visie 2020 · web viewtevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er...

20
Visie 2020 Gemeente Groningen Iris Roffel : 295229 Reinder Radersma: 316118 Jonatan Thomas: 322996 Martijn Langhorst: 321502 Dedmer Kraakman: 318592 Corné Muller: 316267 Redmer Jorna: 292582

Upload: others

Post on 10-Jun-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

Visie 2020

Gemeente Groningen

Iris Roffel : 295229Reinder Radersma: 316118Jonatan Thomas: 322996Martijn Langhorst: 321502Dedmer Kraakman: 318592Corné Muller: 316267Redmer Jorna: 292582

Page 2: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

Inhoudsopgave

Inleiding..................................................................................................................................................2

Visie........................................................................................................................................................3

Strategie richting 2020...........................................................................................................................4

Autovrije binnenstad..........................................................................................................................4

SolaRoad.............................................................................................................................................4

OV-fietsen..........................................................................................................................................5

Groene Fitness....................................................................................................................................5

Koppeling beleidsterreinen....................................................................................................................5

Inspiratiefilm visie..................................................................................................................................6

Bijlagen...................................................................................................................................................7

Analyse...............................................................................................................................................7

Actuele ontwikkelingen..................................................................................................................7

Relevante ontwikkelingen..............................................................................................................7

Enquête..........................................................................................................................................8

Destep............................................................................................................................................9

Bibliografie...........................................................................................................................................14

1Visie 2020 gemeente Groningen

Page 3: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

Inleiding“Laat degene die de wereld in beweging wil zetten, eerst zelf in actie komen” Aldus de filosoof Socrates. Het sportbeleid dat voor u ligt neemt deze uitspraak misschien wel heel letterlijk. De laatste jaren ging er op gemeentelijk gebied veel aandacht uit naar het inhalen van achterstanden in het beheer en het onderhoud van sportaccommodaties. Nu is het moment om de aandacht te verleggen naar de toekomst en om in actie te komen!

In dit visiedocument staat de sportvisie van de gemeente Groningen voor het jaar 2020 beschreven. Bij het opstellen van deze visie is uitvoerig rekening gehouden met de actuele ontwikkelingen binnen de gemeente. Tevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente Groningen.

De visie wordt eerst beknopt beschreven waarna er aandacht wordt besteed aan de strategie die zal worden gehandhaafd om de gemeenschappelijke doelen die in de visie worden gesteld te behalen.

2Visie 2020 gemeente Groningen

Page 4: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

VisieIn veel westerse landen zijn overgewicht en duurzaamheid een terugkomend thema en zo ook in Nederland. 48,3% van de Nederlanders boven de 19 jaar heeft last van overgewicht en de term ‘duurzame energie’ komt steeds vaker voorbij in de nationale en internationale media.Bij het opstellen van onze sportvisie voor de gemeente Groningen hebben wij er dan ook bewust voor gekozen om de focus te leggen op sportstimulering op een duurzame en innovatieve manier.Ook hebben wij ervoor gekozen om het woord ‘sportsimulering’ in de breedste zin te zien en dus ook veel aandacht te schenken aan beweegstimulering. Bewegen is meer dan sporten alleen, wij zien bewegen hier als het ongestructureerd bewegen in de openbare ruimte maar ook als het bewegen in het dagelijkse leven.

“ waar duurzaamheid vroeger een post op zich was is het tegenwoordig integraal verbonden met alle andere posten in het coalitieakkoord ” Aldus Paul de Rook, wethouder van sport gemeente Groningen.

De gemeente Groningen heeft aangegeven de duurzaamste gemeente van Nederland te willen worden. Hier kan het sportbeleid enorm aan bijdragen. Dit door op een duurzame en innovatieve manier om te gaan met sport en bewegen en veel gebruik te maken van de openbare ruimtes in de stad. Dit wil de gemeente gaan realiseren door sporten in de openbare ruimte en duurzaamheid onlosmakelijk met elkaar te verbinden. Op deze manier wil de gemeente ook sport en bewegen onder de inwoners stimuleren en voldoen aan de vraag van de ongestructureerde sporters.

