village profile of nochadccmorang.gov.np/.../04/nocha-vdc-profile-final-2068.pdf · 2019. 1....
TRANSCRIPT
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 1
uflj; k|f]kmfon, gf]rf @)^* VILLAGE PROFILE OF NOCHA
@)^*
ufp ljsf; ;ldltsf] sfof{no gf]rf
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 2
gf]rf uf=lj=;= sf] lj:t[t ljj/0f
(Village Profile)
@)^*@)^*@)^*@)^*
tof/Lstf{tof/Lstf{tof/Lstf{tof/Lstf{
cg';Gwfg ljsf; s]Gb|, g]kfncg';Gwfg ljsf; s]Gb|, g]kfncg';Gwfg ljsf; s]Gb|, g]kfncg';Gwfg ljsf; s]Gb|, g]kfn
lj/f6gu/lj/f6gu/lj/f6gu/lj/f6gu/
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 3
xfd|f] egfO{xfd|f] egfO{xfd|f] egfO{xfd|f] egfO{ g]kfnsf] ;Gbe{df ufpF ljsf; ;ldlt u|fdL0f e}usf] :yfgLo ;/sf/ xf] . o;n] :yfgLo:t/df
hgtfnfO{ tf]lsPsf] ;]jfx? k|jfx ub{5 . g]kfndf /x]sf uf=lj=;=x? :yfgLo :JffoQ zf;g P]g @)%%
tyf o; cGtu{t hf/L ePsf lgofdfjnLx?4f/f lgb]{lzt ePsf 5g\ . P]gn] Joj:yf u/] cg'?k x/]s
uflj;x?n] :yfgLo txsf] ;"rgf tYof+s Joj:yfkg ug'{ kg]{5 . o;}u/L P]g tyf lgodfjnL cg';f/
ufpF ljsf; ;ldltx?n] j:t'ut ljj/0f tof/ u/L To;}sf cfwf/df of]hgf 5gf}6 ug'{ kg]{ Joj:yf
pNn]v u/]sf] 5 . j:t'ut ljj/0f tof/Lsf nflu ;"rgf ;+sng / ljZn]if0f ug'{ kb{5 . ;+sng ul/Psf
;"rgfnfO{ oyfy{k/s 9+un] /fvL j:t'ut ljj/0f tof/ ubf{ To;n] uf=lj=;= nufot cGo
;/f]sf/jfnfx?nfO{ ljsf; lqmofsnfk ;+rfng ug{ 7'nf] ;xof]u k'–ofpFb5 .
ufpFsf] ljsf; lgdf{0f / ;fj{hlgs ;]jf k|jfxdf :yfgLo lgsfosf] e"ldsf al9/x]sf] ;Gbe{df
ufpFdf ljsf; ;DaGwL ;"rgf Joj:yfkg uf=lj=;=n] ug'{kg]{ Ps dxTjk"0f{ sfo{ xf] . g]kfn ;/sf/n]
ufp ljsf; ;ldltx?sf] Go"gtd zt{ dfkgsf] ;"rsx? cfly{s jif{ )^%÷^^ b]lv z'?jft u/sf] 5 .
o; qmddf uflj;sf] j:t'l:ylt ljj/0f clgjfo{ zt{sf] ?kdf lnPsf] 5 . o;sf nflu klg uflj;n]
j:t'ut ljj/0f tof/Lsf] nflu lhlj;sf] ;xof]udf cfwf/e't 3/w'/L ;j]{If0f ul/ cWoog ljZn]if0f
ul/Psf] 5 . o;n] uflj;sf] cfjZostfsf ;fy} ;/f]sf/jfnfx?sf] rfxfgfnfO{ s]xL ?kdf eP klg
pknlAw lbg] cfzf lnPsf] 5' .
o;sf] tof/Lsf] nflu lhlj;sf] cfly{s tyf k|fljlws ;xof]udf @)^^ ;fndf cfwf/e't 3/w'/L
;j]{If0f ul/ k|fKt ;"rgfx? ;+sng, k|zf]wg, tflnsLs/0f, ljZn]if0f ug]{ h:tf] dxTjk'0f{ sfo{x?
lhlj;sf ;"rgf clws[t >L dx]Gb| v8\sf / zfvf sfo{fnosf tYof+s ;xfos ;'dg >]i7n] lgjf{x ug'{
ePsf] e'ldsf uflj;sf] nflu cljid/0Lfo ?kdf /lx/xg]5 o;sf nflu pxf+x?nfO{ ljz]if wGojfb lbg
rfxfG5' . o;}u/L cfkm\gf] sfof{nosf] sfdnfO{ c;/ gkg]{ u/L cys kl/>dsf ;fy ;"rgf ;+sngsf]
sfo{nfO{ ;kmn agfpg] uflj;sf u0fsx?, sd{rf/L ;fyLx? klg wGojfb kfq x'g'x'G5 . o;}u/L o;
uflj;sf ljBfno, :jf:Yo ;+:yf / cGo If]qaf6 ;"rgf pknAw u/fO{ ;xof]u ug'{ x'g] ;a} lgsfox?
wGojfbsf] kfq x'g'x'G5 .
cGtdf of] j:t'l:ylt ljj/0f uflj;sf] >f]t ;fwgn] EofP;Dd q'l6 /lxt agfpg vf]lhPtf klg
o;df cem} s]lx sdL sdhf]/L ePdf cfufdL lbgdf ;'wf/sf nflu ;/f]sf/jfnf kIfx?af6 cf}NofO{
;sf/fTds ;xof]u x'g] ck]Iff ub{5' . wGojfb .
z]v/ k|;fb pkfWofo
;lrj
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 4
;+:yfut egfO{ u|fdL0f ;d'bfosf] ljsf; ljgf d'n'ssf] ;du| ljsf; ;+ej 5}g . g]kfndf @)!# ;fn b]lv of]hgfa4
ljsf;sf] yfngL u/]tfklg lhNnf / uflj; txsf] ljsf; k|lqmof w]/} kl5 b]lv dfq z'? ePsf] b]lvG5 . To;df
klg lhNnf ljsf; ;ldlt / gu/kfnLsf afx]s of]hgfa4 ljsf;sf] cEof; clxn] klg #(!% uflj; dWo]
Hofb} sdn] dfq u/]sf 5g\ . :yfgLo :JffoQ zf;g P]g @)%% sf] bkmf $# df uflj;sf] jflif{s tyf cfjlws
of]hgf th'{df ;DalGw Joj:yf ug'{sf ;fy} P]gsf] bkmf $$ df k|To]s uflj;n] uflj; If]qsf] ljsf;sf lglDt
ufFp:t/Lo j:t'ut ljj/0f ;+sng u/L ufFpsf] j:t'l:ylt b]lvg] ;|f]t gSzf tof/ ug'{kg]{ k|fjwfg u/]sf] 5 .
o;}u/L :yfgLo :jfoQ zf;g lgodfjnL @)%^ sf] lgod ^$ df ;|f]t gSzfdf v'nfpg' kg]{ ljljw
ljifoj:t'x?sf ;fy} lgod ^% / ^^ df cfjlws / jflif{s of]hgf th'{df ug]{ k|lqmofx? ;dfj]z u/]sf] 5 . P]g
lgod d't{?ksf] sfof{Gjogsf] cefjdf sltko uflj;x?n] cfjlws of]hgf lgdf{0f u/L ;Gt'lnt ljsf; ug]{
k|of; u/]tfklg ;kmn x'g ;s]gg\ eg] clxn] ;Ddsf] ljsf; s]jn ef}lts k"jf{wf/df dfq l;dLt /x]sf] x'gfn]
;Gt'lnt ljsf; x'g g;s]sf] oyf{ytf ;a}sf] ;fd' 5n{Ë g} 5 .
ljsf; k|lqmof klg nfut nfesf] l;4fGtsf] cfwf/df cl3 a9fpg' ;s]df To;sf] k|ltkmn ;sf/fTds
x'G5 . o;sf] nfuL ;DalGwt If]qsf] j[xt ;"rgf ljZn]if0f x'g h?/L x'G5 . ljgf ;"rgf / tYof+ssf] e/df
lgdf{0f ul/Psf] of]hgf / lnPsf] gLltn] Gofof]lrt / ;Gt'lnt ljsf; ug{ ;Sb}g . :yfgLo lgsfo hgtfsf]
3/b}nf]df ;]jf k|jfx ug]{ lgsfo xf] . 3/sf] hu alnof] gagfO{ 3/ dha't x'b}g . o;sf] cy{ :yfgLo lgsfosf]
ha;Dd ;fwg, ;|f]t / Ifdtfsf] Joj:yfkg ;'b[9 ul/Gb}g ta;Dd s]Gb|Lo lgsfo ;an / ;Ifd x'b}g .
;/sf/n] ljut tLg jif{ b]lv uflj;x?sf] ;|f]tdf a[l4 u/]klg hgzlQm / Ifdtf ljsf;df vf;} Wofg lbPsf]
kfOGb}g . o;sf] c;/ xfn;Dd clwsf+z uflj;x?sf] ljsf; k|lqmof cg'dfg / kx'Frsf] e/df ;+rfng x'g]
u/]sf] 5 .
of] j:t'l:ylt ljZn]if0fdf d'nt uflj;sf] ;|f]t ;fwgsf] sdLsf afah'b klg w]/} ljifoj:t'x?nfO{
;+sng u/L ;d]6\g] k|of; ul/Psf] 5 tfklg s]xL If]qut ljifox? 5'6]sf x'g;S5g\ . lhNnf tyf cGo
lgsfox?;+u ljBdfg\ l4tLo >f]tsf tYof+sx? t'ngfTds cWoogsf] nflu ;dfj]z ul/ e/;s ufFp ljsf;
;ldltsf] oyf{y lrq0f ug]{ k|of; ul/Psf] 5 . ;"rgf ;+sng, ljZn]if0f, k|jfxdf Ps4f/ gePsf] sf/0f sltko
;"rgfx? cGo lgsfo jf ;+:yfn] u/]sf] ljZn]if0f;+u d]n gvfg ;S5g\ . x/]s ;"rgfx?nfO{ ;do ;fk]If
cWofjlws / kl/dfh{g ub}{ ufFFpsf] cfjZostf / dfunfO{ ;+jf]wg ug{' kb{5 .
cg';Gwfg ljsf; s]Gb| g]kfn
lj/f6gu/
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 5
;+lIfKt ;+lIfKt ;+lIfKt ;+lIfKt tYofÍtYofÍtYofÍtYofÍ ljj/0fljj/0fljj/0fljj/0f
!= /fhg}lts tyf k|zf;lgs l;dfgf!= /fhg}lts tyf k|zf;lgs l;dfgf!= /fhg}lts tyf k|zf;lgs l;dfgf!= /fhg}lts tyf k|zf;lgs l;dfgf k"j{ tkm{M cdflxjl/oftL klZrd tkm{M kf]v/Lof pQ/ tkm{ M sbdfxf blIf0f tkm{M ef/tsf] ljxf/ k|fGt @= /fhg}lts tyf k|zf;lgs ljefhg@= /fhg}lts tyf k|zf;lgs ljefhg@= /fhg}lts tyf k|zf;lgs ljefhg@= /fhg}lts tyf k|zf;lgs ljefhg lgjf{{rg If]q g+=M % Onfsf g+=M * j8fx? M (
#= ef}uf]lns cj:yf÷ If]qkmn#= ef}uf]lns cj:yf÷ If]qkmn#= ef}uf]lns cj:yf÷ If]qkmn#= ef}uf]lns cj:yf÷ If]qkmn ef}uf]lns cj:yfM t/fO{ -;dtn_
If]qkmnM ^=%( ju{ ls=dL= l;+lrt hUuf M $$% lj3f cl;+lrt hUufM !(& lj3f
$= hg;+Vof$= hg;+Vof$= hg;+Vof$= hg;+Vof s'n hg;+VofM $)@#
dlxnfM !*&% k'?ifM @!$* 3/kl/jf/ ;+Vof M *!^
cfbLjf;L hghftL ;+Vof @))! blnt ;+Vof !^!# dw]zL lk58fju{ ;+Vof $)(
;/b/ kl/jf/ ;+VofM $=(# 3/d'nL dlxnf * k|ltzt 3/d'nL k'?if (@ k|ltzt hg;+Vof a[lbb/ )=%$ k|ltzt n}lËs cg'kft !!$=%^ hgf
hg3gTj k|lt ju{ ls=dL= ^!) hgf pd]/ k'u]/ klg gful/stf glng] $@@ hgf /f]huf/Lsf] nflu ljb]z uPsf !@$ hgf
%= wd{sf] cfwf/df hg;+Vof%= wd{sf] cfwf/df hg;+Vof%= wd{sf] cfwf/df hg;+Vof%= wd{sf] cfwf/df hg;+Vof lxGb' *!=*% k|ltzt O:nfd !*=!% k|ltzt
^= k|d'v ^= k|d'v ^= k|d'v ^= k|d'v efiff Mefiff Mefiff Mefiff Mg]kfnL, d}lynL, c+lusf, pb'{ /fhj+zL cflb .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 6
&= z}lIfs l:ylt&= z}lIfs l:ylt&= z}lIfs l:ylt&= z}lIfs l:ylt s'n ;fIf/tfM ^%=%^ Ü
k'?if &!=(% Ü dlxnf %*=@^ Ü cfbLjf;L hghftL ^%=#$ Ü blnt hftL ^#=!@ Ü dw]zL lk58fju{ ^^=$% Ü
afnljsf; s]Gb| $ j6f *= s[lif kz'kfng*= s[lif kz'kfng*= s[lif kz'kfng*= s[lif kz'kfng
s[lif tyf kz'kfngdf ;+nUg ### 3/kl/jf/ cfkm\gf] :jfldTjdf hldg gx'g] !*) 3/kl/jf/
# dlxgf;Dd vfBfGg k'Ug] *! 3/kl/jf/ (= oftfoft tyf ;+rf/(= oftfoft tyf ;+rf/(= oftfoft tyf ;+rf/(= oftfoft tyf ;+rf/ u|fj]n ;8sM !# ls=dL= sRrL ( ls=dL= ;+rf/ ;'ljwf ePsf] $(@ 3/kl/jf/ !)= cfjf;!)= cfjf;!)= cfjf;!)= cfjf;
sRrL 3/kl/jf/ %() cw{kSsL÷sf7sf] 3/kl/jf/ !&@ kSsL 3/kl/jf/ @! cGo 3/kl/jf/ ## hf]lvddf /x]sf] 3/kl/jf/ @)^
!!= :jf:Yo / vfg]kfgL!!= :jf:Yo / vfg]kfgL!!= :jf:Yo / vfg]kfgL!!= :jf:Yo / vfg]kfgL PrcfOeL P8\;jf/] hfgsf/L gePsf] 3/kl/jf/ #@ k|ltzt
6\o"j]nsf] vfg]kfgL pkef]u ug]{ (& k|ltzt zf}rfno gePsf] 3/kl/jf/sf] k|ltztM @^ k|ltzt !@= phf{ !@= phf{ !@= phf{ !@= phf{
ljB't ;]jf k'u]sf] 3/kl/jf/M ^) Ü u'O7faf6 vfgf ksfpg] 3/kl/jf/ &) Ü bfp/faf6 vfgf ksfpg] 3/kl/jf/ !# Ü
!#= ;fdflhs ;'/Iff !#= ;fdflhs ;'/Iff !#= ;fdflhs ;'/Iff !#= ;fdflhs ;'/Iff h]i7 gful/s ^* hgf Psn dlxnf && k"0f{ c;Qm ckfË ^ hgf blnt afnaflnsf %) hgf
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 7
ljifo ;"rLljifo ;"rLljifo ;"rLljifo ;"rL 1 kl/R5]b Pskl/R5]b Pskl/R5]b Pskl/R5]b Ps ............................................................................................................................. 10
1.1 k[i7e"ld (Background) ........................................................................................................ 10
1.2 cWoogsf d'Vo p2]Zox?M (Main Objectives of the Study) ....................................................... 11
1.3 cWoogsf] dxTjM (Importance of Study) ............................................................................... 11
1.4 cWoogsf] cf}lrTo (Significance of the Study)...................................................................... 12
1.5 cWoog lalwM (Method of Study) ......................................................................................... 12
1.6 tYof+s ljZn]if0f / k|:t'lts/0f (Analysis & Presentation of Data ) .......................................... 12
1.7 cWoogsf] If]q / l;dfM (Scope and limitation of study) ......................................................... 13
2 kl/R5]b b'O{M uflj;sf] kl/ro ................................................................................................ 14
2.1 ef}uf]lns cjl:ylt ................................................................................................................. 14
2.2 ufp ljsf; ;ldltsf] P]ltxfl;s k[i7e"ld ....................................................................................... 14
2.3 uf=lj=;=df /x]sf] ;DefJotf, cj;/, r'gf}lt / ;d:ofx? ..................................................................... 14
2.4 uf=lj=;=sf] cGt/ ;DaGw .......................................................................................................... 15
3333 kl/R5]b tLgM cfwf/e"t tYof+s ljZn]if0f ............................................................................. 16
3.1 hg;+Vofsf] cjoj ..................................................................................................................... 16
3.1.1 cfwf/e"t tYof+s ............................................................................................................ 16
3.1.2 hg;f+vLo cj:Yff ........................................................................................................... 17
3.1.3 hfltut hg;+Vof ........................................................................................................... 19
3.1.4 efiffut hg;+Vof............................................................................................................ 22
3.1.5 wd{ cg';f/ hg;+Vof ....................................................................................................... 22
3.1.6 pd]/ ;d'xut hg;+Vof .................................................................................................... 24
3.1.7 Psn pd]/sf] hg;+Vof ..................................................................................................... 26
3.1.8 gful/stf lnP glnPsf] cj:yf ........................................................................................... 27
3.1.9 3/d'nLsf] cj:yf ............................................................................................................ 29
3.2 JolQmut 36gf btf{ ................................................................................................................ 30
3.2.1 hGdbtf{ ....................................................................................................................... 30
3.2.2 ljjfx btf{ .................................................................................................................... 31
3.2.3 d[To' btf{ ...................................................................................................................... 32
3.3 ckfËtf ............................................................................................................................... 33
4 ;fdflhs ljsf; ........................................................................................................................ 35
4.1 :jf:Yo ;]jf .......................................................................................................................... 35
4.1.1 pkrf/sf nflu klxnf] ;]jf ................................................................................................ 35
4.1.2 :jf:Yo ;]jfsf] kx'+Fr ........................................................................................................ 36
4.1.3 lb3{/f]uL ....................................................................................................................... 37
4.1.4 Pr\cfO{eL / P8;sf] cj:yf ............................................................................................... 37
4.1.5 cfof]l8g g'gsf] k|of]u ...................................................................................................... 38
4.1.6 afnaflnsf ePsf 3/kl/jf/ .............................................................................................. 39
4.1.7 afnaflnsfsf] vf]k .......................................................................................................... 39
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 8
4.1.8 ue{jtL dlxnf ............................................................................................................... 43
4.2 lzIfflzIfflzIfflzIff .................................................................................................................................. 45
4.2.1 ;fIff/tf cj:yf ............................................................................................................. 45
4.2.2 hfltut cfwf/df ;fIff/tf ................................................................................................ 48
4.2.3 z}lIfs tx .................................................................................................................... 49
4.2.4 ljBfyL{ cWoo/t :yfg...................................................................................................... 51
4.2.5 z}lIfs ;+:yf .................................................................................................................. 52
4.2.6 ljBfno hfg nfUg] ;do .................................................................................................. 52
4.2.7 jfnljsf; s]Gb| .............................................................................................................. 53
5555 ef}lts k"jf{wf/ef}lts k"jf{wf/ef}lts k"jf{wf/ef}lts k"jf{wf/ ............................................................................................................................. 54
5.1 cfjf;Lo cj:Yff .................................................................................................................... 54
5.1.1 3/sf] k|sf/................................................................................................................... 54
5.1.2 hf]lvddf /x]sf 3/kl/jf/ .................................................................................................. 55
5.2 vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ ............................................................................................................ 56
5.2.1 vfg]kfgL ;|f]t ................................................................................................................ 56
5.2.2 kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg ....................................................................................................... 57
5.2.3 zf}rfnosf] cj:yf .......................................................................................................... 59
5.3 phf{ tyf OGwg ..................................................................................................................... 62
5.3.1 jQLsf] ;|f]t................................................................................................................... 62
5.3.2 vfgf ksfpg] OGwg ......................................................................................................... 63
5.4 ;+rf/ ;'ljwf ......................................................................................................................... 64
5.4.1 ;+rf/sf ;fwg ............................................................................................................... 64
5.4.2 x'nfs ;]jf .................................................................................................................... 65
5.5 ;8s tyf k'n ...................................................................................................................... 65
5.5.1 ;8s ;'ljwf.................................................................................................................. 65
6 cfly{s ljsf; ............................................................................................................................. 67
6.1 k]zf tyf /f]huf/Lsf] cj:yf ...................................................................................................... 67
6.1.1 k]zfdf ;+nUg hgzlQm ..................................................................................................... 67
6.1.2 j}b]lzs /f]huf/L ............................................................................................................. 68
6.2 s[lif ................................................................................................................................... 69
6.2.1 s[ifs 3/kl/jf/ .............................................................................................................. 69
6.2.2 hfltut s[ifs 3/kl/jf/ ................................................................................................... 70
6.2.3 s[lif pAhfgLaf6 wfGg] ;do ............................................................................................... 70
6.2.4 s[lif jfnLdf nfUg] /f]u ..................................................................................................... 72
6.3 e"–:jfldTj ........................................................................................................................... 73
6.3.1 hldgsf] :jfldTj ............................................................................................................ 73
6.3.2 hUuf sdfO{ ug]{ 3/kl/jf/ ................................................................................................. 74
6.4 l;+rfO{ ................................................................................................................................ 76
6.4.1 l;+rfO{ ;'ljwf ................................................................................................................ 76
6.5 kz'kfng ............................................................................................................................. 76
6.5.1 kz'kfng ...................................................................................................................... 76
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 9
6.5.2 kz'k+IfL ........................................................................................................................ 77
6.5.3 kz'k+IfLdf nfUg] /f]u ........................................................................................................ 78
6.6 pBf]u Joj;fo ...................................................................................................................... 78
6.6.1 3/]n' pBf]u ................................................................................................................... 78
6.7 cfDbfgL tyf vr{sf] ;|f]t ......................................................................................................... 79
6.7.1 cfDbfgLsf] >f]t .............................................................................................................. 79
6.7.2 vr{sf] l:ylt ................................................................................................................. 81
6.7.3 cf};t cfDbfgL / vr{ ...................................................................................................... 82
6.7.4 C0fsf] >f]t .................................................................................................................. 83
6.8 ahf/ tyf lgsf;L.................................................................................................................. 85
6.8.1 xf6 jhf/ ..................................................................................................................... 85
6.8.2 lgsf;LhGo ;|f]tx? ......................................................................................................... 85
7 k|fs[lts ;Dkbf ............................................................................................................................. 86
7.1 glb kf]v/L ........................................................................................................................... 86
8 ;+3 ;+:yf ................................................................................................................................... 86
8.1 ;xsf/L ;+:yf ....................................................................................................................... 86
8.1.1 u}/ ;/sf/L ;+:yf ............................................................................................................ 86
8.1.2 ;xsf/L ....................................................................................................................... 86
9 wd{, ;+:s[lt ................................................................................................................................ 87
9.1 rf8kj{, hfqf, d]nf ................................................................................................................. 87
9.1.1 d'Vo rf8kj{ ................................................................................................................. 87
9.1.2 d7 d+lb/ ...................................................................................................................... 87
10 ljQLo ljj/0f .......................................................................................................................... 87
10.1 uflj;sf] cfoJoo ............................................................................................................... 87
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 10
kl/R5]b Pskl/R5]b Pskl/R5]b Pskl/R5]b Ps
1111....1111 k[i7e"ld (Background) g]kfnsf] ;Gbe{df ufpF ljsf; ;ldlt u|fdL0f e]usf] :yfgLo ;/sf/ xf] . o;n] :yfgLo
:t/df hgtfnfO{ tf]lsPsf ;]jfx? k|jfx ub{5 . g]kfndf /x]sf uf=lj=;=x? :yfgLo :JffoQ
zf;g P]g @)%% tyf o; cGtu{t hf/L ePsf lgofdfjlnx?åf/f lgb]{lzt ePsf 5g\ . oL P]g
tyf lgodfjlndf ufpF ljsf; ;ldltx?n] j:t'ut ljj/0f tof/ u/L To;}sf cfwf/df of]hgfx?
5gf}6 ug'{ kg]{ Joj:yf ul/Psf] 5 . j:t'ut ljj/0f tof/Lsf nflu ;j{k|yd ;"rgf ;+sng /
ljZn]if0f ul/g' kb{5 . ;+sng ul/Psf ;"rgfnfO{ oyfy{k/s 9+un] k|:t't u/L j:t'ut ljj/0f
tof/ ubf{ To;n] uf=lj=;= nufot cGo ;/f]sf/jfnfx?nfO{ ljsf; lqmofsnfk ;+rfng ug{ 7"nf]
;xof]u k'¥ofpFb5 .
s'g} klg JolQm, ;+:yf, 36gf, k|lqmof jf ljifoj:t' jf/]sf] tYo jf lj:t[t ljj/0fnfO{
;fdfGoM ;"rgf elgG5 . ;"rgfx? ;+sngsf cfwf/df b'O{ k|sf/sf x'G5g\, h'g k|fylds /
låtLos ;"rgf x'g\ . k|fylds ;"rgf cg';Gwfgstf{ cfkm}n] of ;xof]uLsf] ;xfotfn] ;DalGwt
If]qdf uP/ k|yd k6s ;+sng ul/G5 eg] c?n] ;+sng u/L k|of]u ul/;s]sf ;"rgfnfO{
låtLos ;"rgf elgG5 . oL ;"rgfx?nfO{ ;+sng, k|zf]wg -tflnsLs/0f, JofVof jf ljZn]if0f_
tyf k|sfzg ug]{ ;Ddsf ;Dk"0f{ sfo{x? ;"rgf Joj:yfkg cGt{ut kb{5g\ . cfjZostf cg';f/
rflxPsf] dfqfdf / ;dodf ;"rgf k|fKt ug{ ;lsof]; eGg] p2]Zon] ;"rgf Joj:yfkg ul/G5 .
Jojl:yt ul/Psf] ;"rgfnfO{ cfjZos dfqfdf lgsfNg / k|of]u ug{ ;lsg] x'g' kb{5 . ;"rgf
Joj:yfkg gu/L ;j} jf cgfjZos dfqdf lbFbf d'Vo ljifo 5'6\g] jf cf]em]ndf kg]{ ;Defjgf
x'G5 . To;sf/0f ;"rgfsf] Joj:yfkg ug{ cfjZos x'g] ub{5 .
ufpFsf] ljsf;, lgdf{0f / ;fj{hlgs ;]jf k|jfxdf :yfgLo lgsfosf] e"ldsf al9/x]sf]
;Gbe{df ufpFdf ljsf; ;DaGwL ;"rgf Joj:yfkg uf=lj=;=n] ug'{kg]{ Ps dxTjk"0f{ sfo{ xf] . t/
xfn;Dd uf=lj=;=sf] j:t'ut ljj/0f tof/Lsf nflu :ki6 vfsf gePsf] x'gfn] tof/ ug{ rfxg]
tyf k|of; ug]{ uf=lj=;=x?sf j:t'ut ljj/0fx? ck"0f{ 5g\ eg] ltgLx?df Ps?ktfsf] cefjsf
sf/0f of]hgf lgdf{0f / ljsf; lgdf{0fsf sfo{df sl7gfO{ pTkGg ePsf] b]lvG5 .
uf=lj=;=sf ljljw kIfx?sf] jf:tljs l:yltsf] tYof+s / ;"rgf ljgf s'g} klg of]hgfsf]
;xL 5gf}6 x'g ;Sb}g . t;y{ j:t'ut ljj/0fsf] cfwf/df k|fyldstf lgwf{/0f u/L jf:tljs
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 11
cfjZostf / hgtfsf] rfxgfdf cfwfl/t sfo{qmd ;+rfng ug{ tyf eljiosf nflu k"j{ tof/L
ug{ ;d]t o;n] ;xof]u k'Ub5 .
1111....2222 cWoogsf d'Vo p2]Zox?M (Main Objectives of the Study)
j:t'ut ljj/0f cWoogsf d'Vod'Vo p2]Zox? lgDgfg';f/ 5g\ .M
• uf=lj=;=sf] jf:tljs / ;xL ;"rgf ;+sng tyf Joj:yfkg ug{ d4t k'Ug],
• uf=lj=;=af6 ;+slnt tYof+sx? lhNNff tyf s]Gb|df Joj:yfkgsf nflu Ps?ktf cfpg],
• ;|f]t, ;fwg / zLksf] klxrfg u/L To;sf] ;b'kof]u ug{ tyf ;Defljt hf]lvdx?af6
jRg] pkfox?sf] vf]hL ug{ ;lsg],
• ef}uf]lns, ;fdflhs, cfly{s, wfld{s, k|fs[lts / dfgjLo hLjgsf x/]s kIfx?sf jf/]df
hfgsf/L k|fKt x'g] x'gfn] ;+rflnt sfo{qmdsf] ;dLIff u/L ;'wf/, ;dfof]hg jf kl/jt{g
ug{ / gofF of]hgf th'{dfsf nflu k[i7kf]if0f (Feedback) k|fKt x'g],
• gjLg ;f]+r / lrGtgsf] ;Defjgfsf nflu dfu{ k|z:t x'g] /
• ;"rgfaf6 ljleGg lgsfo tyf JolQmx?;Fu ;DaGw a9fpg ;xh x'g] x'gfn] cfk;L
;xof]usf] jftfj/0f lgdf{0f x'g],
1111....3333 cWoogsf] dxTjM (Importance of the Study) ljsf;sf k|ltkmnx? hg;dIf k'¥ofpg Pj+ ;a} ju{n] pkof]u ug{ ;Sg] jftfj/0fsf]
>[hgf ug{sf nflu :yfgLo txsf] jf:tljs j:t'l:ylt / cfjZostfsf] klxrfg ug'{ cfhsf]
;Gbe{df k|d'v cfjZostf x'G5 . cfhsf] ljZjJofkLs/0f (Globalization) sf] o"udf ;do ;fk]If
9+un] ;dfg'kflts ljsf;sf k|s[ofx? cufl8 a9fpg ;DalGwt If]qsf] j:t'ut / ljZn]if0ffTds
cWoog x'g' h?/L kb{5 . o; cWoogn] ;DalGwt If]qsf] jf:tljs j:t'l:ylt klxrfg u/L eflj
ljsf; of]hgf / /0fgLltx? th'{df ug{ tyf ljleGg ljsf;sf ls||ofsnfkx? ;+rfng ug{ ljz]if
dxTj /fVg] 5 . o;sf cltl/Qm k|:t't kfZj{lrq ;DalGwt If]qsf ;+:yf Pj+ cg';Gwfgstf{,
of]hgfsf/, ljsf; lrGts, ;dfh;]jL nufot cGo lh1fz' dxfg'efjx?nfO{ ;d]t pkof]uL x'g]
ePsf]]n] o; cWoogsf] dxTj Jofks /x]sf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 12
1111....4444 cWoogsf] cf}lrTo (Significance of the Study) g]kfn ;/sf/n] :yfgLo lgsfo cGt{ut uflj;x?nfO{ lbFb} cfPsf] ljsf; cg'bfgdf kfF+r
nfvaf6 a9f]Q/L u/L cfly{s jif{ )^%÷)^^ b]lv Go"gtd !% nfv b]lv clwstd #) nfv;Dd
k'¥ofPsf] 5 . ;f]xL cfly{s jif{b]lv g]kfn ;/sf/n] uflj;x?sf] Go"gtd zt{ dfkgsf ;"rsx?
nfu' u/]sf] 5 . tL ;"rsx?dWo] x/]s uflj;n] cfkm\gf] If]qsf] j:t'ut ljj/0f tof/ ug'{ kg]{
clgjfo{ Joj:yf ldnfPsf] 5, h;sf sf/0f cfly{s jif{ )^&÷)^* b]lvg} o;sf] d'Nofs+g ul/g]
xF'bf j:t'ut ljj/0f cWoogsf] cfjZostf ePsf] xf] . uflj;n] j:t'ut ljj/0fsf] cfwf/df >f]t
;fwgsf] Joj:yfkg / plrt sfo{qmdx?sf] th'{df, sfof{Gjog Pj+d\ cg'udg d'Nof+s+gsf ;fy}
gLlt lgod th'{dfsf] ;xof]uL x'g] x'Fbf+ klg o;sf] cWoog ckl/xfo{ x'g uPsf] xf] .
1111....5555 cWoog lalwM (Method of the Study)
uf=lj=;=sf] j:t'ut ljj/0fsf] 9fFrf tof/Lsf nflu xfn tof/ ePsf ljleGg j:t'ut
ljj/0fx?sf] cWoog, ;x;|fAbL ljsf; nIosf cfwf/x? tyf ;"rsx?sf] cWoog, lhNnf ;"rgf
Joj:yfkg ;DaGwL lbUbz{g / cfjlws ufpF ljsf; of]hgf th'{df d:of}bf lgb]{lzsf cflb
;fdu|Lx?sf] cWoog, ljleGg lhNnfsf uf=lj=;=x?sf] :ynut cWoog, o; If]qdf sfo{ u/]sf
lj1x?;Fu u/]sf] k/fdz{ cflb k|d'v x'g\ .
pNn]lvt 9fFrf cg';f/ kfZj{lrq tof/Lsf nflu k|fylds / låtLos b'j} k|sf/sf ;|f]t
tyf tYofÍx? ;+sng u/L k|of]udf NofOPsf 5g\ . o; qmddf k|fylds tYofÍ 3/w'/L ;j]{If0f,
;d'xut 5nkmn tyf cGt{lqmof nufotsf dfWodaf6 ;+sng ul/Psf 5g\ . o;sf ;fy}
låtLos tYof+s ;+sng ljlwsf ?kdf k':tsfno cWoognfO{ dxTj lbOPsf] 5 . k|sflzt /
ck|sflzt k':tsx?, kqklqsf n]v/rgfx?, k|ltj]bgx? / uflj;sf /]s8{x?nfO{ o; cWoogsf
s|ddf låtLos tYof+ssf ?kdf k|of]u ul/Psf] 5 . o;}u/L lhNnf txdf pknAw k|sflzt tyf
ck|sflzt låtLos ;"rgfsf >f]tx? / ljleGg ;+3;+:yfsf k|ltj]bgx?sf] ;d]t cWoog, t'ngf /
ljZn]if0f u/L ;du| uflj;sf] cj:yf emNsg] u/L l;+uf] kfZj{lrq tof/ ug]{ k|of; ul/Psf] 5 .
1111....6666 tYof+s ljZn]if0f / k|:t'lts/0f (Analysis & Presentation of Data ) k|:t't k|f]kmfOn tof/Lsf qmddf ;"rgf ;+sng tyf 3/w'/L ;e]{If0faf6 k|fKt ePsf
tYof+snfO{ CSPro 3.3 ;km\6j]o/df 8f6f OG6«L u/L k|:t'lts/0f ul/Psf] 5 . o; s|ddf
tYof+ssf] ;fdflhs lj1fgsf] tYof+sLo sfo{qmdsf] ljlw (SPSS - 11.2) af6 ljZn]if0f ug]{ sfo{
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 13
ul/Psf] 5 . k|fylds tYof+ssf] ljZn]if0fsf nflu 3/w'/LnfO{ d'Vo u/]/ jf8{ / hftLotfsf]
cfwf/df jlu{s/0f ul/Psf] 5 eg] ;xeflutfd'ns ljlwåf/f k|fKt ;'rgf÷tYof+snfO{ ljZn]if0f
u/L k|fKt ;'rgfnfO{ gS;f, tfnLsf, lrq tyf j[Q lrqdf ;d]t k|:t't ul/Psf] 5 . 3/w'/L
;e]{If0faf6 k|fKt ;'rgfnfO{ j0f{gfTds 9fFrfdf k|:t't ul/Psf] 5 eg] tYof+s ljZn]if0f eg]
cfjZostf cg';f/ ljleGg ljlwaf6 ul/Psf] 5 . uf=lj=;=sf] ;du| l:yltsf] ljZn]if0f u/L
k|ltj]bg tof/ kfg]{ qmddf oyf;So jf8{ gDa/cg';f/sf] ;d]t tYofÍ :ki6 kfg]{ k|of; ul/Psf]
5 . o;df hftLo agfj6 nufotsf ljifoj:t'nfO{ d'Vo ;'rssf] ?kdf k|of]u ul/Psf] 5 .
