BÖLÜM 9

EĞİTİM ÖĞRETİMDE PLANLAMA

Öğr. Gör. Osman ALBAYRAKRize Üniversitesi Eğitim Fakültesi

Bu Üniteyi Tamamladıktan Sonra Aşağıdaki Kazanımları Elde Etmeniz Beklenmektedir;

Eğitim- öğretimin başarıya ulaşmasında planlamanın önemini açıklayabilecek.

Plan yaparken dikkate alınması gereken unsurların neler olduğunu açıklayabilecek.

Bir öğretmenin eğitim öğretim çalışmalarını yürütürken yaptığı planlardan birer örnek

hazırlayabilecek.

Bir ders planının başarıya ulaşabilmesi için ne tür çalışmalar yapıldığını örnekleriyle

açıklayabileceksiniz.

ÜNİTENİN KAPSAMI

1. Giriş

2. Plan nedir?

3. Eğitim - Öğretimi Planlamanın Amacı

4. Plân Yapmanın , Gerekliliği, Yararları ve İlkeleri

4.1 Plân Yapmanın Gerekliliği

4.2 Plân Yapmanın Yararları

4.3 Plân Yapmanın İlkeleri

5. Planlama Sürecinde Öğretmenin Yapacağı Çalışmalar

5.1. Öğretmenin Kendisini Geliştirmesi

5.2. Çevreyi Tanıma

5.3. Araç Gereç Hazırlığı

5.4. Yöntem Ve Teknik Seçimi

5.5. Yıllık Çalışma Takvimi Hazırlama

6. Eğitim Öğretimde Hazırlanan Planlar

6.1. Ünitelendirilmiş Yıllık Plan

6.2. Ders Planı

6.2.1 Bir Dersin İşleniş Aşamaları

6.3. Gezi- Gözlem Planı

6.4. Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı ( BEP )

6.5. Sosyal Etkinlikler Çalışma Planı

Kaynakça

Tartışma Soruları

“ En kötü plan, plansızlıktan daha iyidir “ sözünü tartışınız. Plan yaparken çok yorulan bir öğretmen, neden sınıfında daha az yorulur ? Tartışınız. Siz hiç hayatınızda plan yaptınız mı? Neden. Eğer plan yapmamış olsaydınız ne tür

olumsuzluklar yaşardınız ? Tartışınız.

1. GİRİŞ

Eğitimde amaç, eğitim- öğretim sistemine giren bireylerin mevcut durumundan istenilen duruma doğru farklılaşmasını sağlamaktır. Öğrencilerimizin Milli Eğitimin Genel amaçlarında belirtilen ilkeler doğrultusunda bu gelişimlerini sağlıklı bir şekilde sürdürebilmeleri ancak eğitimde yapılacak çok iyi bir planlamayla mümkündür..

Planlama, öğretim faaliyetlerinin önceden belirlenmesini ve sınıf içinde uygulanmasını kapsar. Bir bakıma eğitim – öğretime yön verir , onu şekillendirir. Planlı olarak yürütülen eğitim , hem verimli olur hem de hedeflere en kısa yoldan ulaşmayı sağlar. Planlı bir şekilde dersine giren öğretmende kendine güven duygusu gelişir böylece kendinin ve öğrencilerin zamanını en verimli şekilde kullanmış olur.

Eğitim öğretim süreci ; planlama , uygulama ve değerlendirme unsurlarından meydana gelen bir öğretim çerçevesinde oluşturulan uygulamadır. Planın teoriden pratiğe dönüştürülmesi kişinin konu üzerine ne derce eğildiğini ve konu üzerinde ne derece analitik bir düşünme sürecine girdiğini gösterir. Kişinin tasarladığı planın uygulanmamsı durumunda , plan yapmaktan vazgeçmek yerine , planın uygulanamayışının sebeplerini araştırıp bu sebepleri gidermeye çalışmalıdır(Güngör,1993;Ocak,2008)

Ülkemizde öğretmenler yönerge gereği plan yapmak zorundadır ( Tebliğler Dergisi, Ağustos, 2003 / 2551 ). Bu bağlamda bir eğitim öğretim yılı içerisinde öğretmenlerimiz; Ünitelendirilmiş yıllık plan, günlük plan ( Milli Eğitim Bakanlığı’nın çıkartmış olduğu “Öğretmen Kılavuz Kitabı” öğretmenin uygun görmesi durumunda günlük plan yerine geçmektedir ) , gezi-gözlem planı ( Önceden belirlenen bir gezi- gözlem düşüncesi varsa) , Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP ) ( Sınıflarında özel eğitime ihtiyaç duyulan öğrencilerin olması durumunda) yapılır.

2. PLAN NEDİR?

Plan, yapılacak bir işin önceden tasarlanmasıdır. Neyi ne zaman niçin ve nasıl yapacağımızı bize gösteren bir taslaktır. İş yapılmadan önce hazırlanır. Planlamanın amacı bir işin en düşük maliyetle, etkili ve verimli bir şekilde yapılacağının önceden kestirilmesidir( Bakay, 2009). Milli Eğitim Bakanlığı Plan yönergesinde ise planı şu şekilde tanımlanmıştır; Plân, önceden belirlenen eğitim hedeflerine ulaşmak için öğretim konusu içinde yer alan etkinliklerden hangilerinin seçileceği, bunların öğrencilere niçin ve nasıl yaptırılacağı, ne gibi yardımcı ve tamamlayıcı kaynak ve araçların kullanılacağı, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceği önceden tasarlanıp kâğıt üzerinde saptanmasıdır (MEB, 2003). Bir başka tanıma göre ise; Eğitim planlaması, eğitimi öğrencilerin ve toplumun gereksinimlerini karşılamada ve amaçlarını gerçekleştirmede daha etkili ve verimli kılmak amacıyla rasyonel ve düzenli çözümleme tekniğinin eğitim sürecine uygulanmasıdır ( http://tr.wikipedia.org.) Ne şekilde tanımlanırsa tanımlansın bir işin başarıya ulaşabilmesi için , planlamanın gereksiz olduğunu söyleyen yok gibidir. Ancak önemli olan , yapılan planın işe yarar, nitelikli ve işlevsel olmasıdır.

Eğitim planı genellikle müfredata uygun bir şekilde öğretmenin kendisi yapar. Fakat ideal olanı öğrencilerle birlikte yapılmasıdır. ( Bakay, 2009). Bu şekilde yapılan planların başarıya ulaşma şansı daha yüksektir. Öğrencilerin de bu süreçte katkıları olduğu için, içeriğe karşı daha ilgili olur ve motivasyonları yükselir.

3. EĞİTİM - ÖĞRETİMİ PLANLAMANIN AMACI

Eğitim – öğretimde plan yapmanın temel amacı davranış değiştirme sürecinin tesadüflere bırakılmasını engellemektir ( Pegem Akademi KPSS, S:195)

Okullarda gerçekleştirilen öğretim etkinliklerinin en önemli özelliklerinden biri amaçlı ve programlı olmasıdır. Öğretimin kendisi, başlı başına planlı bir etkinliktir. Bir öğretmen, meslek deneyimi ne kadar fazla olursa olsun, plansız çalışamaz. Plansız yapılmaya kalkışılan bir öğretim, zamanı boşa harcamak anlamına gelir. Bu nedenle, öğretim rastlantılara bırakılamayacak kadar ciddi

bir iştir. Öğretimde önceden saptanmış olan amaçlara ulaşmanın en etkili yolu da planlı çalışmaktan geçmektedir

Plan hazırlamanın temel işlevi, öğretim programlarında yer alan tüm öğelerin karşılıklı etkileşim içerisinde bir bütün olarak işe koşularak arzu edilen amaçlara ulaşılmasının sağlanmasıdır (Yılmaz ve Sünbül, 2000). Bu nedenle, bir öğretmenin öğretimdeki başarısı, ders öncesi yeterli hazırlık yapmasına bağlıdır. Ders öncesi yapılacak hazırlıklar içinde en önemli olanı ise, öğretim etkinliklerinin planlanmasıdır.

Öğretimde başarılı olmak, plan yapmayı ve planlı çalışmayı gerektirir. Plansız yapılan etkinlikler, işlerin gelişigüzel yürümesine, aksaklıklara, zaman ve emek kaybına yol açarak öğretimi gerçek amacından uzaklaştırır. İyi bir planlama, öğretim etkinliklerinin akıcı ve düzenli olarak yürütülmesine olanak sağlar (Yaşar, 2006, s.371). Öğretimde plan yapma öğretmenler için zaman alıcı bir iştir. Ancak, plan birçok bakımdan etkili bir öğretimin başlıca araçlarından, planlı çalışma da iyi ve başarılı bir öğretmen olmanın ön koşullarından biridir. Plan, öğretmenin bilgisini, becerisini, yeteneğini ve zekâsını öğrencilerin daha iyi öğrenmesi için en uygun öğrenme ortamını yaratma yönünde harekete geçirir (Oğuzkan, 1989, s.127). İyi planlanan ve uygulanan öğretim etkinlikleri, öğretim sürecinde yaşanabilecek olası birçok sorunun da ortaya çıkmasını önleyebilir.

