BOUGHT WITH THE INCOMEFROM THE

SAGE ENDOWMENT FUNDTHE GIFT OF

1891

4M. a^/jf. .^/z/.f^.L

arV11159

Via latina

Cornell University Library

3 1924 031 169 828olin,anx

Cornell UniversityLibrary

The original of tliis bool< is intine Cornell University Library.

There are no known copyright restrictions inthe United States on the use of the text.

http://www.archive.org/details/cu31 924031 1 69828

VIA LATINA

EASY LATIN READER

WILLIAM C. COLLARHead-Master Roxbury Latin School

VOCABULARY

CLARENCE W. GLEASONfaster in Roxbury Latin School

Boston, U.S.A., and LondonGINN & COMPANY, PUBLISHERS

1897

Copyright, 1897, bv

WILLIAM C. COLLAR

ALL RIGHTS RESERVED

PREFACE.

The Latin problem, so far as it relates to secondaryschools, remains but partially solved. The beggarlyresults of much study of Latin in preparation for collegeare not denied, and cannot be, for they are patent. In1896 nearly a third of the applicants for admission toHarvard failed on the final examination in Latin, and in1895 a little more than one-third. But it is very wellknown that the pass mark on the entrance examinationis very low. It is said to be no more than forty per cent,and there are indications that it is sometimes lower. Ifone-third fail to obtain the lowest admissible mark, prob-

ably it would be safe to assume that another third do notget higher than from forty^to sixty per cent, leaving onlya third of the entire number who are able to pass theHarvard test in a creditable, or even satisfactory, manner.One might appeal to the experience of teachers. How

many are there who do not find what seem reasonableexpectations and hopes disappointed ? How many whodo not often contemplate with amazement and mortifica-tion the wretched fruit of honest study and sound instruc-tion? It must be sorrowfully admitted that our boys and

girls do not learn to speak Latin, or to understand it, orto write it, or even to read it.

,What is the secret of this failure, disappointment, anddiscontent ? I believe the answer is to be found in the

iv PREFACE.

prevailing underestimate of tlie difficulty of learning

Latin. Latin was 'never an easy language, but it was

certainly easier for the generations that did not question

its educational value, than for this, that questions anddoubts everything. Not recognizing its inherent difficulty,

we commit two capital mistakes. We do not allow suffi-cient time, and we do not, provide for an easy and gradualprogression.

Both these errors are glanced at in the report of theLatin Conference to the "Committee of Ten" in 1892.In recommending a lengthening of the Latin preparatorycourse, the Conference says : "The aggregate of onethousand or twelve hundred hours is much below theaverage in the schools of England, France, and Germany.The explanation of the undeniable fact that, in the coun-tries just named, Latin has been more successfullyemployed than with us as an instrument for training themind to habits of intellectual conscientiousness, patience,discrimination, and thoroughness, in a word, to habitsof clear and sound thinking, doubtless lies partly inthe more liberal .allowance of time."

Touching the second error, the Conference deprecatesthe immediate transition from a first-year book of formsand simple constructions to the reading of a classic authorin Latin, and especially the absurdity of a plunge atonce into the Gallic War. It recommends the use ofeasy reading to prepare the learner, by an enlargedvocabulary and practice in translating Latin not beyondhis powers, for the severer task that confronts him whenhe takes up Nepos, Caesar, or Ovid.

If these suggestions of the Conference were carefullycarried out, the study of Latin with us would be revolu-

PREFACE. V

tionized. Why should it not be ? What could with morecertainty predetermine failure in any subject than to giveto it no more than two-thirds, or even half, the timeneeded for its mastery ? How can we hope to do in fouror five years what foreign schools, taught by accomplishedscholars and trained teachers, need eight or nine years toachieve ? If it is worth while to study Latin at all it musthave a larger allotment of time. How is this possiblewith our present crowded programmes ? There is onlyone way. Latin must be begun one, two, or even threeyears earlier than is common in this country. Instead

of beginning at fourteen, the average age now, the studyshould not be deferred beyond the eleventh or twelfthyear.

Here, I say, is our first capital error, but we aggravateit by another, as has been already indicated. We donot mount our Hill of Difficulty by a winding way and agentle incline. No, we strike a bee line for the top,regardless of obstacles, over height and hollow,

" Thorough bush, thorough brier,"

with the natural result of waste of time, weariness, dis-

gust, and defeat.We rightly aim to teach our pupils to read, that is, to

understand, Latin, as well as to translate into pure Eng-

lish, because such are the means. for acquiring power

through the best training. Training in reading is train-

ing in insight; and insight is to be gained by the learner's

application of his powers to texts that are not too easy,

of which there is little danger in Latin, nor too stubborn

and complicated. It is a question of grading difficulties,

of suiting the task you set the pupil to his capacity at

vi PREFACE.

successive stages. Just here lies the nodus of the problem

that must be worked out to a practical solution. If wesucceed, there will be a two-fold gain, a more rapid

advance, and increased pleasure for the learner, notbecause less effort will be required of him, but becausewith the same eifort he will be carried forward so muchfarther.

To find and prepare suitable reading to follow the firsthalf year or year in a Latin course is not easy. A read-ing book for that stage should fulfill three conditions : itshould not be too hard, it should be interesting, and itshould lead by a gradual ascent to the level of one oranother of the classic authors usually taken first. Further-

more, it should be designed and used for rapid reading,not for an;ilysis and parsing. It should accordingly beannotated with a view to make the learner quick toobserve and compare different meanings of the sameword, and synonymous and contrasted words, to the endthat the first and greatest difficulty, that of the Latinvocabulary, may be partially surmounted. Not that thisshould be the sole purpose, but it should be put fitst.Many teachers have found that The New Gradatim

fulfills all these conditions; but for those who do not use

that book, as well as for those who do, but who are ofthe opinion that additional ad interim reading is desirable,this Reader has been prepared.

WM. C. COLLAR.RoxBURY Latin School,

April 2, 1897.

CONTENTS.

PAGB

The Argonauts . iUlysses 17

The Seven Kings of Rome 33Fables

. . . ....'... 48

Gaius Julius Caesar 58Alcibiades

. 66

Notes . 77

Vocabulary m

VIA LA TINA.+an-

THE ARGONAUTS.

The celebrated voyage of the Argonauts was brought aboutas follows, Pelias had expelled his brother ^son from hiskingdom in Thessaly, and hadattempted to take the life offason, the son ofyEson. fason, however, escaped, and grewup to manhood in another country. At last he returned toThessaly, and Pelias,fearing that he might attempt to recoverthe kingdom, sent him to fetch the Golden Fleecefrom Colchis,supposing this to be an impossible feat, fason, with a bandof heroes, started in the ship Argo {called after Argus, itsbuilder), and after many adventures reached Colchis. HerejEtes, king of Colchis, who was unwilling to give up theFleece, set fason to perform what seemed an impossible task,namely, to plough a field with certainfire-breathing oxen, andthen to sow it with dragon's teeth. Medea, the daughter ofthe king, however, assisted fason by her skill in magic, firstto perform the task appointed, and then to procure the Fleece.Medea then fled with Jason, and, in order to delay the pur-suit of her father, sacrificed her brother Absyrtus. Afterreaching Thessaly, Medea caused the death of Pelias, and,with her husband, was expelled from Thessaly. Theyremoved to Corinth, and here Medea, becoming jealous ofGlauce, daughter of Creon, caused her death by means of apoisoned robe. After this, Medea was carried off in a char-iot sent by the sun-god, and Jason was soon afterwards acci-dentally killed.

y/A 'LATINA.

I. The Wicked Dncle.

Erant olim in Thessalia duo fratres, quorum alter Aeson,alter Pelias appellatus est. Horum Aeson primum reg-num obtinuerat, at post paucos annos Pelias, regni cupi-

ditate adductus, non modo fratrem suum expulit, sed5 etiam in animo habebat, lasonem, Aesonis filium, inter-

ficere. Quidam tamen ex amicis Aesonis, ubi sententiamPeliae intellexerunt, puerum e tanto periculo eripere con-stituerunt. Noctu igitur lasonem ex urbe abstulerunt etcum posters die ad regem rediissent ei renuntiaverunt

lo puerum mortuum esse. Pelias, cum haec audivisset, etsire vera magnum gaudium percipiebat, speciem tamendoloris praebuit et quae causa esset mortis quaesivit. Illi

tamen, cum bene intellegerent dolorem eius falsum esse,nescio quam fabulam de morte pueri finxerunt.

2. A Careless Sboe-Strin?.

IS Post breve tempus Pelias, veritus ne regnum suumtanta vi et fraude occupatum amitteret, amicum quondamDelphos misit, qui 5raculum consuleret. lUe igitur quamcelerrime Delphos se contulit et quam ob causam venissetdemonstravit. Respondit oraculum nullum esse in prae-

20 sentia periculum ; monuit tamen Peliam ut, si quis veniretcalceum unum gerens, eum caveret. Post paucos annosaccidit ut Pelias magnum sacrificium facturus esset ; nun-tios in omnis partis dimiserat et certum diem conveni-endi dixerat. Die constitiito magnus numerus hominum

2S undique ex agris convenit ; inter alios autem venit ctiam

6 sententiam: consilium. 14 nescio c[uam : aliqiiam.11 percipiebat: senlUbat. 18 quam ob causam : cur.12 praebuit: osUnUit. 19 in praeseotia : nunc.

THE ARGONAUTS. 3

lason, qui a puero apud Centaurum quendam vixerat.Dum tamen iter facit, calceum alterum in transeundonescio quo flumine amisit.

3. The Golden Fleece.

lason igitur, cum calceum amissum nullo modo recipereposset, altero pede nudo in regiam pervenit. Quem cum 5vidisset Pelias^ subito timore adfectus est ; intellexit enimhunc esse Hominem quem oraculum demonstravisset.Hoc igitur iniit consilium. Rex erat quidam nomineAeetes, qui regnum Colchidis illo tempore obtinebat.Huic commissum erat vellus illud aureum quod PhrTxus 10olim ibi reliquerat. Constituit igitur Pelias lasoni nego-tium dare ut hoc vellere potiretur ; cum enim res essetmagni periculi, sperabat eum in itinere periturum esse,lasonem igitur ad se arcessivit et quid fieri vellet demon-stravit. lason autem, etsi bene intellegebat rem esse 15difficillimam, negotium libenter suscepit.