1111....7777 cWoogsf] If]q / l;dfM (Scope and limitation of the study) k|:t't k|f]kmfO{nsf] cWoog If]q lj:t[t ePsf] xF'bf cWoogsf] p4]Zon] b;f{Psf
ljifoj:t'nfO{ g} d'Vo If]qsf] ?kdf lnO{Psf] 5 . ;fwg, >f]t, ;do, nfut, ;"rgf nufot cGo
ljifoj:t'x?sf] l;ldttfsf sf/0fn] h'g;'s} cWoog klg s]xL lglZrt ;Ldf leq afFlwPsf] x'G5 .
o; cWoogdf :yfgLo ljsf; d+qfnon] pknAw u/fPsf] dfu{bz{g / 9f+Frf cg';f/ tof/
ul/Psf] cfwf/e"t ;j{]If0f kmf/djf6 k|fKt x'g ;Sg] tYofÍnfO{ g} o; cWoogsf] d'Vo l;dfIf]q
dflgPsf] 5 -cg';"rL @_ . cfwf/e"t kl/jf/ ;e]{If0fsf cnfjf låtLo >f]taf6 ;d]t ;"rgf
;+sng ul/Psf] 5 . o;sf nflu tflnsLs/0fdf ;xh x'g] u/L k|Zgfjln tof/ ul/Psf] 5 -
cg';"rL !_ .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 14
2222 kl/R5]b b'O{M uflj;sf] kl/ro
2222....1111 ef}uf]lns cjl:ylt
ef/tsf] ljxf/ k|fGtdf l;dfgf hf]l8Psf] df]/ªsf] gf]rf uflj; gSzfdf x]bf{ em08} rf/s'g]
cfotfsf/df /x]sf] 5 . o; uflj;sf] k"j{df cdfxL al/oftL, blIf0fdf ef/tsf] laxf/ k|fGt,
klZrddf kf]v/Lof tyf pQ/df sbdfxf uflj;x? kb{5g\ . ;d'b| ;txaf6 &) ld6/ prfO{
ePsf] of] uflj;sf] cIff+z @^ ++ ++ @%Ú $*Æ pQ/ / b]zfGt/ *& ++ ++ @@Ú #@Æ k"j{df km}lnPsf] 5 . o;
uflj;sf] e"pkof]usf] cj:yfdf clwsf+z e'efu s[lif If]qn] cf]u6]sf] 5 . o;sf] s'n If]qkmn ^
bzdnj %( ju{ ls=dL=df km}lnPsf] 5 ->f]tM lhNnf kfZj{lrq, @)^$_ .
2222....2222 ufp ljsf; ;ldltsf] P]ltxfl;s k[i7e"ld
df]/ª lhNnfsf] ;a}eGbf;fgf] t]>f] uflj;sf] ?kdf /x]sf] of] uflj; ^ bzdnj %( ju{
lsnf]ld6/ If]qkmndf km}lnPsf] 5 . ef/tsf] ljxf/ k|fGt;Fu hf]l8Psf] of] uflj; lj/f6gu/ b]lv
s/La !% ls=dL=sf] b'/Ldf /x]sf] 5 . oxfFsf] d'Vo ljz]iftf eg]sf] s[lif kz'kfng g} /x]s]f 5 .
2222....3333 uf=lj=;=df /x]sf] ;DefJotf, cj;/, r'gf}lt / ;d:ofx?
gf]rf uflj; df]/ª lhNnfsf] ;b/d'sfd lj/f6gu/sf] glhsdf /x]sf] 5 . lj/f6gu/ /+u]nL
/fhdfu{sf] blIf0f tyf ef/tsf] l;dfgf;Fu hf]l8Psf] of] uflj; s]xL b'u{d 5 eg] o;sf j/k/
sbdfxf, ;f]/fefu / lj/f6gu/ h:tf ahf/sf] glhsdf /x]sf] 5 . o; uflj;sf] d'Vo ;+efjgf /
cj;/ eg]sf] s[lif pTkfbg / Jokf/ Joj;fo g} xf] . s[lif / cGo k|sf/sf ahf/sf] ;+efjgf
ePsf] ;fy} s[ifL k]zfdf ;+nUg dflg;x? kof{Kt ePsf] x'Fbf+ o; uflj;df df};dL / a]df};dL
cuf{lgs t/sf/L tyf kmnkm"n v]ltsf] k|jn ;+efjgf / cj;/x? /x]sf 5g\ . xfn e}/x]sf]
lgjf{xd'vL t/sf/L v]tLnfO{ Joj;fod'ns agfpg ;s]sf] v08df oxf+Fsf dflg;x?sf] lhjg:t/
psf:g w]/} ;do kv{g' kb}{g . xfn ahf/sf] a9\bf] ljiffbLo'Qm t/sf/Ln] dflg;x?sf] :jf:Yodf
k|lts'n c;/ k'¥ofO{/x]sf] 5 . dflg;x? s]xL al9 d'No lt/]/ ePklg k|fËfl/s jf cuf{lgs
dnåf/f pTkflbt j:t'x?sf] vf]hLdf 5g\, h;sf nflu e/kbf]{ cuf{lgs j:t' pTkfbs s[ifs ;d'x
jf ;+:yfx? o;df nfUg' h?/L b]lvG5 .
df]/ªsf] gf]rf uflj;df 3/]n' tyf ;fgf pBf]ux?sf] ;+efjgf klg k|;:t /x]sf] 5 . 3/]n'
;fdfu|L pTkfbg u/]df laqmLsf nflu ahf/sf] s'g} cefj xF'b}g . :yfgLo zLk / k|ljlwdf
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 15
cfwfl/t pTkfbgsf] dfu xfn cfP/ a9\b} uO/x]sf] ;Gb{edf u'0f:t/o'Qm j:t'x?n] /fd|} u/L :yfg
kfpF5 . lj/f6gu/ pkdxfgu/kflnsf glhsdf kg]{ x'gfn] klg o; :yfgdf o:tf pBf]ux?
km:6fpg] b]lvG5g\ .
lhlj;n] u|fdL0f ko{6g k|a4{g ug]{ gLlt c+lusf/ u/L kf+Fr jif]{ u'?of]hgf ;d]t tof/L u/L
nfu' ul/;s]s]f 5 . oxf+F /x]sf :yfgLo hfqf, kj{, pT;j, e]ife"iff cflbsf] ;+/If0f / ;Da4{g ug{
;s]df cfGtl/s tyf afXo ko{6sx?nfO{ leq\ofO{ k|;:t cfocfh{g ug{ ;lsg] b]lvG5 . o;sf]
dtnj o; uflj;df ;f+:s[lts ko{6gsf] ljsf;sf ;+efjgfx? Hofbfdfqfdf /x]sf 5g\ .
gf]rf uflj;df Jofkf/ Joj;fosf ;fydf s[lif / kz'kfng ug]{ sfo{nfO{ dxTj lbg ;lsG5 .
o;sf ;fy} o; uflj;sf vfln hldgx?df a[Iff/f]k0f ug]{ tyf kfs{x?sf] ljsf; u/]sf] v08df
o; e]usf] ;'Gb/tfdf a[l4 x'g] tyf cfGtl/s / afXo ko{6sx?nfO{ cfsz{0f lbg ;lsg] ;+efjgf
k|z:tdfqfdf /x]sf 5g\ . o:t} k|fs[lts ?kdf oxfFsf vf]nfgfnfsf] an'jf tyf 9'+uflu§L pTs[i6
dflgG5 . uflj;n] cfkm\g} kxndf kf/bzL{ ?kn] s/ p7fpg] Joj:yf ug{ ;s]df xfnsf] t'ngfdf
s/La @% k|ltztn] cfDbfgL a9\g] cj:yf /x]sf] 5 .
2222....4444 uf=lj=;=sf] cGt/ ;DaGw
df]/ªsf] gf]rf uflj;sf] cGt;{DaGw ljz]ifu/L l5d]sL uflj;x? / ;f]/fefu, s6x/L /
lj/f6gu/;Fu a9L dfqdf /x]sf] 5 . ef/tsf] ljxf/sf s]xL Jofkfl/s s]Gb|x?;Fu klg o;sf]
cGt/;DaGw TolQs} /x]s]f b]lvG5 . oxf+sf dflg;x? b}lgs /f]huf/Lsf nflu ;f]/fefu, lj/f6gu/
/ s6x/Ltk{m klg hfg] cfpg] ub{5g\ . o; 7fp+df pTkflbt s[lifhGo j:t'x?sf] laqmL ljt/0fsf
;fy} >ldsx?sf] dfunfO{ lj/f6gu/, s6x/L / ;f]]/fefun] ;xof]u ub}{ cfPsf] 5 . o;sf cnfjf
l;dfgfsf ef/tLo ahf/df ;d]t t/sf/L nufot cGo s[lif pTkfbgx? k|;:t dfqdf a]rlavg
x'g] ub{5 . o;}u/L kz'k+IfLsf] v/Lb laqmLsf nflu ;f]/fefu / lj/f6gu/df nfUg] ahf/df g}
lge{/ /x]sf 5g\ . uflj;nfO{ rflxg] cGo s[lif ;fdfu|L, vfB ;fdfu|L nufot b}lgs
cfjZostfsf j:t'x?sf] cfot eg] d'nt ;f]/fefu, s6x/L, ef/tLo ahf/x? / lj/f6gu/
pkdxfgu/kfnLsfaf6 g} x'g] u/]sf] b]lvG5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 16
3333 kl/R5]b tLgM cfwf/e"t tYof+s ljZn]if0f
3333....1111 hg;+Vofsf] cjojhg;+Vofsf] cjojhg;+Vofsf] cjojhg;+Vofsf] cjoj
3333....1111....1111 cfwf/e"t tYof+scfwf/e"t tYof+scfwf/e"t tYof+scfwf/e"t tYof+s
;du|df o; uflj;sf] cfwf/e"t tYof+s dflysf] tfnLsfdf pNn]v ul/Psf] 5 . o;df hDdf
!* j6f 6f]n / jl:tx? /x]sf 5g\ . logLx?dWo] ;j}eGbf HofFbf 6f]n tyf j:tL ePsf] j8f eg]
j8f g+= ^ xf], h'g j8fdf hDdf ^ j6f 6f]nx? /x]sf 5g\ eg] o; uflj;sf] j8f g+= !, @, #, *
/ ( df hDdf PsPsj6f dfq 6f]nx? /x]sf b]lvG5g\ . otf hg;+Vof eg] ;j}eGbf HofFbf j8f g+=
^ dfg} /x]sf] 5 . j8f g+= ^ df Hofbf 6f]nx? / hg;+Vof klg Hofbf g} /x]sf] kfOG5 . o; afx]s
j8f g+= $, % / & df hDdf b'O{b'O{ j6fdfq 6f]nx? /x]sf 5g\ .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= ! g+= ! g+= ! g+= ! j8fut j:tL cg';f/ j8fut j:tL cg';f/ j8fut j:tL cg';f/ j8fut j:tL cg';f/ cfwf/e"t tYofÍ ljj/0f cfwf/e"t tYofÍ ljj/0f cfwf/e"t tYofÍ ljj/0f cfwf/e"t tYofÍ ljj/0f
lhNnf sf]8 : uf= la= ;= sf]8 :
j8f g+=j8f g+=j8f g+=j8f g+= j:tLsf] ;+Vofj:tLsf] ;+Vofj:tLsf] ;+Vofj:tLsf] ;+Vof 6f]n j:tLsf] gfd6f]n j:tLsf] gfd6f]n j:tLsf] gfd6f]n j:tLsf] gfd 3/ kl/jf/ 3/ kl/jf/ 3/ kl/jf/ 3/ kl/jf/ ;+Vof;+Vof;+Vof;+Vof
lnËlnËlnËlnË
hDdfhDdfhDdfhDdf cf}ift kl/jf/ cf}ift kl/jf/ cf}ift kl/jf/ cf}ift kl/jf/ ;+Vof;+Vof;+Vof;+Vof k'?ifk'?ifk'?ifk'?if dlxnfdlxnfdlxnfdlxnf
1 1 gf]rf 13 35 36 71 5.46
2 1 gf]rf 45 122 106 228 5.07
3 1 sf]n 6f]n 94 246 210 456 4.85
4
1 c8\8f 26 67 62 129 4.96
2 ns6f]lnof 30 63 61 124 4.13
3 gf]rf 46 91 77 168 3.65
5 1 htjf/f 96 301 221 522 5.44
2 c8\8f 20 54 47 101 5.05
6
1 htjf/f 12 31 41 72 6.00
2 ;]s 6f]n 11 33 38 71 6.45
3 b'uf{k'/ sdf/ 6f]n 67 160 137 297 4.43
4 b'uf{k'/ kf]v/L 6f]n 5 12 8 20 4.00
5 uf]8L 6f]n 2 8 4 12 6.00
6 b'uf{k'/ 93 227 214 441 4.74
7
1 u8]l/of 72 177 154 331 4.60
2 dxtf] 6f]n 17 27 34 61 3.59
8 1 u8]l/of 122 390 319 709 5.81
9 1 b'uf{k'/ 45 104 106 210 4.67
05 44
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 17
j8f g+=j8f g+=j8f g+=j8f g+= j:tLsf] ;+Vofj:tLsf] ;+Vofj:tLsf] ;+Vofj:tLsf] ;+Vof 6f]n j:tLsf] gfd6f]n j:tLsf] gfd6f]n j:tLsf] gfd6f]n j:tLsf] gfd 3/ kl/jf/ 3/ kl/jf/ 3/ kl/jf/ 3/ kl/jf/ ;+Vof;+Vof;+Vof;+Vof
lnËlnËlnËlnË
hDdfhDdfhDdfhDdf cf}ift kl/jf/ cf}ift kl/jf/ cf}ift kl/jf/ cf}ift kl/jf/ ;+Vof;+Vof;+Vof;+Vof k'?ifk'?ifk'?ifk'?if dlxnfdlxnfdlxnfdlxnf
s'n hDdf 816 2148 1875 4023 4.93
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
3333....1111....2222 hg;f+vLo cj:Yffhg;f+vLo cj:Yffhg;f+vLo cj:Yffhg;f+vLo cj:Yff
df]/ªsf] gf]rf uflj;sf] xfnsf] s'n hg;+Vof $)@# hgf /x]sf] 5 h;df dlxnf !*&%
hgf / k'?if @!$* hgf /x]sf] 5 . lj=;+= @)%* ;fnsf] hgu0fgf cg';f/ oxf+sf] hg;+Vof
#*#@ lyof] h;df dlxnf !*!( hgf / k'?if @)!# hgf /x]sf] lyof] . ;+Vofut ?kdf ljut gf}
jif{sf] cGt/fndf o; uflj;sf] hg;+Vof !(! hgfn] a9f]Q/L eO{ lj=;+= @)^& ;fndf hDdf
hg;+Vof $)@# k'u]sf] 5 . hg3gTjsf] lx;fan] ;fdfGo ?ksf] hg;+Vof /x]sf] 5, h;df k|lt
ju{ ls=dL=df ^)( hgf hg;+Vof kb{5g\ . gf]rf uflj;sf] hg;+Vof lj;+= @)^& sf] cGTo;Dddf
$)@# k'u]sf] 5 . oxfFsf] hg;+Vofsf] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf b]vfOPsf] 5 .
TffTffTffTffnLsf g+= @ j8fut 3/nLsf g+= @ j8fut 3/nLsf g+= @ j8fut 3/nLsf g+= @ j8fut 3/kl/jf/ tyf lnË cg';f/ hg;+Vof ljj/0fkl/jf/ tyf lnË cg';f/ hg;+Vof ljj/0fkl/jf/ tyf lnË cg';f/ hg;+Vof ljj/0fkl/jf/ tyf lnË cg';f/ hg;+Vof ljj/0f
j8f g+=
lnË -@)^&_
hDdf 3/kl/jf/ ;+Vof
cf}ift kl/jf/ ;+Vof
n}lËs cg'kft
lnË -@)%*_
hDdf
3/kl/jf/ ;+Vof -@)%*_
cf}ift aflif{s hg;+Vof a[lbb/ k'?if k'?if dlxnf k'?if dlxnf
1 35 36 71 13 5.46 97.22 29 28 57 13 2.44
2 122 106 228 45 5.07 115.09 115 98 213 42 0.76
3 246 210 456 94 4.85 117.14 292 254 546 111 -2.00
4 221 200 421 102 4.13 110.50 204 193 397 86 0.65
5 355 268 623 116 5.37 132.46 290 253 543 102 1.53
6 471 442 913 190 4.81 106.56 412 384 796 180 1.52
7 204 188 392 89 4.40 108.51 158 169 327 60 2.01
8 390 319 709 122 5.81 122.26 402 336 738 144 -0.45
9 104 106 210 45 4.67 98.11 111 104 215 43 -0.26
hDdfhDdfhDdfhDdf 2148 1875 4023 816 4.93 114.56 2013 1819 3832 781 0.54
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ gf]rf uflj;df hDdf hg;+Vof $)@# hgf /x]sf] 5 .
o;dWo] ;j}eGbf Hofbf hg;+Vof ePsf] j8f j8f g+= ^ xf], hxfF (!# hg;+Vof 5 . o;}u/L
;j}eGbf sd hg;+Vof eg] o;sf] j8f g+= ! df &! dfq /x]sf] 5 . o;nfO{ tnsf] /]vflrqdf
klg b]vfOPsf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 18
/]vflrq g+= !
gf]rf uflj;sf] jflif{s hg;+Vof a[l4b/ ) bzdnj %$ k|ltzt /x]sf] 5 . @)%* sf]
t'ngfdf oxf+sf] hg;+Vof a[l4b/ s]xL dfqfdf a9]sf] b]lvG5 lsgsL To;j]nfsf] a[l4b/ #
bzdnj $ dfq /x]sf] lyof] . xfnsf] o; uflj;sf] a[l4b/ lhNnfsf] a[l4b/ -@=@#_ eGbf s]xL
sd /x]sf] b]lvG51 . j8fut cfwf/df x]bf{ hg;+Vof a[l4b/ a9L ePsf] j8fx? qmdzM !, & / %
/x]sf 5g\ eg] ;a}eGbf sd j8f g+ # df 5, hxfF hg;+Vof @ k|ltztn] 36]sf] b]lvG5 . lj=;+=
@)%* sf] t'ngfdf oxf+sf] 3/kl/jf/ ;+Vof eg] #% j6f dfq a9]sf] 5 . j8fut cfwf/df
;a}eGbf a9L 3/kl/jf/ ePsf] j8f g+= ^ df !() / ;a}eGbf sd 3/kl/jf/ ePsf] j8f g+= ! df
!# dfq /x]sf] 5 .
o; uflj;sf] cf};t kl/jf/ -k|lt kl/jf/df /x]sf] hg;+Vof_ ;+Vof lhNNffsf] t'ngfdf s]xL
dfqdf sdL /x]sf] 5 . o;df lhNnfsf] cf};t kl/jf/ ;+Vof %=)@ /x]sf]df o; uflj;sf] cf};t
kl/jf/ ;+Vof eg] $=(# /x]sf] 5 . o;}u/L n}lËs cg'kft klg lhNnfsf] nueu dlxnf / k'?ifsf]
cg'kft a/fa/L h:tf] -!))M^!_2 5 eg] o; uflj;df eg] k|lt;o dlxnf a/fa/ Ps;o rf}w
bzdnj 5kGg hgf eGbf a9L k'?ifsf] ;+Vof /x]sf] 5, h'g lhNnfsf] t'ngfdf s]xL a9L x'g
cfpF5 .
1 lhlj; df]/Ë, lhNnf kfZj{ lrq, @)^$ 2 lhlj; df]/Ë, lhNnf kfZj{ lrq, @)^$
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 19
3333....1111....3333 hfhfhfhfltltltltutututut hg;+Vofhg;+Vofhg;+Vofhg;+Vof
o; uflj;df ljleGg hft tyf hghfltsf dflg;x?sf] a;f]jf; /x]s]f kfOG5 . uflj;df
ljleGg !& hfthfltsf dflg;x?sf] a;f]jf; /x]sf] b]lvG5 . logLx?dWo] o; uflj;df a;f]jf;
ug]{ ;j}eGbf Hofbf hg;+Vof /x]s]f hflt ugufO{ xf] h;sf] ;+Vof !(*# hgf /x]sf] 5 . o;
cfwf/df pgLx?sf] k|ltzt $(=@( x'g cfpF5 . o;kl5 d'lznd, ;'8L / d'zx/ cflb
hfthfltsf dflg;x?sf] a;f]af;df afx'Notf /x]sf] kfOG5 . o;}u/L oxfF ;j}eGbf sd !)
3/kl/jf/ eGbf sd ;+Vofdf a;f]jf; ug]{ & hfltx? 5g\, h;df s]j6, wfg's, /fO{ / dNnfxf
cflb /x]sf 5g\ . hfltut lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf pNn]v ul/Psf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+=#Mg+=#Mg+=#Mg+=#M hfthflthfthflthfthflthfthflt tyf lnË cg';f/ hg;+Voftyf lnË cg';f/ hg;+Voftyf lnË cg';f/ hg;+Voftyf lnË cg';f/ hg;+Vof ljljljljj/0fj/0fj/0fj/0f
l;=g+= hfthftL 3/ kl/jf/
;+Vof
lnË
hDdf hfthftL k|ltzt
cf}ift kl/jf/ ;+Vof k'?if dlxnf
1 ugufO{ 414 1068 915 1983 49.29 4.79
2 d'l:nd 130 406 324 730 18.15 5.62
3 ;'8L 60 132 127 259 6.44 4.32
4 d';x/ 32 100 94 194 4.82 6.06
5 algof 32 94 88 182 4.52 5.69
6 g'lgof 30 56 61 117 2.91 3.90
7 t]nL 27 62 59 121 3.01 4.48
8 wf]aL 24 57 63 120 2.98 5.00
9 xhfd 7fs'/ 21 44 52 96 2.39 4.57
10 rdf/.xl/hg 15 46 26 72 1.79 4.80
11 sdf/ 9 29 15 44 1.09 4.89
12 kf;jfg b';fw 7 12 11 23 0.57 3.29
13 ;f]gf/ 7 24 17 41 1.02 5.86
14 dNnfx 4 9 10 19 0.47 4.75
15 /fO{ 2 2 7 9 0.22 4.50
16 wfg's 1 4 5 9 0.22 9.00
17 s]j6 1 3 1 4 0.10 4.00
hDdf 816 2148 1875 4023 100.00 4.93
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 20
Dfflysf] tfnLsfdf b]vfO{P cg';f/ gf]rf uflj;df ljleGg !& eGbf Hofbf hfthfltsf
dflg;x?sf] a;f]jf; /x]s]f 5 . o;df ;j}eGbf Hofbf ugufO{x?sf] a;f]jf; 5 eg] ;j}eGbf sd
Ps Ps kl/jf/dfq a;f]jf; ePsf hfthflt eg] @ kl/jf/ 5g\ . wfg's / s]j6 cflbh:tf
hghfltsf] o; uflj;df PsPs 3/kl/jf/ dfq /x]sf] b]lvG5 .
hfltut ;d'xsf] cfwf/df uflj;df a;f]jf; ug]{ hfthfltsf] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf
b]vfOPsf] 5 . o; uflj;df cflbjf;L hghfltsf] ;+Vof @))! /x]sf] 5, h;sf] 3/kl/jf/ ;+Vof
eg] $!& /x]sf] b]lvG5 . logLx?sf] ;+Vof o; uflj;sf] s'n hg;+Vofsf] $(=&$ k|ltzt x'g
cfpF5 . o;af6 o; uflj;df cflbjf;L hghfltsf] afx'No /x]sf] a'e\mg ;lsG5 . o; afx]s
blnt / dw]zL lk58f juPsf] s'n 3/kl/jf/ ;+Vof s|dzM #@! / &* /x]sf] 5 . o; uflj;df
&* 3/kl/jf/ eg] dw]zL lk58f ju{sf] klg /x]sf] 5 . hfltut cj:yf tnsf] tfnLsfdf pNn]v
ul/Psf] 5 .
TfTfTfTffnLsffnLsffnLsffnLsf g+= g+= g+= g+= $ $ $ $ hftLut ;d'x tyf lnË cg';f/ hg;+hftLut ;d'x tyf lnË cg';f/ hg;+hftLut ;d'x tyf lnË cg';f/ hg;+hftLut ;d'x tyf lnË cg';f/ hg;+Vof / 3/kl/jf/sf] Vof / 3/kl/jf/sf] Vof / 3/kl/jf/sf] Vof / 3/kl/jf/sf] ljj/0fljj/0fljj/0fljj/0f
l;=g+= hfthftL 3/ kl/jf/ ;+Vof
lnË
hDdf hfthftL k|ltzt k'?if dlxnf
1 cflbjf;L hghftL 417 1074 927 2001 49.74
2 dw]zL lk58f ju{ 78 215 194 409 10.17
3 blnt 321 859 754 1613 40.09
hDdf 816 2148 1875 4023 100.00
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ oxfF cflbjf;L hghftL kl5 bf]>f]df blnt / To;kl5
dw]zL lk58f ju{sf] afx'No /x]sf] 5 . oxfF blntx?sf] ;+Vof $)=)( k|ltzt / dw]zL
lk58fju{sf] ;+Vof !)=!& k|ltzt /x]sf] 5, h;sf] ;+Vof !^!# / $)( /x]sf] b]lvG5 . blnt /
dw]zL lk58fju{sf] hg;+Vof qmdzM bf]>f] / t]>f] :yfgdf /x]sf] 5 . pgLx?sf] 3/kl/jf/ ;+Vof
eg] #@! / &* /x]sf] b]lvG5 . o; uflj;df cGo hfthfltsf] a;f]jf; /x]s]f 5}g . ;du|df
hfthflt cj:yfnfO{ k|ltztsf] cfwf/df tnsf] /]vflrqdf :ki6 kfl/Psf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 21
/]vflrq @
j8fut ?kdf hftLut ;d'xsf] cj:yf ljZn]if0f ubf{ d'nt !, @, $, % j8fx?df blnt
hftLsf] a;f]af; /x]sf] 5}g eg] @ g+= j8fdf dw]zL lk58fju{sf] a;f]af; 5}g . o;}u/L j8f g+=
( df cfbLjf;L hghftLsf] a;f]af; 5}g . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsf g+= % hftLut ;d'xsf] j8fut tfnLsf g+= % hftLut ;d'xsf] j8fut tfnLsf g+= % hftLut ;d'xsf] j8fut tfnLsf g+= % hftLut ;d'xsf] j8fut hg;+Vofsf] ljj/hg;+Vofsf] ljj/hg;+Vofsf] ljj/hg;+Vofsf] ljj/0f0f0f0f
j*f g++
cflbjf;L hghftL blnt ju{ dw]zL lk%*f ju{
hDdf k'?if dlxnf k'?if dlxnf k'?if dlxnf 1
12 16 23 20 71
2 122 106 228
3 175 151 21 14 50 45 456
4 207 188 14 12 421
5 59 54 296 214 623
6 110 106 47 35 314 301 913
7 106 89 42 38 56 61 392
8 283 217 58 56 49 46 709
9 47 51 57 55 210
hDdfhDdfhDdfhDdf 1074 927 215 194 859 754 4023
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 22
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;sf cflbjf;L hghfltsf !)&$ k'?if /
(@& dlxnf /x]sf 5g\ eg] blntsf @!% k'?if / !($ dlxnf /x]sf b]lvG5g\ . o;}u/L dw]zL
lk58f ju{sf eg] *%( k'?if / &%$ dlxnf 5g\ . o;/L ;j} hfthfltdf k'?ifsf t'ngfdf
dlxnfsf] ;+Vof sd /x]sf] b]lvG5 .
3333....1111....4444 efiffut hg;+Vefiffut hg;+Vefiffut hg;+Vefiffut hg;+Vofofofof
dft[efiffsf cfwf/df o; uflj;df ljleGg dft[efiff ePsf dflg;x?sf] a;f]jf; /x]sf] 5
. efiffut cfwf/df x]bf{ d'nt kfr k|sf/sf efiffefifLx?sf] a;f]af; /x]s]f 5 . clwsf+z d}ynL
efifLx?sf] afx'Notf /x]sf] 5 . ax';+Vos ?kdf /x]sf logLx? &) k|ltzt /x]sf 5g\ . lj:t[t
ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tfnLsf g+= ^ tfnLsf g+= ^ tfnLsf g+= ^ tfnLsf g+= ^ dft[efiffsf cfwf/df hg;+Vodft[efiffsf cfwf/df hg;+Vodft[efiffsf cfwf/df hg;+Vodft[efiffsf cfwf/df hg;+Voffffsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0f
l;=g+= dft[efiffsf] gfd
ln+u
hDdf k|ltzt k'?if dlxnf
1 d}ynL 1488 1328 2816 70.00
2 pb'{ 394 313 707 17.57
3 c+lusf 246 210 456 11.33
4 /fha+zL 12 11 23 0.57
5 g]kfnL 8 13 21 0.52
hDdf 2148 1875 4023 100.00
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;df ljleGg % j6f efiffeflifsf dflg;x?sf]
a;f]jf; /x]sf] 5 . o;df b]vfOP cg';f/ o; uflj;df ;j}eGbf w]/} dft[efiffsf ?kdf af]lng]
efiff d}lynL /x]sf] 5 . of] efiff sl/j &) k|ltzt dflg;x?n] af]Ng] u/]sf 5g\ . o;kl5 pb'{
efiff af]Ng] dflg;x?sf] ;+Vof /x]sf] b]lvG5 . sl/j !&=%& k|ltzt dflg;x?sf] dft[efiff pb"{
/x]sf] 5 . otf c+lusf, /fhj+zL / g]kfnL efiff af]Ng] dflg;x?sf] ;+Vof eg] cToGt Go"g /x]sf]
kfOG5 .
3333....1111....5555 wd{ cg';f/ hg;+Vofwd{ cg';f/ hg;+Vofwd{ cg';f/ hg;+Vofwd{ cg';f/ hg;+Vof
wd{ cg';f/sf] hg;+Vof x]bf{ d'Vou/L b'O{ wd{ lxGb' / O:nfdsf cg'ofoLx? ljleGg
j8fx?df a;f]jf; u/]sf] b]lvG5 . ljz]ifu/L lxGb' wdf{nDaLx?sf] afx'Notf /x]sf] of] uflj;df
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 23
pgLx?sf] ;+Vof #@(# hgf /x]sf] 5 . tt\kZrft O:nfd wdf{nDaLx?sf] a;f]jf; /x]s]f 5 .
j8fut cfwf/df k|foM;a} :yfgdf lxGb" wd{sf cg'ofoLx?sf] j;f]jf; /x]sf] 5 . tnsf]
tfnLsfdf ljleGg j8fx?df a;f]jf; ug]{ ljleGg wd{sf cg'ofoLx?sf] ljj/0f lbOPsf] 5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g++= sf g++= sf g++= sf g++= &&&& j8futj8futj8futj8fut ?kdf ?kdf ?kdf ?kdf wd{wd{wd{wd{ cg';f/ cg';f/ cg';f/ cg';f/ hg;+Vofhg;+Vofhg;+Vofhg;+Vofsf] ljsf] ljsf] ljsf] ljj/0fj/0fj/0fj/0f
j8f g+=
wd{
hDdf lxGb' O:nfd 1 71 71
2 228 228
3 456 456
4 395 26 421
5 113 510 623
6 719 194 913
7 392 392
8 709 709
9 210 210
hDdf 3293 730 4023
hDdf k|ltzthDdf k|ltzthDdf k|ltzthDdf k|ltzt 81.85 18.15 100.00
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfO{P cg';f/ o; uflj;df lxGb"x?sf] ;+Vof ;j}eGbf Hofbf #@(#
hgf /x]sf] 5 eg] To;kl5 OZnfdsf] hg;+Vof /x]sf] 5 . o;df OZnfd wd{sf cg'ofoL &#)
hgf /x]sf 5g\ . j8fut ?kdf x]bf{ lxGb'x?sf] ;a} j8fx?dfk a;f]af; /x]sf] 5 eg] O:nfd
wdf{nDaLx?sf] eg] $, %, ^ / ( j8fdf dfq a;f]af; /x]sf] 5 . tnsf] /]vflrqdf o; uflj;sf]
wd{ cg';f/sf] hg;+Vof b]vfOPsf] 5 . /]vflrq #
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 24
Dfflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ ljz]ifu/L lxGb' wd{sf cg'ofoLx? k|fo ;j} j8fx?df
a;f]jf; u/]sf 5g\ eg] d'lZndx?sf] ;+Vof s]xL sddfq /x]sf] 5 . pgLx?sf] ;+Vo o; uflj;df
hDdf &#) hgfdfq 5 . otf cGo wd{ gv'n]sf cg'ofoLx? eg] o; uflj;df a;]sf 5}gg\ . o;
uflj;df OZnfdx?sf] ;+Vof &#) hgf 5 . cf};t ?kdf lxGb"x?sf] ;+Vof *!=*% k|ltzt,
OZnfd wdf{anlDasf] ;+Vof !*=!% k|ltzt /x]sf] 5 . otf cGo wd{sf cg'ofoLx?eg] o;
uflj;df a;f]jf; u/]sf 5}gg\ .
3333....1111....6666 pd]/ ;d'xut hg;+Vofpd]/ ;d'xut hg;+Vofpd]/ ;d'xut hg;+Vofpd]/ ;d'xut hg;+Vof
hg;+Vofsf] ljZn]if0fdf pd]/ ;d'xsf] dxTjk'0f{ pkof]lutf /x]sf] x'G5 . o;n] uflj;sf]
hg;+Vofsf] ut hg;+Vofsf] 9fF+rfnfO{ jlu{s/0f u/]/ s'g pd]/sf dflg;x?sf] ;+Vof s] slt 5
eGg] s'/fnfO{ :ki6 ub{5 . o;df ;j}eGbf Hofbf ;+Vof !) b]lv !$ jif{sf] aLrsf] pd]/ ;d'xsf
dflg;x?sf] /x]sf] 5 . logLx?sf] ;+Vof uflj;sf] s"n hg;+Vofsf] !#=%% k|ltzt eGbf dfly
/x]s]f 5 . o;}u/L ;j}eGbf sd ;+Vofdf /x]sf pd]/ ;d'xsf dflg;x? eg] &) jif{eGbf dflysf]
pd]/sf 5g\ . oxfF logLx?sf] ;+Vof hDdf !=!$ k|ltzt dfq /x]sf] b]lvG5 . tLg jif{eGbf sd
pd]/sf afnaflnsfsf] ;+Vof ^=($ k|ltzt /x]sf] 5 eg] k'j{ k|fylds ljBfnodf hfg] pd]/sf $
b]lv % jif{ pd]/sf afnaflnsf $=)* k|ltzt cyf{t !^$ hgf /x]sf 5g\ . ;du|df :s'n egf{
x'g] pd]/sf afnaflnsf nueu (=!@ k|ltzt /x]sf] b]lvG5 . pd]/ ;d'xsf] lj:t[t ljj/0f tnsf]
tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tffnLsfg++ *M tffnLsfg++ *M tffnLsfg++ *M tffnLsfg++ *M pd]/ ;d'x tyf lnË cg';f/ hg;+Vofpd]/ ;d'x tyf lnË cg';f/ hg;+Vofpd]/ ;d'x tyf lnË cg';f/ hg;+Vofpd]/ ;d'x tyf lnË cg';f/ hg;+Vofsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0f
l;=g+= pd]/ ;d'x
lnË
hDdf k|ltzt k'?if dlxnf 1 3 jif{ eGbf sd 148 131 279 6.94
2 4 b]vL 5 85 79 164 4.08
3 6 b]vL 9 187 180 367 9.12
4 10 b]vL 14 276 269 545 13.55
5 15 b]vL 19 274 223 497 12.35
6 20 b]vL 24 196 156 352 8.75
7 25 b]vL 29 196 151 347 8.63
8 30 b]vL 34 131 132 263 6.54
9 35 b]vL 39 142 138 280 6.96
10 40 b]vL 44 114 128 242 6.02
11 45 b]vL 49 129 90 219 5.44
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 25
l;=g+= pd]/ ;d'x
lnË
hDdf k|ltzt k'?if dlxnf 12 50 b]vL 54 66 64 130 3.23
13 55 b]vL 59 78 46 124 3.08
14 60 b]vL 64 52 43 95 2.36
15 65 b]vL 69 37 28 65 1.62
16 70 jif{ eGbf dfyL 37 17 54 1.34
hDdfhDdfhDdfhDdf 2148 1875 4023 100.00
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf cfl>t tyf h]i7 gful/ssf] ;+Vof klg !=#$ k|ltzt /x]sf] 5 .
;du|df o; uflj;df k'?ifsf] t'ngfdf dlxnfx?sf] ;+Vof sd /x]sf pd]/ ;d'x eg] # eGbf sd
b]lv @( jif{;Ddsf ;j} ;d'x / #% b]lv #( / $% jif{eGbf dflysf ;j} ;d'x kb{5g\ . o;af6
Hofbf nfdf] ;do;Dd afFRg] dflg;x? klg o; uflj;df dlxnfsf t'ngfdf k'?ifsf s} Hofbf
/x]sf] kfOG5 . cyf{t dlxnfx?sf] t'ngfdf k'?ifx?sf] cf};t cfo' a9L /x]sf] b]lvG5 . tnsf]
/]vflrqdf o; uflj;sf] pd]/ ;d'x cGtu{tsf] hg;+Vof lbOPsf] 5 .