Eğitimde davranış değişikliği esastır. Bu değişikliğin gerçekleşmesi için uygun strateji, yöntem ve tekniklerin doğru belirlenmesi gerekir. Strateji, yöntem ve teknikler hedef ve davranışlara göre belirlenmelidir. Öğretim araçları, kullanılması gereken strateji, yöntem ve tekniklerin başarılı bir şekilde uygulanması sırasında ihtiyaç duyulan materyallerdir. ( Tan, 2010) Bütün bunların yapılabilmesi ancak iyi bir planlama sayesinde mümkün olabilir.

Öğretmenlerin, öğretim etkinliklerini başarı ile gerçekleştirebilmeleri onların eğitim-öğretim etkinliklerini ilkelerine uygun olarak planlayabilme (programlama) yeterliliğiyle doğrudan ilişkilidir. Şayet öğretmen sınıf, ders vb. öğretim etkinliklerini uygulanan programın ilkelerine uygun olarak planlayıp, planladığı biçimiyle uygulamıyorsa, o programın genel başarıyı yakalaması olası değildir (Taşdemir, 2003).

2003-04 öğretim yılından itibaren okullarda ünitelendirilmiş yıllık planile ünite planı üniteleştirilmiş ünitelendirilmiş yıllık planadıyla birleştirilerek tek bir plana dönüştürülmüştür. Bir programın öğrenme-öğretme sürecinin işe koşulmasında işleniş basamakları; hazırlık, planlama, uygulama (işleniş) ara değerlendirme, işleniş (devam) ve değerlendirmedir. Üniteleştirilmiş ünitelendirilmiş yıllık planyapılırken bu işleniş basamaklarına göre bir düzenleme yapılabilir.

Öğretmenlerin üniteleştirilmiş yıllık planı yaptıktan sonra yapmaları gereken ikinci plan günlük (ders) planıdır. Günlük plan, detaylı bir şekilde işlenişin nasıl yapılacağını, düzenlenecek etkinlikleri sıralayarak göstermektedir. Günlük plan yapılırken uzunluğu-kısalığı hep tartışma konusu olmaktadır. Fakat yazılması anlamında bunu anlamak gerekir. Yoksa yapılması gereken işlemlerin öğretimin gerçekleşmesi açısından tartışılması çok anlamlı değildir. ( Tan, 2010). Önemli olan yapılacak planın işlevsel, gerçekçi ve öğrenciye dönük olmasıdır. Sadece plan yapmak için planlama yapılmamalıdır. Öğretmen, öğretim sürecinde yapacağı bütün çalışmaları önceden planlarsa daha etkili ve nitelikli bir öğretim yapma şansını elde etmiş olur.

Bir program ya da plan ne kadar ideal boyutlarda geliştirilmiş olursa olsun sonuçta programın uygulama sürecindeki en uç unsur öğretmen olmaktadır. Bu konumuyla öğretmen, uygulama sürecine konulmuş olan programın eğitim öğretim ilkeleri, hedef, kapsam, öğretme-öğrenme yaklaşımları, gerekli eğitim teknolojisi unsurları ve değerlendirme süreci unsurlarına hâkim olarak, programa en az "uygulama" düzeyinde hâkim olabilmelidir. Böyle bir süreçte programın uygulama sürecinden kaynaklanacak öğretmen boyutlu olumsuzluklar giderilmiş olur. Bu konumuyla öğretmen, program geliştirme sürecinin '/dönütü" ne uygulama tecrübesi yeterlikleri ile katkı sağlamış olur (Duman, 2011, s:109).

4. PLÂN YAPMANIN , GEREKLİLİĞİ, YARARLARI VE İLKELERİ

4.1. Plân Yapmanın Gerekliliği

Milli Eğitim Bakanlığının 2003 tarih ve 2551 sayılı “Eğitim Ve Öğretim Çalışmalarının Plânlı Yürütülmesine İlişkin Yönergesine” göre Eğitim-öğretim kurumlarında eğitim etkinliklerine ve derslere hazırlıklı girmek yasal yönden zorunlu, eğitsel yönden gereklidir.

Eğitim ve öğretim plânlı, programlı olarak yapılan geliştirici bir çalışmadır Eğitim-öğretimin etkin, verimli olabilmesi plânlamaya gereken önemin verilmesi ve öğretmenlerin sınıflarına hazırlıklı girmeleri ile olanaklıdır.

Ayrıca bu yönergede okul öncesi eğitim, ilköğretim, orta öğretim, meslekî ve teknik eğitim ile yaygın eğitim kurumları yönetmelikleri ile bu kurumların eğitim-öğretim programlarında eğitim-öğretim çalışmalarının plânlı ve programlı olarak yürütülmesi gerektiği hükümlerine yer verilmiştir.

4.2 Plânlı Çalışmanın Yararları

Plan, bir amaca ulaşmak için tasarlanan işlemlerin düzenli sıralanışıdır. Yalnızca amacımızı belirlemiş olmak, buna ulaşmak için yeterli değildir. Bu amaca ulaşmak için hangi işlemleri, hangi sırayla, ne kadar zamanda yapacağımızı; bunları yaparken beklenmedik bir durumla karşılaştığımızda daha başka neler yapabileceğimizi önceden düşünüp belirlememiz gerekmektedir. Hangi alanda olursa olsun, amaca ulaşmayı tesadüfe bırakmamanın ön koşulu plan yapmaktır. Olağan bir güne başlarken bile, o gün yapacağımız işleri zihnimizde canlandırır, bir sıraya koyarız. Böyle yapmazsak, gün boyunca tutarsız davrandığımız; kararsız kaldığımız; gereksiz yere yorulduğumuz ya da başkalarını yorduğumuz; zaman kaybettiğimiz için yapmayı istediğimiz tüm işlere zaman yetiremediğimiz görülebilir

Öğretim etkinliklerini planlayan öğretmen, öğrencilerine hangi davranışları ne zaman kazandıracağını; bu davranışları kazandırmak için hangi etkinlikleri hangi sırayla yaptıracağını, ne tür araç ve gereç kullanacağını; bu davranışları kazandırıp kazandıramadığını nasıl kontrol edeceğini bilir. Buna bağlı olarak, neyi, ne zaman ve nasıl yapacağını bilen öğretmenin kendine güveni artar. Belirsizliklerle uğraşarak zaman kaybetmez. Öğrencilerini önceden bilgilendirerek onların etkinliklere hazırlanmasını sağlar ( Yangın, 2011).

MEB’nın yayınlamış olduğu planlama yönergesine plan yapmanın yararları şu şekilde sıralanmıştır;

a) Plânlar; öğrenci merkezli, çağdaş öğrenme-öğretme yaklaşımlarını temel alan, uygulanabilir etkinliklere dayalı olur.

b) Öğretimin plânlanması, öğretmenin eğitim-öğretimde neyi, niçin ve nasıl yapacağını düşünmesini sağlayarak verimini arttırır.

c) Öğretim programlarının plânlaması, öğrencilerin bilgi ve beceri düzeyleri dikkate alınarak ne zaman ve hangi süreler içinde işleneceğinin düzenlenmesini sağlar.

d) Öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır, ve düzenli çalışmasını sağlar. e) Hedeflere ulaştıracak en uygun öğrenme öğretme süreçleri ile araç ve gerecin seçilmesini,

eğitim etkinliklerine ve derslere hazırlıklı girilmesini sağlar. f) Öğrencilerin ilgi, istek ve yeteneklerine göre yetiştirilmelerini sağlar. g) Eğitim-öğretimin değerlendirilmesinin güvenilir olmasını sağlar. h) Öğretmen ve öğrencilere düzenli ve birlikte çalışma alışkanlığı kazandırır. i) Eğitim-öğretim etkinliğinde düşünceye açıklık kazandırır.

4.3 Plân Yapmanın İlkeleri

Plânlarda aşağıdaki temel ilkeler göz önünde bulundurulur:

a) Plânlar; çağdaş eğitimin gereklerine uygun olarak öğrenci merkezli, bireyselleşmiş öğretim, tam öğrenme, aktif öğrenme-öğretme ve disiplinleri arası çalışmaları esas alan uygulanabilir etkinliklere dayalı olmalıdır.

b) Plânlama çalışmalarında öğrenme-öğretme süreci, etkin hâle getirilerek eğitimdeki yeni gelişmeler, çevre özellikleri, öğrencilerin bireysel gelişim özellikleri (fiziksel, duygusal, bilişsel ve psikomotor) ile okul-çevre ilişkileri göz önüne alınmalıdır.

c) Plân, standart değil, gerektiğinde konu, süre ve uygulamada değişiklikler yapılabilecek esneklikte olmalıdır.

d) Plân, Eğitim-öğretimin hedeflerine ve öğretim kurumlarının özel amaçlarına uygun olmalıdır. e) Plânda öğretim programlarına göre konular belirlenir. Ayrıca konuların işlenişinde

kullanılacak öğrenme-öğretme yaklaşımları, araç-gereç, kaynaklar, öğrenci etkinlikleri, gezi, gözlem ve deneyler göz önünde bulundurulur.

f) Her plân belli bir süreyi kapsayacak şekilde olur. g) Plân, öğretimin niteliğine ve seviyesine, konuya, öğretim dalına ve amacına uygun olur

( MEB, 2003).