4. The Bnildlne of the Good Ship Areo.

Cum tamen Colchis multorum dierum iter ab e5 locoabesset, nSluit lason solus proficisci. Dimisit igitur nun-

tios in omnis partis, qui causam itineris docerent et diemcertum conveniendi dicerent. Interea, postquam omnia 20quae sunt usui ad armandas navis comportari iussit,negotium dedit Argo cuidam, qui summam scientiamrerum nauticarum habebat, ut navem aedificaret. In his

rebus circiter decem dies consumpti sunt ; Argus enim

2 alterum: iimim. 11 constituit: p. 2, 1. 7.

3 nescio quo: p. 2, 1. 14. 14 arcessivit: vocavit.

8 iniit : fecit. 15 etsi : p. 2, 1. 10.

4 V/'A LA TINA. ,

qui operi praeerat tantam diligentiam praebebat, ut ne

nocturnum quidem tempus ad laborem intermitteret. Admultitudinem hominum transportandam navis paulo eratlatior quart! quibus in nostro mari uti consuevimus et ad

5 vim tempestatum perferendam tota e robore facta est.

5.' Tbe Anchor is Weighed.

Interea is dies appetebat quem lason per nuntiosedixerat et ex omnibus regionibus Graeciae multi, quosaut rei novitas aut spes gldriae movebat, undique conve-niebant. Tradunt autem in hoc numero fuisse Herculem,

10 Orpheum, citharoedum praeclarissimum, Theseum, Cas-torem multosque alios, quorum nomina notissima sunt.Ejc his lason, quos arbitratus est ad omnia subeundapericula paratissimos esse, eos ad numerum quinquagintadelegit et socios sibi adiiinxit. Turn paucos dies commo-

15 ratus, ut ad omnis casijs subsidia compararet, navemdeduxit et tempestatem ad navigandum idoneam nactusmagno cum plausu omnium solvit.

6. A Fatal Mistake.

Haud multum post Argonautae, ita enim appellati suntqui in ista navi vehebantur, insulam quandam nomine

20 Cyzicum attigerunt et e navi egressi a rege illius regionishospitio except! sunt. Paucas horas ibi commorati adsolis occasum rursus solverunt; at postquam paucamillia passuum progressi sunt tanta tempestas subitocoorta est ut cursum tenere non possent et in eandem

I praebebat : p. 2, 1. 12. g tradunt : dicunt.4 consMeylmus : solemus. 15 aubsiiia. : auxih'um.6 a.^^eti\)a.t: appropinqudbat. 16 tempestatem : ^

THE ARGONAUTS. 5

partem insulae unde nuper profecti erant magiio cumpericulo deicerentur. Incolae tamen, cum nox esset

obscura, Argonautas non agnoscebant et navem inimicamvenisse arbitrati, arma rapuerunt et eos egredi prohibe-

bant. Acriter in litore pugnatum est et rex ipse, qui cum 5aliis decucurrerat, ab Argonautis occisus est. Mox tamen,cum iam dilucesceret, senserunt incolae se errare et armaabiecerunt ; Argonautae autem, cum viderent regem occi-sum esse, magnum dolorem perceperunt.

7. The Loss of Hylas.

Postridie eius diei lason, tempestatem satis idoneam 10esse arbitratus, summa enim tranquillitas iam conseciitaerat, ancoras sustulit et pauca millia passuum progressus,ante noctem Mysiam attigit. Ibi paucas horas in ancorisexspectavit ; a nautis enim coghoverat aquae copiamquam secum haberent iam deficere, quam ob causam 15quidam ex Argonautis in terram egressi aquam quaere-bant. Horum in numero erat Hylas quidam, puer formapraestantissima, qui dum fontem quaerit a comitibuspaulum secesserat. Nymphae autem, quae fontem cole-bant, cum iuvenem vidissent, ei persuadere conatae sunt 20

ut secum maneret ; et cum ille negaret se hoc factiirum

esse puerum vi abstulerunt.Comites eius, postquam Hylam amissum esse sense-

runt, magno dolore adfecti, diii friistra quaerebant ; Her-cules autem et Polyphemus, qui vestigia puerf longius 25seciiti erant, ubi tandem ad litus redierunt, lasonem sol-visse cognoverunt.

2 deicerentur: deferrentur. 19 colebant : incolebant.

9 perceperunt: p. 2, 1. 11. 22 abstulerunt: p. 2, 1. 8.

15 deficere: deesse. 26 solvisse: p. 4, 1. 17.

6 V/A LATINA.

8. Dining Made DUflcnlt.

Post haec Argonautae ad Thraciam cursum tenueruntet postquam ad oppiduin Salmydessum navem appulerantin terrain egress! sunt. Ibi cum ab incolis quaesissent

quis regnum eius regionis obtineret, certiores facti sunt

S Phineum quendam turn regem esse. Cognoverunt etiamhunc caecum esse et diro quodam supplicio adfici, quodolim se crudelissimum in filios suos praebuisset. Cuiussupplici hoc erat genus. Missa erant a love monstraquaedam, specie horribili, quae capita virginum, corpora

lo volucrum habebant. Hae volucres, quae Harpyiae appel-labantur, Phineo summam molestiam adferebant

;quo-

tiens enim ille accubuerat, veniebant et cibum appositumstatim auferebant. Quae cum ita essent, baud multumafuit quin Phineus fame moreretur.

9. Tbe Harpies Beaten.

15 Res igitur in hoc loco erant, cum Argonautae navemappulerunt. Phineus autem, simul atque audivit eos insuos finis egressos esse, magno opere gavisus est. Sciebatenim quantam opinionem virtijtis Argonautae haberentnee dubitabat quin sibi auxihum ferrent. Nijntium igitur

20 ad navem misit, qui lasonem sociosque ad regiam vocaret.Eo cum venissent, Phineus demonstravit quanto in peri-culo suae res essent et promisit se magna praemia datii-rum esse, si illi remedium repperissent. Argonautaenegotium libenter susceperunt et ubi hora venit cum rege

25 accubuerunt; at simul ac cena apposita est, Harpyiae

I cursum tenuerunt: p. 4, 1.24. 18 opinionem: fdmam.7 praebuisset: p. !., 1. 12. 24 hora: tempus.

15 navem appulerunt : 1. 2. 25 accubuerunt: 1. 12.

THE ARGONAUTS. 1

cenaculum intraverunt et cibum auferre c5nabantur.Argonautae primum gladiis volucris petierunt ; cumtamen viderent hoc nihil prodesse, Zetes et Calais, quialls instruct! sunt, in aera se sublevaverunt, ut desuperimpetum facerent. Quod cum sensissent Harpyiae, rei 5novitate perterritae, statim aufugerunt neque postea um-quam redierunt.

10. The Symplegades.

Hoc facto, Phineus, ut pro tanto beneficio meritasgratias referret, lasoni demonstravit qua ratione Symple-gades vitare posset. Symplegades autem duae erant 10rupes ingenti magnitildine, quae a love positae erant eo

consilio, ne quis ad Colchida perveniret. Hae parvointervall5 in mari natabant et si quid in medium spatiumvenerat incredibili celeritate concurrebant. Postquamigitur a Phineo doctus est quid faciendum esset, lason 15sublatis ancoris navem solvit et leni vento provectus mox

ad Symplegades appropinquavit ; tum in prora stanscolumbam quam in manu tenebat emisit. Ilia recta viaper medium spatium volavit et priusquam rupes conflixe-runt incolumis evasit cauda tantum amissa. Tum rupes 20utrimque discesserunt ; antequam tamen rursus concur-

rerent, Argonautae, bene intellegentes omnem spem saliitisin celeritate positam esse, summa vi remis contenderunt

et navem incolumem perduxerunt. Hoc facto, dis gratiaslibenter egerunt, quorum auxilio e tanto periculo erepti 25essent ; bene enim sciebant non sine auxilio deorum remita feliciter evenisse.

16 sublatis ancoris: p. 5, 1. 12. 23 contenderunt: labdrSve-

1

7

appropinquavit : cf. p. 4, 1. 6. runt.

20 incolumis : salva. 24 gratias . . . egerunt : 1. 9-

VIA LA TINA.

II. A Heavy Task.

Brevi intermisso spatio, Argonautae ad flumen Phasimvenerunt, quod in finibus Colch5rum erat. Ibi cum navemappulissent et in terram egressi essent, statim ad regemAeetem se contulerunt et ab eo postulaverunt ut vellus

5 aureum sibi traderetur. Ille cum audivisset quam obcausam Argonautae venissent, ira commotus est et diunegabat se vellus traditurum esse. Tandem tamen, quodsciebat lasonem non sine auxilio deorum hoc negotiumsuscepisse, mutata sententia promisit se vellus traditurum,

JO si lason labores duos difficillimos prius perfecisset ; etcum lason dixisset se ad omnia pericula subeunda para-tum esse, quid fieri vellet ostendit. Primum iungendierant duo tauri specie horribili, qui flammas ex ore ede-bant. Turn, his iunctis, ager quidam arandus erat et

S dentes draconis serendi. Hisauditis lason, etsi rem essesummi periculi intellegebat, tamen, ne hanc occasi5nemrei bene gerendae amitteret, negotium suscepit.

12. Tbe Magic Ointment.

At Medea, regis filia, lasonem adamavit et ubi audiviteum tantum periculum subitiirum esse rem aegre ferebat.

20 Intellegebat enim patrem suum hunc laborem proposuisseeo ipso consilio, ut lason moreretur. Quae cum itaessent, Medea, quae summam scientiam medicinae habe-bat, hoc consilium iniit. Media nocte clam patre ex urbeevasit et postquam in montis finitimos venit herbas

25 quasdam carpsit ; turn suco expresso unguentum paravit

2 navem appulissent: p. 6, 15 etsi: p. 2, 1. 10.1- 15. 23 consilium iniit : p. 3,1.8.