De visie richt zich op drie speerpunten:

Duurzaamheid Innovatie sportstimulering

3Visie 2020 gemeente Groningen

Page 5: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

Strategie richting 2020De huidige visie op het sportbeleid van de gemeente Groningen vermeld een aantal belangrijke punten waar met het opstellen van de strategie richting 2020 rekening is gehouden:

We willen dat Groningen een aantrekkelijke stad is om te sporten en te bewegen. We investeren al jaren in de sport, omdat we sport belangrijk vinden voor de stad. Wij streven er naar om zoveel mogelijk mensen aan het sporten te houden en te krijgen. We geloven dat sporten bovendien bijdraagt aan verbinding tussen Stadjers, mensen sterkt in hunontwikkeling, helpt in de strijd tegen overgewicht, het wonen in de stad aantrekkelijk maakten kansen biedt om uit te blinken. (Sportvisie Groningen 2010-2020, 2010)

Groningen heeft als centrumstad van het noorden een zeer gedifferentieerd aanbod vansporten en sportvoorzieningen. Groningen is een intense en compacte stad waarvoorzieningen op korte afstand liggen. De druk op de ruimte is groot en daarbij is de sporteen �ruimtevreter �. De vraag naar meer ruimte voor sport en bewegen zal echter groeien.De kern van ons sportbeleid is dat iedere Stadjer het plezier in sport- en bewegen kan ofheeft ervaren en te allen tijde de keuze voor sport en bewegen kan maken. Drempels omdichtbij in de wijk of daarbuiten als sporter, vrijwilliger of supporter anderen te ontmoeten zijnzo laag mogelijk. (Sportvisie Groningen 2010-2020, 2010)Om in 2020 de duurzame, innovatieve en sportieve gemeente te zijn die in de visie wordt beschreven moeten er een aantal stappen worden ondernomen. Deze stappen zien er als volgt uit:

Autovrije binnenstad Solaroad OV-fietsen Groene fitness

Autovrije binnenstadDoor de binnenstad geheel autovrij te maken wil de gemeente Groningen ruimte creëren om op een duurzame en innovatieve manier gebruik te kunnen maken van de openbare ruimte. Andere effecten van deze maatregel zullen zijn dat de hoeveelheid uitlaatgassen verminderd wordt en tegelijkertijd het lichamelijk bewegen van de bevolking gestimuleerd wordt. Tevens wordt hierdoor de verkeersveiligheid in de binnenstad bevorderd. Zonder het autoverkeer is er in de binnenstad ruimte voor een innovatieve invulling van de openbare ruimte.

SolaRoadHet voorstel is om een multifunctioneel circuit aan te leggen in de binnenstad in de vorm van een zogenaamde ‘SolaRoad’. Het circuit zal door de binnenstad van Groningen lopen en het zal eenieder die het pad befietst of beloopt langs een aantal historische plekken voeren. Een ‘SolaRoad’ is een weg die bestaat uit zonnepanelen. Met deze zonnepanelen wordt energie opgewekt die gebruikt kan worden voor verschillende doeleinden binnen de gemeente (Kennislink, 2011). Met de aanleg van dit ‘SolaRoad’ circuit wordt de inwoner van de gemeente Groningen op een innovatieve en duurzame manier gestimuleerd om te gaan bewegen en wordt er tegelijkertijd voldaan aan de behoeftes van de ongestructureerde sporters in Groningen. Tevens wordt er duurzame energie opgewekt voor en door de gemeente Groningen.

Deze ‘SolaRoad’ biedt de ongestructureerde sporter in Groningen een prachtige en veilige route om te fietsen of hard te lopen en de wandelaar een informatieve tocht langs de historische trekpleisters

4Visie 2020 gemeente Groningen

Page 6: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

van de binnenstad. Het circuit zal zodanig worden ingedeeld dat er ruimte is voor alle soorten gebruikers. Zo kunnen er zowel structurele informatieve stadswandelingen als hardloopwedstrijden worden georganiseerd.

