9 Vlerësimi i Kuptimit të Ndikimit për Cilësinë e Ajrit ..............................................73 Tabela 5.2-10 Kriteret e Rëndësishme për Vlerësimin e Ndikimit të Zhurmës gjatë Ndërtimit76 Tabela 5.2-11 Kriteret e Rëndësishme për Vlerësimin e Ndikimit të Zhurmës gjate Punës....77 Tabela 5.2-12 Vlerësimi i Rëndësisë së Ndikimit të Zhurmës.................................................77

Faqja 4 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.2-13 Kriteret Vlerësuese për Rëndësinë dhe Ndjeshmërinë e Ujit ...........................80 Tabela 5.2-14 Kriteret e Shkallës për Ndikimet e Burimeve të Ujërave të Ëmbla ...................84 Tabela 5.2-15 Kriteret e Vlerësimit për Rëndësinë dhe Ndjeshmërinë e Dheut......................87 Tabela 5.2-16 Përmbledhja e Shkallës së Ndikimeve.............................................................89 Tabela 5.2-17 Vlerësimi i Ndikimit të Rëndësisë për Panoramën dhe Komoditetin Vizuel .....94 Tabela 5.2-18 Kriteret për tu përdorur në Vlerësimin e Rëndësisë dhe Ndjeshmërisë së Habitatit .........................................................................................................................99 Tabela 5.2-19 Vlerësimi i Rëndësisë se Ndikimit për Ekologjinë-Habitatet..........................103 Tabela 5.2-20 Kriteret e Vlerësimit të Specieve ...................................................................105 Tabela 5.2-21 Kategoritë e Listës së Kuqe të IUCN .............................................................106 Tabela 5.2-22 Vlerësimi i Rëndësisë së Ndikimit për Ekologjinë – Habitatet.......................109 Tabela 5.2-23 Karakteristikat që Përforcojnë Ekspozimin....................................................112 Tabela 5.2-24 Kriteret e Rëndësisë së Vendit të Trashëgimisë Kulturore ...........................117 Tabela 5.2-25 Rëndësia e Ndikimeve mbi Trashëgiminë Kulturore .....................................119

LISTA e FIGURAVE

Figura 5.1-1 Vendodhja e Stacioneve Meteorologjike Përdorur për të Dhënat Klimaterike.......11 Figura 5.2-1 Korniza Jetësore..................................................................................................110 Figure 5.2-2 Vlerësimi i Shkallës së Ndikimeve Social-ekonomike dhe Shëndetësore...........114 Figura 5.2-3 Vlerësimi i Rëndësisë se Ndikimeve Social-ekonomike......................................115

LISTA E KUTIVE

Kutia 5.1-1 Metodat e Mbledhjes së të Dhënave.....................................................................48 Kutia 5.1-2 Takimet e Këshillimit në Komunitet .......................................................................54 Kutia 5.1-3 Diskutimet e Fokus Grupeve .................................................................................54 Kutia 5.1-4 Anketimet në Familje.............................................................................................56 Kutia 5.1-5 Intervistat me Informatorë Kyçë (KII).....................................................................57 Kutia 5.1-6 Observimet në Terren dhe Vërtetimi i Tokës.........................................................58 Kutia 5.2-1 Tiparet e Komponentëve të Sistemit të Modelimit .................................................67 Kutia 5.2-2 Kriteret e Shkallës për Vlerësimin e Ndikimit të Habitateve/Ekosistemeve.........102 Kutia 5.2-3 Kriteret e Shkallës...............................................................................................109

Faqja 5 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5 BAZA REFERUESE DHE METODOLOGJIA E VLERËSIMIT TË NDIKIMIT

5.1 Metodologjia fillestare

5.1.1 Hyrje

Në zhvillimin e bazës mjedisore të TAP-it në Shqipëri u përdorën një gamë e gjerë metodologjish. Seksioni 5 i Raportit të VNMS-së paraqet një përmbledhje të metodologjisë së përgjithshme përdorur nga të gjitha ekipet për mbledhjen e të dhënave fillestare.

Kjo shtojcë sjell një përmbledhje të të gjitha metodologjive të përdorura për secilën nga disiplinat mjedisore, social-ekonomike dhe kulturore, si dhe kriteret përmes të cilave mund të vlerësohen cilësia dhe rëndësia e karakteristikave. Kufizimet janë listuar gjithashtu në Seksionin 6 të Raportit. Duke qenë se metodat për analiza të veçanta (p.sh. kampionët e ujit) mund të jenë veçanërisht teknike, të Dhënat Fillestare të Shtojcës 6 duhet të lexohen në lidhje me këtë Seksion për detaje të mëtejshme. Për më tepër hartëzimi që tregon pikat e kampionimit dhe zona e studimit janë dhënë gjithashtu në Hartat Fillestare dhe Raportet Fotografike në Shtojcën 4, dhe kjo Shtojcë duhet të shërbejë si referencë gjatë leximit të të gjithë Shtojcës 4.

5.1.2 Mjedisi fizik në pjesën detare dhe në breg

5.1.2.1 Oqeanografia

Të dhënat oqeanografike janë të bazuara nga një gamë grupesh të dhënash afat gjata që përfshijnë modele qarkullimi rajon përfshirës, modelimin aktual, temperaturën, modelimin nga literatura të shpejtësisë dhe drejtimit aktual. Të dhëna të mëtejshme nxirren nga grupe të dhënash afat gjata mbi regjimet e dallgëve dhe baticave, të cilat sigurojnë informacione të rëndësishme mbi lartësinë dhe drejtimin.

5.1.2.2 Klima dhe cilësia e ajrit

Të dhënat mbi klimën dhe cilësinë e ajrit nxirren nga stacionet detare të erës duke siguruar të dhëna mbi shpejtësinë mesatare dhe drejtimin e erës. Informacioni specifik për cilësinë e ajrit nuk është i mundshëm për mjedisin detar, pra përfundime të përgjithshme mbi cilësinë e ajrit detar janë nxjerrë bazuar në natyrën e shkarkimeve detare dhe grupeve të të dhënave tokësore bregdetare.

5.1.2.3 Morfologjia dhe gjeologjia e fundit detar

Të dhënat e gjeologjisë dhe morfologjisë së fundit detar janë siguruar nga një kombinim i burimeve të literaturës dhe të dhënave nga anketimi nga anketa mjedisore dhe gjeofizike e 2011-ës. Burimet e mëposhtme kanë siguruar të dhënat fillestare;

analiza sedimentare e 2011-ës e kryer si pjesë e anketimit mjedisor 2011 dhe prezantuar në Seksionin 6.2.3 të Seksionit 6, Baza Mjedisore, Sociale dhe Kulturore e VNMS;

Faqja 6 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Rishikimet e materialeve në tavolinë paraqitur në Seksionin 6.2.5 dhe Seksionin 6.2.6 të Seksionit 6, Baza Mjedisore, Sociale dhe Kulturore e VNMS;

5.1.2.4 Cilësia e ujit

Cilësia e ujit është përshkruar në linjë me Udhëzimin e Kuadrit të Ujit. Sipas këtij qëllimi karakteristikat fiziko-kimike u vlerësuan përmes kombinimit të anketimit në terren sipas përshkrimit në Seksionin 6.2.3, të Seksionit 6, Baza Mjedisore, Sociale dhe Kulturore e VNMS dhe përmes analizimit të literaturës së mundësuar.

5.1.2.5 Përmbledhje e aktiviteteve kryer në terren

Aktivitetet e mëposhtme janë kryer në terren përsa i përket Mjedisit Fizik Detar:

• Konfirmim dhe identifikim i llojit të sedimentit përmes kampionimit dhe analizës në laborator;

• Identifikim i tipareve fiziko-kimike të ujit dhe sedimentit përmes kampionimit në terren dhe analizave në laborator; dhe

• Analizë morfologjike kryer përmes një vlerësimi paraprak duke përdorur Sondën e Skanimit Anësor (SSS) ndjekur nga përdorimi i ekografie me shumë valë për të siguruar të dhëna precize gjeo-morfologjike.

5.1.2.6 Elementët kyç metodologjik

Metodologjitë kyçe të përdorura për vlerësimin mjedisor fizik detar janë të paraqitura në Seksionin 6.2 të Seksionit 6, Baza Mjedisore, Sociale dhe Kulturore e VNMS dhe përfshijnë:

• Kampionimin e sedimenteve për analizën e parametrave fiziko-kimikë;

• Kampionimin e sedimenteve për analizën e parametrave fiziko-kimike;

• Profilizimi i ujit të detit; dhe anketim gjeo-fizik duke përdorur Sondën e Skanimit Anësor (SSS), ekografinë me shumë rreze, magnetometrinë dhe regjistrimin video.

5.1.3 Mjedisi biologjik detar dhe bregdetar

Metodologjia për mbledhjen e të dhënave fillestare për mjedisin biologjik përfshiu 2 elemente kyçë: 1) rishikimin e literaturës jo në terren; dhe 2) anketime fillestare në terren të ndërmarra në zonën bregdetare në afërsi të gazsjellësit.

Faqja 7 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Është e rëndësishme që rëndësia të vlerësohet nga pikëpamja vendore, kombëtare, dhe ndërkombëtare për ato specie dhe habitate të regjistruara si në literaturë ashtu edhe në anketimet në terren. Faza e parë e kësaj ishte në analizë e zonave të mbrojtura brenda zonës së ndikimit dhe rajonit më të gjerë si dhe specieve dhe habitateve të mbrojtura që hasen brenda zonës.

5.1.3.1 Zonat e përcaktuara dhe habitatet e ndjeshme

Anketimet e kryera jo në terren nxorën në pah praninë e mundshme të habitateve dhe specieve me interes.

Për të hartëzuar shtrirjen e habitateve të mundshme të përbëra nga specie të ndjeshme ose të mbrojtura u krye anketimi i përmendur me Sondën e Skanimit Anësor (SSS), ekografinë me shumë rreze, si dhe anketim me regjistrim video të fundit të pjesës bregdetare (0-30 metra thellësi, 7 km). Anketimi u bë në afërsi të gjurmës së Trans Adriatic Pipeline (TAP) dhe u krye në dy faza në shtator-tetor 2011.

5.1.3.2 Ushqyesit dhe planktoni

Komunitetet e ushqyesve dhe planktonit në zonën e studimit luajnë një rol thelbësor ekologjik. Të dhënat për fillestaren e planktonit u mblodhën përmes rishikimit të literaturës së mundësuar dhe mbledhjes së kampionëve në terren si dhe analizave që ndoqën për t’u siguruar mbi nivelet e oksigjenit të tretur dhe klorofilës.

Shumica e informacionit nga rishikimi i literaturës është siguruar nga të dhënat e mbledhura në tetor 2000 dhe maj 2001 në kuadrin e Projektit Interreg II (CoNISMa, 2002). Studimi u përqendrua në grupet specifike të planktonit, veçanërisht kopepodët, ostrakodët dhe kokolitoforidët.

5.1.3.3 Krijesat e fundit detar

Krijesat e fundit detar në rajon mbështesin një gamë të gjerë peshkimi dhe habitatesh, disa prej të cilëve konsiderohen si të ndjeshëm dhe të mbrojtur. Një rishikim i literaturës siguroi të dhënat fillestare mbi komunitetet e pranishme në mjedisin biologjik detar dhe u përqendrua në projekte evropiane si Projekti INTERREG (Itali – Shqipëri). Është ndërmarrë edhe në anketim bregdetar duke përfshirë analizën e krijesave të fundit detar.

5.1.3.4 Peshqit dhe krustacët

Fillimisht u krye një rishikim i literaturës për t’u siguruar mbi praninë e specieve të rralla ose në rrezik në zonën e gjerë duke përdorur listën e kuqe IUCN si burim parësor informacioni. Ky burim kyç informacioni u rishikuar gjithashtu për të siguruar një fillestare gjithëpërfshirëse të specieve me rëndësi tregtare.

Faqja 8 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Burime informacioni mbi speciet tregtare dhe komunitetet e tyre përfshinë të dhëna specifike për rajonin e Adriatikut nga Organizata e Ushqimit dhe Bujqësisë (FAO) dhe statistikat e mundësuara nga peshkimi kombëtar në nivelin e Shqipërisë.

5.1.3.5 Gjitarët dhe zvarranikët detarë

Baza për gjitarët dhe zvarranikët u krijua duke përdorur një zonë më të gjerë të përqendruar në një rishikim të literaturës përfshirë listën e kuqe dhe vëzhgimet e IUCN-së, si dhe të dhëna të pakta për cetacët dhe zvarranikët të marra nga burime ndërkombëtare (p.sh. FAO dhe programe monitorimi rajonale për Mesdheun).

5.1.3.6 Zogjtë detarë

U ndërmor një rishikim i literaturën në zyrë mbi informacionin e mundësuar sa i përket zonave të foleve dhe zonave dimërore bregdetare, rrugëve të migrimit, etj, si dhe një rishikim i dokumenteve (burime kombëtare dhe ndërkombëtare, si BirdLife International) së bashku me të dhëna mbledhur gjatë anketimeve specifike në tokë (shih Seksionin 5.1.6.1).

5.1.3.7 Elementët metodologjikë kyç

Metodologjitë kyçe të përdorura për vlerësimin mjedisor biologjik detar janë të paraqitura në Seksionin 6.2.6.2 të Seksionit 6, Baza Mjedisore, Sociale dhe Kulturore e VNMS dhe përfshijnë:

• Kampionim të sedimentit dhe karakterizim të komunitetit bentik (krijesat e fundit të detit), dhe

• Analizë SSS dhe video për identifikimin dhe karakterizimin e habitateve të ndjeshëm.

5.1.3.8 Përmbledhje e aktiviteteve të kryera në terren

Përpos rishikimit të literaturës në zyrë u krye edhe një anketim gjithëpërfshirës në terren brenda zonës së ndikimit të gazsjellësit, në zonën e ujit të cekët (<30m).

Anketimi në terren përfshiu kampione të trefishtë nga 28 stacione kampionimi dhe secili kampion u dërgua për analiza laboratorike. Kampionët bentikë u siguruan përmes një kapje të tipit Van Veen. Disa nga stacionet e kampionimit u paraprinë nga një anketim me lëshim të video kamerës në stacion për të siguruar shënime në terren të zonës së konfirmimit të stacionit, si të përshtatshëm për kampionimin me kapje.

Faqja 9 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.4 Trashëgimia socio-ekonomike dhe kulturore detare e bregdetare

Lutemi referojuni Seksionit 5.1.7 dhe Seksionit 5.1.8 të kësaj Shtojce.

Faqja 10 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.5 Mjedisi fizik tokësor

5.1.5.1 Klima dhe cilësia e ajrit

5.1.5.1.1 Klima

Klima u bazua në të dhënat afat gjata të vëna re në stacionet meteorologjike me vendodhja në zonat ku kalon gjurma e gazsjellësit. U identifikuan një total prej 15 stacionesh meteorologjike për matjet e reshjeve dhe 13 prej tyre u përdorën edhe për matjen e temperaturave.

Tabela 5.1-1 jep një përshkrim të shkurtër të çdo stacioni meteorologjik që u përdor dhe Figura 5.1-1 tregon vendodhjen e tyre përgjatë gjurmës së gazsjellësit në Shqipëri.

Tabela 5.1-1 Stacionet meteorologjike përdorur për të dhënat klimaterike

Numri Stacioni Meteorologjik

Shtrati Lumor Seksioni Lartësia (m)

1 Dardhë Devoll Lindor 1310

2 Miras Devoll Lindor 1050

3 Bilisht Devoll Lindor 890

4 Sheqeras Devoll Lindor 817

5 Korça Devoll Lindor 899

6 Voskopoje Devoll Qendër Lindje 1180

7 Vithkuq Osum Qendër Lindje 1250

8 Shtylle Osum Qendër Lindje 1150

9 Potom Osum Qendër Lindje 980

10 Corovodë Osum Qendër Perëndim 410

11 Nishovë Osum Qendër Perëndim 650

12 Tërpan Osum Qendër Perëndim 707

13 Berat Osum Qendër Perëndim 226

14 Roskovec Seman Perëndim 55

15 Fier Seman Perëndim 12

Burimi: Instituti Hidrometeorologjik i Shqipërisë (2011)

Faqja 11 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Figura 5.1-1 Vendodhja e stacioneve meteorologjike përdorur për të dhënat klimaterike


Siç tregohet në Figura 5.1-1, ka një shpërndarje të mirë të stacioneve meteorologjike përgjatë gjurmës së gazsjellësit dhe përgjatë seksioneve të ndryshme. Shpërndarja vertikale e këtyre stacioneve mbulon gjithashtu lartësi të ndryshme, nga 12 metra mbi nivelin e detit deri në 1310 metra mbi nivelin e detit (m.n.d).

Të dhënat afat gjata meteorologjike nga Instituti Hidrometeorologjik i Shqipërisë (IHMA) u nxorën dhe përpunuan nga seritë 1951-1990. Megjithatë pas 1990-ës të dhënat shqiptare nuk janë të plota dhe të besueshme për shkak të ndryshimeve politike dhe historike në vend gjatë kësaj periudhe.

5.1.5.1.2 Cilësia e ajrit të ambientit

Nuk ka të dhëna të mundësuara publikisht në Shqipëri nga stacionet e monitorimit të ajrit dhe për këtë arsye u ndërmor kampionim i ajrit të ambientit. U mblodhën një total prej 5 kampionesh ajri në vendodhjet e stacioneve të kompresorëve dhe në receptorë të ndjeshëm në mënyrë që të

Faqja 12 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





merreshin të dhëna për përshkrimin e cilësisë së ajrit të ambientit përgjatë gjurmës së gazsjellësit TAP.

Kampionet u mblodhën duke përdorur epruveta xhami DrägerTubes®, të mbushura me një kimikat reagent ndaj kimikateve ose familjeve të kimikateve specifike. Një kampion ajri i kalibruar prej 100 ml tërhiqet përmes tubit me një pompë thithëse Dräger accuro® dhe nëse kimikati i synuar është i pranishëm, reagenti në tub ndryshon ngjyrë. Gjatësia e ndryshimit të ngjyrës përgjithësisht tregon përqendrimin e matur. Parametrat e mëposhtëm u analizuan në kampionët për cilësinë e ajrit:

• Oksidet e Azotit (NOx);

• Dyoksidi i Sulfurit (SO2);

• Hidrokarburet (HC); dhe

• Monoksidi i Karbonit (CO).

Një kampion shtesë u mblodh në një nga vendodhjet e përzgjedhura për qëllime të kontrollit të cilësisë duke përdorur një metodologji të ndryshme: teknika e kampionimit me shpërhapje/pasive, që përbëhet nga tuba shpërhapjeje të cilët u mbajtën në pikën e kampionimit për disa ditë. Tuba difuzioni u vendosën në një strehë mbrojtjeje, të vendosur në një vend të përshtatshëm për kampionimin e ajrit rreth 2 m lart nivelit të tokës.

5.1.5.2 Mjedisi akustik

Aktivitetet e lidhura me ndërtimin dhe operimin e Gazsjellësit TAP dhe fasiliteteve (objekte e pajisje shoqëruese) të lidhura me të, do të përfshijnë burime zhurme (p.sh. stacionet e kompresimit). Duke qenë se mungonin të dhëna mbi zhurmën në sfond në zonën e studimit, u krye një hulumtim për zhurmën fillestare për të karakterizuar nivelet ekzistuese të zhurmës në ambient në mënyrë që të vlerësohej ndikimi i niveleve të zhurmave lidhur me Projektin TAP. Për më tepër, zonat të cilat mund të ndikoheshin nga zhurmat e Projektit TAP u rishikuan për të identifikuar receptorë të mundshëm të ndjeshëm ndaj zhurmave.

Duke qenë se nivelet e zhurmës mund të ndryshojnë përgjatë një periudhe të caktuar kohe, u përdorën përshkrues të ndryshëm për t’i kategorizuar këto nivele. Përshkruesi i zhurmës i përdorur në këtë raport është i barasvlershëm me nivelin e zhurmës (Leq). Përkufizimet e termave teknikë për zhurmën të përdorur në këtë seksion janë të përmbledhur në Tabela 5.1-2 më poshtë.

Faqja 13 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.1-2 Përkufizimet e termave akustikë

Termi Përkufizimi

Decibel, dB Njësi që përshkruan amplitudën e tingullit, e barabartë me 20 herë logaritmin 10 të raportit të trysnisë së valës së tingullit me një trysni marrë si referencë (e cila është 20 mikro paskalë ose 20 mikro njutonë për metër katror).

Niveli i Trusnisë së Tingullit të Peshuar-A, dBA

Niveli i trysnisë së tingullit në decibelë ashtu siç matet me një matës të nivelit të tingullit duke përdorur rrjetin e filtrave të peshuar-A. Filtri i Peshuar-A shthekson komponentët e frekuencës shumë të ulët dhe shumë të lartë të tingullit në një mënyrë të ngjashme me përgjigjen ndaj frekuencës të veshit të njeriut dhe lidhet mirë me reagimet subjektive ndaj zhurmës. Të gjitha nivelet e zhurmës në këtë raport janë të Peshuara-A.

Niveli i Barasvlershëm i Zhurmës, Leq

Niveli mestar i zhurmës Peshuar-A (në fillestare energjie tingulli) gjatë periudhës së matjes.

Niveli i zhurmës së ambientit Përbërja e zhurmës nga të gjitha burimet afër dhe larg. Niveli normal ose ekzistues i zhurmës mjedisore në një vendodhja të caktuar.

Burimi: Departamenti i Transportit Kaliforni (1998)

Seksionet e mëposhtme përshkruajnë metodologjinë e përdorur për të kryer anketimin.

5.1.5.2.1 Metodologjia e anketimit të zhurmës

Aktivitetet e lidhura me ndërtimin dhe operimin e gazsjellësit TAP dhe fasilitetet e lidhura me të do të përfshijnë burime zhurme (p.sh. stacionet e kompresimit). Është kryer një hulumtim i zhurmës fillestare për të karakterizuar nivelet ekzistuese të zhurmës së ambientit në mënyrë që të vlerësohej ndikimet e mundshme të niveleve të zhurmës lidhur me Projektin TAP. Në mënyrë që të kryhej anketimi i zhurmës, u pa i arsyeshëm një analizë në zyrë e hartave duke synuar të identifikohen receptorët e ndjeshëm.

Më pas u krye verifikim në vend në mënyrë që të konfirmohej zgjedhja e receptorëve të ndjeshëm ndaj zhurmës në afërsi të gjurmës së gazsjellësit. Këta ka mundësi të ndikohen veçanërsiht nga punimet e ndërtimit të gazsjellësit.

U identifikuan gjithashtu receptorë zhurmash në afërsi të CS-ve, duke pasur parasysh ndikimin e mundshëm në afërsi të kësaj zone gjatë fazës së operimit.

Si rezultat sa më poshtë u përdorën për të përcaktuar mjedisin akustik në sfond:

• 9 vendodhje zhurme përgjatë gjurmës së gazsjellësit në Shqipëri;

• 3 vendodhje zhurme në afërsi të CS03-shit; dhe

• 3 vendodhje zhurme në afërsi të CS02.

Tabelat e mëposhtme raportojnë vendodhjen e pikave të matjes së zhurmës përgjatë gazsjellësit dhe në afërsi të stacioneve të kompresimit.

Faqja 14 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.1-3 Përmbledhje e matjeve të zhurmës përgjatë Gazsjellësit në tokë

Vendodhja e matjes së zhurmës

Vendodhja Seksioni Distanca e përafërt nga gazsjellësi (m)

1 CS02-Alternative Lindje 50

2 Trestenik Lindje 300

3 Corovodë Qendër Perëndim 150

4 Guri i bardhë Qendër Perëndim 200

5 Uznovë Qendër Perëndim 50

6 Hoxhaj Qendër Perëndim 50

7 Gjokalli Perëndim 1700

8 Sheq-marinas Perëndim 1100

9 Seman Perëndim 300

Burimi: Anketim në Terren i ERM 2011

Tabela 5.1-4 Vendet e monitorimit të zhurmës tek CS03

Matja e Zhurmës

Receptorët Koordinata X

UTM 34 N [m]

Koordinata Y UTM 34 N [m]

Distanca minimale nga CS03 [m]

CS03-3 Shtëpi e izoluar 370848.47 4515360.41 1150

CS03-5 Shtëpi në fshatin Sheq-marinas 368318.78 4515360.41 1570

CS03-8 e Re Shtëpi pas varrezave 369282.06 4515663.81 900


Tabela 5.1-5 Vendet e monitorimit të zhurmës tek CS02

Matja e Zhurmës

Receptorët Koordinata X

UTM 34 N [m]

Koordinata Y UTM 34 N [m]

Distanca minimale nga CS02 [m]

CS02-1 Shtëpi në fshatin Vishocicë 499752.32 4493573.36 920

CS02-2 Mauzoleu Bektashian 498441.54 4492439.97 1250

CS02-4 Shtëpi në fshatin Trestenik 501330.86 4491606.86 1150


Nivelet e zhurmës në afërsi të çdo burimi ose receptori u monitoruan përmes përdorimit të një matësi niveli tingujsh Tipi 1 në përputhje me kriteret e Institutit Amerikan të Standardeve Kombëtare (ANSI) S1.4 për instrumentet e matjes së nivelit të tingujve Precizioni i Tipit 1.

Faqja 15 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Matësi i nivelit të tingujve u kalibrua përpara përdorimit me një kalibrues akustik të lëvizshëm të certifikuar dhe kalibrimi u kontrollua dhe verifikua pas çdo periudhe përdorimi.

Matjet e zhurmës bënë të mundur përcaktimin e Nivelit të Barasvlershëm të Trysnisë së Zhurmës (LeqA) që i korrespondon një receptori në një kohë reference specifike. LeqA përkufizohet si:

Ekuacioni 5-1 Përkufizimi i Leq(A)

⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛= ∫

T

dtpp

TALeq

020

2

101log10)(

ku: p është niveli momental i trysnisë së zhurmës që i korrespondon receptorit;

p0 është niveli i trysnisë së zhurmës që merret për referencë;

T është periudha e integrimit.

Monitorimi përgjatë gjurmës së gazsjellësit u ndërmor duke përdorur një matës niveli tingujsh SC-20e të programuar për të regjistruar nivele të ndryshme statistikore zhurmash gjatë një periudhe të vazhdueshme prej 15 minutash në mënyrën LeqT. Kjo mënyrë është e barasvlershme me nivelin e vazhdueshëm të trysnisë së tingullit. Është mesatarja lineare e trysnisë së tingullit në katror gjatë periudhës së matjes në decibel (në këtë rast, 15 minuta). Matje të tjera zhurme u ndërmorën me qëllim karakterizimin e burimeve të zhurmës të identifikuara gjatë monitorimit të zhurmës. Në këtë rast, monitorimi u ndërmor duke përdorur të njëjtin matës të nivelit të tingullit SC-20e në mënyrën Leq1. Kjo mënyrë është e barasvlershme me nivelin e trysnisë së tingullit të vazhdueshëm gjatë 1 sekonde, në decibelë.

Tek receptorët më të ndjeshëm të identifikuar në afërsi të CS03-shit dhe CS02-shit, matjet afat gjata dhe afat shkurtra gjatë ditës dhe natës janë kryer për të karakterizuar klimën faktike akustike dhe më pas për të qenë të aftë të bëhet krahasimi i nivelit të zhurmës në sfond me ndikimin e ardhshëm të mundshëm të zhurmës së prodhuar nga operimi i CS-ve (stacionet e kompresimit) (që do të jenë në aktivitet në mënyrë të vazhdueshme si gjatë natës ashtu dhe gjatë ditës). Matjet e zhurmës u bënë duke përdorur matësin e nivelit të tingullit LarsoDavis dhe një matës niveli tingujsh Brüel&Kjær.

Matjet e zhurmës u kryen në fillestare të porosive të mëposhtme:

• Mungesa e reshjeve (shi, borë, etj);

• Shpejtësia e erës <5m/sek;

• Mikrofon me mbulesë koke prej shkume kundër erës;

• Mikrofon të orientuar vertikalisht (koincidencë e rastit) në mënyrë që të regjistroheshin burimet që vinin nga të gjitha drejtimet; dhe

• mikrofon të pozicionuar në lartësinë e duhur (presupozohet lartësia e receptorit), në këtë rast 1.5 metra mbi nivelin e tokës.

Faqja 16 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.5.2.2 Kriteret e vlerësimit

Në mënyrë që të karakterizohej Mjedisi Akustik i zonës, nivelet e zhurmës në sfond të monitoruara gjatë anketimit në terren u krahasuan me legjislacionin në fuqi (kombëtar dhe ndërkombëtar) mbi ndotjen akustike.

Standardet e Nivelit të Zhurmës të identifikuar nga Korporata Ndërkombëtare Financiare (IFC, 2007) për receptorët rezidencialë, institucionalë dhe arsimorë janë raportuar në Tabela 5.1-6 në vazhdim.

Tabela 5.1-6 Standardet e nivelit të zhurmës të IFC, Grupi i Bankës Botërore

IFC Grupi i Bankës Botërore Periudha

Industriale dhe tregtare Rezidenciale, institucionale dhe

arsimore

Gjatë ditës (07:00 -22:00) 70 dBA 55 dBA

Gjatë natës (22:00 - 07:00) 70 dBA 45 dBA

Burimi: IFC 2007

Urdhëresa shqiptare nr. 8, datë 27/11/2007 mbi “Kufijtë e Zhurmës në Mjediset e Projektimit” përcakton për zonat rezidenciale (në detaj për zonat “jashtë shtëpisë”) të ndikuara nga aktivitetet e operimit, të njëjtat kufizime si IFC-ja për kohën gjatë ditës, ndërsa për kohën gjatë natës kufizimi i IFC-së është më i rreptë. Pra siç u raportua në tabelën e mëparshme, nivelet e monitoruara të zhurmës janë krahasuar me standardet e IFC-së.

5.1.5.3 Ujërat sipërfaqësore

U analizuan elementët e mëposhtëm në linjë me Urdhëresën e Kuadrit të Ujit (ËFD):

• Morfologjia Hidrike;

• Cilësia e Ujit; dhe

• Sedimentet.

Faqja 17 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.5.3.1 Morfologjia ujore

U krye një përshkrim i morfologjisë standarde të kanalit (gjerësi, lloji i rrjedhës, kushtet në zonat e bregut dhe llojet e shtresave) për rrjedhat kryesore ujore të gjetura në zonën e studimit. Hartave topografike (shkallë 1:25.000) iu krye një referencë gjeografike dhe u integruan në programin AutoCAD. Kurrizet ujëndarëse dhe rrjedhat e ujit të kryqëzuara nga gjurma e gazsjellësit u vijëzuan në këto harta në mënyrë që të përcaktoheshin zonat e kapjes dhe gjatësitë e atyre rrjedhave të cilat do të pësojnë ndikim.

U morën përshkrime morfologjie hidrike duke përdorur informacione të marra nga literatura, të dhënat e GIS-it dhe përvojën e specialistëve vendorë, për 22 pika përgjatë gjurmës së gazsjellësit. Nga këto një total prej 14 pikash analize u përzgjodhën për vërejtje vizuel. Anketime në terren u kryen në këto 14 pika për të vërtetuar të dhënat nga literatura dhe për të mbledhur informacion shtesë. Tabela 5.1-7 më poshtë paraqet detajet e vendodhjeve për të cilat janë siguruar përshkrime të morfologjisë hidrike.

Tabela 5.1-7 Pikat e analizës morfologjike hidrike

Numri Pika e Analizës Seksioni Sipërfaqja(km2) Vendodhja e kryqëzimit(km)

1 Përroi Tresteniku në veri të fshatit Trestenik Lindje - 2.8

2 Devolli 1 km përpara qytetit Bilisht Lindje 172 8.6

3 Përroi Stropani në lindje të fshatit Babani Lindje 19.6 13.2

4 Kanali i ujitjes së Ventrokut Lindje - 16.9

5 (*) Përroi Dvorani derdhja në lumin Dunaveci Lindje 35.0 45.6

6 (*) Përroi Kamenica derdhja në lumin Dunaveci Lindje 23.8 46.9

7 (*) Përroi Stershoi derdhja në lumin Dunaveci Lindje 6.46 50.5

8 Lumi Dunaveci 1.7 km në veri perëndim të fshatit Floqi

Lindje 15.0 51.1

9 Lumi Osum 2.5 km në drejtim të rrymën nga fshati Leshnja

Qendror Lindor 54.0 57.2

10 (*) Lumi Osumi në pikën fillestare, 2.6 km në jug të fshatit Shtylla

Qendror Lindor 10.1 68.3

11 Lumi Osumi 1.2 km përpara qytetit Corovodë Qendror Perëndimor

971.8 103.9

12 (*) Lumi Osumi 2.57 km në drejtim të rrymën nga qyteti Corovodë

Qendror Perëndimor

1120 107.2

13 Lumi Osumi 5.65 km në drejtim të rrymës nga qyteti Corovodë, në rrëzë të fshatit Verzhezha

Qendror Perëndimor

1130 110.2

14 (*) Lumi Vokopola 0.9 km përpara derdhjes në lumin Osum

Qendror Perëndimor

149 123.2

15 Lumi Osumi 2.83 km përpara * derdhjes në lumin Vertopi

Qendror Perëndimor

1441.8 130.9

16 Lumi Vertopi 0.40 km përpara derdhjes në lumin Osumi

Qendror Perëndimor

46.8 132.9

17 (*) Lumi Osumi në Fushë Peshtan Qendror 1550.8 134.8 dhe 136.2

Faqja 18 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Numri Pika e Analizës Seksioni Sipërfaqja(km2) Vendodhja e kryqëzimit(km)

Perëndimor

18 Lumi Vodica 1.66 km përpara derdhjes në lumin Osum

Qendror Perëndimor

63.0 139.9

19 (*) Lumi Osum në afërsi të Lapardhasë Qendror Perëndimor

1939.5 157.1

20 Lumi Seman në afërsi të Jagodinës Perëndim 5380 180.7

21 Lumi Semannë afërsi të Rreth Libofshë Perëndim 5625 192.5

22 Kanal drenazhimi në fushën e Semanit Perëndim - 206.4

Shënime: (*) Pika të përshkruara vetëm përmes informacioneve të marra nga literatura

Burimi: ERM (2011)

Përpos analizave të literaturës dhe anketimit në terren mbi pikat e lartshënuara, u morën edhe të dhëna afat gjata hidrologjike nga stacionet hidro-metrike të vendosura në zonat e kapjes. Ky informacion afat gjatë hidrologjik u përpunua, kështu që parametrat hidrologjikë u vlerësuan për pikat e kryqëzimit ku gjurma e gazsjellësit do të presë rrjedhat e ujit. Këto të dhëna u nxorën nga seria 1951 dhe 1990, duke qenë se pas kësaj periudhe të dhënat shqiptare nuk janë të plota ose të besueshme (siç u përshkrua edhe më parë për klimën dhe cilësinë e ajrit). Tabela 5.1-8 në vazhdim paraqet detajet kyçe mbi stacionet hidrologjike.

Tabela 5.1-8 Vendndodhjet e stacioneve hidrologjike dhe të dhënat e kapjes

Numri Emri i Lumit Stacioni Hidrologjik

Seksioni Zona e Kapjes (km2) Shkarkimi (m3/s)

1 Devolli Miras Lindor 89.1 1.57

2 Dunaveci Turan Lindor 240 3.21

3 Osumi Leshnja Qendror Lindor

53 1.56 (0.780)

4 Osumi Corovodë Qendror Lindor

974 14.3

5 Vokopola kontribuues i Osumit

Vala e Bigës Qendror Perëndimor

152 2.49

6 Osumi Bogovë Qendror Perëndimor

1230 17.6

7 Osumi Ura Vajgurore Qendror Perëndimor

2073 30.2

8 Semani Ura Mbrostarit Perëndimor 5389 90

9 Gjanica kontribuues i Semanit

Fier Perëndimor 234 4.02


Faqja 19 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.5.3.2 Cilësia e ujit

Cilësia e ujit u përshkrua gjithashtu për pjesë përgjatë gjurmës së gazsjellësit në Shqipëri në linjë me Urdhëresën mbi Kuadrin e Ujit (WFD). Me këtë qëllim, u analizuan tregues cilësie fizikë-kimikë-bakteriologjikë me anë të analizave vizuele dhe kampionimit standard të ujit të rrjedhshëm me pajisjet e përshtatshme.

Pikat e kampionimit u përcaktuan gjatë studimit në zyrë si dhe nga anketimit i mirë përcaktimit të gjurmës në vitin 2009. Këto pika kampionimi janë kryesisht të vendosura në trupa ujorë të cilët kanë rrjedhje të vazhdueshme përgjatë gjithë vitit dhe marrin parasysh trupa ujorë të cilët mund të pësojnë ndikim si rezultat i aktiviteteve të ndërtimit. Pikat e kampionimit janë listuar në Tabela 5.1-9 më poshtë (shih Figurën 6.4-22 në Seksionin 6 për vendodhjen e tyre).

Tabela 5.1-9 Pikat e cilësisë së ujit

Numri Emri i Lumit Seksioni Zona Vendodhja e Kryqëzimit (km)

10 Përroi Trestenik Lindor Trestenik 2

11 Lumi Devolli Lindor Bilisht 8.5

12 Rrëkeja Stropani Lindor Stropan (Babani) 13

13 Kanal Irrigimi Lindor Vranishte (Pilur) 17

2 Lumi Osum Qendror Lindor Vithkuq 57

14 Lumi Staraveck Qendror Lindor Potom 85.1

3 Lumi Osum Qendror Perëndimor

Corovodë 103.9

4 Rrëkeja Vokopola Qendror Perëndimor

Bogove(Ustië) 122.9-123.9

5 Rrëkeja Vërtop Qendror Perëndimor

Polican 132.9


Fushë Peshtan 134.9-135.9


Otllak 156.9

8 Lumi Seman Perëndimor Strumë (Jagodinë) 192.4

9 Kanali Drenazhimit Perëndimor Libofshë (Rreth Libofshë) 206.4

Shënim: Numrat e vendodhjeve të kampionimit nuk janë në vazhdimësi si rrjedhojë e ri-gjurmëzimit në Seksionin Lindor dhe Qendroro Lindor

Burimi: ERM, 2011

Pikat ku rrjedha e ujit kryqëzohet me gjurmën e gazsjellësit u identifikuan dhe u mblodhën kampionë të ujit sipërfaqësor rreth 100-400 në rrjedhën e sipërme dhe atë të poshtme (largësia në varësi të kushteve të terrenit). Kampionët e ujit u mblodhën në mënyrë të drejtpërdrejtë duke mbushur enët. Një kampionues Ruttner u përdor në Lumin Seman (pika e kampionimit RS1) si dhe për kampionët e mbledhur nga ura mbi kanalin e ujitjes Vjosë-Levan-Fier.

Faqja 20 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Disa nga parametrat në ujërat sipërfaqësorë (temperatura, oksigjeni i tretur-DO, pH dhe përcjellshmëria) u analizuan direkt në vend duke përdorur një sondë HI 9828 shumë-parametrike. Parametrat e mbetur u analizuan në laboratorët e mëposhtëm:

• Laboratori Kimik i Fakultetit të Shkencave të Natyrës në Universitetin e Tiranës: disa parametra fiziko-kimikë dhe ushqyes;

• Laboratori REDISH në Tiranë: analiza bakteriologjike; dhe

• Theolab S.p.A. në Itali: metalet e rëndë COD, TOC, AOX, PAH, PCB, dhe TPH. Kampionët

u postuan duke përdorur zinxhirin e ruajtjes për tek laboratorët Theolab S.p.A. në Itali.

Dokumentacioni i zinxhirit të ruajtjes u fillua në laborator me lëshimin e enëve për

mbledhjen e kampionëve nga laboratori për në ERM. Një formular në terren për zinxhirin e

ruajtjes shoqëroi kampionët për në laborator. Formulari i zinxhirit të ruajtjes përfundoi me

firmën e laboratorit që pranoi marrjen e kampionëve dhe duke i kthyer një kopje të zinxhirit

të ruajtjes në terren ERM-së. Për shkak të mosdisponueshmërisë së laboratorëve të

Shqipërisë, mostrat e mbledhura nga tereni në Lumin e Staraveckit u analizuan në tërësi

në laboratorin Theolab S.p.A. në Itali.

Certifikatatë e cilësisë laboratorike si dhe një përshkrim i metodave analitike të përdorura janë përfshirë në Shtojcën 6, Të Dhëna Fillestare.

Konservimi i kampionëve të ujit u bazua mbi metodat US-EPA (Metoda për analizat kimike të ujit dhe ujërave të zeza, Ohio, SHBA, 1983). Kampionët e ujit për BOD, ushqyes dhe kontaminim bakterial u ruajtën në kuti me akull dhe direkt u dërguan në laborator për të u kryer analizat e kampionit brenda 48 orëve nga marrja e tyre. Tregues të tjerë u ruajtën në të njëjtat kushte dhe u analizuan duke u bazuar në periudhat e specifikuarara në Metodat US-EPA të përmendura më lart. Metodologjitë e përdorura në Laboratorin e akredituar Italian Theolab ishin EPA dhe APAT CNR IRSA, të cilat janë në përputhje me EN ISO.

5.1.5.3.3 Sedimentet

Për më tepër u mblodhën kampionë sedimentesh nga lumenjtë kryesorë të përzgjedhur me mundësi kontaminimi. Këto kampionë u mblodhën nga shtrati i lumit në një thellësi prej 10cm duke përdorur një kapje të thjeshtë (lopatëz) ose një kampionues dore me ngulje dhe më pas u ruajtën në kuti me paleta akulli dhe u dërguan në Laboratorin Theolab S.p.A. në Itali, ku metodat e analizimit janë më së shumti të bazuara mbi ato të Agjencisë së Mbrojtjes Mjedisore të SHBA-së. Metodologjitë e përdorura në Laboratorin e akredituar italian Tholab ishin EPA dhe APAT CNR IRSA, të cilat janë në përputhje me EN ISO. Kampionët u postuan duke përdorur zinxhirin e ruajtjes për në Laboratorin Theolab S.p.A. në Itali. Dokumentacioni i zinxhirit të ruajtjes u fillua në laborator me lëshimin e enëve të mbledhjes së kampionëve nga laboratori tek ERM-ja. Një formular i zinxhirit të ruajtjes në terren shoqëroi kampionët për në laborator. Formulari i zinxhirit

Faqja 21 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





të ruajtjes përfundoi me firmën e laboratorit për pranimin e marrjes së kampionëve dhe duke i kthyer ERM-së një kopje të formularit të zinxhirit të ruajtjes në terren.