9 sententia : consilio. 23 clam patre : Insciente paire.

THE ARGONAUTS. 9

quod vi sua corpus aleret nervosque conflrmaret. Hocfstcto lasoni unguentum dedit, praecepit autem ut eo diequo isti labores conficiendi essent corpus suum et armamane oblineret. Ias5n, etsi paene omnis magnitudineet viribus corporis antecellebat, vita enim omnis in vena- stionibus atque in studiis rei militaris constiterat, censebat

tamen hoc consilium non neglegendum esse.

13. Sowing tlie Dragon's Teetb.

Ubi is dies venit quern rex ad arandum agrum edixerat,Ias5n orta luce cum sociis ad locum constitutum se con-tulit. Ibi stabulum ingens repperit in quo tauri inclusi lo

erant ; turn portis apertis tauros in lucem traxit et summa

cum difficultate iugum imposuit. At Aeetes, cum viderettauros nihil contra lasonem valere, magno opere miratusest ; nesciebat enim filiam suam auxilium ei dedisse.Turn lason omnibus aspicientibus agrum arare coepit, 15qua in re tant3.m diligentiam praebuit, ut ante meridiem

totum opus confecerit. Hoc facto, ad locum ubi rexsedebat adiit et dentis draconis postulavit. Quos ubiaccepit, in agrum quem araverat magna cum diligentia

sparsit. Horum autem dentium natura erat talis ut in 20

eo loco ubi insiti essent viri armati miro quodam modogignerentur.

14. A strange Crop.

Nondum tamen lason totum opus confecerat ; impera- 'verat enim ei Aeetes ut armatos viros, qui e dentibus

gignerentur, solus interficeret. Postquam igitur omnis 25

9 se contulit : p. i!, 1- 18. 20 sparsit: zi.msiti,\. zi.

16 praebuit: p. 4, 1- i- 21 msiti:cf.fl^f,p.8,l. 15.

10 VIA LA TINA.

dentis In agrum sparsit, lason lassitudine exanimatusquieti se tradidit, dutn viri isti gignerentur. Paucas

horas dormiebat ; sub vesperum tamen e somno subitoexcitatus rem ita evenisse ut praedictuitn erat c6gn5vit

;

5 nam in omnibus agri partibus viri ingenti magnitudinecorporis, gladiis galeisque armati, mirum in modum eterra oriebantur. Hoc cognito lason consilium quoddederat Medea non omittendum esse putabat. Saxumigitur ingens, ita enim praeceperat Medea, in medios viros

10 coniecit. Illi undique ad locum concurrerunt et cumquisque sibi id saxum nescio cur habere vellet magnacontroversia orta est. Mox strictis gladiis inter se piig-nare coeperunt et cum hoc modo plurimi occisi assentreliqui volneribus confecti a lasone nullo negotio inter-

JS fecti sunt.

15. FUght of Medea.

At rex Aeetes, ubi cognovit lasonem laborem proposi-tum confecisse, ira graviter commotus est, intellegebatenim id per dolum factum esse, nee dubitabat quin Medeaauxilium ei tulisset. Medea autem, cum intellegeret se

20 in magno fore periculo, si in regia mansisset, fuga salutempetere constituit. Omnibus igitur ad fugam paratis medianocte insciente patre cum fratre Absyrto evasit et, quamcelerrime ad locum ubi Argo subducta erat se contulit.E6 cum venisset, ad pedes lasonis se proiecit et multis

25 cum lacrimis obsecravit eum, ne in tanto discrimine muli-erem desereret, quae ei tantum profuisset. lUe, quod

I lassitudine : defafigatione. 22 insciente patre : p. 8, 1. 23.4 evenisse : p. 7, 1. 27. 22 evasit : p. 8, 1. 24.g praeceperat : p. 9, 1. i. 25 discrimine : periculo.

THE ARGONAUTS.. 11

memoria tenebat se per eius auxilium e magn5 pericTjloevasisse, libenter earn excepit et postquam causam veui-endi audivit hortatus est ne patris iram timeret. Pro-misit autem se quam primum earn in navi sua avecturum.

16. Tbe Seizure of the Fleece.

Postridie eius diei lason cum sociis suis orta luce 5navem deduxit et tempestatem idoneam nacti ad eumlocum remis contenderunt, quo in loco Medea velluscelatum esse demonstravit. E5 cum venissent lason interram egressus est et sociis ad mare relictis qui praesidionavi essent ipse cum Medea in silvas viam cepit. Pauca 10millia passuum per silvam progressus vellus quod quaere-'bat ex arbore suspensum vidit. Id tamen auferre reserat summae difficultatis ; non modo enim locus ipseegregie et natiira. et arte munitus erat, sed etiam dracoquidam specie terribili arborem custodiebat. At Medea, 15quae, ut supra demonstravimus, medicinae summam scien-tiam habuit, ramum quem ex arbore proxima deripueratvengno infecit. Hoc facto ad locum appropinquavit etdraconem, qui faucibus apertis adventum exspectabat,veneno sparsit. Proinde, dum draco, somno oppressus 20dormit, lason vellus aureum ex arbore deripuit et cum

Medea quam celerrime pedem rettulit.

17. Back to tlie Argo.

Dum tamen ea geruntur, Argonautae, qui ad marefelicti erant, animo anxio reditum lasonis exspectabant

;

5 orta liice : p. 9, 1. 9. 20 proinde : igitur, p. 2, 1. 8.

7 remis contend. : p. 7,1. 23. 22 pedem rettulit : wirratoA?,

16 scientiam : p. 8, 1. 22. p. 2, 1. 18.

12 VIA LATINA.

bene enim intellegebant id negotium summi esse periculi.Postquam igitur ad occasum solis frustra exspectaverant,de eius salQte desperare coeperunt nee dubitabant quinaliqui casus accidisset. Quae cum ita essent, maturan-

5 dum sibi censuerunt, ut auxilium duci ferrent, et dumproficisci parant lumen quoddam subito cSnspiciuntmirum in modum inter silvas refulgens. Magno operemirati quae causa esset eius rei ad locum concurrunt.Quo cum venissent, lasoni et Medeae advenientibus

lo occurrerunt et vellus aureum luminis eius causam esse

cognoverunt. Omni timore sublato, magno cum gaudioducem suum exceperunt et dis gratias libenter rettuleruntquod res ita feliciter evenisset.

18. Fnrsned by tlie Angry Father.

His rebus gestis, omnes sine mora navem rursus c5n-15 scenderunt et sublatis ancoris prima vigilia solverunt

;

neque enim satis tutum esse arbitrati sunt in eo locomanere. At rex Aeetes, qui iam ante inimico in eosfuerat animo, ubi cognovit filiam suam non modo adArgonautas se recepisse sed etiam ad vellus auferendum

20 auxilium tulisse, hoc dolore gravius exarsit. Navemlongam quam celerrime dediici iussit et militibus impo-sitis fugientis inseciitus est. Argonautae, qui benesciebant rem in discrimine esse, summis viribus remlscontendebant. Cum tamen navis qua vehebantur ingenti

25 esset magnitiidine, non eadem celeritate qua Colchi pro-

5 censuerunt: putdverunt, 12 gratias rettulerunt: p. 7,1.9.p. 10, 1. 8. 15 sublatis ancoris: p. 7, 1. 16.

7 magno opere: p. 6,1. 17. 19 se recepisse: se contulisse,^.12 exceperunt: p. n, 1. 2. 2, 1. i8.

THE ARGONAUTS. 13

gredi poterant. Quae cum ita essent, minimum afuitquin a Colchis sequentibus caperentur neque enim lon-gius intererat quam quo telum adici posset. At Medea,cum vidisset quo in loc5 res essent, paene omni spedeposita, infandum hoc consilium cepit. 5

19. A Fearful Expedient.

Erat in navi Argonautarum filius quidam regis Aeetae,nSmine Absyrtus, quem, ut supra demonstravimus, Medeaex urbe fugiens secum abduxerat. Hunc puerum Medeaconstituit interficere eo consilio ut membris eius in mareconiectis cursum Colchorum impediret

;pro cert5 enim lo

sciebat Aeetem, cum membra fill vidisset, n5n longiusprosecuturum esse, neque opinio eam fefellit ; omniaenim ita evenerunt ut Medea speraverat. Aeetes, ubi

. primum membra vidit, ad ea conligenda navem statuiiussit ; dum tamen ea geruntur, Argonautae non inter- ismisso remigandi labore, mox, quod necesse fuit, e con-spectQ hostium rem5ti sunt neque prius fugere destiteruntquam ad iiiimen 'Eridanum pervenerunt. At Aeetes nihilsibi profuturpm esse arbitratus, si^ longius progressus

esset, animo demisso domum revertit, ut fill corpus ad 20sepultQram daret.

20. Tlie Bargrain wttli Fellas.

Tandem post multa pericula lason in eundem locumpervenit unde olim profectus erat. Tum e navi egressus

I minimum afuit: p. 6, 1. 14. 15 intermisso : p. 4, 1. ^5 consilium cepit: p. 3,1.8. 19 profuturum: p. 10,1.26.

7 supra : anted. 21 sepultiiram daret : sepe-

10 impediret: moraretur. liret.

14 VIA LATINA.

ad regem Peliam, qui regnum adhuc obtinebat, statitn secontulit et vellere aureo monstrato ab eo postulavit utregnum sibi traderetur ; Pelias enim pollicitus erat, silason vellus rettulisset, se regnum ei traditiirum. Post-

5 quam lason ostendit quid fieri vellet Pelias primum nihilrespondit, sed diii in eadem tristitia tacitus permansit

;

tandem ita lociitus est. " Vides me aetate iam esse con-fectum neque dubium est quin dies supremus mihi adsit.Liceat igitur mihi dum vivam hoc regnum obtinere ; tum,

10 postquam ego e vita discessero, tu in meum locumvenies." Hac oratione adductus lason respondit se idfactiirum quod ille rogasset.