5. PLANLAMA SÜRECİNDE ÖĞRETMENİN YAPACAĞI ÇALIŞMALAR

Plan yapılmadan önce öğretmenin yapması gereken bazı hazırlıklar vardır. Bunlar;

5.1 Öğretmenin Kendini Geliştirmesi

Öğrenme ve öğretme sürecinde öğrenmeyi kılavuzlayan öğretmenin, rolünü etkili ve verimli bir şekilde yerine getirmesi çalışmaya başlamadan önce yapacağı hazırlıklarla yakından ilişkilidir. Yapılacak hazırlığın türü ve ya boyutu yapılacak uygulamanın niteliği ile ilgilidir.

Öğretmenlik meslek bilgisi konusunda hizmet öncesi aldığı eğitimi, hizmetiçi tecrübelerle destekleyerek pekiştiren her öğretmen kendine ait bir stil geliştirmiş olabilir. Fakat geliştirdiği bu stil sürekli olarak değişikliğe uğrayarak, günden güne daha iyiye doğru gidebilmesi, öğretmenin bir önceki yıl uygulamalarından yola çıkarak kendini geliştirmesine bağlıdır. Bir önceki yıl ya da yıllarda (sınıf düzeylerine göre kazanılan tecrübe de değişir) elde edilen başarı ve başarısızlıklar öğretmene yeni uygulamalarında bir yol çizer. Özellikle yapmak isteyip de başaramadığı durumlar, öğretmenin yapacağı okuma hazırlıklarını belirlemede önemlidir.

Öğretmende bulunması gereken nitelikler göz önünde bulundurulduğunda öğretmenin ders öncesinde çok iyi bir hazırlık ve planlama yapması onun verimini çok daha fazla arttıracaktır. Bu bağlamda öğretmen dersine girmeden önce aşağıdaki hazırlıkları yapması önerilmektedir.

Öğrenme-öğretme sürecini planlamalı, zamanı iyi ayarlamalıdır. Her dersten en az bir hafta öncesinde yapılacak çalışma ile ilgili dokümanları, kullanılacak

teknikle ilgili getirmeleri gereken malzemeleri öğrencilere bildirmelidir. Ele alınacak konuyla ilgili öğrencilerin düşünsel ve duyuşsal hazır bulunuşluluğunu

sağlayacak hazırlıkları yapmalıdır. Öğrencilerin ilgili dersten edinmesi planlanan kazanımlara ilişkin etkinlik örneklerini

programdan seçmeli ya da kazanımlara yönelik etkinlikleri kendisi hazırlamalıdır. Bu etkinlikleri hazırlarken çevresel ve kültürel faktörleri, coğrafi özellikleri, öğrencilerin gelişim düzeylerini, ilgi ve ihtiyaçlarını, ekonomik koşullarını göz önünde bulundurmalıdır.

Öğretmen kendisinin yeterince hazırlanmadığı, inanmadığı, özümlemediği, duygusal ilişki kurmadığı bir konuyu öğrencilerine benimsetmesinin mümkün olmadığı bilinci içinde olmalıdır.

Öğrencilerin sağlığı ve güvenliği için, uygulama öncesinde öğrencilere ve çalışma mekânlarına yönelik gerekli güvenlik önlemlerini mutlaka almalıdır.

Uygulama yaptırılacaksa, çalışma sırasında öğrencilere dinletmek üzere klasik müzik kaseti, cd’si vb. temin etmelidir.

5.2 Çevreyi Tanıma

İnsanın tek başına hayatını devam ettirmesi son derece güçtür. Doğası gereği; hem insanlara, hem diğer canlılara, hem de bunlar dışında kalan varlıklara ihtiyaç duyar. İnsanın çevresini genel anlamda bunlar oluşturur. Olumlu durumlar onda olumlu izler; olumsuz durumlar da olumsuz etkiler meydana getirir. Dolayısıyla insan çevresindeki olan bitenden etkilenir. Bu etki ise, insanın yapacaklarını etkiler. Eğer insan çevresinde olan bitenlerden nasıl etkilendiğini belirleyemezse, çoğu zaman yapmak istedikleriyle yaptıkları arasında bir uçurum oluşur. Bu durumu engellemenin ya da en aza indirmenin yolu çevreyi iyi tanımadan geçer Bu yüzdendir ki öğretmenin her yıl çevre incelemesi yapması beklenmektedir.

Çevrede bulunanlar öğretmenin genel kültürünü zenginleştirir ve konu alanını daha güçlü sunmasına katkıda bulunur. Yaşanılan çevredeki kültür, dil, eğitim durumu (okul ve okumaya karşı tutumları ve sebepleri), geçim kaynaklan, tabii güzellikler, yeraltı ve yerüstü kaynakları gibi çevresel özellikler öğretmen için bir zenginlik; kimi zaman hareket noktası, bazen de dikkat çekme malzemeleri ve çoğu zaman da öğretici unsur olarak kullanılabilir.

5.3 Yöntem/Teknikleri Belirleme

Eğitimde davranış değişikliği esastır. Bu değişikliğin gerçekleşmesi için uygun strateji, yöntem ve tekniklerin doğru belirlenmesi gerekir. Strateji, yöntem ve teknikleri belirleme hedef ve davranışlara (kazanımlara) göre yapılmalıdır.

5.4 Araç Gereç ( Materyal ) Hazırlama

Öğretimin etkili yapılabilmesi için araç gereçlere şiddetle ihtiyaç vardır. Öğretim araçları, öğrenenlerin gerekli davranışları kazanmasında en uç işlevi yerine getirir. Öğrenmenin kalıcı olması, zamanında gerçekleşmesi ve öğrenme ortamının sağlıklı bir şekilde oluşmasında öğretim araçları kullanılmalıdır.

Öğretimin araçları çok çeşitlidir. Hangi amaç davranışın kazandırılmasında ne tür araç gerece ihtiyaç duyulduğunu önceden belirlemek önem taşır.( Tan, 2010). Ancak okul ve çevre imkanlarını zorlayacak , ulaşılması zor araç gereçlerin temin edilmesi kolay olmayacağından, maliyeti düşük ama etkililiği yüksek ve rahatlıkla elde edilebilecek materyallerin tercih edilmesi daha gerçekçi bir davranış olur.

Bir plan ne kadar nitelikli olursa olsun, onun başarıya ulaşması diğer unsurların da ( Araç gereç kullanımı, yöntem teknik kullanımı, sınıf yönetim becerileri vs.) etkili kullanılmasına bağlıdır. Diğer yandan öğretim sürecinde araç gereç temin etmek zaman alacağından, bir öğretmenin dönem başlamadan ihtiyaç duyacağı materyalleri temin etmeye çalışması ona zamandan kazandıracaktır.

5.5 Öğrenci Hazırlığı

Öğrenme alanlarının ilgili kazanımlarına ulaşılabilmesi, için öğrencilerin derse hazırlık yapmaları oldukça önemlidir. Bu hazırlıklar:

Düşünsel ve Duyuşsal Hazırlık: Öğrenciler ele alınacak konu ile ilgili küçük araştırmalar yapmaya yönlendirilmelidir. Bununla birlikte öğrencilerden çeşitli sanat alanlarının şarkı, türkü, şiir, mani, öykü, masal, efsane, atasözü, fotoğraf, resim, afiş gibi ürünlerinden birini veya birkaçını sınıfa getirmeleri istenmelidir. Bulduklarının yanı sıra öğrencilerin kendi yazdıkları öykü, masal, şiir, şarkı sözü, çektikleri fotoğraf vb. dokümanları getirebilecekleri söylenmelidir. Teknik Hazırlık: Öğrencilerin, belirlenen teknik ve yönteme uygun, öğretmen tarafından önceden söylenen araç-gereç ve temizlik malzemelerini temin ederek derse hazırlıklı gelmeleri sağlanmalıdır.

5.6 Yıllık Çalışma Takvimi Hazırlama

Ülkemizde bir eğitim- öğretim yılı 180 işgününden oluşur. Bu İşgününe resmi tatil günleri dahil değildir. Öğretmen bu süreyi dikkate alarak ünitelendirilmiş yıllık planını yapar. İş günü takvimini plan yapmaya başlamadan önce oluşturmak gerekir. Zira bir öğretmen, hangi ayda kaç saat dersinin olduğunu bilerek üniteleri / temaları bu süreye yaymalıdır. Örneğin , okulların 19 Eylül 2011 açıldığını varsayarsak demek ki Eylül ayında 10 iş günü mevcuttur. Eğer birinci ünite / tema 15 İşgünü içerisinde bitirilecekse Ekim ayının ilk haftasının Cuma günü sona erdirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde ünitelerin süreleri çalışma takvimine yayılmış olacaktır. Bu arada o dönemde kutlanacak olan belirli gün ve haftalar da işgünü takvimde belirtilmelidir. Bu süreler İş gününe dahil edilmez.