/]vflrq $ hg;+Vofsf] lnË cg';f/ lk/fld8
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 26
3333....1111....7777 Psn pd]/sf] hg;+VofPsn pd]/sf] hg;+VofPsn pd]/sf] hg;+VofPsn pd]/sf] hg;+Vof
o; uflj;df cly{s ?kn] ;lqmo hg;+Vofsf] afx'Notf /x]sf] 5 . pd]/sf cfwf/df bz
jif{ b]lv dflysf ;f7L jif{;Ddsf] cfly{s ?kn] ;lqmo hg;+Vofsf] k|ltzt &#=& k|ltzt eGbf
Hofbf /x]sf] 5 . Psn pd]/ cg';f/sf] o; uflj;sf] hg;+Vofsf] ljj/0fnfO{ x]bf{ o; uflj;df #
jif{eGbf sd pd]/sf afnaflnsfsf] ;+Vof !#$( /x]sf] 5 . o;}u/L ltgLx?df klg k'?if &)) /
dlxnfsf] ;+Vof ^$( /x]s]f 5 . o; cfwf/df aflnsfsf] t'ngfdf afnsx?sf] ;+Vof HofFbf /x]sf]
5 . Psn pd]/df ;a}eGbf a9L # jif{eGbf sd pd]/sf dflg;x?sf] ;+Vof !#$( /x]s]f 5 eg]
;a}eGbf sd &$ jif{sf] dflg;x? #& hgf dfq /x]sf] 5g\ . tnsf] tfnLsfdf Psn pd]/
cg';f/sf] hg;+Vofsf] ljj/0f lbOPsf] 5 .
tfnLsf g+= ( Psn pd]/ cg';f/sf] hg;+Vof ljj/0ftfnLsf g+= ( Psn pd]/ cg';f/sf] hg;+Vof ljj/0ftfnLsf g+= ( Psn pd]/ cg';f/sf] hg;+Vof ljj/0ftfnLsf g+= ( Psn pd]/ cg';f/sf] hg;+Vof ljj/0f
pd]/ ln+Ë
hDdf pd]/ ln+Ë
hDdf k'?if dlxnf k'?if dlxnf
3 jif{ eGbf sd 148 131 279 40
jif{;Ddsf] 1707 1548 3255
4 42 36 78 41 12 7 19
5 43 43 86 42 19 20 39
6 48 44 92 43 6 6 12
7 39 40 79 44 5 6 11
8 57 58 115 45 90 62 152
9 43 38 81 46 8 8 16
10 68 64 132 47 6 3 9
11 47 38 85 48 21 14 35
12 71 72 143 49 4 3 7
13 39 39 78 50 50 45 95
14 51 56 107 51 4 5 9
15 74 49 123 52 5 9 14
16 58 56 114 53 4 4 8
17 32 41 73 54 3 1 4
18 66 47 113 55 56 33 89
19 44 30 74 56 7 2 9
20 61 58 119 57 5 1 6
21 31 29 60 58 6 8 14
22 43 34 77 59 4 2 6
23 29 15 44 60 40 30 70
24 32 20 52 61 4 3 7
25 93 60 153 62 4 5 9
26 29 30 59 63 1 0 1
27 19 11 30 64 3 5 8
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 27
pd]/ ln+Ë
hDdf pd]/ ln+Ë
hDdf k'?if dlxnf k'?if dlxnf
28 41 44 85 65 25 21 46
29 14 6 20 66 1 2 3
30 72 81 153 67 2 2 4
31 12 4 16 68 7 2 9
32 23 26 49 69 2 1 3
33 14 10 24 70 17 6 23
34 10 11 21
71 jif{ eGbf dfyL
20 11 31
35 84 83 167
36 13 8 21
37 15 12 27
38 23 32 55
39 7 3 10
40 72 89 161
hDdf 1707 1548 3255 s"n hDdf 2148 1875 4023
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ # jif{eGbf dflysf] hg;+Vofsf] ljj/0f x]g]{ xf] eg] &!
jif{eGbf dflysf @) hgf k'?if / !! hgf dlxnfx? /x]sf 5g\ . o;af6 oxfF k'?if / dlxnf
bL3{hLljsf] ;+Vof sl/j cfwf /x]sf] kfOG5 . o;}u/L o'jf hgzlQm cTolws /x]sf] b]lvG5 eg]
&! jif{ jf ;f] eGbf dflysf] a[4a[4fx?sf] ;+Vof @! hgf /x]sf] 5 .
3333....1111....8888 gful/stf lnP glnPsf] cj:yfgful/stf lnP glnPsf] cj:yfgful/stf lnP glnPsf] cj:yfgful/stf lnP glnPsf] cj:yf
gful/stfsf] ;d:of o; uflj;df lgs} a9L /x]sf] b]lvG5 . gful/stf lng] pd]/sf s'n
hg;+Vofsf] $@@ hgf JolQmn] xfn;Dd klg gful/stf k|fKt u/]sf 5}gg\ . gful/stf k|fKt
ug]{x?df klg o;} lhNnfaf6 lng] @)(& hgf 5g\ eg] afFsLn] df]/Ë afx]s cGo lhNnfx?af6
gful/stfsf] k|df0fkq lnPsf] b]lvG5 . ;fdfGotof dlxnfx? tyf a[4a[4fx?n] gful/stfsf]
k|df0fkq lng g?rfpg] u/]sf] b]lvG5 . o; uflj;sf] gful/stf lng] glng]sf] ljj/0f tnsf]
tfnLsfdf b]vfOPsf] 5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g+=sf g+=sf g+=sf g+=!)!)!)!) gful/stf gful/stf gful/stf gful/stf lnP glnPsflnP glnPsflnP glnPsflnP glnPsf] ] ] ] hg;+Vofsf] hg;+Vofsf] hg;+Vofsf] hg;+Vofsf] ljj/0fljj/0fljj/0fljj/0f
j*f g+=
gful/stf -pd]/ 16 jif{ jf ;f] eGbf dflysfsf]_
hDdf gful/stf glnPsf df]/ªjf^ lnPsf] cGo lhNnfjf^ lnPsf] 1 5 38 43
2 16 123 139
3 54 243 3 300
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 28
j*f g+=
gful/stf -pd]/ 16 jif{ jf ;f] eGbf dflysfsf]_
hDdf gful/stf glnPsf df]/ªjf^ lnPsf] cGo lhNnfjf^ lnPsf] 4 13 264 2 279
5 32 346 10 388
6 112 431 10 553
7 74 172 246
8 85 379 1 465
9 31 101 132
hDdfhDdfhDdfhDdf 422 2097 26 2545
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsf cg';f/ o; uflj;sf sl/a $@@ hgf pd]/ k'u]sf dflg;x?n]
gful/stfsf] k|df0fkq glnPsf] b]lvG5 . gful/stf k|flKtsf] nflu pd]/ k'/f ePsf s'n hg;+Vof
@%$% hgfdWo] 7"nf] ;+Vofdf dflg;x?n] gful/stf glnPsf] b]lvG5 .
j8fut cfwf/df x]bf{ ;a}eGbf a9L j8f g+= ^ df !!@ hgfn] gful/stf lnPsf 5}gg eg]
;a}eGbf sd j8f g+= ! df % n] dfq gful/stf lng afFsL b]lvG5 . o;df ljz]ifu/L t/fO{sf
hghfltdf gful/stf glng]sf] ;+Vof Hofbf /x]sf] 5 . hgr]tgfsf] sdLsf sf/0fn] klg
gful/stf lng]sf] ;+Vof :yfgLo cflbjf;L hghfltdf cGo ;d'xsf] eGbf sd /x]sf] xf] .
hftLut ;d'x cg';f/ gful/stfsf] k|df0fkq lng] / glng]sf] cj:yf ljZn]if0f ubf{ k|fo
;a} hftLx?df pd]/ k'u]tf klg glng]x?sf] ;+Vof w]/yf]/ /x]sf] 5 . ;a}eGbf a9L blnt hftLsf]
s/La @$ bzdnj ( k|ltztn] gful/stf glnPsf] b]lvG5 . ;du| ?kdf oxfFsf cflbjf;L
hghfltsf dflg;x?n] ;d]t cGoqsf] t'ngfdf Hofbf dfqfdf gful/stfsf] k|df0fkq lng] u/]sf]
b]lvG5 . tnsf] tfnLsfdf gful/stf lng] / glng]sf] hfltut ljj/0f lbOPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= g+= g+= g+= !! hftLut ;d'x!! hftLut ;d'x!! hftLut ;d'x!! hftLut ;d'x cg';f/ pd]/ k'u]/ klgcg';f/ pd]/ k'u]/ klgcg';f/ pd]/ k'u]/ klgcg';f/ pd]/ k'u]/ klg gful/stf glnPsf] hg;+Vofgful/stf glnPsf] hg;+Vofgful/stf glnPsf] hg;+Vofgful/stf glnPsf] hg;+Vof
l;=g+= hfthftL
gful/stf glnPsf] ;+Vof
df]/+ujf6 lnPsf]
cGo lhNnfjf6 lnPsf]
hDdf hg;+Vof
gful/stf glnP k|ltzt
1 cflbjf;L hghftL 205 1101 5 1311 15.64
2 blnt 63 190 253 24.90
3 dw]zL lk58f ju{ 154 806 21 981 15.70
hDdf 422 2097 26 2545 16.58
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 29
dflysf] tfnLsfdf b]vfO{P cg';f/ o; uflj;df gful/stf glng]sf] ;j}eGbf 7"nf] ;+Vof
cflbjf;L hghfltx?s} /x]sf] b]lvG5 . t/ logLx?sf] hg;+Vof klg o; uflj;df Hofbf /x]s]f
x'gfn] s'n hg;+Vofsf] k|ltztsf lx;fjn] of] ;+Vof s]xL sd x'g cfpF5 . o; uflj;sf hDdf
!& j6f hfthftLx?df s]xL hghfltsf] hg;+Vof klg lgs} sd 5 . ljz]if u/L cNk;+Vos,
ul/j / ;'s'Daf;Lx?n] gful/stf lngdf Hofbf Wofg glbPsf] kfOG5 . /f]huf/L gePsf] /
cfk\mgf] hUuf hldg gePsfn] klg pgLx?n] gful/stfsf] cfjZostf dxz'; gu/]sf x'g\ . o:t}
s]xL hghfltdf eg] hUuf hldg eP klg ljz]ifu/L k'?ifx?sf gfddf hUuf hldg /fVg] k|rng
Hofbf dfqfdf /x]sf] x'gfn] :qLx?n] sd dfqfdf gful/stfsf] k|df0fkq lng] u/]sf] b]lvG5 .
3333....1111....9999 3/d'nLsf] cj:yf3/d'nLsf] cj:yf3/d'nLsf] cj:yf3/d'nLsf] cj:yf
o; uflj;sf] hg;+Vofsf] ljj/0f x]bf{ oxfF cGo uflj;x?sf] h:t} dlxnfsf] t'ngfdf
k'?ifx?sf] 3/d'nL ;+Vof Hofbf /x]sf] b]lvG5 . o; uflj;df hDdf *!^ 3/kl/jf/ dWo] &%&
hgf 3/d'nL k'?ifx? g} /x]sf 5g\ eg] dlxnf 3/d'nL ;+Vof rflx+ of] Hofb} Go'g dfqdf %(
hgfdfq /x]sf] 5 . tnsf] tfnLsfdf ln+Ë cg';f/sf] 3/d'nLsf] ;+Vof b]vfOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= g+= g+= g+= !@!@!@!@ lnË cg';f/ 3/kl/jf/ d'lnË cg';f/ 3/kl/jf/ d'lnË cg';f/ 3/kl/jf/ d'lnË cg';f/ 3/kl/jf/ d'nLnLnLnLsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0f
j8f g+= lnË
hDdf k'?if dlxnf
1 12 1 13
2 40 5 45
3 87 7 94
4 92 10 102
5 107 9 116
6 176 14 190
7 84 5 89
8 116 6 122
9 43 2 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 757 59 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf ln+ucg';f/sf] 3/d'nLsf] ljj/0fdf ;j}eGbf Hofbf dlxnf 3/d'nL
ePsf] j8f j8f g+= ^ xf], hxfF hDdf !$ hgf dlxnfx? 3/d'nL /x]sf b]lvG5g\ . ;fdfGotof
cflbjfl; hghfltsf] j;f]af; ePsf j8fx?df dlxnf 3/d'nLsf] ;+Vof Hofbf /xg] u/]sf] b]lvG5
.
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 30
/]vflrq g+= %
o;nfO{ dflysf] /]vflrqdf klg b]vfOPsf] 5, h;cg';f/ o; uflj;df & k|ltzt
3/x?df d'nLsf ?kdf dlxnfx? /x]sf 5g\ eg] afFsL (# k|ltzt 3/sf d'nL eg] k'?ifx? g} 5g\
. 3/sf] ;+rfngdf k'/ifx? s} afx'Notf /x]sf] b]lvG5 . hgu0fgf @)%* cg';f/ k'?if 3/d'nLsf]
($=#& k|ltzt / dlxnf 3/d'nL %=^# k|ltzt /x]sf] b]lvG53 . o;sf] cfwf/df x]bf{ k'?ifsf]
t'ngfdf dlxnfsf] 3/d'nLsf] k|ltzt s]xL a[l4 ePtf klg s'n kl/jf/ ;+Vofsf] cfwf/df vf;}
pNn]vlgo ;'wf/ eg] dfGg ;lsGg .
3333....2222 JolQmut 36gf btf{JolQmut 36gf btf{JolQmut 36gf btf{JolQmut 36gf btf{
3333....2222....1111 hGdbtf{hGdbtf{hGdbtf{hGdbtf{
o; uflj;df xfn cfP/ dflg;x?df hGd btf{sf] dxTjsf af/]df hgdfg;df ;sf/fTds
;f]r /x]s]f ePtf klg o; cl3 eg] hGdbtf{nfO{ vf;} dxTj lbg] rng lyPg . oxf+ hGdbtf{sf]
nflu !^ jif{ eGbf d'lgsf] s]6fs]6Lx?sf] hGdbtf{ u/] gu/]sf] cj:yf ljZn]if0f ul/Psf] 5 .
;fdfGot o; uflj;df hGd btf{ gu/]sf] dlxnf / k'?ifsf] ;+Vof x]bf{ hGdbtf{ gug]{ dlxnfx?sf]
;+Vof Hofbf 5 . hGd btf{ gug]{sf] ;+Vof nueu a/fa/L cj:yf /x]sf] 5, h;df k'?ifsf] $^ /
dlxnfsf] $& /x]s]f b]lvG5 . o; uflj;sf] xfnsf] hGdbtf{sf] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf]
5 .
3 lhlj; df]/Ë, lhNnf kfZj{ lrq, @)^$
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 31
TffnLsf TffnLsf TffnLsf TffnLsf g+=g+=g+=g+= !#!#!#!# ;f]x| jif{ eGbf sd pd]/;f]x| jif{ eGbf sd pd]/;f]x| jif{ eGbf sd pd]/;f]x| jif{ eGbf sd pd]/sf afnaflnsf]sf afnaflnsf]sf afnaflnsf]sf afnaflnsf] hGd btf{hGd btf{hGd btf{hGd btf{
j*f g+=
lnË
k'?if dlxnf
hGd btf{
hDdf
hGd btf{
hDdf u/]sf] gu/]sf] u/]sf] gu/]sf] 1 15 15 13 13
2 49 49 40 40
3 75 4 79 75 2 77
4 72 4 76 56 10 66
5 128 9 137 91 7 98
6 158 15 173 171 16 187
7 61 6 67 73 6 79
8 130 6 136 103 5 108
9 36 2 38 39 1 40
hDdf 724 46 770 661 47 708
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;df hGdbtf{ u/]sf k'?if &@$ hgf / dlxnf
^^! hgf b]lvG5g\ eg] btf{ gug]{df eg] k'?if $^ / dlxnf $& hgf /x]sf 5g\ . j8fut
cfwf/df hGdbtf{ gug]{ ;a}eGbf a9L k'?if / dlxnfsf] ;+Vof j8f g+= ^ df !% / !^ hgf /x]sf
5g\ . o; kl5 a9L ;+Vof btf{ ePsf j8fx?df j8f g+= ^ dfg} /x]sf] 5, hxfF+ !%* k'?if / !&!
dlxnfn] hGd btf{ u/]sf 5g\ . ;du|df hGdbtf{ gug]{ k|ltzt !#=! k|ltzt hlt x'g cfpF5,
h;af6 s] b]lvG5 eg] o; uflj;df hGdbtf ug]{ sfo{nfO{ vf;} dxTj lbg] u/]sf] kfOFb}g .
3333....2222....2222 ljjfx btf{ljjfx btf{ljjfx btf{ljjfx btf{
;/b/ ljjfx x'Fbf+sf] pd]/ ;DaGwdf k|fKt tYof+s cg';f/ sfg'gn] Joj:yf u/] cg'?k g}
cf}ift pd]/sf cfwf/df ljjfx x'g] u/]sf] b]lvG5 . o;sf] cy{ afn ljjfxsf] ;d:of Tolt w]/}
gePsf] b]lvg cfpF5 . o;sf] lj:t[t ljj/0f tn tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+=!$g+=!$g+=!$g+=!$ ljjfx x'ljjfx x'ljjfx x'ljjfx x'FF FFbfsf] cf};t pd]/bfsf] cf};t pd]/bfsf] cf};t pd]/bfsf] cf};t pd]/
l;= g+= lnË ljjfx x'bfFsf] cf}ift pd]/
1 k'?if 22.48
2 dlxnf 18.02
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 32
o;df k'?ifsf] cf}iftdf @@=$* jif{ / :qLsf] cf}iftdf !*=)@ jif{sf] pd]/df ljjfx x'g]
u/]sf] b]lvG5 . t/ of] pd]/ cf}ift dfq xf] . hfthflt cg';f/ ljleGg hfthfltdf ljleGg
pd]/df ljjfxjf/L x'g] ub{5 . ljz]if u/L :yfgLo cflbjf;L hghfltsf ;d'xdf sd pd]/df tyf
/fO{, lnDa' hftLx?df pd]/ s]xL HofFbf eP kl5 dfq ljjfxjf/L x'g] ub{5 . o;df klg cWoogdf
nfUg] dflg;x?df eg] cWoog k'/f ePkl5 dfq s]xL Hofbf pd]/df ljjfxjf/L x'g] ub{5 .
o; uflj;df ljjfxsf] cj:yf ljrf/ ubf{ cljjflxtfsf] t'ngfdf ljjflxtfsf] ;+Vof Hofbf
/x]s]f b]lvG5 . lnË cg';f/ ljjfx btf{ / ;DaGw ljR5]bsf] cj:yf ljZn]if0f ubf{ ljjfx btf{
gug]{x?sf] ;+Vof cTolws ?kdf /x]sf] kfOG5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= g+= g+= g+= !%!%!%!% b; jif{ jf ;f] eGbf Hofbf pd]/sfb; jif{ jf ;f] eGbf Hofbf pd]/sfb; jif{ jf ;f] eGbf Hofbf pd]/sfb; jif{ jf ;f] eGbf Hofbf pd]/sf hg;+Vofsf] j}jflxs cj:yfhg;+Vofsf] j}jflxs cj:yfhg;+Vofsf] j}jflxs cj:yfhg;+Vofsf] j}jflxs cj:yf
l;=g+= j}jflxs cj:yf
lnË
hDdf
ljjfx btf{
hDdf k'?if dlxnf u/]sf] gu/]sf]
1 cljjflxt 761 480 1241
2 ljjflxt 948 968 1916 1271 645 1916
4 k'gljjfx 4 1 5 3 2 5
5 ljw'/ ljw'jf 13 31 44 9 35 44
7 %'̂ f%' }̂ j;]sf] 2 5 7 1 6 7
hDdf hDdf hDdf hDdf 1728 1485 3213 1284 688 1972
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;df ax'ljjfx ug]{sf] dflg;x? /x]sf
b]lv+b}gg\ . otf k'g{ljjfx ug]{ % hgf 5g\ eg] ljw'/ / ljwjfsf] ;+Vof cem\a9L dfqdf $$ hgf
/x]sf] 5 . o;}u/L ;DaGw ljR5]b u/L j:g]sf] ;+Vof hDdf & hgf /x]sf] b]lvG5 . ;f/df o;
uflj;df ax'ljjfx, k'g{ljjfxsf 36gfx? lgs} sd /x]sf] b]lvG5 eg] kl/jf/df cnu cnu eP/
a:g] k|rng ;d]t ;Dj]bglzn ?kdf s]xL dfqfdf /xg uPsf] 5 .
3333....2222....3333 d[To'd[To'd[To'd[To' btf{btf{btf{btf{
tYof+s ;+sngsf] ljut Psjif{sf] cjlwdf of] uflj;df ePsf] d[To' ;DalGw cj:yf x]bf{
!$ hgfsf] d[To' ePsf] b]lvG5 . o;df dlxnfsf] eGbf k'?ifsf] ;+Vof w]/} /x]s]f 5 . o;/L d[To'
ePsf dflg;x?sf] d[To" btf{ cleefjsn] ;dodf ul/lbg' kg]{df To:tf] cj:yf g/x]sf] b]lvG5 .
lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 33
tfnLsf g+= !^tfnLsf g+= !^tfnLsf g+= !^tfnLsf g+= !^ d[To' d[To' d[To' d[To' btf{ u/] gu/]sf] hg;+Vofsf] ljj/0f btf{ u/] gu/]sf] hg;+Vofsf] ljj/0f btf{ u/] gu/]sf] hg;+Vofsf] ljj/0f btf{ u/] gu/]sf] hg;+Vofsf] ljj/0f
l;=g+= d[To' btf{
lnË
d[To' ;+Vof k'?if dlxnf
1 d[To' btf{ u/]sf] 2 1 3
2 d[To' btf{ gu/]sf] 9 2 11
hDdf 11 3 14
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOPcg';f/ o; uflj;df o; jif{ d[To" ePsf hDdf !$ hgf
dflg;x?df # hgfsf] dfq d[To' btf{ u/]sf] b]lvG5 eg] afFsL !! hgfsf] d[To' btf{ ePsf]
b]lvGb}g .
3333....3333 ckfËtfckfËtfckfËtfckfËtf
o; uflj;df zf/Ll/s tyf dfgl;s ?kdf czQm dflg;x?sf] ;+Vof @# hgf /x]sf] 5, of]
;+Vof s'n hg;+Vofsf] t'ngfdf vf;} 7'nf] ;+Vof eg] rfxL xf]Og . h'g;'s} kl/jf/ jf ;dfhdf
o:tf] hg;+Vof hlt a9L x'G5 Tolt g} kfl/jf/Ls tyf cfly{s Jooef/ a9]/ hfG5 . t/ logLx?
leq n's]/ /x]sf] k|ltef, Ifdtf / ;Lksf] clea[l4 ug{ ;s]df kl/jf/ / ;dfh s} nflu
p4fx/0fLo aGg ;S5g\ . cGo lj:t[t ljj/0f tn lbPsf] 5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g+=sf g+=sf g+=sf g+=!&!&!&!& leGg leGg leGg leGg zfl/lzfl/lzfl/lzfl/l/s tyf dfgl;s ckf/s tyf dfgl;s ckf/s tyf dfgl;s ckf/s tyf dfgl;s ckfËËËËtftftftfsf]sf]sf]sf] ljj/0fljj/0fljj/0fljj/0f
l;=g+=l;=g+=l;=g+=l;=g+= ljj/0fljj/0fljj/0fljj/0f k'?ifk'?ifk'?ifk'?if dlxnfdlxnfdlxnfdlxnf hDdfhDdfhDdfhDdf 1 zl/l/s
6 7 13
2 b[li6 ;DjGwL 2 2 4
3 :j/ af]nfO{ ;DaGwL 3 3
4 ;':t dgl:ytL 1 2 3
hDdf 12 11 23
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf o; uflj;sf czQm dflg;x?sf] ljj/0f b]vfOPsf] 5, h;df hDdf
@# hgf dflg;x? ljleGg k|sf/n] czQm cj:yfdf /x]sf b]lvG5g\ . ckfËtf ;j]{If0f, @)^@
cg';f/ o; uflj;df hDdf !@! hgf dWo] *) hgf k'?if / dlxnf $! hgf /x]sf] tYof+s 5
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 34
h;sf] ckfËtf b/ # bzdnj #! k|ltzt 5 / logLx?s]f ;fIf/tf b/ #) k|ltzt /x]sf] 54 .
o; uflj;sf czQm k'?if dlxnfsf] t'ngfdf s]xL dfqdf Hofbf ;+Vofdf /x]sf 5g\ . czQmtfdf
klg zf/Ll/s, dfglzs, b[li6;DaGwL, >j0f;DaGwL / cGo k|sf/sf czQmtf kb{5g\ . ljz]if u/L
o; uflj;df zf/Ll/s czQmtfsf] ;+Vof cGo k|sf/sf czQmtfsf t'ngfdf Hofbf /x]s]f b]lvG5
.
4 l;=lj=cf/,=ckfËtf ;j]{If0f, @)^@
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 35
4444 ;fdflhs ljsf;
4444....1111 :jf:Yo:jf:Yo:jf:Yo:jf:Yo ;]jf;]jf;]jf;]jf
4444....1111....1111 pkrf/sf nflu klxnfpkrf/sf nflu klxnfpkrf/sf nflu klxnfpkrf/sf nflu klxnf]] ]] ;]jf;]jf;]jf;]jf
:jf:Yo lhjgsf] Ps cleGg ljifo xf] . o; jf/]df xfn dflg;x? ;r]t xF'b} uPsf 5g\
eGg] s'/f k|fKt tYof+n] k'li6 ub{5 . oxf+ ;fdfGotof :yfgLojf;Lx? lj/fdL kbf{ klxnf] k6s
s;/L sxf+Faf6 ;]jf k|fKt ub{5g\ eGg] ljifodf clwsf+zn] :jf:Yo rf}sLaf6 w]/} ;]jf lnPsf]
b]lvG5 . dflg;x? lj/fdL x'Fbfsf avt :yfgLo :jf:Yorf}sL, gl;{Ë xf]d / s]xL dfqdf wfdL
emfFqmLsf] ;d]t pkrf/ u/fpg] ub{5g\ . o;sf] lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g+= sf g+= sf g+= sf g+= !!!!**** pkrf/pkrf/pkrf/pkrf/sf] nflusf] nflusf] nflusf] nflu klxnf] ;]jf k|flKtklxnf] ;]jf k|flKtklxnf] ;]jf k|flKtklxnf] ;]jf k|flKt
j*f g+=
:jf:Yo pkrf/sf] nflu cS;/ hfg] :yfg hDdf :jf:Yo rf}ls gl;{u+ xf]d
lSnlgs :yflgo wfdL emfqmL cf}iflw k;n
1 5 6 2 13
2 41 3 1 45
3 23 4 7 60 94
4 16 17 29 40 102
5 114 1 1 116
6 170 9 3 8 190
7 31 37 21 89
8 52 13 57 122
9 45 45
hDdf 497 89 40 190 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfg';f/ o; uflj;sf hDdf *!^ 3/kl/jf/ dWo] $(& kl/jf/n] lj/fdL kbf{
:yfgLo :jf:Yo rf}sLdf uP/ pkrf/ ug]{ u/]sf] kfOG5 . o;}u/L *( kl/jf/n] gl;{Ëxf]d tyf
k|fOe]6 lSngLs ;fy} !() hgfn] :yfgLo cf}ifwL kzndf ;f]w]/ lj/fdL kbf{ pkrf/ ug]{ u/]sf]
ljj/0f k|fKt ePsf] 5 . o;}u/L $) hgfn] eg] lj/fdL kbf{ :yfgLo wfdLemfFs|L nufP/ pkrf/
ug]{ s'/f atfPsf 5g\ . ;du|df ;/sf/n] :jf:Yo ;]jfnfO{ cfwf/e"t cfjZostfsf] ?kdf /fv]/
Go'gtd ;]jfnfO{ lgz'Ns u/]sf] kl/0ffd :j?k :jf:Yo rf}sLaf6 ;]jf lng]x?sf] ;+Vofdf
pNn]vgLo ;'wf/ x'b} cfO{/x]sf] 5 . t/ u|fdL0f e]udf :jf:YosdL{ / 8fS6/x? ghfg] tyf uPklg
k|foM ;Fw}e/L ga:g] u'gf;]f cfd dflg;x?sf] /x]sf] 5 . o; uflj;sf dflg;x? lj/fdL kbf{
sxfFaf6 pkrf/ u/fpF5g\ eGg] ljj/0fnfO{ tnsf] /]vflrqdf klg k|:t't ul/Psf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 36
/]vflrq ^
4444....1111....2222 :jf:Yo ;]jfsf] k:jf:Yo ;]jfsf] k:jf:Yo ;]jfsf] k:jf:Yo ;]jfsf] kx'+x'+x'+x'+ FF FFrrrr
;/sf/n] Ps uflj; Ps :jf:Yo rf}sLsf] Joj:yf u/]klg Ps 306feGbf a9L ;do
nufP/ :jf:Yo ;+:yf wfpg' kg]{ cj:yf clxn] klg ljBdfg /x]sf] tYof+sn] b]vfpF5 .
3/kl/jf/nfO{ cfkm\gf] glhssf] kfos kg]{ lx;fjdf lnPsf] ;f] ljj/0faf6 o; uflj;sf sl/j
cfwf eGbf a9L hg;+VofnfO{ 3/b]lv cfwf3G6f eGbf sd ;dodf :yfgLo :jf:Yo rf}sL;Dd
k'Ug ;lsg] ;'ljwf pknAw 5 . o;;DaGwL ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g++=sf g++=sf g++=sf g++=!(!(!(!( glhssf] glhssf] glhssf] glhssf] :jf:Yo rf}sL :jf:Yo rf}sL :jf:Yo rf}sL :jf:Yo rf}sL hfg nfUg] ;dohfg nfUg] ;dohfg nfUg] ;dohfg nfUg] ;do
j*f g+=
glhssf] :jf:Yo rf}sL hfg nfUg] ;do
hDdf 15 ldg]^ eGbf sd
30 ldg]^ eGbf sd
45 ldg]^ eGbf sd
60 ldg]^ eGbf j(L
1 12 1 13
2 45 45
3 92 2 94
4 25 40 22 15 102
5 107 9 116
6 120 70 190
7 74 15 89
8 120 2 122
9 45 45
hDdf 344 417 40 15 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 37
dflysf] tfnLsfdf lbOPcg';f/ o; uflj;sf #$$ 3/kl/jf/ !% ldg]6eGbf sd ;dodf
glhssf] :jf:Yo rf}sLdf k'Ug] ub{5g\ eg] $!& 3/kl/jf/n] cfwf3G6f eGbf sd ;dodf
:jf:Yorf}sL k'Ug lx+8\g'kg]{ b]lvG5 . o;}u/L nueu Ps3G6f ;do nfUg] kl/jf/sf] ;+Vof eg]
$) /x]sf] 5 eg] Ps3G6f eGbf klg w]/} ;do nfUg] !% 3/kl/jf/ 5g\ . ljz]if u/L j8f g+ $
sf s]xL 3/kl/jf/n] clxn] klg :jf:Yo ;]jfsf] kxF'+raf6 lgs} 6f9f x'g' kl//x]sf] oyf{y tYof+sn]
k|i6\ofPsf] 5 .
4444....1111....3333 lb3{/f]uLlb3{/f]uLlb3{/f]uLlb3{/f]uL
kfl/jf/sf] yk cfly{s Jooef/ >[hgf x'g] u/L lb3{/f]uLx? Hofbf ePdf cfly{s tyf
;fdflhs ?kn] c;/ k'¥ofp5 . ct o:tf] ;+Vof sd x'g kfl/jf/Ls tyf ;fdflhs ?kdf /fd|f]
dflgG5 . tyfkL o; uflj;df bL3{ /f]u ePsf JolQmx?sf] ;+Vof ^# /x]sf] 5 . o;df k'?ifsf]
;+Vof @# / dlxnfsf] ;+Vof $) /x]sf] 5 .
4444....1111....4444 PrPrPrPr\\\\cfO{eL / P8cfO{eL / P8cfO{eL / P8cfO{eL / P8\\\\;sf];sf];sf];sf] cj:yfcj:yfcj:yfcj:yf
of] lhNnf klg Pr\cfO{eL / P8\;sf] hf]lvddf /x]sf] 5 . lhNNff P8\; ;dGjo zfvfsf]
tYof+s cg';f/ o; lhNnfdf Pr=cfO{=eL= kf]h]l6d hDdf *)& hgf /x]sf]df xfn;Dd !$!
hgfsf] d[To' eO;s]sf] 5 -kmfNu'g, @)^&_5 . t;y{ dflg;x?df o;sf af/]df k|ofKt hfgsf/L
x'g klg cfjZos 5 . o; lhNnfsf ljleGg uflj;x?df lhNnf P8\; ;dGjo ;ldlt / ljleGg
;+3;+:yfx?n] ljleGg k|sf/sf r]tgfd'ns sfo{s|dx? ;+rfng ub}{ cfPsf 5g\ . oxfFsf y'k|}
dflg;x?nfO{ o;sf af/]df ;fdfGo ?kdf hfgsf/L klg ePsf] kfOG5 . o; uflj;sf
dflg;x?df PrcfO{eL / P8\;sf af/]df ePsf] hfgsf/L tnsf] tfnLsfdf b]vfOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= @g+= @g+= @g+= @)))) Pr=cfO{=le=÷P8Pr=cfO{=le=÷P8Pr=cfO{=le=÷P8Pr=cfO{=le=÷P8\\\\; jf/] hfgsf/L; jf/] hfgsf/L; jf/] hfgsf/L; jf/] hfgsf/L
j*f g+= Pr=cfO{=le=÷P*\; ;DjGwL hfgsf/L
hDdf eP gePsf] 1 12 1 13
2 32 13 45
3 2 92 94
4 100 2 102
5 45 71 116
6 147 43 190
7 40 49 89
5 P8\; ;dGjo zfvf, df]/Ë jflif{s k|ltj]bg, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 38
j*f g+= Pr=cfO{=le=÷P*\; ;DjGwL hfgsf/L
hDdf eP gePsf] 8 81 41 122
9 18 27 45
hDdf 477 339 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
k|fKt tYof+s cg';f/ Dfflysf] tfnLsfdf s'n *!^ 3/kl/jf/dWo] $&& cyf{t %*=%
k|ltzt kl/jf/nfO{ Pr\cfO{eL / P8\;af/] hfgsf/L ePsf] kfOPsf] 5 eg] afFsL ##( cyf{t $!=%
k|ltzt 3/kl/jf/ o;af/] cgle1 5g\ . j8fut cfwf/df ljZn]if0f ubf{ Pr=cfO{=eL= ;jfndf
w]/} hfgsf/L ePsf] j8fx? g+= ^ / $ df /x]sf 5g\ eg] w]/}sd 3/kl/jf/df hfgsf/ x'g] j8fx?
eg] #, % / * b]lvG5g\ . o;sf nflu Pr\cfO{eL / P8\;af/] hgr]tgf clea[l4sf sfo{qmdx?
n}hfg' kg]{ b]lvG5 .
4444....1111....5555 cfof]l8g g'gsf] k|of]ucfof]l8g g'gsf] k|of]ucfof]l8g g'gsf] k|of]ucfof]l8g g'gsf] k|of]u
dflg;sf] :jf:Yo /fd|f] /fVg lgodlt ?kdf cfof]l8g o'Qm g'gsf] k|of]u ug'{ clgjfo{ 5 .
b'O{aRrfsf] 5fk ePsf] kfs]6sf] cfof]l8g g'g ;]jgn] dflg;df unuf8 h:tf] /f]uaf6 aRg
;lsG5 . olt x'bf x'b} klg o; uflj;sf s/La %& k|ltzt 3/kl/jf/n] dfq o:tf] g'gsf] k|of]u
ug]{ u/]sf] b]lvG5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsf g+= @!tfnLsf g+= @!tfnLsf g+= @!tfnLsf g+= @! j8f cg';f/ cfof]l8g g'g k|of]u ug]{ 3/kl/jf/sf] ljj/0fj8f cg';f/ cfof]l8g g'g k|of]u ug]{ 3/kl/jf/sf] ljj/0fj8f cg';f/ cfof]l8g g'g k|of]u ug]{ 3/kl/jf/sf] ljj/0fj8f cg';f/ cfof]l8g g'g k|of]u ug]{ 3/kl/jf/sf] ljj/0f
j*f g+=
#/kl/jf/df g'gsf] k|of]u
hDdf w'nf] v'Nnf g'g cfof]l*g o'Qm-b'O{ aRrfsf] %fk
ePsf]_ 1 12 1 13
2 44 1 45
3 3 91 94
4 102 102
5 1 115 116
6 4 186 190
7 89 89
8 89 33 122
9 45 45
hDdf 344 472 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 39
dflysf] tfnLsfdf b]vfOPcg';f/ o; uflj;sf #$$ kl/jf/n] w'nf] v'Nnf g'gsf] k|of]u
ug]{ u/]sf 5g\ . o;}u/L $&@ kl/jf/n] eg] cfof]l8go'Qm g'gsf] k|of]u ug]{ u/]sf] kfOPsf] 5 .
o; uflj;sf !, @, j8fsf PsPs 3/kl/jf/ afx]s $ / & j8fsf k'/} 3/kl/jf/n] cfof]l8g
ePsf] g'gsf] k|of]u gu/]sf] b]lvG5 . clxn] klg o:tf] cj:yf b]lvg' lgtfGt hgr]tgfsf] sdL xf]
h;sf] nflu ljz]if k|rf/ k|;f/ ug'{ kg]{ cfjZostf b]lvG5 .