21. BoUed Matton.

His rebus cog^nitis Medea rem aegre tulit et regnicupiditate adducta constituit mortem regi per dolum

15 inferre. Hoc constitflto, ad filias regis venit atque italocuta est. " Videtis patrem vestrum aetate iam esseconfectum neque ad laborem regnandi perferendum satisvalere. Voltisne eum rursus iuvenem fieri ? " Tum filiaeregis his auditis ita responderunt. " Num hoc fieri potest ^

20 Quis enim umquam e sene iuvenis factus est ? " AtMedea respondit, " Scitis me medicinae summam habere

.scientiam. Nunc igitur vobis demonstrabo qu5 modohaec res fieri possit." His dictis, cum arietem aetateiam confectum interfecisset, membra eius in vas aeneum

25 posuit et igni supposito aquae herbas quasdam infudit.Tum, dum aqua efferveseeret, carmen magicum cantabat.

7 confectum: p. 10, 1. 14. 13 a&%xii-aS.\X:irdcommdtaest.9 obtinere : habere, tenere. 22 scientiam : p. 8, 1. 22.

THE ARGONAUTS.^ IS

Post breve tempus aries e vase exsiluit et viribus refectisper agros currebat.

22. A Dangerous Experiment.

Dum filiae regis hoc miraculum stupentes intuentur,

,

Medea ita locuta est. "Videtis quantum valeat medi-cina. Vos igitur, si voltis patrem vestrum in adulescen- Stiam reducere, id quod feci ipsae facietis. Vos patrismembra in vas conicite ; ego herbas magicas praebebo."His auditis filiae regis consilium quod dederat Medeanon omittendum putaverunt. Patrem igitur Peliam neca-verunt et membra eius in vas aeneum coniecerunt ; nihil loenim dubitabant quin hoc maxime ei profutiirum esset.At res omnino aliter ev^nit ac speraverant, Medea enimnon easdem herbas dedit quibus ipsa Csa erat. Itaque,postquani diu frustra exspectaverunt, patrem suum re vera

mortuum esse intellexerunt. His rebus gestis, Medea 15sperabat se cum coniuge suo regnum accepturam esse

;

at cives, cum intellegerent quo modo Pelias periisset,tantum scelus aegre tulerunt itaque lasone et Medea eregno expulsis Acastum regem creaverunt.

23. A Fatal Gift.

Post haec lason et Medea e Thessalia expulsi ad urbem 20Corinthum venerunt, cuius urbis Creon quidam regnumturn obtinebat. Erat autem Creonti filia una, nomine

Glauce. Quam cum vidisset, lason constituit Medeamuxorem suam repudiare eo consilio, ut Glailcen in matri-

3 intuentur : vident. 12 ac : quam.

5 adulescentiam: /aww^KfcOT. 18 aegre tulerunt : p. 14, 1. 13.

II profuturum: p. 13, 1. 19. 22 obtinebat: p. 14, 1. 9.

16 V/A LATINA.

monium duceret. At Medea, ubi intellexit quae ille inanimo haberet, ira graviter commota, iure iurando confir-mavit se tantam iniuriam ulturam. Hoc igitur consiliumcepit. Vestem paravit summa arte contextam et variis

S coloribus tinctam. Hanc diro quodam infecit veneno,cuius vis talis erat ut si quis earn vestem induisset

corpus eius quasi igni urpretur. Hoc facto vestem adGlaucen misit : ilia autem nihil mali suspicans donumlibenter accepit et vestem novam more feminarum

10 statim induit.

24. Fllglit of Medea and Death of Jason.

Vix vestem induerat Glauce, cum dolorem gravem peromnia membra sensit' et post paulum diro cruciatu adfectae vita excessit. His rebus gestis, Medea furore atqueamentia impulsa filios suos necavit. Turn magnum sibi

15 fore periculum arbitrata, si in Thessalia maneret, ex earegi5ne fugere constituit. Hoc constituto S5lem oravitut in tanto periculo auxilium sibi praeberet. Sol autemhis precibus commotus currum quendam misit, cui dra-cones alis instructi iuncti erant. Medea n5n omittendam

20 tantam occasi5nem arbitrata currum conscendit itaqueper aera vecta incolumis ad urbem Athenas pervenit.lason autem post breve tempus miro modo occisus est.Ille enim, sive casu sive consilio deorum, sub umbranavis suae, quae in litus subducta erat, olim dormiebat.

25 At navis, quae adhuc erecta steterat, in earn partem ubilason iacebat subito delapsa virum infelicem oppressit.

5 infecit veneno: p. 11, 1. 18. 20 occasionem: p. 8, 1. 16.13 e vita excessit : mortua est. 21 vecta: p. 4, 1. 19.16 oravit: ofaifcraOT/, p. 10, 1.25. 21 incolumis: p. 7, 1. 20.

ULYSSES.

Ulysses, a celebrated Greek hero, took a prominent part inthe long siege of Troy. After the fall of the city, he set outwith his followers on his homeward voyage to Ithaca, anisland of which he was kingj but, being driven out of hiscourse by northerly winds, he was compelled to touch at thecountry of the Lotus Eaters, who are supposed to have livedon the north coast ofLibya {Africa'). Some of his comradeswere so delighted with the lotus fruit that they wished toremain in the country, but Ulysses compelled them to embarkagain, and continued his voyage. He next came to the islandof Sicily, and fell into the hands of the giant Polyphemus,one of the Cyclopes. After several of his comrades had beenkilled by the monster, Ulysses made his escape by stratagem,and next reached the country of the Winds. Here he receivedthe help of jEoIus, king of the winds, and, having set sailagain, arrived within sight of Ithacaj but, owing to thefollyof his companions, the winds became suddenly adverse, andthey were again driven back. They then touched at an island

occupied by Circe^ a powerful enchantress, who exercised hercharms on the companions of Ulysses, and turned them intoswine. By the help of the god Mercury, Ulysses himself notonly escaped this fate, but forced Circe to restore her victims

to human shape. After staying a year with Circe, Ulyssesagain set out, and eventually reached his home.

25. Homeward Bound.

Urbem, Troiam a Graecis decern annos obsessam esse,satis constat ; de hoc enim bello Homerus, maximuspoetarum Graecorum, Iliadem, opus notissimum, scripsit.

2 constat : cdgnitum est-

18 V/A LATINA.

Troia tandem per insidias capta, Graeci longo bell5 fessidomum redire maturaverunt. Omnibus igitur ad profec-tionem paratis navis deduxerunt et tempestatem idoneamnacti magno cum gaudio solverunt. Erat inter primes

S Graec5rum Ulixes quidam, vir summae virtutis ac pru-dentiae, quem dicunt nonnulli dolum istum excogitasseper quem Troiam captam esse constat. Hie regnuminsulae Itliacae obtinuerat et paulo antequam cum reliquisGraecis ad bellum profectus est, cum puellam formSsissi-

10 mam, nomine Penelopen, in matrimonium duxisset. Nuncigitur cum iam decem annos quasi in exsilio consiimpsis-set, magna cupidine patriae et uxoris videndae ardebat.

26. Tbe Lotos Eaters.

Postquam tamen pauca millia passuum a litere Troiaeprogress! sunt, tanta tempestas subito coorta est ut nialla

15 navium cursum tenere posset, sed aliae alias in partisdisicerentur. Navis autem qua ipse Ulixes vehebaturvi tempestatis ad meridiem delata, decim5 die ad litusLibyae appulsa est. Ancoris iactis, Ulixes constituitnonnullos e sociis in terram exponere, qui aquam ad

20 navem referrent et qualis esset natiira eius regionis cog-

noscerent. Hi igitur e navi egressi imperata facereparabant. Dum tamen fontem quaerunt, quibusdam exincolis obviam facti ab iis hospitio accept! sunt. Acciditautem ut victus eorum hominum e miro quodam fructa

25 quem lotum appellabant paene omnin5 constaret. Quemcum Graeci gustassent, patriae et sociorum statim obliti

2 maturaverunt: contende- 16 i^svxrtTAax : dlspergerentur.runt, p. 12, 1. 24. 18 appulsa : admdta.12 ardebat: p. 12,1. 20. 25 c5nstaret: cdnsisteret.

ULYSSES. 19

confirmaverunt se semper in ea terra mansuros, ut dulciills cibo in aeternum vescerentur.

27. The Lotns 'Eaters cmtiitued.

At Ulixes, cum ab hora septima ad vesperum exspec-tasset, veritus ne socii sui in periculo versarentur, '

nonnullos e reliquis misit, ut quae causa esset morae, 5cognoscerent. Hi igitur in terram expositi, ad vicumqui non longe afuit se contulerunt

;quo cum venissent,

socios suos quasi vin5 ebrios reppererunt. Turn ubicausam veniendi docuerunt, iis persuadere conabantur utsecum ad navem redirent. Illi tamen resistere ac manu 10se defendere coeperunt, saepe clamitantes se numquamex 60 loco abitijros. Quae cum ita essent, nuntii reinfecta ad Ulixem redierunt. His rebus cognitis, Ulixesipse cum omnibus qui in navi relicti sunt ad locum venit

;

et socios suos friistra. hortatus ut sponte sua redirent, 15

manibus eorum post terga vinctis, invitos ad navemreportavit. Turn ancoris sublatis quam celerrime e portusolvit.

28. Tbe One-eyed Giant.

Postrldie eius diei postquam totam noctem remis con-tenderant, ad terram ignotam navem appulerunt. Tum, 20

quod natiiram eius regionis ignorabat, ipse Ulixes cumduodeciih e sociis in terram egressus locum explorare

constituit. Paulum a litore progress! ad antrum ingens

4 versarentur: essent. 17 quam celerrime: summS6 expositi : egressi, p. 18, 1. 21

.

celeritate.

17 ancoris sublatis: cf. opp., ig remis contenderant : p. iz,

p. 18, 1. 18. 1. 23.

20 VIA LATIATA.

pervenerunt, quod habitari senserunt; eius enim intro-itum arte et manibus munitum esse animadverterunt.Mox, etsi intellegebant se non sine periculo id facturos,

antrum intraverunt, quod cum fecissent, magnam copiam5 lactis invenerunt in vasis ingentibus conditam. Dumtamen mirantur quis eam sedem incoleret, sonitum terri-bilem audiverunt et oculis ad portam versis monstrumhorribile viderunt, humana quidem specie et figura sedingenti magnitudine corporis. Cum autem animadver-

10 tissent gigantem unum tantum oculum habere in mediafronte positum, intellexerunt hunc esse unum e Cyclopi-bus, de quibus famam iam acceperant.