2011 / 2012 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI İŞGÜNÜ TAKVİMİ

GÜNLER EYLÜL EKİM KASIMPazartesi 19 26   3 10 17 24 31   7 14 21 28Salı 20 27   4 11 18 25   1 8 15 22 29Çarşamba 21 28   5 12 19 26   2 9 16 23 30Perşembe 22 29   6 13 20 27   3 10 17 24  Cuma 23 30   7 14 21 28   4 11 18 25  Cumartesi 24   1 8 15 22 29   5 12 19 26  Pazar 25   2 9 16 23 30   6 13 20 27  

İşgünü 10 21 19

Şekil 1: İşgünü Takvimi

2011 / 2012 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI BELİRLİ GÜN VE HAFTALAR

Cumhuriyet Bayramı 29 Ekim 2011 CumartesiAtatürk'ü Anma 10 Kasım 2011 PerşembeÖğretmenler Günü 24 Kasım 2011 PerşembeKurban Bayramı 6-7-8-9 Kasım Pzr-Pzt-Sal-ÇrşYılbaşı Tatili 1 Ocak 2012 Pazar23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı 23 - 24 Nisan 2012 Pazartesi SalıEmekçiler Bayramı 1 Mayıs 2012 Salı19 Mayıs Atatürk'ü Anma ve Gnç ve Spor Bayramı 19 Mayıs 2012 CumartesiÖğretim yılının Sona Ermesi 8 Haziran 2012 Cuma

Şekil 2: Belirli Gün ve Haftalar Çizelgesi

6. EĞİTİM ÖĞRETİMDE HAZIRLANAN PLANLAR

Plan yapmanın iki önemli nedeni vardır: Birincisi eğitsel açıdan önemli olması, ikincisi ise yasal gerekliliğidir.

a. Eğitsel Açıdan: Amaçlarına en kısa yoldan, en verimli biçimde ulaşan eğitimciler, çalışmalarını daima gelişmeyi öngörerek dikkatle planlayanlardır. Planlar, eğitim etkinliğinin çeşidine göre hazırlanır. Plan katı, biçimsel olmaktan çok; az ayrıntılı, daha yararlı nitelikte olmalıdır. Planlama çalışmalarında çevre özellikleriyle okul-çevre ilişkileri de göz önünde tutulmalı, eğitim-öğretimi en iyi şekilde ve belirli sürede sağlayacak yönde hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Gerektiğinde konu, süre ve uygulamada değişiklik yapılmalıdır.

b. Yasal açıdan: İlköğretimde planlama, en geniş biçimiyle ilköğretim kurumlan yönetmeliğine ve programlarına alınmak suretiyle bu kavrama yasal bir nitelik kazandırılmıştır. Ortaöğretim kurumlan yönetmeliğinin 57. maddesinde, öğretmenin ünitelendirilmiş yıllık plan yapması, derslere hazırlıklı girmesi,gözlem, inceleme ve deneylerini bir plana göre hazırlaması hükümleri bulunmaktadır. ( Yıldızlar, 2009, s:225-226).

Öğretmenlerin eğitim – öğretim sürecinde hazırlayacağı planlar şunlardır

Üniteleştirilmiş Yıllık Plan Ders Planı

Gezi-Gözlem Planı

Deney Planı

Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı ( BEP )

Sosyal Etkinlikler Çalışma Planı

6.1 Ünitelendirilmiş Yıllık Plan

Ünitelendirilmiş yıllık plân, öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü olunan sınıflarda, program uyarınca belli üniteleri ya da konuları hangi aylarda yaklaşık olarak ne kadar zamanda işleyeceklerini gösteren, duruma göre zümre öğretmenler kurulu veya şube öğretmenler kurulu tarafından ortak hazırlanarak ders yılı başında okul yönetimine verilen çalışma plânıdır.

Ünitelendirilmiş yıllık plan hazırlanırken sırasıyla şu adımlar atılır;

1) Öğretmen ünitelendirilmiş yıllık planı yaparken okulda o yıl uygulanacak haftalık ders programının kesin biçimini almasını bekler ve hangi sınıfta hangi dersleri okutacağım öğrenir.

2) Her ay kaç saat ders okutacağını daha önce çıkartmış olduğu yıllık iş takvimi ve belirli gün ve haftalar takvimine göre hesaplar.

3) Öğretim programını ve ders kitaplarını inceleyerek bir yıl içinde okutulacak ünite/temaları ağırlıklarına ve çevresel özelliklerine göre düzenler, her üniteye/temaya ayrılacak ders saati sayısını hesaplar, bu ders saatleri sayısını dikkate alarak konuları ünitelere/temalara göre dağıtır. Bazı temaların iş günü sayısı programda verilmiştir. Bu gibi durumlarda öğretim programındaki iş günü sayısına azami şekilde uyulur.

4) İşlenecek konuların veya temaların hedefleri belirlenir. Eğitim programlarında milli eğitimin, okulun ve her dersin hedefleri yer almaktadır. Öğretmen bu hedefleri göz önünde bulundurarak okutacağı dersin ve konuların hedeflerini kendi sınıf düzeyinde, öğrencilerinin ihtiyaçlarına ve çevrenin özelliklerine göre tespit ederek yıllık plandaki yerine yazar.

5) Grup ya da bireysel ders işleme biçimine göre, her ünitede kullanacağı yöntem ve teknikleri belirler.

6) Dersle ilgili olarak öğrencilere tavsiye edilen ders kitabı ve yardımcı ders kitaplarının, araç ve gereçlerin listesini hazırlar. Bunları, planın sonundaki ilgili alana yazar.

7) Konuları işlerken varsa yapılacak deney, gezi, gözlem gibi çalışmaları belirtir.

8) Diğer zümre öğretmenleriyle yapılacak işbirliğinin neler olacağı tespit edilir.

9) Öğretim yılı içinde yapılacak sınavların zamanını belirler. Sınavların ünite/tema bitiminde olmasına özen gösterilmelidir.

10) Öğretmen geçmiş yıllardaki planları ve uygulamaları da gözden geçirerek planı kendi başına veya varsa aynı sınıfı okutan diğer öğretmenlerle yada zümre öğretmenleriyle birlikte yapabilir.

11) Hazırlanan planın bir süreti okul müdürüne verilmelidir. Okul müdürü planı onaylayarak bir örneğini yıllık planlar dosyasına koyar. Öğretmen de kendisinde kalan planı çalışmalarında yararlanmak üzere dosyasında bulundurur .

12) Yıl içinde meydana gelebilecek aksaklıklar planın düşünceler bölümüne not edilir. Uygulama sırasında alınan bu notlardan bir sonraki öğretim yılının planları yapılırken yararlanır ( Yıldızlar, 2009, s:227-229).

İLKÖĞRETİM OKULLARI GÖRSEL SANATLAR DERSİ 3. SINIF ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLANI

ÖĞRENME ALANI: Görsel Sanatlarda Biçimlendirme (G.S.B.)

AY

SAA

T

KAZANIMLAR

ET

KİN

LİK

LE

R

AÇIKLAMALARDİĞER

DERSLERLE İLİŞKİLENDİRME

ARA DİSİPLİNLER ve

ATATÜRKÇÜLÜK

EK

İM

4.H

AFT

A

2

2.Oyunlarında kullandıkları çizgi çeşitlerinden örnekler verir (G.S.B.).

3.Oyunlarla çizgisel çalışmalar yapmaktan haz alır (G.S.B.).

13. Yaptığı çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır (G.S.B.). K

azan

ımla

rla il

gili

olar

ak p

rogr

amda

ver

ilen

etki

nlik

örn

ekle

rine

bakı

nız.

[!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli; araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır.

3. Öğrencilerin konuyu kavrayabilmesi için tel, ip, elektrik direği vb. örnekler verilebilir.

EK

İM

5.H

AFT

A

2

4. Kendi yaptığı çalışmalarda, sanatçıların eserlerinde ve günlük yaşamında karşılaştığı çizgi çeşitlerini tanır (G.S.B.).

2. Beğenilerdeki farklılığa saygı duyar.

(G.S.K.).

Kaz

anım

larla

ilgi

li ol

arak

pro

gram

da v

erile

n et

kinl

ik ö

rnek

lerin

e ba

kını

z.

[!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden öğrencilere bildirilmeli; araç - gereç ve teknik seçimlerinde öğrencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır.

` 2. Hayat Bilgisi dersi, “Okul Heyecanım” teması, “Başkalarının duyarlılıklarına saygı göstererek kendi ihtiyaçlarını, isteklerini ve görüşlerini ifade eder.”

È 2 Girişimcilik 1 “ Kişiler arasındaki farklılıkları tanır.”

(!) Atatürkçülük İle İlgili Konular (2. Kazanım, 3. Konu)

29 Ekim Cumhuriyet Bayramı

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

` Ölçme ve değerlendirmede açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, öğrenci süreç dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir.

Şekil 3: Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Örneği

6.2 Günlük Ders Planı

Madde 12 - (Değişik: AĞUSTOS 2005/2575 TD) Ders plânı, bir ders için o dersle ilgili eğitim programlarında yer alan ve birbirleriyle ilişkili öğrenci kazanımlarını bir ya da birkaç ders saatinde işlenecek konu örüntüsünü, konuya ilişkin deney, tartışma soruları, proje ve ödevleri, uygulama çalışmalarını, ders araç-gerecini içine alan birinci derecede sorumlu olduğu, zümre öğretmenleri ile şube öğretmenlerinin ortak katkısıyla ders öğretmenlerince önceden hazırlanan plândır.