5.1.5.4 Gjeologjia, gjeomorfologjia, erozioni dhe ujrat e nëndheshme

5.1.5.4.1 Gjeologjia dhe gjeomorfologjia

Studimi gjeologjik i zonës së Studimit sa i përket përgatitjes së këtij raporti VNMS u bazua në burimet e mëposhtme të informacionit:

• Hartë gjeologjike e Shqipërisë, shkalla 1:200.000 (Xhomo et al., 2002): përdorur për të marrë të dhëna mbi tektonikën dhe stratigrafinë në zonën e studimit;

• Hartë sizmologjike e Shqipërisë, shkalla 1:200.000 (Aliaj et al., 2000): përdorur për të marrë të dhëna mbi shkarjet tektonike aktive të Shqipërisë;

• Hartë e rreziqeve gjeologjike të Shqipërisë (Shkupi et al., 2000);

• Studim i rezultateve nga shpimet e mëparshme të kryera nga Anketimi Gjeologjik Shqiptar lidhur me furnizimin me ujë për qytetet e Korçës dhe Bilishtit;

• Vizita në terren në zonën e Studimit. Seksionin Lindor u vizitua në shtator 2011, ndërkohë që Seksionet Qendror Lindor, Qendror Perëndimor dhe Perëndimor u vizituan në qershor 2011. Rezultatet e këtyre vizitave janë të përshkruara në detaje në dokumentet me të dhëna të studimeve gjeomorfologjike dhe gjeologjike të zonës së Studimit (përfshirë në Shtojcën 6 të të Dhënave Fillestare); dhe

• Studime të mëparshme gjeologjike të kryera në seksionet Qendrore Lindore dhe Qendrore Perëndimore të gjurmës së gazsjellësit TAP në Shqipëri: përdorur për të marrë të dhëna mbi stratigrafinë në seksionet Lindore dhe Perëndimore të gjurmës së gazsjellësit, veçanërisht lidhur me erozionin dhe sedimentimin përgjatë bregut të zonës së Lumit Seman.

5.1.5.4.2 Erozioni

Ekzaminimi i erozionit u krye duke përdorur udhëzimet e mëposhtme:

• Metoda të vlerësimit të rrezikut për erozioni e tokës nga uji – një rishikim i rekomandimeve; L. Geraedts et al., 2009;

• Strategjia Evropiane e Mbrojtjes së Tokës; D. de la Rosa, 2003; dhe

• Udhëzim mbi planifikimin e përdorimit të tokës në kontekstin e nenit 12 të Direktivës Seveso II – 105/2003/EC.

Procedurat e vlerësimit të ndërmara u bazuan në qasjen cilësore (me përdorimin e njohurive të ekspertëve për të vlerësuar proceset e rëndësishme, për të formuluar kriteret dhe për të zbuluar

Faqja 22 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





zonat lokale në rrezik), qasje sasiore (bazuar në të dhëna të matura që siguronin krahasime relative sa i përket bazës dhe kufijve) dhe të dhënat CORINE (1992) që vlerëson rrezikun e erozionit të tokës në Evropën Mesdhetare duke mbivendosur gërryershmërinë1, aftësinë gërryerëse2 dhe topografinë duke përdorur një qasje faktoriale3 aplikuar në një fushim 1 km me 1 km dhe duke përdorur GIS.

Vizita në terren në zonën e Studimit u ndërmorën në zonën e studimit (Seksionin Lindor u vizitua në shtator 2011, ndërsa Seksionet Qendrore Lindore, Qendrore Perëndimore dhe Perëndimore u vizituan në qershor 2011). Rezultatet e këtyre vizitave janë të përshkruara në detaj në dokumentet me të dhëna mbi përdorimin e tokës dhe cilësinë e dheut të zonës së Studimit (shih Shtojcën 6.1 të Dhëna Fillestare).; në këto dokumente përfshihet informacion mbi shkallën e erozionit për çdo pikë anketimi.

Rreziku i mundshëm i erozionit të tokës ishte i kombinuar me një faktor të mbulesës së tokës për të vlerësuar rrezikun faktik të erozionit. Në mënyrë që të përditësohej veprimi i erozionit për këtë Projekt, Ekipi plotësoi një formular për të mbledhur të dhëna mbi mbulimin me bimësi (si përqindje të sipërfaqes totale), gradëve të shpateve, gjatësisë së shpateve, pranisë së dheut dhe gurëve në tokë, shtrirjes së tokës së pa mbuluar me drithëra, agregatet strukturorë, strukturën, drenazhimin dhe depërtueshmërinë e ujit.

5.1.5.4.3 Uji i nëndheshëm

U mblodhën një total me 3 kampione uji të nëndheshëm nga puset e mundshme përgjatë gjurmës së gazsjellësit. Kampionet u mblodhën duke përdorur një sapllak me një përdorim që u fut në pus për të marrë kampionet e ujit; i cili më pas u dekantua në një numër të caktuar shishesh të cilat u mbushën deri në momentin që nuk kishte me flluska ajri të pranishme. Shishet u mbyllën, etiketuan dhe u vendosën në një termos me paketa akulli për transport.

Kampionët u dërguan duke përdorur zinxhirin e ruajtjes për në laboratorin Theolab S.p.A. në Itali. Dokumentacioni i zinxhirit të ruajtjes u fillua në laborator me lëshimin e enëve të kampionëve nga laboratori për tek ERM-ja. Një formular terreni për zinxhirin e ruajtjes shoqëroi kampionët për në laborator. Formulari i zinxhirit të ruajtjes u përfundua me firmën e laboratorit që pranimin e marrjes së kampionëve dhe duke i kthyer ERM-së një kopje të formularit të terrenit për zinxhirin e ruajtjes.

Parametrat e mëposhtëm u analizuan në çdo kampion të ujit të nëndheshëm:

• Jonet negative;

1 Gërryershmëria: ndikimi i profilit të dheut (përveç atij të relievit) mbi procesin e erozionit të tokës, përcaktuar nga prania e materialit për erozion dhe gjenerimi i volumit të rrjedhjes mbi tokë nga shiu (ISSS, 1996). 2 Aftësia Gërryerëse: aftësi e mundshme e shiut për të shkaktuar erozion. (ISSS, 1996). 3 Qasja Faktoriale: modelet faktoriale shpjegojnë karakteristika sistemi sa i përket variablave të jashtme. Pesë faktorët e formimit të dheut të sugjeruar nga Jenny (1941) janë: (i) klima, (ii) organizmat, (iii) topografia, (iv) materialet nënë, dhe (v) koha. (Universiteti i Uiskonsin-Madison, Departamenti i Shkencave të Tokës. Nju Jork. NY.)

Faqja 23 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Metalet e rënda (Al, Sb, As, Be, Cd, Co, Cr, Fe, Mn, Hg, Ni, Pb, Cu, Se, Ta dhe Zn);

• Substancat totale vajore;

• Vajrat dhe yndyrat shtazore dhe bimore;

• Hidrokarburet Totale të Naftës (TPHs);

• Hidrokarburet Policiklike Aromatike (PAHs);

• Koliformat totale;

• BOD5;

• COD totale;

• Lëndë e varur me grimca;

• Të ngurtat totale të tretura; dhe

• Karboni organik total (TOC).

Shtojca 6 Të Dhënat Fillestare përfshin një kopje të certifikatave të cilësisë laboratorike si dhe një përshkrim të metodave analitike të përdorura.

5.1.5.5 Cilësia e dheut dhe përdorimi bujqësor i tokës

Dherat ndryshojnë natyrisht sa i përket kapacitetit të tyre për funksionim, dhe për këtë arsye, cilësia është specifike për secilin lloj dheu. Ky koncept përshkon dy pjesë të veçanta, por të ndërlidhura: cilësi e qenësishme dhe cilësi dinamike. Karakteristika si struktura, mineralogjia , etj janë karakteristika të lindura të dheut të përcaktuara nga faktorë si formimi i tij, klima, topografia, bimësia, materiali mëmë dhe koha. Së bashku këto tipare përcaktojnë cilësinë e qenësishme të një dheu. Ato ndihmojnë në krahasimin e një dheu me një tjetër dhe vlerësojnë dherat për përdorime specifike. Përshkrimet e njësive të hartave në raportet e anketimit të dheut janë të bazuara në tiparet e qenësishme të dheut. Më së fundmi, cilësia e dheut ka filluar t’i referohet cilësisë dinamike të dherave, që përkufizohet si natyra e ndryshueshme e tipareve të dheut si rezultat i përdorimit dhe menaxhimit të tyre nga njeriu. Disa praktika menaxhimi, si përdorimi i bimësisë mbrojtëse, rrisin materialin organik dhe mund të kenë një ndikim pozitiv mbi cilësinë e dheut.

Përgjatë gjurmës së gazsjellësit TAP në Shqipëri, përdorimi bujqësor i tokës dhe vlera bujqësore e dherave mund të ndikohet nga toka e marrë për proceset e ndërtimit të lidhura me Projektin. Kampionim i mëtejshëm i përdorimit të tokës për bujqësi dhe vlerës bujqësore të dherave përgjatë gjurmës së gazsjellësit u porositë pikërisht për këtë arsye si dhe nga të dhënat e anketimit të 2009-ës, informacioneve të marra nga studimi në zyrë, të dhënave GIS dhe mga përvoja e ekspertëve vendorë. Anketimet u ndërmorën nga qershori deri në shtator 2011 për përfshinë kampionim në një numër vendodhjesh përgjatë gjurmës së gazsjellësit.

Faqja 24 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Objektivat e anketimeve për cilësinë e dheut dhe përdorimin e tokës janë të listuara më poshtë:

• Sigurimi i të dhënave fillestare gjithëpërfshirëse mbi Përdorimin e Tokës dhe Cilësinë e Dheut (që prej këtu të quajtur LU&SQ) përgjatë gjurmës së gazsjellësit TAP në Shqipëri;

• Identifikimi dhe vlerësimi i ndjeshmërisë mjedisore të gjurmës së gazsjellësit përmes aktiviteteve bujqësore dhe anasjelltas;

• Vlerësimi i ndikimeve të lidhura dhe të mundshme të aktiviteteve të gazsjellësit mbi mjedisin (veçanërisht mbi zonat bujqësore); dhe

• Vlerësimi i dherave mundësisht të kontaminuara përgjatë gjurmës së gazsjellësit, si dhe dherave në vendodhjet e stacioneve të kompresorëve.

Dheu në zonët e studimit përgjatë gjurmës së gazsjellësit u anketua përmes vlerësimit vizuel të dheut për parametrat e fertilitetit, përfshirë kampionimin e shtresave të sipërme të dheut në vendodhje me përdorim toke për bujqësi për analiza të karakteristikave kryesore të profilit të dheut, si analizat e madhësisë së grimcave, karboni organik total dhe makro ushqyesit. U përdor një model për sistemimin e të dhënave për përdorimin e tokës, përshkrimin e profilit të dheut dhe cilësinë e tij (i përfshirë në Shtojcën 6.1 të Dhëna Fillestare). U këqyrën vendodhja të mjaftueshme (46 pika reference):

• Seksioni Lindor: 9 pika reference;

• Seksioni Qendror Lindor: 6 pika reference;

• Seksioni Qendror Perëndimor: 18 pika reference; dhe

• Seksioni Perëndimor: 13 pika reference.

Vendodhja e këtyre pikave të referencës u përzgjodh sipas kritereve të mëposhtme:

• Përfaqësim i saktë i të gjitha fushave bujqësore në vendet ky gazsjellësi kalon, pavarësisht sipërfaqes së tyre, intensitetit të aktivitetit bujqësore dhe kulturave;

• Përfshirje e të gjithë llojeve të dherave përshkruar nga gazsjellësi edhe kur vlera e tyre bujqësore nuk është e barabartë;

• Vende specifike – aty ku u gjykua se ndërhyrja mjedisore midis cilësive specifike të dheut dhe ndërtimit të gazsjellësit është më e theksuar; dhe

• Intensiteti i zhvillimit bujqësor dhe/ose vende specifike që janë pjesë e planit të intensifikimit të bujqësisë.

Për analiza të mëtejshme të treguesve specifikë të cilët lejojnë vlerësimin e cilësive të qenësishme dhe mundësitë e dheut, u morën kampionë dheu në vendodhja specifike për qëllim të:

• Plotësimit të informacionit mbi karakterizimin e cilësive të dheut të përmendura më lart;

Faqja 25 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Plotësimit të informacionit mbi ndryshimet e mundshme të cilësive dinamike të profilit të dheut; dhe

• Plotësimit të informacionit mbi klasifikimin e aftësisë së tokës.

Gjatë observimit në terren dhe analizave në laborator, përcaktimi i llojit të dheut, përdorimit të tokës dhe cilësisë së dheut u kryen duke përshkruar treguesit e mëposhtëm:

• Tiparet fizike si struktura e dheut, thellësia e dheut dhe rrënjët, infiltrimi dhe dendësia në masë dhe kapaciteti i mbajtjes së ujit;

• Tiparet kimike u observuan në çdo vend si pH, totali i N, totali i P dhe karboni organik, Kapaciteti i Ndërrimit (CEC) dhe Ngopja Bazë (BS); dhe

• Tiparet biologjike si biomasa mikrobiale karbon (C) dhe N, N mundësisht i mineralizueshëm.

Metodologjia për vlerësimin e pyjeve u kufizua në:

• Kategorizimin e llojit të mbulimit të pyllit (shkurre, pyll i mesëm, pyll i rritur);

• Llojin e pyllit (gropa, pyll i degraduar, pyll i menaxhuar); dhe

• Përqindjen e sipërfaqes së mbuluar me pyll në afërsi të fushave të kultivuara (por përgjatë gjurmës së gazsjellësit).

Anketimi i cilësisë së dheut përfshin një analizë të kampionëve shtresave të sipërme të dheut në vendodhjet e mëposhtme për të kontrolluar kontaminimin ekzistues të dheut:

• Zona ku kishte prova që dheu ishte i ndikuar; dhe

• Zona ku stacionet e kompresorëve priteshin të vendoseshin.

U mblodhën një total prej 4 kampionësh dheu për këtë qëllim. Kampionët u mblodhën dhe u vendosën menjëherë në enë për ruajtjen e kampionëve të siguruar nga laboratori (kavanozë qelqi) dhe u mbyllën, etiketuan dhe u vendosën në një termos me pako akulli për transport. Kampionët u transportuan duke përdorur zinxhirin e ruajtjes për në laboratorin Theolab S.p.A. në Itali siç është përshkruar në seksionet e mëparshme.

Parametrat e mëposhtëm u analizuan për secilin kampion dheu:

• Mbetja në 105º C në total;

• Fraksionet e situra me 2 mm bazë të thatë në 105º C;

• Metalet e rënda (Al, Sb, As, Be, Cd, Co, Cr, Fe, Mn, Hg, Ni, Pb, Cu, Se, Ta dhe Zn);

• Hidrokarburet Totale të Naftës (TPH-të);

• Dyfenilet e Poli klorinuara (PCB-të); dhe

Faqja 26 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Hidrokarburet Poli ciklike Aromatike (PAH-të).

Certifikatat e cilësisë së Laboratorit Theolab S.p.A. janë të përfshira në Shtojcën 6, të Dhëna Fillestare së bashku me një përshkrim të metodave analitike të përdorura dhe një detajim të parametrave të analizuar.

5.1.5.5.1 Përmbledhje e aktiviteteve të kryera në terren

Aktivitete e mëposhtme u kryen në terren përsa i përket cilësisë së dheut dhe përdorimit të tokës:

• Konfirmim dhe/ose identifikim i llojeve të dheut përmes:

o Observimit në terren të profilit të dheut;

o Rishikimit të literaturën së Atlasit Evropian të Dheut dhe Llojeve të Dheut Shqiptar;

o Kampionimit, analizave kryesore fizike dhe kimike; dhe

o Përcaktimit të llojit të dheut pas vlerësimit të elementeve të lart përmendura.

• Mbledhje e të dhënave mbi formimin e dheut, materialin mëmë dominues, pjerrësinë, thellësinë e profilit të dheut, përmbajtjen e makro ushqyesve dhe humusin (bazuar mbi analiza laboratorike) strukturën dhe gurët e fragmentuar përgjatë sipërfaqes së dheut (shih Shtojcën 6.1 – Seksioni 6.1.6);

• Vlerësim në terren i mbulimit me dhe ose Përdorimit të Tokës (për tokat bujqësore të kultivuara, tokat e pa kultivuara, kullotat dhe tokat e braktisura) për aspektet përkatëse: kulturat faktike, historia afat shkurtër e kultivimit (2-3 vitet e fundit), prirja e zhvillimit bujqësor (struktura e kulturës), shkalla e intensitetit të ndërhyrjeve bujqësore, niveli i mekanizimit, statusi i ujitjes, prania e punimeve në sipërfaqe si dhe prodhimi mesatar faktik. (shih Shtojcën 6.1 – Seksioni 6.1.6);

• Vlerësimi i cilësisë së dheut i bazuar mbi të dhëna të mbledhura gjatë anketimit në terren dhe analizave në laborator si dhe të dhënat ekzistuese nga studime të mëparshme të Institutit Shqiptar të Shkencave të Dheut (sot Departamenti i Dheut në Qendërn e Transferimit të Teknologjisë Bujqësore – QTTB). Të dhënat u diskutuan duke u krahasuar me Klasifikimin e Aftësive të Tokës dhe Regjistrin e Terrenit mbi Vlerësimin e Cilësisë së Dheut; dhe

• Mbledhje e kampionëve të dheut në zonat e dukshme të kontaminuara dhe vendodhjet e stacioneve të kompresorëve dhe vlerësimi i cilësisë së dheut bazuar mbi rezultatet analitike të siguruara nga laboratori në krahasim me Standardet Holandeze.

Analiza e parametrave kryesorë ishte një instrument për përllogaritjen e Aftësisë së Dheut (potenciali bujqësor dhe ekonomik i dherave).

Faqja 27 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Në vazhdim paraqitet një përmbledhje e elementeve metodologjikë kyçë të përdorur për vlerësimin e tre koncepteve kryesore: Përdorimin e Tokës, Cilësinë e Dheut dhe Aftësinë e Dheut.

Elementet metodologjikë kyçë – përdorimi i tokës

Elementët metodologjikë specifikë të përdorur për vlerësimin e përdorimit të tokës përbëheshin nga sa vijon:

• U përzgjodh një ngastër përfaqësuese përgjatë gjurmës së gazsjellësit për të përcaktuar “rëndësinë” e secilit element lidhur me topografinë, strukturën e kulturës, statusin e ujitjes, parcelëzimin në ngastra, statusin e drenazhimit, statusin e ujitjes dhe intensitetin e prodhimit bujqësor;

• Sipërfaqet e mbuluara dhe të pa mbuluara të ngastrës u shprehën në formën e përqindjeve;

• Lloji i kulturës të mbjellë aktualisht dhe historia e kulturave në parcelën përfaqësuese;

• Shkalla e intensitetit të prodhimit (gjithashtu bazuar në dokumentacionin e Drejtorive Bujqësore Rajonale Korçë, Berat dhe Fier);

• Observimet u përqendruan në një numër bimësh për ha, shëndetin e kulturave, nivelin e mekanizimit, dhe ndërhyrjet bujqësore për kulturat bujqësore (drithëra, perime dhe kultura ushqimi);

• U bë një vlerësim i përafërt për nivelin e prodhimtarisë, llojin e kullotave (dimërore ose verore, mbi shfrytëzimin e kullotave;

• U vlerësua niveli i intensitetit të pemëve frutore (intensiv, gjysmë intensiv ose i gjerë), numri i bimëve, statusi shëndetësor, mosha, kultivari, etj; dhe

• Bazuar në historinë e përdorimit të tokës dhe treguesve mesatarë nga vendodhja të ndryshme të observuara, u vlerësua prirja e zhvillimit bujqësor të zonës.

Elementët metodologjikë kyç – cilësia e dheut

Elementët metodologjikë specifikë të përdorur për të vlerësuar cilësinë e dheut përbëheshin nga sa vijon:

Faqja 28 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Thellësia e profilit të dheut (ky parametër u përcaktua në terren për të gjitha vendodhjet e kampionimit për analiza të mëtejshme kimiko-fizike);

• Shtresa kryesore e profilit të dheut dhe veçanërisht shtresa e sipërme (Shtresa A). Shtresat e mëposhtme të hasura në të gjithë kampionët e marë të dheut përkufizohen më poshtë sipas përkufizimeve të siguruara nga Organizata e Bujqësisë dhe Ushqimit (FAO) e Kombeve të Bashkuara:

o Shtresa A: Shtresat minerare të formuara në sipërfaqe aty ku shumica ose e gjithë struktura e gurit origjinal është shpërbërë dhe të cilat janë të karakterizuara nga një ose më shumë nga sa vijon:

- Një mbledhje me lëndë organike të lagështuar dhe përzier më së miri me fraksionin minerar dhe që nuk tregon tipare karakteristike për Shtresat E ose B;

- Tipare që rezultojnë nga kultivimi, kullotja ose shqetësime të tilla të ngjashme; ose

- Një morfologji që është e ndryshme nga shtresat B ose C më poshtë që rezulton nga procese të lidhura me sipërfaqen.

o Shtresa B: Shtresat që u formuan nën shtresat A, E, O ose H dhe në të cilat tiparet dominuese janë shpërbërja e të gjithë ose shumicës së strukturës gurore së bashku me një ose një kombinim të sa vijon:

- Përqendrime iluviale1, të vetme ose të kombinuara me baltë silice, hekur, alumin, humus, karbonate, gips ose silic;

- Prova të heqjes së karbonateve;

- Përqendrim i mbetur i seskuioksideve2;

- Veshje seskuioksidesh të cilat e bëjnë shtresën dukshëm më të ulët në vlerë, më të lartë në krom ose më të kuqe në ngjyrë se sa shtresat më lart ose më poshtë pa iluvimin e dukshëm të hekurit;

- Ndryshim që formon baltë silice ose liron okside3, ose të dyja dhe që formon një strukturë grimcore, në bllok ose prizmatike nëse ndryshimet e volumit shoqërojnë ndryshimet në përbërësit e lagështirës; ose

- Thërmueshmëri.

1 Iluvial: pjesë e profilit të një dheu ku mineralet, humusi ose ushqyesit e bimëve janë depozituar pasi janë shpëlarë nga lart.(Fjalori i Arkeologjisë Oxford) 2 Seskkuioksidet: zakonisht i referohet oksideve amorfe të kombinuara të hekurit dhe aluminit (http://agriculture.science-dictionary.org) 3 Procesi i oksidimit lidhet me shkëmbimin e anasjelltë të elektroneve midis përbërjeve të ndryshme kimike.

Faqja 29 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





o Shtresa C: Shtresa duke përjashtuar fundin e fortë guror të cilat ndikohen pak nga proceset dhé formuese dhe u mungojnë tiparet e shtresave H, O, A, E ose B. Shumica janë shtresa minerare, por përfshihen disa shtresa silice ose gëlqerore si koret, koralet dhe toka diatomatike. Materiali i shtresës C mund të jetë i ngjashëm ose jo me atë prej të cilit presupozohet të jenë formuar shtresat e tjera. Një shtresë C mund të jetë modifikuar nëse nuk ka prova mbi dhé formimin. Rrënjët e bimëve mund të penetrojnë në shtresën C të cilat sigurojnë material të rëndësishëm rritjeje. Të përfshira në shtresat C janë sedimetet, saprolitet, një shtresë fundore gurore e pa konsoliduar dhe materiale të tjera gjeologjike të cilat zakonisht shuhen brenda 24 orëve kur ajri i thatë ose copa më të thata vendosen në ujë dhe kur lagështira mund të gjendet duke gërmuar me bel. Disa dhera formohen në materiale që kanë pësuar shumë trysninë e atmosferës dhe materiale të cilat nuk përmbushin kërkesat e shtresave A, E ose B përcaktohen si C. Ndryshimet të cilat nuk konsiderohen si dhé formuese janë ato të cilat nuk lidhen me shtresat që qëndrojnë lart. Shtresat që kanë akumulim silici, karbonatesh ose gipsi edhe pse të forcuara mund të përfshihen në shtresat C, me përjashtim të rasteve kur shtresa është dukshëm e ndikuar nga proceset dhé formuese dhe atëherë formon një shtresë B.

• Reaksioni me HCL (përqendrim 10%) i shtresave të profilit për të vlerësuar praninë e karbonateve;

• Materiali mëmë (shtresa gurore fundore) që bazohet në karakteristikat kimike të dheut;

• Prania e sistemeve të rrënjëve në profil dhe ngjyra e profilit; dhe

• Prania e gurit të fragmentuar në profil dhe sipërfaqen e dheut.

Elementët metodologjikë kyçë – aftësia e tokës

Elementët metodologjikë specifikë të përdorur për vlerësimin e aftësisë së tokës (bazuar në kombinimin e të dhënave të mbledhura):

• Shkalla e pjerrësisë e sipërfaqes së dheut;

• Prania e lëndës organike në shtresën e sipërme;

• Struktura e dheut në shtresën e sipërme;

• Përmbajtja totale e C, N dhe P në shtresën e sipërme;

• Ngjeshja e dheut;

• pH në shtresën e sipërme; dhe

• Prania e anioneve/kationeve dhe kripërave që karakterizojnë mundësitë agronomike të dheut (Na, Mg, Cl, SO4).

Faqja 30 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Klasifikimi i aftësisë së tokës përgjithësisht tregon qëndrueshmërinë e dherave për shumicën e llojeve të kulturave fushore. Përjashtohen kulturat të cilat kërkojnë menaxhim të veçantë. Dherat grupohen në bazë të kufizimeve të tyre për kultura fushore, rrezikun për dëmtim nëse ato përdoren për kultura dhe mënyrën se si i përgjigjen menaxhimit. Në sistemin e aftësisë, dherat grupohen përgjithësisht në tre nivele – aftësia, klasa, nën klasa dhe njësia. Vlerësimi i tokës së observuar përgjatë gazsjellësit në këto klasa ka shërbyer si pjesë e vlerësimit ekonomik të klasifikimit të tokës për qëllime kompensimi (për dëmet e përkohshme dhe/ose të përhershme).

Sipas klasave të Departamentit të Bujqësisë së SHBA-së për Aftësinë, grupet më të gjera janë të përcaktuara nga numrat 1 deri në 8. Numrat tregojnë kufizime më të mëdha në mënyrë progresive dhe zgjedhje më të ngushta për përdorim praktik. Bazuar në metodologjinë e Institutit Shqiptar të Shkencave të Dheut (1992) mundësia agronomike është e përcaktuar nën 6 klasa sipas listimit të mëposhtëm:

• Klasa I: dhera të cilat kanë kufizime të lehta që kufizojnë përdorimin e tyre;

• Klasa II: dhera të cilat kanë kufizime mesatare që kufizojnë zgjedhjen e bimëve të cilat kërkojnë praktika të moderuara konservimi;

• Klasa III: dhera të cilat kanë kufizime të ashpra që kufizojnë përzgjedhjen e bimëve ose të cilat kërkojnë praktika speciale konservimi, ose të dyja;

• Klasa IV: dhera të cilat kanë kufizime të ashpra që kufizojnë zgjedhjen e bimëve ose të cilat kërkojnë menaxhim shumë të kujdesshëm ose të dyja;

• Klasa V: dhera që i nënshtrohen pak ose aspak erozionit, por kanë kufizime të tjera, jo praktike për t’u lëvizur, që kufizojnë përdorimin e tyre kryesisht për kullotë, tokë fushore, tokë pyjore ose habitat për kafshët e egra; dhe

• Klasa VI: dhera të cilat kanë kufizime të ashpra të cilat i bëjnë përgjithësisht jo të përshtatshme për kultivim dhe kufizojnë përdorimin e tyre kryesisht në kullotë, tokë fushore, tokë pyjore ose habitat për kafshët e egra.

5.1.5.5.2 Metodat e kampionimit dhe matjet në terren

Udhëzimet dhe Standardet mbi studimin e dheut të aprovuara nga Ministria e Bujqësisë, Ushqimit dhe Mbrojtjes së Konsumatorit (MBUMK) u ndoqën në mënyrë strikte në rastin e kampionimit dhe matjeve në terren. U ndërmor një qasje shumë disiplinëshe për karakterizimin jo-ekologjik dhe marrjen e të dhënave. Komponentët e përfshirë të përdorimit të tokës dhe cilësisë së dheut përfshijnë observime në terren, analiza laboratorike dhe këshillim me dokumentacionin kombëtar mbi klasifikimin e dheut, aftësinë e dheut dhe statistikat shqiptare mbi bujqësinë. Vendodhjet e kampionëve në terren u identifikuan duke përdorur Sistemin Global të Pozicionimit – GPS (në Metrikë Transverse Universale – UTM).

Faqja 31 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.5.5.3 Procedura e sigurimit/kontrollit të cilësisë

Procedurat dhe metodat standarde u ndoqën në mënyrë strikte gjatë periudhës së këtij studimi. Procedurat QA/QC u zbatuan gjatë mbledhjes së kampionëve, etiketimit, analizave dhe verifikimit të të dhënave. U zbatuan gjithashtu procedurat e zinxhirit të ruajtjes, përfshirë trajtimin, transportin, regjistrimin dhe kontrollin e ndërsjellët në laborator.

Të gjitha analizat u kryen në laborator të akredituar nga Drejtoria e Përgjithshme e Akreditimit (Shqipëri). Metodat e analizave të përdorura për këtë studim ishin ato të specifikuara në ISO 17025 dhe procedura të tjera analitike të pranuara ndërkombëtarisht në mënyrë që të sigurohej besueshmëria dhe integriteti i të dhënave të marra. Procedura e Sigurimit të Cilësisë mbulon të gjitha aspektet e studimit dhe përfshin mbledhjen e të dhënave, trajtimin, paraqitjen dhe komunikimin e rezultateve. Certifikatat e cilësisë së laboratorëve si dhe përshkrimi i metodave analitike të përdorura janë të përfshira në Shtojcën 6 të Dhëna Fillestare.

5.1.5.6 Panorama dhe komoditeti vizuel

Vlerësimi i ndikimeve të TAP-it mbi panoramën dhe komoditetin vizuel është ndërmarrë në përputhje me metodologjitë e pranuara të nxjerra nga udhëzimet e praktikave më të mira.

Në mungesë të udhëzimeve të botuara mbi vlerësimin e panoramës dhe ndikimit vizuel në Shqipëri, vlerësimi u krye duke iu referuar Udhëzimeve për Vlerësimin e Panoramës dhe Ndikimit Vizuel1 (Mbretëria e Bashkuar).

Qasja e vlerësimit për TAP-in ndjek qasje të përdorura gjerësisht nga arkitektët e fushës në vende të tjera evropiane.

Metodologjia për mbledhjen dhe vlerësimin e të dhënave referuese paraqitet më poshtë. Metodologjia i aplikohet vlerësimit të ndikimeve afat shkurtër gjatë ndërtimit të Projektit dhe çdo ndikimi afat gjatë përgjatë operimit të tij dhe çmontimit të tij të ardhshëm.

Hapat kyçë të ndërmarrë për përshkrimin referues dhe vlerësimin janë:

Hapi 1 – Zona e Studimit

• U krijua një zonë studimi për panoramën dhe studimin vizuel. Kjo u përcaktua si për vlerësimin referues ashtu dhe atë të ndikimit. Shtrirja e zonës së studimit u përcaktua për elementët e ndryshëm të propozimit dhe u shty nga shkalla dhe madhësia e tyre e ndryshueshme. Zona e studimit u përcaktua në mënyrë që të kapte të gjitha panoramat dhe efektet vizuele të rëndësishme;

1 Instituti i Panoramës dhe Instituti i Vlerësuesve Mjedisorë (Edicioni i Dytë) 2002. Udhëzime për Vlerësimin e Panoramës dhe Ndikimit Vizuel

Faqja 32 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Hapi 2 – Karakteri i panoramës dhe komoditetit vizuel referues

• Vlerësimi i karakterit të panoramës referuese të zonës së studimit u përcaktua. Kjo rezultoi në zona të përcaktuara karakteri të panoramës vendore. Ndjeshmëria e zonave të karakterit të panoramës vendore u vlerësua krahasuar me ndryshimet e propozuara; dhe

• Përshkrimi referues i komoditetit vizuel nga vendodhja kyçe përsa i përket pikëpamjes u përgatit. Ndjeshmëria e shikuesve krahasuar me ndryshimet e propozuara u përcaktuan në një vendodhjet e pikëpamjeve të dhëna. Kjo u informua nga lloji i shikuesit dhe cilësia e pamjes ekzistuese.

5.1.5.6.1 Hapi 1: Zona e studimit

Zona e studimit për vlerësimin e panoramës e pamjes vizuale referues dhe ndikimit zakonisht përkufizohet si zona gjeografike nga e cila propozimet kanë gjasa të shihen. Zona gjeografike ku strukturat priten të jenë të dukshme do t’i nënshtrohet ndikimeve.

Ndikimi mbi karakterin e një panorame do të vijë si rezultat i ndryshimeve të karakterit të panoramës pritëse për shkak të dukshmërisë së komponentëve të projektit.

Ndikimet mbi komoditetin vizuel do të vijnë si rezultat i dukshmërisë së komponentëve të projektit nga vendodhja të veçanta ku shikuesit janë të pranishëm ose ku ata kalojnë.

Për qëllim të vlerësimit të TAP-it mbi panoramën dhe komoditetin vizuel, u krijua një zonë studimi për elementët parësorë të skemës, bazuar në përmasat dhe shkallën e tyre siç u skicua dhe më lart. Këto janë të paraqitura më poshtë:

Punimet e Gazsjellësit

Gazsjellësi do të instalohet me përdorimin e teknikave të ndërtimit me hapje hendeku dhe mbushjen e tij. Pas futjes në tokë të gazsjellësit do të ndërmerret një rikthim i plotë i mbulesës më dhé dhe bimësi. Çka kjo do të thotë për panoramën dhe komoditetin vizuel është se ndikimet do të kufizohen kryesisht në fazën e ndërtimit dhe shkalla e punës është e tillë që efektet e drejtpërdrejta të rëndësishme të jenë të kufizuara në një korridor prej 500 m në mes të linjës qendrore. Karakteri referues i panoramës dhe komoditeti vizuel i i korridorit të gazsjellësit u përshkruan dhe u përcaktua një vlerësim për ndryshimet e propozuara. Karakteri referues i panoramës u vlerësua t’i aplikohej minimalisht një korridori prej 2 km në qendër të linjës qendrore të gazsjellësit.

Stacionet e kompresorëve

Duke qenë se këto struktura kanë një farë shkalle dhe lartësie, u propozua një zonë studimi më e madhe, dhe kjo do të mbulojë një zonë gjeografike nga e cila ka gjasa të shihet çdo njëri prej stacioneve të kompresorëve. Për këtë arsye për çdo vendodhja të stacioneve të kompresorëve, u krijua një zonë studimi me rreze 15 km nga qendra e çdo stacioni. Karakteri referues i

Faqja 33 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





panoramës dhe komoditeti vizuel brenda çdo zone studimi me rreze prej 15 km u përshkrua dhe u përcaktua një vlerësim i ndjeshmërisë sa i përket ndryshimeve të propozuara.

Modifikimet e kreshtave

Ndryshimet në topografinë e linjave të kreshtave të disa maleve propozohen në katër vendodhja në mënyrë që të bëhet vend për instalimin e gazsjellësit TAP. Duke pasur parasysh vendodhjet në lartësi të këtyre propozimeve për ndryshim në topografinë ekzistuese malore, ka mundësi që ato të jenë të dukshme nga zonat përreth në një distancë të konsiderueshme. Duke e pranuar këtë u përzgjodh një zonë studimi me rreze 30 km me qendër në çdo vendodhja të modifikimit të kreshtave veçanërisht për përgatitjen e Zonave të Vizibilitetit Teorik (ZTV-të). Vlerësimi i ndikimit për modifikimet e kreshtave adresoi panoramën dhe referencën vizuele përgjithësisht të ekspozuar për punimet e gazsjellësit. Zona më e gjerë e studimit prej 30 km merret gjithashtu si referencë në vlerësimin e panoramës dhe ndikimit vizuel për arsye të identifikimit të zonave kryesore gjeografike prej të cilave modifikimet e kreshtave pritet të shihen në panoramën më të gjerë të mbuluar nga kjo zonë studimi. Megjithatë është parashikuar, që të gjithë efektet me rëndësi të kapen përsa i përket zonave të karakterit të panoramës të identifikuara për punimet e gazsjellësit në seksionin referues të raportit. Kjo vjen si rrjedhojë e faktit se shkalla e ndryshimeve të lidhura me modifikimin e kreshtave është relativisht e vogël krahasuar me shkallën e gjerë të përgjithshme të panoramës malore pritëse.

5.1.5.6.2 Hapi 2: Panorama dhe komoditeti vizuel referues

Panorama e zonës së studimit u analizua si një ushtrim i bazuar në zyrë duke përdorur si hartën ashtu dhe të dhëna nga fotot nga ajri. Studimi referues u informua nga të dhëna anketimi në terren të mbledhura gjatë vizitave të kryera në vendodhja të ndryshme në 2011 dhe 2012.

Faqja 34 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Vlera e panoramës është vlera relative e rëndësisë që i bashkëngjitet një panorame (shpesh si bazë për përcaktim ose njohje), e cila shpreh konsensusin kombëtar ose vendor për arsye të cilësisë së saj, tipareve të veçanta përfshirë aspektet perceptive si bukuria e peizazhit, qetësia ose mjedisi i virgjër, lidhjet kulturore ose çështje të tjera konservimi;

• Karakteri i panoramës është modeli i veçantë dhe i njohshëm i elementeve që hasen vazhdimisht një lloj të veçantë panorame dhe si kjo perceptohet nga njerëzit;

• Cilësia e panoramës (ose kushtet) është e bazuar mbi gjykimet mbi gjendjen fizike të panoramës dhe të qenurit e paprekur nga pikëpamja vizuele, funksionale dhe ekologjike. Gjithashtu pasqyron gjendjen e riparimit të tipareve individuale dhe elementeve të cilat përbëjnë karakterin në një vend të dhënë; dhe

• Ndjeshmëria e panoramës përkufizohet në lidhje me llojin specifik të ndryshimit të parashikuar dhe varet nga karakteri i panoramës dhe nga dobësia e tij në rast ndryshimi. Panoramat të cilat janë shumë të ndjeshme rrezikojnë t’u ndryshohen rrënjësisht karakteristikat e tyre kyçe, duke çuar në një karakter të ndryshëm panorame. Ndjeshmëria vlerësohet duke marrë parasysh karakteristikat fizike dhe ato të perceptueshme të panoramave në kontekstin e formave të veçanta të zhvillimit.

Karakteri parësor i zonave të panoramës vendore u identifikua dhe përshkrua si pjesë e studimit referues. Një vlerësim mbi ndjeshmërinë e secilës panoramë ndaj ndryshimeve të propozuara u ndërmor gjithashtu.

5.1.6 Mjedisi biologjik tokësor

5.1.6.1 Ekologjia tokësore

Metodologjia për mbledhjen e të dhënave referues për habitatet dhe florën përfshiu 4 elementë kyçë: 1) Re-ekzaminim të të dhënave të Raportit të Përpiluar – Raporti i Vlerësimit të Gjurmëve Alternative për Shqipërinë (TAP-FEED-AL-EIA-REP-7001 Rev.3, 2010); 2) Rishikim i literaturës bazuar në punë në zyrë, përfshirë ekzaminimin e grupeve të të dhënave nga GIS; 3) Konsultimet me Qeverinë e Shqipërisë duke përfshirë Ministrinë për Administrimin e Mjedisit, Pyjeve dhe Ujërave (MAMPU) dhe OJQ-t; dhe 4) Ndërmarja e anketimeve referuese shtesë në terren përgjatë gjatësisë së gjurmës së finalizuar të gazsjellësit.

Megjithatë, për të ndihmuar me prodhimin e të dhënave referuese ishte e rëndësishme të vlerësohej rëndësia lokalist, kombëtarisht dhe ndërkombëtarisht për ato habitate dhe specie të regjistruara brenda zonës së studimit. Për këtë seksioni për Kriteret e Vlerësimit më poshtë u përdor për të skicuar këtë procedurë.

Faqja 35 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.6.1.1 Studimi në zyrë dhe rishikimi i të dhënave

Të dhënat e mbledhura nga anketimet Alternative të Vlerësimit të 2009-ës (kryer për Raportin e Vlerësimit të Alternativave në Shqipëri, 2010) u riekzaminuan në kuadër të studimit bazuar në zyrë në 2011. Një zonë studimi për punën e mëparshme dhe pas shqyrtimit të vitit 2011, u përcaktua brenda një hapësirë 2 km përgjatë gjatësisë së gjurmës së gazsjellësit. Kjo pjesë përfshinte pjesën më të madhe ku infrastruktura shoqëruese do të vendosej si: stacionet e kompresorëve, stacionet e valvuleve bllokuese, dhe kantieret e ndërtimit. Megjithatë në disa raste për rrugë, lidhje të rrjetave dhe objekte tjera ndihmëse këto ishin jashtë zonës 2 km kështu që për këto komponente u krijuan zona ndërtimore të ndara prej 2 km. Brenda këtyre zonave u ndërmor një rishikim i informacionit ekzistues çka mblodhi një gamë informacionesh që lejuan identifikimin e zonave mundësisht të ndjeshme dhe zonave me interes për anketimin në terren. Informacioni i mbledhur përfshiu informacione mbi:

• Vendet Ramsar (nga Tokat Moçalore Ndërkombëtare);

• Zona Konservimi të Interesit të Veçantë ose Vendet Smerald (ASCIs);

• Zona Kombëtarisht të Mbrojtura (përfshirë Parqe Kombëtare, Rezervate të Menaxhuara dhe Monumente Natyre);

• Zonat e Rëndësishme për Zogj (ZRZ) dhe Zonat e Rëndësishme për Bimë (ZRB)

• Klasifikimi i mbulimit të tokës nga baza e të dhënave CORINE (plotësuar së fundmi në 2008-ën); dhe

• Biotopët CORINE.