OV-fietsenDoor de binnenstad autovrij te maken is er geen ruimte meer voor de stadsbussen. Hiervoor in de plaats zullen er door heel Groningen huurlocaties voor OV-fietsen bijkomen waar goedkoop een OV-fiets gehuurd kan worden. Vanaf de huidige 5 P+R terreinen in Groningen kan de bus worden genomen naar het hoofdstation waar vervolgens gratis een OV-fiets gehuurd kan worden voor de resterende dag.

Met de bovengenoemde maatregel wordt het bewegen van de inwoners van de gemeente gestimuleerd maar dat is niet het enige effect. Met een sterk verhoogd gebruik van de OV-fiets zal naast de leefbaarheid van de gemeente ook het stadsbeeld positief veranderen (Eck, 2011). De inwoners van de gemeente hebben op deze manier de kans om zelf ook de duurzaamheid die de gemeente zo predikt uit te stralen.

Groene FitnessEen ander voorbeeld van op een duurzame manier om te gaan met sport, is door in de sportscholen in de gemeente Groningen de cardioapparaten energie op te laten wekken. Veel van deze cardioapparaten werken met een vliegwiel waar een magneetgenerator op gemonteerd kan worden. De energie die deze apparaten opleveren kan via een verzamelkast direct worden omgezet tot bruikbare energie.

Dat betekent dat de energie voor de sportschool (deels) door de apparaten wordt opgewekt. Op deze manier werken de sportscholen in de gemeente Groningen direct mee aan de duurzaamheid. (Omroepwest, 2013)

Koppeling beleidsterreinenDe afdeling OCSW van de gemeente Groningen ziet kans om deze visie te realiseren in samenwerking met verschillende afdelingen, onder andere: ruimtelijke ordening, economische zaken en sociale zaken & werkgelegenheid. Wanneer de binnenstad autovrij gemaakt wordt heeft dit direct te maken met de afdeling ruimtelijke ordening. De win situatie voor de afdeling ruimtelijke ordening is dat wanneer er geen autoverkeer meer door de binnenstad rijd, de verkeersveiligheid direct bevorderd wordt. Op het moment dat de gemeente Groningen een ‘SolaRoad’ aanlegt, dan wordt daardoor een deel van de energie opgewekt. Dit drukt de kosten op energiegebruik wat weer een win situatie voor de afdeling economische zaken is. Op het moment dat bijvoorbeeld de binnenstad autovrij gemaakt moet worden, zal dit de werkgelegenheid in Groningen bevorderen. Daarnaast zal sociale zaken haar win situatie merken wanneer er verschillende sportevenementen voor verschillende doelgroepen worden georganiseerd in de binnenstad op de ‘SolaRoad’. Bij dit soort sportevenementen komen veel mensen met elkaar in aanraking en dat bevorderd het sociale aspect van zo’n evenement.

5Visie 2020 gemeente Groningen

Page 7: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

Inspiratiefilm visie

https://www.youtube.com/watch?v=xkFqpaocYPQ&feature=youtu.be

6Visie 2020 gemeente Groningen

Page 8: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

BijlagenAnalyseActuele ontwikkelingen De stad en de sportdeelname in de stad

In de leeftijd tot 14 jaar sporten er veel kinderen. Vanaf 14 jaar neemt de sportdeelname af, en vanaf het 22ste levensjaar neemt deze weer toe en vervolgens neemt hij weer af vanaf 27 jaar. Ten opzichte van vroeger sporten er nu meer 65 plussers. De groep van 50 -75 jaar groeit sterk in Groningen sinds 2011 (Sportvisie Groningen 2010-2020, 2010).

Ongeorganiseerd sporten

Driekwart van de mensen in Groningen die sporten, sport ongeorganiseerd. Betreft de Georganiseerde sport is de Verwachting dat er meer grote verenigingen komen en minder kleine. Groningen heeft relatief veel kleinere verenigingen. Het wordt steeds lastiger voor verenigingen om vrijwilligers te krijgen (Sportvisie Groningen 2010-2020, 2010).