Ders plânı, belli bir ders için bir ya da birden çok ders saatinde işlenecek konuların plânlamasıdır. Ders plânında yer alan öğrenme-öğretme etkinlikleri öğrencilerin katkısıyla gerçekleştirilir. Ders plânının uygulanmasından ders öğretmeni sorumludur.

Öğretmen kılavuz kitabı bulunan derslerde, kılavuz kitap, ders plânı yerine kullanılır. Öğretmenin ihtiyaç duyması hâlinde, okulun şartlarına göre kılavuz kitaplarda yer alan plânların dışında da öğretim programına uygun ders planı hazırlanıp uygulanabilir. Ders defterine uygulanan etkinliğin adı veya etkinliğin ilgili olduğu kazanım yazılır.

Öğretmen kılavuz kitabı bulunmayan dersler için, eğitim-öğretim kurumlarında bir veya birkaç ders saati için sınıf öğretmeni, alan (branş) öğretmeni ve/veya zümre öğretmenleri tarafından ders plânı hazırlanır ve uygulanır.

Öğretmen tarafından hazırlanan ders plânı, okul müdürü ve müfettişlerce denetlenir.

Ders plânı;

Eğitim-öğretim çalışmalarını daha düzenli hâle getirmelidir. Öğrenme ve öğretme sürecinin etkili ve verimli yönetilmesini sağlamalıdır. Her dersin eğitim programına ve konuların özelliklerine uygun olarak işlenmesini

sağlamalıdır. Derslerde sürekliliği ve bütünlüğü sağlamalıdır. Öğrenme ve öğretme sürecinde gerçekleştirilen etkinlikleri belgelemelidir. Eğitimde fırsat ve imkân eşitliğinin gerçekleştirilmesine katkı sağlamalıdır. Eğitim-öğretim süreci ve öğretim programlarının değerlendirilmesinde geri bildirim

sağlamaya uygun olmalıdır. Eğitim teknolojilerinin kullanımına uygun olmalıdır.

Ders plânı hazırlanırken;

Dersin doğası ve öğretim basamağındaki diğer derslerle olan ilişkisi, İşlenecek konu örüntüsü, Öğrencinin kazanımları ve hedef davranışları, Konunun işleneceği tarih ve olası süre, Konunun en etkin biçimde işlenebilmesi için gerekli olan eğitim araç-gereç ile

başvurulacak kaynakları, Öğrenme-öğretme süreçlerine yönelik etkinlikler, gerekiyorsa güvenlik önlemleri, deney

ve gözlemi, Konunun işleneceği sınıftaki öğrencilerin bireysel özellikleri ve farklılıklarının öğretim

sürecinde göz önünde bulundurma, İhtiyaçlarını belirleme ve öğrenme-öğretme yaşantılarında değerlendirme süreci, Öğrenme-öğretme sürecini değerlendirmeye yönelik ölçme etkinlikleri ve değerlendirme

yaklaşımı saptanır( MEB, 2005).

Bir ders planı o dersin taslağıdır, ama ders kitabının bir parçası değildir. Çünkü çok fazla bilgiyi kapsamamalıdır. Derse girişten çıkışa kadar adım adım öğretmen rehberliğinde öğrencinin yapacaklarını göstermelidir (Tan,2010 ; Küçükahmet,2009).

Ortak hükümler

Eğitim-öğretim çalışmalarının plânlanması ile ilgili ortak hükümler şunlardır:

a) Bakanlığımıza bağlı her tür ve düzeydeki eğitim-öğretim kurumları ile yurt dışındaki okullar bu Yönergede ön görülen esasları uygular.

b) Her öğretmen istenildiğinde ünitelendirilmiş yıllık plân ve günlük ders plânını okul müdürü ile denetleme yetkisi olanlara göstermek zorundadır.

c) Okul müdürleri öğretmenlerin çalışmalarında bu Yönerge esaslarına uyup uymadıklarını denetler.

d) Ünitelendirilmiş yıllık plân ve günlük ders plânları, okulun yöneticileri, zümre öğretmenleri, şube öğretmenleri ve ders öğretmenlerinin ortak katkılarıyla hazırlanır. Günlük plânların tek tip olması zorunlu değildir. Farklı eğitim teorilerine uygun plânlar yapılabilir. Okul yönetimi bu iş birliğinin sağlanması için gerekli plânlamayı ve görevlendirmeleri yapar.

e) Her eğitim-öğretim yılı sonunda ünitelendirilmiş yıllık plân ve günlük ders plânları; okulun yöneticileri, zümre öğretmenleri, şube öğretmenleri ve ders öğretmeninin katılacağı bir toplantıda değerlendirilir. Okul yönetimi tarafından tutanakla belirlenen plânlama çalışmalarında görülen eksikliklerin ve yanlışlıkların bir sonraki eğitim-öğretim yılında yenilenmemesi için gerekli önlemler alınır. (MEB, AĞUSTOS 2005/2575 TD)

Ders Planının Uygulanma Aşamaları

Ders palanı genel anlamda dört bölümden oluşur;

1. Bölüm: Planın tanıtım bölümüdür.

2.Bölüm: Dersin islenişi ile ilgili olan esaslar yer alır. Bu bölümde öncelikle dersin hedef ve davranışlar ( kazanımları ) yazılır

3. Bölüm: Ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin planlandığı bölümdür.

4. Bölüm: Dersin tamamlanmasından sonra doldurulabilecek bir bölümdür.

Bölüm 1 : Dersin Tanıtım Bölümü

Dersin adıSınıfÜnitenin Adı/NoKonuÖnerilen Süre

Bölüm 2 : Dersin İşleniş Bölümü

Öğrenci Kazanımları /Hedef ve Davranışlar

Ünite Kavramları ve Sembolleri/Davranış Örüntüsü

Güvenlik Önlemleri (Varsa) :

Öğretme-Öğrenme-Yöntem ve Teknikleri

Kullanılan Eğitim Teknolojileri-Araç, Gereçler ve Kaynakça

* Öğretmen * Öğrenci

Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri:

• Dikkati Çekme

• Güdüleme

• Gözden Geçirme

• Derse Geçiş

• Bireysel Öğrenme Etkinlikleri (Ödev, deney, problem çözme vb.)

Eğer çoklu zeka kuramı baz alınarak etkinlikler yapılacaksa . Konuyla ilgili şu zeka alanlarında etkinlikler düzenlenmeye çalışılır.

Sözel-Dilsel, Doğacı, Sosyal-Kişiler Arası, Mantıksal Matematiksel, İçsel-Bireysel, Görsel-Uzaysal, Müziksel-Ritmik, Bedensel-Kinestetik

Eğer Yapılandırmacı yaklaşımın 5E Modeli baz alınarak etkinlikler tasarlanacaksa şu aşamalarda yapılır

Girme, Keşfetme, Açıklama, Derinleşme, Değerlendirme

Not: Bu konuyla ilgili geniş bilgileri ktabımızın Eğitimde Çağdaş Yaklaşımlar adlı bölümünde bulabilirsiniz

Bölüm 3 : Ölçme ve Değerlendirme Bölümü

Ölçme-Değerlendirme

• Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme-Değerlendirme

• Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme-Değerlendirme

• Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler ve ileri düzeyde öğrenme hızında olan öğrenciler için ek Ölçme-Değerlendirme etkinlikleri

Dersin Diğer Derslerle İlişkisi

Bölüm 4 : Ders planıyla ilgili açıklamalar

Şekil 4 : Günlük Ders Planı Bölümleri

6.2.1 Bir Dersin İşleniş Aşamaları

Bir planın en önemli ayağını öğrenme öğretme etkinlikleri oluşturur. Bu bölümde; Dikkati Çekme , Güdüleme, Gözden Geçirme , Derse Geçiş , Bireysel ve Grupla Öğrenme Etkinlikleri ve özet yer alır.

Dikkati çekme

Bir dersin işlenişinde ilk basamak dikkat çekmedir. Öğretmen dersin basında öğrencilerin dikkatini konuya ve kazandırılacak davranışlara çekmek için konu ile ilgili olgu, olay, anı, fıkra ve şarkı gibi etkinliklerden bir ya da bir kaçını kullanabilir. Bu ve benzeri etkinlikler, hem öğrencilere kazandırılacak olan davranışlara hem de öğrencilerin yasına, cinsiyetine, psikolojisine ve sahip olduğu kültürel değerlere uygun olmalıdır (Sönmez, 2011) Öğretim ortamında öğrencilerin kendi ilgilerine, ihtiyaçlarına ve yaşantılarına uygun etkinliklerin seçilmesi de onların dikkatini çekmede etkili uyaranlar olabilir (Ergin & Birol, 2000, 76 ; Sönmez, 2011 ).