Aty ku ishte e përshtatshme grupi i të dhënave u përditësua me informacion të mbledhur në 2011, 2012 ose nga përditësimet mbi statusin mbrojtës të vendeve të cilat mund të kenë ndryshuar nga 2009 deri në 2011. Përpos këtij studimi, u krye edhe një studim Kartografik bazuar në GIS i ndjekur nga një ekzaminim i të dhënave CORINE. Ky ushtrim kërkoi përdorimin e imazheve satelitore brenda një korridori 500 m përgjatë të gjithë gjurmës për të siguruar hartëzim të shtresave me lloje bimësie dhe përdorimit të tokës si dhe për të identifikuar habitatet Evropiane, aty ku ishte e mundur. Më pas kjo u përdor dhe u krahasua me të dhënat CORINE. Ky ushtrim u ndërmor në 2009-ën dhe 2011-ën për të përgatitur anketimet në terren duke theksuar zonat me potencial më të madh për interesat e konservimit të natyrës si dhe ku duhet të ndërmerret anketim i mëtejshëm.

Përpos mbledhjes së të dhënave bazuar në zyrë të 2011-s dhe 2012-s, u ri-ekzaminuan edhe shënimet e marra për habitatet, florën dhe faunën nga anketimet e 2009-s. Këto shënime janë përdorur në shumë mënyra si komponente bazë mbi të cilin u bazuan dhe përqendruan anketimet e 2011-s e më vonë edhe ato të 2012. Me përdorimin e këtyre të dhënave u bë e mundur, që anketime të mëtejshme të përqendroheshin në zona ku prania e konfirmuar e specieve kyçe u vu re, ose nga zona të cilat më parë dukeshin sikur kishin potencialin për habitate ose specie të veçanta. Nga ky rishikim ishte gjithashtu e mundur të reduktohej

Faqja 36 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





angazhimi për anketim në zona të cilat më parë treguan interes të vogël, sa i përket konservimit të natyrës. Në veçanti, kjo teknikë ndihmoi në krijimin specifik të anketimit të 2011-s dhe 2012-s për mishngrënësit e mëdhenj, duke përqendruar angazhimin në zona që mendoheshin të ishin me interes kyç për këtë grup shumë të lëvizshëm dhe për të cilin kërkohej një studim i detajuar.

5.1.6.1.2 Anketimi në terren

Metodologjia e anketimit për habitatet, florën dhe pyjet

Anketa për habitatet dhe florën u ndërmor nga një ekip i aftë i anketimit. U krye për të përshkruar llojet e habitateve ekzistuese dhe për të identifikuar speciet e florës me interes nga një pikëpamje kombëtare dhe ndërkombëtare. Detyrat kryesorë përfshinë:

• Verifikimi në terren i hartografisë së habitatit (nga imazhet satelitore të dhënat CORINE GIS dhe të dhënat e 2009-s);

• Sigurimin e detajeve të Zonave të Mbrojtura, Biotopeve Corine dhe Monumenteve të Natyrës;

• Sigurimin e përshkrimit dhe shpërndarjes e llojeve kryesore të bimësisë dhe habitateve përgjatë gjurmës së gazsjellësit.;

• Identifikimin, përshkrimin dhe shpërndarjen e specieve të florës me interes, të cilët tregojnë bimë endemike, të rralla, të rrezikuara dhe kërcënuara. Për shembull, speciet e rrezikuara/mbrojtura në nivel kombëtar dhe speciet e rrezikuara/mbrojtura në nivel ndërkombëtar (Këshilli Evropës/BE); dhe

• Sigurimin e detajeve të çdo përdorimi vendor të specieve bimore për mjekime popullore ose për shërbime të ekosistemit më të gjerë.

Anketat, në të gjithë zonën e studimit u kryen në qershor dhe nëntor 2011, të ndjekura nga një anketim i përkushtuar në zonat e përcaktuara dhe të mbrojtura në prill 2012. Një anketim tjetër i detajuar (i bërë me një angazhim të nivelit të njëjtë si ai më herët për infrastrukturën jo-gazsjellëse), u krye në korrik 2012 për seksionin e gjurmës së re të gazsjellësit mes e Kp 77 deri Kp 91 si dhe për disa rrugë kryesore, për dy lidhje të rrjetit dhe për Seksionin Verior (duke përfshirë Rrugën e Durrësit dhe kantierin kryesor të gypave).

Për rrugë, kantierë, lidhje të rrjetit dhe infrastrukturë tjetër, anketimet mjaft shumë u përqendruan direkt në gjurmë në vend që të mbulojnë një korridor më të gjerë se 500 m të përdorur për korridorin e gazsjellësit (shiko më poshtë seksionin për Florën). Arsyeja e kësaj është bazuar në faktin se ndikimet kishin gjasa të lokalizoheshin dhe kufizoheshin drejtpërdrejt në gjurmë.

Habitatet

Përgjithësisht, anketimet e bimësisë dhe florës u përqendruan mbi specie që kanë interes konservimi dhe mbi klasifikimin e Habitateve Evropiane. Për të identifikuar Habitatet Evropiane, kjo u bë duke përdorur të dhënat CORINE mbi mbulimin e tokës, të dhëna nga anketa të kryera

Faqja 37 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





në 2009-n dhe nga anketa e kryer në 2011. Habitatet u klasifikuan duke përdorur Manualin e Interpretimit të Habitatit të Bashkimit Evropian (Komisioni Evropian Drejtoria e Përgjithshme për Mjedisin, 2007), ku i bëhet referencë e veçantë ‘Habitateve me Përparësi’.

Në Manualin e Interpretimit të Habitatit të Bashkimit Evropian, të gjitha habitatet gjysmë-natyrale në Bashkimin Evropian, klasifikohen me specie dominante dhe kyçe, duke siguruar se nëpërmjet cilës çdo habitat i veçantë mund të klasifikohet.

Flora

Tipare si (1) specie të rrezikuara/mbrojtura ose endemike / të rëndësishme të florës dhe (2) parcela me pyje të rritur u përfshinë për aq sa ishte e mundur. Këto të dhëna u bazuan në zonat e vizituara gjatë anketave në terren (duke përfshirë 500 m të korridorit përgjatë gazsjellësit dhe drejtpërdrejtë në gjurmë për gjithë infrastrukturën) dhe të dhënat ekzistuese në zyrë (p.sh. të dhënat e GIS CORINE dhe imazhet e detale satelitore)

• Speciet me interes në nivel shqiptar dhe të BE-së dhe global;

• Nomenklatura e Florës - Flora e Shqipërisë, vol. 1 - 4 (Paparisto et al., 1988 - 2000). dhe niveli i rrezikut për speciet u bazua në “Librin e Kuq” i florës shqiptare (Vangjeli, et al., 1995); dhe

• Analizë cilësore ose gjysmë cilësore në varësi të specieve (bollëku i specieve nuk u sigurua).

Aty ku ishte e përshtatshme, kushtet e bimësisë u vlerësuan në përputhje me masën në të cilën i ngjan bimësisë relativisht natyrale dhe të pa shqetësuar, duke përdorur kriteret e mëposhtme:

• Përbërja e specieve (pasuria e specieve, grada e natyrshmërisë, niveli i pushtimit nga barnat e këqija); dhe

• Struktura e bimësisë (përfaqësim i secilës prej shtresave origjinale të bimësisë).

Pyjet

Përpos habitateve kryesore dhe anketimeve të florës, në nëntor të 2011-s, u ndërmor një anketë pyjore e përkushtuar e cila u përditësua në korrik 2012. Kjo anketë u përqendrua në ekzaminimin e vlerës ekonomike të pylltarisë brenda korridorit të gazsjellësit. Në zonat e zgjedhura për kampionët e anketimit, u përdorën ngastra në pyje të larta, korie dhe pyje shkurrorë. Në këto vende u matën diametri, lartësia e pemës, aspekti i shpatit dhe pjerrësia e shpatit dhe nga këto të dhëna u vlerësua volumi faktik për të dhënë një vlerë të përgjithshme (aty ku ishte e mundur).

Metodologjia e anketimit të faunës

Anketimi në terren për faunën u ndërmor nga një ekip i aftë i anketimi. Anketimet e faunës u ndërmorën për të regjistruar (i) pasurinë e specieve në zonën e studimit, (ii) statusin dhe shpërndarjen të specieve shtazore të mundshme ose të pranishme, (iii) kërkesat për habitat dhe

Faqja 38 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





parapëlqimi i specieve të përzgjedhura me interes të veçantë ruajtjeje, dhe (iv) mbrojtjen ligjore të specieve shtazore nga legjislacioni dhe rregulloret kombëtare.

Anketimet e mjedisit tokësor përgjatë gjurmës së gazsjellësit dhe infrastrukturës shoqëruese u ndërmorën për të identifikuar speciet e faunës me interes. Përparësi iu dha atyre specieve me status mbrojtjeje ndërkombëtar ose kombëtar dhe, aty ku ishte e mundur, nëse shenjat nuk ishin të dukshme, u identifikuan habitatet e afta të mbështesin këto specie.

Anketimet ishin cilësore ose gjysmë-sasiore (në varësi të specieve) aty ku nuk u regjistrua bollëku i specieve. Tiparet e specieve specifike ose vendodhje si foletë dhe vendet e shumimit, strofkullat, etj, u siguruan bazuar në studimin në zyrë, re-ekzaminim të të dhënave të 2009-ës ose gjetjet e anketimit në terren të 2011-ës dhe 2012-s. Megjithatë, në 2011 apo 2012 nuk janë ndërmarrë anketime ekstensive përgjatë gjithë gjurmës.

Për shkak të llojshmërisë së grupeve të faunës, anketimet u organizuan për grupe të faunës me specialistë duke u përqendruar në grupet e ndryshme (pra, mishngrënësit e mëdhenj, vidrat, zogjtë dhe peshqit).

Mishngrënësit e Mëdhenj

Aktivitetet e anketimit në terren për ato zona të konsideruara (nga anketimet e 2009-ës dhe studime të tjera në zyrë) si me potencial të lartë për mbështetjen e këtyre specieve. Zona u përqendrua në habitatin paraprakisht të vendosur midis seksioneve Lindore, Qendrore Lindore dhe Qendrore Perëndimore nga kufiri shqiptaro-grek dhe Berati. Mishngrënësit e mëdhenj (pra ariu, ujku) së bashku me vidrën janë specie të interesit të lartë të ruajtjes së natyrës dhe janë treguese të cilësisë dhe integritetit të habitatit.

Aktivitetet specifike për këto specie përfshinë:

• Anketimin e gjurmëve dhe shenjave përfshirë hulumtimin e pranisë së gjurmëve të kafshëve, jashtëqitjeve dhe shenjave të tjera në terren (Bang dhe Dalstrom, 2001; Jedrzejeëski dhe Sidorovich, 2010; Breitenmoser et al., 2006);

• Identifikimin e njohurisë vendore duke intervistuar njerëz lokalë përmes mjeteve të një pyetësori sistematik (metoda cilësore);

• Ngjarjet e konfliktit përmes regjistrimit të rasteve të shkatërrimit të gjësë së gjallë dhe incidenteve të tjera dëmtuese; dhe

• Individë të gjuajtur/vrarë duke mbledhur statistika mbi numrin e kafshëve të ndara/gjuajtura në kohë.

Anketimi i Vidrës

Vendet e hulumtuara përfshinë të gjithë kalimet e lumenjve përgjatë gjurmës si dhe trupat e palëvizshëm ujorë dhe pellgjet ose zonat moçalore. Kryesisht anketimi u përqendrua në ujrat e përhershëm me mundësi ushqimi dhe shqetësim të ulët nga ana e njeriut. Rrjedhat ujore të

Faqja 39 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





anketuara përgjatë gjurmës përfshinë lumenjtë Osum, Seman, Devoll dhe përroin e Vokopolës (Bego et al., 2011).

Aktivitetet e terrenit për vidrën përfshinë kërkimet përgjatë brigjeve të lumenjve dhe anët e trupave ujorë për jashtëqitje (feçe), gjurmë, mbetje nga ushqimi (peshk, amfibë, zogj) dhe vendet e pushimi (përfshirë korijet dhe struktura më të përkohshme) (Bego, et al., 2011). Përqendrim i veçantë iu kushtua gjetjes së vendeve të pushimit ku lumenjtë do të kryqëzoheshin nga gjurma e gazsjellësit duke qenë se, sipas legjislacionit shqiptar, vendet e pushimit të vidrës janë të mbrojtura; dhe licencim i veçantë kërkohet për punime që ndërmerren në vendodhje të tilla.

Zogjtë

Anketimi u përbë nga një anketim me ecje (Bibby, et al., 2000) në pika të përzgjedhura përgjatë gjurmës së gazsjellësit i ndërmarrë nga një ornitolog me ndihmë nga i gjithë ekipi i ekologjisë tokësore. Anketimi kishte qëllimin të mbulonte sa më shumë terren të ishte e mundur përgjatë gjurmës së gazsjellësit dhe brenda një kufiri prej 500 m si dhe për të marrë parasysh të gjitha habitatet që priten nga ana e gjurmës së gazsjellësit dhe infrastruktura shoqëruese (p.sh. matricën e përzier bujqësore, zonat pyjore, kullotat, tokat moçalore bregdetare, tokat barishtore, etj). Anketimi u dha përparësi atyre zonave ku u mendua se ishin të pranishme specie në rrezik/të mbrojtura (nga anketimi i 2009-ës ose studimi në zyrë) dhe ku nevojitej verifikim i terrenit për të konfirmuar/verifikuar të dhënat e studimeve të zyrës.

Aktivitetet në terren për zogjtë përfshinë anketimin përmes observimit të drejtpërdrejtë ose identifikimit me anë të cicërimës si dhe nëpërmjet numërimit të individëve. U vunë re edhe të gjitha sjelljes e mundshme të shumimit dhe habitatet e afta të mbështetnin specie të veçanta të pa vëna re. Gjithashtu u regjistruan edhe habitatet për shumuesit e pakonfirmuar.

Gjitarët e vegjël, zvarranikët dhe amfibët

Anketimi mori parasysh të gjitha habitatet në brendësi të korridorit prej 500 m. Ndërkohë që asnjë specie nuk u fut në kurth për të krijuar një panoramë të plotë të specieve të pranishme, zonat e konsideruara me interes të lartë si tokat moçalore ose zonat bregore, anët e pyjeve, etj u panë si parësore për të siguruar sa më shumë detaje për praninë/mungesën e specieve.

Anketimi i gjitarëve të vegjël, zvarranikëve dhe amfibëve përfshiu observim të drejtpërdrejtë si dhe analizë të drejtpërdrejtë të shenjave në terren (pra, gjurmëve, rruginave, strofkullave dhe shenjave të tjera në terren) përgjatë korridorit të gazsjellësit.

Faqja 40 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.6.2 Ekologjia ujore

Analizat e ekosistemeve të lumenjëve janë bazuar shumë në përdorimin e treguesve nga WFD

(Water Framework Directive). Ato kanë përfshirë hulumtimet e fitoplanktonit, fitobenteve,

pakurrizorëve (macro invertebrates) dhe peshkut.

5.1.6.2.1 Studimi i bazuar në zyrë

Zona e studimit të gjurmës së gazsjellësit përfshin një numër rrjedhash ujore kyçe në Shqipëri dhe si pjesë e studimit në zyrë, u kërkuan të dhëna mbi karakteristikat biologjike të tre rrjedhave ujore kyçe (lumenjtë Devoll, Osum dhe Seman) dhe trupa ujorë që derdhen në ta (Dunaveci, Vokopola dhe të tjerë). Monitorimi mjedisor i lumenjve duke përdorur treguesit biologjikë si habitatet dhe flora (makrofitët, bimësinë bregore dhe fitobentën) dhe faunën (makro vertebralët dhe peshqit) është një praktikë relativisht e re në Shqipëri dhe për këtë arsye janë mundësuar vetëm të dhëna të kufizuara, të kohëve të vonshme, të standardizuara dhe gjithëpërfshirëse për krahasim me të dhënat e mbledhura gjatë anketimeve referuese në 2011-ën. Vendodhjet e kampionimit u përzgjodhën në koherencë me vlerësimet e hidromorfologjisë dhe cilësisë së ujit për lumenjtë (shih Seksionin 5.1.5.3.1 Hidromorfologjia).

Shumë tregues janë prodhuar ndërkombëtarisht për ekosistemet me ujë të ëmbël dhe disa standarde janë përkufizuar për vlerësim të karakteristikave mjedisore dhe ekologjike të lumenjve duke përdorur organizmat dhe treguesit ujorë, duke marrë parasysh përbërjen e specieve dhe bollëkun e tyre.

Habitatet dhe flora

Për habitatet shqiptare dhe florën, u kërkuan të dhëna mbi makrofitët (pra speciet që jetojnë në ose mbi shtratin e lumit) dhe bimësia bregore (specie që jetojnë përgjatë brigjeve lumorë). Të dhënat mbi studimet mbi lulet sa i përket bimësisë bregore (p.sh. Kárpáti dhe Vajda, 1961; Kárpáti, 1962) janë të shpërndara dhe të vjetra, megjithëse disa prej tyre mund të gjinden akoma në Bazën e të Dhënave të Herbariumit Bimor. Disa nga studimet më të detajuara mbi makrocitet e lumenjve ishit ata të gjetur në sistemin hidrologjik të Liqenit të Shkodrës-Lumit të Bunës (Kashta dhe Rakaj, 2001; Kashta 2007; Rakaj M dhe Kashta, 2010) dhe Ultësirat Bregdetare të Shqipërisë (Buzo 2000; Buzo, et al., 2001). Ka disa studime mbi lagat e ujrave të ëmbla të cilat janë më së shumti të përqendruara mbi komunitetet e algave të lumenjve në veri të Shqipërisë (Vermoshi, Cemi, Drini, Buna) dhe ata të Shqipërisë së jugut dhe juglindore (Shkumbini, Devolli, Vjosa, Drino, etj) (Kashta, 1994, 2004, 2009). Një studim paraprak i specieve të florës në lumenjtë shqiptar zbuloi rreth 125 specie bimësh hidrofilike/makrofite (Mullaj, et al., 2007).

Sipas studimit në zyrë ishin të mundshme të dhëna të kufizuara mbi fitobenton. Megjithatë studimi i fitobentove i cili përfshin bimët mikroskopike të cilat banojnë në shtresat sipërfaqësore të shtratit të lumit ndërmerret rëndom në Evropë ku ky vlerësim përdor diatoma bentike si tregues për të vlerësuar cilësinë e ujit të lumit, duke marrë parasysh përbërjen dhe bollëkun e tyre të specieve dhe tregues të tjerë të rëndësishëm sipas Udhëzimit për Kuadrin e Ujit (ËFD) (Bashkimi Evropian, 2000). Diatomat janë gjithashtu tregues të mirë të pasurimit të ushqyesve dhe trysni të

Faqja 41 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





tjera të cilat mund të përdoren për vlerësimin e cilësisë së ujit të lumit. Speciet diatome kanë gjithashtu tolerancë të ndryshme (ose parapëlqim) për kushtet mjedisore si ushqyesit, ndotja organike, pH, oksigjeni, etj. Ujërat e ndotura kanë prirjen të mbështesin një bollëk të rritur të atyre specieve niveli optimal i të cilave korrespondon me nivelet e ndotësit në fjalë, ndërsa specie të tjera mungojnë ose kanë bollëk të ulët.

Fauna

Studimi në zyrë i makroinvertebrorëve (pakurrirorëve) përfshiu shqyrtimin e një sasie të madhe të dhënash, shumica e të cilave ishin më shumë se 10 vjet të vjetra. Makro vertebrorët bentikë të ujit të ëmbël janë kafshë të vogla të cilat jetojnë në gurë, drurë, sedimente, mbetje dhe bimë ujore në një mjedis ujor gjatë periudhës larvore të jetës së tyre. Ata janë gjithashtu shumë të ndjeshëm ndaj ndryshimeve të kushteve mjedisore dhe janë një komponent kyç i studimeve që lidhen me ekologjinë ujore.

Monitorimi mjedisor i lumenjve nëpërmjet përdorimit të makro vertebrorëve është një praktikë relativisht e re në Shqipëri. Një nga orvatjet e para të kësaj natyre ishte një vlerësim i Lumit Ishëm me përdorim të makro vertebrorëve (Beqiraj, 2004). Më së voni makro vertebrorët u përdorën në monitorimin mjedisor të Lumit Vjosa (Beqiraj, et al., 2008), Lumit Devoll (Beqiraj, 2010), Lumit Shkumbin (Paparisto, et al., 2010) dhe për Lumin Erzen (Beqiraj, 2011). Këto vlerësime zakonisht përqendrohen në përbërjen e specieve (pra Ephemeroptera, Plecoptera, Trichoptera, Odonata, Diptera, Coleoptera, Gastropoda, Hirudinea, Oligochaeta, etj.) në terma diversiteti dhe bollëku në një habitat duke qenë se speciet ndryshojnë në tolerancën që kanë për sasinë dhe llojet e ndotjeve. U përdorën gjithashtu tregues si Treguesi i Familjes EPT dhe Treguesi MGBI me qëllim vlerësimin e gjendjes ekologjike dhe mjedisore të lumenjve.

Gjithashtu ka pasur një numër studimesh më të hershme mbi molusqet (Dhora dhe Welter-Schulttes, 1996) dhe insektet tokësore dhe ujore (Apfelbeck, 1904; Franciscolo, 1979; Csiki, 1940; Murraj, 1968; Misja, 1973). Më së fundmi, Oga (2006) përfundoi një studim mbi insektet ujore të rendeve të Coleoptera (brumbuj) dhe Heteroptera (çimka) në kurrizin ujëndarës të Lumit Shkumbin ndërsa të tjerë janë përqendruar tek molusqet në Lumin Buna (Dhora, 2002; Dhora dhe Beqiraj,2001) dhe brumbujt në pjesë të tjera të Shqipërisë (Paparisto,2001; Laçej, 2005; Dhora, 2005). Të dhëna u mblodhën nga studimet e mësipërme me theks të veçantë vendosur mbi ato studime të ndërmarra në afërsi të gjurmës së gazsjellësit dhe të ndërmarra gjatë 10 viteve të fundit.

Për studimin në zyrë në lidhje me peshkun studime mbi peshqit e baseneve të Devollit, Osumit dhe Semanin janë të kufizuara (Crivelli dhe Shumka, 2009). Diversiteti, shpërndarja dhe statusi i konservimit të peshkut të ujërave të ëmbla në disa zona të Shqipërisë janë akoma shumë pak të njohura dhe ishin të disponueshme shumë pak burime studimesh të detajuara në zonë (Bianco dhe Kottelat, 2005; Economidis, 2005; Kovačiću dhe Šanda, 2007; Miller dhe Šanda, 2008; Zupančič, et al., 2010; Bogutskaya, et al., 2010). Shumica e regjistrimit të specieve të reja përshkruhen akoma në sisteme ujore ndërkufitare nga vendet fqinjë si Mali i Zi dhe Greqia e jo Shqipëria, megjithëse disa prej kategorive të reja taksonomike janë raportuar të ndodhin edhe në

Faqja 42 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Shqipëri (Šanda, et al., 2008; Šanda and Kovačić, 2009). Përveç këtyre studimeve i vetmi botim ekzistues mbi shpërndarjen e specieve të ndryshme të peshkut në çdo sistem lumor në Shqipëri është ai i Cake dhe Miho (1999) për Lumin Shkumbi (Shqipëria e mesme) që bazohet në një hulumtim të kryer ne vetëm 4 lokalitete.

5.1.6.2.2 Studimi në terren

Anketimi në terren u ndërmor në kushte të rrjedhës së lartë në qershor dhe gusht 2011 si dhe në kushte të rrjedhës së ulët në shtator dhe nëntor 2011. Për anketimet paraprake, anketimet gjatë rrjedhës së lartë u ndërmorën në 8 vende. Kampionimi nuk ishte i mundur gjatë rrjedhës së lartë në ato vende të Seksionit Lindor për shkak të ndryshimit të rreshtimit, kështu që vetëm anketimet gjatë rrjedhës së ulët u ndërmorën në këto vende të cilat u kryen në shtator 2011. Në total u identifikuan 13 vendodhje kampionimi përgjatë gjurmës së gazsjellësit dhe këto vendodhje u përzgjodhën bazuar në të dhënat e anketimeve të mëparshme (2009, të dhënave GIS dhe bazuar në përvojën e ekspertëve vendorë. 13 vendet e kampionimit mbulojnë lumenjtë Devoll, Osum dhe Seman si dhe kontribuuesit e tyre të cilët kryqëzohen nga gjurma e gazsjellësit dhe ndryshojnë sa i përket lartësisë, shpejtësisë së rrjedhës, thellësisë, etj. Secili nga të 13 vendet është i listuar në Tabela 5.1-10 më poshtë dhe vendodhja nën seksioneve të përgjithshme të habitateve dhe florës, fitobentosit, makro vertebrorëve dhe peshkut është e njëjtë.

Faqja 43 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.1-10 Vendodhje të kampionimit për ekologjinë ujore (qershor – gusht, shtator 2011)

Numri i vendit

Seksioni Emri Zona Koordinatat Qendrore

1 Lindje* Përroi Trestenik Zona Trestenik E 501880 N 4491499

2 Lindje * Lumi Devolli Zona Bilisht E 498230 N 4496112

3 Lindje * Rrëkeja Stropani Zona Stropan E 495377 N 4499323

4 Lindje * Kanali Ventroku Zona Vranisht E 493901 N 4502751

5 Lindje * Përroi Dunaveci Zona Mollaj E 475909 N 4485559

6 Qendror Lindor Lumi Osumi Zona Vithkuq E 469105 N 4484914

7 Qendror Lindor Përroi Qafa Zona Qafa E 440574 N 4483011

8 Qendror Perëndimor

Përroi Vokopola Zona Uji i Zi E 423873 N 4491765


Lumi Osumi Zona Poliçan E 421094 N 4497224


Lumi Osumi Zona Vertop E 419683 N 4497491


Lumi Osumi Zona Otllak E 407860 N 4511758

12 Perëndim Lumi Semani Zona Mbrostar E 378668 N 4517136

13** Perëndim Kanal Zona Topojë E 368852 N 4512553 Legjenda: *Tregon kampionë të marrë në kushte të rrjedhës së ulët në shtator 2011, të gjithë të tjerët janë marrë midis qershorit dhe gushtit në kushte të rrjedhës së lartë. **Tregon pikë anketimi jashtë rreshtimit por me lidhje të drejtpërdrejtë. Burimi: anketimet në terren të ERM (qershor dhe gusht 2011)

Gjendja e florës (makrociteve, bimësisë bregore dhe fitobentosit) dhe faunës (fauna e makro vertebrorëve dhe peshkut) në secilin prej vendeve të kampionimit u vlerësua për bollëk dhe diversitet si dhe për rëndësi konservimi sa i përket specieve në rrezik dhe mjediseve të rëndësishme ujore. Metodologjia e kampionimit dhe analizës për ekologjinë e lumit janë të përshkruara më tej në nën seksionet më poshtë.

Gjatë anketimeve në rrjedhë të ulët të mëvonshme në nëntor 2011, 8 nga vendet origjinale të kampionimit u ri vizituan duke menduar se kërkoheshin detaje të mëtejshme. Këto vende janë të listuara në Tabela 5.1-11 më poshtë. Metodologjia e përdorur për çdo anketim të florës ujore dhe habitateve, fitobentosit, makro vertebrorëve dhe peshkut ishte e njëjtë me atë të përdorur gjatë anketimeve të mëparshme të verës me kushte rrjedhjeje të lartë.

Tabela 5.1-11 Vendodhjet e kampionimit për ekologjinë ujore (nëntor 2011)

Numri i Vendit Anketimi në Rrjedhë të Ulët


6 M, P, F, Fl Qendror Lindje Lumi Osum Zona Vithkuq E 469105 N 4484914

7 P, F Qendror Lindje Përroi Qafa Zona Qafa E 440574 N 4483011

Faqja 44 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Numri i Vendit Anketimi në Rrjedhë të Ulët


8 M, P, F, Fl Qendror Perëndim

Rrëkeja Vokopola Zona Uji i Zi E 423873 N 4491765


Lumi Osum Zona Poliçan E 421094 N 4497224


Lumi Osum Zona Vertop E 419683 N 4497491


Lumi Osum Zona Otllak E 407860 N 4511758

12 P, F, Fl Perëndim Lumi Seman Zona Mbrostar E 378668 N 4517136

13* P, F Perëndim Kanal Zona Topoja E 368852 N 4512553 Legjenda: M – makro vertebrorët; P – fitobentos; F – Peshk; Fl – habitat dhe florë ujore. Duhet të shënohet se vendodhjet ekzakte për anketimet nuk ishin gjithmonë të njëjtat për secilën disiplinë, megjithëse të gjitha pikat e kampionimit u morën në të njëjtën zonë dhe largësi të lumit. *Tregon pike anketimi jashtë rreshtimit por me lidhje të drejtpërdrejtë. Burimi: Anketimet në terren të ERM (Nëntor 2011)

Habitatet dhe flora

Një vlerësim i shpejtë i komuniteteve ujore (makrociteve dhe florës bregore) brenda zonës së studimit u krye në verë, ‘anketimi gjatë rrjedhës së lartë’ (1-6 qershor dhe 22-24 gusht) dhe në vjeshtë ‘anketimi gjatë rrjedhës së ulët (3-6 nëntor 2011). Gjatë anketimit në rrjedhë të lartë, u anketuan dhe kampionuan 13 vende, ndërsa gjatë anketimit në rrjedhë të ulët, 5 vende u anketuan dhe kampionuan të cilat ishin Vithkuq, Uji i Zi, Poliçan, Vertop, Otlak dhe Mbrostar siç janë paraqitur në Tabela 5.1-11.

Çdo vendodhje kampionimi u karakterizua nga mbledhja e të dhënave mbi tiparet fizike të përroit dhe përllogaritjes së bollëkut të specieve të makrociteve ujore dhe bimësisë bregore brenda një prerjeje tërthore prej 100 m.

Në cekëtinë makrofitet u regjistruan duke çarë në mënyrë zigzage përmes kanalit, ndërsa në ujë të thellë, makrofitet u regjistruan nga bregu. Makrofitet e zhytura në ujëra të turbullta u përllogaritën duke përdorur një krehër. Përqindja e mbulimit me flora në çdo vendosje u përllogarit duke përdorur një shkallë me 5 pika (mbulimi është përqindje e zonës së kanalit) siç tregohet në Tabela 5.1-12.

Faqja 45 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.1-12 Shkalla e përdorur për përllogaritjen e përqindjes së mbulimit me flora

Shkalla Përqindja e Mbulimit

1 < 0.1

2 0.1 – 1

3 1 – 5

4 5 – 10

5 > 10

Burimi: Anketimet në terren të ERM (qershor dhe gusht 2011)

Fitobentët (Diatomat)

Vendet e kampionimit për fitobentët brenda çdo seksioni të gjurmës së gazsjellësit gjatë anketimeve me rrjedhë të lartë (midis qershorit dhe gushtit 2011) dhe anketimeve me rrjedhë të ulët (në nëntor 2011) janë të skicuara në në Tabela 5.1-10 dhe Tabela 5.1-11. Anketimet u kryen në 13 vende gjatë anketimit me rrjedhë të lartë dhe në 8 vende gjatë anketimit me rrjedhë të ulët, pra Vithkuq, Qafa, Uji i Zi, Policani, Vertop, Otlak, Mbrostar dhe Topojë. E njëjta metodologji u përdor për mbledhjen e kampionëve të diatomeve gjatë të dy anketimeve me rrjedhë të lartë dhe të ulët siç është paraqitur më poshtë.

Kampionët e fitobentëve efilitikë u mblodhën nga rrjedha kryesore e lumit dhe nga kontribuuesit në vendin e kampionimit. Kampionimi i diatomeve u bazua në diatomat bentike nga sipërfqet e forta të zhytura (nënshtresa e parapëlqyer ishin gurët), ku të paktën pesë gurë të një mase që nuk ishin lëvizur nga kushtet hidrologjike mesatare u zgjodhën nga vendodhjet ë ndryshme brenda zonës. Çdo kontaminim i sipërfaqes i kapur lehtësisht (p.sh. mbetje organike) u hoqën duke larë nënshtresën në ujë përroi pak përpara se të vendosen në një enë me 30-50 ml ujë lumi. Këtu sipërfaqja e sipërme e nënshtresës u krua me një furçë të fortë dhëmbësh për të hequr dhe vënë shtresën me diatome në një shishe kampionimi të etiketuar. U morën 4 kopje të tilla në secilin prej vendeve të kampionimit. Më pas këto u analizuan në linjë me procedurat e nxjerra nga zbatimi i EU WFD (2000).

Nga rezultatet u përllogaritën dhe përdorën tregues ekologjikë shtesë si treguesi i Shannon i diversitetit (Shannon & Weaver 1949) dhe gjendja trofike (Rott, et al., 1999) për të vlerësuar gjendjen mjedisore.

Makro invertebrorët (pakurrizorët)

Makro vertebrorët bentikë janë anketuar në 13 vende të përzgjedhura përgjatë gjatësisë së gjurmës së gazsjellësit TAP në qershor dhe gusht siç është paraqitur në Tabela 5.1-10 dhe në 5 vende në nëntor, pra Vithkuq, Uji i Zi, Policani, Vertop and Otllak, detajet e të cilit janë paraqitur në Tabela 5.1-11.

Metodologjia për kampionimin dhe mbledhjen e të dhënave u bazua mbi Dowing & Rigler (1984), Rundel et al. (2002) dhe Vuori et al. (1999). U krye një vlerësim i shpejtë i komunitetit të makro vertebrorëve të ujit të ëmbël duke përdorur metodën standarde të kapjen me rrjetë (CEN, 2003)

Faqja 46 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





pra përmasa rrejte 23 cm x 25 cm me përmasa thurjeje 0.5 mm. U mblodhën 3 kopje në çdo vendodhje kampionimi dhe kampionët më pas u ruajtën për ekzaminim të mëtejshëm në laboratorin ku shumica e grupeve taksonomike u identifikuan deri tek familja dhe gjinia dhe aty ku ishte e mundur deri tek niveli i species. Me pas speciet u vlerësuan sa i përket bollëkut dhe diversitetin. Ky informacion u përdor për të përllogaritur cilësinë/gjendjen mjedisore të çdo vendi kampionimi duke përdorur sistemin HBRW Tier 2 (2002) i cili ka 4 klasifikime të cilat janë “të pa ndikuar”, “paksa të ndikuar”, “mesatarisht të ndikuar”, ose “ashpërsisht të ndikuar”. Kjo bazohet në treguesin e Familjes EPT, pra pranisë së Ephemeroptera (mizave të majit), Plecoptera (mizave të gurit) dhe Trichoptera (mizave të pëlhurës) në çdo vend.

Numri total i grupeve taksonomike (TT) dhe bollëku mesatar (A av) i secilit grup taksonomik në secilin kampion u vlerësua për secilën periudhë anketimi për të krahasuar dhe analizuar midis “anketimit me rrjedhë të lartë” dhe “anketimit me rrjedhë të ulët”.

Peshku

Vendet e kampionimit për anketimin e peshkut janë të paraqitura në Tabela 5.1-10 për anketimet në rrjedhë të lartë. Gjatë anketimeve në rrjedhë të ulët tre vende u kampionuan në seksionet Perëndimore, Qendrore Perëndimore dhe Qendrore Lindore. Anketime të përkushtuara mbi peshkimin me elektricitet u kryen dhe e njëjta metodologji u përdor gjatë të dy periudhave të kampionimit sipas përshkrimit të mëposhtëm.

Bollëku dhe diversiteti i faunës së peshkut në secilën prej vendodhjeve të kampionimit u përcaktua duke përdorur një pajisje për peshkim me elektricitet, një teknikë anketimi e cila përfshin krijimin e një fushe elektrike në ujë. Zona e kampionimit në secilin vend ishte rreth 200 m2. Kur peshqit kalojnë përmes fushës elektrike ata trullosen përkohësisht dhe mblidhen me një rrjetë nxjerrëse. Më pas ata vendosen në një pus të gjallë për numërim dhe identifikim përpara se të kthehen në rrjedhë të pa dëmtuar. Anketimi zbatoi metodologji të pranuar nga standardet (CEN, 2003).

Duhet të theksohet se rëndësia e ndjekjes së një qasjeje gjithëpërfshirëse për studimin e diversitetin e ihtiofaunës së ujërave të ëmbla shqiptare është nënvizuar në një hulumtim për kohëve të vona mbi gjendjen gjeografike të barbunit, ku janë marrë kampione nga të gjitha sistemet hidrologjike në vend (Marková, et al., 2010). Studimi tregoi praninë e 5 racave të ndryshme të barbunit në Shqipëri, në kundërshtim me presupozimet e mëparshme që numëronin vetëm 2 të tilla (Economidis, et al., 2003; Economidis & Daoulas, 2003; Kottelat & Freyhof, 2007).

Për vlerësimin e rëndësisë së specieve të peshqve, kategoritë IUCN u përdorën në nivele Kombëtare dhe Ndërkombëtare si dhe iu referua mbrojtjes ligjore shqiptare aty ku ajo ishte e njohur. Kjo teknikë është e shpalosur tërësisht në Seksionin 6.7.2 (shih gjithashtu Shtojcën 6.2.2 për Listën e Specieve të Peshqve.).

Faqja 47 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.6.3 Zona të mbrojtura dhe të përcaktuara

Gjatë ushtrimit të Vlerësimit të Gjurmëve Alternative në Shqipëri të kryer në 2009-2010, u përcaktua një zonë studimi brenda një kufiri prej 2 km përgjatë gjatësisë së gjurmës dhe vendodhjeve të Stacioneve të Kompresorëve. Brenda kësaj zone, u ndërmor një rishikim i informacionit ekzistues dhe u përgatit informacion mbi zonat e mbrojtura aktuale ose të mundshme. U mblodhën gjithashtu të dhëna shtesë mbi zonat e mbrojtura aktuale dhe të propozuara në kontekstin kombëtar të cilat brendashkruhen në kategoritë e mëposhtme (shih Shtojcën 6 për detaje të mëtejshme):

Zonat e Mbrojtura:

• Zona të Mbrojtura Kombëtare;

• Vendet Ramsar; dhe

• Monumentet e Natyrës.

Zonat e Përcaktuara

• Vendet kandidate për Rrjetin Smerald (ASCI-të): (Candidate Emerald Network Sites (ASCIs): këto mund të konsiderohen si vende kandidate të barabarta me ato vende të Natura 2000 për vendet e UE-s (formalisht vendet e Natura 2000 në UE do të caktohen si pjesë e Emerald Network e cila mbulon një pjesë më të madhe se sa shtetet e UE-s);

• Biotopet CORINE (ACI-të); dhe

• Zonat e Rëndësishme për Zogjtë (IBA-të) dhe Zonat e Rëndësishme për Bimët (IPA-të).

Zonat e mbrojtura të gjendura brenda ose në afërsi të zonës së studimit të cilat mund të ndikohen nga aktivitetet e Projektit u identifikuan nga informacionet e mbledhura. Në vazhdimësi u mblodh informacion më i detajuar për zonat e identifikuara, veçanërisht në lidhje me gjendjen e zonës, speciet e florës dhe faunës të pranishme dhe ndikimet e mundshme si rrjedhojë e aktiviteteve të Projektit, aty ku ishte e mundur. Këto informacione shtesë u përpilua nga një kombinim i rishikimit të literaturës dhe observimeve në terren.

Anketimi në terren

Anketimet e zonave të mbrojtura dhe të përcaktuara u kryen si pjesë e anketimeve më të gjera për ekologjinë tokësore në 2009-ën,2011-ën dhe 2012-n. Megjithatë si pjesë e Vlerësimit të Udhëzuar të Habitateve, kërkohej një anketim i përkushtuar i zonave të mbrojtura dhe të përcaktuara. Për këtë anketim u ra dakord pas këshillimit me Ministrinë e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujrave (8 shkurt 2012) dhe u përqendrua në ato zona të mbrojtura dhe të përcaktuara të cilat mund të ndikoheshin. Anketimi u ndërmor midis 2 dhe 7 prillit 2012 dhe përfshiu anketimin e disa kandidatëve për vende Smerald (ASCI-të), biotopet CORINE (ACI-të) dhe Monumentet e Natyrës.

Faqja 48 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.7 Mjedisi socio-ekonomik tokësor

5.1.7.1 Hyrje

Ky seksion përshkruan metodologjinë e përdorur për studimin e kushteve referuese socio-ekonomike në komunitetet përgjatë seksionit shqiptar prej 209 km të Gazsjellësit Trans Adriatic (TAP) nga kufiri grek në qarkun e Korçës deri në daljen në det në qarkun e Fierit.

5.1.7.2 Qëllimet e mbledhjes të të dhënave referuese socio-ekonomike

Baza referuese socio-ekonomike u përgatit për përmbushjen e qëllimeve të mëposhtme:

• Për të kuptuar kontekstin socio-ekonomik të zonës së studimit, përfshirë kushtet socio-ekonomike, historike, politike dhe ekonomike.

• Për të siguruar të dhëna që informojnë mbi vlerësimin e ndikimit në mënyrë që të parashikohet dhe shpjegohet ndikimi i mundshëm i Projektit si dhe të vendosen masat lehtësuese; dhe

• Për të kuptuar pritshmëritë e shqetësimet e komuniteteve mundësisht të ndikuara në lidhje me Projektin.