4444....1111....6666 afnaflnsf ePsf 3/kl/jf/afnaflnsf ePsf 3/kl/jf/afnaflnsf ePsf 3/kl/jf/afnaflnsf ePsf 3/kl/jf/
o; uflj;;sf rf/jif{ ;Ddsf] afnaflnsf] ;+Vof @&% hgf /x]sf] b]lvG5 . o;df
;a}eGbf a9L j8f g++= ^ df &! 3/kl/jf/df !!# hgf afnaflnsf /x]sf 5g\ . o;}u/L j8f g++ !,
$ / % df eg] cGo j8fx?sf] t'ngfdf Hofb} sd ;+Vofdf afnaflnsf 5g\ o;sf] sf/0f oL
j8fx?df 3/kl/jf/ ;+Vof klg sd g} /x]sf] 5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g+= @sf g+= @sf g+= @sf g+= @@@@@ j8fut ?kdf 3/kl/jf/ cg';f/ $ jif{ ;Ddj8fut ?kdf 3/kl/jf/ cg';f/ $ jif{ ;Ddj8fut ?kdf 3/kl/jf/ cg';f/ $ jif{ ;Ddj8fut ?kdf 3/kl/jf/ cg';f/ $ jif{ ;Ddsf] hg;+Vof ljj/0f sf] hg;+Vof ljj/0f sf] hg;+Vof ljj/0f sf] hg;+Vof ljj/0f
j*f g+= jfnjflnsf ePsf] #/kl/jf/ ;+Vof jfnjflnsf ;+Vof 1 4 6
2 15 21
3 16 17
4 6 7
5 4 5
6 71 113
7 23 27
8 41 59
9 13 20
hDdf 193 275
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
4444....1111....7777 afnaflnsfsf] vf]kafnaflnsfsf] vf]kafnaflnsfsf] vf]kafnaflnsfsf] vf]k
afnaflnsfsf] a[l4 ljsf; / :jf:y /xgsf] nflu lbOg] vf]kx? g5'6fO{ nufpg' kb{5 .
o:tf vf]kx? ;dodf nufpg' cleefjsx?sf] klg bfloTj leq kb{5 . o:tf vf]kx? 5'6fO{Pdf
pgLx?sf] :jf:Yodf ljleGg k|sf/sf /f]ux?n] u|:t kfb{5 . o:tf] vf]kx? dWo] jL=;L=hL= vf]k
hGdg] ljlQs} nufpg' kb{5 h;af6 wg'i6sf/ h:tf] /f]uaf6 arfpg d4t k'Ub5 . lj:t[t
ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 40
tfnLsf g+= @#tfnLsf g+= @#tfnLsf g+= @#tfnLsf g+= @# j8f j8f j8f j8f cg';f/ jL=;L=hcg';f/ jL=;L=hcg';f/ jL=;L=hcg';f/ jL=;L=hL=L=L=L= vf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0f vf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0f vf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0f vf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0f
j*f g+= jL=l;=lh=
hDdf nufPsf] gnufPsf] 1 6 6
2 21 21
3 17 17
4 7 7
5 4 1 5
6 113 113
7 26 1 27
8 58 1 59
9 20 20
hDdf 272 3 275
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf cg';f/ oxfFsf clwfsf+z afnaflnsfn] jL=;L=hL= vf]k nufPsf] b]lvG5
. afnaflnsf] :jf:Yo k|lt oxfFsf cleefjsx? lgs} ;+j]bgzLn ePsf] b]lvG5 . oxfFsf @&% hgf
afnaflnsfdWo] @&@ hgfnfO{ lal;hL vf]k nufOPsf] 5 eg] afFsL # hgfnfO{ of] vf]k nufOPsf]
b]lv+b}g .
afnaflnsfsf] nflu tLg k6s nufO{g] 8L=kL=6L= vf]k klg plQs} dxTjk'0f{ vf]k xf] .
o:tf] vf]ksf] k'/f dfqf nufpg] afnaflnsf eg] @$* hgf dfq 5g\ eg] !) hgfn] o:tf] vf]k
nufpb} gnufPsf] b]lvG5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsf g+= @$tfnLsf g+= @$tfnLsf g+= @$tfnLsf g+= @$ j8f j8f j8f j8f cg';f/ 8L=kL=6L=cg';f/ 8L=kL=6L=cg';f/ 8L=kL=6L=cg';f/ 8L=kL=6L= vf]k nufPsf] avf]k nufPsf] avf]k nufPsf] avf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0fRrfx?sf] ljj/0fRrfx?sf] ljj/0fRrfx?sf] ljj/0f
j8f g+=
8L=kL=6L= vf]k
hDdf k'/f dfqf nufPsf] bf];|f] dfqf klxnf] dfqf gnufPsf] 1 5 1 6
2 19 1 1 21
3 14 2 1 17
4 7 7
5 3 1 1 5
6 106 3 2 2 113
7 24 2 1 27
8 52 1 2 4 59
9 18 1 1 20
hDdf 248 11 6 10 275
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 41
o; uflj;sf ljleGg @&% hgf afnaflnsfdWo] @$* hgfnfO{ k"/fdfqfdf 8Llk6L vf]k
nufOPsf] b]lvG5 . otf !! hgfnfO{ bf];|f] dfqfdfq nufOPsf] 5 eg] ^ hgfnfO{ klxnf] dfqf
dfq nufOPsf] b]lvG5 .
cGo vf]kx? h:t kf]lnof] aRrf % jif{ gk'u'Gh]n x/]s jif{ /fli6«o cleofgdf kf]lnof] vf]k
clgjfo{ nufpg' kb{5 . oxfFsf !* afnaflnsfn] o:tf] vf]k nufpgaf6 alGrt ePsf] cj:yf
tYof+sn] b]vfp5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsf g+= @tfnLsf g+= @tfnLsf g+= @tfnLsf g+= @%%%% j8f j8f j8f j8f cg';f/ kf]lnof]cg';f/ kf]lnof]cg';f/ kf]lnof]cg';f/ kf]lnof] vf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0fvf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0fvf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0fvf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0f
j8f g+=
kf]lnof]
hDdf k'/f dfqf nufPsf] bf];|f] dfqf klxnf] dfqf gnufPsf] 1 5 1 6
2 19 1 1 21
3 8 4 5 17
4 3 3 1 7
5 3 1 1 5
6 104 3 3 3 113
7 24 2 1 27
8 51 1 7 59
9 18 1 1 20
hDdf 235 16 6 18 275
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
o; uflj;sf hDdf @&% hgf rf/ jif{ d'lgsf afnaflnsf dWo] hDdf @#% hgfnfO{ k"/f
dfqfdf kf]lnof] vf]k v'jfOPsf] b]lvG5 . o;}u/L !^ hgfnfO{ bf];|f] dfqf / ^ hgfnfO{ klxnf]
dfqfdfq v'jfOPsf] 5 . o;df s'g} klg dfqf gv'jfOPsf] ;+Vof eg] !* /x]s]f 5 .
aRrf gf} dlxgf k'/f ePkl5 nufOg] bfb'/fsf] vf]k gnufpg] afnaflnsfsf] ;+Vof lgs}
/x]sf] b]lvG5 . oxfFsf s'n afnaflnsf dWo] ^! hgfn] o:tf] vf]k nufpgaf6 5'6]sf] b]lvG5 .
lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsf g+= @^tfnLsf g+= @^tfnLsf g+= @^tfnLsf g+= @^ j8f j8f j8f j8f cg';f/ bfb'/fcg';f/ bfb'/fcg';f/ bfb'/fcg';f/ bfb'/f vf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0f vf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0f vf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0f vf]k nufPsf] aRrfx?sf] ljj/0f
j8f g+=
bfb'/fsf] vf]k
hDdf nufPsf] gnufPsf] 1 5 1 6
2 18 3 21
3 12 5 17
4 2 5 7
5 4 1 5
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 42
j8f g+=
bfb'/fsf] vf]k
hDdf nufPsf] gnufPsf] 6 100 13 113
7 20 7 27
8 39 20 59
9 14 6 20
hDdf 214 61 275
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;sf ljleGg @&% hgf afnaflnsfdWo] hDdf
@!$ hgfnfO{ bfb'/fsf] vf]k nufOPsf] kfOPsf] 5 . o;}u/L ^! hgfnfO{ eg] o:tf] vf]k
nufOPsf] kfOPsf] 5}g h;df ;a}eGbf Hofbf a8f g++= * df @) hgf afnaflnsf /x]sf 5g\ .
o;}u/L ljleGg vf]kx?dWo] afnaflnsfnfO{ ;do ;dodf h'sfsf] cf}ifwL v'jfpg' kb{5 .
oxfFsf $# afnaflnsfx? o:tf] h'sfsf] cf}ifwL ;]jg ug{af6 alGrt ePsf] b]lvG5 . lj:t[t
ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g+= @sf g+= @sf g+= @sf g+= @&&&& j8fj8fj8fj8f cg';f/ h'sfsf] cfcg';f/ h'sfsf] cfcg';f/ h'sfsf] cfcg';f/ h'sfsf] cf}ifwL vfPsf]] aRrfx?sf] ljj/0f}ifwL vfPsf]] aRrfx?sf] ljj/0f}ifwL vfPsf]] aRrfx?sf] ljj/0f}ifwL vfPsf]] aRrfx?sf] ljj/0f
j8f g+=
h'sfsf] cf}ifwL
hDdf lnPsf] glnPsf] 1 5 1 6
2 19 2 21
3 12 5 17
4 2 5 7
5 3 2 5
6 104 9 113
7 21 6 27
8 52 7 59
9 14 6 20
hDdf 232 43 275
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
afnsflnsfsf] :jf:Yosf] nflu h'sfsf] cf}iflw v'jfpg klg TolQs} cfjZos x'g] ub{5 .
o; uflj;sf ljleGg @&% hgf afnaflnsf dWo] hDdf @#@ hgfnfO{ h'sfsf] cf}iflw v'jfOPsf]
kfOPsf] 5 eg] afFsL $# hgfnfO{ xfn;Dd o;sf] ;]jg u/fOPsf] kfOPsf] 5}g . j8fut ?kdf
x]bf{ k|foM clwsf+z j8fx?df o;/L afnaflnsfnfO{ h'sfsf] cf}ifwL v'jfpg 5'6 ePsf] b]lvG5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 43
o;}u/L csf]{ afnaflnsf] nflu clt cfjZos vf]k le6fldg P xf] . o; uflj;sf hDdf
@&% afnaflnsfdWo] hDdf @#! hgfnfO{ le6fldg P lbPsf] b]lvG5 eg] afFsL $$ hgfnfO{
le6fldg P lbOPsf] 5}g . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= @*@*@*@* j8fj8fj8fj8f cg';f/ le6fldg P cg';f/ le6fldg P cg';f/ le6fldg P cg';f/ le6fldg P lbP glbPsflbP glbPsflbP glbPsflbP glbPsf]] aRrfx?sf] ljj/0f]] aRrfx?sf] ljj/0f]] aRrfx?sf] ljj/0f]] aRrfx?sf] ljj/0f
j8f g+=
le6fldg P
hDdf lbPsf] glbPsf] 1 5 1 6
2 19 2 21
3 11 6 17
4 2 5 7
5 3 2 5
6 104 9 113
7 21 6 27
8 52 7 59
9 14 6 20
hDdf 231 44 275
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ oxfFsf $$ hgf afnaflnsfn] le6fldg P sf] vf]k
lngaf6 alGrt ePsf]df k|foM ;a} j8fx?df s]xL g s]xL afnaflnsf 5'6]sf] b]lvG5 . o;df
;a}eGbf a9L ( hgf j8f g++= ^ df /x]sf 5g\ .
4444....1111....8888 ue{jtL dlxnfue{jtL dlxnfue{jtL dlxnfue{jtL dlxnf
cfwf/e't ;j]{If0fsf] qmddf ue{jtL dlxnf tkfOsf] 3/kl/jf/df 5 ls 5}gg elg
;f]lwPsf] lyof] . o;n] pgLx?sf] :jf:Yo x]/rfx nufot ;'Ts]/L u/fpbf sxfF s;/L u/fO /x]sf
5g\ elg olsg ug{ vf]lhPsf] 5 . oxfFsf s'n 3/kl/jf/ dWo] @! 3/kl/jf/df ue{jtL dlxnf
ePsf] kfOof] . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g+= sf g+= sf g+= sf g+= @(@(@(@( j8f j8f j8f j8f cg';f/ ue{jtL dlxnf ePsf] 3/kl/jf/sf] ljj/cg';f/ ue{jtL dlxnf ePsf] 3/kl/jf/sf] ljj/cg';f/ ue{jtL dlxnf ePsf] 3/kl/jf/sf] ljj/cg';f/ ue{jtL dlxnf ePsf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f 0f 0f 0f
j*f g+= #/kl/jf/df ue{jtL dlxnf
hDdf % %}g 1 13 13
2 45 45
3 2 92 94
4 6 96 102
5 3 113 116
6 7 183 190
7 89 89
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 44
j*f g+= #/kl/jf/df ue{jtL dlxnf
hDdf % %}g 8 1 121 122
9 2 43 45
hDdf 21 795 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;df hDdf @! hgf ue{jtL dlxnfx? /x]sf
5g\ . s"n *!^ kl/jf/dWo] &(% kl/jf/df eg] ue{jtL dlxnfx? /x]sf] kfOPsf] 5}g . pgLx?nfO{
lgoldt ?kdf :jf:Yo rf}sLdf nuL :jf:Yo k/LIf0f u/fpg cfjZos x'g] ub{5 .
o;}u/L tYof+s ;+sngsf] qmddf 5 dlxgf leq oxfFsf 3/kl/jf/df ;'Ts]/L dlxnf eP
gePsf] cj:yf ljZn]if0f ubf{ $! 3/kl/jf/df ;'Ts]/L dlxnf ePsf] b]lvG5 . logLx?df
clwsf+zn] 3/df g} ;'Ts]/L u/fPsf kfOG5 eg] yf]/}n] dfq :jf:Yo ;+:yfdf ;'Ts]/L u/fpPsf]
b]lvG5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g+=sf g+=sf g+=sf g+= #)#)#)#) 5555 dlxgf leqsf] ;'Ts]/L dlxnf tydlxgf leqsf] ;'Ts]/L dlxnf tydlxgf leqsf] ;'Ts]/L dlxnf tydlxgf leqsf] ;'Ts]/L dlxnf tyf k|;'tL ;f k|;'tL ;f k|;'tL ;f k|;'tL ;]jf ;DaGwL] ljj/0f]jf ;DaGwL] ljj/0f]jf ;DaGwL] ljj/0f]jf ;DaGwL] ljj/0f
l;=g+=
;'Ts]/L dlxnf -6 dlxgf leqsf]_sf] k|;'tL ;]jf lng]sf] ;{Vof
hDdf ;'Ts]/L dlxnf #/df :jf:Yo ;+:yfdf 1 31 10 41
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf lbOPcg';f/ o; uflj;sf $! hgf ;'Ts]/L dlxnfdWo] hDdf #!
hgfnfO{ 3/df ;'Ts]/L u/fOPsf] b]lvG5 eg] afFsL !) hgfnfO{ :yfgLo :jf:Yo rf}sLdf nu]/
;'Ts]/L u/fOPsf] 5 . jf:tjdf dlxnfnfO{ :jf:Yo rf}sLdf nu]/ ;'Ts]/L u/fPdf dlxnf / gjhft
afnssf] :jf:Yodf ;d]t ;xof]u k'Ug] ub{5 .
tftftftfnnnnLLLLsf g+= sf g+= sf g+= sf g+= #!#!#!#! kl/jf/ lgof]hgsf] kl/jf/ lgof]hgsf] kl/jf/ lgof]hgsf] kl/jf/ lgof]hgsf] ;fw;fw;fw;fwg k|of]u ug]{g k|of]u ug]{g k|of]u ug]{g k|of]u ug]{sf] ljj/0f sf] ljj/0f sf] ljj/0f sf] ljj/0f
l;=g+= ;fwgsf] k|sf/ kl/jf/ lgof]hgsf] ;fwg k|of]u ug]{
hDdf dlxnf k'?if 1 :yfoL 274 17 291
2 c:yfoL 45 14 59
hDdf 319 31 350
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 45
o; uflj;sf hDdf @(! dlxnf / k'?ifn] :yfoL kl/jf/sf] ;fwg k|of]u u/]sf 5g\ eg] %(
hgfn] c:yfoL ;fwgsf] k|of]u ug]{ u/]sf] b]lvG5 . o;df dlxnfx?sf] ;+Vof #!( / k'?ifsf] ;+Vof
eg] #! hgfdfq /x]sf] 5 .
4444....2222 lzIfflzIfflzIfflzIff
4444....2222....1111 ;fIff/tf;fIff/tf;fIff/tf;fIff/tf cj:yfcj:yfcj:yfcj:yf
lhNnfsf] ;fIf/tf b/ %& k|ltzt /x]sf] 56 . o; uflj;sf] s'n ;fIf/tf b/ ^%=%^
k|ltzt /x]sf] 5, h;df k'?ifx?sf] &!=(% / dlxnfsf %*=@^ k|ltzt /x]sf] 5 . o;/L o;
uflj;df k'?ifx?sf] eGbf dlxnfx?sf] ;fIf/tf b/ sd /x]sf] b]lvG5 . t/ @)%* sf] cfwf/df
ljZn]if0f ug]{ xf] eg] ;du|df ;fIf/tf lgs} b|'t ultdf a9]/ uPsf] 5 . To;j]nfsf] hDdf
;fIf/tf b/ $(=% k|ltzt /x]sf]df dlxnfsf] #@=*$ k|ltzt / k'?ifsf] ^#=*! k|ltzt /x]sf]
b]lvG5 .7 tnsf] tfnLsfdf o; uflj;sf] ;fIf/tf b/ b]vfOPsf] 5 .
tftftftfnnnnLsf g+= #@Lsf g+= #@Lsf g+= #@Lsf g+= #@ pd]/ ;d'x tyf lnË cg'pd]/ ;d'x tyf lnË cg'pd]/ ;d'x tyf lnË cg'pd]/ ;d'x tyf lnË cg';f/ ;fIf/tf;f/ ;fIf/tf;f/ ;fIf/tf;f/ ;fIf/tf
l;=g+= pd]/ ;d'x
k'?if dlxnf
lg/If/ ;fIf/ ;fIf/ k|ltzt lg/If/ ;fIf/ ;fIf/ k|ltzt 1 3 b]lv 15 jif{ 138 523 79.12 134 484 78.32
2 16-45 289 780 72.97 452 489 51.97
3 46-60 101 122 54.71 119 49 29.17
4 61 eGbf dfyL 44 42 48.84 40 18 31.03
hDdfhDdfhDdfhDdf 572 1467 71.95 745 1040 58.26
s'n ;fIf/tf ^%s'n ;fIf/tf ^%s'n ;fIf/tf ^%s'n ;fIf/tf ^%=%^ k|ltzt=%^ k|ltzt=%^ k|ltzt=%^ k|ltzt
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
cGo uflj;x?df h:tf] o; uflj;df 5f]/fsf] t'ngfdf 5f]/Lx?nfO{ ljBfno gk7fpg]
sd dfqfdf /x]sf] x'gfn] oxfF k'?ifsf t'ngfdf dlxnfx?sf] ;fIf/tf b/ sd /x]sf] xf] . pd]/
;d'xsf cfwf/df x]bf{ # b]lv !% jif{sf] ;fIf/tf b/ dlxnf k'?ifsf] sl/j a/fa/L /x]tf klg $^
b]lv ^) jif{eGbf pd]/ ;d'xdf dlxnfx?sf] ;fIf/tf b/ k'?ifsf t'ngfdf lgs} sd /x]sf] 5 .
o;sf] d'Vo sf/0f eg] cfheGbf s]xL bzs cufl8;Dd dlxnfsf] lajfx rfF8} ug]{ / :s'n 5f8\g]
qmdklg pgLx?df g} a9L x'g] u/]sfn] xf] .
6 s]Gb|Lo tYof+s ljefu, hgu0fgf @)%* 7 lhlj; df]/Ë,lhNnf kf?Zj{ lrq, @)^$
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 46
/]vflrq g+= ^
dflysf] tfnLsfdf pNn]v ul/P cg';f/ ;j}eGbf sd ;fIf/tf ePsf] ;d'x ^! jif{eGbf
dflysf] pd]/ ;d'xsf dflg;x? kb{5g\ . o;df klg k'?if ;fIf/tf b/ $*=*$ k|ltzt /x]sf] 5
eg] dlxnf ;fIf/tf b/ eg] o;eGbf lgs} sd dfq #!=)# k|ltzt /x]sf] b]lvG5 . cl3Nnf]
k':tfsf dflg;x? ePsf] sf/0f of] ;d'xsf] ;fIf/tf b/ sd /x]sf] xf] . o;/L o; uflj;df
lg/If/tfsf] cj:yf dlxnfx?sf] g} ;+Vof a9L /x]sf] 5 . t/klg # b]lv !% jif{sf] pd]/ ;d'xnfO{
Vofn ug]{ xf] eg] rflx+ k'?if / dlxnfx?sf] ;fIf/tfsf] k|ltzt sl/j j/fj/Lh:tf] /x]sf] 5 .
j8fut cfwf/df lzIffsf] :t/ x]bf{ # jif{ dflysf] lg/fIf/ %&@ hgfdWo] ;a}eGbf a9L
j8f g+= # df !!$ hgf / ;a}eGbf sd j8f g++= ! df ^ hgf /x]sf 5g\ . otf ;fdfGo ;fIf/
ePsfx? j8f g++ ^ df ;a}eGbf a9L #$@ hgf /x]sf 5g\ eg] ;a}eGbf sd j8f g++ ! df @&
hgf dfq /x]sf 5g\ . o; uflj;sf] j8f g+= ^ df ;j}eGbf Hofbf hg;+Vof /x]sfn] klg o:tf]
b]lvPsf] xf] . txut lzIff k|flKtsf] lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf b]vfOPsf] 5 .
TffnLsf TffnLsf TffnLsf TffnLsf g+= g+= g+= g+= ######## j8fj8fj8fj8fut ut ut ut # jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf] hg;+V# jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf] hg;+V# jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf] hg;+V# jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf] hg;+Vofn] plQ0f{ u/]sf] lzIffofn] plQ0f{ u/]sf] lzIffofn] plQ0f{ u/]sf] lzIffofn] plQ0f{ u/]sf] lzIff
j*f g++
k'?if ;fIf/tf dlxnf ;fIf/tf hDdf ;fIf/tf k|ltzt lg/If/ ;fIf/ hDdf
;fIf/ k|ltzt lg/If/ ;fIf/ hDdf
;fIf/ k|ltzt
1 6 27 33 81.82 17 18 35 51.43 66.18
2 29 87 116 75.00 40 57 97 58.76 67.61
3 114 122 236 51.69 99 101 200 50.50 51.15
4 78 130 208 62.50 63 129 192 67.19 64.75
5 89 263 352 74.72 118 149 267 55.81 66.56
6 98 342 440 77.73 176 238 414 57.49 67.92
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 47
j*f g++
k'?if ;fIf/tf dlxnf ;fIf/tf hDdf ;fIf/tf k|ltzt lg/If/ ;fIf/ hDdf
;fIf/ k|ltzt lg/If/ ;fIf/ hDdf
;fIf/ k|ltzt
7 66 123 189 65.08 86 91 177 51.41 58.47
8 74 291 365 79.73 114 189 303 62.38 71.86
9 18 82 100 82.00 32 68 100 68.00 75.00
hDDfhDDfhDDfhDDfffff 572 1467 2039 71.95 745 1040 1785 58.26 65.56
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;sf] ;j}eGbf Hofbf ;+Vofdf lg/fIf/ j8f g+=
! df, / ;fIf/ eg] j8f g+= ^ df /x]sf b]lvG5g\ . o:t} P;=P;=;L= dflysf] pRr lzIff xfl;n
u/]sf Hofbf dflg;x? klg j8f g+= ^ dfg} a;]sf] b]lvG5 . cGo j8fsf t'ngfdf hg;+Vof HofFbf
/x]sf j8fx?df Hofbf pRr lzIff lng] dflg;x? b]lvPsf x'g\ . o;nfO{ tnsf] tfnLsfdf k|:t't
ul/Psf] 5 .
oxfFsf tLg jif{ dflysf] hg;+Vofsf] xfnsf] lzIffsf] cj:yf x]bf{ s/La #% k|ltzt
dflg;x? slxNo} klg :s'n guPsf] b]lvG5 eg] s/La @* k|ltzt dflg;x?n] :s'n hfg 5f8]sf]
b]lvG5 . o;df slxn] dfq cWoog ;s]/ ljBfno 5f8]sf] x'g eg] w]/}n] :s'n hfbfhfb} cfly{s
tyf 3/fof;L sf/0fn] :s'n 5f8]sf] x'g ;S5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tftftftfnLsfnLsfnLsfnLsf g+= #g+= #g+= #g+= #$$$$ j8fj8fj8fj8fut ut ut ut # jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf# jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf# jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf# jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf] hg;+Vofsf] hg;+Vofsf] hg;+Vofsf] hg;+Vofsf] xfn lzIffsf] l:ytL ] xfn lzIffsf] l:ytL ] xfn lzIffsf] l:ytL ] xfn lzIffsf] l:ytL
j*f g+=
xfn lzIffsf] l:ytL
hDdf xfn kl(/x]sf] :s'n hfg %f(]sf] slxn] :s'n guPsf] 1 19 24 25 68
2 78 48 87 213
3 147 24 265 436
4 171 214 15 400
5 254 155 210 619
6 290 263 301 854
7 115 72 179 366
8 203 243 222 668
9 83 50 67 200
hDdf 1360 1093 1371 3824
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;sf xfn k9L/x]sf ljBfyL{sf] ;+Vof !#^) 5
eg] :s'n hfg 5f8]sf !)(# b]lvG5g\ . o;}u/L slxNo} klg :s'n guPsf dflg;x?sf] ;+Vof eg]
!#&! /x]sf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 48
oxfFsf] tYof+s ;+sngsf] cjlwdf ljut Psjif{ leq s] slt ljBfno hfg] pd]/ k'u]sf
afnaflnsfn] ljBfno 5f8\g'sf] sf/0f x]bf{ cfly{s sf/0fn] ;a}eGbf a9L afnaflnsfn] ljBfno
5f8]sf] b]lvG5 h;df !^ hgf afnaflnsf 5g\ . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= g+= g+= g+= ####%%%% 5 b]vL ;f]x|5 b]vL ;f]x|5 b]vL ;f]x|5 b]vL ;f]x|jif{ ;Ddsf] jfnjflnsfx? ljBfno hfg 5f]8g'sf] sf/0fjif{ ;Ddsf] jfnjflnsfx? ljBfno hfg 5f]8g'sf] sf/0fjif{ ;Ddsf] jfnjflnsfx? ljBfno hfg 5f]8g'sf] sf/0fjif{ ;Ddsf] jfnjflnsfx? ljBfno hfg 5f]8g'sf] sf/0f l;= g+l;= g+l;= g+l;= g+ ljBljBljBljBffffno hfg no hfg no hfg no hfg %f]*g'sf] sf/)f%f]*g'sf] sf/)f%f]*g'sf] sf/)f%f]*g'sf] sf/)f ;+Vof;+Vof;+Vof;+Vof
1 cfly{s sf/)f 16
2 #/sf] sfd 7
3 k(fO{ sdhf]/ 10
4 g/fd|f] afgL 2
5 cGo 4
hDdf 39
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfO{P cg';f/ o; uflj;sf hDdf #( hgf ljBfno hfg] pd]/sf
afnaflnsfn] ljBfno hfg 5f8]sf] kfOPsf] 5 . o;df cfly{s sf/0fn] !^ hgf, 3/sf] sfdsf
sf/0fn] & hgf / k9fO{ sDhf]/ eP/ !) hgfn] ljr}df k9fO{ 5f8]sf] kfOPsf] 5 . o;}u/L g/fd|f]
afgLsf sf/0fn] eg] @ hgfn] / cGo ljljw sf/0fn] hDdf $ hgfn] k9fO{ 5f8]sf 5g\ .
4444....2222....2222 hfhfhfhflllltut cfwf/df ;fIff/tftut cfwf/df ;fIff/tftut cfwf/df ;fIff/tftut cfwf/df ;fIff/tf
hfltut cfwf/df ;fIf/tfsf] cj:yf x]bf{ ;j} hfthfltdf ;fIf/tf b/ ;fdfGo ?kdf
km/s /x]sf] kfOG5 . ;fdfGotof dw]zL lk58fju{df ;fIf/tf b/ Hofbf /x]sf] kfOG5 eg]
cflbjf;L hghflt, / blnt ;d'bfodf of] b/ klg sd /x]sf] b]lvG5 . tnsf] tfnLsfdf o;
uflj;sf] hflto cfwf/df ;fIf/tf / lg/fIf/tf b/ b]vfOPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+=g+=g+=g+=####^̂̂̂ hflthflthflthfltutututut cfwf/df ;fIf/tfsf] ljj/0fcfwf/df ;fIf/tfsf] ljj/0fcfwf/df ;fIf/tfsf] ljj/0fcfwf/df ;fIf/tfsf] ljj/0f
l;=g+= hfthftL lg/If/ ;fIf/ s'n hg;+Vof ;fIf/tf k|ltzt
1 cflbjf;L hghftL 661 1246 1907 65.34
2 blnt 142 243 385 63.12
3 dw]zL lk58f ju{ 514 1018 1532 66.45
hDdf 1317 2507 3824 65.56
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 49
dflysf] tfnLsfdf b]vfO{P cg';f/ ;a}eGbf a9L dw]zL lk58fju{sf dflg;x? ;fIf/
/x]sf 5g\ eg] ;+Vofsf] cfwf/df yf]/} ePsf] blnt / cflbjf;L ju{sf] ;fIf/tf b/df s]xL sdL
/x]sf] b]lvG5 . t/ logLx?sf] ;fIf/tf b/ klg ^) k|ltzteGbf dfly /x]sf] / dw]zL lk58f
ju{sf] of] ;+Vof ;d]t ^& k|ltzteGbf sd ePsfn] o; uflj;df hfltut ?kdf k|fo ;j}
hfthfltdf ;fIf/tf b/ a/fa/Lg} /x]sf] dfGg ;lsG5 . logLx?sf] ;fIf/tf b/sf] cGt/df s]xL
k|ltztleq g} /x]sf] 5 . ;du|df s'n ;fIf/tf b/sf] lx;fan] ljZn]if0f ubf{ k|foM ;a}
hfthftLsf] ;fIf/tf b/ xf/fxf/Ldf g} b]lvG5 .
/]vflrq g+=&
4444....2222....3333 z}lIfs txz}lIfs txz}lIfs txz}lIfs tx
lzIffsf] :t/df lnËsf] cfwf/df s;n] slt sIff plt0f{ u/]sf] 5 eGg] ;'rgfx?sf]
ljZn]if0f ul/Psf] 5 . o;af6 x]bf{ oxf+ # jif{eGbf dflysf] hDdf #*@$ hg;+Vof dWo] !#&!
hgf lg/fIf/ 5g\, h;df klg lg/fIf/ dlxnfsf] ;+Vof k'?ifsf] t'ngfdf lgs} Hofbf /x]sf] b]lvG5 .
o;}u/L ;fdfGo ;fIf/ hg;+Vof %&* dWo] dlxnf @(! hgf / k'?if @*& hgf 5g\ eg] afFsL
dflg;x?n] ljleGg :t/;Ddsf] lzIff lnPsf] b]lvG5 . o; uflj;sf dflg;x?sf] z}lIfs :t/nfO{
tnsf] tfnLsfdf b]vfOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= g+= g+= g+= ####&&&& lnË cg';f/ lnË cg';f/ lnË cg';f/ lnË cg';f/ # jif{ jf ;f] e# jif{ jf ;f] e# jif{ jf ;f] e# jif{ jf ;f] eGbf dflyGbf dflyGbf dflyGbf dflysf] hg;+sf] hg;+sf] hg;+sf] hg;+Vofn] plQ0f{ u/]sf]Vofn] plQ0f{ u/]sf]Vofn] plQ0f{ u/]sf]Vofn] plQ0f{ u/]sf] z}lIfs txz}lIfs txz}lIfs txz}lIfs tx
l;=g+= plQ0f{ u/]sf] lzIff
lnË
hDdf k'?if dlxnf
1 lg/If/ 572 745 1317
2 ;fw/0f n]vk9 287 291 578
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 50
l;=g+= plQ0f{ u/]sf] lzIff
lnË
hDdf k'?if dlxnf
3 k"j{ k|f=lj= 344 290 634
4 k|f= lj= 263 188 451
5 lg= df= lj= 234 126 360
6 df= lj= 111 53 164
7 P;= Pn= ;L= 139 65 204
8 k|lj0ftf k|df0fkq 67 22 89
9 :gfts tx 19 3 22
10 :gftsf]Q/ tx jf dfyL 3 2 5
hDdf 2039 1785 3824
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ P;=Pn=;L= h:tf] dxTjk"0f{ v'6\lsn]f kf/ ug]{x?sf]
;+Vof cGo txsf] eGbf Hofbf g} /x]sf] 5 . h;sf] sf/0f pRr lzIffdf cWoog ug]{x?sf] ;+Vof
;d]t a9\bf] cj:yfdf /x]sf] xf] . o; uflj;sf % hgf dflg;x?n] :gftsf]Q/ tx jf ;f]eGbf
dfly;Ddsf] cWoog u/]sf 5g\ . o;}u/L k|fljlws lzIff lng] dflg;x? o; uflj;df Pshgf
klg /x]sf kfOFb}gg\ . ;du|df k|foM ;a} txsf] lzIff plt0f{ ug]{x?df dlxnf eGbf k'?ifx?s} ;+Vof
a9L /x]sf] b]lvG5 .
j8fut ?kdf lzIffsf] tx x]bf{ d'nt pRr lzIff xfl;n ug]{x? j8f g+= !, # / $ afx]s
cGo j8fx?df u/L hDdf @& hgf dflg;x? o; uflj;df /x]sf] b]lvG5 . o;df klg P;=Pn=;L
ug]{x? j8f g++= !, @, $ / & df sd ;+Vof ljBfyL{x? ;+nUg ePsf] b]lvG5 . lj:t[t ljj/0f
tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= g+= g+= g+= #* j8fut #* j8fut #* j8fut #* j8fut # jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf]# jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf]# jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf]# jif{ jf ;f] eGbf dfyLsf] hg;+Vofn] plQ0f{ u/]sf] lzIff hg;+Vofn] plQ0f{ u/]sf] lzIff hg;+Vofn] plQ0f{ u/]sf] lzIff hg;+Vofn] plQ0f{ u/]sf] lzIff
plQ)f{ u/]sf] lzIff j*f g++
hDdf 1 2 3 4 5 6 7 8 9
lg/If/ 23 69 213 141 207 274 152 188 50 1317
;fw/)f n]vk( 3 18 61 194 110 82 36 50 24 578
k"j{ k|f=lj= 16 45 63 30 100 137 64 141 38 634
k|f= lj= 7 22 42 19 57 137 38 94 35 451
lg= df= lj= 7 29 21 9 62 98 32 85 17 360
df= lj= 3 11 10 4 19 55 15 33 14 164
P;= Pn= ;L= 6 10 19 3 45 46 8 48 19 204
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 51
plQ)f{ u/]sf] lzIff j*f g++
hDdf 1 2 3 4 5 6 7 8 9
k|lj)ftf k|df)fkq 2 6 7 12 19 19 22 2 89
:gfts tx 2 6 6 2 5 1 22
:gftsf]Q/ jf dfyL 1 1 1 2 5
hDdfhDdfhDdfhDdf 68 213 436 400 619 854 366 668 200 3824
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfO{ cg';f/ o; uflj;sf] pRr lzIffsf] ;jfndf eg] j8f g++= !,@,
% / * g+ j8fx?df dfq :gftsf]Q/ tx / To; dflysf] lzIff lng] dflg;x? /x]sf 5g\ . o;}u/L
k|fljlws lzIffsf] xsdf eg] o; uflj;df o:tf] lzIff lng] dflg;x? kfOPsf 5}gg\ . d'Votof
hfltut j;f]jf;sf] c;dfgtfsf] sf/0f lzIffsf] :t/ klg km/s km/s ePsf] kfOG5 .