29. The Giant's Sapper.

Cyclopes autem pastSres erant quidam, qui insulamSicilian! et praecipue montem Aetnam incolebant ; ibi

IS enim Volcanus, praeses fabrorum et ignis repertor, ciiiusservi Cyclopes erant, officinam suam habebat.

Graeci igitur, simul ac monstrum viderunt, terrorepaene exanimati in interiorem partem speluncae refuge-runt et se ibi celare conabantur. Polyphemus autem, ita

20 enim gigas appellatus est, pecora sua in speluncam egit

;

turn cum saxo ingenti portam obstruxisset, ignem inmedio antr5 accendit. Hoc facto, ocul5 omnia perlustra-bat et cum sensisset homines in interi5re parte antricelari, magna voce exclamavit. " Qui estis homines ?

25 Mercatores an latrones .' " Tum Ulixes respondit seneque mercatores esse neque praedandi causa venisse

:

S conditam : positam. 15 repertor : inventor.13 acceperant : audlvcrant. 20 speluncam : antrum.

32 perlustrabat : perspiciibat.

ULYSSES. 21

sed e Troia redeuntis vi tempestatum a recto cursu de-pulsos esse ; oravit etiam ut sibi sine iniuria abire liceret.Turn Polyphemus quaesivit ubi esset naviS qua vectiessent ; Ulixes autem, cum bene intellegeret sibi maximepraecavendum esse, respondit navem suam in rupis 5coniectam et omnino perfractam esse. Polyphemus autemsine ullo responso duo e sociis manu corripuit et mem-bris eorum divolsis carnem devorare coepit.

30. no Way of Escape.

Dum haec geruntur, Graecorum animSs tantus terrorocciipavit ut ne vocem quidem edere possent, sed omni ibspe salutis deposita mortem praesentem exspectarent.

At Polyphemus, postquam fames hac tarn horribili cenadepulsa est, humi prostratus somno se dedit. Quod cumvidisset Ulixes, tantam occasionem rei bene gerendaenon omittendam arbitratus, in e5 erat ut pectus monstri 15gladio transfigeret.* Cum tamen nihil temere agendumexistimaret, constituit explorare, antequam hoc faceret,

qua ratione ex antro evadere possent. At cum saxum

animadvertisset, qu5 Introitus obstructus erat, nihil

sibi profuturum intellexit si Polyphemum interfecisset. 20Tanta enim erat eius saxi magnitudo ut ne a decemquidem hominibus amoveri posset. Quae cum ita essent,Ulixes hoc destitit conatu et ad socios rediit ; qui, cum

intellexissent quo in loco res essent, nulla spe salutis

oblata, de fortunis suis desperare coeperunt. Ille tamen, 25

1 depulsos: deldtds, p. 18, 7 coxriyviit : pre/iendit.

1. 17. 8 divolsis : divisis.

5 T^vsitcaMeniMxa.: cavenduth, 15 in eo erat nt: minimum mp. z, 1. 21. d/uii quln, p. 13, 1. i.

22 VIA LA TINA.

ne animos demitterent, vehementer hortatus est ; demon-stravit se iam antea e multis et magnis periculis evasisse,neque dubium esse quin in tanto discrimine dii auxiliumadlaturi essent.

31. A Flan for Veneeance.

S Orta luce Polyphemus iam e somno excitatus idemquod hesterno die fecit ; correptis enim duobus e reliquisviris, carnem eorum sine mora devoravit. Turn, cum

saxum atoovisset, ipse cum pecore su5 ex antro pro-

gressus est. Quod cum viderent Graeci, magnam in spemlo venerunt se post paulum evasuros. Mox tamen ab hac

spe repulsl sunt ; nam Polyphemus, postquam omnesoves exierunt, saxum in locum restituit. Reliqui omilispe salutis deposita lamentis lacrimisque se dediderunt

:

Ulixes ver5 qui, ut supra demonstravimus, vir magni15 fuit consili, etsi bene intellegebat rem in discrimine esse,

nondum omnino desperabat. Tandem postquam diu totoanimo cogitavit, hoc cepit consilium. E lignis quae inantro reposita sunt, palum magnum delegit, quem summacum diligentia praeacutum fecit ; turn postquam sociis quid

20 fieri vellet ostendit, reditum PolyphemI exspectabat.

32. A Glass too Mncli.

Sub vesperum Polyphemus ad antrum rediit et eodemmods quo antea cenavit. Tum Ulixes utrem vini promp-sit, quem forte, ut in talibus rebus accidere consuevit,'secum attulerat, et postquam magnam crateram vino

I animos demitterent : ani- 7 sine mora : statim.mos d'esponderent. 15 discrimine : periculo.

^ 6 hesterno die : hen. 22 fltrem : pellem.^ 22 prompsit : protulit.

ULYSSES. 23

replevit, gigantem ad bibendum provocavit. Polyphemus,qui numquam antea vinum gustaverat, t5tam crateramstatim hausit

;quod cum fecisset, tantam voluptatem per-

cepit ut iterum et tertium crateram repleri iusserit. Tumcum quaesivisset quo nomine Ulixes appellaretur, ille srespondit se Neminem appellari. Quod cum audivisset,Polyphemus ita locutus est : " Hanc tibi gratiam pro tantobeneficio referam ; te ultimum omnium -devorabo." Hisdictis cibo vinoque gravatus recubuit et post breve tem-pus somno oppressus est. Tum UlixeS sociis convocatis, lo" Habemus," inquit, " quam petiimus facultatem ; ne

, igitur tantam occasionem rei bene gerendae omittamus."

33. Noman.

His dictis ^ostquam extremum palum igni calefecit,oculum Polyphemi dum dormit flagrante ligno transfodit

;

quo facto, omnes in diversas speluncae partis se abdide- 15runt. At ille subito illo dolore, quod necesse fuit, esomno excitatus, clamorem terribilem sustulit et dum perspeluncam errat, Ulixi manum inicere conabatur ; cum

tamen iam omnin5 caecus esset, nullo modo hoc efficerepotuit. Interea reliqui Cyclopes clamore audito undique 20

ad speluncam convenerunt et ad introitum adstantes quidPolyphemus ageret quaesiverunt et quam ob causamtantum clam5rem sustulisset. Ille respondit se graviter

volneratum esse et magno dolore adfici. Cum tamenceteri quaesivissent quis ei vim intulisset, respondit ille 25

Neminem id fecisse. Quibus auditis, iinus e CyclSpibus,

2 gustaverat: cf. p. 19,1.2. 14 transfodit: transftxit, p.

3 percepit: p. Si 1. 9- 21, 1. 16.

8 referam : reddam. ' 21 introitum : p. 21, 1. 19

;

II facultatem: occasionem. aditum.

24 VIA LATINA.I

" At si nemo," inquit, " te volneravit, haud dubium estquin consilio deorutn, quibus resistere nee possumus neevolumus, h5c supplicio adficiaris." His dictis abieruntCyclopes eum in insaniam incidisse arbitrati.

34. Escape.

5 At Polyphemus, ubi socios suos abiisse sensit, furoreatque amentia impulsus Ulixem iterum quaerere coepit

;

tandem cum portam invenisset, saxum quo obstriicta eratamovit,' ut pecus ad agros exiret. Turn ipse in introitiisedit et ut quaeque ovis ad locum venerat tergum eius

10 manibus traictabat, ne viri inter ovis exire possent. Quodcum animadvertisset Ulixes, h5c iniit consilium ; beneenim intellexit omnem spem salijtis in dolo magis quamin virtiite poni. Primum tres quas vidit pinguissimas exoyibus delegit. Quibus inter se viminibus conexis, unum

IS sociorum ventribus earum ita subiecit ut omnino lateret

:

deinde ovis hominem secum ferentis ad portam egit. Idaccidit quod fore suspicatus erat. Polyphemus enim,postquam manus tergis earum imposuit, ovis praeterirepassus est. Ulixes, ubi rem ita feliciter evenisse vidit,

20 omnis su5s socios ex ordine eodem modo emisit;quo

facts, ipse Gltimus evasit.

35. Ont of Danger.

His rebus ita confectis, Ulixes cum sociis maximeveritus ne Polyphemus fraudem sentiret, quam celerrimead litus contendit. Quo cum venissent, ab iis qui navi

6 amentia impulsus : p. 16,1.14. i5 lateret: celdretur, p. 20,II iniit consilium: cepit con- 1. ig.

silium, p. 22, 1. 17. 23 fraudem: dolum, 1. 12.

ULYSSES. 25

praesidi5 relicti erant, magna cum laetitia accepti sunt.Hi enim, cum animis anxiis iam tres dies reditum eorumin horas exspectavissent, eos in periculum grave incidisse,id quod erat, suspicati, ipsi auxiliandl causa egredi para-bant. Tum Ulixes n5n satis tutum esse arbitratus si in 5eo loco maneret, quam celerrime proficisci constituit.lussit igitur omnis navem conscendere et ancoris sublatispaulum a lltore in altum provectus est. Tum magnavoce exclamavit, " Tu, Polypheme, qui iura hospitispernis, iustam et debitam poenam immanitatis tuae 10solvisti." Hac voce audita Polyphemus ira vehementercommotus ad mare se contulit et ubi intellexit navempaul.um a litore remotam esse saxum ingens manti cor-reptum in eam partem coniecit, unde vocem venire sensit.Graeci autem, etsi minimum afuit quin submergerentur, 15niillo accepts damno cursum tenuerunt.

36. Tlie Country of tbe Winds.

Pauca millia passuum ab eo loco progressus Ulixesad insulam quandam, nomine Aeoliam, navem appulit.Haec patria erat Ventorum.

" Hie vasto rex Aeolus antro 20Luctantes ventos tempestatesque sonoras

Imperio premit ac vinclis et carcere frenat."