Për përmbushjen e këtyre qëllimeve u përdorën një sërë metodash për mbledhjen e të dhënave parësore dhe dytësore, sasiore dhe cilësore, të cilat u ndanë në vija të trasha në 3 komponentë: aktivitetet para punës në terren; këshillim dhe anketim parësor socio-ekonomik. Detaje të mëtejshme mbi këta komponentë janë siguruar në Kutia 5.1-1.

Kutia 5.1-1 Metodat e mbledhjes së të dhënave

Aktivitetet para punës në terren • Studimi në zyrë përfshiu një ushtrim hartëzimi për të konfirmuar vendbanimet në zonën e studimit dhe

vendet me interes ‘socio-ekonomik’ për t’u vizituar, të cilat mund të ndikohen nga Projekti, si varreza, ndërtesa, tokë bujqësore, pikat vendore të furnizimit me ujë, linja transmisioni, etj. Një analizë referuese e mangësive u krye gjithashtu duke përdorur të dhënat e mbledhura gjatë fazave të mëparshme të Projektit (përzgjedhja dhe kufizimi i gjurmës) dhe burime të tjera dytësore për të identifikuar nevojat për të dhëna parësore.

• Planifikimi në terren dhe zhvillimi i mjeteve të terrenit projektuar për të kapur informacionin e kërkuar për studimin.

• Seminar për të informuar këshilltarët vendorë dhe ndërkombëtarë mbi aktivitetet në terren. Këshillimi • Takime në nivel vendbanimi u mbajtën në çdo vendbanim përgjatë një korridori prej 2 km për të informuar

vendbanimin mbi Projektin dhe për të diskutuar ndikimet dhe masat e lehtësimit. • Diskutime në grupe fokusi për të marrë informacion nga grupe specifike të cilat ndryshe do të arriheshin

me vështirësi dhe për të pasur diskutime me synim mbi çështje që lidhen me Projektin. Anketimi • Anketim në nivel vendbanimi për të mbledhur informacion sasior dhe cilësor në nivel vendbanimi. • Anketim i familjeve për të mbledhur informacion sasior dhe cilësor në nivel familje. • Intervista me informatorë kyçë për të mbledhur informacion të detajuar që është i vështirë të merret në

mënyra të tjera, si harta që tregojnë zonat e mbrojtura, planet e zhvillimit të turizmit dhe statistikat. • Observime në terren / anketim i verifikimit të truallit për të verifikuar vendet me interes të identifikuara

gjatë ushtrimit të hartëzimit para punës në terren.

Faqja 49 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Aktivitetet e mbledhjes së të dhënave në terren (këshillime dhe anketime) u kryen në 2 faza:

• Faza 1 u krye në qershor 2011 përgjatë të gjithë gjurmës, përfshirë një seksion në Korçë ku gjurma më pas u ndryshua.

• Faza 2 u krye në shtator 2011 përgjatë seksionit të ri të gjurmës në Korçë.

• Faza 3 është ndërmarrë në shkurt 2012 dhe përfshinte vetëm takimet në Tiranë me autoritetet e trafikut dhe përfaqësuesit e Ministrisë së Mjedisit, dy OJQ mjedisore dhe Shërbimet Arkeologjike të Shqipërisë.

• Faza 4 është ndërmarrë në korrik 2012 përgjatë Gjurmes së re të Potomit dhe rrugëve përkatëse për qasje në të.

• Faza 5 u ndërmor në korrik dhe shtator 2012 dhe përfshiu vizitat në lokacionet e kantierit kryesor të gazsjellësit në komunën e Sinejit (regjioni i Tiranës), lidhjet në rrjet për CS02 dhe CS03 dhe shembuj të 6 rrugëve të reja duke përfshirë rrugët e reja për qasje në komunën e Durrësit dhe atë të Rrashbullit (regjioni i Durrësit) (AR1).

5.1.7.2.1 Aktivitetet para punës në terren

Studimi i bazuar në zyrë

Studimi i bazuar në zyrë ishte hapi fillestar për planifikimin në terren dhe zhvillimin e bazës referuese. Puna gjatë fazës së VNMS-së përfshiu ri-ekzaminimin e të dhënave të rëndësishme të mbledhura për ushtrimin e vlerësimit të gjurmës të kryer në 2009-ën dhe 2010-ën dhe procesin e Studimit të VMNS-së. Studimi i bazuar në zyrë u përdor për të përkufizuar mangësitë e informacionit në nivel vendor dhe rajonal të kërkuar për të kuptuar më tej çështjet e identifikuara gjatë Fazës së Studimit të VNMS-së. Studimi ishte i përbërë nga 2 elementë: Një ushtrim hartëzimi dhe një analizë referuese e mangësive sipas përshkrimit të mëposhtëm.

Ushtrimi i hartëzimit GIS

Përpara aktiviteteve të punës në terren, një ushtrim i hartëzimit GIS u krye për identifikimin e tipareve kyçe dhe ndjeshmërive në zonën e studimit. Zona e studimit socio-ekonomik për mbledhjen e të dhënave parësore u ravijëzua si një zonë studimi si korridor prej 2 km përgjatë gjurmës së gazsjellësit (1 km në secilën anë të vijës qendrore të gazsjellësit) dhe përreth fasiliteteve të përhershme dhe të përkohshme. Vendbanime të mëdha ose tipare të tjera me rëndësi të cilat janë në afërsi, por jashtë korridorit prej 2 km u morën gjithashtu në konsideratë. Për më tepër, u ndërmor një identifikim më i detajuar i ndjeshmërive kyçe brenda një korridori prej 60 m (30 m në secilën anë të vijës qendrore).

Hartëzimi është shqyrtuar në qershor 2012 duke përfshirë informata shtesë për zonat e prekura nga ana e Gjurmës së re të Potomit dhe rrugët e tij përkatëse (AR6 dhe AR7), kantieri kryesor i

Faqja 50 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





gypave në jug të Durrësit, lidhjet në rrjet për the CS02 (Qendra e komunës së Bilishtit, regjioni i Korçës) dhe CS03 (komuna e Dermenasit, regjioni i Fierit) dhe mostrën e 6 rrugëve për qasje (AR1,2,3,4,5 dhe AR8). Seksioni 2 ofron detajet për lokacionet e këtyre hollësirave të projektit.

Tabela 5.1-13 tregon qarqet dhe numrin e komunave/bashkive dhe vendbanimeve të vendosura brenda zonës së studimit.

Tabela 5.1-13 Qarqet, komunat dhe vendbanimet brenda Zonës së Studimit

Burimi: ERM (2011)

Për më tepër zona me interes dhe ndjeshmëri ‘socio-ekonomike’ të cilat mund të ndikohen nga Projekti, si varrezat, shkollat, burimet ujore, linjat e transmetimit, toka bujqësore, ndërtesat, etj, u identifikuan gjatë procesit të hartëzimit në mënyrë që të vizitoheshin gjatë mbledhjes së të dhënave parësore, aty ku ishte e mundur.

Analiza referuese e mangësive

Duke përdorur të dhënat e mbledhura gjatë fazave të mëparshme të Projektit, përkatësisht studimit dhe përpunimit të gjurmës, u përgatit një analizë referuese e mangësive. Mangësitë e identifikuara kyçe në informacion vinin si rezultat i:

• Informacionit që më parë ishte i padisponueshëm ose i parregullt;

• Çështjeve të reja të raportuara gjatë procesit të paraqitjes së studimit;

• Planifikimit të Përditësuar të Projektit në lidhje me vendodhjen e infrastrukturës së lidhur me Projektin (stacionet e kompresorëve, kampet dhe fushat e magazinimit);

• Aktiviteteve ekonomike, veçanërisht në vendin e daljes në det dhe në ujë (p.sh. peshkimi); dhe

• Ndikimeve mbi tiparet ekzistuese si lumenjtë, kryqëzimet e rrugëve dhe kanalet e ujitjes.

Ku ushtrim solli rishikim të mëtejshëm të burimeve të disponueshme dytësore të informacionit dhe zhvillimin e një plani në terren (identifikim i palëve të interesit dhe informatorët kyçë që duheshin takuar dhe grupet e fokusit që duheshin organizuar) dhe projektimin e mjeteve të

Qarku Korçë Qarku Berat Qarku Fier Regjioni Tiranë

Regjioni Durrës

Rrethet Korçë Devoll Skrapar Berat Fier Lushnje Kavajë Durrës Totali

Komuna dhe Bashki

6 4 6 9 1 1 1 2 38

Vendbanime 18 9 18 29 16 1 1 3 95

Faqja 51 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





terrenit të përcaktuara për kapjen e informacionit sipas përshkrimit të mëposhtëm (planifikimi në terren dhe mjetet e terrenit).

Kur ishte e mundur u mblodhën të dhëna të mëtejshme dytësore si nga burime kombëtare ashtu dhe nga ato ndërkombëtare. Këto burime përfshinë organizata jo qeveritare kombëtare dhe ndërkombëtare, tekste akademike, ministri dhe departamente qeveritare, në veçanti Institutin Shqiptar të Statistikave (INSTAT) dhe raporte nga organizata rajonale si Banka Botërore, Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP), Banka Evropian për Rindërtim dhe Zhvillimi (BERZH) dhe Organizata Ndërkombëtare për Migrim (IMO). Referencat për dokumentet e aplikueshëm janë bërë gjatë studimit referues.

Planifikimi në terren dhe mjetet e terrenit

Bazuar në informacionin e mbledhur nga studimi në zyrë, nevojat për mbledhjen e të dhënave parësore u identifikuan për secilin rajon brenda zonës së studimit. Aktivitetet e mëposhtme të planifikimit në terren u kryen gjatë përgatitjes për këshillim dhe anketime:

• Përgatitja e listët së palëve të interesuara për këshillim përfshirë informatorët kyçë dhe tipat e grupeve të fokusit;

• Përgatitja e paketave të komunikimit për aktivitetet e këshillimit sipas detajeve në Tabela 5.1-14;

• Kontaktimi me udhëheqësit kombëtarë, rajonale dhe vendorë për të përgatitur takime në komunitet, grupe fokusi dhe intervista me informatorë kyçë; dhe

• Puna me degën shqiptare të agjencisë ndërkombëtare të reklamave DDB për të zbatuar fushatën mediatike që përfshin shpërndarjen e reklamave në gazeta, televizion dhe radio.

• Zhvillimi i mjeteve të terrenit për të kapur informacionet e rëndësishme të kërkuara për VNMS-në.

Faqja 52 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.1-14Paketa e komunikimit

Materiali Përshkrimi Qëllimi

Prezantim Prezantim i procesit të VNMS-së, përshkrim i Projektit, progresi i Projektit deri në këtë moment, planet e ardhshme të Projektit, afatet kohore, ndikimet e pritshme dhe masat lehtësuese

Këshillim mbi ndikimet dhe shpalosje e masave lehtësuese.

Fletëpalosje Fletëpalosje me dy faqe në shqip me përmbledhjen e Projektit, procesit të VNMS-së dhe planet e ardhshme të Projektit. Gjithashtu siguron detaje kontakti me TAP-in.

Të lejojë palët e interesit të marrin informacionin me vete dhe të kenë mundësi kontakti me TAP-in për detaje apo pyetje të mëtejshme.

Pyetje, Përgjigje Një fletë nga të dyja anët në shqip me pyetje të shpeshta mbi Projektin.

Një udhëzim për të siguruar palët e interesit me informacione shtesë në mënyrë të vazhdueshme.

Reklama në TV dhe Radio

Një reklamë e shkurtër radiofonike dhe televizive në kanalet vendore të radios dhe televizionit që i informon këshilluesit mbi datën, kohën dhe vendin e takimeve të këshillimit.

Informimi i publikut të gjerë (jo vetëm palët e interesit) dhe reklamë paraprake të takimeve të organizuara me shpresën për një pjesëmarrje të pranueshme nga publiku i gjerë

Postera/Anketa Raporte

Postera dhe/ose Raporte Anketimi për informim të publikut të përgjithshëm mbi çështjet e diskutuara, pyetjet dhe përgjigjet e dhëna dhe rezultatet e prezantimit.

Sigurimi i informatës kthyese mbi cilësinë e informacionit të ndarë dhe rezultatin e prezantimit (klientë të kënaqur).

Burimi: ERM (2011)

Mjetet e terrenit u projektuan për t’u mundësuar ekipeve të regjistrojnë informacionin qartë dhe në mënyrë të përmbledhur gjatë punës në terren. Mjetet e përdorura janë të skicuara në Tabela 5.1-15 më poshtë.

Tabela 5.1-15 Mjetet e terrenit

Emri i Mjetit Përshkrimi

Dokument Faktesh mbi Vendbanimin

• Informacion sasior mbi komunën dhe vendbanimin, përfshirë demografikën, ekonominë dhe jetesën, infrastrukturën dhe zotësitë.

• Informacion mbi secilin nga takimet në komunë dhe vendbanime përfshirë një listë pjesëmarrësish.

• Observime në nivelin e vendbanimit.

Regjistër me Këshillimet me Palë Interesi

• Regjistrim të këshillimeve, palëve të interesit, çështjeve dhe veprimeve.

• Regjistron veprime/çështje kyçe që vijnë nga intervistat me informatorë kyçë në nivel qarku.

Regjistrimet e Fokus Grupeve

• Regjistër të personave të takuar, çfarë u diskutua dhe çështjet/pikat kyçe të diskutimit.

Libri i Pikave të Referimit dhe Fotove

• Regjistër i pikave të referimit të vizituara dhe fotove për verifikimin e tokës brenda korridorit 500 m.

• Regjistrim i observimeve në terren si vizitat në stacionet e kompresorëve, zonat dhe rrethimet për magazinim dhe infrastrukturën ekzistuese.

Faqja 53 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Emri i Mjetit Përshkrimi

Pyetësori i Anketimit në Familje

• Informacion i mbledhur gjatë anketimit të familjeve.

Burimi: ERM (2011)

Seminaret

Seminaret u mbajtën nga data 3 deri 5 qershor 2011 me Kryetarët e Ekipeve ERM, këshilltarë vendorë dhe ekipin e anketimit të familjeve dhe përfshinë diskutime mbi trajnimin dhe udhëzimet. Temat përfshinë:

• Shëndetin dhe sigurinë;

• Trajnim mbi Kodin e Sjelljes së TAP-it;

• Përshkrimi i Projektit;

• Trajnim mbi GPS-në;

• Diskutim mbi mjetet; dhe

• Kalendari në terren.

Trajnimi i veçantë për anketimin e familjeve u krye gjatë një dite të plotë dhe siguroi sfondin dhe qëllimet për anketimin e familjeve, detaje mbi metodologjinë dhe hapat e verpimit si dhe u përmbyll me një rishikim të detajuar dhe provë mbi drejtimin e intervistave.

5.1.7.2.2 Aktivitetet e këshillimit

Takimet e këshillimit në komunitet

U mbajtën takime me vendbanimet brenda zonës së studimit. Qëllimi parësor i takimeve ishte të informohej komuniteti mbi Projektin. Takimet gjithashtu krijuan mundësinë e diskutimeve me komunitetin mbi kushtet vendore dhe siguruan një platformë për shprehjen e shqetësimeve/çështjeve të lidhura me Projektin dhe për identifikimin e mundshëm të masave lehtësuese për t’u marrë parasysh në VNMS.

Formati i takimeve përfshiu paraqitjen e Projektit sipas detajeve të dhëna në Tabela 5.1-14 ndjekur nga një sesion me pyetje dhe përgjigje. Detajet e takimit u regjistruan dhe u transferuan në regjistrin e këshillimeve me palët e interesit për të ruajtur një regjistrim të çështjeve të ngritura dhe veprimeve të shënuara.

Takimet u kryen në vendodhjet ë ndryshme si zyrat e komunave dhe bashkive, kafene, zona socio-ekonomike në komunitet, dyqane dhe në disa raste në ambiente të jashtme në mes të fshatit.

Faqja 54 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Gjatë Fazës 1, pjesëmarrja në disa nga takimet me komunitetin ishte e ulët. Duke qenë se zgjedhjet ishin mbajtur së afërmi në disa nga zonat, Kryetarët e Komuniteteve në disa raste ishin akoma në tranzicion dhe i druheshin organizimit ose informimit të komunitetit sa i përket takimeve. Për më tepër disa nga takimet u mbajtën gjatë ditës kur njerëzit po punon në fushë ose ishin larg vendbanimet me punë të tjera. Në mënyrë që pjesëmarrja të rritej në Fazën 2 të këshillimit, u organizuar një fushatë mediatike më intensive. Në median vendore u vu një numër më i madh reklamash përpara takimeve dhe ekipi i anketimit në familje shpërndau postera këshillimi në të gjithë vendbanimin 3 ditë përpara takimit. Gjithashtu takimet u organizuan në mëngjes dhe pasdite. (1).

Kutia 5.1-2 Takimet e këshillimit në komunitet

Një sërë njoftimesh mediatike u shfaqën në shtypin kombëtar dhe vendor. Kur data, koha dhe vendi i çdo takimi këshillimi ishte konfirmuar, u përgatit një njoftim për shtyp në shqip dhe u transmetua si vijon: • Botim i njoftimit për media në 7 gazeta kombëtare 7 ditë përpara çdo takimi të planifikuar; • Një njoftim në televizionet vendore 5 dhe 2 ditë përpara çdo takimi.

Kultura vendore solli pjesëmarrjen e ulët të grave në takimet e këshillimit. U mbajt një diskutim me kryetarin e fshatit së bashku me figura kyçe femra në komunitet (mësuese, mami, etj) përpara grupeve të fokusit me gra në mënyrë që të sigurohej që takimet të mbaheshin në një kohë të përshtatshme për gratë. Për më tepër, më parë, iu shpërndanë fletëpalosje figurave ferma kyçe (p.sh infermiereve dhe mësueseve) për t’i ndarë me gratë dhe për të inkurajuar pjesëmarrjen e tyre në takime publike. Megjithatë, kultura vendore vazhdoi të mbetet pengesë në arritjen e përfaqësimit të mirë të grave në takime. Kjo u adresua disi përmes një numri më të madh grupesh fokusi me gra, veçanërisht gjatë Fazës 2 të këshillimit.

Fazat 4 dhe 5 nuk kanë paraparë takime me komunitet, megjithatë, është paraparë që komunitetet e reja të prekura si rezultat i ndryshimit të gjurmës dhe ndryshimeve në gjurmë do të konsultohen gjatë procesit të shpalosjes së dokumentacionit të ESIA. Konsultimet gjatë shpalosjes së dokumentit do të përfshijë edhe vendbanimet e prekura nga programi i rrugëve ndërlidhëse që janë 2 km jashtë korridorit dhe që deri me tani nuk janë vëzhguar dhe ato që për momentin janë brenda 2 kom të korridorit si rezultat i ndryshimeve të vogla të gjurmës të ndërmarra gjatë përgatitjes së ESIA-s

Diskutimet e Fokus Grupeve

Kutia 5.1-3 Diskutimet e Fokus Grupeve

Një grup fokusi është një lloj interviste në grup ku ka disa pjesëmarrës (përfshirë lehtësuesin); ka një theksim në pyetje mbi një temë të veçantë dhe të përcaktuar; dhe theksi bie mbi ndërveprimin brenda grupit dhe ndërtimin e përbashkët të kuptimit. Ndërveprimi brenda grupeve është një fushë me interes dhe është më e përqendruar se një intervistë në grup.

Burimi: Bryman .A. (2008) Metodat e Kërkimit Shoqëror (Edicioni i 3-të). Oxford University Press.

(1) Për arsye shëndetësore dhe sigurie nuk është gjithmonë e mund të kryhen takime gjatë pasdites për shkak të distancës dhe cilësisë së rrugëve. Takimet e pasdites u përqendruan në vendbanimet në afërsi të Korçës.

Faqja 55 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Gjatë Fazave 1 dhe 2, u mbajtën takime me grupet e mëposhtme:

• Grupe të cilat mund të ndikohen qenësishëm ose që përfaqësojnë një grup të ndikuar në mënyrë që të kuptohet informacioni nga pikëpamja e grupit në më shumë detaj si dhe për të studiuar diversitetin. Grupe të tilla përfshinë prodhues bujqësor të nivelit minimal, kultivues ulliri, peshkatarë dhe kultivues frutash. U mbajtën gjithashtu një grup fokusi për shëndetësinë dhe një për zhvillimin vendor për të marrë një gamë pikëpamjesh mbi çështjet e lidhura me zonën e temës.

• Grupe të cilat mund të jenë në rrezik nga ndikimet e Projektit dhe për këtë arsye mundësisht më të ndjeshëm ndaj ndikimeve negative ose kanë një aftësi të kufizuar për të përfituar nga ndikimet pozitive. Grupe të tilla përfshinë gratë, të moshuarit dhe minoritetet etnike. Grupet e fokusit synuan të kuptojnë më shumë mbi grupin dhe si ata mund të ndikohen nga Projekti. Ata gjithashtu sigurojnë një mekanizëm për dhënien e informacionit drejtpërsëdrejti disa individëve brenda këtyre grupeve dhe për marrjen e opinioneve dhe shqetësimeve të tyre.

Numri dhe lloji i grupeve të fokusit u përcaktua për rajonin në të cilin u zhvillua bazuar në informacionin e mbledhur nga studimi i bazuar në zyrë dhe njohuritë vendore të zonës të këshilltarëve vendorë të ERM-së. Në total në zonën e studimit u mbajtën 36 grupe fokusi. Tabela 5.1-16 paraqet një përmbledhje të tipave dhe numri të diskutimeve të mbajtura.

Tabela 5.1-16 Diskutimet e mbajtura të Grupeve të Fokusit (Faza 1 dhe 2)

Gra Moshuar Minoritet Etnik (Romë, Maqedonas, Serb)

Fermerë/ Pronarë Toke

Fruta Peshkim Zhvillim Vendor

Shëndetësi

12 4 3 11 4 1 1 1

Burimi: ERM (2011)

Qasja për mbajtjen e grupeve të fokusit ishte e vazhdueshme në të gjithë zonën e studimit në mënyrë që çështjet e ngritura të mund të krahasoheshin. Gjatë grupeve të fokusit, pjesëmarrësve iu drejtuan një gamë pyetjesh të hapura mbi çështje të lidhura specifikisht me grupin e individëve. I gjithë informacioni i mbledhur u regjistruan në një formular regjistrimi të grupit të fokusit (shih më poshtë). Pjesëmarrësve iu sigurua një fletëpalosje e Projektit që ata ta merrnin me vete nëse iu nevojitej informacion i mëtejshëm ose nëse kishin nevojë të kontaktonin me TAP në një moment të dytë.

Megjithëse u mbajt një gamë e gjerë diskutimesh, grupet e fokusit të minoriteteve etnike krijuan probleme në organizim, veçanërisht komuniteti Rom. Megjithëse Komuniteti Rom është grupi i minoritetit etnik më me rëndësi në Shqipëri, ishte shumë e vështirë të mblidhej një takim i grupit të fokusit. Në vend të tij u intervistua një udhëheqës Rom.

Faqja 56 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.7.2.3 Anketimet

Anketimi në nivel vendbanimi

Fleta e të Dhënave të Vendbanimit ishte një protokoll i projektuar për mbledhjen e informacionit në nivel vendor nga Kryetari i Komunës ose Fshatit mbi komunën apo vendbanimin i cili nuk mund të merrej në mënyra të tjera. Informacioni i mbledhur përfshiu demografikën, ekonominë dhe jetesën, infrastrukturën dhe zotësitë.

Përpos mbledhjes së informacioneve sasiore, fletët e të dhënave shërbyen si një mjet për të filluar diskutimin e detajuar mbi mundësitë e zhvillimit në zonë, arsyet për migrim, ndonjë ndryshim në komunitet dhe çështje të tjera. Informata detale për secilin nga 69 vendbanimet e anketuara janë paraqitur në Aneksin 4.5.0 me harta detaje.

Gjatë fazes 1 dhe 2 në total u plotësuan 69 Fletë me të Dhëna për Vendbanime për 100% të vendbanimeve në zonën e studimit, siç tregohet në Tabela 5.1-17.

Tabela 5.1-17 Fletë me të dhëna vendbanimi të plotësuara (Faza 1 dhe 2)

Burimi: ERM (2011)

Gjatë Fazave 4 dhe 5 total u plotësuan edhe 14 Fletë me të Dhëna për Vendbanime.

Tabela 5.1-18 Fletë me të dhëna vendbanimi të plotësuara

Burimi: (ERM (2012)

Anketimet në familje

Kutia 5.1-4 Anketimet në familje

Familja: Një familje përkufizohet si një grup individësh që jetojnë së bashku në një banesë dhe që kanë ekonomi të përbashkët. Si rrjedhojë anëtarët e familjes duhet të jenë të pranishëm ose të mungojnë për më pak se sa 12 muaj, por pritet që ata të kthehen përpara një mungese prej 12 muajsh1

Anketimi në Familje: Studim sasior për të marrë informacion në nivel familje në zonat, përfshirë demografikën, arsimin, shëndetësinë, infrastrukturën dhe aktivitetet ekonomike.

Qëllimi i anketimit në familje ishte që të kapte një panoramë të gjerë përfaqësuese të kontekstit socio-ekonomik të familjeve në zonën e studimit socio-ekonomik dhe të kuptoheshin ndryshimet 1Instituti Shqiptar i Statistikës (Instat)

Qarku Korçë Qarku Berat Qarku Fier

Devoll Korçë Skrapar Berat Fier Lushnjë Totali

7 11 15 24 12 0 69

Qarku Korçë Qarku Berat Qarku Fier Qarku Tiranë

Qarku Tiranë

Devoll Korçë Skrapar Berat Fier Lushnjë Kavajë Durrës Totali

1 1 3 0 6 0 1 2 14

Faqja 57 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





në kushtet socio-ekonomike në nivelin e familjes si midis familjeve ashtu edhe përgjatë korridorit të gazsjellësit. Anketimet në shtëpi u kryen vetëm si pjesë e Fazave 1 dhe 2.

Pyetësori u zhvillua në linjë me praktikat më të mira ndërkombëtare dhe duke marrë parasysh normat shqiptare të anketimit. Pyetësori u testua në një ushtrim pilot përpara fillimit të punës në terren për mbledhjen e të dhënave.

Dixhitalizimi i vendbanimeve brenda zonës së studimit siguroi kuadrin e kampionimit për anketimin në familje. Për gjurmën origjinale në Fazën 1, numri total i familjeve të dixhitalizuara në korridor ishte 2.047 që rezultoi në një kampion të rënë dakord prej 400 familje. Gjatë Fazës 2 të anketimit, të kryer në shtator 2011, ishin dixhitalizuar edhe 1.849 familje të tjera në korridorin prej 2 km përgjatë seksionit të ri të gjurmës. U ra dakord për një kampion shtesë prej 153 familjesh për gjurmëzimin e rin në Korçë.

U përdor një metodë kampionimi pa probabilitet për të zgjedhur numrin e familjeve, me numra të synuar familjesh që do të anketoheshin, në secilin vendbanim të para përcaktuar si një përqindje e popullatës. Numëruesve iu kërkua të zgjidhnin familjet një po një jo për vendbanimet brenda ose të kryqëzuar nga korridori prej 500 m dhe një familje në dhjetë të tilla për vendbanimet brenda ose të kryqëzuara nga korridori prej 2 km. Ky lloj kampionimi është kampionim pa probabilitet kështu që rezultatet nuk mund të ekstrapolohen për të gjithë popullësinë por ato pasqyrojnë profilin e 2.290 anëtarëve të familjeve të përshira në anketim. Tabela 5.1-18 tregon numrin total të anketimeve në familje sipas Qarkut.

Tabela 5.1-189 Anketime në familje të plotësuara

Burimi: ERM (2011)

Intervistat me informatorë kyç

Kutia 5.1-5 Intervistat me informatorë kyç (KII)

Informatorët kyç janë individë të përzgjedhur të cilët kanë njohuri të një lënde specifike ose janë anëtarë të informuar të komunitetit. Ata përfshijnë përfaqësues të qeverisë, avokatë, udhëheqës vendorë, udhëheqës fetarë, mësues shkollash, profesionistë të shëndetësisë, OJQ-të, etj.

Qëllimi i këtyre intervistave, të gjitha të ndërmarra gjatë Fazave 1 dhe 2, ishte mbledhje e informacionit nga individë me njohuri të thella ose informacion mbi një lëndë ose fushë tematike specifike.

Ashtu si edhe me diskutimet në grupet e fokusit, llojet e takimeve u përshtatën për rajonin duke përdorur të dhëna të mbledhura gjatë studimit të bazuar në zyrë dhe përmes njohurive vendore. Në total u mbajtën 23 Intervista Informative Kyçe me informatorë kyç vendorë dhe rajonalë. Tabela 5.1- tregon llojet dhe numrin e intervistave në secilin qark.

Qarku Korçë Qarku Berat Qarku Fier

Korçë Devoll Skrapar Berat Fier Lushnjë Totali

Totali sipas Qarkut 77 82 82 261 51 0 553

Faqja 58 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.1-20 Intervista informative kyçe të mbajtura (Faza 1 dhe 2)

Lloji i KII-së

Planifikim Urban /Zhvillim/ Turizëm

Agronomi Minoritetet Etnike (Romët)

Përmbytje Pyjet Rrugët Arsimi

Shëndetësi Punësim

Peshkim

7 1 1 2 2 1 3 3 2 1

Burimi: ERM (2011)

Intervistat u kryen si nga ERM-ja ashtu dhe nga këshilltarët vendorë. Shënimet nga intervistat me informatorët kyçë u regjistruan në fletën e të dhënave të vendbanimeve (shih seksionin më poshtë). Çdo veprim që mund të ndikojë vendimet e Projektit bazuar në gjurmëzimin e gazsjellësit, për shembull, u regjistruan në Regjistrin e Përfshirjes së Palëve të Interesit në mënyrë që të hidheshin në Bazën e të Dhënave të Palëve të Interesit.

Observimet në terren dhe vërtetimi i tokës

Kutia 5.1-6 Observimet në terren dhe vërtetimi i tokës

Observimet në terren përfshijnë vizita në vende me interes të cilat mund të ndikohen nga Projekti. Observimet përfshijnë gjithashtu vlerësimin e mjedisit ku të ndikuarit nga Projekti jetojnë sa i përket infrastrukturës, cilësisë së jetës, etj.

Vende me interes janë zonat që janë veçanërisht të ndjeshme nga një pikëpamje socio-ekonomike. Ato përfshijnë vende ku gazsjellësi kalon në afërsi të ndërtesave rezidenciale ose tregtare, grumbullime shtëpish, kryqëzohet me rrugë dhe sistemet e ujitjes si dhe zona në përdorim bujqësor. Ato përfshijnë gjithashtu vende të lidhura me fasilitete si stacionet e kompresorëve, kampet e ndërtimit dhe rrethimet e tubave.

Observimet në terren siguruan mundësinë për të kuptuar si ata që jetojnë dhe punojnë përreth vendodhjes së Projektit, si përdoruesit e tokës, ndër veprojnë me zonat mundësisht të ndikuara nga Projekti. Për më tepër observimet lejuan një vlerësim të mjedisit/kontekstit brenda vendbanimeve për të vlerësuar ndjeshmërinë ndaj ndikimeve.

Pikat e referimit GPS u morën në çdo vend në mënyrë që të vërtetoheshin në terren receptorët kyçë që do të vendoseshin në hartë për shtimin e GIS në VNMS. Ekipi i terrenit gjithashtu plotësoi një regjistër me pika reference dhe foto për të regjistruar emrin e vendit, vendodhjet, përshkrimin e rrethinave, receptorët kyçë dhe rëndësinë për Projektin.

Faqja 59 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.8 Trashëgimia kulturore në tokë

Ekipi i trashëgimisë kulturore identifikoi vendet e trashëgimisë kulturore brenda një korridori me gjerësi 2 km të përqendruara në gjurmës bazë si një mjet për përcaktimin e kufizimeve nga trashëgimia kulturore për Projektin. Korridori siguroi një njësi studimi të rëndësishme dhe të menaxhueshme me mundësi për të njohur si kufizimet ashtu edhe zonat pa kufizime në secilin krah të vijës qendrore. Mbledhja e të dhenve referuese u krye në dy faza: studimi në zyrë dhe puna në terren. Hulumtimet u përqendruan në tre kategori të përgjithshme trashëgimie kulturore: vendet arkeologjike, monumentet dhe vendet me vlerë të paprekshme trashëgimie kulturore. Ekipi gjithashtu vlerësoi nivelin e mundshëm të cilësisë/rëndësisë të secilit vend si të lartë, të mesme dhe të ulët. Duhet theksuar, ama, se vendosja e vlerës përfundimtare kulturore ose shkencore të vendeve është prerogativë e Ministrisë së Kulturës, Turizmit, Rinisë dhe Sporteve dhe palëve vendore të interesit.

5.1.8.1 Metodologjia referuese e trashëgimisë kulturore

Tabela 5.1-19 liston llojet e vendeve të trashëgimisë të marrë në konsideratë, karakteristikat e tyre dhe aspektet e cilësisë dhe rëndësisë.

Tabela 5.1-191 Karakteristikat e vendeve të trashëgimisë kulturore

Lloji i Vendit të Trashëgimisë

Përkufizimi/Shembuj Cilësia/Rëndësia

Vend Arkeologjik

Vende pushtimi gërmadhë dhe/ose të mbuluara nga toka, fortifikime, xhami dhe kisha, mbetje ose gropa magazinimi prehistorike, fshatra ose varreza antike.

Vendet kanë informacion shkencor, kulturor dhe historik i cili ka gjithashtu vlerë publike, si bazë informacioni dhe miratim publik i historisë dhe identitetit kombëtar. Vlera duhet të jetë e njohur formalisht dhe e miratuar nga autoritetet qeveritare.

Monument Historik

Strukturë e qëndrueshme me vlerë historike estetike ose monumentale. Shembuj janë kështjellat, fortifikimet, kishat dhe varrezat.

Vendet përmbajnë vlerë kulturore, artistike, historike dhe estetike bazuar në pamjen e tyre dhe kontributin për pamjen dhe ndjesinë e një vendodhjeje të veçantë. Vlera duhet të jetë e njohur formalisht dhe e miratuar nga autoritetet qeveritare.

Vend me Vlerë të Paprekshme Trashëgimie Kulturore

Një strukturë, vend ose tipar i panoramës me rëndësi të veçantë, shpesh të papritur, për një komunitet ose grupe më të madh palësh të interesuara. (shembull: vend kulti informal ose modern; tipar i vendit ose panoramës lidhur me një ngjarje të rëndësishme, faltore informale aksidenti; varreza informale të shënuara dhe jo të shënuara dhe vende të supozuara varrimi).

Vendet mishërojnë traditat kulturore dhe historike vendore që kontribuojnë për komunitetin dhe identitetin e grupit vendor dhe kohezionin. Vlera mund të mos jetë e miratuar ose e njohur, por si në rastin e vendeve arkeologjike dhe monumenteve, është e njohur nga standardet ndërkombëtare akademike dhe të ruajtjes së trashëgimisë.

Burimi: ERM (2011)

Faqja 60 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.1.8.2 Rishikim i bazuar në zyrë

Puna kërkimore e bazuar në zyrë u krye për të identifikuar si vendet e trashëgimisë kulturore dhe zonat me potencial arkeologjik brenda dhe në afërsi të rastit bazë të korridorit, ashtu dhe për të përcaktuar trajtimin e trashëgimisë kulturore sipas legjislacionit kombëtar shqiptar. Studimi bazuar në zyrë përfshiu mbledhjen dhe analizimin e të dhënave të rëndësishme nga agjencitë qeveritare, bazat e të dhënave, literatura arkeologjike dhe historike, hartat historike dhe topografike si dhe këshillim me ekspertë dhe individë të tjerë me njohuri në Shqipëri dhe jashtë saj. Të dhënat nga anketimet e mëparshme të studimit të gjurmëzimit gjithashtu u përfshinë në rishikimin e bazuar në zyrë dhe u përdorën për të planifikimin e punës së mëtejshme në terren.

5.1.8.3 Metodologjia e anketimit të terren

Anketimi në terren, gjatë shtatorit 2011 dhe korrikut 2012 përfshiu konfirmimin në teren të vendeve të njohura dhe inspektimin selektiv në këmbë me qëllim të identifikimit të terreneve shtesë . Anketimi u krye në ekipe të udhëhequra nga arkeologë profesionistë shqiptarë dhe ishte i përbërë nga anketim këmbësor i ndihmuar nga mjete përgjatë rastit bazë të gjurmës dhe elementeve shoqëruese të Projektit si: rrugë ndërlidhëse, kantieret e gypave, stacioneve të kompresorëve, etj. Nuk u përdorën metoda ndërhyrëse, por u mblodhën disa artefakte nga sipërfaqja si pjesë e anketimeve.

Gjatë anketimit 2011 dhe 2012, dhe në në mënyrë që të kryhej një anketim efikas në një kohë relativisht të shkurtër, ekipet në terren u bazuan në punën e mëparshme kërkimore të bazuar në zyrë dhe në terren për të zgjedhur zona të veçantë për anketim. Përzgjedhja e zonave të synuara u bazua jo vetëm në praninë e vendeve të trashëgimisë kulturore të njohura, por gjithashtu në potencialin e një zone për të përmbajtur vende të pazbuluara. Aktivitetet në terren ishin shumë intensive në rajonin e Korçës të rastit bazë të gjurmës për shkak të rëndësisë së madhe arkeologjike të rajonit. Duke përdorur këtë qasje, rreth 65% e rastit bazë të gjurmës së TAP-it u mbulua nga një ekip anketimi prej 3 deri 4 arkeologë që ecnin paralel me prerjet e tërthorta rreth 15 m larg, përgjatë një zone rreth 60 m të gjerë të përqendruar në vijën e gjurmës.

Në korrik 2012, hulumtimi në teren ishte lidhur për elementet e caktuara të Projektit si rrugëve ndërlidhëse, kantieret e gypave dhe stacionet e kompresorëve. E gjithë gjurma e Projektit është hulumtuar përmes një kombinimit të hulumtimit këmbësor dhe atij me automjet.

Faqja 61 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.2 Metodologjia e vlerësimit të ndikimit

5.2.1 Hyrje

Parimet e përgjithshme që përforcojnë qasjen ndaj vlerësimit të ndikimit mund të gjenden në Seksionin 5, ndërsa kjo Shtojcë detajon të metodologjitë specifike për temë të përdorura për secilin nga burimet mjedisore, socio-ekonomike dhe kulturore të vlerësuara në Seksionin 8,. Një numër i vlerësimeve duhet lexuar gjithashtu në lidhje me Shtojcën 8 Të Dhënat e Vlerësimit të Ndikimit që përmban informacion të mëtejshëm teknik – referencat bëhen në tekst sipas nevojës.

Metodologjitë e mëposhtme specifike për temë për përcaktimin e ndikimi, ose aty ku është e mundur, kriteret e rëndësisë së rrezikut, janë të detajuara:

• Mjedisi Fizik (Seksioni Fehler! Verweisquelle konnte nicht gefunden werden.)

o Cilësia e Ajrit në Ambient (Seksioni 5.2.2.1);

o Zhurma (Seksioni 5.2.2.2);

o Burimet Ujore (Seksioni 5.2.2.3);

o Gjeologjia, Gjeo-Morfologjia dhe Cilësia e Dheut (Seksioni 5.2.2.4);

o Panorama dhe Komoditeti Vizuel (Seksioni 5.2.2.5);

• Mjedisi Biologjik (Seksioni 5.2.3)

o Ekologjia – Habitatet dhe Speciet (Seksionet 5.2.3.1 dhe 5.2.3.2);

• Mjedisi Socio-Ekonomik (Seksioni 5.2.4);

• Trashëgimia Kulturore (Seksioni 5.2.5).

Aty ku standardet nuk ishin të disponueshme ose jepnin informacion të pamjaftueshëm në vetvete për të lejuar vlerësimin e rëndësisë së ndikimit, rëndësia është vlerësuar duke marrë në konsideratë madhësinë e ndikimit dhe vlerën ose ndjeshmërinë e burimit ose receptorit të ndikuar.

Madhësia e ndikimit është përcaktuar bazuar mbi kombinimin e një numri karakteristikash si natyra, tipi, shkalla, kohëzgjatja apo frekuenca dhe gjasat (për ngjarjet e pa planifikuara)..

Kur kihet parasysh thelbi i ndryshimeve mes burimeve/receptorëve (dhe në shumë raste mes llojeve të ndryshme të ndikimeve ndaj një burimi/receptori të caktuar), definimi i caktimit të magnitudës (pra, metodat që përdoren për kombinimin e karakteristikave të ndryshme të ndikimeve dhe atyre për përcaktimin e magnitudës), definohen ndryshe në përputhje me burimit/receptorit (apo lloji i ndikimit në fjalë). Këto bazohen në përvojën e ERM-s dhe aty ku kërkohet edhe në gjykimin professional.

Nëse magnituda e ndikimit nuk është përcaktuar veçanërisht në Seksionin 8, janë përdorur përkufizimet e dhëna në Tabela 5.2-1.

Faqja 62 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.2-1 Përkufizimi i faktorëve që përcaktojnë madhësinë e ndikimit

Faktori kontribuues për përcaktimin e madhësisë

Përkufizimi i Përgjithshëm

Natyra / Tipi • Negativ – ndikim që është një ndryshim i keq nga baza referuese ose fut një element të padëshiruar në bazën referues;

• Pozitiv – ndikim që konsiderohet të përfaqësojë një përmirësim të bazës ose të fusë një faktor të ri të dëshirueshëm në bazën referuese;

• Direkt – ndikime që vijnë nga ndërveprimi i drejtpërdrejtë midis aktivitetit të Projektit dhe një burimi/receptori; dhe

• Indirekt – ndikime që vijnë nga aktivitete jo-Projekt të cilat ndodhin si rezultat i Projektit.