Projecten/interventies:

De Gezonde school, JOGG, Sport en bewegen in de Buurt, Sportplein Groningen. Met de gezonde school kunnen scholen laten zien dat zij bezig zijn met de gezondheid van de leerlingen. Hiervoor kunnen zij een vignet krijgen dat aangeeft dat de school dit belangrijk vind (Gezonde School). JOGG is een project dat zich inzet tegen overgewicht bij jongere mensen (JOGG). Sport en bewegen in de Buurt wil ervoor zorgen dat de gezonde keuze ook een makkelijke keuze wordt (Sportindebuurt). Sportplein Groningen richt zich op de volgende thema’s op het gebied van sport en bewegen: talentontwikkeling, bewegingsonderwijs, versterking sportverenigingen, sportevenementen, kwetsbare groepen (Sportpleingroningen).

Relevante ontwikkelingenInternationaalVergrijzingInternationale vergrijzing is een ontwikkeling die de laatste jaren steeds groter wordt. Dit houdt in dat er steeds meer oudere mensen komen en dat deze mensen ook steeds ouder worden. Vergeleken met andere landen is Nederland minder vergrijsd dan andere landen. Zo was 16% van de Nederlandse bevolking in 2012 65 jaar over ouder. Terwijl Duitsland het meeste vergrijsde land van Europa was met ruim 20% dat 65 jaar over ouder was. Ondanks dat Nederland minder vergrijsd is dan andere landen in Europa, is dit wel iets wat invloed heeft voor de komende jaren binnen de Nederlandse samenleving. Doordat er steeds meer oudere mensen komen kan deze categorie niet meer worden vergeten op het gebied van sport. (Nationaalkompas, 2012)

7Visie 2020 gemeente Groningen

Page 9: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

NationaalIndividualiseringDoor de individualisering, wat echt een trend geworden is de afgelopen jaren, worden er steeds meer en andere eisen gesteld aan het sportaanbod. Mensen worden zich steeds meer bewust dat zij om te sporten niet per se lid hoeven te zijn van een sportvereniging. Steeds meer mensen zullen sport als klant en consument gaan benaderen. Dit in het achterhoofd houdend is het makkelijk voor bijvoorbeeld sportscholen daar op in te spelen en de abonnementen interessant te houden voor de klanten (SportknowhowXL, 2010). Doordat het aanbod in ongeorganiseerd sporten steeds groter wordt en de vraag er naar ook, krijgen verenigingen het steeds lastiger in Nederland. Mensen kiezen steeds vaker om te sporten op momenten en tijden dat zij dat zelf willen. Dit is een groot voorbeeld van de individualisering.

RegionaalOntgroening en vergrijzingBinnen gemeente Groningen is er over het algemeen het meest sprake van ontgroening en vergrijzing. Er is wel verschil tussen de regio’s binnen de gemeente Groningen, zo is er in Oost- Groningen meer sprake van vergrijzing en in West- Groningen is er meer sprake van ontgroening. Vooral in Oost-Groningen en Noordoost-Groningen daalt het aantal inwoners aanzienlijk. Dit neemt uiteraard consequenties met zich mee want zo komt er meer leegstand en hebben sportorganisaties last van ledenterugloop. Zo zal ook het financiële aspect voor sportorganisaties in problemen gaan komen want sponsors lopen ook terug.

LokaalSportgedragDe meeste mensen uit de stad Groningen sporten hoofdzakelijk omdat ze het leuk vinden. Daarnaast stijgt het aantal mensen dat sport omdat het gezond is. De mensen gaan hogere eisen stellen aan de kwaliteit van verenigingssport. Dit komt omdat het vergeleken word met de particuliere ondernemer. Daarnaast zijn de mensen in Groningen ook het liefst zo weinig mogelijk tijd kwijt aan reizen. Binnen de leeftijdscategorie 14 t/m 22 jaar neemt de sport deelname af dit komt omdat de mensen zelf keuzes gaan maken en nieuwe uitdagingen tegenkomen. Daarnaast zijn het de ouders die de kinderen onder de 14 jaar op een sport doen. De mensen van 22 jaar t/m 27 jaar gaan weer meer deelnemen aan sport. Binnen de stad Groningen halen grote groepen de beweeg norm niet. Groningse kinderen worden steeds dikker op een steeds jongere leeftijd. Het word zelfs erger als deze lijn voortzet zal naar schatting in 2015 een op de vijf kinderen te dik zijn op de basisschool (Sportvisie Groningen 2010-2020, 2010).