Ibi rex ipse Graecos hospiti5 accepit atque iis persuasit

ut ad recuperandas viris paucos dies in ea regionecommorarentur. Septimo die cum socii e laboribus se 25^

I laetitia: gaudio,'p. 12, 1. 11;^^ luctantes: inter sepugnan-

opp. dolore.tes -p 10 \ 12

10 immanitatis: crudelitaHs. \^ commorarentur: mane-15 minimum afuit quin: p. 13,

^^^^^^ j g^1, I

;prope.

26 VIA LA TINA.

recepissent, Ulixes, ne anni tempore a navigatione exclu-deretur, sibi sine mora proficiscendum statuit. TurnAeolus, qui bene sciebat eum maxime cupidum esse patriaevidendae, Ulixi iam profecturo magnum dedit saccum e

5 corio confectum, in quo ventos omnis praeter unumincluserat. Zephyrum tantum praeterraiserat, quod iliumventum ad Ithacam navigando idoneum esse sciebat.Ulixes hoc donum libenter accepit et gratiis pro tantobeneficio relatis saccum ad malum ligavit. Tum omnibus

10 ad profectionem paratis meridiano fere tempore e portusolvit.

37. Tbe Wlnd-Bag.

Novem dies vent5 secundissimo cursum tenuerunt,iamque in conspectum patriae suae venerant, cum Ulixeslassitudine confectus, ipse enim manu sua gubernabat,

I s ad quietem capiendam recubuit. At socii, qui iamdudummirabantur quid in illo sacco inclusum esset, cum viderentducem somno oppressum esse, tantam occasionem nonomittendam arbitrati sunt, credebant enim aurum etargentum ibi celarl. Itaque spe lucri adducti saccum

2o sine mora solverunt : quo facto, venti

" Velut agmine factoQua data porta ruunt et terras turbine perflant."

Extemplo tanta tempestas subito coorta est ut illi cursumtenere non possent, sed in eandem partem unde erant

2 statuit: constituit, p. 21, 14 lassitudine: p. 10, 1. i.1. 17. ig celari: latere, p. 24, 1. 15.

6 praetermiserat : omlserat, 19 lucri : pecuniae.p. 23,1. 12. 21 velut: sicut.

8 gratiis . . . relatis: gratiis 22 data: aperta.dctis, p. 7, 1. 24. 23 extemplo ; statim, p. 8, 1. 3.

crZYSSS. 27

profecti referrentur. Ulixes e somno excitatus, quo inloco res esset, statim intellexit. Saccum solutum etIthacam post tergum relictam vidit. Turn vero maximaindignatione exarsit sociosque obiurgabat, quod cupidi-tate pecuniae adducti spem patriae videndae proiecissent. s

38. Drawing Lots.

Brevi intermisso spatio, Graeci insulae cuidam appro-pinquaverunt quam Circe, filia Solis, incolebat. Ibi cumnavem appulisset, Ulixes in terram frumentandi causaegrediendum esse statuit ; cognoverat enim frumentumquod in navi haberent iam deficere. Sociis igitur ad se loconvocatis, quo in loco res esset et quid fieri velletostendit. Cum tamen omnes in memoria tenerent quamcrudeli morte occubuissent ii qui nuper in patriam Cyclo-pum egressi essent, nemo repertus est qui hoc negStiumsuscipere vellet. Quae cum ita essent, res ad controver- 15siam deducta est. Tandem Ulixes consensu omniumsocios in duas partis divisit, quarum alteri Eurylochus,vir summae virtiitis, alteri ipse praeesset. Tum hi duointer se sortiti sunt, uter in terram egrederetur. Hocfacto, Eurylocho sorte evenit ut cum duobus et viginti zo

sociis rem susciperet.

39. Tlie House of tlie Encliaiitress.

His rebus ita constitiitis, ii qui sorte ducti erant ininteriorem partem insulae profecti sunt. Tantus tamen

timor animos eorum occupaverat ut nihil dubitarent quin

4 obiurgabat : culpdbat. 18 praeesset : dux esset.10 deflcere: p. 5,1. \^,deesse. 20 evenit: accidit.

13 occubuissent : mortui es- 24 occupaverat : corripuerat,

sent. p. 21, 1. 7.

28 VIA LATINA.

vaqxXX obviam irent. Vix quidem poterant ii qui in navirelicti erant lacrimas tenere, credebant enim se sociossu5s numquam iterum visuros. Illi autem aliquantumitineris progress! ad villain quandam pervenerunt, summa

S magnificentia aedificatam ; cuius ad ostium cum adiissent,carmen dulcissimum audiverunt. Tanta autem fuit eiusvocis dulcedo ut nullo modo retineri possent quin ianuampulsarent. Hoc facto, ipsa Circe foras exiit et summacum benignitate omnis in hospitium invitavit. Eurylochus

lo insidias comparari suspicatus foris exspectare constituit,at reliqui rei novitate adducti intraverunt. Conviviummagnificum invenerunt omnibus rebus instructum et iussudominae libentissime accubuerunt. At Circe vinum quodservi apposuerunt medicaments quodam miscuerat, quod

15 cum illi bibissent, gravi sopore subito oppressi sunt.

40. Men chansred to Figs.

Tum Circe, quae artis magicae summam scientiamhabebat, bacul5 aureo quod gerebat capita eorum tetigit

;

quo facto omnes in porcos subito conversi sunt. IntereaEurylochus ignarus quid in aedibus ageretur ad 5stium

20 sedebat;postquam tamen ad solis occasum anxio animo

et sollicit5 exspectaverat, solus ad navem regredi consti-tuit. E6 cum venisset, anxietate ac timore ita perturba-tus fuit ut quae vidisset vix lucide narrare posset. AtUlixes satis intellexit socios suos in periculo versari et

25 gladio correpto Eurylocho imperavit ut sine mora viamad istam domum monstraret. Ille tamen multis cum

5 ostium: introitum, -p. 21, 12 lasitactum. : pardtum.1. 19- 15 sopore: somnd.

7 ianuam : portam. 21 regredi : redire, p. 2, 1. 9.8 foras : i dovio. 24 versari : esse.

ULYSSES. ,29

lacrimis Ulixem complexus obsecrare coepit, ne in tantumpericulum se committeret : Si quid gravius ei accidisset,omnium salutem in summo discrimine futuram. Ulixesautem respondit se neminem invitum secum adducturum

;

ei licere, si mallet, in navi manere; se ipsum sine tillo sauxilio rem suscepturum. Hoc cum magna voce dixisset,e navi desiluit et niillo sequente solus in viam se dedit.

41. Tbe Connter Charm.

Aliquantum itineris progressus ad villam magnificampervenit, quam cum ociilis perlustrasset, statim intrarestatuit, intellexit enim hanc esse eandem de qua Eury- i6lochus mentionem fecisset. At cum in eo esset ut limentransiret, subito obviam ei stetit adulescens forma pul-cherrima, aureum baculum manu gerens. Hie Ulixemiam domum intrantem manii corripuit et "Quo ruis.'"'inquit, " Nonne scis hanc esse Circes domum? Hie 'Sinclusi sunt amici tui ex humana specie in porcos con-versi. Num vis ipse in eandem calamitatem venire ? "Ulixes simul ac vocem audivit deum Mercurium agnovit, .nullis tamen precibus ab institiito consilio deterreri potuit.Quod cum Mercurius sensisset, herbam quandam ei dedit, 20quam contra carmina maxime valere dicebat. " Hanccape, " inquit, " et ubi Circe te baculo tetigerit, tu stricto

gladio impetum in earn vide ut facias." His dictisMercurius

" Mortales visus medio sermone reliquit, 25Et procul in tenuem ex oculis evanuit auram."

1 Obsecrare: drare. j^^ ^ g^^^^ ^^ : p. 21, 1. 15.

2 gravius: tristius.^^ ge^ns : ferens.

7 in viam se dedit: profec-^g specie

:/^r

30 VIA LATINA.

42. The Endiantress Foiled.

Brevi intermisso spatio, Ulixes ad omnia perlcula sub-eunda paratus ostium pulsavit et foribus patefactis ab ipsaCirce benigne exceptus est. Omnia eodem modo atqueantea facta sunt. Cenam magnifice instructam vidit- et

5 accumbere iussus est. Mox, ubi fames cibo depulsa est,Circe poculum aureum vino repletum Ulixi dedit. Ille,etsi suspicatus est venenum sibi paratum esse, poculumexhausit. Quo facto, Circe postquam caput eius bacul5tetigit, ea verba locuta est quibus socios eius antea in

o porc5s converterat. Res tamen omnino aliter evenitatque ilia speraverat. Tanta enim vis erat eius herbaequam dederat Mercurius ut neque venenum neque verbaquidquam efficere possent. Ulixes autem, sicut iusseratMercurius, gladio stricto impetum in earn fecit et mortem

'5 minitabatur. Turn Circe, cum sensisset artem suam nihil

valere, multis cum lacrimis eum obsecrare coepit, nevitam adimeret.

43. Fie:s changed to Men.

Ulixes autem, ubi sen sit eam timore perterritam esse,postulavit ut soci5s sine mora in humanam speciem redii-

20 ceret, certior enim factus erat a deo Mercuric eos inporcos converses esse : nisi id factum esset, ostendit sedebitas poenas siimpturum. At Circe his rebus gravitercommota ad pedes eius se proiecit et multis cum lacrimisiure iurando confirmavit se quae ille imperasset omnia

25 facturam. Tum porcos in atrium immitti iussit. Illi dato

1 spatio : tempore. 17 adimeret : privaret.a ostium : idnuam, p. 28, 1. 7. 23 commota : perterrita.3 atque: ;, as. 24 iiire iurando confirmavit:

7 venenum : p. 16, 1. 5. iuravit.