Shkalla

• Vendorë – ndikime që ndikojnë burimet vendore ose që janë të kufizuar në zonën e ndikimit;

• Rajonal – ndikime që ndikojnë burime të rëndësishme nga ana rajonale ose që ndihen në një shkallë rajonale;

• Kombëtar – ndikime që ndikojnë burime të rëndësishme nga ana kombëtare ose që ndihen në një shkallë kombëtare; dhe

• Ndërkombëtar – ndikime që ndikojnë burime të rëndësishme ndërkombëtarisht ose që ndjehen në shkallë ndërkombëtare (p.sh. zona të mbrojtura nga Konventa Ndërkombëtare) përfshirë ndikime ndërkufitare mbi shoqërinë dhe shëndetin.

Kohëzgjatja • E Përkohshme – ndikime të parashikuara për një kohëzgjatje më të shkurtër se ajo e ndërtimit dhe/ose të një natyre të ndërprerë/rastësore;

• Afat shkurtër – ndikime të parashikuara të zgjasin vetëm gjatë ndërtimit;

• Afat mesëm – ndikime të parashikuara të zgjasin për një periudhë afat mesme duke u shtyrë përtej fundit të ndërtimit;

• Afat gjatë – ndikime të parashikuara të vazhdojnë për një periudhë të zgjatur përtej mbarimit të ndërtimit; dhe

• Të përhershme – ndikime që do të vijnë nga ndryshime të pakthyeshme në kushte siç janë largimi i tipareve

Vlera ose ndjeshmëria e një burimi ose receptori është marrë parasysh, për shembull, përcaktimi i tij vendor, rajonal, kombëtar dhe ndërkombëtar, rëndësia për komunitetin më të gjerë vendor, funksioni në ekosistem ose vlera ekonomike, sipas përshkrimit në Seksionin 6 Baza Referuese Mjedisore, Socio-Ekonomike dhe Kulturore.

Për më tepër, aty ku ishte e mundur, vlerësimi i ndikimit merr parasysh kthimin mbrapsht të një ndikimi. Kjo i aplikohet kryesisht heqjes së bimësisë, aty ku për shembull humbja e bimësisë së livadhit përmes vendosjes së rripit të ndërtimit është në të shumtën e rasteve e kthyeshme me rivendosje të përshtatshme të habitatit pas të jetë shtruar gazsjellësi, kurse humbja e habitatit të pyjeve të vjetra nuk është e kthyeshme, duke qenë së rripi mbrojtës i gazsjellësit (PPS) prej 8 m nuk lejon rimbjellen e pemëve, dhe aty ku pemët mund të ri mbillen jashtë PPS-ës, do të duhen dekada që ato të maturojnë.

Faqja 63 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Përveç ndikimeve faktike të parashikuara, VNMS-ja në përputhje me kriteret ndërkombëtare dhe të BERZH-it, raporton gjithashtu mbi rreziqet, pra ngjarjet, të cilat nëse verifikohen mund të ndikojnë mbi receptorët mjedisorë, socio-ekonomikë ose të trashëgimisë kulturore. Sa i përket vlerësimit të rreziqeve nga ngjarjet jo-rutinë gjatë operimit, VNMS-ja informohet nga studime të përkushtuara të menaxhimit të rrezikut. Këto përmbajnë dhe diskutojnë identifikimin e rreziqeve dhe skenarët e rëndësishëm, probabilitetin dhe vlerësimin e rrezikut. Raporti i VNMS-ës në Seksionin 8 siguron një përmbledhje të aspekteve të rëndësishme (cilësore ose, aty ku është e mundur, sasiore). Rreziqet gjatë ndërtimit (p.sh. ndotja e tokës dhe ujit nga derdhjet aksidentale ose përplasjet sociale midis popullatës vendore dhe ndërtuesve) adresohen në mënyrë cilësore duke siguruar plane të përshtatshme parandalimi dhe përgjigje.

5.2.2 Mjedisi fizik

Në këtë seksion Metodologjia e Vlerësimit të Ndikimit do të paraqitet për komponentët e mëposhtëm:

• Cilësia e Ajrit;

• Zhurma;

• Burimet Ujore (Uji Sipërfaqësor dhe Nëntokësor, Uji Detar);

• Gjeologjia, Gjeo-Morfologjia, Cilësia e Dheut dhe Fundi Detar; dhe

• Panorama dhe Komoditeti Vizuel.

5.2.2.1 Cilësia e ajrit

5.2.2.1.1 Vlerësime të përgjithshme

Ndikimet e fazave të Projektit TAP mbi cilësinë e ajrit janë vlerësuar sipas metodologjive të pranuara ndërkombëtare dhe mbi bazat e standardeve dhe udhëzimeve ndërkombëtare për cilësinë e ajrit.

Të gjitha burimet emetuese të lidhura me ndërtimin e projektit dhe fazat e operimit janë identifikuar dhe atje ku ka qenë e mundur faktorët emetues të njohur ndërkombëtare EPA dhe sisteme modelimi janë përdorur për të përcaktuar në mënyrë sasiore kontributin e projektit në cilësinë e ajrit në vend; ky kontribut është krahasuar përkundrejt udhëzimeve Kombëtare në fuqi dhe standardeve të cilësisë së ajrit siç janë ato të Bankës Botërore/ udhëzimeve të Korporatës Financiare Ndërkombëtare (IFC) dhe udhëzimeve të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, Për më tepër, kushti i historikut është shqyrtuar në mënyrë për të vlerësuar ndikimet e grumbulluara.

Shkalla e ndikimit është vlerësuar nëpërmjet:

• krahasimit me standardet e cilësisë së ajrit;

Faqja 64 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• mbulimi në hapësirë i ndikimit; dhe

• distanca nga të ndikuarit .

Ky seksion shpalos kriteret kryesore të përdorura për vlerësimin e ndikimit të Projektit mbi cilësinë e ajrit, duke u fokusuar veçmas mbi fazat ndërtuese të operimit.

5.2.2.1.2 Historiku i cilësisë së ajrit

Njohja e kushteve të historikut të cilësisë së ajrit është e dobishme për të vlerësuar ndikimin e Projektit mbi cilësinë e ajrit dhe për të vlerësuar ndikimet e grumbulluara si rezultat i Projektit plus dhe historikun e nivelit të cilësisë së ajrit.

Të gjithë përqendrimet e ndotësve atmosferik të monitoruar gjatë kryerjes së mostrave janë nën nivelin e zbuluar përkatës të metodës analitike ose tepër më poshtë se niveli historik për ekosisteme të përcaktuar nga BE. Ky rezultat pasqyron karakteristikat e zonës në të cilën mostrat e ajrit u mblodhën meqenëse këto janë zona rurale pa ndonjë burim kryesor për ndotjen e ajrit.

5.2.2.1.3 Ndikimet e mundshme

Emetimet në ajër do të rezultojnë nga një numër burimesh gjatë ndërtimit dhe shfrytëzimit.

Gjatë ndërtimit të projektit, ndikimet e mundshme në cilësinë atmosferike janë të lidhura me aktivitetet në vijim:

• Emetimet e përkohshme të pluhurit nga lëvizja e dherave, gërmimeve, lëvizja e mjeteve, stoqeve, sipërfaqet e pashtruara, etj, përgjatë vijës së punës, rrugëve hyrëse, shesheve dhe kampeve.

• Emetimet e përkohshme e gazrave të tubave në atmosferë prej makinerive dhe mjeteve lëvizëse (p.sh. Gjenerator, ekskavator, buldozer, përplasjeve anësore, kamionët, makinat, kompresorëve për testet hidrike etj.) dhe mjeteve lundruese detare.

Gjatë fazës së punimeve, emetime të mundshme mund të prodhohen nga stacionet e kompresorëve, ndërsa emetime të papërfillshme do të prodhohen nga stacioni i vulvave të bllokimit dhe nga trafiku i mjeteve në lidhje me punimet e mirëmbajtjes së përgjithshme të gazsjellësit.

Ndotësit kryesor të ajrit të prodhuar gjatë të dyja fazave të projektit janë: dyoksidi nitrogjenit (NO2), pjesëza pluhuri (PM10) (vetëm gjatë fazës së ndërtimit) dhe monoksidi karbonit (CO). Këto gazra janë shqetësuese për shkak të efektit negative mbi shëndetin e njerëzve dhe bimësinë.

Të ndikuarit konsistojnë kryesisht në popullsinë rezidenciale dhe vendbanimet e afërta të punëtorëve, specieve të faunës dhe florës, kulturore, historike, dhe cilësia e ujit, etj.

Faqja 65 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Përveç kësaj, do të ketë emetime të gazrave serë (GHG) si dyoksid karboni (CO2) dhe metani (CH4); çlirimet e këtyre gazrave janë shqetësuese meqenëse ato kontribuojnë në ndryshimet klimaterike.

5.2.2.1.4 Ndjeshmëria e Burimit/Pësuesit

Në linjë me praktikat më të mira, për sa i përket vlerësimit të ndikimit mbi cilësinë e ajrit në vend, ky vlerësim duhet të kryhet mbi pësuesin më të ndjeshëm (qeniet njerëzore). Si rrjedhim, vlera e pësuesit gjithmonë konsiderohet e lartë.

5.2.2.1.5 Shkalla e ndikimit

Shkalla e ndikimeve të shkaktuara nga Projekti mbi cilësinë e ajrit në vend është përcaktuar duke krahasuar përqendrimin e ndotësve atmosferikë në tokë të shkaktuar nga projekti (gjatë të dyja fazave të ndërtimit dhe punimeve) përkundrejt udhëzimeve normative. Historiku i përqendrimeve është marrë parasysh për të vlerësuar ndikimet e grumbulluara.

Metodologjia e përdorur është paraqitur në paragrafët në vijim:

• Vlerësimi i emetimeve në ajër gjatë ndërtimit;

• Vlerësimi i emetimeve në ajër gjatë punimeve; dhe

• Krahasimi me Standardin e cilësisë së ajrit.

Vlerësimi i emetimeve në ajër gjatë ndërtimit

Burimet kryesore të emetimeve të gazrave gjatë përgatitjes së vendit dhe ndërtimit do të konsistojnë në aktivitete që prodhojnë pluhura, gazrat e çliruara nga mjetet e transportit tokësor dhe detar, dhe emetime gazesh nga gjeneratorët në vendin e punimeve dhe shesh punimeve. Ashtu siç shpjegohet në Seksionin 8, Emetimet e gazrave nga burime që nuk prodhojnë pluhur nuk janë nënshtruar një vlerësimi të detajuar.

Vlera e pluhurit të prodhuar dhe ndikimet e lidhura me të u kryen duke përdorur faktorët e emetimit EPA dhe mjetet e modeleve të shpërndarjes atmosferike.

Një vlerësim sasior i prodhimit të pluhurit është kryer duke përdorur metodologjinë EPA AP-42 mbi Përpunimi i Grumbulluar dhe Stivat e Magazinimit. Sipas kësaj metodologjie, Emetimet e pluhurit nga faza ndërtuese, duke përfshirë këtu edhe çlirimet për shkak të erës dhe nga ngritja përsëri në ajër e grimcave nga transiti i mjeteve, janë llogaritur mbi bazën e kontribuuesve në vijim:

• dimensionet e zonës së ndërtimit;

• sasia e dheut që zhvendoset;

Faqja 66 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• numri i ditëve të punimeve;

• shpejtësia mesatare e erës; dhe

• numri i mjeteve të transportit në ditë dhe distancës mesatare të përshkruar nga secili mjet.

Vlera e identifikuar e pluhurit të çliruar rrjedhimisht është përdorur si kontribut për modelin e studimit të shpërhapjes së pluhurit, e kryer me sistemin e modelimit EPA CALMET-CALPUFF (paraqitur në pjesën në vijim të këtij Seksioni). Studimi i shpërhapjes tregoi përqendrimet e niveleve të pluhurit të tokës tek pësuesit , duke lejuar vlerësimin e ndikimit të fazës së ndërtimit mbi cilësinë e ajrit në vend për shkak të emetimeve të pluhurit.

Duhet nënvizuar se kjo metodë vlerësimi nuk merr parasysh masat mbrojtëse që kanë si synim për të ulur emetimet e pluhurit gjatë fazës së ndërtimit. Rrjedhimisht, përqasja e miratuar është absolutisht konservatore.

Vlerësimi i emetimeve në ajër gjatë punës

Emetimet nga trafiku i mjeteve në ikje janë të vogla nëse krahasohen me emetimet nga stacioni kompresorit, prandaj emetimet nga këto burime nuk i janë nënshtruar vlerësimeve të detajuara ndërsa dy modele studimi të dedikuara shpërndarjes në ajër janë kryer në mënyrë për të gjetur sasinë dhe vlerësuar përqendrimet e ndotësve të mëdhenj në tokë, të prodhuara gjatë operimit të CS02 dhe CS03.

Emetimet atmosferike të CS02 dhe CS03 prodhohen si rezultat i turbinave të gazit; të ndezura me gaz të ulët dhe aktiviteti i tyre nuk do të çliroj lëndë të veçantë ose përqendrime domethënëse të SO2 në atmosferë. Prandaj CO dhe NOx janë të vetmit ndotës të cilësisë së ajrit dhe rrjedhimisht të shqyrtuar në këto modele studimi. Përputhshmëria e emetimeve të CS02 dhe CS03 me kufizimet e aplikueshme të emetimeve (Udhëzimet ndërkombëtare (KFN ) dhe kufizimet kombëtare Shqiptare rregullojnë emetimet nga fabrikat e vogla me djegie) është siguruar përpara se të kryheshin këto modele studimi (referohu Shtojcat 8 - Seksioni 8.1).

Shpërndarja atmosferike e emetimeve të prodhuara nga aktivitete që krijojnë pluhur (ashtu siç është shpjeguar më parë) dhe makineritë motorike u modeluan nëpërmjet dy modeleve studimore të posaçme. Simulime të cilësisë së ajrit u kryen duke përdorur sistemin e modelimit CALMET– CALPUFF (versioni 5.8)1, i miratuar dhe rekomanduar nga US-EPA. Sistemi i modelimit të zgjedhur është një sistem modelimi meteorologjik në gjendje jo të palëvizshme dhe cilësie ajri që përfaqëson modelimin më modern Lagriangian me shtëllungë për vlerësimin e ndikimit të transportit me distancë të gjatë i ndotësve të caktuar të ajrit.2

Sistemi modelimit konsiston në tre komponentë kryesor, duke përfshirë një set programesh para-përpunues dhe pas-përpunues (të cilët detajohen më tej në Kutia 5.2-1): Sistemi para-përpunues meteorologjik CALMET paraqet fusha tre-dimensionale të ndryshuesve kryesorë meteorologjikë (temperatura, shpejtësia dhe drejtimi i erës), mbi territorin e simuluar. Përpunuesi CALPUFF

1 http://www.epa.gov/ttn/scram/dispersion_prefrec.htm#calpuff 2 Rishikim nga kolegët i Sistemit të Modelimit Calmet/Calpuff, Allwine, Dabberdt, Simmons, 1998.

Faqja 67 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





është model në gjendje jo të palëvizshme Lagrangian Gaussian me shtëllungë që përmban module për efekte komplekse në terren, transportin mbi ujë, efektet e ndërveprimit bregdetar, lagien e ndërtesave nga uji, zhvendosjet e njoma dhe të thata, dhe transformimet e thjeshta kimike.1 Pas-përpunuesi CALPOST analizon statistikisht të dhënat e nxjerra nga CALPUFF dhe prodhon grupe të dhënash të përshtatshme për analiza të mëtejshme.

Sistemi modelit kërkon kontributin e të dhënave në vijim:

• te dhënat e ndryshuesve meteorologjik dhe profile lartësisë, për të ndërtuar fushën e erës tre-dimensionale (me CALMET); dhe

• karakteristikat e burimit dhe të dhënat e Emetimit, për të simuluar shpërhapjen e ndotësve atmosferik (me CALPUFF).

Të dhënat e nxjerra e mbas përpunimit nga CALPUFF konsistojnë në vlerat e matricave të përqendrimeve. Pësuesit në terrenin e simuluar mund të jenë të veçantë ose të listuar. Vlerat e llogaritura në çdo receptor mund ti referohen një ose më shumë burimeve.

Rezultatet mund të përpunohen nga çdo lloj programi GIS (Sistemi informacionit gjeografik SIGJ), duke krijuar hartat e iso-përqendrimeve.

Kutia 5.2-1 Tiparet e komponentëve të sistemit të modelimit

CALMET është para-përpunues diagnostik, meteorologjik në gjendje të prodhoj fusha tre-dimensionale të temperaturës, shpejtësisë dhe drejtimit të erës, përgjatë fushave dy-dimensionale të parametrave të tjerë që përfaqësojnë turbulencat atmosferike. CALMET është në gjendje të prodhoj fushat e erës në territore komplekse orografike të karakterizuara nga lloje të ndryshme të përdorimit të tokës. Fusha finale e erës është arritur nëpërmjet hapave të njëpasnjëshëm, duke filluar nga një fushë ere fillestare shpesh e marrë nga era gjeo-strofike. Fusha e erës është e lidhur me orografinë, meqenëse modeli ndërshtien vlerat e monitoruara të stacionit dhe aplikon algoritme specifike për të simuluar ndërveprimin ndërmjet erës tokës dhe linjave të rrjedhës. Moduli përmban një modul mikro-meteorologjik që përcakton strukturat dhe termale dhe mekanike (turbulencat) e shtresave të ulëta atmosferike. CALPUFF është një model shpërhapje hibrid (i njohur kryesisht si ‘modeli me shtëllungë’). Është një model shumë-shtresor dhe modeli në gjendje jo të palëvizshme. Ai simulon transportin, shpërhapjen, transformimin dhe depozitimin e ndotësve, në kushte meteorologjike që ndryshojnë në kohë dhe hapësirë. CALPUFF përdor fushat meteorologjike të prodhuara nga CALMET, por për simulime të thjeshta një fushë ere e qëndrueshme e jashtme, me vlera konstante të shpejtësisë dhe drejtimit të erës mbi terrenin e simuluar, mund të përdoret si kontribut. Moduli përmban algoritme të ndryshme për të simuluar procese të ndryshme siç janë; lagien e ndërtesave nga uji, dhe zbritjen e tymrave përgjatë trupit të oxhakut; gërshetimin vertikal të erës; depozitimet e njoma dhe të thata; transformimet kimike atmosferike; orografinë komplekse dhe bregdetare.2 Përveç asaj, CALPUFF lejon seleksionimin e gjeometrisë së burimit (pikë, linear ose ajror), duke përmirësuar kështu saktësinë e kontributit të çlirimeve. Pikat burimore simulojnë emetimet që vijnë nga një zonë e vogël ndërsa burimet ajrore përshkruajnë një shpërndarje të emetimit që vjen nga një zonë më e gjerë; çlirimet nga burime lineare janë të shpërndarë përgjatë drejtimeve kryesore (p.sh. rrugët).

CALPOST përpunon CALPUFF të dhënat e nxjerra duke prodhuar një format të dhënash i përshtatshëm për analiza të mëtejshme. Veçanërisht, ai lejon llogaritjen e parametrave statistikor për tu krahasuar përkundrejt standardet në fuqi të cilësisë së ajrit (përqindjet e përqendrimeve çdo orë, përqendrimet mesatare vjetore, etj.). Të dhënat e nxjerra nga CALPOST konsistojnë në matricat e vlerave të përqendrimit të llogaritura në pika të quajtura receptor. Pësuesit mund të përcaktohen nëpërmjet tabele të rregullt ose të veçantë.

1 Një udhëzues për përdoruesin CALPUFF Model Shpërhapje (Version 5), Scire, Strimaitis, Yamartino 2000 2 Në zonat detare bregdetare, CALPUFF konsideron fenomenin e puhizës në mënyrë për të modeluar në mënyrë efikase Shtresën e Kufirit të Brendshëm Termal (TIBL) ashtu si në rastin e burimeve bregdetare, TIBL shkakton një rënie të shpejtë të ndotësve në tokë.

Faqja 68 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Përqasja konservatore e studimit

Një përqasje konservatore është ndjekur në studim e karakterizuar nga aspektet kryesore në vijim:

• NOx i simuluar është konsideruar si NO2, por në realitet vetëm një pjesë e NOx konvertohet në NO2 në varësi të faktorëve të ndryshëm (p.sh. rrezatimi diellor, temperatura, përqendrimet e hidro-karbonit në atmosferë). Prandaj, përqendrimet e simuluara të NO2 rezultojnë të mbivlerësuara.

• Modeli nuk përllogarit depozitimet e njoma dhe të thata ose reaksionet foto-kimike të ndotësve, gjë e cila në realitet ndodh dhe redukton përqendrimet e NOx dhe CO në atmosferë. Si rrjedhojë rezultatet mbivlerësojnë kontributin e mundshme aktual të burimit. Përsëri, përqasja është në anën e sigurt të supozimeve dhe jep një tablo konservatore që maksimizon vlerave e ndotësve të modeleve të përqendruar mbi terrenin e simuluar.

• Vlerësimi i ndikimeve në cilësinë e ajrit nuk përllogariti efektin e masave mbrojtëse që synonin të reduktonin emetimet atmosferike.

Krahasimi me standardin e cilësisë së ajrit

Rëndësia e ndikimeve të shkaktuara nga projekti mbi kushtet e cilësisë së ajrit në vend është vlerësuar duke krahasuar përqendrimet e ndotësve në tokë përkundrejt standardeve të cilësisë së ajrit; këto të fundit janë vendosur në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar në mënyrë për të garantuar kushte të pastra të ajrit dhe për të shmangur efektet e dëmshme mbi florën dhe faunën dhe pësuesit njerëzor që vjen si rrjedhojë e ekspozimit afatshkurtër dhe afatgjatë në ajër të ndotur.

Në nivel kombëtar, Vendimi Shqiptar Nr. 803 lëshuar më 4 Dhjetor 2003, bazuar në nenin 5 të Ligjit nr. 8897 lëshuar më 16 Maj 2002, përcakton kufirin e vlerave për ndotësit atmosferik. Në nivel ndërkombëtar, standardet e cilësisë së ajrit janë përcaktuar nga Udhëzimet e Sigurisë dhe Shëndetit Mjedisor: Udhëzimet e Përgjithshme EHS: Emetimet në Ajër dhe Mjedis dhe Cilësia e Ajrit në Ambient; ky i fundit i referohet Udhëzimeve të Cilësisë së Ajrit të publikuara nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH). Në nivel Evropian, Direktiva 2008/50/EC mbi cilësinë e ajrit të ambientit dhe ajër më të pastër për Evropën përcakton një kuadër të përgjithshme për cilësinë e ajrit, duke cilësuar standardin mbi cilësinë e ajrit.

Tabelat në vijim Tabela 5.2-2, Tabela 5.2-3, Tabela 5.2-4, Tabela 5.2-5 dhe

Tabela 5.2-6 përmbledhin kufirin normativ të vlerave të përqendrimit në nivel kombëtar, ndërkombëtar, dhe Evropian për SO2, NO2, NOx, PM, CO.

Tabela 5.2-2 SO2 Standardi cilësisë së Ajrit (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar)

KFN Direktiva e BE 2008/50/EC Vendimi Shqiptar Nr. 803Periudha Mesatarisht

Vlera [µg/m³ ]

Tipi (1) Vlera [µg/m³ ]

Tipi Vlera [µg/m³ ]

Tipi

Faqja 69 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





KFN Direktiva e BE 2008/50/EC Vendimi Shqiptar Nr. 803Dhjetë minuta 500 udhëzimi - - - -

Një orë - 350

Mos të kalohet më shume se 24 herë për vit kalendarik

360 -

Tre orë rresht 500 Pragu i alarmit - -

125 objektiv i përkohshëm1

125 Mos të kalohet më shumë se 3 herë për vit kalendarik

120 -

50 objektiv i përkohshëm 2

- -

24-orë (3)

25 udhëzime - - Viti kalendarik dhe Dimri (1 Tetor - 31 Mars) - 20 (2) - 35 (2) -

Shënime: (1) Objektivat e përkohshme janë ofruar për njohjen e nevojës për të pasur një përqasje hap pas hapi për të arritur udhëzimet e rekomanduara. (2) Mbrojtja e Bimësisë dhe Ekosistemeve natyrale. (3)Vlerat 24 orë/8 orë nuk duhet të kalohen gjatë 98% të vitit. Sidoqoftë, në pjesën e mbetur 2% ato mund të kalojnë këto vlera (në total 7 ditë/në vit por jo dy ditë me radhë)

Burimi: ERM (2011)

Tabela 5.2-3 NO2 Standardi cilësisë së Ajrit (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar)

KFN Direktiva e BE 2008/50/EC Vendimi Shqiptar Nr. 803 Periudha Mesatarisht

Vlera

[µg/m³ ]

Tipi Vlera

[µg/m³ ]

Tipi Vlera

[µg/m³ ]

Tipi

Një orë 200 udhëzimi 200

Mos të kalohet më shumë se 18 herë për vit kalendarik

250 -

Tre orë rresht - - 400 Pragu i alarmit -

Katër orë rresht - - - - 95 -

Viti kalendarik(1) 40 udhëzimi 40 - 60 -

Shënim: (1)Vit kalendarik: kuptimi aritmetik i minimumit 183 dhe maksimumit 360 matje në vit, nga 24 orë secili (duke mbuluar 50 deri në 100 përqind të vitit)

Burimi: ERM (2011)

Tabela 5.2-4 NOx Standardi Cilësisë së Ajrit (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar)

KFN Direktiva e BE 2008/50/EC Vendimi Shqiptar Nr. 803

Periudha Mesatarisht Vlera

[µg/m³ ] Tipi)

Vlera

[µg/m³ ] Tipi

Vlera

[µg/m³ ] Tipi

Faqja 70 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





KFN Direktiva e BE 2008/50/EC Vendimi Shqiptar Nr. 803

Vit kalendarik(2) - 30 (1) - -

Note: (1) Mbrojtja e Bimësisë dhe Ekosistemeve natyrale

(2) Vit kalendarik: kuptimi aritmetik i minimumit 183 dhe maksimumit 360 matje në vit, nga 24 orë secili (duke mbuluar 50 deri në 100 përqind të vitit)

Burimi: ERM (2011)

Tabela 5.2-5 PM10 (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar)


Vlera

[µg/m³ ]

Tipi (1) Vlera

[µg/m³ ]

Tipi Vlera

[µg/m³ ]

Tipi

150 objektiv i përkohshëm 1 50

Mos të kalohet më shumë se 35 herë për vit kalendarik

150 -

100 objektiv i përkohshëm 2 -


24-orë (2)

50 udhëzimi -

70 objektiv i përkohshëm 1 40 - 60 -



Vit kalendarik (3)

20 udhëzimi -

Shënime: (1) Objektivat e përkohshme janë ofruar për njohjen e nevojës për të pasur një përqasje hap pas hapi për të arritur udhëzimet e rekomanduara

(2) Vit kalendarik: kuptimi aritmetik i minimumit 183 dhe maksimumit 360 matje në vit, nga 24 orë secili (duke mbuluar 50 deri në 100 përqind të vitit) (3) Vlerat 24 orë/8 orë nuk duhet të kalohen gjatë 98% të vitit. Sidoqoftë, në pjesën e mbetur 2% ato mund të kalojnë këto vlera (në total 7 ditë/në vit por jo dy ditë me radhë)

Burimi: ERM (2011)

Tabela 5.2-6 CO (KFN , BE dhe Legjislacioni Shqiptar)


Vlera [mg/m³ ]

Tipi Vlera [mg/m³ ]

Tipi Vlera [mg/m³ ]

Tipi

Faqja 71 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





1 orë - - - - 40 -

8-orë (1) - - 10 8-orë maksimumi ditor 10 8-orë maksimumi ditor

24 orë (2) - - 10 - 2 -

Shënime: (1) Vlerat 24 orë/8 orë nuk duhet të kalohen gjatë 98% të vitit. Sidoqoftë, në pjesën e mbetur 2% ato mund të kalojnë këto vlera (në total 7 ditë/në vit por jo dy ditë me radhë)

(2) Nuk duhet të kalohen gjatë 98% të vitit. Sidoqoftë, në pjesën e mbetur 2% ato mund të kalojnë këto vlera (në total 7 ditë/në vit por jo dy ditë me radhë)

Burimi: ERM (2011)

Përqendrimet e modeluara të ndotësve në tokë janë krahasuar me standardet në fuqi të cilësisë së ajrit Ndërkombëtare, Evropiane, dhe kombëtare për ndotësit e mëdhenj të modeluar CO dhe NO2 të treguar në Tabelën e mëparshme

Tabela 5.2-6 dhe Tabela 5.2-3 respektivisht.

Shtrirja e ndikimeve të mundshme të cilësisë së ajrit të projektit të lidhura me përqendrimet në nivelin e tokës afat shkurtër (1 orë, 8 orë dhe 24 orë) dhe afat gjatë (vjetore) (nga këtu e tutje referuar GLCs) janë vlerësuar duke ju referuar kritereve ndërkombëtare të vlerësimit. Kriteret e shtrirjes janë paraqitur në Tabelat në vijim për ndikimet afat shkurtër dhe afat gjatë.

Si rregull i përgjithshëm, Emetimet e gazrave nga projekti nuk duhet të kontribuojnë ndjeshëm në arritjen e udhëzimeve dhe standardeve përkatëse të cilësisë së ajrit. Udhëzimet e përgjithshme EHS të KFN për emetimet në ajër dhe cilësia e ajrit në ambient sugjerojnë se vetëm 25% e ndotësve të standardeve të aplikueshme të cilësisë së ajrit duhen çliruar për të lejuar shtimin, zhvillimin e qëndrueshëm në të ardhmen të të njëjtit “vend ku ka pasur emetime në ajër”. Si rezultat, 25% e kriterit u përdor si prag poshtë të cilit ndikimet afat shkurtër janë përcaktuar si jo domethënëse. Për lëshimet afat shkurtër, diferencat në hapësirë dhe ndryshimeve të përkohshme zakonisht nënkuptojnë se rritja e GLCs, do të dominojnë në pikën e ndikimit më të madh për më shumë se një orë sesa përqendrimet historike të ajrit.

Ndikimet e vogla, mesme, dhe të mëdha janë kategorizuar si vijon:

• Një ndikim i vogël zakonisht nuk kërkon masa mbrojtëse.

• Një ndikim i mesëm duhet parë dhe disa masa mbrojtëse shtesë mund të jenë të nevojshme.

• Një ndikim i madh konsiderohet si i papranueshëm duke pasur parasysh se masat mbrojtëse ekzistuese nuk janë të mjaftueshme; masa të tjera mbrojtëse do të kërkohen për të ulur nivelin e ndikimit.

Faqja 72 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.2-7 Kriteret e Rëndësishme për Vlerësimin e Ndikimeve Afat Shkurtra në Cilësinë e Ajrit

E Papërfillshme Rëndësishme – Ndikimi i vogël

Rëndësishme – Ndikim mesatar

Rëndësishme – Ndikim i madh

Rritje e parashikuar afat shkurtër GLCs janë ≤ 25% e kriterit të vlerësimit (shiko Shtojcen 8 Seksioni 8.1)

Rritje e parashikuar afat shkurtër GLCs > 25% por ≤ 50% e kriterit të vlerësimit

Rritje e parashikuar afat shkurtër GLCs > 50% por ≤ 75% e kriterit të vlerësimit

1. Rritje e parashikuar afat shkurtër GLCs > 75% e kriterit të vlerësimit

OSE

2. Kur i shtohet përqendrimeve ekzistuese bazë, përqendrimi total kalon kriterin e vlerësimit

Tabela 5.2-8 Kriteret e Rëndësishme për Vlerësimin e Ndikimeve Afat Gjata në Cilësinë e Ajrit

E Papërfillshme Rëndësishme – Ndikimi i vogël

Rëndësishme – Ndikim mesatar

Rëndësishme – Ndikim i madh

Rritje e parashikuar afat gjatë GLCs are ≤ 1% e kriterit të vlerësimit (shiko Shtojcen 8 Seksioni 8.1)

1. Rritje e parashikuar afat gjatë GLCs > 1% but ≤ 25% e kriterit të vlerësimit

OSE

2. Kur i shtohet përqendrimeve ekzistuese bazë, përqendrimi total është < 50% e kriterit të vlerësimit

1. Rritje e parashikuar afat gjatë GLCs > 25% but ≤ 50% e kriterit të vlerësimit

OSE

2. Kur i shtohet përqendrimeve ekzistuese bazë, përqendrimi total është > 50% por < 100 % e kriterit të vlerësimit

1. Rritje e parashikuar afat gjatë GLCs > 50% e kriterit të vlerësimit

OSE

2. Kur i shtohet përqendrimeve ekzistuese bazë, përqendrimi total kalon kriterin e vlerësimit

Emetimet e gazrave që ndikojnë në efektin Serë

Emetimet e gazit serë janë përcaktuar në mënyrë sasiore sipas normativave tregtare te emetimeve të BE prandaj vetëm burimet e qëndrueshme, dhe si rrjedhim stacionet e kompresorëve, janë shqyrtuar.

Parashikimi i emetimeve të gazrave serë (GS) është paraqitur si ton të CO2 ekuivalenti (CO2-e), sipas metodologjisë së Konventës Kuadër të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimaterike (UNFCC). Standardi i Performancës KFN 3 për Parandalimin dhe Zbutjen e Ndotjes, si dhe Kërkesat për Performancën 3 të BERZH për Parandalimin dhe Zbutjen e Ndotjes, thekson se pragu i rëndësishëm është 100,000 ton CO2-ekuivalent në vit për një projekt ose projekt zhvillimi të vetëm

Faqja 73 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.2.2.1.6 Vlerësimi i ndikimit (klasifikimi)

Siç paraqitet në Seksionin 5.2.5.4 vlerësimi i ndikimit në cilësinë e ajrit presupozon pësuesin më të ndjeshme që preket. Si rrjedhojë, duke aplikuar filozofinë e paraqitur në Figurën 5.7-1 të Seksionit 5 - Qasja dhe metodologjia e VNMS; dhe metodologjia përshkruar në seksionin aktual, dhe vlerësimi i rëndësisë së ndikimit është përcaktuar ashtu siç është përmbledhur në Tabelën në vijim.

Tabela 5.2-9 Vlerësimi i kuptimit të ndikimit për cilësinë e ajrit

Shtrirja

I pa rëndësishëm

E vogël Mesatare E madhe

Ndjeshmëria E lartë I pa rëndësishëm E ulët Moderuar Madhore

ERM (2011)

Duhet thënë se për ndikimet mbi cilësinë e ajrit në vend, klasifikimi i Shkallës së ndikimit ofron një nivel shtesë të Shkallës (“i parëndësishëm”).

5.2.2.2 Mjedisi akustik


Ndikimi potencial i zhurmës për shkak të Projektit TAP është vlerësuar në përputhje me rregulloret kombëtare si dhe standardet ndërkombëtare të njohura përkatëse. (p.sh. Banka Botërore/KFN dhe Organizata Botërorë e Shëndetësisë).

Kontributi i Projektit në akustikën e mjedisit lokal është vlerësuar nëpërmjet analizave sasiore dhe cilësore, duke identifikuar të gjitha burimet potenciale të zhurmës të përfshira gjatë fazave të ndërtimit dhe punimeve të projektit. Shkallë e ndikimit të zhurmës është vlerësuar dhe krahasuar me standardet ndërkombëtare në fuqi të zhurmës (KFN dhe OBSH).

Kushtet fillestare dhe të mëparshme të zhurmës, e vlerësuar gjatë një vëzhgimi të zhurmës tek pësuesit e ndjeshëm të identifikuar përgjatë gjurmës, janë shqyrtuar në mënyrë për të vlerësuar ndikimet e mbledhura. Ky seksion synon që të caktoj kriteret kryesore të përdorura për vlerësimin e ndikimit të cilësisë së zhurmës të Projektit, duke u fokusuar në fazat e ndërtimit dhe punimeve.

5.2.2.2.2 Historiku i cilësisë akustike të mjedisit

Njohja e niveleve historike të zhurmës është e nevojshme për të vlerësuar ndikimin e projektit mbi cilësinë e zhurmës.

Informacioni mbi nivelet historike të zhurmës është i dobishëm për të vlerësuar ndikimet e mbledhura (ndikimet që vijnë si rezultat i Projektit shto këtu dhe nivelet historike): për më tepër,

Faqja 74 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





nivelet historike të zhurmës mund të nxjerrin në pah pika kritike ekzistuese për zonën e studimit që nuk janë të lidhura drejtpërdrejt me projektin.

Në mënyrë për të vlerësuar mjedisin akustik, një vëzhgim mbi zhurmën është kryer në vendodhjet e stacioneve të kompresorit dhe tek pësuesit e ndjeshëm të ndodhur në afërsi të tyre dhe përgjatë gjurmës së gazsjellësit (Referohu gjithashtu Seksionit 5.1.5.2).

Kushtet e zhurmës në det nuk u matën por ato u vlerësuan sipas literaturës ekzistuese.

Mjedisi akustik është një rrjedhojë e karakteristikave të zonave në të cilat mostrat mbi zhurmën u mblodhën (kryesisht zonat rurale pa ndonjë burim domethënës të ndotjes nga zhurma). Nivelet me të larta të zhurmës janë monitoruar në afërsi të vendbanimeve dhe rrugëve.


Ndikimet potenciale dalin në dukje nga një numër i ndryshëm burimesh gjatë fazave të ndërtimit dhe punimeve.

Faza e ndërtimit

Për të vlerësuar ndikimet për shkak të fazës së ndërtimit, një vlerësim cilësor i zhurmës është kryer duke marrë parasysh të gjitha burimet potenciale të zhurmës të përfshira në këtë fazë specifike të projektit. Gjatë ndërtimit të projektit për realizimin e shtrirjes së tubacionit në tokë, kampet e punëtorëve, dhe Stacionet e Kompresorëve, ndikimet potenciale në cilësinë akustike të mjedisit janë të lidhura me aktivitetin e makinerive dhe mjeteve të transportit siç janë gjeneratorët, ekskavatorët, vinçat ngarkues, dragat, kamionët, pompat dhe kompresorët, dhe aktivitet ndërtuese në det dhe anijet për pjesën detare.

Bazuar në nivelet e fuqisë së tingullit të burimeve të identifikuar të zhurmës (konstante dhe të lëvizshme), nivelet e zhurmës së monitoruar tek pësuesit janë vlerësuar nëpërmjet një modeli përhapjeje në fushë të lirë në shumë-drejtime dhe gjysmë-sferike. Të gjitha pajisjet supozohet të jenë në punë në të njëjtën kohë dhe të gjendura në qendër të zonës.

Faza e punimeve

Një vlerësim sasior i zhurmës është kryer në mënyrë për të përcaktuar ndikimin gjatë Fazës së Punimeve. Të gjitha burimet potenciale të zhurmës janë shqyrtuar. Emetimet e zhurmës ka shumë gjasa të vijnë nga Stacionet e Kompresorëve dhe Stacionet e Vulvave të Bllokimit. Të gjitha pajisjet janë vlerësuar sikur ato të jenë në punë 24-orë vazhdimisht.

Bazuar në nivelet e fuqisë së tingullit të burimeve të identifikuara të zhurmës, nivelet e zhurmës te pësuesit e monitoruar dhe në mjedis, janë vlerësuar nëpërmjet një modeli të përhapjes së zhurmës. Në modelin e zhurmës, burimet janë simuluar si sipërfaqe, linja, ose pika: fusha akustike rezultuese varet nga karakteristikat topografike, përthithëse, dhe reflektuese të të gjitha pengesave midis burimit dhe pësuesit dhe merr parasysh të gjitha zbutjet e tingullit për shkak të kushteve atmosferike, efekteve të tokës, dhe efektet shoshitëse.

Faqja 75 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.2.2.2.4 Ndjeshmëria e Burimit/Pësuesi

Cilësia e mjedisit akustik mund të vlerësohet duke krahasuar nivelet e zhurmës së vëzhguar, vlerësuar dhe simuluar të përcaktuara nga standardet ndërkombëtare, të vendosura në mënyrë për të shmangur efektet dëmtuese mbi njerëzit që vijnë si rrjedhojë e ekspozimit afat shkurtër dhe afatgjatë ndaj niveleve të larat të zhurmës.

Rëndësia e ndikimeve të shkaktuara nga projekti mbi mjedisin akustik lokal janë vlerësuar nëpërmjet krahasimit të niveleve të pritshme të zhurmës me standardet e cilësisë dhe normativat në fuqi.

Për shkak të mungesës së legjislacionit shqiptar për ndotjen nga zhurma, Standardet Ndërkombëtare (KFN , 2007) mund të përdoren. KFN cakton dy nivele të ndjeshmërisë së zonës ku projekti do të zbatohet:

• Industriale dhe tregtare;

• Qendër banimi, institucionale dhe edukuese.

Standardet për ndikimin mbi faunën detare janë 180 dB 1 uPascal (Shërbimi i Peshkimit të Marinës Kombëtare të SHBA & Southall 2007).

Ndjeshmëria e pësuesve në tokë është konsideruar e lartë sepse ata ndodhen në qendra banimi.


Nivelet e zhurmës janë parashikuar në vendodhjet e pësuesit më të afërt sipas metodave dhe standardeve ndërkombëtare të njohura (p.sh. ISO 9613-2: 1996 (1), BS 5228: 2009 (2)). Nivelet historike të zhurmës janë marrë në shqyrtim në mënyrë për të vlerësuar ndikimet e grumbulluara dhe vëmendje i është dhënë në veçanti pësuesve si shtëpi, etj.

Metodologjia e përdorur është paraqitur në paragrafët në vijim:

• Vlerësimi i emetimit të zhurmës gjatë ndërtimit;

• Vlerësimi i emetimit të zhurmës gjatë punimeve;

• Krahasimi me Standardin e cilësisë së zhurmës;

Kriteret e vlerësimit të zhurmës gjatë ndërtimit

(1) ISO 9613-2:1996. Akustika – Zbutja e Tingullit gjatë Përhapjes në Mjedis të Hapur - Pjesa 2: Metoda e përgjithshme e llogaritjes (2) BS 5228-2: 2009 'Kodi i praktikës për zhurmën dhe kontrollin e lëkundjes në vendet e Ndërtimit dhe të hapura – Pjesa 2: Vibracion' BSI.