Büyükkaragöz ve Sümbül ‘ün yapmış oldukları “ Dikkati Çekme, Güdüleme ve Hedeften Haberdar Etme Etkinliklerinin Öğrencilerin Başarıları Üzerindeki Etkileri” konulu çalışmada derste uygun şekilde "dikkati çekme, güdüleme etkinliklerinin kullanılmasının" öğrenci erişileri üzerinde etkili olduğunu göstermiştir. Genel olarak bu etkinin oluşması özelde kavrama düzeyinde yoğunlaştığını ortaya koymuştur. Konulara dikkatin çekilmesi, hedefin ifade edilmesi ve bunlara ilaveten güdüleme yapılması öğrencinin yönetici ve yürütücü mekanizmalarını harekete geçirdiği ve kavrama düzeyinde anlamlı öğrenmeyi sağladığı görülmüştür ( Büyükkaragöz )

Dersin hedef davranışlarının zorluk derecesine göre dikkat çekme çalışmaları da çeşitlendirilmelidir. Söz gelimi hedef davranışlar bilgi düzeyindeyse , anı , fıkra,öykü , masal, günlük bir olay anlatılabilir.

Hedef davranışlar kavrama, analiz, sentez ve değerlendirme düzeyinde ise bu kez açık uçlu bir soruyla da dikkat çekme yapılabilir ( Sönmez, 2011, s:295). Örneğin Fen Bilgisi dersinden canlılar ve hayat temasını işleyen bir öğretmen dersine; Yaşadığımız yakın çevremizde hiç canlı varlık olmasaydı ne olurdu? Sorusuyla dikkat çekmeye çalışan bir öğretmen öğrencilerini daha dersin başında derin düşünmeye sevk edebilecektir.

Güdüleme – İstekli Kılma ( Motivasyon )

Bir dersin işlenişinde ikinci basamak güdülemedir. Hangi konu olursa olsun, öğrencilerin niçin öğrenmek zorunda oldukları bir tartışma ortamı açılarak öğretmen ve öğrencilerle birlikte ortaya konulabilir. Bu güdüleyici tartışma ortamının başlaması için öğretmen ilk girişimi yapabilir. Öğrencilerin öğrenme isteklerini güdülemek için öğretmen bu davranışlarının bir sonraki derste nasıl işe yarayacaklarını ya da yaşamlarında mutlu ve başarılı olmaları için neden gerekli olacağını örneklerle gösterip vurgulayabilir. Her örnek olay, davranışlarla ve öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyiyle ilgili olmalıdır. Bu örnek olaylar, öğrenci için güçlü birer güdüleyici olabilirler. Örnekler, başarılı kişilerin yaşamlarından, anılardan seçilebilir. Bu basamakta kazandırılacak davranışların öğrenci için neden gerekli olduğu konusunda dersin başında kısa bir açıklama yapmak, ya tam güdülemeyi sağlayabilir, ya da hiç etkili olmayabilir. Onun için böyle açıklamalara çoğu kez bel bağlanmamalıdır ( Sönmez, 2011, s:296).

Gözden geçirme ( Hedeften haberdar etme )

Gözden geçirme basamağında ise öğretmen, dersin amaçlarından öğrencileri haberdar eder, hedef ve davranışları kısaca açıklar. Öğrenciler, dersin başında öğrendikleriyle ne yapabileceklerini ve öğrendiklerini nasıl davranışa dönüştürebileceklerini bilmeyi bekler. Bu nedenle, dersin başlangıcında amaçların açıklanması, öğrenmeyi kolaylaştırır ve aynı zamanda öğrencilerin derse karşı ilgilerini de arttırır. Öğrencinin dersin sonunda ne tür davranışlar kazanacağını baştan görmesi, kendisinde bir güven duygusunun oluşmasını sağlayabilir. Kazanacağı davranışlarla neler yapabileceğinden haberdar

olan öğrencinin dersten beklentileri artar. Beklentinin oluşması, öğrenilecek olan bilgilerin seçilmesini sağlayarak öğrenciyi konu dışına çıkmaktan kurtarır (Senemoğlu, 2010).

Geçiş

Dersin geliştirme bölümüne geçmeden önce ya da dersin bu bölümünde, yani davranışların kazandırılması sırasında öğretmence düzenlenmiş olgu, olay, anı, levha, tablo, harita gibi araç-gereçlerin sunulduğu, açıklamaların yapıldığı basamaktır. "Şimdi şu tabloya dikkatlice bakın!..", "Biraz sonra on dakika sürecek bir film izleyeceksiniz.", "Tahtada bölgenin haritasını çizeceğim. Çizim sırasını da belirleyeceğim. Dikkatlice izleyiniz!.." gibi uyarı biçimleri geçiş için örnek olabilir. Bir önceki derste kazandırılan davranışlar da bir sonraki ders için geçiş olabilir; fakat bu durumda bir önceki derste kazandırılan davranışlar, bir sonraki derste kazandırılacaklar için önkoşul olmalıdır ( Sönmez, 2011, s:297).

Uygulama (Geliştirme Bölümü)

Uygulama aşamasında, artık öğrenciye kazandırılacak hedef- davranışların strateji, yöntem-teknikler ve araç-gereçler organize edilerek etkinliğe dönüştürülür. Etkinlikler sırasında; gerekli ipuçları, pekiştireç, dönüt-düzeltme gibi değişkenler kullanılır.

Gelişme bölümünde öğrencinin kazanması istenen bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkların öğrenci tarafından kazanılmasına yönelik etkinlikler yapılır. Bu bölümde etkinlikler, ara özet ve ara geçişlere yer verilmelidir. Öğrencilere kazandırılacak davranışlar uygun strateji, yöntem ve tekniklerin kullanılmasıyla kazandırılabilir. Bu bölümde özetle şunlar yapılmalıdır (Sönmez, 1994):

a. Öğrenciye sorulacak sorular ve onlardan beklenen doğru yanıtlar önceden belirlenmelidir. Bu sorular ve yanıtlar kazandırılacak davranışa ve öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine uygun olmalıdır.

b. Eğer öğrenciden doğru yanıt gelmiyorsa, verilecek ipuçları (yan sorular, olgu, olay, anı, resim, tablolar vb.) belirlenmelidir.

c. Eğer öğrenciden yarım yamalak ya da eksik yanıtlar geliyorsa, yapılacak düzeltme ve dönütler belirlenmelidir.

d. Doğru yanıtlayan öğrencilere verilecek pekiştireçler saptanmalıdır. Pekiştireçler öğrencinin yaşına, cinsiyetine sahip olduğu psiko-sosyal değerlere uygun olmalıdır.

Öğrencinin derse katılımı sağlanmalıdır. Sorular tüm öğrencilere adil biçimde dağıtılmalı; yanıtlama işi öğrencilerce yaptırılmalıdır. Yanıtlar istendik düzeyde değilse, ya da hiç yoksa ipucu, düzeltme, ve dönüt işlemlerine başvurulmalı ve öğrenciler yüreklendirilmelidir. Doğru yanıtlayanlara pekiştireç verilmelidir.

Kazandırılacak davranışlarla ilgili araç-gereç ve kaynak kişi sınıfa getirmeli, yeri gelince sırasıyla kullanmalıdır. Araç- gereçler ve eğitim teknolojisi (resimler, levhalar, slaytlar örnekler, modeller, numuneler, planlar, krokiler, haritalar , iş ve işlem basamaklarıyla ilgili araç ve gereçler bilgisayar, video, tepegöz, yansı, VCD, DVD vb. ) hem davranışlarla ilgili, hem de öğrencinin yaşına, cinsiyetine, psıko-sosyal durumuna uygun olmalıdır. Araç-gereç ve eğitim teknolojilerinin temel amacı etkili ve kalıcı bir öğrenmeyi sağlamak, yani hedef davranışları kazandırmaktır.

Ders kitapları ise, hedef davranışları gerçekleştirecek nitelikte ve öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine, öğrenme-öğretme ilkelerine uygun olmalıdır. Öğrencinin derse hazırlanmasını, araştırma, inceleme, gözlem, deney ödev yapmasını sağlamalıdır. Çağdaş bilimsel sanatsal ve düşünsel bilgiyle donanık olmalıdır. Görsel sembollerle resimlerle, grafiklerle, akış diyagramlarıyla, fotoğraf ve resimlerle somut örneklerle donatılmalı, bunlar hem öğrenciye, hem de hedef davranışlara uygun

olacak biçimde sunulmalıdır. Kitabın biçimsel özelikleri, boyu, ebadı, cildi, kâğıdı, kullanılan punto, sayfa ve kapak düzeni öğrenme-öğretme ilkelerine uygun bir biçimde düzenlenmelidir. Ayrıca yetişekin (programın) dayandığı eğitim felsefesi ve akımının özeliklerini kazandıracak nitelikte olmalıdır ( Sönmez, 2011, s:298-307)

Sonuç Etkinlikleri

Sonuçta özet yapılmalıdır. Özetler değişik zamanlarda yapılabilir aralıklı davranış düzeylerine geçileceği zaman ara özetlere yer verilmelidir. Ara özetlerde yardımcı noktalar açıklanmalıdır. Son özette ise ana nokta söylenmelidir. Bunlar davranışların öğrencilerde kalıcılığını sağlamak için gerekli olabilir

Kapanış:

Bu basamakta dikkat çekme basamağında yarım kalan masal, fıkra, şarkı, oyun ve gösteriler sunularak ders bitirilebilir (Sönmez, 1994).