VL YSSES. ' 31

signo inruerunt et cum ducem suum agnovissent, magn5dolore adfecti sunt, quod nullo modo potuerunt eum derebus suis certiorem facere. Circe tameti unguentoquodam corpora eorum unxit

;quo facto omnes post breve

tempus in speciem humanam redditi sunt. Magn5 cum sgaudio Ulixes amicos agnovit et nuntium ad litus misit,qui reliquis Graecis socios receptos esse diceret. lUiautem his rebus cognitis statim ad domum Circaeam secontulerunt

;qu5 cum venissent, omnes universi laetitiae

se dediderunt, lo

44. Afloat Again.

Postridie eius diei Ulixes in animo habebat ex insulaquam pelerrime discedere. Circe tamen, cum haec cog-novisset, ex odi5 ad am5rem conversa omnibus precibuseum orare et obtestari coepit ut paucos dies apud semoraretur et h5c tandem jmpetrato tanta beneficia in 15eum contulit ut facile ei persuasum sit ut diutius maneret.

Postquam tamen totum annum api^d Circen consump-serat, Ulixes magno desiderid patriae suae videndae motusest. Sociis igitur ad se convocatis, quid in animo haberetostendit. Ubi tamen ad litus descendit, navem suam 20tempestatibus ita adflictam invenit ut ad navigandumpaene iniitilis esset. Hac re cognita, omnia quae adnavis reficiendas iisui sunt comparari iussit

;qua in re

tantam diligentiam omnes praebebant ut ante tertium

diem opus confecerint. At Circe, ubi vidit omnia ad 25profectionem parata esse, rem aegre ferebat et Ulixemvehementer obsecrabat ut eo consilio desisteret. Ille

2 AoVaw a-SitecXl swai: dolSrem 16 contulit: dedit.

perceperunt, p. 5, 1. 9. 23 Asui : p. 3, 1. 21.

3 rebus suis : calamitdte. a6 aegre ferebat : p. 8, 1. 19.

32 VIA LA TINA.

tamen, ne anni tempore a navigatione excluderetur, matu-

randum sibi existimavit at tempestatem idoneam nactusnavem solvit. Multa quidem pericula Ulixi subeundaerant antequam in patriam suam perveniret, quae tamen

S in hoc loco longum est perscribere.

THE SEVEN KINGS OF ROME.

I. Romanl Imperl Exordlnm.

Proca, rex Albanorum, Numitorem et Amuliura filioshabuit. Numitori, qui natu maior erat, regnum reliquit

;

sed Amtilius pulso fratre regnavit et, ut eum subole priva-ret, Rheam Silviam, eius filiam, Vestae sacerdotem fecit,quae tamen R5mulum et Remuiji geminos edidit. Ea re 5cognita Amulius ipsam in vincula coniecit, parvulos alveoimpositos abiecit in Tiberim, qui tunc forte super ripaserat effusus ; sed relabente flumine eos aqua in sicco reli-quit. Vastae turn in eis locis s5litudines erant. Lupa,

ut fama traditum est, ad vagitum accurrit, infantis lingua 10lambit, ubera eorum ori admovit matremque se gessit.Cum lupa saepius ad parvulos veluti ad catulos rever-

teretur, Faustulus, pastor regius, re animadversa eos tulitin casam et Accae Larentiae coniugi dedit educandos.

Adulti deinde hi inter pastores primo ludicris certamini- 15bus vires auxere, deinde .venando saltfls peragrare etlatrones a rapina pecorum arcere coeperunt. Qua recum eis insidiati essent latrones, Remus captus est,Romulus vi se defendit. Turn Faustulus necessitatecompulsus indicavit Romulo quis esset eorum avus, quae 20mater. Romulus statim armatis pastoribus Albam pro-peravit.

Interea Remum latrones ad Amiilium regem perduxe-runt, eum accusantes quasi Numitoris agr5s infestare

3 subole : prdgenie. 17 arcere : prohiKre.

5 edidit : peperit. 21 statim : sine mord.

8 relabente: refluente. 24 infestare: vixdre.

34 VIA LA TINA.

solitus esset ; itaque Remus a rege Nutnitori ad suppli-cium traditus est ; at cum Numitor, adulescentis voltumconsiderans, aetatem minimeque servilem indolem com-pararet, haud procul erat quin nepotem agnosceret. Nam

5 Remus oris lineamentis erat matri simillimus aetasqueexpositionis temporibus congruebat. Ea res dum Numi-toris animum anxium tenet, repente Romulus supervenit,fratrem liberat, interempto Amtilio avum Numitorem inregnum restituit.

lo Deinde Romulus et Aemus urbem, in eisdem locis ubiexpositi ubique educati erant, condiderunt ; sed orta intereos contentione uter nomen novae urbi daret eamqueimperio regeret, auspicia decreverunt adhibere. Remusprior sex voltures, Romulus postea duodecim vidit. Sic

15 Romulus, victor augurio, urbem Romam vocavit. Adnovae urbis tutelam sufficere vallum videbatur. Ciiiusangustias inridens cum Remus saltu id traiecisset, eumiratus Romulus interfecit his increpans verbis : " Sicdeinde, quicumque alius transiliet moenia mea." Ita

20 solus potitus est imperio Romulus.

2. Komidns, Romanomm Rez Fiimns.

753-715 (?) BC.

Romulus imaginem urbis magis quam urbem fecerat

;

incolae deerant. Erat in proximS lOcus ; hunc asylumfecit. Et statim eo mira vis latronum pastorumque con-fiigit. Cum vero ux5res ipse populusque non haberent,

25 legates circa vicinas gentis misit, qui societatem conu-

3 indolem : naturam. 13 adhibere : iltT.4 haud : non. 16 tutelam : praesidium.6 congruebat : conveniebat. 22 in proximo : prope.8 interempto : interfecto. 23 vis : Humerus.

THE SEVEN KINGS OF ROME. 35

biumque novo populO peterent. Nusquam benigne auditalegatio est ; ludibrium etiam additum : " Cur n5n feminisquoque asylum aperuistis ? Id enim compar foret conu-biuih.'' Romulus aegritudinem animi dissimulans lud5sparat ; indici deinde finitimis spectaculum iubet. Multi 5convenere studio etiam videndae novae urbis, maximeSabini cum liberis et coniugibus. Ubi spectaculi tempusvenit eoque conversae mentes cum oculis erant, turn signodato iuvenes R5mani discurrunt, virgines rapiunt.Haec fuit statim causa belli. Sabini enim ob virgines 10

raptas bellum adversus Romanos sflmpserunt et, cumRomae appropinquarent, Tarpeiam virginem nacti sunt,quae aquam forte extra moenia petitum ierat. Huiuspater Romanae praeerat arci. Titus Tatius, Sabinorumdux, Tarpeiae optionem muneris dedit, si exercitum suum 1

5

in Capitolium perduxisset. Ilia petiit quod Sabini insinistris manibus gererent, videlicet et anulos et armillas.Quibus dolose promissis Tarpeia Sabin5s in arcem per-diJxit, ubi Tatius scutis eam obrui iussit ; nam et ea in

laevis habuerant. Sic impia proditio celeri poena vindi- 20

cata est.

Deinde Romulus ad certamen processit et in eoloco ubi nunc Romanum Forum est, piignam conseruit.Prim5 impetu vir inter Romanos insignis, nomine Hos-tilius, fortissime dimidans cecidit ; cuius interitu conster- 25

nati Rom^ni fugere coeperunt. lam Sabini clamitabant

:

" Vicimus perfidos hospites, imbellis hostis. Nunc sciunt

. longe aliud esse virgines rapere, aliud piignare cum viris."

Tunc Romulus arma ad caelum toUens lovi aedem vovit,

II sumpserunt: susceperunt. 17 videlicet: id est.

15 muneris: dont. 23 conseruit: commisit.

17 sinistris: laevis. 25 interitii: morte.

36 VIA LATINA.

et exercitus seu forte seu divinitus restitit. Itaque proe-

lium redintegratur ; sed raptae mulieres crinibus passisausae sunt se inter tela volantia inferre et hinc patres

hinc viros orantes, pacem conciliarunt.5 Romulus foedere cum Tatio icto et Sabinos in urbemrecepit et regnum cum Tati5 sociavit. Verum non itamulto post occiso Tatio ad Romulum potentatus omnisrecidit. Centum deinde ex senioribus elegit, qu5rumconsilio omnia ageret, quos senatores nominavit propter

10 senectutem. Tres equitum centurias constituit, populumin triginta curias distribuit. His ita ordinatis cum adexercitum lustrandum contionem in campo ad Capraepaludem haberet, subito coorta est tempestas cum magnSfragore tonitribusque et R5mulus e conspectu ablatus est.

15 Ad deos transisse volgo creditus est ; cui rei fidem fecitlulius Proculus, vir nobilis. Orta enim inter patres etplebem seditione, in contionem processit iure iurando ad-firmans visum a se Romulum augustiSre forma, eun-demque praecipere ut seditionibus abstinerent et rem

20 militarem colerent ; futurum ut omnium gentium domi-ni exsisterent. Aedes in colle Quirinali Romulo consti-tuta, ipse pro deo cultus et Quirinus est appellatus.

3. llama Fomplllns, Romanonun Rex Secimdns.

715-673 (?) B.C.

Successit Romulo Numa Pompilius, vir incluta iustitiaet religione. Is Curibus, ex oppido Sablnorum, accitus

25 est. Qui cum Romam venisset, ut populum ferum re-ligione mitigaret, sacra plurima instituit. Aram Vestae

1 seu . . . seu : vel . . . vel. 23 incluta : clarS.8 recidit : ridiit. 24 accitus est : arcessitus est.

.THE SEVEN KINGS OF ROME. 37

consecravit et ignem in ara perpetuo alendum virginibusdedit. Flaminem lovis sacerdotem creavit eumque in-signi veste et curuli sella adornavit. Dicitur quondamipsum lovem e caelo elicuisse. Hie ingentibus fulminibusin urbem demissis descendit in nemus Aventlnum, ubi sNumam docuit quibus sacris fulmina essent procurandaet praeterea imperi certa pignora popul5 Romano datu-rum se esse promisit. Numa laetus rem populo nuntiavit.Postridie omnes ad aedis regias convenerunt silentesqueexspectabant quid futurum esset. Atque sole orto dela- lo

bitur e caelo scisso scutum, quod ancile appellavit Numa.Id ne furto auferri posset, Mamurium fabrum undecimscuta eadem forma fabricare iussit. Duodecim autemSalios Martis sacerdotes legit, qui ancilia, secreta ilia im-

peri pignora, custodirent et Kalendis Martiis per urbem 15canentes et rite saltantes ferrent.