Faqja 76 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Zhurma e ndërtimit karakterizohet kryesisht nga një kohëzgjatje e ndryshueshme dhe afat shkurtër. Nivelet e zhurmës te pësuesit e monitoruar janë vlerësuar nëpërmjet analizave cilësore duke aplikuar një model përhapjeje në fushë të lirë në shumë-drejtime dhe gjysmë-sferike.

Banka Botërore nuk specifikon kufijtë e zhurmës të lidhura me fazën e ndërtimit por vetëm rekomandon metoda praktike të uljes së zhurmës që duhet të miratohen në mënyrë për të kufizuar ndikimin përkatës. Është praktikë e përgjithshme ne Evropë/MB për të miratuar një kriter për ditën LAeq, periudhë 70/75 dB jashtë ndërtesave të banimit dhe tregtare. Kështu që, rëndësia e fazës së ndërtimit gjatë ditës mund të përcaktohet nga kufij absolute të cilësuar nga orët specifike të punimeve. Në zonat rurale, ku prishja e qetësisë ndodh më pak, niveli 70dB është i përshtatshëm; në zonat urbane ose afër rrugëve kryesore, dhe burime të tjera zhurme ku ndikimet e zhurmës së ndërtimit janë më domethënëse, një kufi limit i barabartë me 75 dB është përdorur.

Aktivitetet ndërtimore gjatë natës mund të shkaktojnë problem me gjumin, atë që është konsideruar si një ndikim mjedisor i madh, përveçse kur ndodh në periudha shumë të shkurtra. OBSH-ja rekomandon një nivel të kujdesshëm të zhurmës ku LAeq është e barabartë me 45 dB jashtë zonave të banimit me dritare të hapura për të shmangur shqetësimet me gjumin.

Duke marrë parasysh udhëzimet e shpjeguara sa më sipër, kriteri i rëndësisë së ndikimit të zhurmës së ndërtimit përdorur në këtë ESIA mund të përmblidhet në tabelën më poshtë.

Tabela 5.2-10 Kriteret e rëndësishme për vlerësimin e ndikimit të zhurmës gjatë ndërtimit

Periudha Grupi I vogël I moderuar I madh

Ditën (07:00 -23:00)

Banim dhe Industriale

LAeq, periudha < 70dB LAeq, periudha > 70dB

Kohëzgjatja < 4 javë

LAeq, periudha > 70dB(1)

Kohëzgjatja > 4 javë

Industriale LAeq, periudha < 55dB LAeq, periudha > 55dB


LAeq, periudha > 55dB


Natën (23:00- 07:00)

Banim LAeq, periudha < 45dB LAeq, periudha > 45dB


LAeq, periudha > 45dB


1. Për vetë natyrën e përkohshme, ndikime e mëdha të zhurmës gjatë ditës nuk do të konsiderohen gjithmonë të papranueshme gjatë ditës, por fokusi kryesor për masat mbrojtëse dhe monitoruese do të jetë atje ku ato mund të ndodhin.

2. Nata është periudha kur shumica e njerëzve janë në gjumë.

Burimi: KFN 2007

Për sa i përket pjesës detare, një vlerësim cilësor i ndikimit është kryer bazuar mbi krahasimin e standardeve të përgjithshme të pranueshme, ashtu siç përmendet 180 dB 1 uPascal (Shërbimi i Peshkimit të Marinës Kombëtare të SHBA & Southall 2007) për gjitarët e detit.

Faqja 77 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Vlerësimi i zhurmës gjatë punimeve

Zhurma gjatë punës karakterizohet kryesisht nga burime që janë vazhdimisht në veprim. Niveli i zhurmës te pësuesit e monitoruar është vlerësuar nëpërmjet një analizë sasiore sipas një modeli përhapje të zhurmës. Sipas udhëzimit të Bankës Botërore, zvogëlimi i zhurmës në një mjedis pune duhet të arrij ose nivelet e specifikuara në Tabelën Tabela 5.2-11 ose një rritje maksimale të zhurmës në ambient prej 3dB(A) (kjo interpretohet kryesisht si niveli i matur jashtë pronës në një vend të hapur).

Duke marrë parasysh standardet e mësipërme të KFN , kriteret e mëposhtme të ndikimit për Zhurmën në Punë janë zhvilluar. Tabela tjetër nuk jep vlerat limit për ditën sepse duke marrë parasysh fazën e punimeve emetimet e vazhdueshme të zhurmës gjate gjithë ditës (24-orë), përputhshmëria me limitet e natës kërkon respektimin e atyre të ditës.

Tabela 5.2-11 Kriteret e rëndësishme për vlerësimin e ndikimit të zhurmës gjate punës

I vogël I mesem I madh

Faza e punës (supozohet 24-orë në vazhdim) – nivelet e zhurmës te pësuesi

Leq (një orë) <45 dB(A) dhe <3dB(A) mbi ambientin – nuk kërkohen veprime nga projekti

Leq (një orë) <45 dB(A )dhe >3dB(A) sipër ambientit – ndikimet të ulura aq më lartë ato janë mbi ambient

Leq (një orë) >45 dB(A), ose nëse ambient është sipër 45dB(A) atëherë >3dB(A) mbi ambientin – ndikimet kanë nevojë për masa përforcuese(1)

1. Për pësuesit industrial dhe tregtar a Leq (një orë) nga 70dB(A) është lejuar.

ERM 2011


Ashtu siç paraqitet në Seksionin 5.2.2.2.4, KFN paraqet dy grupe të ndryshme me ndjeshmëri specifike: 1) Industriale dhe Tregtare, dhe 2) Zona të banuara, Institucionale dhe Arsimore). Rëndësia e ndikimeve është vlerësuar duke përdorur tabelën në Figurën 5.7-1 të Seksionit 5 – VMNS Qasja dhe Metodologjia. Kriteret e paraqitur në Seksionin 5.2.2.2.5 e mëparshëm paraqesin klasifikimin e ndikimit siç është përmbledhur në Tabelën në vijim.

Tabela 5.2-12 Vlerësimi i rëndësisë së ndikimit të zhurmës

Shkalla


Industriale dhe Tregtare E vogël Mesatare E madhe

Ndj

eshm

ëri

a

Qendra banimi, institucionale dhe arsimore


ERM (2011)

Faqja 78 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.2.2.3 Burimet ujore (yjëra të ëmbla – sipërfaqe, në tokë, detare)


Rëndësia e ndikimit për burimet ujore rrjedh si funksion i faktorëve në vijim:

• Natyra e ndikimit: Ndikimet e përcaktuara si pozitive kanë një ndikim përfitues mbi burimet e ujërave të ëmbla . Ndikimet të përcaktuar si negative kanë një ndikim jo-përfitues mbi burimet e ujërave të ëmbla.

• Lloji i ndikimit: Ndikimet janë përcaktuar si të drejtpërdrejta (shkaktuar nga aktivitete brenda fushës së veprimit të projektit) ose indirekte (shkaktuar nga aktivitete jashtë fushës së veprimit të projektit)

• Shkalla e ndryshimeve në burimet e ujërave të ëmbla në respekt te cilësive të burimeve të ujërave të ëmbla dhe funksioni i ndërmjetëm. Shkalla e ndikimit vjen si rezultat i faktorëve në vijim: Shkalla, Kohëzgjatja, dhe Intensiteti. Seksioni 5.2.2.3.4 përshkruan në detaj përcaktimin e Shkallës, dhe

• Ndjeshmëria e burimeve të ujërave të ëmbla ndaj aktiviteteve të Projektit. Seksioni 5.2.2.3.3 përshkruan në detaj përcaktimin e ndjeshmërisë.

Vlerësimi i ndikimeve të Projektit TAP mbi burimet ujore është bazuar mbi karakteristikat specifike të çdo burimi hidrike dhe hidro-gjeologjike së bashku me një gjykim profesional dhe eksperienca. Rëndësia e ndikimit mbi burimet ujore gjithashtu ndihmon në vlerësimin e ndikimeve dytësore mbi përdoruesit e ujit, specie dhe habitat që varen prej tyre.

5.2.2.3.2 Ndikime potenciale

Dy mekanizma kryesore u identifikuan dhe që kanë potencial që të ndikojnë ndjeshëm në cilësinë e burimit të ujërave të ëmbla.

• Degradimi i cilësive kimike të ujit:

• Nga proceset fizike

Këto janë shqyrtuar sa më poshtë.

Ndotja e ujit/ degradimi i cilësive fiziko-kimike të ujit

Një numër aktivitetesh do kryhen gjatë fazave të ndryshme të Projektit që mund të ndikojnë në cilësitë fiziko-kimike të burimeve ujore (ujëra në sipërfaqe, ujë nëntokësor, dhe ujërat detare).

Aktivitetet kyçe për ujërat e rrjedhshëm në sipërfaqe përfshijnë kalimet e lumenjve ku cilësitë fiziko-kimike mund të ndikohen nga një rritje e ngarkesës së grimcave, lëndët ushqyese ose metalet e rënda të lëshuara nga sedimentet, riaktivizimi i ndotësve, dhe ndotja e baseneve ujore prej rrjedhjes siç mund të jenë karburantet, vajrat, lubrifikantët, ose tretësit.

Faqja 79 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Ujërat nëntokësorë mund të preken nga rrjedhjet aksidentale gjatë fazave të ndërtimit dhe çmontimit për shkak të punimeve të një numri të madh kamionësh dhe makinerish, etj. Rreziqet nga rrjedhja gjatë punës ekzistojnë gjithashtu gjatë fazës së punimeve për shkak se karburantet, vajrat, lubrifikantët, ose tretësit janë magazinuar dhe transportuar në Stacionet e Kompresorëve dhe gjithashtu përdoren gjatë mirëmbajtjes së stacioneve të Vulvave Bllokuese. Sidoqoftë, edhe ndërtimi dhe parandalimi i rrjedhjes gjatë Punimeve/Mirëmbajtjes (hapësirat e magazinave të projektuara dhe kontenierëve, procedurat e transportit) dhe planet e reagimi ndaj për një pastrim tërësor do të jenë gati në vend.

Efektet fizike mbi basenet ujore

Gjurma e gazsjellësit kalon në një numër relativisht të ulët basenesh ujore nëpër Shqipëri. Sidoqoftë, atje ku basenet ujore gjenden në afërsi të korridorit të gazsjellësit, mjedisi ujor është i ekspozuar ndaj ndikimeve të lidhura me fazën ndërtimorë të Projektit dhe gërmimet përkatëse, devijime të rrjedhës që në disa rrethana të caktuara kanë potencialin për efektet e nën-mbledhjen e ujërave (një i tillë gjendet në Trestenik CS02 do të gjendet).

5.2.2.3.3 Ndjeshmëria e Burimit/ Pësuesit

Paketa e kritereve vlerësuese në vijim, (Tabela 5.2-13) u krijua për të ofruar një mënyrë të standardizuar të rëndësisë dhe ndjeshmërisë të shumë tipareve ujore brenda zonës së studimit, veçanërisht atje ky ato kryqëzohen me gjurmën e gazsjellësit. Në kontekstin e pjesës së gazsjellësit në tokë, këtu kritere duhen shqyrtuar në lidhje me ato të Ekologjisë Tokësore (Seksioni 5.1.6.1) për specie dhe habitatet e lidhura me sipërfaqet ujore.

Faqja 80 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.2-13 Kriteret vlerësuese për rëndësinë dhe ndjeshmërinë e ujit

Matje E ulët Mesatare E lartë

Shtrirja në të cilën burimi ujor luan një rol mbështetës në ruajtjen e karakteristikave dhe cilësisë së tokës.

Burimi ujor luan pak ose aspak rol në ruajtjen e cilësisë së tokës ose është efektivisht i izoluar nga tokat për rreth. .

Burimi ujor luan një farë roli në ruajtjen e cilësisë së dheut në (p.sh. nëpërmjet rrjedhjeve periodike në ultësirat për rreth lumenjve).

Burimi ujor është jetik për ruajtjen e strukturës dhe cilësisë së tokës për rreth.

Shtrirja në të cilën burimi ujor luan një rol në ekosistem për sa i përket mbështetjes për florën dhe faunën. Kjo përfshin rolin e tij si një rrugë migrimi ose në mbështetje e një cikli të jetës.

Burimi ujor, për çfarëdo arsye është i varfër për sa i përket interes për florën dhe faunën.

Burimi ujor mbështet popullatat e florës dhe faunës.

Burimi ujor mbështet florën dhe faunën (të mbrojtura, rëndësie të veçantë, popullata të mëdha).

Shtrirja në të cilën burimi ujor ofron një shërbim mbështetës (ujë të pijshëm, larje dhe përdorime të tjera shtëpiake dhe industriale) komuniteteve dhe bizneseve lokale, ose një rol të rëndësishëm për sa i përket mbrojtjes së burimeve kombëtare (synimet dhe objektivat)

Burimi ujor ka pak ose aspak rol në ofrimin e shërbimeve mbështesë për komunitetin lokal.

Burimi ujor ka një rëndësi për zonën për sa i përket ofrimit të shërbimeve, dhe ka një kapacitet të gjerë dhe/ose mundësi të mjaftueshme për burime alternative.

Zonat për rreth varen plotësisht në burimin ujor, pa alternative të përshtatshme, ose është i rëndësishëm në nivel rajonal ose ndërkufitar për ofrimin e shërbimeve të tij.

Shtrirja në të cilën burimi ujor ofron shërbime rregulluese për ciklin hidrik. Kjo përfshin daljen në ultësirën për rreth.

Burimi ujor luan pak ose aspak rol në rregullimin e ciklit hidrik në një zonë tepër të gjendur

Burimi ujor luan një rol lokal në rregullimin e cikleve hidrike për sa i përket mbledhjes, rrjedhjes dhe zbutjeve të përmbytjeve.

Burimi ujor luan një rol rregullues rajonal në ciklin hidrologjik për sa i përket grumbullimit, rrjedhjes dhe zbutjes së përmbytjeve, dhe atyre që mund të kenë efekte ndërkufitare (ndërkombëtare).

Shtrirja në të cilën burimi ujor ofron shërbime kulturore (për sa i përket argëtimeve dhe kënaqësisë)

Burimi ujor luan pak ose aspak rol për sa i përket këtyre çështjeve si përdorimi për argëtim dhe kënaqësi.

Burimi ujor luan një rol të vogël ose të rastësishëm, për sa i përket këtyre çështjeve si argëtimi dhe kënaqësia.

Burimi ujor njihet formalisht si i rëndësishëm në përdorimin e tij në kontekstin e argëtimit dhe kënaqësisë.

Burimi: ERM (2011)

Vlerësimi i ndikimit ndaj cilësisë së ujit duhet të gjykohet fillimisht përkundrejt standardeve lokale dhe Shqiptare të cilësisë mjedisore për ujërat sipërfaqësore (kanalet kulluese, rrjedhat, dhe liqenet) sipas parimeve të BERZH-it. Nëse burimi ujor ka pësues të tjerë shtesë) peshkimi ose habitat i ndjeshëm, ose kur uji në sipërfaqe përdoret furnizim me ujë të pijshëm, standardet specifike Shqiptare duhet të aplikohen për përcaktimin e rëndësisë.

Në rastin kur një përbërës nuk është përfshirë në listën e standardeve, lista në vijim e standardeve ndërkombëtare duhet të kihet parasysh (vlerat e referencës janë përfshirë në Seksionin 6.5.3 të Raportit kryesor):

Faqja 81 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Për ujërat nëntokësor, megjithëse është një kornizë specifike Evropiane për to, (2006/118/KE) nuk ka vlera për përbërës të përcaktuar nga Direktiva. Vetëm Shtojca 1, e asaj direktive cakton limitet e përqendrimit për Nitratet dhe pesticidet. Është përgjegjësi e çdo vendi të caktoj listën e ndotësve dhe vlerat limit të përqendrimeve për to. Nuk ka legjislacion specifik në Shqipëri për pjesën më të madhe të përbërësve dhe për këtë shkak, ERM vendosi të përdori standardet Holandeze (të pranuara gjerësisht në Evropë si norma) për aq sa uji i dalë nuk përdoret për ujë të pijshëm. Nëse ky ujë që del nga nëntoka përdoret për të prodhuar ujë të pijshëm, standardet e ujit të pijshëm të OBSH-së duhet të përdoren si referenca kryesore në mbështetje të standardeve lokale.

• Për ujërat sipërfaqësore,

o Direktiva 2000/60/KE e Parlamentit dhe Këshillit të Evropës të 23 Tetorit 2000 duke përcaktuar një kornizë veprimi për Komunitetin në fushën e politikave të ujërave.

o Direktiva 2006/7/KE e Parlamentit dhe Këshillit të Evropës të 15 Shkurtit 2006, për sa i përket menaxhimit të cilësisë të ujërave për larje në shtëpi dhe Direktivës së shfuqizuar 76/160/EEC.

o Direktiva 76/160 e Parlamentit dhe Këshillit të Evropës e 8 Dhjetorit 1975 për sa i përket cilësisë së ujërave që përdoren për larje në shtëpi për vlerat e referencës për përqendrimet e Bakterit Streptokok, meqenëse në Direktivën 2006/7/KE është përcaktuar se vlerat e referencës së Direktivës 76/160 mund të konsiderohen të barabarta me ato të përcaktuara në Direktivën 2006/7/KE (Neni 13).Direktiva 2006/44/KE e Parlamentit dhe Këshillit të Evropës e 6 Shtatorit 2006 mbi cilësinë e ujërave të ëmbla që kanë nevojë për mbrojtje ose përmirësime në mënyrë që të mbështesë peshqit të jetojnë.

o Klasifikimi i Statusit të Cilësisë për Ushqyesit dhe Parametrave të Përgjithshme në Lumenj, sipas Agjencisë Evropiane të Mjedisit (1995). Sipas Këtij klasifikimi, cilësia e lumenjve është klasifikuar si vijon:

− Cilësi e mirë: ujë i varfër me ushqyes, nivele të ulëta të masës organike, e ngopur me O2, e pasur me fauna vertebrore, e përshtatshme për peshqit e klasës së salmonit.

− Cilësi e pranueshme: përmbajtje të moderuar të ushqyesve dhe ndotjes organike, Kushte të mira të O2, e pasur me florën dhe faunën, popullata të mëdha peshqish.

− Cilësi e dobët, ujë me ndotje të lartë organike, Përqendrime të ulëta të O2, vende-vende me mungesë ajri, popullata të vogla peshqish ose aspak, lulëzim të rastësishëm i organizmave që janë të pandjeshëm ndaj mungesës së O2 .

Faqja 82 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





− Cilësi e keqe: ujë me ndotje të tepërt organike, periudha të gjata me nivel shumë të ulët të O2 ose një mungesë totale e oksigjenit, sediment me mungesë ajri, derdhje të mëdha toksike, mungesë peshqish.

− NIVA-1997 (Instituti Kërkimeve Mjedisore Norvegjez që merret me monitorimin dhe mbrojtjen e burimeve ujore), duke ofruar një klasifikim të statusit të cilësisë për ushqyesit dhe parametrave të përgjithshëm në lumenj.

− Klasifikimi i Statuteve të Cilësisë për Metalet e Rënda në Ujë, Sedimenti dhe Peshqit e Institutit Norvegjez të Ujit (NIVA); duke ofruar një klasifikim të statusit të cilësisë për metalet e rënda në ujë, sediment dhe peshqit.

− Udhëzime për Kategorizimin e Ujërave të Lumenjve Bazuar në Treguesit e Cilësisë të Komisionit Ekonomi për Evropën i Kombeve të Bashkuara (UNECE).

Atje ku nuk ekzistojnë standarde të publikuara për një përbërës ndotës specifik, parimi i përdorimit së praktikave më të mira të mundshme dhe teknologjisë më të mirë duhet të aplikohet si masë mbrojtjeje nga ndotja.

• Për sedimentet: në mënyrë për të vlerësuar cilësinë e mostrave të sedimentit, duke pasur parasysh mungesën e standardeve mjedisore për sedimentin në legjislacionin Shqiptar ose në rezultatet Evropiane te analizave kimike për Projektin TAP u krahasuan me standardet ndërkombëtare në vijim:

o Instituti kërkimeve mjedisore Norvegjez që merret me monitorimin dhe ruajtjen e klasifikimeve të burimeve ujore (NIVA) 1997.

o Konsensus – Rekomandimet Udhëzuese Bazë të Cilësisë së Sedimentit për Përdorim & Aplikim, Wisconsin, 2003, SHBA (ËDNR).

o Ministria e Mjedisit e Ontarios dhe Udhëzimet e Energjisë për Mbrojtjen dhe Menaxhimin e Cilësisë së Sedimenteve Ujorë në Ontario, 1993, Kanada (OMEE).

5.2.2.3.4 Shkalla e ndikimeve

Shkalla është përcaktuar si kombinim i:

• shkallës;

• kohëzgjatjes; dhe

• intensitetit të një ndikimi.

Në linjë me Figurën 5.7-1 të Seksionit 5 – Qasja dhe Metodologjia e VMNS, Shkalla mund të klasifikohet e ulët, mesatare ose e lartë.

Faqja 83 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Shkalla

Shkalla e ndikimit1 është përcaktuar si sipas praktikave në vijim të ERM-s:

• Lokale: i referohet atyre ndikimeve që prekin një zgjatim brenda kilometrit 5 të kufirit të Projektit ose aktivitetit që shkaktohet nga ndikimi.

• Rajonal: i referohet atyre ndikimeve që prekin një zgjatim midis 5 dhe 50 kilometrave të kufirit të projektit ose aktivitetit që shkaktohet nga ndikimi.

• Kombëtar: i referohet atyre ndikimeve që prekin një zgjatim mbas 50 kilometrave të kufirit të projektit ose aktivitetit që shkaktohet nga ndikimi, por brenda kufijve të Shqipërisë.

• Ndërkombëtar: i referohet atyre ndikimeve që prekin një zonë jashtë kufijve të Shqipërisë.

Kohëzgjatja

Kohëzgjatja e ndikimit është përcaktuar si:

• E Shkurtër: kohëzgjatja e ndikimit është më e shkurtër se kohëzgjatja e aktivitetit që e shkakton atë.

• Mesatare: kohëzgjatja e ndikimit është njësoj me kohëzgjatjen e ndikimit që e shkakton atë.

• E Gjatë: kohëzgjatja e ndikimit është më e gjatë se kohëzgjatja e ndikimit që e shkakton atë.

Intensiteti

Intensiteti i ndikimit është përcaktuar në lidhje me kriteret në vijim:

• I Ulët,

o Referuar substancave kimike në ujërat nëntokësor me një përqendrim më poshtë Vlerës së Synuar Holandeze ose 50% e vlerën e SHBA US EPA Rajoni 3 për ato përbërës kimik për të cilat Vlera Holandeze nuk është përcaktuar.

o Referuar substancave kimike në ujërat sipërfaqësor, kriteret sasiore të përdorura në Direktivën 2000/60/KE.

• Mesatare,

o Referuar substancave kimike në ujërat nëntokësor me një përqendrim midis Vlerave të Synuara Holandeze përkatëse, ose midis 50 dhe 100% të vlerës së SHBA EPA Rajoni 3 për ato përbërës kimik për të cilat Vlera Holandeze nuk është përcaktuar.

o Referuar substancave kimike në ujërat sipërfaqësore, kritereve sasiore të përdorura në Direktivën 2000/60/KE.

1Shenim: definicioni i “shkalles” ndryshon nga ndikimet e ndryshme ne matriksen tokesore per shkak te tipareve te ndryshme te mobilizimit mes mediumit tokesor dhe atij ujor (per krahasim shiko Seksionin 5.2.2.4.5 ).

Faqja 84 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• E Lartë,

o Referuar substancave kimike në ujërat nëntokësor me një përqendrim më lartë Vlerës së Synuar Holandeze ose 100% e vlerën e SHBA US EPA Rajoni 3 për ato përbërës kimik për të cilat Vlera Holandeze nuk është përcaktuar.

o Referuar substancave kimike në ujërat sipërfaqësor, kritereve sasiore të përdorura në Direktivën 2000/60/KE.

Në mungesë të kritereve sasiore (ashtu si ne rastin e parametrave më të shumtë të ujërave sipërfaqësore) intensiteti është përcaktuar nga përshkrimet në vijim:

• I ulët, referuar atyre ndikimeve nga të cilat burimet e ujërave të ëmbla rikuperojnë kushtet fillestare brenda një kohe të shkurtër (afërsisht një javë ose më pak) menjëherë mbasi ndalimit të ndikimit.

• Mesatar referuar atyre ndikimeve nga të cilat burimet e ujërave të ëmbla rikuperojnë kushtet fillestare brenda një kohe afat mesme (më shumë se një javë) menjëherë mbasi ndalimit të ndikimit.

• I lartë, referuar atyre ndikimeve nga të cilat burimet e ujërave të ëmbla nuk mund të rikuperojnë gjendjen e tyre fillestare për një periudhë më shumë se një muaj.

Për vlerësimin e intensitetit të cilësisë së ujërave detare, në veçanti një model matematikor është përdorur për atë që i referohet si grumbullimi i sedimentit në kolonën e ujit. Modeli studimor është kryer duke përdorur programin MIKEbyDHI të krijuar nga DHI – Instituti Hidraulik Danez, për të simuluar grumbullimin e sedimentit nga sediment të përzier nën forcat hidro-dinamike dhe veprimeve të jashtme.

Sipas përshkrimit të dhënë nga faktorët e mëparshëm, Shkalla e veprimit është përcaktuar si vijon:

Tabela 5.2-14 Kriteret e shkallës për ndikimet e burimeve të ujërave të ëmbla

Shkalla Lokale Rajonale Kombëtar Ndërkombëta

r

I vogël I vogël I vogël I vogël I Ulët

I vogël Mesatar Mesatar Mesatar Mesatar

Afat shkurtër

I madh I madh I madh I madh I Lartë

Intensiteti

I vogël I vogël I vogël I vogël I Ulët I vogël Mesatar Mesatar Mesatar Mesatar

Afat mesëm


Intensiteti

I vogël I vogël I vogël I vogël I Ulët I vogël Mesatar I madh I madh Mesatar

Afat gjatë


Intensiteti

Faqja 85 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Shënime: pjesa me të verdhë e Shkallës përcaktohet si e vogël, pjesa me portokalli si e mesme, dhe pjesa me të kuqe

si e madhe.

Ashtu siç tregohet në tabelë, ndikimet me një intensitet të ulët janë përshkruar gjithmonë si ndikime me Shkallë të vogël. Ndikimet me intensitet të lartë janë përshkruar si ndikime me Shkallë të madhe. Ndikimet me intensitet të ulët janë përshkruar si të vogla, mesme, ose të mëdha në varësi të shkallës dhe/ose kohëzgjatjes së ndikimit.


Kriteret e mësipërme janë kombinuar për ujërat e ëmbla të prekura nga aktivitetet e Projektit për të përcaktuar rëndësinë e ndikimit, që varet në ato që janë shqyrtuar në vijim:

• Shkalla e ndjeshmërisë e mjedisit pësues (shih Seksionin 5.2.2.3.3).

• Shkalla e ndikimit që shkakton ndryshime në mjedis (Seksioni 5.2.2.3.4).

Vlera e rëndësisë së ndikimi të përftuar është klasifikuar ashtu siç përshkruhet në Figurën 5.7-1 të Seksionit 5 - Qasja dhe Metodologjia e VMNS.

5.2.2.4 Gjeologjia, gjeomorfologjia, toka dhe cilësitë e shtratit të detit


Sipas përshkrimit të Projektit, gërmimet do të arrijnë deri në një thellësi prej 5 metrash në pjesën tokësore të Projektit dhe në thellësi të ndryshme për pjesën në det. Si rezultat i kësaj, rëndësia e ndikimeve nga punimeve të Projektit ndaj Gjeologjisë, Gjeomorfologjisë, dhe Cilësisë së Tokës do të ndikojnë kryesisht Cilësinë e Dheut në Tokë dhe të Shtratit të Detit.

Masa e ndikimit për cilësinë e dheut në tokë dhe shtratit të detit vjen si funksion i faktorëve kryesore në vijim:

• Natyra e ndikimit: Ndikimet e përcaktuara si pozitive kanë një ndikim dobiprurës për gjeologjinë, gjeomorfologjinë, dhe cilësinë e dheut në tokë dhe shtratit të detit. Ndikimet e përcaktuara si negative kanë një ndikim jo për gjeologjinë, gjeomorfologjinë, dhe cilësinë e dheut në tokë.

• Lloji i ndikimit: Ndikimet janë përcaktuar si të drejtpërdrejta (shkaktuar nga aktivitetet brenda fushës së veprimit të projektit) ose indirekte (shkaktuar nga aktivitete jashtë fushës së veprimit të projektit).

• Shkalla e ndryshimit për sa i përket cilësisë së tipareve të tokës dhe shtratit të detit. Shkalla e ndikimit vjen nga faktorët në vijim: shkalla, kohëzgjatja, dhe intensiteti. Seksioni 5.2.2.4.5 përshkruan në detaj përcaktimin e Shkallës.

Faqja 86 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Ndjeshmëria e dheut dhe shtratit të detit ndaj aktiviteteve të Projektit. Seksioni 5.2.2.4.4 përshkruan në detaj përcaktimin e ndjeshmërisë.

Vlerësimi i ndikimit të Projektit TAP mbi dheun në tokë është bazuar sipas karakteristikave specifike të profileve të dheut që u morën si mostra përgjatë gjurmës dhe gjykimit profesional dhe eksperiencës në lidhje më aktivitetet e Projektit.

5.2.2.4.2 Historiku i gjeologjisë, gjeomorfologjisë dhe cilësisë së dheut/shtratit të detit

Njohja e kushteve të mëparshme rreth zonës së studimit është e nevojshme për të vlerësuar ndikimin e Projektit mbi mjedisin ekzistues është vlerësuar në një linjë me specifikimet e paraqitura në Seksionin 5.1.5.4 dhe Seksionin 5.1.5.5.


Mekanizmat që u identifikuan të kishin një potencial që në mënyrë të konsiderueshme të ndikojnë në cilësinë e dherave janë si vijon:

• Lëvizja dhe degradimi i dheut për shkak të erozionit, ngjeshjes, ndotjes dhe zëvendësimit, modifikimi i morfologjisë gjatë ndërtimit:

• Ndotja aksidentale e dherave/shtratit të detit gjatë ndërtimit;

• Zënia e tokave dhe sipërfaqeve;


Komisioni i BE-së e konsideron tokën si një burim të pa-rinovueshëm që kryen shumë funksione jetësore: prodhimi i ushqimit dhe biomasës, ruajtjen, filtrimin dhe transformimin e substancave përfshi këtu edhe ujin, karbonin, dhe nitrogjenin. Dheu luan gjithashtu edhe rolin e një habitati dhe shërben si platformë për aktivitetet njerëzore, panoramën, trashëgiminë, dhe vepron si prodhues i lëndëve të para. Për këto funksione ja vlen që të mbrohet për shkak të rëndësisë social-ekonomike dhe rëndësisë mjedisore (http://ec.Evropa.eu/environment/soil/index_en.htm).

Udhëzimet në vijim janë përdorur për të vlerësuar cilësinë e dheut duke përfshirë rëndësinë dhe ndjeshmërinë:

• Udhëzime për Vlerësimin e Cilësisë së Dheut në Planin Konservues (Shtetet e Bashkuara, Departamenti i Bujqësisë – 2001)1 dhe

Udhëzimet në vijim janë përdorur për të ekzaminuar përdorimin bujqësor të tokës:

1 http://soils.usda.gov/sqi/assessment/files/sq_assessment_cp.pdf

Faqja 87 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Strategjia Tematike për Mbrojtjen e Dheut: që konsiston në Komunikimin nga ana e Komisionit ndaj Institucioneve të tjera Evropiane, një propozim për një Direktivë kornize (ligj Evropian), dhe një Vlerësim Ndikimi;1

• Udhëzimet e planifikuara të përdorimit të tokës në kontekstin e Nenit 12 të Seveso II Direktiva – 105/2003/KE Ligji Shqiptar mbi Mbrojtjen Mjedisore – Neni: Plan i Përdorimit të Hapësirave Rurale.

Kriteret e përcaktimit që u përdorën për vlerësimin e rëndësisë dhe Ndjeshmërisë së cilësisë së dheut janë treguar në Tabela 5.2-15.

Tabela 5.2-15 Kriteret e vlerësimit për rëndësinë dhe ndjeshmërinë e dheut

Kriteret / Masa E ulët Mesatare E lartë

Struktura e dheut dhe ndjeshmëria

E fortë ndaj lëvizjeve fizike dhe/ose e papërshkrueshme nga ndotja.

E prekshme ndaj lëvizjeve fizike por në gjendje të rikuperohet prej masave përforcuese.

Kulluese në një masë të moderuar.

Tepër e prekshme ndaj lëvizjeve fizike, strukturalisht e prirur drejt ngjeshjes ose erozionit. Tepër kulluese dhe mund të ndotet lehtësisht.

Funksioni në ekosistem – shërbim mbështetës – flora dhe fauna

Dheu nuk përbën një nën shtresë të veçantë të favorshëm për zhvillimin e habitateve të florës, vertebrorëve dhe pjesës tjetër të faunës.

Dheu ofron një nën shtresë që ka cilësi fizike shkallë prodhueshmërie të mbështesë zhvillimin e specieve të florës dhe faunës në numër dhe nivele të ndryshme.

Dheu ofron një nën shtresë që ka cilësi fizike shkallë prodhueshmërie të mbështesë zhvillimin specieve të rëndësishme të florës dhe faunës (për sa i përket konservimit dhe përqendrimit të biomasës). Duhet thënë se një numër i mbrojtur dhe habitate natyrore mbështeten në toka në kufi me nën shtresë dheu të varfër ose dhera të ndikuar nga burime nën ujore.

Rëndësia e burimit për sa i përket prodhimit bujqësor ose alternativa të ‘përkohshme’ përdorimi

Dheu ka pak ose aspak rëndësi për prodhimin bujqësor ose si burim më vete.

Dheu ka një rëndësi të moderuar për prodhimin bujqësor ose një rëndësi përdorimi potenciale ose një rëndësi të lartë si burim më vete.

Dheu është një burim tepër i rëndësishëm me një vlerë bujqësore të lartë dhe numër potencial alternativash përfituese nga përdorimi.

Funksioni në ekosistem – shërbim rregullues – rregullim i ujit

Dheu luan pak ose aspak rol në ciklin hidrologjik ose rregullimin e ujit.

Dheu ka deri diku kapacitet për mbajtjen e ujit dhe rregullimin dhe luan disi rol në ciklin hidrologjik për sa i përket shkallës së rregullimit të ujit dhe si nën shtresës për kanalizimin e rrjedhjeve.

Dheu është pashmangshmërisht i lidhur me ciklin hidrologjik; uji është fundamental për strukturën e tij; dhe dheu luan një rol kyç në ekosistem në rregullimin e ujit.

Funksioni në ekosistem – shërbim rregullues – përthithje karboni

Dheu luan pak ose aspak rol në përthithjen e karbonit.

Dheu luan një rol sasior në përthithjen e karbonit

Dheu luan një rol të rëndësishme, rol sasior në përthithjen e karbonit.

Hartuar ERM (2011)

1 http://ec.europa.eu/environment/soil/three_en.htm

Faqja 88 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Nuk ekzistojnë standarde lokale në Shqipëri për sa i përket ndotjes së tokës dhe mobilizimit të kontaminimit të trashëguar. Prandaj, udhëzimet ndërkombëtare janë shqyrtuar. E ashtu quajtura “Vlerat e Ndërhyrjes Holandeze ose Lista e Re Holandeze” është pranuar gjerësisht në Evropë si një kusht udhëzues për ndotjen e tokës dhe rregullimit (Shtojca A e Qarkores së Rregullimit të Tokës 2009: Vlerat e Objektivit, Vlerat e Ndërhyrjes së Rregullimit të Tokës dhe Nivelet Treguese për Kontaminimet Serioze”). Për ato përbërës kimik për të cilat standardet holandeze nuk ofrojnë një vlerë, përdorimi i qasjes së KFN , i cili tregon preferencat për metodologjitë me baze risku, SHBA EPA Rajoni 3 Kriteret (1), të cilat janë përcaktuar sipas kësaj metodologjie me bazë risku, janë përdorur.

Sedimentet detare janë gjithashtu burime të parinovueshme që kryejnë funksione jetësore në ekosistemin detar: mbështetje për zinxhirin e ushqimit detar, habitate fizike për organizmat bentike, përmbledhës gjeo-kimik detar, ofrues i lëndëve të para, etj. Kriteret e përdorura për të vlerësuar rëndësinë dhe ndjeshmërinë janë bazuar kryesisht mbi praktika gjerësisht të pranueshme nga komuniteti shkencor dhe teknik, dhe fokusuar në shtratin e detit si një mbështetës për bimësinë detare.


Shkalla është përcaktuar nga një kombinim i shkallës, kohëzgjatjes, dhe intensitetit të një ndikimi i klasifikuar si i ulët, mesatar, ose i lartë.

Shkalla

Shkalla e ndikimit2 është përcaktuar sipas praktikave të ERM-s si:

• Lokale, referuar atyre ndikimeve që prekin gjurmën e projektit dhe zonën për rreth në një largësi prek 1 kilometër në çdo anë;

• Rajonale, referuar atyre ndikimeve që prekin një zgjatim nga 1 deri në 10 km nga kufiri i projektit ose aktiviteti që ka shkaktuar atë ndikim.

• Kombëtare, referuar atyre ndikimeve që shtrihen më larg se 10 km nga kufiri i projektit ose aktiviteti që ka shkaktuar atë ndikim, por brenda kufijve të Shqipërisë.

• Ndërkombëtare, referuar atyre ndikimeve që prekin një zonë jashtë kufijve të Shqipërisë.

Shënim: përcaktimi i “shkallës” është i ndryshëm për ndikime që ndodhin në një formacion dheu të caktuar për shkak të mobilizimit të karakteristikave të ndryshme (shiko Seksionin 5.2.2.3.4 për krahasim).

(1) http://www.epa.gov/reg3hëmd/risk/human/index.htm, http://ëëë.epa.gov/superfund/health/conmedia/soil/index.htm

2 Shënim: përcaktimi i “shkallës” është i ndryshëm për ndikime që ndodhin në një formacion dheu të caktuar për shkak të mobilizimit të karakteristikave të ndryshme (shiko Seksionin 5.2.2.3.4 për krahasim)

Faqja 89 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Kohëzgjatja

Kohëzgjatja e ndikimit është përcaktuar si:

• I shkurtër: kohëzgjatja e ndikimit është më e shkurtër se kohëzgjatja e aktivitetit që e shkakton atë.

• Mesatare: Kohëzgjatja e ndikimit është njësoj me atë të aktivitetit që e shkaktoi atë.

• I gjatë: Kohëzgjatja e ndikimit është më e gjatë së kohëzgjatja e aktivitetit që e shkaktoi atë.

Intensiteti

Intensiteti i ndikimit është përcaktuar në lidhje më kriteret kufi të shqyrtuara:

• I ulët, referuar substancave kimike në dhe me një përqendrim poshtë Vlerës së Objektivit Holandeze përkatëse ose 50% të vlerës së SHBA EPA Rajoni 3 Kriteret për ata përbërës kimik për të cilat Vlera Holandeze nuk është përcaktuar.

• Mesatare, referuar substancave kimike në dhe me një përqendrim midis Vlerës së Objektivit Holandeze përkatëse ose midis 50% dhe 100% të vlerës së SHBA EPA Rajoni 3 Kriteret për ata përbërës kimik për të cilat Vlera Holandeze nuk është përcaktuar.

• E Lartë, referuar substancave kimike në dhe me një përqendrim sipër Vlerës së Objektivit Holandeze përkatëse ose sipër 100% të vlerës së SHBA EPA Rajoni 3 Kriteret për ata përbërës kimik për të cilat Vlera Holandeze nuk është përcaktuar.

Në mungesë të kritereve sasiore, intensiteti është përcaktuar nga përshkrimet treguese në vijim:

• I ulët, referuar atyre ndikimeve nga të cilat dheu rikuperon kushtet fillestare brenda një kohe të shkurtër (rreth një vit ose më pak) menjëherë mbasi origjina nga vjen ndikimi ka ndaluar.

• Mesatare, referuar atyre ndikimeve nga të cilat dheu rikuperon kushtet fillestare brenda një kohe mesatare (nga një deri në tre vjet) menjëherë mbasi origjina nga vjen ndikimi ka ndaluar.

• E lartë, referuar atyre ndikimeve nga të cilat dheu nuk mund të rikuperoj kushtet fillestare ose kur ato janë rikuperuar mbas një kohe më të gjatë se tre vjet.

Sipas përshkrimit të dhënë ndaj çdo ndikimi për faktorët e mëparshëm, Shkalla e ndikimit është përcaktuar si vijon:

Tabela 5.2-16 Përmbledhja e shkallës së ndikimeve

Shkalla Lokale Rajonale Kombëtare Ndërkombëtare

Faqja 90 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





E vogël E vogël E vogël E vogël I ulët

E vogël Mesatare

Mesatare

Mesatare Mesatare

Afa

t shk

urtë

r

Mesatare Mesatare E Madhe E Madhe I lartë

Intensiteti

E vogël E vogël E vogël Mesatare I ulët

E vogël Mesatare Mesatare Mesatare Mesatare

Afa

t mes

me

Mesatare Mesatare E Madhe E Madhe I lartë

Intensiteti

Mesatare Mesatare E Madhe E Madhe I ulët

Mesatare E Madhe E Madhe E Madhe Mesatare

Dur

atio

n

Afa

t gja

të

Mesatare E Madhe E Madhe E Madhe I lartë

Intensiteti

Ashtu siç tregohet në tabelë, ndikimet me një intensitet të ulët janë përshkruar gjithmonë si ndikime me Shkallë të vogël. Ndikimet me intensitet të lartë janë përshkruar si ndikime me Shkallë të madhe. Ndikimet me intensitet të ulët janë përshkruar si të vogla, mesme, ose të mëdha në varësi të shkallës dhe/ose kohëzgjatjes së ndikimit.