Ölçme Değerlendirme:

Bu bölüm, hedef davranışların kazanılıp kazanılmadığının kontrol edildiği yerdir. Burada öğrenciye not verme amacı yoktur. (Sönmez, 1994). Bütün derslerin sonunda yapılan işlemlerde elde edilen başarının görülmesi, eksikliklerin belirlenip, yanlışların düzeltilmesi için bir değerlendirme yapmaya gerek vardır. Değerlendirme yapılabilmesi için bir ölçme hazırlanması gerekir (Sönmez, 1994).

Bu bölümde süreç ve sonuç değerlendirmeleri yer almalıdır. Süreç değerlendirmesi zamanında yapılmalıdır. Değerlendirmede; performans değerlendirme amacıyla hazırlanan çeşitli formlar, çeşitli sorular, yapılan çalışmalar, araştırma sonuçları, ürün dosyaları kullanılmalıdır. Öğrencilerin çalışmaları kesinlikle birbiriyle kıyaslanmamalıdır. Öğrencilerin yaptıkları çalışmalara yorum getirirken öğretmen olumsuz eleştirilerde ve kesin yargılarda bulunmamaya özen göstermelidir. Öğrencileri farklı deneyimlere ve öğrenme yaşantılarına sevk etmeli, değişik yöntem ve teknikleri kullanmalarına özendirici rehber rolünde olmalıdır. Burada asıl önemli olan öğrencilerin çalışmalara katılması ve gösterdiği çabadır. Çalışmalarda, genel düzeyin üstünde ilgi ve çabalar gösteren, kazanımlar çerçevesinde ilginç yaklaşımları olan öğrenciler dikkatle ve titizlikle izlenmeye alınmalıdır. Böylesi bir yaklaşım olmadığında bu öğrenciler sınıfın genel düzeyi içinde sıkışıp kalırlar.

GÖRSEL SANATLAR DERS PLÂNI 4. HAFTA

BÖLÜM I:

DERS GÖRSEL SANATLARSINIF 3SÜRE 40 + 40 dakikaÖĞRENME ALANI Görsel Sanatlarda Biçimlendirme (G.S.B.) ALT ÖĞRENME ALANI

BÖLÜM II:

KAZANIMLAR

2.Oyunlarında kullandıkları çizgi çeşitlerinden örnekler verir (G.S.B.).

3.Oyunlarla çizgisel çalışmalar yapmaktan haz alır (G.S.B.).

13. Yaptığı çalışmalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylaşmaktan haz alır (G.S.B.).

ÖĞRENME-ÖĞRETME YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

Anlatım, dinleme, soru-cevap, inceleme, oyunlaştırma

KULLANILAN EĞİTİM TEKNOLOJİLERİ ARAÇ VE GEREÇLER

Oyunlar, dal parçaları, gazete kağıdı, tutkal, akrilik boya,oyun hamurları, patlamış mısır, resim defteri, kalem, boya kalemleri

DERS ALANI SınıfÖĞRENME-ÖĞRETME SÜRECİ

• Dikkati Çekme

• Güdüleme

• Gözden Geçirme

• Derse Geçiş

• Bireysel Öğrenme Etkinlikleri (Ödev, deney, problem çözme vb.)

• Grupla Öğrenme Etkinlikleri (Proje, gezi, gözlem vb.)

• Özet

Dikkat çekme, güdüleme, gözden geçirme ve derse geçiş çalışmaları yapıldıktan sonra aşağıdaki etkinlik yaptırılır.

ETKİNLİK ÖRNEĞİ: “Oyunlarımda Çizgi” “Çiçekli Renkli Dallar”

“Oyunlarımda Çizgi” Öğrencilere hangi oyunlarında çizgileri kullandıkları sorulur. Sek sek oyunu,çizgi bulmaca, futbol sahası çizgileri gibi oyunları hatırlamaları sağlanır.Öğretmen, atladıkları ip, bellerinde çevirdikleri çember ve tırmandıkları ağaç dallarının vb. çizgiye benzeyip benzemediğini sorar.

“Çiçekli Renkli Dallar” Sınıfa bol miktarda kolları olan kuru bir dal parçası getirilir. Yere gazete kâğıtları serilir. Öğrenciler, grupça, çeşitli renklerde hazırlanan tutkallı boya yada akrilik boyayla kalın fırçalar kullanarak dalları rengârenk boyarlar. Dalların uçlarına minik toplar halinde hazırlanan oyun hamurları ya da patlamış mısırlar batırılır.

Bireysel Öğrenme Etkinlikleri Çizgisel çalışma örneklerinin araştırılması istenebilir.

(Ödev, deney, problem çözme vb.)Grupla Öğrenme Etkinlikleri

(Proje, gezi, gözlem vb.)Yapılmış örneklerin karşılaştırılmasının istenmesi.

Özet Öğrenciler verilen çalışmaları yaparlar ve bunları sergileler.

BÖLÜM III

Ölçme-Değerlendirme:

Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme-Değerlendirme

Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme-Değerlendirme

Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler ve ileri düzeyde öğrenme hızında olan öğrenciler için ek Ölçme-Değerlendirme etkinlikleri

Bireysel değerlendirme :

1. Oyunlarla çizgisel çalışmalar yapmaktan haz alıyorlar mı?

2. Öğrenci davranışlarının gözlenmesi.

Grup değerlendirme :

1. Öğrenciler çalışmalarını sergiler mi?

Dersin Diğer Derslerle İlişkisi/Açıklamalar

BÖLÜM IV

Planın Uygulanmasına

İlişkin AçıklamalarDers/Sınıf Öğretmeni Okul Müdürü

...../..../.... Uygundur.

Şekil 5 : Örnek Ders Planı

6.3 Gezi-Gözlem Planı

Gezi-gözlem amacıyla bazen dersler sınıf dışında işlenebilir ya da sınıfta işlenen dersin pekiştirilmesi amacıyla gezi-gözlem inceleme maksadıyla sınıf dışında etkinlikler düzenlemek gerekebilir. Bu durumda ders planı yanında gezi-gözlem planı da yapılmalıdır. Burada yapılacak gezinin amacı, öğrencilerin yapacakları işlemler, aşamalar halinde bir ders planı mantığı içinde

düzenlenebilir.

GEZİ PLÂNI

GEZİ TARİHİ:GEZİ YERİ:GEZİYE ÇIKIŞ SAATİ:GEZİDEN DÖNÜŞ SAATİ:GEZİYE HANGİ ARAÇLA GİDİLECEĞİ:GEZİ KAFİLE BAŞKANI:TAKİP EDİLECEK YOL: İLK YARDIM MALZEMESİ:

GEZİYE KATILACAK SINIFLAR VE ÖĞRENCİ SAYILARI:

ŞUBE ERKEK KIZ TOPLAM

.......................... .......................... .......................... ..........................

.......................... .......................... .......................... ..........................

GEZİNİN AMACI:

GEZİNİN KONUSU:

GEZİ İÇİN ÖĞRENCİLERE VERİLEN İNCELEME ÖDEVİ

DEĞERLENDİRME (GEZİYE İLİŞKİN GÖRÜŞLER)

ÖĞRETMEN OKUL MÜDÜRÜ İLÇE MİLLÎ EĞİTİM MÜDÜRÜ

...... / .......... / 20......

Şekil 6 : Gezi Planı

6.4 Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP)

            2916 Sayılı Özel Eğitime muhtaç çocuklar kanunu; özel eğitimin genel eğitimin ayrılmaz bir parçası olduğunu; özel eğitim hizmetlerinin çocukların özür ve özellikleri dikkate alınarak, mümkün olduğu kadar  çocuğun yakınına götürülecek biçimde planlanacağını; durumları ve özellikleri uygun olan özel eğitime muhtaç çocukların, normal çocukların eğitimleri için açılmış olan okul ve eğitim kurumlarında, normal akranları arasında eğitim görmeleri için gerekli tedbirlerin alınacağını; resmi ve özel ilköğretim kurumlarının, kendi çevrelerindeki özel eğitime muhtaç çocukları için özel eğitim hizmetlerini sağlamakla yükümlü olduklarını belirtmektedir.(2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu ve   Özel Eğitim Ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 11.08.1999 tarih ve 2237 sayılı genelgesi).

Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürlüklerince yapılan inceleme neticesinde, eğitilebilir seviyede olduğu tespit edilen çocukların eğitimleri, yeterli sayıda öğrenci bulunamaması halinde özel sınıf açılamayan durumlarda ilköğretim okullarında normal sınıflar içinde kaynaştırılmalarıyla sürdürülür.

Okulda kaynaştırma eğitimine tabi tutulmuş olan öğrencilere yönelik olarak, Bireyselleştirilmiş Eğitim  Programı hazırlanması gerekmektedir.

           Bireyselleştirilmiş  eğitim programları, grup hedefleri doğrultusunda öğrenciye özgü bireysel hedeflerin olması ve bu hedeflere nasıl ulaşılacağının belirlenmesidir (  23937 sayılı Resmi   Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan (2509 sayılı Tebliğler   Dergisinde yayınlanan ve 2568 sayılı Tebliğler dergisinde bazı maddeleri değiştirilen) “ Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği" )

Özel eğitim gerektiren birey için geliştirilen ve ailesi tarafından onaylanan bireyselleştirilmiş eğitim programı; bireyin, ailenin, öğretmenin gereksinimleri doğrultusunda hazırlanan ve hedeflenen amaçlarda verilecek destek eğitim hizmetlerini içeren özel eğitim programıdır.