Enquête Doormiddel van een enquête is er achterhaald welke zaken op het gebied van sport en duurzaamheid er spelen binnen de gemeente Groningen. Uit deze gegevens blijkt dat de bevolking er positief achter staat dat Groningen de duurzaamste gemeente word van Nederland. Daarnaast blijkt uit de resultaten dat er steeds meer mensen deelnemen aan ongeorganiseerde sport. Uit de resultaten blijkt ook dat de meerderheid van de bevolking fitness beoefend en het aanbod qua sport prima vind binnen Groningen.

8Visie 2020 gemeente Groningen

Page 10: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

DestepDemografischLeeftijdsopbouw gemeente Groningen

Figuur 1. Bevolkingspiramide gemeente Groningen (Gronometer, 2014).

De gemeente Groningen heeft in totaal 198281 inwoners. Daarvan zijn 99878 vrouw en 98403 man. De grootste groep is de leeftijdscategorie van 20 – 24 jaar namelijk, 34321. Het gemiddelde inkomen per persoon op jaarbasis van de inwoners van de gemeente Groningen is € 19300,-

9Visie 2020 gemeente Groningen

Page 11: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

EconomischWerkloosheidscijfersGekeken naar de werkloosheid in de gemeente Groningen dan zijn er 14485 mensen in 2014 werkloos. Dit is 9,6 procent van de potentiële beroepsbevolking (150476 personen). Van de groep werklozen is 8063 man en 6422 vrouw. Figuur 2 geeft een overzicht weer van de leeftijdsverdeling onder werklozen binnen de gemeente Groningen.

Figuur 2. Overzicht leeftijdsverdeling werklozen gemeente Groningen (Gronometer, 2014).

10Visie 2020 gemeente Groningen

Page 12: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

Sociaal-CultureelOpleidingsniveauIn figuur 3 zijn de opleidingsniveaus van alle gemeentes binnen de provincie Groningen te zien. Na de gemeente Haren is Groningen de hoogstopgeleide gemeente van de provincie Groningen. Dit heeft onder andere te maken de vele studenten die er in de stad wonen.

Figuur 3. Opleidingsniveau per gemeente (Kengetallen WMO, 2010).

11Visie 2020 gemeente Groningen

Page 13: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

Figuur 4 geeft aan dat in de Gemeente Groningen meer dan 35 % HBO of WO opgeleid is. Dit heeft te maken met dat Groningen een echte studentenstad is. Een groot deel van de studenten blijft na hun studie dan ook een Groningen wonen en/of werken. Dat verklaart mede waarom Groningen een hoog percentage hoog opgeleide mensen heeft.

Figuur 4. Hoogopgeleiden (15 – 64 jaar) per gemeente (Compendiumvoordeleefomgeving, 2013)

TechnologischSmartphones en appsIn de tijd waarin we nu leven zijn smartphones en apps belangrijke technologische ontwikkeling. Steeds meer mensen zijn in het bezit van een smartphone en gebruiken op deze smartphone verschillende soorten apps. Zo zijn er de social media apps, maar er zijn ook allerlei andere soorten apps die mensen gebruiken. Voorbeelden daarvan zijn apps die gericht zijn op de gezondheid van mensen, zoals runtastic, mijneeIn de tijd waarin we nu leven zijn smartphones en apps belangrijke technologische ontwikkeling. Steeds meer mensen zijn in het bezit van een smartphone en gebruiken op deze smartphone verschillende soorten apps. Zo zijn er de social media apps, maar er zijn ook allerlei andere soorten apps die mensen gebruiken. Voorbeelden daarvan zijn apps die gericht zijn op de gezondheid van mensen, zoals runtastic, mijneetmeter etc.