4444....2222....4444 ljBfyL{ cWoo/t :yfgljBfyL{ cWoo/t :yfgljBfyL{ cWoo/t :yfgljBfyL{ cWoo/t :yfg
xfn kl9/x]sf] cj:yfM o; uflj;sf sltko jfnaflnsf cfk\mg} uflj;sf] ljBfnodf
k9L/x]sf 5g\ eg] cGo sltko cGo uflj;df uP/ klg k9L/x]sf] b]lvG5 . tnsf] tfnLsfdf
xfn afnaflnsf sxfF k9L/x]sf 5g\ eGg] ljj/0f lbOPsf] 5 .
TffnLTffnLTffnLTffnLsfsfsfsf g+=g+=g+=g+=#(#(#(#( ljBfyLljBfyLljBfyLljBfyL{{ {{ xfn kl9/x]sf] xfn kl9/x]sf] xfn kl9/x]sf] xfn kl9/x]sf] :yfg ;DalGw ljj/0f:yfg ;DalGw ljj/0f:yfg ;DalGw ljj/0f:yfg ;DalGw ljj/0f
l;= g+= xfn kl9/x]sf]
hDdf uf=lj=;= leq uf=lj=;= aflx/ 1 12 7 19
2 67 11 78
3 117 30 147
4 117 54 171
5 155 99 254
6 245 45 290
7 105 10 115
8 171 32 203
9 53 30 83
hDdf 1042 318 1360
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
Dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;sf hDdf !)$@ hgf afnaflnsfx? o;
uflj;sf ljleGg ljBfnox?df cWoog ul//x]sf b]lvG5g\ . o;}u/L #!* hgf eg] cGo uflj;sf
ljBfnox?df cWoog ug]{ u/]sf 5g\ .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 52
o; uflj;sf s/La *$ k|ltzt ljBfyL{x? ;/sf/L :s'ndf cWoog ul//x]sf b]lvG5g\
eg] !^ k|ltzt ljBfyL{ lghL ljBfnox?df cWoo/t 5g\ . o;df j8f g+= & sf ;a} ljBfyL{x?
;/sf/L ljBfnodf g} cWoog ub{5g\ . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
TffnLsf g+= TffnLsf g+= TffnLsf g+= TffnLsf g+= $)$)$)$) j8fut ?kdfj8fut ?kdfj8fut ?kdfj8fut ?kdf ;/sf/L jf lghL ljBfn;/sf/L jf lghL ljBfn;/sf/L jf lghL ljBfn;/sf/L jf lghL ljBfnodf xfn kl9/x]sf odf xfn kl9/x]sf odf xfn kl9/x]sf odf xfn kl9/x]sf ljBfyL{sf] ljj/0fljBfyL{sf] ljj/0fljBfyL{sf] ljj/0fljBfyL{sf] ljj/0f
l;= g+= xfn kl9/x]sf]
hDdf ;/sf/L lghL 1 16 3 19
2 67 11 78
3 124 23 147
4 142 29 171
5 191 63 254
6 253 37 290
7 115 115
8 176 27 203
9 63 20 83
hDdf 1147 213 1360
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
o; uflj;sf ljleGg !#^) ljBfno hfg] afnaflnsfdWo] !!$& hgf ;/sf/L ljBfnodf
/ afFsL @!# hgf eg] gLlh ljBfnox?df cWoog/t b]lvG5g\ . o; uflj;df gLlh tyf af]l8{Ë
:s'ndf cWoog ug]{ afnaflnsfsf] ;+Vof ;/sf/L ljBfnosf] t'ngfdf lgs} sd /x]sf] 5 .
4444....2222....5555 z}lIfs ;+:yf z}lIfs ;+:yf z}lIfs ;+:yf z}lIfs ;+:yf
z}lIfs ;+:yfx?sf] cj:yf x]bf{ o; uflj;df % j6f ljBfno? ;+rfgdf /x]sf 5g\ .
logLx?df Pp6f dfWolds ljBfno /x]sf] 5 eg] rf/j6f k|fylds ljBfno 5g\ . j8f g+= ^ df
kmf]sgL dfWolds ljBfno lj=;+= @)!! ;fndf :yfkgf ePsf] xf] . o;}u/L j8f g+= ! df b'uf{
k|fylds ljBfno, j8f g+= % df g'?n pn'd k|fylds ljBfno, j8f g=+ % df tfn]a'n O:nfldof
k|fylds ljBfno 5 eg] j8f g+= & df dl;gL k|fylds ljBfno ;+rfng 5g\ .
4444....2222....6666 ljBfno hfg nfUg] ;doljBfno hfg nfUg] ;doljBfno hfg nfUg] ;doljBfno hfg nfUg] ;do
ljBfnosf] ;xhtfsf] sf/0f lzIff xfl;n ug]{ jf gug]{ ljifo hf]l8Psf] x'G5 . ;d'bfosf]
kx'+raf6 glhssf] ljBfno slt b'/Ldf /x]sf] 5 eGg] s'/fnfO{ ljZn]if0f ubf{ ;fdfGotof o;
uflj;sf () k|ltzt eGbf a9L afnaflnsfn] cfwf306f eGbf sd ;dodf ljBfno wfpg]
ul//x]sf 5g\ eg] sl/j !=* k|ltztn] Ps306f jf ;f] eGbf a9L ;dodf ljBfnosf] ;'ljwf
kfO/x]sf 5g\ . j8fut cfwf/df a;f]jf; u/]sf] If]qaf6 glhssf] :s'n k'Ug nfUg] ;do tnsf]
tfnLsfdf b]vfOPsf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 53
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g++= $!g++= $!g++= $!g++= $! j8f cg';f/ glhssf] :s'n hfg nfUg] ;dosf] ljj/0fj8f cg';f/ glhssf] :s'n hfg nfUg] ;dosf] ljj/0fj8f cg';f/ glhssf] :s'n hfg nfUg] ;dosf] ljj/0fj8f cg';f/ glhssf] :s'n hfg nfUg] ;dosf] ljj/0f
j*f g+=
:s'n hfg nfUg] ;do
hDdf 15 ldg]^ eGbf
sd 30 ldg]^ eGbf
sd 45 ldg]^ eGbf
sd 60 ldg]^ eGbf
j(L
1 1 11 1 13
2 45 45
3 75 15 3 1 94
4 52 23 13 14 102
5 91 25 116
6 190 190
7 89 89
8 65 54 3 122
9 45 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 519 262 20 15 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf lbOPcg';f/ o; uflj;sf !% j6f 3/kl/jf/sf afnaflnsfn]
glhssf] ljBfno k'Ugsf nflu Ps 3G6feGbf Hofbf ;do k}bn ofqf ug'{kb{5 . o;}u/L Ps
3G6feGbf sd ;dodf ljBfno k'Ug ;lsg] kl/jf/sf] ;+Vof @) /x]sf] 5 . otf %!(
3/kl/jf/sf afnaflnsfn] eg] !% ldg]6eGbf sd ;dodf ljBfno k'Ug ;Sg] ;'ljwf kfPsf 5g\
. dflysf] tYof+sn] o; uflj;df ljBfno kx'+rsf] b'/L cGo uflj;x?sf] t'ngfdf lgs} /fd|f]
/x]sf] k'li6 ub{5 .
4444....2222....7777 jfnljsf; s]Gb| jfnljsf; s]Gb| jfnljsf; s]Gb| jfnljsf; s]Gb|
afn ljsf; s]Gb|x? o; uflj;df $ j6f ;+rfngdf /x]sf 5g\ . logLx?df kmf]sgL df=lj=,
;+emgf afn ljsf; s]Gb|,/fwfs[i0f afn ljsf; s]Gb| / b'uf{ afn ljsf; s]Gb| x'g .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 54
5555 ef}lts ef}lts ef}lts ef}lts k"jf{wf/k"jf{wf/k"jf{wf/k"jf{wf/
5555....1111 cfjf;Lo cfjf;Lo cfjf;Lo cfjf;Lo cj:Yffcj:Yffcj:Yffcj:Yff
5555....1111....1111 3/sf] k|sf/ 3/sf] k|sf/ 3/sf] k|sf/ 3/sf] k|sf/
3/sf] lsl;d tyf agf]6sf] cfwf/df klg uflj;sf] ;DkGgtf jf ljkGgtfsf] cj:yf
lgofNg ;lsG5 . 3/sf] agf]6sf] cg';f/ d'Votof kSsL, sRrL / sf7 u/L tLg k|sf/n]
ljZn]if0f ubf{ em08} (# k|ltzteGbf a9L sRrL / cw{kSsL jf sf7sf] 3/x?s} afx'Notf /x]s]f
kfOG5 eg] sl/j # k|ltzt dfq k'0f{ kSsL 3/x? 5g\ . j8fut cfwf/df sxf+ slt s:tf 3/x?
5g eGg] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf b]vfOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= $g+= $g+= $g+= $@@@@ j8fut ?kdfj8fut ?kdfj8fut ?kdfj8fut ?kdf 3/sf] lsl;d3/sf] lsl;d3/sf] lsl;d3/sf] lsl;d cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0fcg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0fcg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0fcg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f
j8f g+=
3/sf] lsl;d
hDdf sRrL cw{kSsL ÷ sf7sf] kSsL cGo 1 1 8 4 13
2 2 37 6 45
3 82 11 1 94
4 101 1 102
5 108 4 4 116
6 151 8 3 28 190
7 37 52 89
8 81 37 1 3 122
9 27 14 2 2 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 590 172 21 33 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ j8fut cfwf/df x]bf{ ;a}eGbf a9L kSsL 3/ j8f g++=
!, @ / $ df qmdzM $, ^ / $ j6f /x]sf 5g\ . j8f g+= $ / & afx]ssf cGo ;j} j8fx?df
;d]t s]xL dfqfdf kSsL 3/x? 5g\ . kSsL 3/x?g} gePsf] j8fx?df j8f g+= $ / & x'g\ .
o;}u/L sRrL 3/x?sf] ;+Vof ;a}eGbf a9L j8f g+=^ df !%! j6f /x]sf 5g\ . cw{klSs 3/ eg]
Hofbfdfqfdf j8f g+ @ / * df #& – #& j6f /x]sf 5g\ .
3/sf] :jfldTjsf cfwf/df ;j}eGbf Hofbf 3/x? gLlh :jfldTj g} ePsf] kfOG5g\, h;sf]
;+Vof &^^ 5 eg] ef8fdf /x]sf 3/x? @* j6f 5g\ . ;fj{hflgs ;+3;+:yfsf] :jfldTjdf /x]sf]
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 55
3/ Hofb} sd dfqdf 5g\ eg] s;}sf] klg :jfldTj gv'n]sf] cyf{t kl/jf/sf] ;fd'lxs :jfldTjdf
3/x? @@ j6f /x]sf b]lvG5g\ .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= g+= g+= g+= $$$$#### j8f j8f j8f j8f cg';f/ 3/sf] cg';f/ 3/sf] cg';f/ 3/sf] cg';f/ 3/sf] :jfldTj:jfldTj:jfldTj:jfldTj ;DalGw ;DalGw ;DalGw ;DalGw ljj/0fljj/0fljj/0fljj/0f
l;=g+ 3/sf] :jfldTj 3/kl/jf/ ;+Vof
1 lghL 766
2 ef8fdf 28
4 cGo 22
hDdf 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tYof+s cg';f/ nueu ($ k|ltzt 3/kl/jf/ lghL :jfldTjsf] 3/df a:b}
cfPsf 5g\ eg] afsL ^ k|ltztdfq 3/kl/jf/n] c?sf] 3/ ef8fdf jf s'g} ljBfno÷d7d+lb/sf]
:jfldTjdf /x]sf] jf ;fd'lxs kl/jf/ s} clwgdf /x]sf] b]lvG5 . j8fut ?kdf ;a}eGbf a9L
ef8f /x]sf 3/x? j8f g+= @ dfg} /x]sf 5g\ . of] j8f ahf/If]qdf kg]{ x'gfn] klg oxfFsf 3/x?
ef8fdf nufOPsf x'g\ . o; uflj;sf sltko 3/x? kl/jf/sf] :jfldTj /x]sf] hldgdf lgld{t
ePsf b]lv+b}gg\ . oxfFsf] 3/kl/jf/sf] :jfldTjdf hldg /x]g/x]sf] 3/x?sf] ljj/0f tnsf]
tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
5555....1111....2222 hf]lvddf /x]sf 3/kl/jf/ hf]lvddf /x]sf 3/kl/jf/ hf]lvddf /x]sf 3/kl/jf/ hf]lvddf /x]sf 3/kl/jf/
o; lhNnfdf glb s6fg ;d:of w]/} /x]sf] 5 . oxf+sf w]/} gbLgfnfx?n] a;]{lg y'k|}
3/kl/jf/ j];xf/f agfO /x]sf] 5 . of] uflj; klg o; ;d:ofaf6 u|l;t /x]sf] b]lvG5 . oyf]lrt
gbL lgoGq0f of]hgfsf] cefjdf wghgsf] Iflt eO/x]sf] 5 . lhNnf:t/df jf ufpF :t/df o;sf]
nflu bL3{sfnLg of]hgf agfP/ sfo{ ug{ g;s]df eljiodf oxfF+sf] s[lifof]Uo hldg an'jfdf
kl/0ft x'g] t 5Fb}5 csf]{lt/ a]3/jf/ / ;'s'Daf;Lx?sf] ;d:of emg\ ljs/fn xF'b} hfg]5 . gbL
s6fgsf] vt/fdf /x]sf 3/kl/jf/sf] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= $g+= $g+= $g+= $$$$$ j8f j8f j8f j8f cg';f/ gbL s6fgsf] cg';f/ gbL s6fgsf] cg';f/ gbL s6fgsf] cg';f/ gbL s6fgsf] vt/f /x]sf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f vt/f /x]sf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f vt/f /x]sf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f vt/f /x]sf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f
j*f g+= k|s[tL k|sf]k jf gbL s^fgsf] vt/f /x]sf #/kl/jf/
hDdf /x]sf] g/x]sf] 1 9 4 13
2 38 7 45
3 0 94 94
4 0 102 102
5 3 113 116
6 4 186 190
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 56
j*f g+= k|s[tL k|sf]k jf gbL s^fgsf] vt/f /x]sf #/kl/jf/
hDdf /x]sf] g/x]sf] 7 56 33 89
8 95 27 122
9 1 44 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 206 610 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ j8fut ?kdf gbL s6fgsf] vt/fdf /x]sf
3/kl/jf/x?s]f ljj/0f b]vfOPsf] 5 . o; uflj;sf s'n 3/kl/jf/ dWo] @)^ cyf{t sl/a
@%=@$ k|ltzt 3/kl/jf/ gbL s6fgsf] vtf/f /x]sf b]lvG5 eg] j8fut ?kdf x]bf{ ;a}eGbf
a9L j8f g+= * sf 3/kl/jf/ hf]lvdo'Qm cj:yf /x]sf 5g\ . o:tf] hf]lvd ePsf Hofbf 3/x?
j8f g++ * df hDdf (% j6f /x]sf 5g\ . h;sf] nflu a]n}df ;f]Rg' kg]{ b]lvG5 .
5555....2222 vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{
5555....2222....1111 vfg]kfgL ;|f]tvfg]kfgL ;|f]tvfg]kfgL ;|f]tvfg]kfgL ;|f]t
:jR5 vf]gkfgL lkpg kfpg' kg]{ clwsf/ ;a} gful/ssf] xf] . t/fO{sf] clwsf+z efudf
6\o'j]nsf] kfgL k|of]udf NofO{Psf] kfOG5 . 6\o"j]nsf] kfgL slQ dfqdf :jf:Yos/ 5 5}g To;sf]
dfkg x'g ;s]sf] kfOFb}g tfklg dflg;x? cGo ljsNk geP/ lkpg afWo 5g\ . xfn 6\o"j]nsf]
kfgL k|of]u ug]{x? &(% 3/kl/jf/ 5g\ eg] @)%* sf] tYof+s cg';f/ &() 3/kl/jf/n] 6\o"j]nsf]
kfgL k|of]u ub{y]8 . lkpg] kfgLsf] >f]tsf af/]df tnsf] tfnLsfdf ljj/0f lbOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= $g+= $g+= $g+= $%%%% lkpg] kfgLsf] dlkpg] kfgLsf] dlkpg] kfgLsf] dlkpg] kfgLsf] d'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof
j8f g+= lkpg] kfgLsf] d'Vo >f]t
hDdf 6\o"j]n cGo
1 13 0 13
2 45 0 45
3 90 4 94
4 93 9 102
5 112 4 116
6 189 1 190
7 88 1 89
8 120 2 122
9 45 0 45
8 s]Gb|Lo tYof+s ljefu, /fli6«o hgu0fgf, @)%*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 57
j8f g+= lkpg] kfgLsf] d'Vo >f]t
hDdf 6\o"j]n cGo
hDdf 795 21 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;sf clwsf+z 3/kl/jf/ vfg]kfgLsf] nflu
6\o"j]ndf g} lge{/ /x]sf 5g\ . 6\o"j]nsf] kfgL :jf:Yosf] b[li6sf]0fn] slQsf]] lkpgof]Uo 5 jf 5}g
Tof] klg cWoogsf] ljifo x'g ;S5, tfklg o;df cfl>t g} s'n 3/kl/jf/ dWo] (& k|ltzt
3/kl/jf/ 5g\ eg] Ogf/÷s'jfsf] kfgL lkpg]x? # k|ltzt 3/kl/jf/ b]lvG5g\ . :jf:Yosf]
lx;fan] Ogf/ jf s'jfsf] eGbf 6\o"j]nsf] kfgL /fd|f] dflgG5 . o; tYof+sn] s] k'li6 ub{5 eg]
;fdfGo 6\o"j]nsf] kfgL;Dd vfg gkfpg]x? @! 3/kl/jf/ ;fRr} g} bogLo 5g\, h;sf] nflu
vfg]kfgLsf] sfo{qmd cfjZos b]lvG5 .
5555....2222....2222 kmf]xf]/d}nf Joj:ykmf]xf]/d}nf Joj:ykmf]xf]/d}nf Joj:ykmf]xf]/d}nf Joj:yfkgfkgfkgfkg
oxfFsf 3/kl/jf/sf] kmf]x/d}nf lj;{hgsf] t/Lsf x]bf{ hyfefjL ldNsfpg] 3/kl/jf/ lgs}
w]/} /x]sf 5g\ . o;/L kmf]x/nfO{ hyfefjL lj;{hg ug]{ s/La @( k|ltzt 3/kl/jf/ /x]sf 5g\ .
lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
TffnLsf g+= $TffnLsf g+= $TffnLsf g+= $TffnLsf g+= $^̂̂̂ j8f cg';f/ kmf]x/d}nf lj8f cg';f/ kmf]x/d}nf lj8f cg';f/ kmf]x/d}nf lj8f cg';f/ kmf]x/d}nf lj;h{g ;DaGwL 3/kl/jf/sf] ljj/0fj;h{g ;DaGwL 3/kl/jf/sf] ljj/0fj;h{g ;DaGwL 3/kl/jf/sf] ljj/0fj;h{g ;DaGwL 3/kl/jf/sf] ljj/0f
j*f g+= kmf]x/d}nf lj;h{g
hDdf lgl:rt :yfg s/];fjf/L hyfefjL 1 9 4 13
2 18 3 24 45
3 6 27 61 94
4 94 6 2 102
5 109 5 2 116
6 114 41 35 190
7 19 19 51 89
8 55 22 45 122
9 15 17 13 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 439 140 237 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfO{ cg';f/ o; uflj;sf hDdf $#( kl/jf/n] kmf]xd}nf lglZrt
:yfgdf ljzh{g ug]{ u/]sf 5g\ eg] !$) kl/jf/n] s/];fjf/Ldf ljzh{g ug]{ u/]sf 5g\ . o;}u/L
hyfeflj k\mofNg] kl/jf/sf] ;+Vof eg] @#& /x]s]f 5 . o;af6 o; uflj;df :jfYo;DaGwL
r]tgfsf] clea[l4 ug{ cfjZos /x]s]f b]lvG5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 58
kmf]x/d}nf Joj:yfkg ug'{ jftfj/0f ;/;kmfO{ ;Gt'ng /fVg] dxTjk'0f pkof xf] . oxfFsf
3/kl/jf/n] kmf]x/ Joj:yfkgsf] nflu h}ljs / ch}ljs u/L cnu tl/sfn] Joj:yfkg ug]{ yf]/}
dfq 3/kl/jf/ /x]sf 5g\ eg] w]/}n] o;/L kmf]x/nfO{ cnu u/L /fVg] gu/]sf] b]lvG5 . lj:t[t
ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
TffnLsf g+= $TffnLsf g+= $TffnLsf g+= $TffnLsf g+= $& j8fut & j8fut & j8fut & j8fut kmf]x/d}nf h}ljs jf ch}ljs 5'kmf]x/d}nf h}ljs jf ch}ljs 5'kmf]x/d}nf h}ljs jf ch}ljs 5'kmf]x/d}nf h}ljs jf ch}ljs 5'6666\\ \\ofofofofpg] 3/kl/jf/sf] ljj/0fpg] 3/kl/jf/sf] ljj/0fpg] 3/kl/jf/sf] ljj/0fpg] 3/kl/jf/sf] ljj/0f
j*f g+= h}ljs tyf ch}ljs kmf]x/d}nf %'̂ \ofpg] u/]sf]
hDdf % %}g
1 1 12 13
2 1 44 45
3 7 87 94
4 44 58 102
5 11 105 116
6 28 162 190
7 9 80 89
8 34 88 122
9 3 42 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 138 678 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfO{Pcg';f/ o; uflj;sf !#* kl/jf/n] kmf]x/d}nfnfO{ h}ljs tyf
ch}ljs 5'6\ofpg] u/]sf] b]lvG5 . o;}u/L hDdf ^&* kl/jf/n] eg] o;/L 5'6\ofpg] u/]sf] kfOFb}g
.
clxn] lbgfg' lbg ;du| If]qsf] jftfj/0f lju|Gb} uO/x]sf] 5 . c;Gt'lnt jftfj/0fn] ubf{
clt j[li6, v08 j[li6 / v8]/L h:tf ;d:ofx? a9\b} uO/x]sf] 5 . o;sf] jf/]df ;dodf g} ;r]t
gx'g] xf] eg] eofjx l:ytL cfO{ kg]{ s'/fnfO{ gsfg{ ;lsGg . jftfj/0f ;DalGw ;r]tgf ePsf]
3/kl/jf/ !$ k|ltzt dfq 5g\ . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
TffnLsf g+= TffnLsf g+= TffnLsf g+= TffnLsf g+= $*$*$*$* jftfj/0f ;DaGwL tjftfj/0f ;DaGwL tjftfj/0f ;DaGwL tjftfj/0f ;DaGwL tflnd lnP glnPsf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f flnd lnP glnPsf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f flnd lnP glnPsf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f flnd lnP glnPsf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f
j*f g+= aftfa/)f ;DaGwL tflnd
hDdf % %}g 1 1 12 13
2 3 42 45
3 7 87 94
4 12 90 102
5 16 100 116
6 34 156 190
7 4 85 89
8 24 98 122
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 59
j*f g+= aftfa/)f ;DaGwL tflnd
hDdf % %}g 9 16 29 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 117 699 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
o; uflj;sf hDdf *!^ 3/kl/jf/dWo] !!& kl/jf/n] jftfj/0f;DaGwL tflnd lnPsf]
b]lvG5 . otf ^(( kl/jf/n] eg] o:tf] tflnd lnPsf] b]lv+b}g . t;y{ o; uflj;df jftfj/0f
;DaGwL tflndsf] klg vfFrf] /x]sf] b]lvG5 .
5555....2222....3333 zf}rfnozf}rfnozf}rfnozf}rfnosf] cj:yfsf] cj:yfsf] cj:yfsf] cj:yf
;/;kmfO{nfO{ :j:Yo lhjgsf] cfwf/e"tc+usf] ?kdf lnOPsf] 5 . jftfj/0f k|b'ifsf] d'Vo
sf/s tTj g} hyfefjL lbzflk;fj / kmf]x/d}nf ug'{ g} xf] . o;sf nflu zf}rfnosf] k|of]u
clgjfo{ x'G5 . ;|xzfAbL ljsf; nIo ;g\ @)!& / lhNnf ljsf; ;ldlt df]/Ën] cfufdL ;g\
@)!% ;Dddf of] lhNnfnfO{ v'Nnf lbzflk;fa d'Qm lhNnf agfpg] cleofgdf h'6]sf] 5 . o;
cleofgnfO{ ;fsf/ agfpg sltko uflj;x?n] sltko If]qnfO{ v'Nnf lbzflk;fa d'Qm 3f]if0ffsf]
yfgnL ug{ z'? ul/;s]sf] 5g\ . o; uflj;df ;f}rfnosf] cj:yf x]bf{ clxn] klg sl/j !!=%
k|ltzt 3/kl/jf/df ;f}rfno gePsf] b]lvG5 . h;sf] lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf]
5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= g+= g+= g+= $($($($( zf}rfnosf] zf}rfnosf] zf}rfnosf] zf}rfnosf] eP gePsfeP gePsfeP gePsfeP gePsf] 3/kl/jf/] 3/kl/jf/] 3/kl/jf/] 3/kl/jf/sf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0f
j*f g+=
zf}rfnosf] ;'ljwf
hDdf ljsl;t rkL{ ;fwf/)f vfN*] rkL{ zf}rfno gePsf] 1 12 1 13
2 37 8 45
3 11 65 2 16 94
4 2 83 17 102
5 8 100 8 116
6 132 58 190
7 1 35 53 89
8 1 77 44 122
9 38 7 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 23 579 2 212 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 60
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ s'n *!^ 3/kl/jf/ dWo] @# 3/kl/jf/df dfq
ljsl;t k|sf/sf] zf}rfno lgdf{0f ul/Psf] b]lvG5 . o; afx]s %&( 3/kl/jf/df ;fwf/0f
zf}rfno 5 eg] @!@ 3/kl/jf/df zf}rfno g} 5}g . @)%* sf] hgu0fgf cg';f/ o; uflj;sf]
s'n 3/kl/jf/ dWo] $( cyf{t ^ k|ltztn] dfq ;fwf/0f k|sf/sf] zf}rfno k|of]u ub{y]9 .
o;af6 s] b]lvG5 eg] olb lhNnfn] lnPsf] ;f]r ;g\ @)!% ;Dddf lhNnfnfO{ v'Nnf lbzfd'Qm
If]q 3f]if0ff ug{ ;/;kmfO{ nufot ;f}rfno lgdf{0fsf] cleofgnfO{ ljz]if k|fyldstfdf /fv]/
uflj;n] cleofgsf sfo{qmd Nofpg' kg]{ b]lvG5 .
j8fut cfwf/df x]bf{ ;a}eGbf a9L ljslzt ;f}rfno ePsf j8fx? #, / % x'g\ . @!@
3/kl/jf/;+u ;f}rfno g} 5}g eg] ;fwf/0f lsl;dsf] ;f}rfno klg slQsf] Jojl:yt 5 jf 5}g
To;tkm{ klg ljZn]if0f u/L ;'wf/ ug'{ kg]{ b]lvG5 . tnsf] n]vflrqdf o; uflj;sf] zf}rfnosf]
ljj/0f lbOPsf] 5 .
/]vflrq *
oxfFsf 3/kl/jf/sf] ;f}rfno xfn;Dd klg g'x'g' kg]{ s] s:tf] sf/0f /x]5 eGg] ;fjndf
k|fKt tYof+s cg';f/ x]bf{ cfly{s cj:yf sdhf]/ eP/ / ;'s'Daf;L 3/kl/jf/ clws dfqdf 5g\
. lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= g+= g+= g+= %%%%)))) zf}rfno gx'g'sf] sf/0f ;Dzf}rfno gx'g'sf] sf/0f ;Dzf}rfno gx'g'sf] sf/0f ;Dzf}rfno gx'g'sf] sf/0f ;DjGwL 3/kl/jf/jGwL 3/kl/jf/jGwL 3/kl/jf/jGwL 3/kl/jf/sf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0f
l;=g+= zf}rfno gx'g'sf] sf/0f 3/kl/jf/ ;+Vof
1 cfly{s cj:yf sdhf]/ 80
9 s]Gb|Lo tYof+s ljefu, /fli6«o hgu0fgf, @)%*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 61
2 hldg gePsf] 97
3 cfjZos gb]v]/ 22
4 zf}rfno ;DaGwL 1fg gePsf] 13
hDdf 212
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;df zf}rfno gx'g'sf ljleGg sf/0fx?dWo]
cfly{s cj:yf sdhf]/ /x]sfn] hDdf *) 3/kl/jf/n], hldg gePsfn] (& kl/jf/n], cfjZos
gb]v]/ @@ kl/jf/n] / o; ;DaGwL 1fg gePsfn] !# kl/jf/n] zf}rfno gagfPsf] kfOPsf] 5 .
o;nfO{ tnsf] tfnLsfdf klg b]vfOPsf] 5 .
/]vflrq g+=(
;f}rfno uPkl5 oxfFsf 3/kl/jf/sf] ;/;kmfO{ ;DalGw Jojxf/ x]bf{ w]/}n] ;fa'g kfgL
k|of]u ug]{ hgfPsf 5g\ . o;n] s] hgfp5 eg] ;/;kmfO{ k|lt ;hu ePsf] b]lvG5 t/ ;f}rfno
k|of]u jf lgdf{0f eg] ;hutf cfPsf] b]lvGb}g . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= g+= g+= g+= %%%%!!!! zf}rfno uPkl5 zf}rfno uPkl5 zf}rfno uPkl5 zf}rfno uPkl5 ;/;kmfO{;/;kmfO{;/;kmfO{;/;kmfO{ ug]{ ug]{ ug]{ ug]{ jfgLjfgLjfgLjfgL cg';f/ cg';f/ cg';f/ cg';f/ 3/kl/jf/3/kl/jf/3/kl/jf/3/kl/jf/sf]sf]sf]sf] ljj/0fljj/0fljj/0fljj/0f
j*f g+=
xft;kmfO{
hDdf ;fa'g kfgL v/fgL kfgL df^f] kfgL kfgL dfq 1 11 1 1 13
2 16 16 9 4 45
3 35 33 24 2 94
4 93 2 5 2 102
5 114 1 1 116
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 62
j*f g+=
xft;kmfO{
hDdf ;fa'g kfgL v/fgL kfgL df^f] kfgL kfgL dfq 6 186 4 190
7 27 9 9 44 89
8 64 20 5 33 122
9 45 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 591 86 52 87 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfO{ cg';f/ zf}rfno uPkl5 o; uflj;sf %(! kl/jf/sf ;b:ox?n]
;fj'g kfgLn] xft ;kmf ug]{ u/]sf 5g\ . o;}u/L *^ kl/jf/n] v/fgL kfgLn] / %@ kl/jf/n]
df6f]kfgLn] xft ;kmf ug]{ u/]sf] b]lvG5 . otf *& kl/jf/n] eg] kfgLn] dfq xft ;kmf ug]{ u/]sf
5g\ .
5555....3333 phf{ phf{ phf{ phf{ tyf OGwgtyf OGwgtyf OGwgtyf OGwg
5555....3333....1111 jQLsf] ;|f]tjQLsf] ;|f]tjQLsf] ;|f]tjQLsf] ;|f]t
xfd|f] b]z hn>f]tsf] wgL b]z ePtf klg oxfFsf dflg;x?n] ljh'nLsf] d'v x]g{ k':tf}
kv{g' kg]{ b]lvG5 . ;fdfGot o; uflj;sf ^) k|ltzt 3/kl/jf/df ljh'nLjQL k'u]sf] b]lvG5
eg] em08} $) k|ltzt 3/kl/jf/ o;af6 alGrt /x]sf b]lvG5g\ . clxn] s'n 3/kl/jf/ dWo]
$%)! kl/jf/n] ljB't ;]jf pkef]u ug{ kfO/x]sf 5g\ . hgu0fgf @)%* cg';f/ o; uflj;df
s]jn !^ k|ltzt 3/kl/jf/n] dfq ljB't ;]jf pkef]u ug{ kfPsf lyP10 . ljB't ;'ljwf gx'g]n]
pHofnf]sf] nflu cGo ljsNkx? h:t} d§Lt]n nufot uf]j/Uof+F;, ;f]n/ dfkm{t u'hf/f ub}{
cfPsf] kfOG5 . o:tf >f]tsf] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= %g+= %g+= %g+= %@@@@ alQsf] d'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/alQsf] d'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/alQsf] d'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/alQsf] d'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0f
j8f g+=
aQL afNg k|d'v ?kdf k|of]u x'g] ;fwg hDdf lah'nL d§Lt]n cGo
1 11 2 0 13
2 30 14 1 45
3 21 73 0 94
4 101 1 0 102
5 104 9 3 116
6 123 66 1 190
7 27 62 0 89
10 s]Gb|Lo tYof+s ljefu, hgu0fgf @)%*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 63
j8f g+=
aQL afNg k|d'v ?kdf k|of]u x'g] ;fwg hDdf lah'nL d§Lt]n cGo
8 30 92 0 122
9 43 2 0 45
hDdf 490 321 5 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;sf hDdf *!^ 3/kl/jf/ dWo] $()
3/kl/jf/n] OGwgsf] >f]tsf ?kdf pHofnf]sf nflu ljh'nL jQLnfO{ k|of]u ug]{ u/]sf] kfOG5 .
o;}u/L d6\6Lt]n afNg] kl/jf/ ;+Vof #@! /x]sf] 5 . otf % 3/kl/jf/n] eg] OGwgsf nflu cGo
k|sf/sf >f]tnfO{ k|of]u ug]{ u/]sf] kfOG5 . j8fut cfwf/df x]bf{ ;a}eGbf a9L ljh'nL k|of]u ug]{
j8f g+= ^ /x]sf] b]lvG5 eg] j8f g+= ! df s]jn !! 3/kl/jf/n] dfq ;'ljwf kfPsf] b]lvG5 .
;du|df ljut Psbzs b]lv hgtfx?sf] cfkm\g} ;lqmotfdf u|fdL0f ljB'tLs/0f lj:tf/sf] If]qdf
lgs} km8\sf] df/]sf] b]lvG5 .
5555....3333....2222 vfgf ksfpg] OGwgvfgf ksfpg] OGwgvfgf ksfpg] OGwgvfgf ksfpg] OGwg
o; uflj;sf dflg;x?n] vfgf ksfpg] OGwgsf ?kdf klg ljleGg k|sf/sf >f]tx?sf]
k|of]u ug]{ u/]sf 5g\ . vfgf ksfpg k|of]u x'g] OGwgx?df d'Vo ?kdf bfp/f, UofF;, dl§t]n,
u'OF7f / uf]a/UofF; kb{5g\ . o;sf] nflu cfwf/e"t ;j]{If0fsf] glthf cg';f/ clxn] klg clwsf+z
&#=* k|ltzt eGbf a9L 3/kl/jf/n] vfgf ksfpgsf] nflu bfp/f g} k|of]udf NofPsf] kfOG5 .
h+unsf] 5]pdf kg]{ o; uflj;df sf7kftsf] cefj g/x]sfn] 7"nf] lx:;fn] bfp/faf6 vfgf
ksfpg] ub{5g\ . uflj; zx/Ls/0f tkm{ pGd'v x'Fb} uPklg OGwgsf] ;|f]tdf eg] ck]lIft ?kdf
;'wf/ x'g ;s]s]f b]lvGg . h;sf] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= %g+= %g+= %g+= %#### j8fut ?kdf j8fut ?kdf j8fut ?kdf j8fut ?kdf vfgf ksfpg] OGwgsf] dvfgf ksfpg] OGwgsf] dvfgf ksfpg] OGwgsf] dvfgf ksfpg] OGwgsf] d'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/ ljj/0f'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/ ljj/0f'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/ ljj/0f'Vo >f]t cg';f/ 3/kl/jf/ ljj/0f
j*f g+=
vfgf ksfpg] OGwgsf] d'Vo >f]t
hDdf Uof; d§Lt]n bfp/f u'O{&f cGo
1 13 13
2 45 45
3 1 1 1 50 41 94
4 6 1 90 5 102
5 2 2 73 35 4 116
6 4 2 35 101 48 190
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 64
j*f g+=
vfgf ksfpg] OGwgsf] d'Vo >f]t
hDdf Uof; d§Lt]n bfp/f u'O{&f cGo
7 1 86 2 89
8 118 4 122
9 1 1 2 37 4 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 8 13 112 575 108 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ oxfFsf hDdf *!^ kl/jf/dWo] !!@ 3/kl/jf/n]
bfp/fdf g} vfgf ksfpg] u/]sf] b]lvG5 . vfgf tof/Lsf] nflu OGwgsf] cfw'lgs ;|f]t pkof]u ug]{
3/kl/jf/ Go"g ?kdf /x]sf 5g\, h;df PnkL Uof; k|of]u ug]{ 3/kl/jf/ * 5g\ eg] uf]a/Uof;
k|of]u ug]{ kl/jf/ eg] kfOPsf 5}gg\ . o;sf cnfjf clxn] klg dl§t]n / cGo ;|f]taf6 u'hf/f
ug]{ !)* kl/jf/ /x]sf 5g\ .