Kriteret e mësipërme janë kombinuar për dherat e ndikuar nga aktivitetet e Projektit për të përcaktuar rëndësinë e ndikimit që varet mbi shqyrtimet që vijojnë:

• Shkalla e ndjeshmërisë të mjedisit marrës (shiko Seksionin 5.2.2.4.4).

• Shkalla e ndikimit që shkakton ndryshime në mjedis (Seksioni 5.2.2.4.5).

Vlera e rëndësisë ndikimit të marrë është klasifikuar ashtu siç përshkruhet në Seksionin 5 - Qasja dhe Metodologjia e VMNS (shiko Figurën 5.7-1).

5.2.2.5 Panorama dhe komoditeti vizuel


Vlerësimi i ndikimeve të Projektit TAP mbi panoramën dhe komoditetin vizuel u ndërmor sipas metodologjive të pranuara të përftuara nga udhëzimet praktike më të mira. Qasja mori parasysh parimet e përgjithshme për mbrojtjen e panoramës të përcaktuar në Konventën Evropiane të Panoramës1.

1 http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/heritage/Landscape/default_en.asp

Faqja 91 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Në mungesë të publikimeve të udhëzimeve mbi panoramës dhe vlerësimin e ndikimit pamor në Greqi dhe Shqipëri, vlerësimi u krye duke ju referuar Udhëzimeve për Panoramën dhe Vlerësimit të Ndikimit Pamor1 (MB) që është në mënyrë të ngjashme i aplikuar nga vende të tjera Evropiane.

Disa parime që udhëheqin procesin e vlerësimit të ndikimit pamor dhe të panoramës janë paraqitur më poshtë. Rëndësia e ndikimit për panoramën dhe komoditetin vizuel është arritur përgjithësisht mbi bazat e faktorëve në vijim:

• Cilësia/ rëndësia e panoramës/komoditetit vizuel si një burim/funksion që është potencialisht i prekur;

• Ndjeshmëria e panoramës/komoditetit vizuel përkundrejt aktiviteteve të Projektit;

• Shkalla e ndryshimit të përftuar të panoramës dhe komoditetit vizuel si rezultat i Projektit.

Vlerësimi i ndikimit të Projektit TAP mbi panoramën dhe komoditetin vizuel është bazuar mbi një gjykim profesional dhe eksperiencës në lidhje me aktivitetet e Projektit.

5.2.2.5.2 Historiku i panoramës dhe komoditetit vizuel

Njohja e kushteve historike mbi zonën e studimit është e nevojshme për të vlerësuar ndikimin e Projektit mbi mjedisin ekzistues dhe është vlerësuar në të njëjtën linjë me specifikimet e paraqitura ne Seksionin 5.1.5.6.


Ndikimet potenciale mbi panoramën ndahen në dy kategori të mëdha. Ndikimet e drejtpërdrejta lidhen me ndryshimet fizike që dalin në pah si rezultat i propozimit. Këtu përfshihet humbja e elementëve të panoramës, siç janë bimësia dhe ato që janë mbi tokë, duke përfshirë humbjen e habitatit që nevojitet për të akomoduar propozimin dhe paraqitjen fizike të strukturave të reja në atë panoramë.

Ndikimet indirekte mbi panoramën lidhen me ndryshimet në karakterin e panoramës që del në dukje si rezultat i dukshmërisë së strukturave të reja të lidhura me propozimin.

Ndikimet vizuel do të dalin në pah nga punimet e gazsjellësit në vitet e para të punimeve meqenëse panoramëa është rivendosur por akoma jo i plotësuar për sa i përket bimësisë dhe ato që janë mbi tokë. Ndikimet vizuel do të dalin gjithashtu në pah nga dukshmëria e strukturave të qëndrueshme siç janë, Stacionet e Kompresorëve dhe stacionet e vulvave të bllokimit, së bashku me rrugët e reja hyrëse.

1 The Landscape Institute and the Institute of Environmental Assessors (Second Edition) 2002. Guidelines for Landscape and Visual Impact Assessment.

Faqja 92 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Ndikimet vizuel do të vijnë si rezultat i ndryshimeve të majave të maleve për shkak të modifikimeve të kreshpave.


Cilësia e panoramës lidhet me kushtet, pacënueshmërisë dhe gjendjes fizike të një panoramëa ndërsa vlera e panoramës ka të bëjë me rëndësinë që i jepet një panoramëa dhe bazat për përcaktimin e tij. Këto terma u përcaktuan në kushtet fillestare të metodologjisë. Cilësia dhe rëndësia e panoramës janë faktorë kyç në përcaktimin e panoramës ndaj ndryshimit të propozuar.

Ndjeshmëria e një panoramëa është gjykuar bazuar në shtrirjen në të cilën mund të pranoj ndryshimin e një lloji të veçantë dhe shkalle pa efekte të kundërta në karakterin e tij. Ndjeshmëria ndryshon sipas llojit të ndryshimit të propozuar dhe natyrës së panoramës siç mund të jenë element individuale, karakteristika kyçe (përdorimi i tokës, formati dhe shkalla e panoramës, mbyllja dhe hapja e tij), cilësitë e trashëguara, kushtet, prezenca e elementëve tërheqës, (p.sh. shtyllat elektrike), vlera dhe kapaciteti për të pranuar ndryshimin dhe çdo vlerë specifike siç mund të jenë përcaktime, që aplikohen. Shkallët e ndjeshmërisë mund të përcaktohen si të ulëta, mesatare, dhe të larta dhe janë përcaktuar si vijon:

• E ulët – Një panoramë me vlerë të ulët, ose ky karakteri i tij, përdorimi i tokës, formati dhe shkalla ka kapacitetin të pranoj llojin e ndryshimit të parashikuar;

• Mesatare – Një panoramë i vlerësuar në mënyrë të moderuar, ndoshta një panoramë lokale i rëndësishëm. Ose ku karakteri i tij, përdorimi i tokës, formati dhe shkalla mund të kenë kapacitetin të pranoj një shkallë të llojit të ndryshimit të parashikuar; dhe

• E lartë – Një panoramë i mbrojtur nga përcaktim rajonal (plan strukture) ose kombëtar dhe/ose e njohur gjerësisht për vlerën dhe cilësinë e tij; një panoramë me një karakter të dallueshëm dhe kapacitet të ulët të pranoj llojin e ndryshimit të propozuar.

Ndjeshmëria e këndvështrimit varet nga një numër faktorësh duke përfshirë dhe kontekstin e këndvështrimit, okupacionin aktual (banorë, vizitorë për argëtim, kalimtarë, punëtorë) dhe duke pare mundësinë e grupeve të njerëzve në shqyrtim dhe numrin e njerëzve që preken. Ndjeshmëria e një këndvështrimi varet mbi shtrirjen për të cilën shikuesi përfaqëson janë prekur nga ndryshimet në pikëpamjen e tyre së bashku me cilësinë e pamjes ekzistuese. Kjo merr parasysh cilësinë e pamjes ekzistuese dhe llojin e shikuesit. Shkallët e ndjeshmërisë mund të përcaktohen si të ulëta, mesatare, dhe të larta dhe janë përcaktuar si vijon:

• E ulët – Numër i vogël vizitorësh me interes në atë që i rrethon ata. Shikuesit me një interes kalimtar nuk fokusohen specifikisht për panoramën p.sh. punëtorët ose ata që udhëtojnë për të shkuar në punë. Cilësia e pamjes ekzistuese, për aq sa mund të perceptohet nga shikuesi, është vlerësuar si e ulët;

Faqja 93 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Mesatare – Numër i vogël banorësh dhe një numër i moderuar vizitorësh me një interes për mjedisin e tyre. Numër më i madh përdoruesish të rrugës për argëtim. Cilësia e pamjes ekzistuese, për aq sa mund të perceptohet nga shikuesi, është vlerësuar si mesatare; dhe

• E lartë – Numër i madh shikuesish dhe/ose ata me interesa të veçanta dhe me mundësi shikimi të zgjatura siç janë banorët dhe përdoruesit e hapësirave të mirë përdorura zbavitëse. Cilësia e pamjes ekzistuese, për aq sa mund të perceptohet nga shikuesi, është vlerësuar si e lartë.

Shkallët e panoramës dhe ndjeshmëria e këndvështrimit janë paraqitur më lartë si një udhëzim. Janë treguar vetëm nivelet e ndjeshmërisë. Çdo rast është vlerësuar në bazë të meritave të tij duke përdorur gjykim profesional dhe eksperiencë, dhe nuk ka një kufi të përcaktuar midis niveleve të ndikimeve.


Shkalla e ndikimit (Shkalla e Ndryshimit) i është referuar zakonisht si Shkallë e ndryshimit të panoramës në terma vizuel. Shkalla e ndryshimit që prek panoramën ose pësuesit pamor varet nga natyra, shkalla, dhe kohëzgjatja e ndryshimit të veçantë që është parashikuar në panoramë dhe efektin e përgjithshëm mbi një pamje të veçantë. Në një panoramë, kjo do të kërkojë shqyrtimin e humbjes ose ndryshimit të çdo karakteristike të rëndësishme ose tipar të panoramës, proporcionin e panoramës që preket, dhe çdo ndryshim në sfond të pamjes nga, panoramëa që prek karakterin e tij.

Shkalla e ndryshimit në pamje do të varet mbi shkallën e zhvillimit dhe distancën nga këndvështrimi, këndin e pamjes të zënë nga zhvillimi, shtrirja a mbulimit nga tiparet ndërhyrëse, shkallën e ndërprerjes së tipareve ekzistuese, dhe shkallën e kontrastit me pamjen ekzistuese, dhe frekuencën ose kohëzgjatjen e shikueshmërisë.

Shkalla e ndryshimit e shkaktuar nga propozimi ashtu siç është eksperimentuar nga një pikë vështrimi e dhënë është ilustruar në foto montazhe.

Nivelet e Shkallës së ndryshimit janë përcaktuar më poshtë për panoramën si vijon;

• E Padukshme – Një ndryshim i padukshëm, ndryshim i rrallë ose mezi i dukshëm në karakteristikat e panoramës;

• E vogël – Një ndryshim i vogël në karakteristikat e panoramës rreth një zone të gjerë ose ndryshim të moderuar ose mbi një zonë të ndaluar ose mbi një zonë të dalluara rrallë.

• Mesatare – Një ndryshim i moderuar në karakteristikat e panoramës, shpesh ose vazhdimisht dhe rreth një zonë të gjerë ose qartësisht e dukshme ose mbi zonë të ndaluar ose mbi një zonë të dalluar rrallë;

• E madhe – Një ndryshim i qartë i dukshëm shpesh/vazhdim në karakteristikat e panoramës që prekin një zonë të gjerë.

Faqja 94 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Dhe në mënyrë të ngjashme, Shkallë e ndryshimit në pamje është përcaktuar si vijon:

• E Padukshme – Ndryshim që mezi duket nga distance të largëta, ose të dukshme për një kohëzgjatje shumë të shkurtër, ndoshta në një kënd të pjerrët, ose që përzihet me pamjen ekzistuese;

• E vogël – Ndryshime të vogla në pamje, nga distance të largëta, ose të dukshme për një kohëzgjatje shumë të shkurtër, ndoshta në një kënd të pjerrët, ose që përzihet deri në njëfarë shkalle me pamjen ekzistuese;

• Mesatare – Pamje të dalluara shpejt, ndryshime të pamjes nga distance mesatare, duke rezultuar në një element të ri të dallueshëm në një pjesë specifike të pamjes, ose një game më të gjerë, ndryshim më pak i përqendruar në një zonë më të gjerë;

• E Madhe – Ndryshime të mëdha në pamje nga distance të afërta, që prek një pjesë kryesore të pamjes, vazhdimisht e dukshme për një periudhë të gjatë, ose duke ndërprerë pjesë kryesore të elementëve të rëndësishëm të pamjes.

5.2.2.5.6 Vlerësimi i ndikimeve (klasifikimi)

Vlerësimi i panoramës dhe ndikimeve vizuel është bazuar në tre faza:

• Klasifikimi i ndjeshmërisë së panoramës ose pësuesve pamor ndaj llojit të zhvillimit të propozuar;

• Parashikimi i Shkallës së ndryshimit në panoramë ose në pamjen e vendit që rezulton nga zhvillimi, duke llogaritur masat e ngulitura dhe mbrojtjen e përkushtuar; dhe

• Vlerësimi i rëndësisë së panoramës të mbetur dhe ndikimeve vizuel që varen mbi ndjeshmërinë e shikuesit të ndryshimit dhe Shkallës së ndryshimit.

Vlera e rëndësisë së ndikimit është klasifikuar sipas filozofisë në Figurën 5.7-1 të Seksionit 5 – VMNS Qasja dhe Metodologjia. Në rastin e Panoramës, Tabela 5.2-17 ndryshon pak për shkak të nivelit shtesë të Shkallës (“e padukshme”) që është prezantuar me synimin për të dalluar midis efekteve që mezi duken dhe atyre që janë të padukshme.

Tabela 5.2-17 Vlerësimi i ndikimit të rëndësisë për panoramën dhe komoditetin vizuel

Shkalla

E padukshme E vogël Mesatare E madhe

E ulët Parëndësishme Parëndësishme E vogël E vogël Ose Mesatare

Ndj

eshm

ëria

Mesatare Parëndësishme E vogël Mesatare Mesatare Ose e madhe

Faqja 95 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





E lartë Parëndësishme E vogël

Ose Mesatare

Mesatare E madhe E madhe

ERM (2011)

Gjykimi profesional dhe eksperienca janë aplikuar rast mbas rasti në mënyrë për të identifikuar nivelet e gjera të rëndësisë për secilin pësues. Çdo rast është vlerësuar mbi meritat e tij si faktorë unik ndaj çdo rrethane që ka nevojë të shqyrtohet.

Për të mbështetur panoramën dhe vlerësimin e ndikimit pamor të TAP-it, një hartë e një zonë teorike vizuel (ZTV) u krijua për elementët e propozimit që mund të priten të shkaktojnë efekte të konsiderueshme të panoramës dhe pamjes për rreth një zone të madhe (shiko Seksionin 8.9 te Seksionit 8 Vlerësimi i Ndikimeve dhe Masat Mbrojtëse). Një zonë vizuel teorike (ZTV) bën hartën e zonës brenda së cilës një zhvillim i propozuar mund të ketë influencë ose efekt mbi komoditetin vizuel dhe është përdorur si mjet për të zgjedhur pika të ndjeshme për një vlerësim sa më të detajuar. Zonat vizuel teorike u llogaritën duke përdorur formën e tokës bazuar mbi SRTM 90 m Digital Elevation Data1.

Dy çështje duhen pasur parasysh në interpretimin e ZTV-ve:

• ZTV-të e paraqitura në këtë raport janë teorike dhe ato nuk marrin parasysh ndërhyrjen e bimësisë, ndërtesave ose ndryshimeve të vogla në topografi, siç janë kryqëzimet e rrugëve. Atje ku këto tipare ndërhyjnë midis shikuesit dhe propozimit, ky shqyrtim pamor lokal do të reduktoj shikueshmërinë e propozimit; dhe

• ZTV-ja tregon ku shikueshmëria mund të jetë e mundur kudo brenda një kuadrati 90 m (rezolucioni GRID është 90 m).

ZTV-të u krijuan për Stacionet e Kompresorëve, CS02 në pjesën fundore lindore dhe për CS03 të pjesa fundore perëndimore të shtrirjes. Këto do të jenë prezent në panoramë si struktura të një shkalle të madhe, dhe si rrjedhojë një zonë studimi për ZTV u përcaktua me një rreze prej 15 kilometrash nga qendra e secilit stacion kompresori në mënyrë që të kapte efektet e rëndësishme të mundshme.

Në mënyrë të ngjashme, ZTV-të u krijuan gjithashtu vendodhje ku modifikimet e kreshtave janë propozuar. Ky aspekt i propozimit do të përsëritet përgjatë kreshtave në një lartësi që mund të rezultojë në panoramë të rëndësishëm dhe efektet vizuel dhe si rrjedhojë, një zonë me një rreze prej 30 km u përzgjodh për përgatitjen e ZTV. ZTV-të u përgatitën për vendodhjen e modifikimeve të kreshtave në vijim: Kp 82-85; Kp 88-96; Kp 110-115; dhe Kp 119-125.

Këndvështrimet e zgjedhura për vlerësimin e ndikimit pamor të stacioneve të kompresorit dhe modifikimeve të kreshtave u zgjodhën duke përdorur të dhënat e ZTV. Disa nga këto u zgjodhën për ilustrim si foto montazh në mbështetje të vlerësimit. Foto montazhet u përgatitën për një

1 Burimi: Digital Terrain USGS SRTM (Të dhëna nga Anketimi Gjeologjik i SHBA-së nga Misioni Topografik i Radarit të Shatëllit të NASA-s) - http://srtm.csi.cgiar.org/

Faqja 96 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





këndvështrim në secilin stacion kompresori dhe në tre pika pamjeje që tregojnë modifikimet e propozuara të kreshtave

Në interpretimin e foto montazheve, dy aspekte te rëndësishme duhen pasur parasysh.

• Ka një element gjykimi të qenësishëm në përfaqësimin e ndryshimeve të treguara në foto montazh. Kur të dhënat burimore janë tepër faktike, ose të bazuara mbi gjykimin e treguar profesionistëve të pavarur, imazhi i përfunduar është ajo çfarë zhvilluesi dhe këshilluesi besojnë të jetë mbresë pamorë në mënyrë të arsyeshme të saktë të propozimit të kompletuar në kushte të ngjashme.

• Çdo foto montazh përmban dritën që shihet në fotografinë bazë. Si rrjedhojë përfaqëson me vërtetësi pamjen e propozimit se si do të ishte shfaqur në atë kohë dhe në atë ditë. Dallueshmëria e ndryshimeve dhe karakteri pamor i elementeve të propozimit do të ndryshojnë pa asnjë mëdyshje nën kushte të ndryshme moti ose drite.

5.2.3 Mjedisi biologjik

Në këtë seksion Metodologjia e Vlerësimit të Ndikimit është paraqitur për përbërësit në vijim:

• Habitatet Ekologjike;

• Speciet Ekologjike.

Faqja 97 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.2.3.1 Ekologjia – habitatet


Ky seksion përmbledh kriteret që u përdoren për vlerësimin e e ndikimit të Projektit mbi habitatet, duke u fokusuar veçmas mbi fazat e ndërtimit dhe punimeve.

5.2.3.1.2 Historiku i cilësisë së ekologjisë

Njohja e kushteve historike mbi zonën e studimit është e nevojshme për të vlerësuar ndikimin e Projektit mbi mjedisin ekzistues dhe që është vlerësuar në të njëjtën linjë me specifikimet e prezantuara në Seksionin 5.1.6.

5.2.3.1.3 Ndikimet potenciale

Ndikimet potenciale ndaj habitateve do të vijnë fillimisht nga gjurmët e përkohshme dhe permanente të Projektit. Ndikime të tjera potenciale për sa i përket degradimit të habitatit mund të ndodhin për shkak të ndryshimeve të lokalizuara të ciklit hidrologjik (për pjesën tokësore) dhe ndryshimeve të proceseve bregdetare afër bregut në mjedisin detar.

Ndikimet potenciale ndaj habitateve mund të ndodhin si rezultat i ndikimeve të nxitura që rezultojnë nga zhvillimi i rrjetit rrugor duke lejuar një liri hyrje më të lehtë për shfrytëzimin e habitateve (për prerjen e druve, dhe kullotja e bagëtive) si dhe shfaqjen e mundshme të specieve të huaja.

Rëndësia e këtyre ndikimeve potenciale është vlerësuar sipas cilësisë ose rëndësisë të habitateve të përfshira dhe Shkallës së ndikimeve të parashikuara që do të kaloj.


Kriteret u zhvilluan për të përcaktuar cilësinë e përgjithshme dhe / ose rëndësinë e habitateve të ndryshme dhe specieve të pranishme (Tabela 5.2-18). Kriteret u zhvilluan në respekt të BERZH PR 6: Konservimi i Biodiversitetit dhe Menaxhimi i Qëndrueshëm i Burimeve Natyrore të Jetesës. Kriteret janë ngritur mbi një numër burimesh duke përfshirë:

• 12 parime dhe 5 udhëzime operuese të përmbajtura në “Qasjen ndaj Ekosistemit” (EA), “kuadrin primar” i zhvilluar për implementimin e Konventës mbi Diversitetin Biologjik (CBD) (e cila është ratifikuar nga Shqipëria);

• Qasjet dhe kriteret e mbështetura nga Iniciativa e Energjisë dhe Bio-diversitetit, një bashkëpunim midis industrisë së energjisë dhe organeve ndërkombëtare për ruajtjen e natyrës (Konservimi Ndërkombëtar dhe Unioni Botëror i Konservimit - IUCN) mbi qasjet ndaj mbrojtjes së bio-diversitetit dhe menaxhimit: dhe

Faqja 98 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Manual i interpretimit të Habitateve të Bashkimit Evropian (Komisioni Evropian DG Mjedisi, 2007) i cili ofron një udhëzim për të identifikuar Habitatet Parësore Evropiane që janë ato habitate në rrezik zhdukjeje dhe natyra e të cilave shtrihet brenda territorit Evropian.

Vlerësimi për secilin kriter Tabela 5.2-18 paraqet përshkrimet të asaj se çfarë e përbën një cilësi/rëndësi të ulët, mesatare, ose të lartë.

Cilësia e habitatit ose rëndësia për çdo kriter është vlerësuar bazuar në të dhënat bazë, njohjen shkencore, gjykimin profesional dhe pikëpamja e palës së interesuar. Bazuar mbi vlerësimin e ulët, mesatare, ose e lartë kriteri është vendosur dhe nxjerr në pah përkatësisht me informacionin shtesë dhe një shpjegimi logjik të shkurtër për vendimin.

Në mungesë të të dhënave, të dhënave të pamjaftueshme, ose kur ka një pasiguri të dukshme, një qasje e matur është miratuar. Klasifikimet për secilin kriter është përdorur atje ku është dashur për tu fokusuar mbi masat lehtësuese. Për shembull, kur një habitati i është dhënë një klasifikim i ulët ose mesatar, por kur është klasifikuar i lartë përkundrejt një kriteri të veçantë ose më shumë se një kriteri, atëherë masa lehtësuese specifike dhe të përshtatshme janë zhvilluar kur Shkalla e ndikimit e garanton këtë.

Vlerësimi i përgjithshëm i habitatit (Prioritet i lartë, mesatar, ose i ulët) është bazuar nga kërkesa individuale e klasifikimit për secilin kriter. Ky proces përfshiu një aplikim ose gjykim profesional për sa i përket vendosjes së disa kritereve më lartë se sat ë tjerë kur është e përshtatshme dhe gjithashtu vëren nëse habitati është në gjendje kritike ose jo.

Faqja 99 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.



VNMS për Shqipërinë Aneksi 5 - Baza Referuese dhe Metodologjia e Vlerësimit të Ndikimit


Tabela 5.2-18 Kriteret për tu përdorur në vlerësimin e rëndësisë dhe ndjeshmërisë së habitatit

Kriteri

Status i Konservimit dhe Mbrojtjes

1. Status ii Mbrojtjes

Shtrirja në të cilën habitati është mbrojtur: Zonat e Mbrojtura (PA); Zonat Parësore të Konservimit ose Zonat e Mbrojtura të Propozuara që nuk janë aktualisht nën mbrotje ligjore (CPA); dhe Pjesa Tjetër e Botës (RoW).

• PA: ato zona ose toka dhe / ose det veçanërisht dedikuar mbrojtjes dhe mirëmbajtjes së diversitetit biologjik, dhe të natyrës së lidhur me burimet kulturore, dhe të menaxhuar nëpërmjet mjeteve ligjore dhe të tjera efektive p.sh. International - Ramsar, Natyra 2000 vendet dhe Vendet e Trashëgimisë Botërore dhe Kombëtare (Kategoritë nga IUCN) – Rezervatet Strikt të Natyrës (Kat I), Parqet Kombëtare (Kat II), Monumentet natyrale (Kat III), Rezervat e Menaxhuara natyrore (Kat IV), Panoramë i Mbrojtur (Kat V) dhe Zonat e Mbrojtura të Burimeve të menaxhuara (Kat VI).

• CPA: ato zona që nuk janë aktualisht nen statusin e mbrojtjes por të identifikuara me një prioritet të larte konservimi nga qeveritë dhe /ose komunitetet shkencore ose konservuese p.sh. Zonat e Propozuara të Interesit të Veçante të Konservimit (Emerald Sites- Vendet Smeraldi), Zonat e rëndësishme të zogjve, Zonat me Interes Konservimi (biotopet CORINE) dhe habitatet Evropian.

• RoW: zonat që mbeten jo specifikisht të përfshira në PAs ose CPA, të cilat mund të përmbajnë një cilësi të lartë ose rëndësi dhe që janë akoma për tu identifikuar ose për shembull janë të rëndësishme për nivelin lokal. Shtrirja në të cilën habitati është menaxhuar aktivisht me konservimin e natyrës duke pasur në mendje konservimin e natyrës dhe me objektiva menaxhimi specifik në zbatim.

Struktura e Ekosistemit dhe Funksionimi

2. Natyraliteti

‘Natyraliteti’ i habitatit duhet vlerësuar. Mjediset e modifikuara janë mjedise në të cilat aktiviteti njerëzor ka modifikuar funksionet parësore ekologjike të zonës, p.sh. nëpërmjet peshkimit ose shfaqjes së specieve të huaja..

Shënim: Kjo përcakton shtrirjen në të cilën habitati është ‘natyral’ ose ‘i modifikuar’ sipas BERZH PR6.

3. Brishtësia

Brishtësia dhe ndjeshmëria e habitatit dhe aftësia e tij për të rikuperuar (ose në mënyrë të natyrshme ose me modifikim) nga çrregullimet, duke përfshirë pushtimin nga specie e huaja që duhet vlerësuar.

4. Përfaqësimi

Shtrirja në të cilën habitati është konsideruar si një shembull i shkëlqyer llojeve të bimësisë së rëndësishme ose gjysmë natyrore për sa i përket komunitetit të florës (dhe faunës të lidhur me të) që përmban.

Faqja 100 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Kriteri

5. Struktura dhe Funksioni

Shtrirja në të cilën habitati ofron një strukturë të rëndësishme ose i shërben një funksioni të rëndësishëm. Kjo përfshin:

• Përbëhet nga një korridor ekologjik midis habitateve të tjerë të izoluar me rëndësi ekologjike;

• Rëndësi në kontekstin e migrimeve të specieve të faunës; ose

• Rëndësinë në kontekstin e cikleve jetësore (shumimi, rritja ose bazat ushqyese).

6. Lidhjet e specieve – Mbështetja

Shtrirja në të cilën habitati përmban dhe mbështetet nga përqendrimet e specieve që janë:

• Tipike për atë vend ose me gamë të kufizuar;

• Të rrallë në nivel Kombëtar dhe Lokal (veçanërisht Libri i Kuq i specieve ose atyre të mbrojtura sipas legjislacionit kombëtar ose ndërkombëtar ose të listuara nga IUCN (shiko Tabela 5.2-21 Kategoritë e Listës së Kuqe të IUCN për Speciet);

• Speciet baze mbi të cilat specie e tjera mund të mbështeten për mbijetesë;

• Pësimi i një ulje serioze në nivel kombëtar dhe lokal;

• Në cep të gamës së tyre;

• Prezent në popullata të veçanërisht të mëdha;

• Ansambël unik i specieve të lidhura me procese kyç të evolucionare; ose

• Të pazakonshme ose të kërcënuara në një kontekst më të gjerë.

Nëse specie u vlerësuan nga IUCN, klasifikimet në vijim duhet të aplikohen.

Për Florën (Vangjeli, et al., 1995) dhe Fauna (REC, 1997; Misja, 2006) respektivisht Librat e Kuq Shqipëria ju referua për statusin Kombëtar të specieve.

7. Diversiteti

Diversiteti i habitateve dhe pasurisë së tyrë individuale me specie dhe diversiteti (duke përfshirë diversitetin gjenetik) janë të rëndësishme. Në përgjithësi, sa më i madh numri total i specieve të regjistruara, aq më i madh interesi për konservimin e zonës.

Shërbimet e Ekosistemit

8. Shërbimet Mbështetëse

Shtrirja në të cilën habitati ofron shërbime mbështetëse siç janë prodhimi primar, formacioni i tokës, dhe riciklimi ushqyes.

Faqja 101 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Kriteri

9. Sigurimi i Shërbimeve

Shtrirja në të cilën habitati ofron sigurimin e shërbimeve,’ (p.sh. produkte ose mallra) siç janë ushqimet (nga peshkimi, gjuetia, ose grumbullimet), fibrat, materialet e ndërtimit natyrore, burimet ujore dhe gjenetike.

10. Shërbimi Rregullues

Shtrirja në të cilën habitati është i rëndësishëm për dhe / ose ofron shërbime rregulluese (p.sh. funksione dhe procese rregulluese) si mbrojtja bregdetare, ndreqjet nga përmbytjet, thatësira, klima/mikro-klima, dhe sëmundjet.

11. Shërbimet Kulturore

Shtrirja në të cilën habitati ofron shërbime kulturore (përfitime jo-materiale) siç janë ato zbavitëse (duke përfshirë eko turizmin) panorame të rëndësishme kulturore, përfitime shpirtërore dhe fetare. Interesi i kërkimit dhe potencial edukues i i vendit ose historisë së regjistruar të vendit (p.sh. vëzhgime, studime shkencore, teza të publikuara). Humbja e të dhënave të pazëvendësueshme biologjike mund të jetë veçanërisht e rëndësishme.

Vlerësim i Përgjithshëm: Prioritet i larte, mesatar, ose i ulët bazohet në kërkesat e klasifikimeve individuale të klasifikimeve për secilin nga kriteret e sipër përmendur.

Burimi: ERM 2011 ‘

Faqja 102 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.




AAL00-ERM-641-Y-TAE-0001Rev.: 0l / at05

5.2.3.1.5 Ndjeshmëria e burimeve ujore/ Pësuesit

Për të vlerësuar rëndësinë ose ndjeshmërinë e rrjedhave ujore brenda zonës së influencës së Projektit TAP të njëjtat kritere të përcaktuara më sipër në Tabela 5.2-18 janë përdorur. Meqenëse vlerësimi i përgjithshëm merr në konsideratë rëndësinë e specieve kjo ka ofruar një vlerësim të mirë të përgjithshëm për rëndësinë e rrjedhave ujore dhe ashtu si me tre kategoritë e seksionit tokësor janë përdorur: rrjedha ujore e vogël, Mesatare, dhe e Madhe që korrespondojnë me Ndjeshmëri të ulët, mesatare, dhe të madhe.

Për shkak të numrit të rrjedhave ujore që do të kalohen, një protokoll specifik që përdor një Matricë të Klasifikimit të Ndjeshmërisë së Lumit dhe një Matricë e Vendimit të Kalimit të Lumit është zhvilluar dhe udhëzon procesin e vendimit teknik të kalimit për rrjedhat ujore të klasifikuara (shiko Shtojcan 8.6).


Shkalla e ndikimit është një kombinim i një sërë faktorësh, duke përfshirë:

• Shtrirjen hapësinore në të cilën ndikimi është pësuar;

• Kohëzgjatja e ndikimit dhe/ose shtrirja në të cilën është përsëritur;

• Shkalla në të cilën ndodh fragmentimi i habitatit;

• Nëse është një humbje totale e gjurmës së Projektit ose një zaptim i përkohshëm që mund të ndreqet;

• Shtrirja e ndryshimeve të tjera fizike (p.sh. ndaj ciklit hidrologjik), shtrirja e ndryshimit; dhe

• Madhësia e gjurmës në kontekstin e një zone më të gjerë të habitatit që ekziston.

Kutia 5.2-2 Kriteret e shkallës për vlerësimin e ndikimit të habitateve/ekosistemeve

Ndikim me Shkallë të Madhe: Projekti (ose i vetëm ose së bashku me projekte të tjerë) mund të preki në mënyrë të kundërt integritetin e një habitati duke ndryshuar në mënyrë tërësore tiparet ë tij ekologjike, strukturat dhe funksionet në një plan afat gjatë, pothuajse në të gjithë ose pjesën më të madhe të zonës së tij, e cila e lejon atë të mbaj habitatin, tërësinë e habitateve dhe / ose nivelet e popullatës të specieve që e bëjnë atë të rëndësishëm.

Ndikim me Shkallë Mesatare: integriteti i habitatit nuk do të preket në mënyrë të kundërt në një plan afat mesëm por efekti ka gjasa të jetë i rëndësishëm në plan afat shkurtër ose afat mesëm për disa, nëse asnjë, të tipareve të tij ekologjike, strukturës dhe funksionit. Habitati mund të jetë në gjendje të rikuperoj, nëpërmjet rigjenerimit dhe rikuperimit natyra, në gjendjen e tij në kohën e kushteve fillestare.

Ndikim me Shkallë të Ulët: asnjë nga ato sa më sipër nuk aplikohet, por disa ndikime të vogla me një shtrirje të kufizuar, ose të disa elementëve të habitatit, janë parashikuar por habitati do të jetë i gatshëm të rikuperohet nëpëmrjet rigjenerimit natyral.

Faqja 103 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.






Kriteret e mësipërme janë kombinuar për të përcaktuar rëndësinë e ndikimit.

Vlera e rëndësisë së ndikimit të marrë është përshkruar në Seksionin 5 – Qasja dhe Metodologjia e VNMS.

Tabela 5.2-19 Vlerësimi i rëndësisë se ndikimit për ekologjinë-habitatet

Shkalla


E ulët E parëndësishme E vogël Mesatare

Mesatare E vogël Mesatare E madhe

Ndj

eshm

ëria

E lartë Mesatare E madhe E madhe

Burimi: ERM (2011)

5.2.3.2 Ekologjia – Speciet


Ky seksion synon të caktoj kriteret kryesore të përdorura për vlerësimin e ndikimit të Projektit mbi florën dhe specie e faunës, duke u fokusuar veçmas për fazën e ndërtimit dhe punimeve.

5.2.3.2.2 Historiku i cilësisë së ekologjisë

Njohja e kushteve historike mbi zonën e studimit është e nevojshme për të vlerësuar ndikimin e Projektit mbi mjedisin ekzistues dhe që është vlerësuar në të njëjtën linjë me specifikimet e prezantuara në Seksionin 5.1.6.


Ndikimet potenciale ndaj specieve të florës dhe faunës do të përfshijnë shkallë të ndryshme të çrregullimit si rezultat i ndërtimit dhe punimeve të Projektit, duke përfshirë zhurmat, lëvizjet e njerëzve dhe lëvizjet e makinave dhe mjeteve lundruese dhe atom und të shkaktojnë dëm direkt fizik.

Flora dhe fauna do të ndikohen gjithashtu nga një humbje dhe fragmentim i habitatit mbi të cilin ato mbështeten ose përdorin tërësisht dhe nga prezantimi i barrierave ndaj lëvizjes.

Flora dhe fauna do të ndikohen gjithashtu nga ndryshimet ndaj mjedisit të tyre duke përfshirë:

• Zhurma, drita dhe efektet vizuel, (gjatë ndërtimit dhe në një shkalle më të ulët gjatë punimeve);

Faqja 104 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Përkeqësimi i cilësisë së ujit;

• Përkeqësimi i dheut;

• Efektet e barrierave (gjatë ndërtimit)

• Fragmentimi i habitatit;

• Humbje direkte rastësorë e specieve të faunës gjatë ndërtimit (nga aksidentet rrugore ose të tjera);

• Ndryshime fizike të strukturës së dheut dhe ciklit hidrologjik lokal; dhe

• Depozitimi i pluhurit dhe ekspozimi ndaj ndotësve atmosferik.

Ndikimit dytësore mund të vijnë nga një rritje e mundësive hyrëse (nga përmirësimi i rrugëve) që rezultojnë që rezultojnë më bjë shqetësim në rritje ose zhvendosje nga habitati. Për më tepër, shfaqja e specieve të huaja dhe/ose patogjenëve të dëmshëm mund të kenë ndikime më të gjera dytësore nëse këto ndikime ndodhin.

Rëndësia e këtyre ndikimeve potenciale është vlerësuar sipas rëndësisë së specieve të përfshira dhe Shkallës së ndikimit që është parashikuar të pësoj.


Rëndësia e specieve është vlerësuar sipas kritereve të pranueshme siç janë rrallësia dhe shkalla në të cilën ato janë në rrezik. Rëndësia e specieve ndaj komuniteteve ekologjike më të gjera dhe ekosistemit (p.sh. lidhjet grabitqar/preja) është shqyrtuar gjithashtu, dhe shkalla e mbrojtjes së specieve sipas legjislacionit Shqiptar dhe Ndërkombëtar është marrë parasysh gjithashtu. Tabela 5.2-20 paraqet disa kritere për të vendosur mbi rëndësinë e specie individuale. Kategorizimi i IUCN në një nivel kombëtar dhe global u përdor si metoda parësore për të identifikuar speciet parësore atje ku kjo konsiderohet e përshtatshme. Për referencën ndaj statusit IUCN shiko Tabela 5.2-21.

Kur Listat e Kuqe Mesdhetare IUCN u vunë në dispozicion për peshqit (Smith, et al., 2006), gjitarët (Temple dhe Cuttelod, 2009), amfibët dhe zvarranikët (Cox, et al., 2006), Këto kategori të Listës së Kuqe rajonale u përdorën meqenëse ato kishin dhënë detaje më specifike mbi nivelin e kërcënimit të specieve në Mesdhe dhe Euro-Azi. Kategoritë e kërcënimit të IUCN janë miratuar plotësisht nga legjislacioni shqiptar dhe janë reflektuar në Librin e Kuq të të Dhënave kombëtare të kafshëve (REC, 1997; Misja, 2006) dhe speciet bimore (Vangjeli, et al., 1995).

Faqja 105 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.2-20 Kriteret e vlerësimit të specieve

Rëndësia: E ulët Mesatare E lartë Kriteret Status i Mbrojtjes

E pa mbrojtur ose listuar Të shfaqura ose specie të huaja.

• Listuar si Ekspozuar ndaj Rrezikut (VU), Në varësi të ruajtjes (CD), Pothuajse të kërcënuara (NT) ose më pak shqetësuese (LC) në Listën e Kuqe Globale të IUCN.

• Specie të mbrojtura në nivel kombëtar

• Shtojca III specie të listuara në Konventën e Bernës

• Listuar si VU, NT, LC, në Librin e Kuq të të Dhënave Shqiptare.

• Specie të listuara si Të dhëna të pamjaftueshme (DD), ose të Papërcaktuara NE) në nivel Global ose Kombëtar për të cilat ka gjasa të kërkohet ruajtja.

• Listuar si Tepër të rrezikuara (CR) ose Rrezikuara (EN) ose në listën globale të IUCN ose në Listën e Kuqe Kombëtare;

• Numër në rënie i specieve të listuara si VU ose më ulët në Librin e Kuq të të Dhënave Shqiptar.

• Listuar si i Rrallë, Kërcënuar, ose Rrezikuar nga IUCN.

• Shtojca I, II specie të listuar në Konventën e Bernës

• Shtojca II, IV specie të listuara sipas Direktivave të Habitateve të BE-së

• Shtojca I listuar specie të Direktivës së Zogjve

Status i Konservimit

Zakonshëm/ mjaftueshëm

• Specie të zakonshme në nivel global por të rralla në këtë pjesë të Shqipërisë

• Rrallë ose popullatë në rënie. • Specie tipike lokale ose nën

popullata të veçanta vendore. • Në limitin e gamës së tyre. • Specie nën një program

menaxhimi aktiv. • Grupe që kanë qenë ose janë

nënshtruar studimeve aktive shkencore.

• Mbrojtur si më sipër

Diversiteti Gjenetik

Diversitet i lartë gjenetik të shumta në numër me popullata tepër të ndërlidhura

• Specie që kanë lidhje të kufizuara ndërmjet popullatave.

• Specie që kanë madhësi mesatare të popullatës.

• Specie me pjellori të ulët

• Specie me lidhje të kufizuara ose aspak ndërmjet popullatave.

• Popullatat janë në numër të vogël. • Speciet kanë pjellori të ulët dhe

prodhojnë numër të vogël të vegjlish që janë të varur për një numër vitesh.

Funksionimi Ekosistemit:

Jo në masë kritike ndaj funksioneve të ekosistemit.

Një nga një sërë speciesh që luajnë një rol në funksionet e ekosistemit.

Specie bazë tepër të rëndësishme (1) ose rregullues ekosistemi (2) ndaj funksioneve të ekosistemit.

Shërbimet e ekosistemit– shërbime mbështetëse

Aspak ose rol minimal për sa i përket qenies ikonë, ose e rëndësishme për arsye zbavitëse ose kulturore.

Specie kulturore ikonë për popullatat njerëzore lokale; specie që luajnë një rol të rëndësishëm në aktivitete zbavitëse; specie të rëndësishme për kulturën lokale, specie të caktuara ose grupe të konsideruara me vlerë specifike ndaj publikut në përgjithësi thjesht për virtytin e ekzistencës së tyre

Specie kulturore ikonë për popullatat vendase, kombëtare dhe/ose ndërkombëtare (p.sh. lloje të caktuara zogjsh grabitqar ose ariu i murrmë); specie esenciale për aktivitetet zbavitëse dhe me një rëndësi kulturore kombëtare.

Shënim: (1) Një specie bazë është një specie që luan një rol kritik në mirëmbajtjen e strukturës së një komuniteti ekologjik dhe ndikimi it ë cilave mbi komunitetin është më i madh se nga ajo që mund të pritet bazuar në mjaftueshmërinë përkatëse dhe biomasës totale. (2) Një specie që modifikon gatishmërinë e burimit për anëtarë të tjerë të komunitetit nëpërmjet modifikimeve të habitatit.