12Visie 2020 gemeente Groningen

Page 14: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

EcologischDuurzaamheidDe gemeente Groningen heeft in het collegeprogramma 2006-2010 uitgesproken de duurzaamste stad van Nederland te willen worden. Dit heeft op het ecologische gebied direct gevolgen voor alles wat er in de toekomst gedaan gaat worden in de gemeente Groningen. De gemeente Groningen zou onder andere de CO2 uitstoot in de stad drastisch willen verminderen (Gemeente Groningen, 2006).

Politiek juridischProjectenDe gemeente Groningen bied Sportplein Groningen aan. Dit is een digitaal voorportaal voor sport en bewegen in de provincie:

Meer dan 40 sportloketten waar je met je vraag op het gebied van sport, bewegen en gezondheid terecht kunt in de provincie.

Een overzicht van meer dan 2000 sportaanbieders in de provincie Groningen De evenementenkalender van Groningen Een overzicht van bijna 900 sportaccommodaties in de provincie. De plaats waar nieuwe samenwerking ontstaat ter verbetering van de top- en breedtesport

in Groningen. Nieuws en artikelen op het gebied van sport, bewegen en gezondheid.

Daarnaast steunt de gemeente Groningen ook grote sportcomplexen zoals Kardinge.

13Visie 2020 gemeente Groningen

Page 15: Visie 2020 · Web viewTevens is er gekeken naar de visies op andere beleidsterreinen en is er geprobeerd zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de inwoners van de gemeente

BibliografieCompendiumvoordeleefomgeving. (2013). Opgeroepen op Januari 12, 2015, van

Compendiumvoordeleefomgeving: http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl2100-Opleidingsniveau-bevolking.html?i=15-12

Eck, v. (2011). Kiviniria. Opgehaald van Kiviniria: https://www.kiviniria.net/media/Techniekpromotie/Thema_sKIVINIRIA/Mobility/Presentaties/W214.pdf

Gemeente Groningen. (2006). Opgeroepen op Januari 12, 2015, van Gemeente Groningen: http://gemeente.groningen.nl/regelgeving/13077_1.1

Gezonde School. (sd). Opgehaald van Gezonde School: http://www.gezondeschool.nl/

Gronometer. (2014). Opgeroepen op Januari 12, 2015, van Gronometer: http://groningen.buurtmonitor.nl/default.aspx?cat_open_code=c10&presel_code=ps1

Gronometer. (2014). Opgeroepen op Januari 12, 2015, van Gronometer: http://groningen.buurtmonitor.nl/default.aspx?cat_open_code=c645&presel_code=ps4

JOGG. (sd). Opgehaald van JOGG: http://www.jogg.nl/

(2010). Kengetallen WMO. Groningen: GGD Groningen.

Kennislink. (2011, Januari 28). Opgehaald van Kennislink: http://www.kennislink.nl/publicaties/rijden-op-een-zonnepaneel

Nationaalkompas. (2012). Opgehaald van Nationaalkompas: http://www.nationaalkompas.nl/bevolking/vergrijzing/verschillen-internationaal/

Omroepwest. (2013, Maart 4). Opgehaald van Omroepwest: http://www.omroepwest.nl/nieuws/04-01-2013/energie-opwekken-de-sportschool

Sportindebuurt. (sd). Opgehaald van Sportindebuurt: http://www.sportindebuurt.nl

SportknowhowXL. (2010, September). Opgehaald van SportknowhowXL: http://www.sportknowhowxl.nl/nieuws-en-achtergronden/open-podium/item/86851/

Sportpleingroningen. (sd). Opgehaald van Sportpleingroningen: http://www.sportpleingroningen.nl/themas/

(2010). Sportvisie Groningen 2010-2020. Groningen: Gemeente Groningen.

14Visie 2020 gemeente Groningen