5555....4444 ;+rf/ ;'ljwf;+rf/ ;'ljwf;+rf/ ;'ljwf;+rf/ ;'ljwf
5555....4444....1111 ;+rf/sf ;fwg;+rf/sf ;fwg;+rf/sf ;fwg;+rf/sf ;fwg
cfw'lgs ;+rf/sf] ;fwg / >f]tsf] pkof]usf] b[li6n]] x]bf{ o;sf] k|of]u ug]{ dflg;x?sf]
;+Vof lgs} Hofbf /x]sf] 5 . ;/sf/n] 3f]if0ff u/]sf] xftxftdf df]jfOn 3/3/df OG6/g]6 eGg]
gf/f oyf{ydf nfu' ePsf] gePklg nueu %) k|ltzt eGbf a9L 3/kl/jfn] df]jfOn jf
6]nLkmf]gsf] k|of]u u/]sf 5g\ eg] cGo ;+rf/ / cfw'lgs ;fwgx?sf] k|of]u ug]{ 3/kl/jf/sf]
ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= %g+= %g+= %g+= %$$$$ ljleGg ;fwfg ;'ljwf pkof]u ug]{ 3/ kl/jf/sf] ljleGg ;fwfg ;'ljwf pkof]u ug]{ 3/ kl/jf/sf] ljleGg ;fwfg ;'ljwf pkof]u ug]{ 3/ kl/jf/sf] ljleGg ;fwfg ;'ljwf pkof]u ug]{ 3/ kl/jf/sf] ljj/0fljj/0fljj/0fljj/0f
l;=g+= ;'ljwfsf] ;fwfg ePsf]
3/kl/jf/ ;+Vof gePsf]
3/kl/jf/ ;+Vof hDdf 1 /]l8of] 234 582 816
2 6]lnlehg 375 441 816
3 6]lnkmf]g÷df]afOn 492 324 816
4 s]jn l6=le= 28 788 816
5 ;fOsn 688 128 816
6 df]6/;fOsn 76 740 816
7 df]6/ 11 805 816
8 lk|mh 3 813 816
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 65
l;=g+= ;'ljwfsf] ;fwfg ePsf]
3/kl/jf/ ;+Vof gePsf]
3/kl/jf/ ;+Vof hDdf 9 sDKo"6/ 6 810 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ df]/ªsf] o; uflj;sf *!^ 3/kl/jf/ dWo] ;j}eGbf
Hofbf kl/jf/df ePsf] dgf]/~hgsf] ;fwg 6]lnlehg xf] . o; uflj;sf hDdf #&% 3/kl/jf/df
6]nLlehg /x]sf] b]lvG5 . o;}u/L df]afOn / 6]nLkmf]gsf] ;'ljwf lng]sf] ;+Vof o;eGbf klg Hofbf
/x]sf] b]lvG5 . o; uflj;df kmf]gsf] ;]jf lng] tyf kmf]g ePsf kl/jf/sf] ;+Vof $(@ /x]sf] 5 .
cGo ;'ljwfsf ;fwgx?df lk|mh k|of]u ug]{ # / sDKo'6/ ^ 3/kl/jf/ /x]sf 5g\ .
5555....4444....2222 x'nfs ;]jfx'nfs ;]jfx'nfs ;]jfx'nfs ;]jf
;/sf/n] x'nfsnfO{ klg dxTjk"0f{ ;+rf/sf] ;fwgsf ?kdf lng] ul/Psf] kfOG5 . x'gt
6]lnkmf]g ;]jf, Od]n / OG6/g]6 tyf gLlh s'l/o/ ;]jfsf] lj:tf/sf sf/0f g]kfnsf] ;j}eGbf l9nf]
;+rf/sf] ;fwgsf ?kdf x'nfs /x]sf] b]lvG5 . t/ klg x'nfs ;]jfn] b]zsf k|fo ;j} s'gfnfO{
hf]8]sf] x'gfn] o;sf] dxTj klg sd eg] /x]sf] kfOFb}g . j8f g+= # df x'nfsf ;]jf ;+rfngdf
/xsf] 5 .
5555....5555 ;8s tyf k'n;8s tyf k'n;8s tyf k'n;8s tyf k'n
5555....5555....1111 ;8s ;'ljwf ;8s ;'ljwf ;8s ;'ljwf ;8s ;'ljwf
o; uflj; leq /x]sf] sRrL / u|fe]n u/L s'n ;8ssf] nDafO{ @@ ls=dL= /x]sf] 5 .
oxfFsf] clwsf+; ufpFx?df u|fe]n ;8s alg;s]s]f b]lvG5 . u|fe]n ;8s s/La !# ls=dL= /x]sf]
5 . oxf+sf] ;8s hg3gTj x]bf{ nueu k|lt ls=dL=df !*@ hg;+Vof kg{ cfp5g\ . o;}u/L k'n
sNe{6x?df j8f g+= !, @, $ / * df % j6f kSsL k'n 5g\ eg] j8f g+= $ / % df $ j6f
sNe{6 /x]sf 5g\ .
;fdfGotof ;fj{hflgs :yfgaf6 3/;Dd k'Ugsf] nflu oxf+sf dflg;x?n] sRrL / u|fe]n
;8saf6 sfd rnfO{ /x]sf 5g\ eg] sltko ufpF6f]n;Dd k'Ugsf nflu t sRrL af6f]sf] klg
cefj 5 . tnsf] tfnLsfdf 3/;Dd k'Ugsf] nflu s] s:tf] ;8ssf] cj:yf 5 eGg] ljj/0f
lbOPsf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 66
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= %g+= %g+= %g+= %%%%% ;fj{hflgs :yfg;fj{hflgs :yfg;fj{hflgs :yfg;fj{hflgs :yfgjf6 3/;Ddjf6 3/;Ddjf6 3/;Ddjf6 3/;Dd ;8ssf;8ssf;8ssf;8ssf] kx'+r] kx'+r] kx'+r] kx'+r
j*f g+= af^f]sf] k|sf/
hDdf u|fe]n sRrL
1 13 13
2 45 45
3 87 7 94
4 102 102
5 15 101 116
6 176 14 190
7 89 89
8 122 122
9 43 2 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 692 124 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ oxf+sf] s'n *!^ dWo] ^(@ kl/jf/n] u|fe]n ;8ssf]
pkof]u ub{5g\ . o; uflj;df kSsL ;8seg] xfn;Dd klg agfOPsf] 5}g . xfn;Dd klg !@$
3/kl/jf/;Dd k'Ugsf nflu sRrL ;8ssf] dfq ;'ljwf 5 . ;du|df o; uflj;sf] k'jf{wf/
ljsf; cGt{ut ;8s oftfoftsf] cj:yf ;fdfGotof /fd|f] cj:yf /x]sf] b]lvG5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 67
6666 cfly{s ljsf;
6666....1111 k]zf tyf /f]huf/Lsf] cj:yf k]zf tyf /f]huf/Lsf] cj:yf k]zf tyf /f]huf/Lsf] cj:yf k]zf tyf /f]huf/Lsf] cj:yf
6666....1111....1111 k]zfdf ;+nUg hgzlQmk]zfdf ;+nUg hgzlQmk]zfdf ;+nUg hgzlQmk]zfdf ;+nUg hgzlQm
s'g}klg :yfgsf] cfly{s ljsf;sf] d'Vo cfwf/ eg]sf] g} ToxfF a;f]jf; ug]{ dflg;x? s]
s:tf] k]zf Joj;fodf ;+nUg 5g eGg] s'/fn] lgwf{/0f ub{5 . o; uflj;sf dflg;x?sf] k]zf
d'Votof hgdhb'/L /x]s]f 5 . oxfFsf s/La $) k|ltzt dflg;x? hgdhb'/Ldf nfu]sf] b]lvG5 .
o; afx]s o; uflj;sf dflg;x? cGo ljleGg k]zf Joj;fodf klg ;+nUg b]lvG5g\ h;sf]
ljj/0f tnsf] tfnLsfdf b]vfOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= %g+= %g+= %g+= %^̂̂̂ kGw| kGw| kGw| kGw| jif{ jif{ jif{ jif{ jf ;f] eGbf jf ;f] eGbf jf ;f] eGbf jf ;f] eGbf dfdfdfdflylylylysf hg;+Vofsf] k]zf sf hg;+Vofsf] k]zf sf hg;+Vofsf] k]zf sf hg;+Vofsf] k]zf Joj;foJoj;foJoj;foJoj;fosf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0f
l;=g+= k]zf÷Joj;fo
lnË
hDdf k|ltzt k'?if dlxnf
1 hgdhb'/L 596 425 1021 40.12
2 s[ifL tyf kz'kfng 413 347 760 29.86
3 3/]n' sfd 53 222 275 10.81
4 cWoog 107 75 182 7.15
5 Jofkf/ 71 47 118 4.64
6 gf]s/L 82 22 104 4.09
7 sfd gePsf] 12 10 22 0.86
8 3/]n' pBf]u 10 2 12 0.47
9 cGo 34 17 51 2.00
hDdf 1378 1167 2545 100.00
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ oxf+sf dflg;x? s[lifsf ;fydf cGo ljleGg k]zf tyf
Joj;fodf nfu]sf b]lvG5g\ . o; uflj;sf @(=*^ k|ltzt dflg;x? s[lif tyf kz'kfng
Joj;fodf nfu]sf 5g\ eg] afFsL cGo ljleGg k]zf tyf Joj;fodf nfu]sf] b]lvG5 . s[lif tyf
kz'kfng kl5 Jofkf/ / pBf]u, gf]s/L, hgdhb'/L / 3/]n' sfd ug]{ Joj;fodf nfu]sf 5g\ .
gf]s/Ldf ;+nUg 3/kl/jf/ cGt{ut ljb]zdf /f]huf/Lsf] nflu uPsf] kl/jf/sf] AolQm ;d]t u0fgf
ul/Psf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 68
6666....1111....2222 j}b]lzs j}b]lzs j}b]lzs j}b]lzs /f]huf/L/f]huf/L/f]huf/L/f]huf/L
/f]huf/sf] cefjdf ljb]z hfg]x?sf] nx/ o; uflj;df dfq x}g ;a}lt/ JoKt 5 . o;
uflj;df klg clwsf+z dflg;x? /f]huf/Lsf] vf]hLdf ljb]z hfg] u/]sf 5g\ . kGw| jif{ dflysf]
hg;+Vofsf] cfwf/df x]bf{ y'k|} dflg;x? /f]huf/Lsf] nflu ljb]z uPsf] b]lvG5 . cf}ift ?kdf cGo
uflj;sf t'ngfdf ljb]z hfg] o'jfx?sf] ;+Vof o; uflj;df s]xL Hofbf 5 . o; uflj;af6
hDdf !@$ hgf o'jfx? ljb]z uPsf 5g\, h;df k'?if !!* hgf / dlxnf ^ hgf /x]sf 5g\ .
x'gt ljb]z hfFbf nfUg] vr{sf] lx;fa ug]{ xf] eg] ;f] sf] cg'kftdf cfo cfh{g ug]{x?sf] ;+Vof
Go'g g} 5 . tnsf] tfnLsfdf dlxnf / k'?ifsf] ljb]z uPsf] ljj/0f lbOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= %g+= %g+= %g+= %&&&& lnË cg';f/ ljb]z uPlnË cg';f/ ljb]z uPlnË cg';f/ ljb]z uPlnË cg';f/ ljb]z uPsf] sf] sf] sf] b]z / hg;+Vofsf] ljj/0f b]z / hg;+Vofsf] ljj/0f b]z / hg;+Vofsf] ljj/0f b]z / hg;+Vofsf] ljj/0f
l;=g+= b]zsf] gfd lnË hDdf
k'?if dlxnf 1 dn]l;of 51 4 55
2 ef/t 46 1 47
3 stf/ 14 14
4 ;fpbL c/a 2 2
5 cd]l/sf 1 1 2
6 lrg 1 1
7 hfkfg 1 1
8 o'=P=O{ 1 1
9 cGo b]z 1 1
hDdf 118 6 124
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tlnsfdf b]vfOP cg';f/ /f]huf/Lsf] nflu ljb]z hfg]x?df clwsf+z dflg;x?
stf/, ;fpbL c/]aLof, dn]lzof / ef/t hfg] u/]sf] b]lvG5 . ;+Vofut ?kdf tL d'n'sx?df
hfg]x? qmdzM stf/ !$ ef/t $&, / ;fpbL @ hgf uPsf 5g\ . ljb]zLg]x?df dlxnfx?sf]
;+Vof lgs} sd /x]sf] 5 . dlxnf / k'?if b'j} hfg] b]zx? y'k|} ePtf klg dn]l;of, ef/t /
cd]l/sfdf dfq l;ldt ;+Vofdf dlxnfx? uPsf b]lvG5g\ . ;+;f/sf pRr cfDbfgL x'g] o'/f]k]nL
d'n'sx?df /f]huf/Lsf nflu hfg] dflg;x?sf] ;+Vof Hofb} Go"g /x]s]f 5 .
dflg;x? ljb]z hfg] sf/0fsf] ljZn]]if0f ubf{ k|d'v ?kdf /f]huf/L /x]sf] b]lvG5 eg]
bf]>f]df Jofkf/ Joj;fo /x]sf] 5 . /f]huf/L kl5 Jofkf/ Jojf;fo / cWoogsf] nflu ljb]z hfg]
u/]sf 5g\ eg] :yfoL gf]s/L ePsf klg s]xL dflg;x? /x]sf 5g\ . o:t} cGo ljjfx ;DaGw,
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 69
kfl/jf/ / c? ljljw sf/0fn] ;d]t s]xL dfqdf oxfFsf dflg;x? ljb]z hfg] u/]sf 5g\ h;sf]
lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf /flvPsf] 5 .
6666....2222 s[lifs[lifs[lifs[lif
6666....2222....1111 s[ifss[ifss[ifss[ifs 3/kl/jf/3/kl/jf/3/kl/jf/3/kl/jf/
s[lif u|fdL0f If]qsf] d'Vo k]z xf] . s[ifs eGgfn] cfkm}n] v]ltkflt ug]{ jf kz'k+IfL kfng
ug]{nfO{ lnOPsf] 5 . o; uflj;sf clwsf+z dflg;x? s[lif / kz'kfng Joj;fodf nfu]sf] b]lvP
tfklg kl/jf/ s[ifs xf] jf xf]Og eGg] ;jfndf s[ifs xf] eGg]df s]xL sd 3/kl/jf/ /x]sf]
b]lvG5 . o;/L s[ifs ;+Vof sd x'gdf oxf+sf dflg;x?n] s[lif k]zfnfO{ ;xfos k]zfsf] ?kdf
lnO{ cGo Joj;fodf ;d]t nfu]sf 5g\ . o; cfwf/df oxfF s'n 3/kl/jf/ dWo] sl/a ^^=*
k|ltztn] dfq cfkm'nfO{ s[ifssf] ?kdf lrgfPsf 5g\ . j8fut cfwf/df s] slt s[ifs kl/jf/
5g\ elg ljZn]if0f ubf{ clwsf+z kl/jf/ s[ifs ePtfklg s]xL dfqdf s[ifs gePsf kl/jf/sf]
klg afx'Notf /x]sf] kfOG5 h;sf] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+=g+=g+=g+=%*%*%*%* j8f cg';f/ s[lifdf cfl>t j8f cg';f/ s[lifdf cfl>t j8f cg';f/ s[lifdf cfl>t j8f cg';f/ s[lifdf cfl>t 3/3/3/3/kl/jf/ ;+Vofkl/jf/ ;+Vofkl/jf/ ;+Vofkl/jf/ ;+Vof
j*f g++= s[ifs kl/jf/ hDdf
xf] xf]O{g
1 9 4 13
2 28 17 45
3 46 48 94
4 87 15 102
5 62 27 116
6 139 51 190
7 35 54 89
8 85 37 122
9 54 18 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 545 271 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ oxf+sf] s'n *!^ 3/kl/jf/ dWo] %$% kl/jf/sf] d'Vo
k]zf s[lif /x]sf] kfOG5 . cGo k]zf / Joj;fo ug]{ s]xL dflg;x?n] klg s[lifnfO{ ;xfos k]zfsf
?kdf ckgfPsf] kfOG5 . o;}u/L s[lifnfO{ dfq Joj;fo dfg]sf dflg;x?n] klg s]xL dfqfdf
cGo Joj;fo klg ug{ ;St5g\ . s[lifnfO{ d'Vo k]zfsf] ?kdf gc+ufn]sf kl/jf/sf] ;+Vof @&*@
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 70
/x]sf] 5 h;n] s[lifnfO{ rflx ;xfos k]zfsf] ?kdf lnPsf 5g\ . o;nfO{ tnsf] /]vflrqdf klg
b;f{OPsf] 5 .
6666....2222....2222 hfhfhfhfltltltltut ut ut ut s[ifs s[ifs s[ifs s[ifs 3/3/3/3/kl/jf/kl/jf/kl/jf/kl/jf/
o; uflj;df ljleGg hfthfltsf dflg;x? a;f]af; ub{5g\ . oxf+sf w]/}h;f] cfbLjf;L
hfthfltsf 3/kl/jf/ s[lifsf] ?kdf ;+nUg b]lvG5g\ . s/La &$ k|ltzt cfbLjf;L hghftL
s[ifs ?kdf /x]sf 5g\ eg] lk58fju{ klg s/La &) k|ltztsf] xf/fx/Ldf s[ifssf] ?kdf /x]sf]
kfOG5 . hfltut ;+Vofsf] cfwf/df d'nt a|fXd0f, lnDa" / /fO{sf] 3/kl/jf/ s[lif k]zfdf a9L
dfqdf ;+nUg ePsf] kfOG5 eg] To;kl5 If]qL, tfdfË, sfdL, u'?Ë / du/ ;d'bfo kb{5g\ .
o;sf] lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= %(g+= %(g+= %(g+= %( hfthfhfthfhfthfhfthfltltltlt cg';f/ s[ifdf cfl>t cg';f/ s[ifdf cfl>t cg';f/ s[ifdf cfl>t cg';f/ s[ifdf cfl>t 3/kl/jf/ ;+Vofsf] ljj/03/kl/jf/ ;+Vofsf] ljj/03/kl/jf/ ;+Vofsf] ljj/03/kl/jf/ ;+Vofsf] ljj/0ffff
l;=g+= hfthftL
s[ifs 3/kl/jf/
hDdf s[ifs k|ltzt xf] xf]O{g
1 cflbjf;L hghftL 312 105 417 74.8
2 blnt 24 54 78 30.8
3 dw]zL lk58fju{ 225 96 321 70.1
hDdf 561 255 816 68.8
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfg';f/ kl/jf/ ;+Vofsf] lx;fjn] a9L dfqdf cflbjf;L hghfltx?sf]
kl/jf/sf] d'Vo k]zf s[lif /x]sf] 5 . o; uflj;df Hofb} Go"g ;+Vofdf a;f]jf; ug]{ s]xL
hfthfltx? eg] s[lif afx]s cGo k]zf Joj;fodf ;+nUg ePs]f kfOG5 . logLx?sf] ;+Vof o;
uflj;df lgs} sd 5 / ltgLx? cGo k]zf c+ufn]/ a;]sf 5g\ . ;++ejt pgLx? o; :yfgdf
Jofkf/ Joj;fosf nflu cfPsf] x'gfn] pgLx/n] o; :yfgdf s[lifsf abnfdf cGo k]zf Joj;fo
c+ufn]/ a;]sf x'g ;St5g\ .
6666....2222....3333 s[lif pAhfgLaf6 wfGg] ;dos[lif pAhfgLaf6 wfGg] ;dos[lif pAhfgLaf6 wfGg] ;dos[lif pAhfgLaf6 wfGg] ;do
o; uflj;df s'n $%=@ k|ltzt kl/jf/ s[lifdf cfl>t /x]sf] 5 eg] afFsL cGo Jofkf/
Joj;fodf ;+nUg /x]sf] kfOG5 . o;/L w]/} dflg;x?sf] d'Vo k]zf s[lif ePtfklg o; uflj;sf
;j} dflg;x?nfO{ eg] o; k]zfaf6 hLljsf]kfh{gsf nflu ck'u x'g] u/]sf] b]lvG5 . s[lif
pTkfbgaf6 kl/jf/n] slt ;do u'hf/f ug{ ;S5g\ eGg] ljifonfO{ lgofNbf jif{e/L kl/jf/ wfGg
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 71
g;Sg] em08} $&=@ k|ltzt kl/jf/ /x]sf] 5 . h;n] uflj;sf] sxfnL nfUbf] cj:yfsf] lrq0f
ub{5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= ^)g+= ^)g+= ^)g+= ^) s[lifs[lifs[lifs[lif pJhgLjf6 s[ifs pJhgLjf6 s[ifs pJhgLjf6 s[ifs pJhgLjf6 s[ifs 3/3/3/3/kl/jf/nfO vfg k'Ug] ;dokl/jf/nfO vfg k'Ug] ;dokl/jf/nfO vfg k'Ug] ;dokl/jf/nfO vfg k'Ug] ;do
j*f g+=
vfg k'Ug] ;do
hDdf pAhgL gePsf]
ltg dlxgf ;Dd
% dlxgf ;Dd
gf} dlxgf ;Dd jif{ e/L
a(L eO{ laqmL
1 1 1 3 1 3 9
2 1 9 6 9 3 28
3 8 17 8 11 2 46
4 1 28 8 44 6 87
5 6 11 51 13 19 1 101
6 37 27 38 3 18 16 139
7 4 14 4 6 7 35
8 1 13 36 5 18 12 85
9 7 9 8 7 31
hDdfhDdfhDdfhDdf 46 81 202 42 136 54 561
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf cg';f/ o; uflj;sf %^! s[ifs kl/jf/dWo] cGg Hofbf eO{ las|L ug{
k'Ug] kl/jf/sf] ;+Vof %$ dfq /x]sf] 5 . o;}u/L oxfFsf !#^ kl/jf/nfO{ eg] cfkm"n] pAhfPsf]
aflngfnLn] jif{e/L vfgnfpg
dfq k'Ug] ub{5 . o;}u/L ltg
dlxgf;Dd dfq vfg k'Ug]
kl/jf/sf] ;+Vof eg] $^ /x]sf] 5
. csf]{lt/ *! kl/jf/nfO{ ^
dlxgf / $@ kl/jf/nfO{ gf}
dlxgf;Dd dfq vfg nufpg
k'Ug] u/]sf] kfOG5 . o;nfO{
tnsf] 8fou|fddf klg b;f{OPsf]
5 .
/]vflrq g+=!)
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 72
o; uflj;sf ljleGg hfthfltx?dWo] a;f]jf;df afx'Notfsf] cfwf/df ljleGg
hfthfltdf g} cfkm\gf] s[lif pAhgLn] tLg dlxgf;Dd vfg gk'Ug] kl/jf/ a9L /x]sf] b]lvG5 eg]
5 dlxgf, gf} dlxgf / jif{e/L vfg k'Ug] kl/jf/ klg pgLx?s} w]/} ;+Vof /x]sf] 5 . k|ltztsf]
lx;fan] x]g]{ xf] eg] cGo cNk;+Vos hfltx?sf] w]/} dlxgf;Dd vfg gk'Ug] cj:yf b]lvg ;S5
eg] jif{e/L vfg k'Ug] cj:yf oy]i6 dfqdf klg b]lvGb}g . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf
pNn]v ul/Psf] 5 .
6666....2222....4444 s[lif s[lif s[lif s[lif jfnLdf nfUg] /f]u jfnLdf nfUg] /f]u jfnLdf nfUg] /f]u jfnLdf nfUg] /f]u
s[lif pTkfbgdf wfg, ux'F, ds}, t/sf/L, kmnkm'n cfbL g} d'Vo ?kdf /x]sf] 5 .
;fdfGotof wfgdf 89'jf, v}/f] yf]Kn], l;y JnfO6 /f]ux? b]vf k/]sf] 5 eg] ux'Fdf sfnf] kf]s] /
l;Gb'/] h:tf /f]ux? b]lvG5g\ . o;}u/L ds}df 8f7 jf 3f]uf s'lxg] / t/sf/L cfn', ;fukft
cfbLdf n]6JnfO6, df]hfOs, c}nfpg], vf]:6,] cN6/g]l/of, Snj/6, 8\oflDkË ckm, h/f s'lxg]
h:tf /f]ux? d'Vo ?kdf b]vf kb{5g\ . kmnkm'ndf ljz]ifu/L Pgy|fSgf]h, ;]tf] 9';L, 8fOJofs,
h/f s'lxg, c}nfpg] cfbL /f]ux?sf] k|sf]kaf6 s[ifsx? ;d:of k/]sf 5g\ . d'VojfnLx?df nfUg]
zq' hLj / /f]ux?sf] lj:t[t ljj/0f tnsf] tffnLsf/flvPsf] 5 .
TffnLsf g+= ^TffnLsf g+= ^TffnLsf g+= ^TffnLsf g+= ^!!!! s[lifs[lifs[lifs[lif afnLdf nfUg] d'VafnLdf nfUg] d'VafnLdf nfUg] d'VafnLdf nfUg] d'Vo /f]u ls/fsf] ljj/0fo /f]u ls/fsf] ljj/0fo /f]u ls/fsf] ljj/0fo /f]u ls/fsf] ljj/0f
l;=g+=l;=g+=l;=g+=l;=g+= afnLafnLafnLafnL k|d'v zq' hLjk|d'v zq' hLjk|d'v zq' hLjk|d'v zq' hLj k|d'v /f]uk|d'v /f]uk|d'v /f]uk|d'v /f]u
! wfgM ujf/f], kft j]?jf, kft s6'jf, xl/of]
km8s], v}/f] km8\s], l:sk/, kt]/f], ldlnju,
lgdf6f]8, 9'Ë]
d?jf, 89'jf, v}/f] yf]Kn], l;y
JnfO6, v}/] /f]u
@ ux'+ s6jd{, jfo/jd{, nfxL sfnf] kf]s], l;Gb'/]
# ds} v'd|], km]b j6'jf, ujf/f], km6\ofËf, nfxL 8f7 s'lxg], 3f]uf s'lxg],
sfnf]kf]s]
$ cfn" nfxL, km]b s6'jf, v'd|], /ftf] sldnf,
cfn'sf] k'tnL
n]6JnfO6, df]hfOs, cf]Onfpg]
/f]u, vf]:6] /f]u
% t/sf/L e06fsf] ujf/f], nfxL, cf]Infpg] /f]u, cN6/g]l/of,
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 73
jGbfsf] k'tnL Snj/6, 8\oflDkË ckm, 8fO
Jofs, h/f s'lxg]
6df6/sf] kmnsf] ujf/f], kmn s'xfpg] c};f,
;'n;'n], /ftf] vk6], 8Nn] vk6], ly|K;
^ kmnkm'n cfksf] dw'jf, ujf/f], kmn s'xfpg] cf};f
;'n;'n], cgf/sf] k'tnL
Pgy|fSgf]h, ;;]tf] 9';L,
8fO{Jofs
& s]/f v]tL s]/fsf] l:sk/, yfd / ufgf]sf ujf/fx?,
vk6]
h/f s'lxg] /f]u, cf]O{nfpg] /f]u
>f]tM lhNNff kfZj{lrq -cWofjlws_ @)^$
s[lif If]qsf] ljsf; / lj:tf/sf] nfuL ;/sf/n] :yfkgf u/]s]f s[lif ;]jf tyf pks]Gb|
dfkm{t s[ifsx?nfO{ ;xof]u ub}{ cfPsf] ePtf klg o;sf] Joj:yfkg / k|ofKt hgzlQmsf]
cefjdf s[ifsx?sf] cfjZostf / dfunfO{ k'/f ug{ ;s]sf] 5}g . o; uflj;sf] nfuL OGb|k'/
uflj;df /x]sf] s[lif ;]jf pks]Gb|n] ;]jf lbg] ub{5 . Pp6f ;]jf jf pks]Gb|n] slDtdf rf/ b]lv
rf}w uflj;;DdnfO{ ;]jf lbg' kg]{ ePsf]n] s[ifsx?n] cfjZostf cg'?k u'0f:t/Lo ;]jf ;'ljwf
kfpg g;ls/x]sf] cj:yf 5 .
6666....3333 e"e"e"e"––––:jfldTj:jfldTj:jfldTj:jfldTj
6666....3333....1111 hldgsf]hldgsf]hldgsf]hldgsf] :jfldTj:jfldTj:jfldTj:jfldTj
oxfFsf 3/kl/jf/sf] :jfldTjdf hUuf hldg 5 5}g elg ljZn]if0f ubf{ k|fKt tYof+s cg';f/ s/La &* k|ltzt 3/kl/jf/sf] :jfldTjdf hUuf ePsf] b]lvG5 eg] afsL 3/kl/jf/sf] :jfldTjdf s'g}klg hUuf hldg ePsf] b]lvGb}g . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tflnsf g+= ^@tflnsf g+= ^@tflnsf g+= ^@tflnsf g+= ^@ j8f j8f j8f j8f cg';f/ cg';f/ cg';f/ cg';f/ 3/3/3/3/kl/jf/sf] :jfldTj hUufkl/jf/sf] :jfldTj hUufkl/jf/sf] :jfldTj hUufkl/jf/sf] :jfldTj hUuf eP gePsf] ljj/0feP gePsf] ljj/0feP gePsf] ljj/0feP gePsf] ljj/0f
j8f g+=
hUuf eP gePsf 3/kl/jf/
hDdf hUuf ePsf hUuf gePsf] 1 12 1 13
2 34 11 45
3 93 1 94
4 87 15 102
5 116 116
6 177 13 190
7 54 35 89
8 96 26 122
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 74
j8f g+=
hUuf eP gePsf 3/kl/jf/
hDdf hUuf ePsf hUuf gePsf] 9 39 6 45
hDdf 636 180 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;sf hDdf ^#^ j6f 3/x? cfk\mg}
:jfldTjdf /x]sf] hldgdf lgld{t 5g\ eg] !*) j6f 3/x?rflx+ cGosf] :jfldTj jf ;/sf/L
hldgdf lgld{t 5g\ . o;nfO{ tnsf] /]vflrqdf klg k|:t't ul/Psf] 5 .
oxfFsf] hUufsf] lsl;d cg';f/ 3/kl/jf/sf] cfsf/ x]bf{ d'nt ^ ;o *& 3/kl/jf/sf]
gfddf 3/n] cf]u6]sf] jf 38]/Lsf] ?kdf s/La $^ lj3f hldg /x]sf] b]lvG5 . o;sf ;fy}
l;rfO{ x'g] hldg $ ;o $% lj3f /x]sf] 5 eg] kfgL gnfUg] v]tL hldg ! ;o (& lj3f hlt
/x]sf] 5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= g+= g+= g+= ^#^#^#^# hUufsf] lsl;d tyf 3/kl/jfhUufsf] lsl;d tyf 3/kl/jfhUufsf] lsl;d tyf 3/kl/jfhUufsf] lsl;d tyf 3/kl/jf/ ;+Vof cg';f/ hUufsf] If]qkmn/ ;+Vof cg';f/ hUufsf] If]qkmn/ ;+Vof cg';f/ hUufsf] If]qkmn/ ;+Vof cg';f/ hUufsf] If]qkmn
l;=g+= hUufsf] lsl;d cfˆgf] :jldTjdf hUuf ePsf] 3/kl/jf/sf] ;+Vof
hUufsf] If]qkmn -lj3f_
cf}ift k|lt 3/kl/jf/ hUufsf] If]qkmn -lj3f_
1 38]/L 687 46.59 0.07
2 l;+lrt v]t 369 445.16 1.21
3 cl;+lrt v]t 163 197.81 1.21
4 cGo 9 6.05 0.67
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOPg';f/ o; uflj;df 38]/L, l;+lrt v]t / cl;+lrt v]t u/L
d'Vo ?kdf # k|sf/sf] hldg /x]s]f 5 . kl/jf/sf] :jfldTjdf ePsf] hUuf hdLgdf ;a}eGbf
38]/L hldg /x]sf] 5 eg] To;kl5 l;+lrt v]t / cl;+lrt v]tsf] hUuf /x]sf] 5 . o;sf ;fy}
cGo kfvf] jf ju/sf] hldg klg s]xL dfqdf /x]sf] b]lvG5 .
6666....3333....2222 hUuf sdfO{ ug]{ 3/kl/jf/hUuf sdfO{ ug]{ 3/kl/jf/hUuf sdfO{ ug]{ 3/kl/jf/hUuf sdfO{ ug]{ 3/kl/jf/
o; uflj;sf s'n 3/kl/jf/ dWo] s/La @)=# k|ltzt 3/kl/jf/n] c?sf] hUufdf
v]tLkftL u/]/ u'hf/f rnfPsf 5g\ eg] cfkm\gf] :jfldTjdf hUuf ePsf 3/kl/jf/ dWo] !!=#
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 75
k|ltzt eGbf s]xL a9L 3/kl/jf/n] cfkm\gf] hldg c?nfO{ v]tLkftL ug{ lbg] u/]sf 5g\ . o;sf]
lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= g+= g+= g+= ^̂̂̂$$$$ c?sf] hUuf sdfO{ ug]{ 3/kl/jf/c?sf] hUuf sdfO{ ug]{ 3/kl/jf/c?sf] hUuf sdfO{ ug]{ 3/kl/jf/c?sf] hUuf sdfO{ ug]{ 3/kl/jf/sf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0fsf] ljj/0f
j*f g+= c?sf] hUuf sdfO{ ug]{ #/kl/jf/
;+Vof hUufsf] If]qkmn -lj#f_
1 4 3.35
2 10 5.36
3 20 27.10
4 24 12.30
5 11 7.61
6 36 27.70
7 12 6.08
8 46 41.95
9 3 6.75
hDdf 166 138.20
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
j8fut cfwf/df o:tf] tYof+s ljZn]if0f ubf{ c?sf] hUuf sdfO ug]{ 3/kl/jf/ ;a}eGbf
a9L j8f g= * df $^ kl/jf/ 5g\, h;n] $!=(% lj3feGbf a9L hldg sdfO{ u/]sf] b]lvg
cfp5 . csf]{lt/ cfkm\gf] hldg c?nfO{ v]tLkftL ug{ lbg] a9L 3/kl/jf/ j8f g+= % df $) 5
h;n] !$=)@ lj3f eGbf a9L hldg c?nfO{ lbOPsf] 5 .
o; uflj;sf (@ 3/kl/jf/n] cfkm\gf] hldg c?nfO{ sdfO{ ug{ lbPsf] b]lvG5 . o;df
;a}eGbf a9L j8f g++= % df $) 3/kl/jf/n] o;/L hldg c?nfO{ lbPsf] kfOG5 eg] j8f g++= !
/ ( df Ps÷Ps 3/kl/jf/n] cfkm\gf] hldg c?nfO{ v]ltkftL ug{ lbPsf] b]lvG5 . lj:t[t ljj/0f
tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= g+= g+= g+= ^̂̂̂%%%% cfkmcfkmcfkmcfkm\\ \\gf] hUuf c?nfO{ gf] hUuf c?nfO{ gf] hUuf c?nfO{ gf] hUuf c?nfO{ sdfO{ ug{ sdfO{ ug{ sdfO{ ug{ sdfO{ ug{ lbg]lbg]lbg]lbg] 3/kl/jf/sf] ljj/0f3/kl/jf/sf] ljj/0f3/kl/jf/sf] ljj/0f3/kl/jf/sf] ljj/0f
j*f g+=
cfˆgf] hUuf c?nfO{ sdfO{ ug]{ lbg] #/kl/jf/ ;+Vof hUufsf] If]qkmn -lj#f_
1 1 0.13
2 6 3.05
3 5 12.00
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 76
j*f g+=
cfˆgf] hUuf c?nfO{ sdfO{ ug]{ lbg] #/kl/jf/ ;+Vof hUufsf] If]qkmn -lj#f_
4 2 0.90
5 40 14.02
6 16 22.64
7 10 4.83
8 11 7.95
9 1 1.60
hDdfhDdfhDdfhDdf 92 67.11
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ c?sf] hldg sdfP/ lhljsf]kfh{g ug]{ 3/kl/jf/sf]
;+Vof !^^ /x]sf] b]lvG5 . pgLx?n] sl/a !#*=@) laufxf hldg c?sf] sdfO ug{ lnPsf 5g\ .
o;}u/L (@ 3/kl/jf/n] s/La ^&=!! lj3fxf hldg cfk\mgf] gx'g] tyf eP klg Hofb} sd x'g]
3/kl/jf/nfO{ lbPsf] b]lvG5 . o;sf] sf/0f oxf+ s]xL 3/kl/jf/x? e"ldlxg ls;fgsf] ?kdf klg
b]lvG5g\ . cf};tdf k|lt 3/kl/jf/n] )=* laufxf c?sf] hldg sdfO u/]/ u'hf/f rnfPsf]
b]lvG5 eg] c?nfO{ hldg sdfpg lbg]n] klg cf};tdf )=& lj3f eGbf s]xL a9L cfkm\gf] hldg
c?nfO{ v]tLkftL ug{ lbPsf] b]lvg cfpF5 .