Burimi: ERM (2011)

Faqja 106 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.2-21 Kategoritë e Listës së Kuqe të IUCN

Lista e Specieve të Kërcënuara (Lista e Kuqe e IUCN) e Unionit Ndërkombëtar për Konservimin e Natyrës) (IUCN) njihet gjerësisht si një qasje globale për vlerësimin e statusit të konservimit të specieve të bimëve dhe kafshëve. Ajo ofron dhe shpërndan informacione mbi taksonominë (popullatat) statusin e konservimit të speciet taksonomike që përballen me një rrezik të lartë zhdukjeje globale. Specie janë të kategorizuara si: • *Tepër të Rrezikuara (CR): Një takson është Tepër i Rrezikuar kur konsiderohet se përballet me një rrezik të

lartë ekstrem zhdukjeje në natyrë; • *Rrezikuar (EN): ): Një takson është i Rrezikuar kur konsiderohet se përballet me një rrezik të shumë të lartë

zhdukjeje në natyrë • *Ekspozuar (VU): ): Një takson është i Ekspozuar kur konsiderohet se përballet me një rrezik të lartë zhdukjeje

në natyrë; • Pothuajse të Kërcënuara (NT): Një takson është Pothuajse i Kërcënuar kur u vlerësua përkundrejt kritereve por

nuk kualifikohet për Tepër të Rrezikuara, të Rrezikuara, ose Ekspozuara por është afër për tu kualifikuar në kategorinë e të kërcënuarave në të ardhen e afërt;

• Më Pak Shqetësuese (LC): Një takson është më pak Shqetësues kur është vlerësuar përkundrejt kritereve dhe nuk kualifikohet për kategoritë e mësipërme. Përhapja e gjerë dhe popullatat e mjaftueshme janë përfshirë në këtë kategori.;

• Kategori të tjera që përfshijnë Varësinë ndaj Konservimit (CD), të Dhëna të Pamjaftueshme (DD) dhe të Pavlerësuara (NE) u është referuar gjithashtu megjithëse këto kategori nuk janë të një rëndësie kyçe kur bëhet vlerësimi i specieve në këtë Projekt.

Shënim: Nën-kategoritë CR, EN dhe VU nuk janë listuar plotësisht në këtë dokument dhe për detaje më të hollësishme duhet referuar Kategorive të Listës së Kuqe të IUCN dhe Kritereve (Version 3.1) (IUCN, 2001). Të gjitha statuset me * (CR, EN, VU) janë grupuar si të Kërcënuara kur i referohet specieve (ashtu siç jepet për të gjitha tabelën e Pasurisë së Specieve në Seksionin 6.7.1).

Burimi: Kategorive të Listës së Kuqe të IUCN dhe Kritereve (Version 3.1) (2001)

Në disa raste të dyja statuset e kërcënimit kombëtare dhe ndërkombëtare të specieve janë njësoj, por në shumicën e rasteve, këto statuse ndryshojnë nga njëri tjetri.

Mbrojtja e specieve të faunës dhe florës në Republikën e Shqipërisë është rregulluar nga një numër ligjesh, akte nënligjore, dhe rregullore, ku disa nga më të rëndësishmet janë:

• Ligji mbi Mbrojtjen e Bio diversitetit (nr. 9587, datë 20.07.2006);

• Ligji mbi Mbrojtjen e Faunës dhe Gjuetisë (nr. 7875, datë 23.11.1994) i ndryshuar nga Ligji nr. 9219, datë 08.04.2004 dhe

• Ligji nr. 9867, datë 31.01.2008 “Mbi rregullat dhe procedurat për Tregtinë Ndërkombëtare të specieve të Rrezikuara të Faunës dhe të Florës”.

Si një vend që synon të futet në BE dhe të jetë në përputhje me normat mjedisore të BE-së, statusi Evropian i mbrojtjes së specieve të faunës së egër të dhëna në Konventën e Bernës është shqyrtuar. Bazuar në filozofinë e Konventës, mbrojtja e bio diversitetit ka nevojë të bazohet mbi 2 parime: (1) mbrojtja e specieve të synuara të faunës dhe florës dhe (2) mbrojtja e të gjithë habitateve. Bazuar mbi këtë qasje një numër Aneksesh janë integruar në Konventë:

• Shtojca 1: Specie të florës të mbrojtura në mënyrë strikte;

• Shtojca 2: Specie të faunës të mbrojtura në mënyrë strikte’

• Shtojca 3: Specie të faunës të mbrojtura të cilat mund të shfrytëzohen nëse numri i popullatës së tyre e lejon; dhe

Faqja 107 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Shtojca 4: Masat e ndaluara dhe metodat e vrasjes, kapjes, dhe formave të tjera të shfrytëzimit.

Për këtë studim, shënime janë bërë kur specie janë listuar në Anekset e mësipërme të Konventës së Bernës.

Përveç kësaj, mbrojtja e specieve në lidhje me Direktivat e Habitateve (për gjitarët zvarranikët, amfibët, dhe vertebrorët) dhe sipas Direktivës për Zogjtë (për speciet e zogjve) janë dhënë gjithashtu në përputhje me seksionet e gjurmës së gazsjellësit që kalon nëpër Itali dhe Greqi.

Mbrojtja sipas Direktivës së Habitateve është si vijon:

• Shtojca II: Specie që kanë interesin e komunitetit dhe që konservimi i tyre kërkon caktimin e Zonave Speciale të Konservimit.

• Shtojca IV: Specie që kanë interesin e komunitetit dhe kanë nevojë për një mbrojtje strikte; dhe

• Shtojca V: Specie që shfrytëzimi i tyre në natyrë mund të jetë subjekt i masave të menaxhimit.

Nga këto Anekse, II dhe IV janë kyç në lidhje me mbrojtjen e specieve dhe në vlerësimin e specieve në një kontekst Evropian.

Mbrojtja sipas Direktivës së Zogjve si vijon:

• Shtojca I: Zogj që janë subjekt të masave konservuese për sa i përket habitatit në mënyrë për të siguruar mbijetesën e tyre dhe riprodhimin. Nëse duhet, Zona të Veçanta Mbrojtjeje mund te krijohen për të ndihmuar në Masat Konservuese.

• Shtojca II a: Zogj që mund të gjuhen potencialisht sipas legjislacionit kombëtar brenda zonës gjeografike dhe detare ku Direktiva aplikohet.

• Shtojca II b: Zogj që mund të gjuhen sipas legjislacionit vendas vetëm në Vende Anëtare të specifikuara.

Nga këto, Shtojca I është kyç në lidhje me mbrojtjen e specieve dhe në vlerësimin e specieve në një kontekst Evropian.

Si përmbledhje, për specie nga të gjitha kriteret vlerësuese në të dyja mjediset tokësore dhe ujore, dhe për vlerësimin e ndikimit në të ardhmen specie janë klasifikuar si

• Specie me Prioritet të Lartë – Specie të listuara ose në nivel kombëtar ose ndërkombëtar nën (Tepër të rrezikuara ose të rrezikuara) listuar sipas Shtojcat 1 ose 2 të Konventës së Bernës ose mbi Direktivat e Habitateve (Shtojca II dhe IV) ose Direktiva e Zogjve (Shtojca I)

Faqja 108 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Specie me Prioritet Mesatar – Speciet të listuara si të Ekspozuara, Pothuajse të kërcënuara, të dhëna jo të plota ose të mbrojtura në nivel kombëtar, listuar sipas Shtojcat 3 të Konventës së Bernës ose listuar sa më sipër sipas mbrojtjes kombëtare; dhe

• Specie me Prioritet të Ulët – Këto specie që nuk janë listuar më sipër sipas ndonjërit prej kritereve të listuara më parë.


Shkalla e ndikimit është një kombinim i një sërë faktorësh, duke përfshirë:

• Shtrirjen në hapësirë mbi të cilën ndikimi është pësuar;

• Shtrirjen në të cilën në habitatin ku mbështeten specie është ndikuar (ashtu siç vlerësohet nga ‘Habitatet’ më sipër);

• Popullata ose një pjesë e tyre e prekur;

• Kohëzgjatja e ndikimit dhe / ose shtrirja në të cilën ai përsëritet;

• Shkalla e aspektit (zhurmë, dritë, numri i mjeteve të transportit që lëvizin);

• Masa e gjurmës në kontekstin e një gamë më të gjerë mbi të cilën specie jetojnë;

• Shkalla e ndryshimit të shkaktuar p.sh. ndaj cilësisë së ujit; dhe

• Shtrirja në të cilën një tipar fizik ose kimik është shfaqur në mjedis p.sh. masa e një strukture ose vlera toksike e një kimikati.

Përcaktimi i Shkallës është zakonisht një kombinim i sasisë së ndryshimit dhe aplikimin e gjykimit profesional dhe eksperiencat në të kaluarën. Kriteret që u përdoren për të vlerësuar Shkallën e ndikimeve ekologjike (bazuar mbi Duinker and Beanlands, 1986) janë paraqitur ne Kuadratin Kutia 5.2-3 më poshtë:

Faqja 109 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Kutia 5.2-3 Kriteret e shkallës

Një Ndikim me Shkallë të Lartë prek të gjithë popullsinë ose speciet në një Shkallë të mjaftueshme të shkaktoj një rënie të mjaftueshmërisë dhe/ose ndryshim në shpërndarje përtej së cilës rekrutimi natyral (riprodhimi, migrimi nga zonat e paprekura) nuk do ta kthej atë popullatë ose specie, ose ndonjë popullatë ose specie që varet në të në nivelet e mëparshme brenda një sërë brezash*. Një ndikim me Shkallë të lartë ndaj një specie mund të ndikoj në mënyrë të kundërt integritetin e vendit, habitatit ose ekosistemit. Një ndikim dytësor me Shkallë të lartë mund të preki jetesën ose përdorimin tregtar të burimit (p.sh. peshkimi) në atë shkallë sa mirëqenia e përdoruesit preket për një periudhë të gjatë. Ndikimi me Shkallë Mesatare prek vetëm një pjesë të popullatës dhe mund të sjelli ndryshime në mjaftueshmërinë dhe/ose shpërndarjen për një ose me shumë gjenerata*, por nuk kërcënon integritetin e asaj popullate ose ndonjë popullatë tjetër që varet në të. Një ndikim me Shkallë mesatare mund të preki funksionet ekologjike të vendit, habitatit, ose ekosistemit por jo duke prekur në mënyrë të kundërt integritetin e përgjithshëm. Masat e pasojave janë rrjedhimisht të rëndësishme. Një efekt afat shkurtër mbi mirëqenien e përdoruesit mund të përbëj një ndikim dytësor mesatar. Një Ndikim me Shkallë të Ulët prek një grup specifik të individëve lokal brenda një popullatë për një periudhë të shkurtër (një gjeneratë * ose më pak) por nuk prek nivelet e tjera trofike ose popullatën në vetvete. *Këto janë gjenerata të kafshëve/bimëve nën shqyrtim dhe jo gjenerata njerëzore.


Kriteret e mësipërme janë kombinuar për të përcaktuar rëndësinë e ndikimit.

Vlera e rëndësisë së ndikimit të nxjerrë është klasifikuar ashtu siç përshkruhet në Seksionin 5 – VMNS Qasja dhe Metodologjia.

Tabela 5.2-22 Vlerësimi i rëndësisë së ndikimit për ekologjinë – habitatet

Shkalla


E ulët E parëndësishme E vogël Mesatare

Mesatare E vogël Mesatare E madhe

Ndj

eshm

ëria

E lartë Mesatare E madhe E madhe

ERM (2011)

5.2.4 Mjedisi social-ekonomik

5.2.4.1 Vlerësime të përgjithshme

Ky Seksion ofron metodologjinë e përdorur për të vlerësuar ndikimet sociale-ekonomike dhe ndikimet shëndetësore ndaj njerëzve dhe komuniteteve. Gjithashtu, zbërthehen në detaj hapat kyçe gjatë vlerësimit, përfshirë:

• Përcaktimin e ekspozimit të njerëzve, individëve ose komuniteteve që është një karakteristikë qendrore e ndjeshmërisë të tyre të ndryshimeve sociale-ekonomike.;

• Përcaktimin e Shkallës së ndikimeve;

• Vlerësimin e rëndësisë së ndikimeve.

Faqja 110 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





5.2.4.2 Historiku i kontekstit social-ekonomik

Karakteristikat e kontekstit social-ekonomik në nivel kombëtar, rreth, komunë dhe qendër banimi në zonën e studimit është përcaktuar nga studimet fillestare që u përgatitën nëpërmjet kombinimit të burimeve dytësore të të dhënave dhe puna e fokusuar në terren. Kjo është paraqitur në Seksionin 5.1.7. Rezultatet e përfshirjes së palëve të interesuar janë gjithashtu qendrore në përcaktimin e kontekstit social-ekonomik, për sa i përket rëndësisë që pala e interesuar i jep aspekteve të ndryshme në kontekstin social-ekonomik dhe gjithashtu në kuptimin e asaj sesi ata që janë prekur drejtpërdrejt kanë mundësi të perceptojnë, të preken nga dhe tu përgjigjen ndryshimeve që rrjedhin nga Projekti.

5.2.4.3 Ndikimi i mundshëm

Ndikimet e mundshme social-ekonomike mund të dalin nga çdo ndryshim të lidhur me Projektin që prek atë që është referuar si korniza jetësore e individëve, banorëve, komuniteteve, dhe shoqërive. Kjo tregohet ne Figura 5.2-1.

Figura 5.2-1 Korniza jetësore

Burimi: Kuadri i Vulnerabilitetit të Jetesës, përshtatur nga ERM për Projektin TAP në 2012

Ndikimet ndaj njerëzve mund të jenë direkte, indirekte, ose të shkaktuara ashtu si vijon:

• Ndikimet direkte janë rezultat i drejtpërdrejt i aktiviteteve të projektit. Një shembull është toka e marrë nga projekti mbi të cilën një familje mbështetej. Zakonisht projekti ka një kontroll të qenësishëm për sa i përket shmangies ose në të kundërt lehtësimin e ndikimeve të drejtpërdrejta.

Social-Kapital

“rrjete sociale dhe organizata, kulturë,

fe”

Njerëzor-Kapital

“zotësi, arsim, shëndetësi dhe aftësi njerëzore”

Ekonomik-Kapital

“kursime, para në dorë, të ardhura, etj”

Natyral-Kapital

“ujë, bujqësi, pyje, dhe burime të tjera

natyrore”

Fizik-Kapital “infrastrukturë dhe

pajisje”

Faqja 111 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Ndikimet indirekte social-ekonomike ndodhin kur cilësia e mjedisit preket nga aktivitetet e projektit gjë e cila shkakton ndikime në njerëz. Për shembull, shëndeti i atyre njerëzve që kanë vuajtur më pare me probleme të frymëmarrjes mund të përkeqësohet nëse cilësia e ajrit bie si rezultat i pluhurit të shkaktuar gjatë ndërtimit. Ndikimet indirekte ndaj njerëzve janë marrë parasysh në kriteret e vlerësimit për ndikimin e drejtpërdrejt mjedisor. (p.sh. cilësia e ajrit, zhurma, etj)

• Ndikimet e shkaktuara social-ekonomike janë ato qe nuk shkaktohen drejtpërdrejt nga projekti por që janë nxitur nga projekti. Një shembull potencial është ardhja e atyre që migrojnë në zonë për të kërkuar punësim në këtë projekt. Normalisht, një projekt nuk është në gjendje to kontrolloj plotësisht ndikimet e shkaktuara, megjithëse masa lehtësuese mund të aplikohen për të zvogëluar shkallën e ndikimit.

Ndikimet social-ekonomike mund të jenë pozitive. Ndikimet pozitive përfshijnë punësimin potencial, zhvillimin e aftësive, përmirësimet në infrastrukturë dhe kontributin ekonomik në ekonomi. Është e rëndësishme të identifikohen dhe vlerësohen ndikimet pozitive dhe të identifikohet nëse projekti është në gjendje të marri masa për të rritur natyrën pozitive të këtyre ndikimeve.

5.2.4.4 Ndjeshmëria e Burimit/Pësuesit/Ekspozimi

Ekspozimi i njerëzve ndaj ndikimeve social-ekonomike është kuptuar si aftësia e tyre për tu përshtatur me ndryshimin social-ekonomik/kulturor ose bio-fizik. Individët e ekspozuar do të kenë prirje për të pasur një shkallë në rritje të dyshimit ndaj ndikimeve negative ose një aftësi të kufizuar për të përfituar nga ndikimet pozitive. Është një status që është bërë më parë dhe që është i pavarur nga Projekti nën-shqyrtim.

Ekspozimi në rritje mund të reflektohet nga një nivel i ulët ekzitues i aksesit ndaj burimeve kyçe social-ekonomike/kulturore/ ose mjedisore ose një status i ulët në disa tregues social-ekonomik/kulturor.

Tabela 5.2-23 identifikon aspekte që mund të përdoren si tregues ekspozimi, nëse hasen në veçoritë social-ekonomike të komuniteteve përgjatë gjurmës së gazsjellësit.

Faqja 112 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.2-23 Karakteristikat që përforcojnë ekspozimin

Aksesi / Statusi Aspekte për tu konsideruar Treguesit e ndjeshmërisë Aksesi i Pësuesve Njerëzor (individualët, grupet, banorët, komunitetet etj) ndaj: Jetesa • Diversiteti jetesës

• Ligjshmëria e jetesës • Prodhueshmëria e jetesës

• Mbështetje në jetesë me një parim • Jetesat sipas parimeve janë

relativisht jo prodhimtare • Jetesat sipas parimeve janë të

paqëndrueshme, të dobëta ose të jashtë ligjshme.

Burimet

• Uji • Prodhime jo-drusore pylli • Toka

• Akses i kufizuar ndaj pak burimeve • Mungesat e burimeve janë të

shpeshta dhe serioze • Burimet në dispozicion janë të

mbrojtura ligjërisht dhe përdorimi i tyre është i jashtëligjshëm

Shërbimet dhe Infrastruktura • Shëndeti • Edukimi • Transporti • Zbavitja • Kursimet dhe rrjete mbështetëse • Mbajtje e drejtë nën kontroll dhe

siguria • Shërbimet (uji i pijshëm,

kanalizimet,energjia elektrike, etj.)

• Akses minimal ndaj shërbimeve kyç dhe infrastrukturë

• Ofrimi i shërbimeve kyç dhe infrastruktura është e varfër.

Pjesëmarrja në Institucione Politike dhe Civile Vendim marrëse

• Liria e Pjesëmarrjes • Liria nga korrupsioni

• Aftësi minimale për të marrë pjesë në qeverisje formale dhe sistemet vendim marrëse

• Subjekt i niveleve të larta të korrupsionit

• Kufizime në të drejtën për të marrë pjesë në organizata, aftësia për të marrë pjesë lirshëm në qeverisje

Komuniteti dhe Përfshirja Sociale dhe Kohezioni

• Siguria • Liria nga kohezioni komunitetit

• Subjekt i margjinalizimit dhe diskriminimit.

• Subjekt ndaj dhunës dhe konfliktit. Statusi i Pësuesve Njerëzor (individualët, grupet, banorët, komunitetet etj): Shëndeti • Statusi i shëndetit përfshi

kequshqyerjen, sëmundjet ngjitëse, paaftësitë, etj.

• Sëmundje akute • Sëmundje kronike • Vdekshmëria e nënave • Vdekshmëria foshnjore.

Njohuria, Aftësitë, dhe Edukimi • Nivelet e njohurisë dhe aftësisë dhe edukimi

• Aftësia për të marrë pjesë në sisteme sociale dhe ekonomike normale.

• Edukimi • Pjesëmarrja në shkollë • Nivelet e arsimit të arritur

Burimet Financiare • Sigurimi i të ardhurave • Kursimet

• Nivelet e të ardhurave në lidhje me shpenzimet

• Aftësia për të paguar për ushqim, shërbime kyçe, burime, dhe infrastrukturë

Identiteti Kulturor i Pavarur • Dëshira për të ruajtur një identitet të fortë kulturor.

• Dëshira për të shmangur të gjitha ndryshimet social-kulturore

Faqja 113 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Aksesi / Statusi Aspekte për tu konsideruar Treguesit e ndjeshmërisë Të Drejtat e Punës • Puna e detyruar

• Puna e fëmijëve • E drejta për pjesëmarrje në

organizata • Standardet e SH&S • Paga minimale, etj.

Burimi: ERM (2011)

5.2.4.5 Shkalla e ndikimeve

Shkalla e ndikimit social-ekonomik është përcaktuar duke vlerësuar:

• Shkalla e ndryshimit që do të pësojnë individët e prekur, banuesit, dhe shoqëritë;

• Shtrirjen në të cilën ndikimet fillestare rezultojnë në ndryshime të tjera dytësore ose tw dorës së tretë që mund të mos jenë menaxhueshme; dhe

• Shtrirjen e përkohshme të ndikimit: kohëzgjatjen e tij, frekuencën, mundësinë e kthimit, etj.

Numri i njerëzve dhe shtrirja gjeografike e ndryshimit janë shpjeguar veçmas meqenëse ndikimet që mund të jenë të ashpra për disa banorë kërkojnë një nivel të lartë vëmendje nga vendim marrësit.

Përcaktimi i Shkallës së çdo ndikimi është ndërmarrë duke përdorur Figure 5.2-2. Përcaktuesit kyç të Shkallës së ndikimit janë përshkruar dhe nëpërmjet një kombinimi duke vlerësuar nga ana sasiore ndryshimin dhe duke aplikuar një gjykim profesional, është vlerësuar Shkalla e një ndikimi.

Fillimisht, vlerësimi i ndikimit është vlerësuar për popullatën në përgjithësi. Vlerësimi merr parasysh nëse një nga grupet e identifikuara të ekspozuara do të ndikohen në mënyrë të ndryshme. Nëse kjo është çështja, ndikimi mbi këtë grup është shqyrtuar specifikisht.

Faqja 114 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Figure 5.2-2 Vlerësimi i shkallës së ndikimeve social-ekonomike dhe shëndetësore

Burimi: ERM (2011)

5.2.4.6 Vlerësimi i ndikimit (klasifikimi)

Në mënyrë për të vlerësuar rëndësinë e ndikimeve, ndikimi është reflektuar brenda kuadrit të referencës së veçorive lokale ashtu siç thuhet në politikat e theksuara ose objektivat e zhvillimit dhe / ose pikëpamjet e banorëve lokal. Për shembull, komunitetet me norma të forta kulturore mund të shqetësohen më shumë nga shqetësimet që vijnë nga forca punëtore jo e atij vendi sesa njerëzit që jetojnë në zona metropolitane.

Në këtë mënyrë pikëpamjet e palëve të interesuar mbi ndikimet janë shprehur qartësisht në këtë vlerësim, për shembull duke referuar politikat zhvillimore dhe planet dhe / ose duke raportuar rezultatet e seminareve të palëve të interesuara, duke përfshirë citime nga konsultimet, etj.

Vlera e rëndësisë së ndikimit të marrë është klasifikuar sipas filozofisë në Figurën 5.7-1 të Seksionit 5- VMNS Qasja dhe Metodologjia. Sidoqoftë në rastin e ndikimeve social-ekonomike, rëndësia e ndikimit është vlerësuar nëpërmjet shqyrtimit të Shkallës së ndikimit dhe rëndësisë së dhënë ndikimit nga palët e interesuara. Kjo është paraqitur në Figura 5.2-3.

SHKALLA E NDIKIMIT (NDIKIM NEGATIV) I ULET I LARTE

Shqetësim i shkaktuar, por pa pasoja afatgjata

Bezdisje, dëmtim i lehtë ose sëmundje që kërkon

trajtim

Afat shkurtër

Të ndikuarit janë përgjithësisht të aftë të përshtaten me ndryshimet me lehtësi relative dhe të ruajnë jetesën, kulturën, cilësinë e jetës

dhe shëndetësinë përpara ndikimit.

Ndikime të Ndryshme Parësore dhe Dytësore me

gjasa thuajse të pamundshme kthimi ose të

kompensueshme

Humbje e jetës, dëmtime të rënda ose sëmundje kronike që kërkojnë shtrim në spital

Afat gjata dhe të pakthyeshme

Të ndikuarit përgjithësisht kalojnë përkeqësim afat gjatë të jetesës, kulturës, cilësisë së

jetës dhe shëndetit.

SHKALLA E NDIKIMIT (NDIKIM POZITIV) I ULET I LARTE

Përfitime në rritje

Përfitime për një numër familjesh

Afat shkurtër

Përfituesit do të gëzojnë mirëqenie në rritje, por komuniteti në tërësi ose përfitmet në shkallë

më të gjerë janë më të vështirë për t’u perceptuar.

Përmirësime të dukshme të cilësisë së jetës dhe

jetesës

Përfitime në të gjitha komunitetet e ndikuara

dhe më tej

Të pakthyeshme

Përfitime të prekshme për jetesën, kulturën, cilësinë e jetës dhe/ose shëndetin në shkallë komuniteti ose më

gjerë.

+Marrja në Konsideratë e Grupeve Vulnerabël

Faqja 115 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Figura 5.2-3 Vlerësimi i rëndësisë se ndikimeve social-ekonomike

Magnitude of Impact

Negative Positive

Stakeholder Importance

Low

Medium

High

Significance to local Stakeholders as articulated directly through local policies and plans

NOT SIGNIFICANT

MINOR

MODERATE

MAJOR

Low Medium High Low Medium High

NOT SIGNIFICANT

MINOR

MODERATE

MAJOR

Magnitude of Impact

Negative Positive

Stakeholder Importance

Low

Medium

High

Significance to local Stakeholders as articulated directly through local policies and plans

NOT SIGNIFICANT

MINOR

MODERATE

MAJOR

Low Medium High Low Medium High

NOT SIGNIFICANT

MINOR

MODERATE

MAJOR

Burimi: ERM (2011)

Ashtu siç tregohet në Figura 5.2-3, rëndësia e ndikimeve positive është vlerësuar duke llogaritur faktorë të ngjashëm si ndikime negative, por me “minore” “moderuar” dhe ‘madhore” që përfaqësojën përfitimet e mjedisit social-ekonomik.

Është normale për publikun të ketë perceptimin se një ndikim është i ndryshëm (i ulët apo i lartë) nga ai që është në të vërtetë. Kësaj i është referuar kryesisht si ndikim i perceptuar. Ndikimet e perceptuara janë mbledhur, por qartësisht të ndarë nga ndikimet e vlerësuar më sipër.

5.2.5 Trashëgimia kulturore

5.2.5.1 Vlerësime të përgjithshme

Rëndësia e ndikimit ndaj trashëgimisë kulturore është matur si një produkt i një vendi specifik të trashëgimisë kulturore dhe Shkallës së ndikimit për atë vend. Rëndësia e ndikimit, përveç ndikimeve të prekshme të trashëgimisë, është gjykuar bazuar mbi ruajtjen e trashëgimisë ndërkombëtare dhe standardeve akademike dhe duhet të jetë e pranuar nga autoritetet e duhura kombëtare dhe nga palët e interesuar të komunitetit lokal. Ndikimet e drejtpërdrejta fizike janë kryesisht të pakthyeshme dhe të veçanta në shtrirje.

5.2.5.2 Ndikimet potenciale

Vendet e trashëgimisë kulturore janë tepër të ekspozuara dhe të ndjeshme ndaj aktiviteteve të Projektit, veçanërisht ndaj punimeve të ndërtimit. Aktivitetet e Projektit mund prodhojnë ndikime që mund të prekin cilësinë, karakterin, funksionin, ose pamjen e vendeve të trashëgimisë kulturore. Katër mekanizma që kanë potencial të ndikojnë në mënyrë të dukshme vendet e trashëgimisë kulturore janë:

• Shqetësime direkte fizike ndaj vendit gjatë ndërtimit;

Shkalla e Ndikimit

Negative Pozitive

I Ulët Mesatar I Lartë I Ulët Mesatar I Lartë Rëndësia e Palëve të Interesit

Rëndësia për palët vendore të interesit siç është formuluar drejtpërsëdrejti përmes politikave dhe planeve vendore.

I Ulët Mesatar I Lartë

Pa rëndësi Të ulëta Mesatare Të Larta

Pa rëndësi Të ulëta Mesatare Të Larta

Faqja 116 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





• Ndikime indirekte fizike, siç janë dridhjet dhe ndotja nga 1) aktivitetet gjatë ndërtimit siç janë përplasjet ose goditjet me çekiç, 2) lëvizja e mjeteve të rënda të transportit dhe pajisjet, dhe 3) efektet negative në veçoritë dhe ambientin e vendeve të trashëgimisë kulturore gjatë fazës së punimeve (p.sh. zhurma nga stacionet e kompresorëve afër vendeve të kultit);

• Bllokimi i hyrjes së përdoruesve në vend; dhe

• Efektet negative mbi veçoritë dhe ambientin e vendeve.

5.2.5.2.1 Ndikimet e drejtpërdrejta fizike

Çrregullimet fizike kanë gjasa të ndodhin si rezultat i aktiviteteve të lëvizjes së tokës gjatë ndërtimit. Këto ndikime janë në shtrirje të veçantë dhe kryesisht të pakthyeshme. Ky lloj ndikimi mund të eliminoj ose zhduk vlerat shkencore, kulturore, ose historike të një vendi duke çrregulluar strukturat dhe artefaktet. Ndikimet fizike do të komprometojnë integritetin e lidhjes stratigrafike të artefakteve në hapësirë, tiparet dhe/ose panoramën e vendit. Këto ndikime mund të shkaktohen nga gërmime të shkujdesura ose shkallëzimin e vendit nga kompresimi ose shtrembërimin e vendit për sa i përket trafikut të mjeteve të rënda, veçanërisht në kushtet e një toke tepër të lagur. Artefaktet nga pjesa e çrregulluar e një vendi të tillë, edhe nëse rikuperohet me njëherë, do të reduktohet gjerësisht vlera shkencore. Dëmtime ndaj monumenteve ose vendeve me vlerat të ICH mund të shkaktojnë ngritjen e çështjes së miratimit nga palët e interesuara dhe /ose qeveria.

5.2.5.2.2 Ndikimet indirekte fizike

Ky lloj ndikimi është i aplikueshëm ndaj vendeve me tipare sipër tokës ose struktura të ngritura, siç janë muret, ndërtesat, monumente të ngritura. Ndikimet indirekte fizike, siç janë dridhjet dhe ndotja, mund të eliminoj ose zhduk vlerat shkencore, historike ose estetike të një vendi duke prekur gjendjen e ruajtjes dhe të cilësisë së vendit. Dridhjet dhe ndotja mund të shkaktohet nga lëvizja e mjeteve të rënda dhe pajisjet dhe teknika të caktuar ndërtimi siç janë shpërthimet ose goditjet me çekanë. Për shembull, nëse një mjet i tonazhit të rëndë dhe trafiku i këtyre mjeteve kalon afër një vendi, dridhjet dhe ndotja aty afër nga pajisjet dhe mjetet lëvizëse mund të ndikojnë cilësinë, pamjet dhe ruajtjen e një vendi.

5.2.5.2.3 Bllokimi i hyrjes së përdoruesve

Ky lloj ndikimi është i aplikueshëm ndaj vendeve me vlera të prekshme të trashëgimisë kulturore (ICH), monumenteve, dhe vendeve të gërmimeve arkeologjike që vizitohen nga publiku. Aktivitetet ndërtuese të Projektit ose vendet e logjistikës mund që potencialisht të bllokojnë hyrjen e kalimtarëve në vendet e trashëgimisë kulturore që janë të rëndësishme për banorët lokalë dhe vizitorët ndërkombëtar.

5.2.5.2.4 Efektet negative mbi veçoritë dhe ambientin e vendit

Ky lloj ndikimi është i aplikueshëm ndaj vendeve me vlera të prekshme të trashëgimisë kulturore (ICH), monumenteve, dhe vendeve të gërmimeve arkeologjike që vizitohen nga publiku. Aktivitet

Faqja 117 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





ndërtuese të Projektit ose vendet e logjistikës mund të ndërhyjnë me karakterin e veçorisë me zhurmën, pluhurin dhe lëvizjen e mjeteve, pajisjeve, dhe personelit. Projekti ka gjithashtu potencialin të ndryshoj pamjen fizike të panoramës për rreth vendeve të trashëgimisë kulturore, e cila mund zbriten nga vlera e vendit.

5.2.5.3 Përcaktimi i rëndësisë së vendeve të trashëgimisë kulturore

Kriteret e zhvilluan për të përcaktuar vlerën e përgjithshme të vendeve të ndryshme të trashëgimisë kulturore që gjenden në zonën e Studimit, të përfaqësuara me klasifikim sipas rëndësisë. Klasifikimi i rëndësisë së vendeve të trashëgimisë kulturore në zonën e Studimit u zhvilluan si pjesë e inventarit të studimit fillestar të vendeve të njohura të trashëgimisë. Rëndësia e vendeve është gjykuar bazuar mbi ruajtjen e trashëgimisë ndërkombëtare dhe standardet akademike dhe duhet të pranohen nga autoritetet e duhura kombëtare dhe nga palët e interesuar në komunitetin lokal. Kriteret janë treguar në Tabela 5.2-24.

Tabela 5.2-24 Kriteret e rëndësisë së vendit të trashëgimisë kulturore

E ulët Mesatare E lartë Vend arkeologjik

Vlerë e kufizuar informative dhe/ose rëndësia kulturore bazuar mbi përmbajtjen dhe kushtet e vendit.

Vlerë të moderuar informative dhe/ose rëndësia kulturore bazuar mbi përmbajtjen dhe kushtet e vendit.

Vlerë informative të jashtëzakonshme dhe/ose rëndësi kulturore bazuar mbi përmbajtjen dhe kushtet e vendit. Plotëeson kriteret si Trashëgimia Kulturore Vendimtare1 ose Trashëgimia Kulturore e Papërsëritshme siç përcaktohet nga PS82.

Monument Interes i kufizuar pamor, përkujtimor, ose historik arti bazuar mbi stilin arkitekturor ose shkallën e ruajtjes.

Interes i moderuar pamor, përkujtimor, ose historik arti bazuar mbi stilin arkitekturor ose shkallën e ruajtjes.

Interes i jashtëzakonshëm pamor, përkujtimor, ose historik arti bazuar mbi stilin arkitekturor ose shkallën e ruajtjes. Plotëson kriteret si Trashëgimia Kulturore Vendimtare3 ose Trashëgimia Kulturore e Papërsëritshme siç përcaktohet nga PS8.

1 Korporata Financiare Ndërkombëtare (IFC) Standardi Performancës 8 (PS8) përcakton Trashëgiminë Kulturore Vendimtare si një nga këto

të dyja: “(i) trashëgimia e njohur ndërkombëtarisht e komuniteteve që përdorin, ose kanë përdorur në memorien e gjallë trashëgiminë kulturore për qëllime kulturore për një kohë të gjatë; ose (ii) zona të trashëgimisë kulturore të mbrojtura me ligj, duke përfshirë ato të propozuara nga qeveritë pritëse për këto projektime. “ 2 Korporata Financiare Ndërkombëtare (KFN) Standardi Performancës 8 (PS8) përcakton Trashëgiminë Kulturore të Papërsëritshme sit ë lidhur me ‘kushtet sociale, ekonomike, kulturore, mjedisore, dhe klimaterike të njerëzve në të kaluarën, evoluimin e ekologjisë së tyre, strategjitë përshtatëse, dhe forma e hershme të menaxhimit të mjedisit ku trashëgimia kulturore ishte unike ose përkatësisht unike në lidhjen midis një sërë periudhash në të njëjtin vend.” 3 Korporata Financiare Ndërkombëtare (KFN) Standardi Performancës 8 (PS8) përcakton Trashëgiminë Kulturore Vendimtare si një nga këto

të dyja: “(i) trashëgimia e njohur ndërkombëtarisht e komuniteteve që përdorin, ose kanë përdorur në memorien e gjallë trashëgiminë kulturore për qëllime kulturore për një kohë të gjatë; ose (ii) zona të trashëgimisë kulturore të mbrojtura me ligj, duke përfshirë ato të propozuara nga qeveritë pritëse për këto projektime. “

Faqja 118 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





E ulët Mesatare E lartë Vend me Vlerë Konkrete të Trashëgimisë Kulturore (ICH)

Rëndësi të kufizuar kulturore ose fetare për përdoruesit e vendit bazuar mbi kriteret e përdoruesve.

Rëndësi të moderuar kulturore ose fetare ndaj përdoruesve të vendit bazuar mbi kriteret e përdoruesve. Plotëson kriteret si Trashëgimia Kulturore Vendimtare siç përcaktohet nga PS8.

Rëndësi të jashtëzakonshme kulturore ose fetare ndaj përdoruesve të vendit bazuar mbi kriteret e përdoruesve. Plotëson kriteret si Trashëgimia Kulturore Vendimtare siç përcaktohet nga PS8, dhe është i njohur ose në nivel rajonal ose kombëtar si një simbol i kulturës dhe identitetit, ose si një vend i rëndësishëm unik për një grup të veçantë (komunitet, grup etnik, grupe minoritare fetare, etj...)

Burimi: ERM (2012)

5.2.5.4 Shkalla e ndikimeve

Shkalla e ndikimeve ndaj trashëgimisë kulturore është përcaktuar sipas mënyrave në vijim:

Për dëmtimet fizike ndaj një vendi arkeologjik, Shkalle do të përcaktohet nga ajo pjesë e atij vendi që është prekur në krahasim me zonën e të gjithë vendit. Kjo do të aplikohet kryesisht për ndikimet fizike ndaj vendeve të trashëgimisë kulturore nga pajisjet mekanike. Artefaktet e marra nga një vend i prekur do të lehtësojnë dëmtimin në një masë të vogël meqenëse artefaktet do të humbasin kontekstin e besueshmërisë arkeologjike. Nuk është e mundur të rikuperosh një vend ky kryhen gërmime arkeologjike ose ky janë bërë gërmime arkeologjike.

Për dëmtimet fizike ndaj monumenteve dhe vendeve me vlera të trashëgimisë kulturore ndërkombëtare (ICH), Shkalle do të matet nga shtrirja strukturore e dëmtimit. Riparimi i monumenteve të dëmtuara historike është tepër i vështirë dhe i shtrenjtë, në mos i pamundur.

Për ndikimet jo-fizike, bllokimi i hyrjes së përdoruesve dhe ndikimet mbi veçoritë dhe ambientin e vendeve, Shkalle është përcaktuar nga ashpëria dhe kohëzgjatja e shqetësimit, dhe shkalla në të cilën aktivitetet e Projektit do të ndërhyjnë me kuptimin, karakterin, dhe mundësinë hyrëse të vendit ndaj përdoruesve të tij.

5.2.5.5 Rëndësia e ndikimeve

Rëndësia e ndikimeve mbi vendet e trashëgimisë kulturore është matur si produkt i rëndësisë specifike të një vendi të trashëgimisë kulturore dhe Shkallës së ndikimit për atë vend. Kriteret e rëndësishme janë paraqitur në Seksionin 5.2.5.3 dhe Shkalla e ndikimit është shqyrtuar në Seksionin 5.2.5.4. të mëparshëm. Në rastin kur ndikimi nuk është fizik, atëherë rëndësia është matur si një produkt i rëndësisë së atij vendi dhe kohëzgjatjes dhe ashpërisë së shqetësimit ndaj funksionit dhe përdorimit të vendit.

Metoda e përdorur për të llogaritur ndikimet mbi vendet e trashëgimisë kulturore është përmbledhur në Tabela 5.2-25.

Faqja 119 nga 119

Kodi i Zonës

Kodi i Komp.

Kodi i Sistemit

Kodi Disc.





Tabela 5.2-25 Rëndësia e ndikimeve mbi trashëgiminë kulturore

Shkalla e ndikimit Papërfillshme E vogël Mesatare E madhe Përcaktimi Asnjë ndryshim

kushtesh, mundësi hyrje ose sfondin e burimit

Pjesë e vogël e burimit ka humbur ose dëmtuar ose hyrja është penguar nga rritja e distancës, ose përvoja ndryshon përkohësisht gjë që prek rolin/funksionin e perceptuar

Një pjesë e dukshme e burimit ka humbur, ose i gjithë burimi është dëmtuar, ose hyrja e burimit nuk është më e hapur për përdoruesit aktual, ka ndryshim afat gjatë në sfond

Burimi ka humbur i gjithi ose sfondi është ndryshuar përgjithmonë sa që roli/funksioni i tij ka humbur

Pap

ërfil

lshm

e

Burimi nuk njihet nga banorët lokal ose palët e jashtme që të ketë vlera për komunitetin ose për kërkimet shkencore dhe kulturore

E parëndësishme E parëndësishme E parëndësishme E parëndësishme

E u

lët

Burimi njihet nga njerëzit në atë zonë të ketë vlera për traditat dhe kulturën vendore ose ka pak interes për kërkime

E parëndësishme Rëndësi e vogël Rëndësi e vogël Rëndësi mesatare

Mes

atar

e

Burimi është tepër i rëndësishëm për zonën, njihet në një zonë më të gjerë (rajonal dhe kombëtar) ose ka një interes mesatar për kërkime

E parëndësishme Rëndësi e vogël Rëndësi mesatare Rëndësi e Madhe

Vler

a e

burim

it të

tras

hëgi

mis

ë ku

lturo

re

E la

rtë

Burimi është esencial për mënyrën e jetesës ose identitetin, ose ka një interes të madh për kërkime

E parëndësishme Rëndësi mesatare Rëndësi e Madhe Rëndësi Tepër e Madhe

Burimi: ERM (2012)

Trans Adriatic Pipeline AG – Albania (Branch Office)Torre Drin, Rruga Abdi Toptani

Tirana, AlbaniaTel.: + 355 44 306 937Fax: + 355 42 265 685

[email protected]

Data 01/2013

Copyright Rezervuara: Ky dokument nuk mund të kopjohen, treguar ose të vendosura në dispozicion të palëve të treta pa pëlqimin paraprak të TAP AG. Versioni i fundit i dokumentit është regjistruar në bazën e të dhënave Projekti TAP-së.

Copyright Reserved: This document may not be copied, shown to or placed at the disposal of third parties without prior consent of TAP AG.The latest version of the document is registered in the TAP Project's Database.

vnms shqipëri aneksi 5 – baza referuese dhe metodologjia e ......5.1.5.4 gjeologjia,...

Documents