BEP ,Bir özel eğitim programıdır. Özel eğitim gerektiren birey için geliştirilmiş ve ailesi tarafından onaylanmış bu program; bireyin, ailenin, öğretmenin gereksinimleri doğrultusunda hazırlanmıştır ve hedeflenen amaçlarda verilecek destek eğitim hizmetlerini içerir.

Özel eğitim gerektiren öğrencinin, normal sınıf düzeyinde belirlenmiş beklentilerinden farklı olarak belirlenen bir süre içinde öğrenme beklentilerinin, ihtiyaçlarının, ilgilerinin ve performansının bir özetidir.

Normal okul programındaki değişiklikleri ve uyarlamaları içeren ve her özel eğitim gerektiren öğrenci için hazırlanan yazılı bir plandır.

Özel eğitim gerektiren öğrencinin gelişimini gözlemek ve iletişim kurmak için öğretmenlere yardımcı olan bir araçtır.

Okul personeli ve destek hizmetleri veren kişilerin birlikte geliştirdikleri, uygulandıkları ve gelişmeleri izledikleri bir plandır.

Gerektiğinde düzeltilebilen ve değiştirilebilen esnek bir çalışma programıdır.

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PLAN ÖRNEĞİ

Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı Hazırlanan Öğrencinin:Adı-Soyadı: Doğum T.: Takvim Yaşı:Anne Adı: Baba Adı:Ev Adresi:

Tel:

Tıbbi Tanısı:RAM Eğitsel Tanısı:Özürü İle İlgili Kullandığı Araç-Gereç ve İlaçlar:

BEP Hazırlanan Öğrencinin Var Olan Performans Düzeyinin Belirlenmesi

Performans Alanları Performans Düzeyi

Öz Bakım Becerileri

Psiko-motor Beceriler

Kaba Motor Becerisi

İnce Motor Becerisi

Akademik Beceriler

Türkçe

Matematik

Hayat Bilgisi

Diğer Dersler

Varlıklar arası ilişkiler

Kavram Bilgisi

RenkÖlçü ( Saat, Gün, Hafta, Ağırlık... )Sayı

Yer

Diğer

Sosyal Beceriler

İletişim Becerileri

Alıcı Dil Becerileri

İfade Edici Dil Becerileri

Şekil 7 : Bireyselleştirilmiş Eğitim Plan

BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI ( BEP ) FORMU

Sınıfı: Hazırlama Tarihi:

Öğrencinin Mevcut Performans Düzeyi :

Uzun Dönemli Amaçlar

Kısa Dönemli Hedefler

Ölçütler Başlama-Bitiş Tarihleri

Değerlendirme Sorumlu Kişi

1. 1.1.

1.2.

1...

1...2. 1.1.

1.2.

1...

1...3. 1.1.

1.2.

1...

1...4. 1.1.

1.2.

1...

1...Önerilen özel eğitim ve destek hizmetler:

Veli Üye Üye Üye BEP Birim Başkanı İmzası İmzası İmzası İmzası İmzası

Şekil 8 : Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı ( Bep ) Formu

6.5 Sosyal Etkinlikler Çalışma Planı

Resmî, özel ilköğretim ve ortaöğretim okul, kurumlarında ders programlarının yanında öğrencide güven ve sorumluluk duygusu geliştirmeye, yeni ilgi alanları oluşturmaya ve beceriler kazandırmaya yönelik bilimsel, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif alanlarda öğrenci kulüpleri oluşturulur (MEB , Şubat 2005 / 2569 ) . Oluşturulan bu klüplerde öğretmenlerde görev alırlar. Öğretmenler bu klüplerin çalışmalarına rehberlik, danışmanlık ve gözetim görevini yapmak üzere katılırlar.

Danışman öğretmenler, ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda ders yılı başında yapılan öğretmenler kurulunda belirlenir. Gerektiğinde bir öğrenci kulübüne veya toplum hizmeti çalışmasına birden fazla öğretmen görevlendirilebileceği gibi bir öğretmene birden fazla öğrenci kulübü veya toplum hizmeti çalışmasında da görev verilebilir. Ders yılı içinde kurulması istenen öğrenci kulüplerine de danışman öğretmenler ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda okul müdürünce görevlendirilir. (MEB , Şubat 2005 / 2569 ) .

Öğrenci kulübüyle ilgili işlerin planlanması ve yürütülmesi, danışman öğretmenin gözetiminde ders saatleri dışında öğrencilerce gerçekleştirilir. Sınıf öğretmenleri ile sınıf/şube rehber öğretmenleri, belirlenen öğrenci kulüplerinin tanıtımını, amaçlarını, çalışma esaslarını, öğrencilere kulübü seçmeden önce açıklar. Öğrencilerin ilgi duydukları en az bir öğrenci kulübüne üye olmaları esastır. Her öğrenci, bir öğrenci kulübü üyesi olmakla birlikte, isterse sınıf öğretmeni ve sınıf/şube rehber öğretmeninin bilgisinde diğer bir öğrenci kulübüne ve etkinliklerine de katılabilir. Bu çalışmaların koordinasyonu sosyal etkinlikler kurulunca sağlanır. Sınıf öğretmeni ile sınıf/şube rehber öğretmenleri, sınıflarında oluşturulan öğrenci listesinin bir örneğini danışman öğretmene, bir örneğini de okul yönetimine verir.

Öğrenciler, bireysel olarak veya grup hâlinde yapacakları toplum hizmeti çalışmalarına Sosyal Etkinlikler Yıllık Çalışma Planı veya Sosyal Etkinlikler Proje Öneri Formunu hazırlayıp danışman öğretmenlerine onaylattıktan sonra başlarlar. Projelerini tamamladıklarında Sosyal Etkinlikler Proje Sonuç Raporunu danışman öğretmene verirler.

Öğrenci kulübü çalışmaları kapsamında yapılacak toplum hizmeti çalışmaları da kulüp çalışmaları kapsamında hazırlanacak Sosyal Etkinlikler Yıllık Çalışma Planı veya Sosyal Etkinlikler Proje Öneri Formunda belirtilir, gerekli onaylar alındıktan sonra uygulamaya konur.

SOSYAL ETKİNLİKLER YILLIK ÇALIŞMA PLANI(Değişik:2.3.2008/26804 RG)

Okulun Adı : .......................

Öğretim Yılı : 20..../20....

KATILIMCI ÖĞRENCİ SAYISI

HAFTA AMAÇYAPILACAK ETKİNLİKLER BELİRLİ GÜN VE

HAFTALAR

Öğrenci Kulübü Temsilcisi Danışman Öğretmen Okul MüdürüAdı Soyadı: Adı Soyadı: Adı Soyadı:İmza: İmza: İmza:

Şekil 9 : Sosyal Etkinlikler Yıllık Çalışma Planı

KAYNAKLAR ;

1. Demirel, Özcan (2007). Eğitimde Program Geliştirme. Pegema Yayıncılık. Ankara

2. Bakay, Gizem. Öğretmenlerin Yıllık Plan, Ünite Plan, Günlük Plan Hazırlamaktaki Eğitim

İhtiyaçlarının Belirlenmesi. World-education-center.org. 2009.

3. MEB Tebliğler Dergisi, Yıl 2003, Sayı; 2551

4. http://tr.wikipedia.org.

5. Ocak, Gürbüz ( 2008). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Pegema Yayıncılık. Ankara

6. Yılmaz, Hasan; Sümbül, Mehmet ( 2001). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. Çizgi

Kitabevi. İstanbul

7. Tan, Şeref. ( 2010). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Pegem Yayıncılık. Ankara

8. Taşdemir, Mehmet ( 2003). Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretim. Ocak Yayınları. Ankara

9. Duman, Bilal ( 2011). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Anı Yayıncılık. Ankara

10. Komisyon (2011). Pegem Akademi KPSS Eğitim Bilimleri Hazırlık Seti. Program Geliştirme

Ankara

11. Yangın , Banu ( 2011) .www.bilgicik.com/yazi/turkce-ogretim-etkinliklerinin-planlanmasi

12. Yıldızlar, Mehmet (20099. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Pegem Akademi.2009

13. Küçükahmet, Leyla ( 2009 ). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Nobel Yayınevi. Ankara

14. Yalın, Halil İbrahim ( 2010). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Nobel Yay. Ank.

15. Büyükkaragöz ,Savaş; Sünbül, Murat. Dikkati Çekme, Güdüleme ve Hedeften Haberdar

Etme Etkinliklerinin Öğrencilerin Başarıları Üzerindeki Etkileri /Salan/Sunbul/G/G3.Pdf

16. Ergin, A., ; C, Birol. (2000). Eğitimde İletisim. Anı Yayıncılık. Ankara

17. Senemoğlu, Nuray ( 2010). Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Gönül Yayıncılık. Ankara

18. Sönmez, Veysel ( 2011 ). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Anı Yayıncılık. Ankara