6666....4444 l;+rfOl;+rfOl;+rfOl;+rfO{{ {{
6666....4444....1111 l;+rfl;+rfl;+rfl;+rfO{ ;'ljwfO{ ;'ljwfO{ ;'ljwfO{ ;'ljwf
o; uflj;df gx/ l;rfO{ k|0ffnL g} l;rfO{ d'Vo >f]t xf] . v]tLof]Uo hldgsf] w]/}
lx:;fdf l;rfO{ ;'ljwf k'u]sf] b]lvG5 . k|fKt tYof+s cg';f/ oxfFsf] s/La $ ;o $% lj3f
hldgdf l;rfO{ k'u]sf] 5 .
6666....5555 kz'kfngkz'kfngkz'kfngkz'kfng
6666....5555....1111 kz'kfngkz'kfngkz'kfngkz'kfng
xfd|f] clwsf+z u|fdL0f If]q s[lifdf cfwfl/t /x]sf] 5 . s[ifs eg]sf] v]tLkftL ug]{ jf
kz'k+IfL kfng ug]{ b'j}nfO{ a'emfFp5 . oxfFsf k|foM clwsf+z dflg;x?n] s]xL g s]xL kz'x? kfNg]
u/]sf] kfOG5 . o;sf/0f oxf+sf dflg;x?sf] d'Vo k]zf s[lif / kz'kfng g} xf] . ;du|df &(
k|ltzt 3/kl/jf/n] kz'k+IfL kfNg] u/]sf 5g\ eg] @! k|ltzt 3/kl/jf/ dfq cGo Jofkf/
Joj;fodf ;+nUg /x]sf 5g\ h;sf]] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf b]vfOPsf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 77
TffnLsfTffnLsfTffnLsfTffnLsf g+= ^g+= ^g+= ^g+= ^^̂̂̂ kz'k+IfL eP gePsf] 3/kl/jf/sf] ljj/0fkz'k+IfL eP gePsf] 3/kl/jf/sf] ljj/0fkz'k+IfL eP gePsf] 3/kl/jf/sf] ljj/0fkz'k+IfL eP gePsf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f
j*f g+= kz'k+IfL
hDdf eP gePsf]
1 9 4 13
2 26 19 45
3 69 25 94
4 96 6 102
5 109 7 116
6 145 45 190
7 47 42 89
8 107 15 122
9 38 7 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 646 170 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf
b]vfOP cg';f/ oxf+sf] hDdf
*!^ 3/kl/jf/ dWo] ^$^
3/kl/jf/n] ljleGg k|sf/sf
kz'k+IfLx? kfNg] u/]sf] kfOG5 .
o;df k|foM ;j} j8fx?df
kz'k+IfLx? kfng u/]sf] b]lvG5
. k|fKt tYof+ssf] cfwf/df
kz'k+IfL kfNg] ;j}eGbf w]/}
3/kl/jf/ j8f g+= ^ df !$%
5g\ eg] kz' gkfNg] wf] ;jeGbf w]/} 3/kl/jf/ j8f g+= ^ df 5, h;sf] ;+Vof $% /x]sf] kfOG5
. of] uflj;df 8u/ k|z:t} ePsf] x'gfn] oxf+ ufOj:t' r/fpg s]xL ;'udtf /x]sf] 5 / oxfFsf
dflg;x? k'zkfng Joj;folt/ klg s]xL cfs{lift ePsf] b]lvG5 .
6666....5555....2222 kz'k+IfLkz'k+IfLkz'k+IfLkz'k+IfL
dflysf x/kmx?df ljZn]if0f ePg';f/ o; uflj;df kz'k+IfL kfng ug]{ 3/kl/jf/ clws
dfqdf /x]sf] sf/0f oxf+ kfOPsf] kz'k+IfLx?sf] ;+Vof klg w]/} g} /x]sf] b]lvG5 . ;du|df oxf+ s'n
/]vflrq g+= !!
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 78
#% xhf/ * ;o #$ j6f ljleGg k|sf/sf ufO{, uf]?, e}+;L, /fFuf, vl;, afv|f, ;'Fu'/, xfF;, s'v'/f,
k/]jf 3/kl/jf/n] kfn]sf 5g\ . o;sf] lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+=^g+=^g+=^g+=^&&&& j8f cg';f/ kz'k+IfLx?sf] ljj/0fj8f cg';f/ kz'k+IfLx?sf] ljj/0fj8f cg';f/ kz'k+IfLx?sf] ljj/0fj8f cg';f/ kz'k+IfLx?sf] ljj/0f
l;= g+=
kz'k+IfLsf] ljj/)f
j*f g+= hDdf 1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 ufO{÷uf]? 16 70 101 218 178 229 99 250 76 1237
2 ef};L÷/fuf 1 23 32 34 31 34 17 30 13 215
3 vl;÷afv|f 15 61 197 503 222 221 117 263 69 1668
4 ;'+u'/÷j+u'/ 0 0 0 4 0 0 0 3 0 7
5 xf;÷s'v'/f 13 46 129 520 350 171 42 166 33 1470
6 k/]jf 38 63 279 791 198 508 196 351 107 2531
7 cGo 0 0 2 0 0 0 0 4 0 6
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsf cg';f/ o; uflj;df k+IfLdf ;j}eGbf HofFbf ;+Vofdf k/]jf / xfF;s'v'/f
kfn]sf] 5g\ eg] To; kl5 v;L afv|f kfn]sf 5g\ . o;}u/L ufO{uf]? / ;'+u'/ a+u'/ kfNg]
dflg;x?sf] ;+Vof klg lgs} Hofbf /x]sf] 5 . ;fdfGotof ufOuf]? s[lif sfo{sf nflu klg Hofbf
pkof]uL x'g] / Joj;flos ?kdf a9L nfe x'g] ePsfn] s[ifsx?n] ufOuf]? klg a9Ldf dfqfdf
kfNg] u/]sf 5g\ . j8fut cfwf/df x]bf{ j8f g+= * df ;a}eGbf a9L ufO{uf]? 5g\ hxf+ @%) j6f
/ j8f g+= ^ df @@( j6f /x]sf 5g\ .
6666....5555....3333 kz'k+IfLdf nfUg] /f]ukz'k+IfLdf nfUg] /f]ukz'k+IfLdf nfUg] /f]ukz'k+IfLdf nfUg] /f]u
s[lifsx?sf] d'Vo cfDbfgLsf] ;|f]tsf] ?kdf /x]sf] kz'k+IfLx?sf] kfng o; uflj;df lgs}
a9L dfqdf /x]sf] b]lvG5 . ;fdfGotof kz'k+IfLdf 7'nf] dxfdf/L km}lnPsf] kfOGb}g tyfkL oxf+sf
k'zx?df vf]/]t, Eofu't], r/r/], gfDn]h'sf, /]jLh h:tf /f]ux?sf] k|sf]k /x]sf] 5 eg] k+IfLx?df
d'nt /fgLv]t, uDaf]/f, l;cf/8L / j8{km\n' d'Vo ?kdf nfUg] u/]sf] 5 .
6666....6666 pBf]u Joj;fopBf]u Joj;fopBf]u Joj;fopBf]u Joj;fo
6666....6666....1111 3/]n' pBf]u3/]n' pBf]u3/]n' pBf]u3/]n' pBf]u
o; uflj;df 3/]n' pBf]ux? vf;} w]/} 5}gg . wfg, ux'F s'6fgL lk;fgL ldn * j6f
;+rfngdf 5g\ eg] sf7 sf6\g] ldn ! j6f /x]sf] b]lvG5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 79
6666....7777 cfDbfgL tyf vr{sfcfDbfgL tyf vr{sfcfDbfgL tyf vr{sfcfDbfgL tyf vr{sf]] ]] ;|f];|f];|f];|f]tttt
6666....7777....1111 cfDbfgLsf] >f]tcfDbfgLsf] >f]tcfDbfgLsf] >f]tcfDbfgLsf] >f]t
o; uflj;sf dflg;x?sf] cfDbfgLsf] >f]t ljZn]if0f ubf{ ljleGg >f]tx? dWo] ;a}eGbf
Hofbf s[lif kz'kfng g} d'Vo ?kdf /x]sf] b]lvG5 . o;df oxfFsf # ;o ## 3/kl/jf/ lge{/ /x]sf
5g\ eg] ;f] eGbf kl5 hgdhb'/L If]qdf # ;o @) 3/kl/jf/ ;+nUg 5g\ . lj:t[t ljj/0f
tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= ^*^*^*^* 3/kl/jf/sf] cfDbfgLsf] d'Vo ;|f]t ;DaGwL ljj/03/kl/jf/sf] cfDbfgLsf] d'Vo ;|f]t ;DaGwL ljj/03/kl/jf/sf] cfDbfgLsf] d'Vo ;|f]t ;DaGwL ljj/03/kl/jf/sf] cfDbfgLsf] d'Vo ;|f]t ;DaGwL ljj/0f f f f
l;=g= cfDbfgLsf] ;|f]t 3/kl/jf/ ;+Vof k|ltzt
1 s[lif tyf kz'kfng 333 41
2 hgdhb'/L 320 39
3 Jofkf/ tyf pBf]u 65 8
4 j}b]lzs /f]huf/ 57 7
5 gf]s/L tyf k]G;g 14 2
6 cGo 27 3
hDdfhDdfhDdfhDdf 816 100
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;df $! k|ltzt dflg;x?sf] cfDbfgLsf]
d'Vo >f]t s[lif tyf kz'kfng /x]s]f 5 eg] #( k|ltztsf] hgdHb'/L /x]sf] b]lvG5 . o;}u/L *
k|ltztsf] cfDbfgLsf] d'Vo >f]t Jofkf/ tyf pBf]u /x]sf] 5 . otf j}b]lzs /f]huf/L, gf]s/L tyf
k]G;g / cGo cfDbfgLsf
>f]tx? x'g] dflg;x?sf]
;+Vof s|dzM &, @ / #
k|ltzt /x]sf] 5 . o;nfO{
tnsf] n]vflrqdf klg
b]vfOPsf] 5 .
/]vflrq g+= !@
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 80
tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= ^(^(^(^( j8fut j8fut j8fut j8fut cfDbfgLsf] cfDbfgLsf] cfDbfgLsf] cfDbfgLsf] ;d'x cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f ;d'x cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f ;d'x cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f ;d'x cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f
j*f g++ cfDbfgL ;d'x
hDdf 25000 eGbf sd
25001 b]vL 50000 ;Dd
50001 b]vL 100000 ;Dd
100001 eGbf dfyL
1 5 6 2 13
2 1 20 16 8 45
3 6 42 35 11 94
4 1 41 43 17 102
5 4 58 54 116
6 3 22 84 81 190
7 69 18 2 89
8 5 25 61 31 122
9 1 6 17 21 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 17 234 338 227 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;sf *!^ 3/kl/jf/dWo] hDdf !&
3/kl/jf/sf] aflif{s cfDbfgL ? @% xhf/eGbf sd /x]sf] b]lvG5 . o;}u/L @#$ kl/jf/sf] jflif{s
cfDbfgL %) xhf/;Dd / ##* kl/jf/sf] Ps nfv;Dd /x]sf] 5 . otf @@& kl/jf/sf] jflif{s
cfDbfgL eg] aflif{s PsnfveGbf Hofbf /x]sf] 5 .
hftLo ;d'xsf] cfDbfgLsf] cj:yf x]bf{ o; uflj;df cfbLjf;L hghftLsf] w]/}
3/kl/jf/n] @% xhf/ b]lv ! nfv ;Dd cfDbfgL ub{5g\ eg] Ps nfv eGbf a9L cfDbfgL ug]{
(# 3/kl/jf/ 5g\ . o;sf ;fy} Psnfvf eGbf a9L cfDbfgL ug]{ 3/kl/jf/sf] ;+Vof dw]zL
lk58fju{df /x]sf] b]lvG5 hxfF ! ;o !& 3/kl/jf/ /x]sf 5g\ .
tfnLsf g+= &)tfnLsf g+= &)tfnLsf g+= &)tfnLsf g+= &) hflto ;d'x tyfhflto ;d'x tyfhflto ;d'x tyfhflto ;d'x tyf cfDbfgL ;d'x cg';f/sf] ljj/0f cfDbfgL ;d'x cg';f/sf] ljj/0f cfDbfgL ;d'x cg';f/sf] ljj/0f cfDbfgL ;d'x cg';f/sf] ljj/0f
hflto ;d'x cfDbfgL ;d'x
hDdf 25000 eGbf
sd @%)))) b]vL %)))) ;Dd
%)))) b]vL !))))) ;Dd
!))))) eGbf dfyL
cflbjf;L hghftL 11 139 174 93 417
blnt 2 35 24 17 78
dw]zL lk58f ju{ 4 60 140 117 321
hDdf 17 234 338 227 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 81
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ o; uflj;df jflif{s @% xhf/eGbf sd cfDbfgL ug]{
cflbjf;L !!, blnt @ / dw]zL lk58f ju{sf $ 3/kl/jf/ /x]sf 5g\ . o;}u/L ;fndf Ps
nfveGbf Hofbf cfDbfgL ug]{df eg] cflbjf;L hghflt (# kl/jf/, blnt !& kl/jf/ / dw]zL
6666....7777....2222 vr{sf] l:yltvr{sf] l:yltvr{sf] l:yltvr{sf] l:ylt
vr{sf] cj:yf ljZn]if0f ubf{ oxfFsf ax';+Vos 3/kl/jf/n] krf; xhf/ b]lv Psnfv
;Dd vr{ ug]{ u/]sf] b]lvG5 . o;kl5 @% xhf/ b]lv %) xhf/ ;Dd vr{ ug]{ / t];|f]df Psnfv
eGbf a9L vr{ ug]{ 3/kl/jf/ kb{5g\ . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
tfnLsf g+= &tfnLsf g+= &tfnLsf g+= &tfnLsf g+= &!!!! j8fut j8fut j8fut j8fut vr{sf] vr{sf] vr{sf] vr{sf] ;d'x cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f ;d'x cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f ;d'x cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f ;d'x cg';f/ 3/kl/jf/sf] ljj/0f
j*f g++ vr{ ;d'x
hDdf 25000 eGbf sd
25001 b]vL 50000 ;Dd
50001 b]vL 100000 ;Dd
100001 eGbf dfyL
1 6 6 1 13
2 1 22 19 3 45
3 6 44 36 8 94
4 2 44 49 7 102
5 8 70 38 116
6 10 44 89 47 190
7 70 19 89
8 6 39 71 6 122
9 4 12 20 9 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 29 289 379 119 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOPcg';f/ o; uflj;sf @( 3/kl/jf/n] jif{df @% xhf/eGbf sd
vr{ ug]{ u/]sf 5g\ . o;}u/L ;fndf %) xhf/;Dd vr{ ug]{ 3/kl/jf/sf] ;+Vof @*( /x]sf] 5 .
otf #&( 3/kl/jf/n] eg] jif{df Ps nfv;Dd vr{ ug]{ u/]sf 5g\ eg] !!( 3/kl/jf/n] eg]
;fndf Ps nfveGbf Hofbf vr{ ug]{ u/]sf] b]lvG5 .
tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= &&&&@@@@ cfDbfgL tyf cfDbfgL tyf cfDbfgL tyf cfDbfgL tyf vr{ ug]{ ;d'x cg';f/sf] vr{ ug]{ ;d'x cg';f/sf] vr{ ug]{ ;d'x cg';f/sf] vr{ ug]{ ;d'x cg';f/sf] 3/kl/jf/sf] ljj/0f 3/kl/jf/sf] ljj/0f 3/kl/jf/sf] ljj/0f 3/kl/jf/sf] ljj/0f
qm=;++ /sd alu{s/)f
cfDbfgL ug]{ kl/jf/ vr{ ug]{ kl/jf/
1 25000 eGbf sd 17 29
2 25001 b]vL 50000 ;Dd 234 289
3 50001 b]vL 100000 ;Dd 338 379
4 100001 eGbf dfyL 227 119
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 82
hDdf kl/jf/ ;+Vof 816 816
dflysf] tfnLsfdf b]vfOPcg';f/ o; uflj;sf @% xhf/eGbf sd ;fndf cfDbfgL ug]{
!& 3/kl/jf/ 5g\ h;df o; eGbf sd vr{ ug]{ @( 3/kl/jf/ 5 . o;}u/L Psnfv eGbf Hofbf
cfDbfgL ug]{ 3/kl/jf/ @@& / vr{ ug]{ 3/kl/jf/ eg] !!( /x]sf] b]lvG5 . o;nfO{ tnsf]
n]vflrqdf klg b]vfOPsf] 5 .
hftLo ;d'xsf] cfwf/df vr{sf] cj:yf x]bf{ d'nt cfDbfgLsf] cfwf/df g}vr{ Joj:yfkg
ug]{ u/]sf] b]lvG5 . o;/L x]bf{ Psnfv eGbf a9L vr{ ug]{ ! ;o !( 3/kl/jf/ 5g\ eg] %)
xhf/ b]lv Psnfv ;Dd vr{ ug]{ # ;o &( 3/kl/jf/ 5g\ . o;}u/L @% xhf/ b]lv %) xhf/
;Dd vr{ ug]{ 3/kl/jf/ @ ;o *( 5g\ eg] @( 3/kl/jf/n] @% xhf/ eGbf sd vr{ ug]{ u/]sf]
b]lvG5 .
tfnLsf g+= &tfnLsf g+= &tfnLsf g+= &tfnLsf g+= &#### hflto ;d'xhflto ;d'xhflto ;d'xhflto ;d'x tyf vr{ ;d'x cg';f/sf] ljj/0f tyf vr{ ;d'x cg';f/sf] ljj/0f tyf vr{ ;d'x cg';f/sf] ljj/0f tyf vr{ ;d'x cg';f/sf] ljj/0f
hflto ;d'x vr{ ;d'x
hDdf @%))) eGbf
sd @%)))) b]vL %)))) ;Dd
%)))) b]vL !))))) ;Dd
!))))) eGbf dfyL
cflbjf;L hghftL 16 172 187 42 417
blnt 5 34 31 8 78
dw]zL lk58f ju{ 8 83 161 69 321
hDdf 29 289 379 119 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
hfltut ?kdf vr{ ljj/0f x]bf{ ;fndf @% xhf/eGbf sd vr{ ug]{ cflbjf;L hghfltsf]
;+Vof Hofbf /x]sf] 5 . pgLx?sf] ;+Vof hDdf !^ b]lvG5 . o; uflj;df cflbjf;L hghfltsf]
hg;+Vof Hofbf /x]sf] x'gfn] klg o:tf] b]lvPsf] xf] . o;}u/L ;fndf Ps nfveGbf Hofbf vr{
ug]{ ;d'bfo eg] dw]zL lk58f ju{ Hofbf /x]sf] 5 . pgLx?sf] hDdf ^( 3/kl/jf/n] ;fndf Ps
nfveGbf Hofbf vr{ ug]{ u/]sf 5g\ .
6666....7777....3333 ccccf};t cfDbfgL / vr{f};t cfDbfgL / vr{f};t cfDbfgL / vr{f};t cfDbfgL / vr{
oxfFsf] 3/kl/jf/sf] cf};t cfDbfgL / vr{sf] ljZn]if0f x]bf{ d'nt cfo cg';f/sf] vr{
ldtJolotf u/]sf] b]lvG5 . clwsf+z 3/kl/jf/n] cfkm\gf] cfDbfgLsf] cj:yf x]/]/ vr{sf]
Joj:yfkg ug]{ u/]sf] kfOG5 . cf};tdf k|lt 3/kl/jf/sf] cfDbfgL *& xhf/ /x]sf]df vr{ s/La
^* xhf/ a/fa/ /x]sf] b]lvG5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 83
tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= tfnLsf g+= &&&&$$$$ j8fut j8fut j8fut j8fut cf}ift k|lt 3/kl/jf/ cfDbfgL ;DjGwL ljj/0fcf}ift k|lt 3/kl/jf/ cfDbfgL ;DjGwL ljj/0fcf}ift k|lt 3/kl/jf/ cfDbfgL ;DjGwL ljj/0fcf}ift k|lt 3/kl/jf/ cfDbfgL ;DjGwL ljj/0f
j8f g= cf}ift cfDbfgL ?= cf}ift vr{ ?= 3/kl/jf/ ;+Vof 1 75462 56538 13
2 76311 57000 45
3 66500 58989 94
4 73104 58902 102
5 110914 94750 116
6 105635 80857 190
7 48270 42944 89
8 90312 60708 122
9 112544 78178 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 87547 68570 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf o; uflj;sf ljleGg j8fsf 3/kl/jf/sf] cf}ift cfDbfgL / vr{sf]
ljj/0f lbOPsf] 5 . o;df j8f g+= ! sf !# 3/ kl/jf/sf] cf}ift cfDbfgL &%$^@ / cf}ift vr{
%^%#* /x]sf] 5 . o;}u/L j8f g+= ( sf $% 3/kl/jf/sf] cf}ift cfDbfgL *&%$& / cf}ift vr{
^*%&) /x]sf] 5 . o;nfO{ tnsf] /]vflrqdf klg b]vfOPsf] 5 .
/]vflrq g+= !#
6666....7777....4444 C0fsf]C0fsf]C0fsf]C0fsf] >f]t>f]t>f]t>f]t
o; uflj;sf dflg;x?n] cfjZostf kbf{ JolQmut / ;+:yfut ?kdf ljleGg
:yfgx?af6 C0fkfg lng] u/]s]f kfOG5 . k|foM C0f lnbf+ jif{e/Ldf ljleGg k|of]hgaf6 lnPsf]
x'G5 tfklg oxf+ cS;/ kl/jf/ rnfpg s'g 7fp+af6 a9L C0f lng] u/]sf] 5 eGg] ljifonfO{
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 84
ljZn]if0f ul/Psf] 5 . o;df ;a}eGbf w]/} #!@ 3/kl/jf/n] 3/vr{sf nflu ;xsf/Laf6 C0f lnO{
sfd rnfpg] u/]sf] kfOG5 . o;sf] sf/0f o; uflj;df a}+sx?sf] ;'netf eP klg o;df Hofbf
emGem6 /x]sf] x'gfn] otflt/ cfsz{0f sd ePsf] xf] . o;sf] ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5
.
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+=g+=g+=g+=&&&&%%%% j8fut 3/kl/jf/sf] j8fut 3/kl/jf/sf] j8fut 3/kl/jf/sf] j8fut 3/kl/jf/sf] C0f k|fKt ug]{ :yfgC0f k|fKt ug]{ :yfgC0f k|fKt ug]{ :yfgC0f k|fKt ug]{ :yfg
j8f g++= a}+s ;xsf/L ;fx'dfhg gftfbf/ ÷;fyL cfjZos gePsf] hDdf
1 4 1 4 4 13
2 2 19 2 8 14 45
3 17 34 1 18 24 94
4 23 62 15 0 2 102
5 81 17 17 0 1 116
6 23 23 22 100 22 190
7 1 54 4 10 20 89
8 1 77 8 5 31 122
9 3 25 3 1 13 45
hDdfhDdfhDdfhDdf 155 312 72 146 131 816
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfOP cg';f/ oxf+sf *!^ 3/kl/jf/dWo] hDdf !#! cyf{t !^ k|ltzt
3/kl/jf/nfO{ C0fsf] cfjZostf gkg]{ u/]sf] b]lvG5 . o; afx]ssf *$ k|ltztnfO{ cfjZos
kg]{ C0f a}+s, ;xsf/L ;+:yf, ;fx'dxfhg, 6f]n ljsf;, ;fyLefO{ / gftfuf]tfaf6 lnP/ cfkm\gf]
;d:of 6fg]{ u/]sf] kfOG5 .
o; uflj;sf 3/kl/jf/nfO{ C0fsf >f]tx?sf] ljZn]if0f ubf{ ax';+Vos 3/kl/jf/n] 3/ vr{
rnfpg C0f lng] u/]sf] b]lvG5 . o:tf] C0f cg'Tkfbs x'g] x'bfF 3/kl/jf/nfO{ ltg{ u|fxf] kg]{
b]lvG5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbOPsf] 5 .
tfnLsftfnLsftfnLsftfnLsf g+= &g+= &g+= &g+= &^̂̂̂ j8f cj8f cj8f cj8f cg';f/ C0f k|of]u ;DjGwL ljj/0fg';f/ C0f k|of]u ;DjGwL ljj/0fg';f/ C0f k|of]u ;DjGwL ljj/0fg';f/ C0f k|of]u ;DjGwL ljj/0f
l;=g+= C0f lng'sf] p2]Zo C0f lng] 3/kl/jf/
1 3/ vr{ 389
2 s[ifL tyf kz'kfng 77
3 pBf]u Jofkf/ 15
4 ;fdflhs sfo{ 11
5 lzIff 19
6 cf}ifwL pkrf/ 27
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 85
l;=g+= C0f lng'sf] p2]Zo C0f lng] 3/kl/jf/
7 a}b]lzs /f]huf/ 20
8 3/ hUuf vl/b 124
9 cGo 3
hDdf 685
>f]tM cfwf/e"t 3/w'/L ;j]{If0f, @)^&
dflysf] tfnLsfdf b]vfO{P cg';f/ o; uflj;sf ljleGg ^*% 3/kl/jf/n] ljleGg
k|of]hgsf nflu C0f lng] u/]sf] b]lvG5 . o;df o;df ;j}eGbf w]/} #*( hgfn] 3/vr{sf nflu
C0f lng] u/]sf] kfOG5 . o;}u/L !@$ hgfn] 3/hUuf vl/bsf nflu / && hgfn] s[lif tyf
kz'kfngsf nflu C0f lnPsf] b]lvG5 .
6666....8888 ahf/ tyf lgsf;L ahf/ tyf lgsf;L ahf/ tyf lgsf;L ahf/ tyf lgsf;L
6666....8888....1111 xf6 jhf/xf6 jhf/xf6 jhf/xf6 jhf/
o; uflj;sf] d'Vo ahf/x?df ;fKtflxs ?kdf d+unjf/ / zlgjf/ b'uf{ :yfgdf nfUg]
ub{5 eg] a'wfjf/ /fwfs[i0f d+lb/df nfUg] u/]sf] 5 . s[lifhGo j:t'x?sf] v/Lb laqmL g} oxfFsf]
ahf/sf] d'Vo ljz]iftf /x]sf] 5 .
6666....8888....2222 lgsf;LhGo ;|f]tx?lgsf;LhGo ;|f]tx?lgsf;LhGo ;|f]tx?lgsf;LhGo ;|f]tx?
k|fs[lts ;|f]t ;fwgdf cGo uflj;x?sf] t'ngfdf sdhf]/ /x]sf] of] uflj;sf] lgsf;L
hGo j:t'x?df s[lifhGo pTkfbg g} d'Vo ?kdf /lx cfPsf 5g\ .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 86
7777 k|fs[lts ;Dkbf
7777....1111 glb kf]v/Lglb kf]v/Lglb kf]v/Lglb kf]v/L
glbgfnfx?df o; uflj; leq ulbof vf]nf j8f g+= !, #, ^ / ( eP/ au]sf] 5 eg]
kf]v/Lx? eg] lgs} ;+Vofdf /x]sf 5g\ . h;df bf;jfnf kf]v/L, k'/fgf] kf]v/L, ktvjfwf/ /
h6jf/fwf/ kf]v/L j8f g+= $ df 5g\ . o;}u/L j8f g+= ^ df ;'lbof/L kf]v/L 5 eg] j8f g+= &
df blxkf}/f, uf]lbof/L, uR5bf/ kf]v/L 5g\ . o:t} j8f g+= * df 7'nf] kf]v/L, s'DeL, u+uf hd'gf /
jf]rjfu9f kf]v/Lx? 5g\ .
8888 ;+3 ;+:yf
8888....1111 ;xsf/L ;+:yf;xsf/L ;+:yf;xsf/L ;+:yf;xsf/L ;+:yf
of] uflj;df b'uf{ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf @)%@ ;fndf btf{ ePtfklg xfn lg:s[o
?kdf /x]sf] 5 . cGo uflj;x?sf] t'ngfdf o; uflj;df ;xsf/L ;+:yfx? :yfkgf gePsf]
b]lvG5 . ePsf ;+:yf klg ;+rfngdf gcfO{ lg:s[o /x]sf] 5 .
8888....1111....1111 u}/ ;/sf/L ;+:yfu}/ ;/sf/L ;+:yfu}/ ;/sf/L ;+:yfu}/ ;/sf/L ;+:yf
o; uflj;df ;d'bfosf] ljsf;df nflu k/]sf] ljleGg Knfg g]kfn, lhjg ljsf; /
km/jf8{ g]kfn sfo{/t /x]sf 5g\ . o;}u/L ;d'bfosf] ljsf;sf] nfuL lhNnf ljsf; ;ldltn] ufpF
ljsf; sfo{qmd ;+rfng u/]sf] h;n] ;d'x u7g, art / ;Lk ljsf;sf sfo{qmd dfkm{t
lhjg:t/ psf:g ;xof]u k'u]sf] b]lvG5 .
8888....1111....2222 ;xsf/L;xsf/L;xsf/L;xsf/L
o; uflj;df cGo uflj;sf] t'ngfdf ;xsf/L ;+:yfx? btf{ eO{ lqmoflzn /x]sf] b]lvGb}g
. ;xsf/L l8eLhg sfof{nosf] lj=;++= @)^* sf] k|ltj]bg cg';f/ buf{ art tyf C0f ;xsf/L
;+:yf btf{ ePtfklg ;+rfngdf g/x]sf] tYof+sn] b]vfPsf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 87
9999 wd{, ;+:s[lt
9999....1111 rf8kj{, hfqf, d]nf rf8kj{, hfqf, d]nf rf8kj{, hfqf, d]nf rf8kj{, hfqf, d]nf
9999....1111....1111 d'Vo rf8kj{d'Vo rf8kj{d'Vo rf8kj{d'Vo rf8kj{
o; uflj;df ldl>t wd{nDaLx?sf] a;f]jf; /x]sf] 5 . o;df d'Vou/L lxGb', / O:nfd
wdf{nDaLx? dfGg]x? 5g\ . o;f] x'bf+ vf;u/L bz}, ltxf/, 5}6, r08Lk'hf, O{b, lqm:d; 8], /fd
gjdL, h:tf rf8kj{x? g} dgfpg] u/]sf 5g\ . o;sf cnfjf r}t]bz}, df3] ;+3|fGtL, ;fpg]
;3|fGtL, xf]nL, a'4hoGtL, dxflzj/fqL, CifL k+rdL, s[i0f hGdfi6dL cfbL rf8kj{x? ;d]t
dgfpg] ul/G5 . ljz]if hfqf jf d]nf eg] o; uflj;df dgfpg] gu/]sf] b]lvG5 .
9999....1111....2222 d7 d+lb/d7 d+lb/d7 d+lb/d7 d+lb/
oxfFsf d7 d+lb/x?df vf;u/L b'uf{ d+lb/ j8f g+= ! df 5 eg] /fwfs[i0f d+lb/ j8f g+=
* df 5 . o;}u/L /fdhfgsL d+lb/ j8f g+= ^ df /x]sf] 5 eg] j8f g+= % df hfd] dl:hb /x]sf]
5 .
10101010 ljQLo ljj/0f
10101010....1111 uflj;sf] cfoJoouflj;sf] cfoJoouflj;sf] cfoJoouflj;sf] cfoJoo
ufpF ljsf; ;ldlt :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% tyf lgodfjnL @)%^ cg';f/ Ps
:jfoQ ;+:yf xf] . o;n] :yfgLo txdf cfDbfgL ug]{ / vr{ ug]{ Joj:yf ldnfpg ;Sb5 . ljut
tLg jif{sf] uflj;sf] cfkm\gf] cfGtl/s >f]tsf] cfDbfgL / vr{sf] cj:yfdf t'ngfTds ?kdf
;'wf/ ePsf] 5 . k|fKt ljj/0f cg';f/ cfGtl/s cfDbfgL *! bzdnj ( k|ltztn] a[l4 ePsf]
b]lvG5 . o;n] uflj;n] ;+:yfut cfDbfgLsf >f]tx? klxrfg / Joj:yfkg ug{ ;s]df yk cfo
a[l4 x'g] blvG5 .
g]kfn ;/sf/n] lbg] cg'bfg ;xof]udf eg] pNn]vlgo ?kdf a[l4 ePsf] b]lvG5 . s/La #!
k|ltztn] cg'bfg ;xof]u a9]sf] cj:yf 5 . :yfgLo hgtfsf] dfu / cfjZostfsf] t'ngfdf of]
a[l4 k|ofKt gePtfklg k|fyldstfsf] cfwf/ of]hgfx? ;+rfng ug{ ;s] s]xL g s]xL ;'wf/ eg]
ug{ ;lsG5 . lj:t[t ljj/0f tnsf] tfnLsfdf lbPsf] 5 .
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 88
tfnLsf g+= && uflj;sf] cfo Joo ljj/0f
4= uf+p ljsf; sf]if 4= uf+p ljsf; sf]if 4= uf+p ljsf; sf]if 4= uf+p ljsf; sf]if ----VDF_sf] cj:yfM_sf] cj:yfM_sf] cj:yfM_sf] cj:yfM /sd ?= xhf/df a(L jf
#^L a[l$b/ 064÷65 066÷67 4=1 uf=lj=;=cg"bfg hDdf -4.1.1+4.1.2+4.1.3) 1030.22 1854.47 824.25 44.45
4=1=14=1=14=1=14=1=1 g]kfn ;/sf/af^ k|fKt cg]kfn ;/sf/af^ k|fKt cg]kfn ;/sf/af^ k|fKt cg]kfn ;/sf/af^ k|fKt cg"bfgg"bfgg"bfgg"bfg 984.00 1432.47 448.47 31.31
4=1=1=2 k"+lhut cg"bfg 784.00 1082.47 298.47
4=1=1=3 ;+rfng cg"bfg 200.00 350.00 150.00
4=1=24=1=24=1=24=1=2 lh=lj=;=af^ k|fKt cg"bfg lh=lj=;=af^ k|fKt cg"bfg lh=lj=;=af^ k|fKt cg"bfg lh=lj=;=af^ k|fKt cg"bfg ----("+uflu^("+uflu^("+uflu^("+uflu^\\ \\^L, an"jf ^L, an"jf ^L, an"jf ^L, an"jf laqmL_laqmL_laqmL_laqmL_
0.00 422.00 422.00
4=1=3 cGo lgsfoaf^ k|fKt cg"bfg 0.00 0.00 0.00
4=24=24=24=2 s"n cfGtl/s cfo s"n cfGtl/s cfo s"n cfGtl/s cfo s"n cfGtl/s cfo ----4.2.1+4.2.2+4.2.3+4.2.4+4.2.54.2.1+4.2.2+4.2.3+4.2.4+4.2.54.2.1+4.2.2+4.2.3+4.2.4+4.2.54.2.1+4.2.2+4.2.3+4.2.4+4.2.5_ _ _ _
46.22 255.72 209.50 81.93
4=2=1 s/ /fh:j -4.2.1.1+4.2.1.2+4.2.1.3_ 33.58 0.00 -33.58
4=2=1=1 #/hUufaf^ k|fKt cfo 0.00 0.00 0.00
4=2=1=2 dfnkf]taf^ k|fKt cfo
33.58 23.90 -9.68
4=2=1=3 cGo 0.00 0.00 0.00
4=2=2 ;]jf zNs 0.00 0.00 0.00
4=2=3 ;]jf b:t'/ -4.2.3.1+4.2.3.2_ 6.21 0.00 -6.21
4=2=3=1 l;kmfl/; 2.00 0.80 -1.20
4=2=3=2 cGo 4.21 231.02 226.82
4=2=4 laqmL 6.44 0.00 -6.44
4=2=5 cfod'ns sfo{qmdaf^ 0.00 0.00 0.00
4=34=34=34=3 uflj;suflj;suflj;suflj;sf] s"n cfo f] s"n cfo f] s"n cfo f] s"n cfo ----4.1+4.24.1+4.24.1+4.24.1+4.2____ 1030.22 2110.18 1079.97 51.18
5= 5= 5= 5= uflj;sf] vr{ ljj/)fuflj;sf] vr{ ljj/)fuflj;sf] vr{ ljj/)fuflj;sf] vr{ ljj/)f /sd/sd/sd/sd /sd/sd/sd/sd
5=15=15=15=1 cg'bfg tkm{sf] hDdf vr{ cg'bfg tkm{sf] hDdf vr{ cg'bfg tkm{sf] hDdf vr{ cg'bfg tkm{sf] hDdf vr{ ----5.1.1+5.1.25.1.1+5.1.25.1.1+5.1.25.1.1+5.1.2____ 984.00 1371.52 387.52 28.25
5=1=1 k|zf;lgs vr{ 200.00 350.00 150.00
5=1=2 ljsf; sfo{qmd 784.00 1021.52 237.52
5=25=25=25=2 cfGtcfGtcfGtcfGtl/s sf]ifsf] hDdf vr{ l/s sf]ifsf] hDdf vr{ l/s sf]ifsf] hDdf vr{ l/s sf]ifsf] hDdf vr{ ----5.2.1+5.2.25.2.1+5.2.25.2.1+5.2.25.2.1+5.2.2____ 46.22 412.37 366.15 88.79
5=2=1 k|zf;lgs vr{ 46.22 412.37 366.15
5=2=2 ljsf; sfo{qmd 0.00 0.00 0.00
5=35=35=35=3 cg"bfg / cfGtl/s sf]ifsf] s"n vr{ cg"bfg / cfGtl/s sf]ifsf] s"n vr{ cg"bfg / cfGtl/s sf]ifsf] s"n vr{ cg"bfg / cfGtl/s sf]ifsf] s"n vr{ ----5.1+5.25.1+5.25.1+5.25.1+5.2____ 1030.22 1783.89 753.67 42.25
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 89
cg';"lr ! l4tLo >f]tsf tYof+cg';"lr ! l4tLo >f]tsf tYof+cg';"lr ! l4tLo >f]tsf tYof+cg';"lr ! l4tLo >f]tsf tYof+sx? sx? sx? sx? ------------------------ uf=lj=;=uf=lj=;=uf=lj=;=uf=lj=;=
!= tkfOsf] uflj;sf] gfdsf] P]ltxfl;s k[i6e'dL != tkfOsf] uflj;sf] gfdsf] P]ltxfl;s k[i6e'dL != tkfOsf] uflj;sf] gfdsf] P]ltxfl;s k[i6e'dL != tkfOsf] uflj;sf] gfdsf] P]ltxfl;s k[i6e'dL ----slDtdf Ps Kof/fu|fkmdf n]Vg'xf];_ s] 5 .slDtdf Ps Kof/fu|fkmdf n]Vg'xf];_ s] 5 .slDtdf Ps Kof/fu|fkmdf n]Vg'xf];_ s] 5 .slDtdf Ps Kof/fu|fkmdf n]Vg'xf];_ s] 5 . ================================= @@@@==== uf=lj=;=uf=lj=;=uf=lj=;=uf=lj=;=sf]sf]sf]sf] cfo Joo ljj/0fcfo Joo ljj/0fcfo Joo ljj/0fcfo Joo ljj/0f
4= uf+p ljsf; sf]if 4= uf+p ljsf; sf]if 4= uf+p ljsf; sf]if 4= uf+p ljsf; sf]if ----VDF_sf] cj:yfM_sf] cj:yfM_sf] cj:yfM_sf] cj:yfM /sd ?= xhf/df a(L jf
#^L a[l$b/ 065÷66 066÷67
4=1 uf=lj=;=cg"bfg hDdf -4.1.1+4.1.2+4.1.3)
4=1=14=1=14=1=14=1=1 g]kfn ;/sf/af^ k|fKt cg"bfgg]kfn ;/sf/af^ k|fKt cg"bfgg]kfn ;/sf/af^ k|fKt cg"bfgg]kfn ;/sf/af^ k|fKt cg"bfg
4=1=1=2 k"+lhut cg"bfg
4=1=1=3 ;+rfng cg"bfg
4=1=24=1=24=1=24=1=2 lh=lj=;=af^ k|fKt cg"bfg lh=lj=;=af^ k|fKt cg"bfg lh=lj=;=af^ k|fKt cg"bfg lh=lj=;=af^ k|fKt cg"bfg ----("+uflu^("+uflu^("+uflu^("+uflu^\\ \\^L, an"jf ^L, an"jf ^L, an"jf ^L, an"jf laqmL_laqmL_laqmL_laqmL_
4=1=3 cGo lgsfoaf^ k|fKt cg"bfg
4=24=24=24=2 s"n cfGtl/s cfo s"n cfGtl/s cfo s"n cfGtl/s cfo s"n cfGtl/s cfo ----4.2.1+4.2.2+4.2.3+4.2.4+4.2.54.2.1+4.2.2+4.2.3+4.2.4+4.2.54.2.1+4.2.2+4.2.3+4.2.4+4.2.54.2.1+4.2.2+4.2.3+4.2.4+4.2.5_ _ _ _
4=2=1 s/ /fh:j -4.2.1.1+4.2.1.2+4.2.1.3_
4=2=1=1 #/hUufaf^ k|fKt cfo
4=2=1=2 dfnkf]taf^ k|fKt cfo
4=2=1=3 cGo
4=2=2 ;]jf zNs
4=2=3 ;]jf b:t'/ -4.2.3.1+4.2.3.2_
4=2=3=1 l;kmfl/;
4=2=3=2 cGo
4=2=4 laqmL
4=2=5 cfod'ns sfo{qmdaf^
4=34=34=34=3 uflj;sf] s"n cfo uflj;sf] s"n cfo uflj;sf] s"n cfo uflj;sf] s"n cfo ----4.1+4.24.1+4.24.1+4.24.1+4.2____
5= 5= 5= 5= uflj;sf] vr{ ljj/)fuflj;sf] vr{ ljj/)fuflj;sf] vr{ ljj/)fuflj;sf] vr{ ljj/)f
5=15=15=15=1 cg'bfg tkm{sf] hDdf vr{ cg'bfg tkm{sf] hDdf vr{ cg'bfg tkm{sf] hDdf vr{ cg'bfg tkm{sf] hDdf vr{ ----5.1.1+5.1.25.1.1+5.1.25.1.1+5.1.25.1.1+5.1.2____
5=1=1 k|zf;lgs vr{
5=1=2 ljsf; sfo{qmd
5=25=25=25=2 cfGtl/s sf]ifsf] hDdf vr{ cfGtl/s sf]ifsf] hDdf vr{ cfGtl/s sf]ifsf] hDdf vr{ cfGtl/s sf]ifsf] hDdf vr{ ----5.2.1+5.2.25.2.1+5.2.25.2.1+5.2.25.2.1+5.2.2____
5=2=1 k|zf;lgs vr{
5=2=2 ljsf; sfo{qmd
5=35=35=35=3 cg"bfg / cfGtl/s sf]ifsf] s"n vr{ cg"bfg / cfGtl/s sf]ifsf] s"n vr{ cg"bfg / cfGtl/s sf]ifsf] s"n vr{ cg"bfg / cfGtl/s sf]ifsf] s"n vr{ ----5.1+5.25.1+5.25.1+5.25.1+5.2____
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 90
@= wfld{s, P]ltxfl;s d7 d+lb/ ;DaGwL ljj/0f @= wfld{s, P]ltxfl;s d7 d+lb/ ;DaGwL ljj/0f @= wfld{s, P]ltxfl;s d7 d+lb/ ;DaGwL ljj/0f @= wfld{s, P]ltxfl;s d7 d+lb/ ;DaGwL ljj/0f
l;=g++ :ynsf] gfd j8f g+= If]qkmn
-x]S6/, lj3f, /f]kgL_ dxTj
jif{df
cfuGt's ;+Vof
#= gbL, tfn / l;d;f/ If]qx?sf] ljj/0f#= gbL, tfn / l;d;f/ If]qx?sf] ljj/0f#= gbL, tfn / l;d;f/ If]qx?sf] ljj/0f#= gbL, tfn / l;d;f/ If]qx?sf] ljj/0f
gfd ;d]6]sf j8fx? uf=lj=;=leq nDjfO{ ls=ld= gbLgfnfx? tfn jf kf]v/L ;d]6]sf j8fx? If]qkmn -x]=_ l;d;f/ If]q ;d]6]sf j8fx? If]qkmn -x]=_
l;+rfO{sf ;|f]tx? ;d]6]sf j8fx? If]qkmn -x]=_
e" pkof]u cj:yf If]qkmn -x]=_
s'n s[lifof]Uo hdLg x]=
l;rfO{ k'u]sf] hdLg x]=
afemf] ktL{ au/ If]q x]=
hDdf
$= lgsf;LhGo ;|f]tx? $= lgsf;LhGo ;|f]tx? $= lgsf;LhGo ;|f]tx? $= lgsf;LhGo ;|f]tx? !_ k|fs[lts !_ k|fs[lts !_ k|fs[lts !_ k|fs[lts ;|f]t ;fwg;|f]t ;fwg;|f]t ;fwg;|f]t ;fwg pTkfbg d]=6= lgsf;L d]=6= d'Vo lgsf;L x'g]
:yfgx?
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 91
s_ vfgL, 9+'uf, lu6L, jfn'jf v_ jg k}bfjf/ @_ s[lifhGo j:t'@_ s[lifhGo j:t'@_ s[lifhGo j:t'@_ s[lifhGo j:t' s_ gub]jfnL gub]jfnL gub]jfnL gub]jfnL ----t/sf/L, kmnkm'n ;d]t_t/sf/L, kmnkm'n ;d]t_t/sf/L, kmnkm'n ;d]t_t/sf/L, kmnkm'n ;d]t_ v_ vfBfGg jfnLvfBfGg jfnLvfBfGg jfnLvfBfGg jfnL $_pBf]uhGo ;fdu|Lx?$_pBf]uhGo ;fdu|Lx?$_pBf]uhGo ;fdu|Lx?$_pBf]uhGo ;fdu|Lx? s_ 3/]n' pBf]u v_ 7"nf pBf]u %%%%= v]ns'b, dgf]/~hg :yfgsf] ljj/0f = v]ns'b, dgf]/~hg :yfgsf] ljj/0f = v]ns'b, dgf]/~hg :yfgsf] ljj/0f = v]ns'b, dgf]/~hg :yfgsf] ljj/0f
l;=g+= :yfgsf] gfd j8f g+=
If]qkmn -x]S6/, lj3f, /f]kgL_ s}lkmot
^̂̂̂= uf=lj=;=sf] jhf/ ;DaGwL ljj/0f = uf=lj=;=sf] jhf/ ;DaGwL ljj/0f = uf=lj=;=sf] jhf/ ;DaGwL ljj/0f = uf=lj=;=sf] jhf/ ;DaGwL ljj/0f j8f g+= ahf/ nfUg] :yfgsf] gfd ahf/ nfUg]
lbg d'Vo v/Lb laqmL x'g] j:t'
cg'dflgt aflif{s s/f]jf/ ?= xhf/df
&&&&_ ;fj{hflgs lkpg] kfgL÷wf/f _ ;fj{hflgs lkpg] kfgL÷wf/f _ ;fj{hflgs lkpg] kfgL÷wf/f _ ;fj{hflgs lkpg] kfgL÷wf/f
l;=g+= ;fj{hflgs lkpg] kfgL÷wf/fsf] gfd j8f g+= s;n] lgdf{0f u/]sf] nfeflGjt 3/w'/L
****_ jg_ jg_ jg_ jg ;Dkbf ;Dkbf ;Dkbf ;Dkbf ----;fd'bflos ;fd'bflos ;fd'bflos ;fd'bflos ;/sf/L, gLlh, sa'lnotL, wfld{s _;/sf/L, gLlh, sa'lnotL, wfld{s _;/sf/L, gLlh, sa'lnotL, wfld{s _;/sf/L, gLlh, sa'lnotL, wfld{s _;DalGw ljj/0fM;DalGw ljj/0fM;DalGw ljj/0fM;DalGw ljj/0fM
l;=g+= ;fd'bflos ;+:yfsf] gfd j8f g+= If]qkmn
x]=
cfa4
3/w'/L
jgsf] k|sf/ jgsf d'Vo
k|hftLx?
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 92
((((= ;fj{hlgs ;+rf/sf ;fwgsf] ljj/0f = ;fj{hlgs ;+rf/sf ;fwgsf] ljj/0f = ;fj{hlgs ;+rf/sf ;fwgsf] ljj/0f = ;fj{hlgs ;+rf/sf ;fwgsf] ljj/0f
l;=g+= ljj/0f ;+Vof j8f g+= s}lkmot
!!!! lk=l;=cf]=
@@@@ ;fOj/ Sofkm]
#### 6]ln;]G6/
$$$$ x'nfs ;]jf
!)= uflj; leqsf] ;8s ;'ljwf ;DaGwL ljj/0f !)= uflj; leqsf] ;8s ;'ljwf ;DaGwL ljj/0f !)= uflj; leqsf] ;8s ;'ljwf ;DaGwL ljj/0f !)= uflj; leqsf] ;8s ;'ljwf ;DaGwL ljj/0f
l;= g+= j:tLsf] gfd -ls=dL=_ ;'ljwf k'u]sf] j8fx?
! kSsL ;8s
@ u|fe]n ;8s
# sRrL ;8s
!!= k'n sNe{6 ;DaGwL ljj/0f !!= k'n sNe{6 ;DaGwL ljj/0f !!= k'n sNe{6 ;DaGwL ljj/0f !!= k'n sNe{6 ;DaGwL ljj/0f
gfd hDdf ;+Vof j8f g+= s'n nDjfO{ -dL6/_
s_ sf7 jf jfF;sf]-sRrL_ k'n ;+Vof
v_ kSsL k'n ;Vof u_ kSsL sNe{6 ;Vof 3_ emf]n'Ë] k'n ;Vof hDdf
!@!@!@!@_ uflj;df sfo{/t _ uflj;df sfo{/t _ uflj;df sfo{/t _ uflj;df sfo{/t u};;x?sf] ljj/0fu};;x?sf] ljj/0fu};;x?sf] ljj/0fu};;x?sf] ljj/0f
l;=g+= u};; ;+:yfsf] gfd 7]ufgf ;d]l6Psf] 3/w'/L sfo{ If]qx?
!#!#!#!#= = = = ;xsf/L tyf ljlQo ;+:yf ;DaGwL ljj/0f;xsf/L tyf ljlQo ;+:yf ;DaGwL ljj/0f;xsf/L tyf ljlQo ;+:yf ;DaGwL ljj/0f;xsf/L tyf ljlQo ;+:yf ;DaGwL ljj/0f l;=g+= ;+:yfsf] gfd sfo{fno
/x]sf] j8f
;+:yfsf] nufgLsf
If]qx?
cfj4
3/w'/L
s}lkmot
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf @)^* 93
!$!$!$!$= = = = ;/sf/L tyf lghL z}lIfs ;+:yfsf] ljj/0f ;/sf/L tyf lghL z}lIfs ;+:yfsf] ljj/0f ;/sf/L tyf lghL z}lIfs ;+:yfsf] ljj/0f ;/sf/L tyf lghL z}lIfs ;+:yfsf] ljj/0f ----ut jif{sfut jif{sfut jif{sfut jif{sf_]_]_]_] l;=g= ljBfno÷SofDk;sf] gfd
tx :yfk
gf lj=;++=
hDdf ljBfyL{ hDdf j8f g++=
ljBfnosf] k|sf/ -;/sf/L jf lghL
5fq 5fqf
! @ # $ % ^ & * ( !) hDdf
-------uf=lj=;=:jf:Yo rf}sL:jf:Yo rf}sL:jf:Yo rf}sL:jf:Yo rf}sL
!!!!%%%%= = = = ut cf=j=sf] d'Vo :jf:Yo ;d:ofx?ut cf=j=sf] d'Vo :jf:Yo ;d:ofx?ut cf=j=sf] d'Vo :jf:Yo ;d:ofx?ut cf=j=sf] d'Vo :jf:Yo ;d:ofx?
qm=;+= /f]usf] gfd lj/fdL ;+Vof pkrf/ ePsf]
;+Vof kmnf]ck ul/Psf]
;+Vof /]km/ ul/Psf]
;+Vof d[To' ePsf]
;+Vof ! lgdf]lgof @ emf8f kvfnf # dn]l/of $ sfnf hf/ % Ifo /f]u ^ s'i7 /f]u
hDdf
uflj; k|f]kmfOn gf]rf, @)^*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf 2068 94
cg';"lr @ 3/w'/L ;e]{If0f kmf/fd
3/kl/jf/ tyf afnaflnsf ;j]{If0f k|ZgfjnL
==================== ufp ljsf; ;ldlt @)^^
lhNnf M =================== j*f g+=M ======== j:tL÷^f]nsf] gfd =================== ====== j:tL÷^f]nsf] sf]* ============ #/ qmd;+VofM
==================== kl/jf/ qmd;+VofM ======================= 1= JolQmut ljj/)f 1= JolQmut ljj/)f 1= JolQmut ljj/)f 1= JolQmut ljj/)f 1=1 kl/jf/d'nLsf] gfd y/M ======================================== hflt ===================== dft[efiff =======================
qm=;+=
gfd y/
lné -k'?if 1 /
dlxnf 2_
pd]/ -k'/f ePsf] aif{ _
#/ d'nL ;+usf] gftf
hflt
dft[efiff
wd{
gful/stf lnPsf] lhNnfsf] sf]* -16 jf 16 jif{ eGbf dfyLsf] nfuL dfq_
3 jf 3 jif{ eGbf dfyLsf nfuL dfq hGd btf{
%÷%}g -16
jif{d'gL dfq_
kl/jf/df sf]xL
lb#{ /f]u ePsf] JolQm %÷%}g
% eg] lb#{ /f]usf] sf]* n]Vg]
lzIffsf] xfnsf] l:ytL
ljBfno hfg
%f]*\g'sf] sf/)f -6b]vL15 jif{ ;Dd dfq_
;/sf/L jf lghL
uf=lj=;= leq jf aflx/
lzIff -plQ{)f u/]sf]
tx_
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
1
2
3
4
5
6
7
8
uflj; k|f]kmfOn gf]rf, @)^*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf 2068 95
qm=;+=
10 jf 10 jif{ eGbf dfyLsf nfuL dfq
a}b]lzs cj:yf 5 b]vL 16 jif{ d"lgsf afnaflnsfnfO{ dfq
16 jf 16 jif{ eGbf dfyLsf nfuL dfq
kl/jf/sf] ;a} ;b:ox?nfO{
j}jflxs cj:yf
ljjfx x"bfsf] pd]/
ljjfx btf{ %÷ %}g
;DjGw laR%]b eP btf{ %÷ %}g
xfn ljb]z uPsf] %÷%}g\
Hffg' sf] sf/)f
s'g b]z
ljb]z uPsf] cjlw jif{df
/f]huf/sf] nfuL cGo :yfgdf uPsf] %÷%}g
/f]huf/
cjlw jif{df
afn>dsf] k|sf/
k]zf÷ Aoj;fo
Jofj;flos tflnd
lng" ePsf] %÷%}g
tflndsf] lsl;d
tflndsf] cjlw
tkfO{sf] kl/jf/dfckf+u %÷%}g
% eg] ckf+usf] sf]* n]Vg]
18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35
1
2
3
4
5
6
7
8
2= kfl/jfl/s ljj/)f2= kfl/jfl/s ljj/)f2= kfl/jfl/s ljj/)f2= kfl/jfl/s ljj/)f 2=1 xfnsf] :yfgdf slt jif{b]vL a;f]jf; ul//xg' ePsf] %< -20 jif{ eGbf dfly k'vf}{nL x'G%_ 2=4 2=2 a;fO{ ;/L cfpg' ePsf] eP M lhNnf ============ g=kf=sf] =============== uf=lj=;= ============= 2=3 a;fO{ ;g{'sf] sf/)fM 1=$Gb 2=cfly{s pGgtL 3=;fdflhs 4= Jofkf/ 5=gf]s/L 6=cWoog 7=cGo 2=4 ;"s"Djf;L 1=xf] 2=xf]Og 2=5 #/sf] lsl;d
uflj; k|f]kmfOn gf]rf, @)^*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf 2068 96
1= sRrL -v/ jf km":sf] %fgf_ 2= cw{kSsL jf sf&sf] 3= kSsL 4= cGo 2=6 #/sf] :jfldTj 1= lghL 2= ef*fdf 3= ;+:yfut 4= cGo 2=7 kl/jf/sf] :jfldTj ePsf] hUuf 1=% 2=%}g 2=9 2=8 olb % eg]
hUufsf] lsl;dhUufsf] lsl;dhUufsf] lsl;dhUufsf] lsl;d If]qkmnIf]qkmnIf]qkmnIf]qkmn :jfldTj:jfldTj:jfldTj:jfldTj
lj#flj#flj#flj#f s¶fs¶fs¶fs¶f w'/w'/w'/w'/ lghLlghLlghLlghL P]nfgLP]nfgLP]nfgLP]nfgL u'&Lu'&Lu'&Lu'&L #*]/L
l;+lrt v]tL of]Uo
cl;+lrt v]tL
cGo hldg
hDdf
2=9 c?sf] hUuf cfkm"n] sdfPsf] eP hldgsf] If]qkmn 2=10 cfkm\gf] hUuf c?nfO{ lbO{Psf] hldgsf] If]qkmn 2=11 tkfO{sf] kl/jf/df kfNt' rf}kfof tyf k+IfL 1=% 2=%}g 2=13 2=12 olb % eg] 1=ufO{÷uf]?========= 2=e}+;L÷/f+uf========= 3=v;L÷afv|f======== 4=;'u'/÷a+u'/========== 5=xf+;÷s'v'/f======== 6=k/]jf ========= 7=cGo============ 2=13 tkfO{sf] kl/jf/ s[ifs 1=xf] 2=xf]O{g 2=15 2=14 s[ifs eP slt dlxgf ;Dd vfg k'U% < 1= pAhgL gePsf] 2= ltg dlxgf ;Dd k'Ug] 3= % dlxgf;Dd k'Ug] 4= 9 dlxgf;Dd k'Ug] 5= aif{ el/ k'Ug] 6= a(L eO{ laqmL ug]{ 2=15 tkfO{sf] kl/jf/df pkof]u u/]sf] cGo ;'ljwfx? s] s] % <
1= /]l*of] 2= ]̂lnlehg 3= ]̂lnkmf]g÷df]jfO{n 4= l^=le= s]jn g]̂ js{ 5= ;fO{sn 6= df]̂ /;fO{sfn 7= df]̂ / 8= l/lk|mh/]̂ / 9= sDKo'̂ / 10= s'g} klg gePsf] 11= cGo
uflj; k|f]kmfOn gf]rf, @)^*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf 2068 97
2=16 tkfO{sf] kl/jf/n] dgfO{ cfPsf d'Vo rf*kj{ x? s] s] %g\ < 1= ======================= 2= ======================= 3= ==============================
2=17 C)fsf] cfjZos k/]df k|fo sxf+jf^ lng' x'G% < 1= a}+s 2= ;xsf/L ;+:yf 3= ;fx' dxfhg 4= ;fyL÷gft]bf/ 5=;d'x 6= cGo 7= cfjZos gePsf] 3=1
2=18 pQm C)f s'g p@]Zosf nflu lng' ePsf] xf] < 1= #/fo;L sfo{ jf #/ vr{ 2= s[lif tyf kz'kfng 3= pBf]u Jofkf/ 4= ;fdflhs wfld{s sfo{ 5= lzIff 6= cf}iflw pkrf/ 7= a}b]lzs /f]huf/ 8= #/ hUufsf] vl/b 9= cGo
3= vfg]kfgL tyf jftfj/)f ;/;kmfO{ ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/)f3= vfg]kfgL tyf jftfj/)f ;/;kmfO{ ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/)f3= vfg]kfgL tyf jftfj/)f ;/;kmfO{ ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/)f3= vfg]kfgL tyf jftfj/)f ;/;kmfO{ ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/)f
3=1 tkfO{sf] kl/jf/df zf}rfnosf] s:tf] Joj:yf % <
1= ljsl;t rkL{ 2= ;fwf/)f rkL{ -l/+u / Kofg_ 3= vfN*] rkL{ 4=zf}rfno gePsf] 5= ;fj{hlgs zf}rfno
3=2 zf}rfno uP kl% xft w"g s] sf] k|of]u ug"{ x"G%
1= ;fa"g kfgL 2= v/fgL kfgL 3= df^f] kfgL 4= kfgL dfq
3=3 tkfO{sf] kl/jf/sf] lkpg] kfgLsf] d'Vo >f]t s'g xf] <
1= wf/f 2= Ogf/÷s'jf 3= \̂o"a]n 4= ('+u]]÷d'n wf/f 5= cGo
3=4 lkpg] kfgLsf] kl/If)f u/fpg" ePsf] 1=% 2= %}g
3=5 kfgL z"l$s/)F ug{ s"g ljlw ckgfpg" ePsf] % <
1= lkmN^/ 2= pdfNg] 3= ;f]l*; 4= sf]nf]l/g -cf}ifwL_ 5= s"g] ljlw gckgfPsf]
3=6 tkfO{sf] kl/jf/df alQ afNg cS;/ s] k|of]u ug"{x"G% <
1= ljh'nL 2= d§Lt]n 3= uf]a/Uof; 4= ;f}o{ phf{ 5= cGo
3=7 tkfO{sf] kl/jf/df vfgf ksfpg cS;/ s'g OGwgsf] k|of]u ug"{x"G% <
1= Uof;-LP_ 2= d§Lt]n 3= bfp/f÷sf& 4= ljh'nL 5= uf]a/Uof; 6= u'O{&f 7= cGo
3=7=1 olb bfp/f÷sf& eP bfp/fsf] ;|f]t s"g xf] <
s_ lghL jg v_ ;fd"bflos jg u_ sj"lnotL tyf wfld{s jg #_ ;/sf/L jg ª_ vl/b r_ cGo
3=7=2 olb bfp/f÷sf& eP s:tf] k|sf/sf] r"Nxf] k|of]u ug"{x"G% <
s_ cu]gf] jf df^f]sf] r"Nxf] v_ w"jf/lxt r"Nxf] u_ e';] r"Nxf] #_ cGo
uflj; k|f]kmfOn gf]rf, @)^*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf 2068 98
3=8 kmf]x/ d}nf lj;h{g sxf ug"{ x"G% <
1= lgl:rt :yfg -vfN*f]_ 2= s/];fjf/L 3= hyfefjL -;*s_
3=9 kmf]x/d}nf h}ljs jf ch}ljs %"§fP/ Jofj:yfkg u/]sf] 1= % 2=%}g
3=10 tkfO{sf] kl/jf/df jftfj/)f tyf ;/;kmfO{ ;DjGwL tflnd lnPsf] sf]xL 1= % 2=%}g
3=11 s/];fjf/Ldf s:tf] lsl;dsf] dn k|of]u ug"{x"G%
1= h}ljs 2= /f;folgs 3=sDkf]i^÷uf]a/ 4=%f;ld; 4= :jf:Yo ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/)f4= :jf:Yo ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/)f4= :jf:Yo ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/)f4= :jf:Yo ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/)f
4=1 kl/jf/sf] s'g} ;b:o lj/fdL x"'bf ;fdfGotof sxf+, s;/L pkrf/ u/LG% .
1= c:ktfn jf :jf:Yo rf}sL 2= gl;{é xf]d jf k|fOe]̂ :jf:Yo ;+:yf
3= :yfgLo h*La'̂ L -wfdL÷emfs|L÷nfdf÷j}w_ 4= ;f]em} cf}ifwL k;naf^ 5= cGo
4=2 tkfO{sf] kl/jf/df Pr=cfO=le=÷P*\; sf] jf/]df hfgsf/L 1=% 2=%}g
4=3 tkfO{sf] kl/jf/n] s:tf] lsl;dsf] g"g k|of]u ug"{ x"G% <
1= l(Ss] g"g 2= w"nf] v"Nnf g"g 3= cfof]l*g o'Qm g"g -b"O{ aRRfsf] %fk ePsf]_
4=4 tkfO{sf] kl/jf/df laut 1 aif{df s'g} ;b:osf] d[To' ePsf] 1=% 2=%}g 4=5
olb % eg]
qm=qm=qm=qm=;+=;+=;+=;+=
lnélnélnélné pd]/pd]/pd]/pd]/ d[To'sf] sf/)fd[To'sf] sf/)fd[To'sf] sf/)fd[To'sf] sf/)f btf{ u/]sf] btf{ u/]sf] btf{ u/]sf] btf{ u/]sf] %÷%}g%÷%}g%÷%}g%÷%}g\\ \\
$=% jfnjflnsfsf] vf]k ;DjGwL ljj/0f . -olb jfnjflnsf eP dfq_
l;=g+= jfn jflnsf gfd lnË
lgoldt vf]ksf] lsl;d ljif]z vf]k cleofg
aL=;L=hL=
8L=kL=6L= kf]lnof] bfb'/f kf]lnof h'sfsf] cf}ifwL le6fldg P
klxnf] bf];|f] t];|f] klxnf] bf];|f] t];|f] (–!! dlxgf klxnf] bf];|f] klxnf] bf];|f] klxnf] bf];|f]
1
d[To'sf] sf/0fd[To'sf] sf/0fd[To'sf] sf/0fd[To'sf] sf/0f
1= emf*FjfGtf 2= cfp+ 3= lgdf]lgof 4= Ifo/f]u 5= dn]l/of 6= P*\; 7= hl)*; 8= SofG;/ 9= d'̂ ' /f]u 10=;k{sf]̂ f]sfO{ 11= $Gb 12= sfnutL 13=k|;'tL cjZyf 14= s'kf]if)f 15= cfTdfxTof 16= gjhft lzz" 17= d[t hGd lzz" 18=cGo
uflj; k|f]kmfOn gf]rf, @)^*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf 2068 99
4=6 tkfO{sf] kl/jf/df ue{jtL dlxnf x"g"x"G% 1=% 2=%}g 4=10
4=7 pxf+n] lgoldt ue{ hf+r u/fpg" ePsf] 1=% 2=%}g
4=7=1 dlxnf :jod;]ljsfsf] lgoldt ;Dks{df 1=x"g" x"G% 2=%}g
4=8 ^L=^L= vf]ksf] dfqf k'/f ePsf] 1=% 2=%}g
4=9 cfO/g rSsL kfPsf 1=% 2=%}g
4=10 tkfO{sf] kl/jf/df ;"Ts]/L dlxnf x"g"x"G% 1=% 2=%}g 5
4=11 k|;"tL ;]jf sxf lng" eof] 1=#/df 2=:jf:Yo ;:yf 4=12
olb #/df xf] eg] 1=*S^/÷g;{$f/f 2=*S^/÷g;{ jfx]s cGo :jf:YosdL{ 3=cGo 4=12 kl/jf/ lgof]hgsf] ;fwg k|of]u ug]{sf] ;+Vof %%%%= = = = jfnjflnsf ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/0jfnjflnsf ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/0jfnjflnsf ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/0jfnjflnsf ;DjGwL kfl/jfl/s ljj/0ffff
olb o; kl/jf/df !^ jif{ eGbf sd pd]/sf jfnjflnsf of] ljj/0f ;f]Wg] .
%=! tkfO{sf] kl/jf/df jfnjflnsfn] uNtL u/]df s] ug'{ x'G5 <
s_ ufnL v_ s'6kL6 u_ vfgfdf aGb]h 3_ sf]7fdf y'Gg] 8_ ;Demfpg] r_ cGo
%=@ tkfOsf] kl/jf/df 5f]/f / 5f]/Ldf lgDg laifodf ;dfg Jojxf/ ug]{ ug'{ ePsf] !=5 @= 5}g
olb 5}g eg] s'gdf s_ lzIffdf v_ vfg lkgdf u_ 3/]n' sfddf 3_ kf]zfsdf
%=# tkfO{sf] kl/jf/sf afnjflnsfx?n] laBfnodf uNtL u/]df laBfnodf oftgf kfpg] u/]sf s_ 5 v_ 5}g
%=$ kf+r aif{ d'lgsf jfnjflnsfn] lbgdf # k6s kf}li6s cfxf/f s_ kfFp5g\ v_ kfFpb}gg\
%=% jfnjflnsfnfO{ nufpg] sk8fsf] kof{Kt pknJwtf s_ 5 v_ 5}g
%=^ jfnjflnsf a:g] sf]7f :jf:Yos/ -pHofnf], lr;f] /lxt xfjf rNg]_ s_ 5 v_ 5}g
kl/jf/ lgof]hgsf] ;fwg dlxnf k"?if :yfoL c:yfoL
uflj; k|f]kmfOn gf]rf, @)^*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf 2068 100
%=& afnaflnsf la/fdL kbf{ t'/Gt pkrf/ ug]{ cfly{s Ifdtf s_ 5 v_ 5}g
%=* ltg jif{ eGbf d'lgsf afnaflnsfx?sf] lgodldt tf}n lng] ul/Psf] s_ 5 v_ 5}g
olb 5 eg] jfnjflnsfsf] jhg != sd @= ;fdfGo #= a9L
%=( tkfO{sf] kl/jf/sf] afnaflnsfx?df of}gzf]if0fsf] s'g} 36gf 36]sf] s_ 5 v_ 5}g
%=!) tkfOnfO{ jfn clwsf/sf] af/]df hfgsf/L s_ 5 v_ 5}g
%=!! tkfOsf] kfl/jfl/s lg0f{odf jfn ;xeflutf s_ 5 v_ 5}g
%=!@ tkfOsf] kl/jf/sf s'g} jfnjflnsf jfnu[x jf s'g} ;+:yfdf a;]sf s_ 5g\ v_ 5}gg\
%=!# tkfOsf] kl/jf/sf s'g} jfnjflnsf ;8s jfnjflnsfsf] ?kdf /x]sf s_ 5g\ v_ 5}gg\
%=!$ tkfOsf] kl/jf/sf s'g} afnjflnsfdf nfu' kbfy{ b'Jo{;gsf] nt /x]sf] s_ 5 v_ 5}g
olb 5 eg] !=w'd|kfg @=dWokfg #=g;fn' kbfy{
%=!% tkfOsf] kl/jf/sf jfnjflnsfx? jfn Snj÷;d'xdf cflbdf cfa4tf /x]sf] s_ 5 v_ 5}g
%=!^ tkfOnfO{ afn/f]u tyf vf]kx?sf] laifodf hfgsf/L /x]sf] s_ 5 v_ 5}g
%=!& kl/jf/sf dlxnfx?n] lzz'x?nfO{ :tgkfg u/fpg] u/]sf] s_ 5 v_ 5}g
%=!* tkfO{sf] kl/jf/df jfnjflnsf tyf dlxnf dfyL b'/Jojxf/ tyf lx+;f x'g] u/]sf] s_5 v_ 5}g
%=!( tkfO{sf] kl/jf/df jfnjflnsfsf] nfuL s] s] ;'ljwfx? 5 <
s_ oftfoft ;fwfgsf] v_ v]ns'bsf] ;fdfg u_ sDKo'6/ 3_ cGo v]nf}gf ª_ s]xL gePsf]
%=@) o; j8fdf afn ljsf; s]Gb| s_ 5 v_ 5}g
obL 5 eg] tkfO{sf] kl/jf/df ;f] s]Gb|df hfg] jRrf s_ 5 v_ 5}g
uflj; k|f]kmfOn gf]rf, @)^*
uflj; k|f]kmfOn, gf]rf 2068 101
%=@! tkfO{sf] kl/jf/df jfnjRrfsf] ;/;kmfO{ sltsf] Wofg lbg' x'G5 < s_ ;fdfGo v_ /fd|f] u_ clt /fd|f] 3_ Wofg glbPsf]
6= ljljw ljj/)f6= ljljw ljj/)f6= ljljw ljj/)f6= ljljw ljj/)f
6=1 glhssf] ;fj{hflgs :s'n k'Ug slt ;do nfU% < -k}bn ofqfdf_
1= 15 ldg]̂ eGbfsd 2= 30 ldg]^ eGbfsd 3= 60 ldg]̂ eGbfsd 4= 60 ldg]̂ eGbfa(L
6=2 glhssf] :jf:Yo rf}sL hfg slt ;do nfU% -k}bn ofqfdf_
1= 15 ldg]̂ eGbfsd 2= 30 ldg]^ eGbfsd 3= 60 ldg]̂ eGbfsd 4= 60 ldg]̂ eGbfa(L
6=3 glhssf] :YFFlgo x'nfs sfof{no ;Dd k'Ug slt ;do nfU% -k}bn ofqfdf_
1= 15 ldg]̂ eGbfsd 2= 30 ldg]^ eGbfsd 3= 60 ldg]̂ eGbfsd 4= 60 ldg]̂ eGbfa(L
6=4 glhssf] :s'n, :jf:Yo rf}sL jf ;fj{hflgs :yfgjf^ #/ ;Dd cfO{k'Ug s:tf] k|sf/sf] ;*s % <
1= sfnf] kq] 2= u|fe]n 3= sRrL 4=;*s gePsf] 5= cGo
6=5 af(L, klx/f] tyf gbL s^fg k|sf]ksf] vt/f 1=% 2=%}g
6=6 kl/jf/sf ;b:ox? s'g} :yfgLo ;+#;+:yfsf] s[ofsnfkdf ;nUg ePsf 1=%g 2=%}g 5=7
6=6=1 olb %g\ eg] slt hgf =====================
6=6=2 olb %g\ eg] s]] s] df -;+:yfsf] gfd pNn]v ug'{xf];\_ < 1= ================= 2= =====================
6=7 kl/jf/sf] jflif{s cfDbfgLsf] d"Vof ;|f]t s"g xf] < =======================================
1= jflif{s cfDbfgL ========================= 2= jflif{s vr{ =========================== qm=;+= cfDbfgL ljj/0f /sd ?= qm=;+= vr{ ljj/0f /sd ?=
! s[lif tyf kz'kfng ! vfgf vr{ @ Jofkf/ tyf pBf]u @ nQf sk8f # gf]s/L tyf k]G;g # lzIff $ j}b]lzs /f]huf/ $ :jf:Yo pkrf/ vr{ % Hofnf dhb'/L % rf8kj{ tyf dgf]/~hg ^ cGo ^ cGo vr{
hDdf hDdf
tYof+s ;+sng stf{sf] gfd =========================================== ;lx ========================= ldlt ==============
;ddffKKtt