Annum in duodecim mensis ad cursum liinae descrip-sit ; nefastos fastosque dies fecit

;portas lano gemino

aedificavit, ut esset index pacis et belli ; nam apertus,

in armis esse civitatem, clausus, pacatos circa omnis 20

populos, significabat.

Leges quoque pliirimas et iitiles tulit Numa. Ut veromaiorem institutis suis auctoritatem conciliaret, simulavitsibi cum dea Egeria esse conloquia nocturna, eiusque

monitii se omnia quae ageret facere. Lucus erat, quem 25medium fons perenni rigabat aqua ; eo saepe Numa sinearbitris se inferebat, velut ad congressum deae : ita om-nium animos ea pietate imbuit ut fides ac ius iurandumnon minus quam legum et poenarum metus civis con-tineret. Bellum quidem nullum gessit, sed non minus 3

4 elicuisse: ediixisse. 17 descripsit: divisit.

6 procuranda : Svertenda. 27 arbitris : testibiis.

II scisso: diviso. 27 velut: veiuti, p. 23i ^- 12.

38 VIA LA TINA.

civitati profuit quam R5mulus. Morbo exstinctus inlaniculo monte sepultus est. Ita duo deinceps reges, illebello, hie paee, civitatem auxerunt. Romulus septem ettriginta regnavit annos, Numa tres et quadraginta.

4. Tnllos HostlUns, Romanomm Rex Tertlas.

673-641 (?) B.C.

5 Mortuo Numa Tullus Hostilius rex creatus est. Hienon solum proximo regi dissimilis, sed ferocior etiamRomulo fuit. Eo regnante bellum inter Albanos etR6man5s exortum est. Ducibus Hostilio et Fufetioplacuit rem paucorum certamine finiri. Erant apud

10 Romanes trigemini fratres Horatii, tres apud AlbanosCuriatii. Cum eis agunt reges ut pro sua quisque patriadimicent ferro. Foedus ictum est ea lege, ut unde vic-toria ibi imperium esset.

Icto foedere trigemini arma capiunt et in medium15 inter duas acies procedunt. Consederant utrimque duo

exercitiis. Datur signum infestisque armis terni iuvenes,magnorum exercituum animos gerentes, concurrunt. Utprimo concursii increpuere arma micantesque fulseregladii, horror ingens spectanti^ perstringit. Consertis

20 deinde manibus statim duo Romani alius super aliumexspirantes ceciderunt ; tres Albani volnerati. Ad ca-sum Romanorum conclamavit gaudio exercitus Albanus.Romanes iam spes tota deserebat. Unum Horatiumtres Curiatii circumsteterant. Forte is integer fuit ; sed

I exstinctus: mortuus. 17 gerentes: habentis.6 ferocior : bellicosior. 17 ut : cum.

g certamine : pilgnd. 18 increpuere : resonSverunt.12 \e%e: conditidne. ig -pezstnngit : corripit.16 infestis : inimicis. 24 integer : involnerdtus.

THE SEVEN KINGS OF ROME. 39

quia tribus impar erat, ut distraheret hostis, fugam capes-sivit, singuloS per intervalla secuturos esse ratus. lamaliquantum spati ex e5 loco ubi pugnatum est aufugerat,cum respiciens videt unum e Curiatiis haud procul absese abesse. In eum magno impetu redit et, dum Alba- snus exercitus inclamat Curiatiis ut opera ferant fratri,iara Horatius eum occiderat. Alterum deinde, priusquamtertius posset consequi, interfecit.

lam singuli supererant, sed nee spe nee viribus pares.Alter erat intactus ferro et geminata victoria ferox ; loalter fessum volnere fessum cursu trahebat corpus. Neeillud proelium fuit. Romanus exsultans male sustinen-tem arma Ctiriatium conficit, iacentem spoliat. Romaniovantes ac gratulantes Horatium accipiunt et domumdeducunt. Princeps ibat Horatius trium fratrum spolia 15prae se gerens. Cui obvia fuit soror, quae desponsafuerat uni ex Curiatiis, visoque super umeros fratris palu-damento sponsi, quod ipsa confecerat, flere et crinis sol-vere coepit. Movet ferocis iuvenis animum comploratiosororis in tanto gaudio piiblico ; itaque stricto gladio 20

transfigit puellam, simul earn verbis increpans : " Abihinc cum immaturo amore ad sponsum, oblita fratrum,oblita patriae. Sic eat quaecumque Romana lugebithostem."

Atrox id visum est facinus patribus plebique;qua re 25

raptus est in ius Horatius, et apud iudices condemnatus.lam accesserat lictor iniciebatque laqueum. Tum Hora-tius ad populum provocavit. Interea patei Horati senexproclamabat filiam suam iure caesam esse ; et iuvenem

2 ratus : existivians. ig comploratio : luctus.

12 male : vix. 21 increpans : culpans.

13 conficit : interficit. 26 ifls : indicium.

40 VIA LA TINA.

amplexus spoliaque Curiatiorum ostentans orabat popu-

lum ne se, quern paulo ante cum egregia stirpe conspexis-sent, orbum liberis faceret. Non tulit populus patrislacrimas iuvenemque absolvit admiratione magis virtutis

5 quam iure causae. Ut tamen caedes manifesta expiaretur,pater quibusdam sacrificiis peractis transmisit per viamtigillum et filium capite adoperto velut sub iugum misit

;

quod tigillum sororium appellatum est.Non diu pax Albana mansit ; nam Mettius Fufetius,

10 dux Albanorum, cum se invidiosum apud civis videret,quod bellum uno paucorum certamine finisset, ut remcorrigeret, Veientes Fidenatesque adversus Romanosconcitavit. Ipse a TuUo in auxilium arcessitus aciemin collem subduxit, ut fortunam belli exspectaret et

15 sequeretur. Qua re Tullus intellecta magna v5ce aitsuo illud iussu Mettium facere, ut hostes a tergo cir-cumvenirentur. Qu5 audito hostes territi et victi sunt.Posters die Mettius cum ad gratulandum Tullo venisset,iussu illius quadrigis religatus et in diversa distractus

20 est. Deinde Tullus Albam propter duels perfidiam diruitet Albanos Romam transire iussit.R5ma interim crevit Albae ruinis ; duplicatus est

civium numerus ; mons Caelius urbi additus et, quofrequentius habitaretur, eam sedem Tullus regiae cepit

25 ibique deinde habitavit. Auctarum virium fiducia elatusbellum Sabinis indixit : pestilentia insecuta est ; nullatamen ab armis quies dabatur. Credebat enim rex belli-cosus salubriora militiae quam domi esse iuvenum cor-

2 stirpe : progenie. 10 invidiosum : imnsum-6 peractis : perfectis. 20 diruit : delivit.

7 adoperto : tictd. 25 fiducia : fide.

9 mansit : diirdvit. 38 saliibriora : vatididra.

THE SEVEN KINGS OF ROME. 41

pora, sed ipse quoque diuturno morbo est implicatus.Tunc vero adeo fracti simul cum corpore sunt spiritusilli feroces ut nulll rei .posthac nisi sacris operam daret.Memorant Tullum fulmine ictum cum domo conflagrasse.TuUus magna gloria belli regnavit annos duos et triginta.

5. Ancns Marclas, Romanornm Rex Qaartns.

641-616 (?) B.C.

TuUo mortu5 Ancum Marcium regem populus creavit.Numae Pompili nepos Ancus Marcius erat, aequitate etreligione avo similis.. Tunc LatinT, cum quibus Tulloregnante ictum foedus erat, sustulerant animos et incur-sionem in agrum Romanum fecerunt. Ancus, priusquam 10eis bellum indiceret, legatum misit, qui res repeteret,eumque morem poster! acceperunt. Id autem hoc modofiebat. Legatus, ubi ad iinis eorum venit a quibusres repetuntur, capite velato, "Audi, luppiter," inquit,"audite, fines hiiius populi. Ego sum publicus niintius 15populi Romani : verbis meis fides sit." Deinde peragitpostulata. Si non deduntur res quas exposcit, hastamin finis hostium emittit bellumque ita indicit. Legatusqui ea de re mittitur fetialis, ritusque belli indicendi iusfetiale appellatur. 20

Legato ; Romano res repetenti superbe respohsum esta Latinis : qua re bellum hoc modo eis indictijm est.Ancus exercitu c5nscripto profectus Latinos fudit et

compluribus oppid^s deletis civis Romam traduxit. Cum

I implicatus: adjlldus. 16 peragit: cxplicat.

4 memorant : narrant. i-j exposcit : postulat.

g sustulerant : crexerant. 23 fudit : fugavit.

14 velato: a^c//, p. 4o> 1-7 24 deletis : &.

42 VIA LATINA.

autem in tanta hominum multitudine facinora clandes-tina fierent, Ancus carcerem in media urbe ad terroremincrescentis audaciae aedificavit. Idem nova moeniaurbl circumdedit, laniculum montem ponte sublicio in

5 Tiberi facto urbi coniunxit, in ore Tiberis Ostiam urbemcondidit. Pluribus aliis rebus intra paucos annos con-

fectis immatura morte praereptus obiit.

b. Laclas Tartnlnlns Fiiscns, Ramanomm Rex Qnlatns.

615-578 (?) B.C.

Anco regnante Lucius Tarquinius, Tarquiniis ex Etru-riae urbe profectus, cum coniuge et fortunis omnibus

10 Romam commigravit. Additur haec fabula: advenientiaquila pilleum sustulit et super carpentum, cui Tarquiniusinsidebat, cum magno clangore volitans rursus capiti aptereposuit ; inde sublimis abiit. Tanaquil coniunx, caeles-tium prodigiorum perita, regnum ei portendi intellexit

;

15 itaque, virum complexa, excelsa et alta sperare eum iussit.Has spes cogitationesque secum portantes urbem ingresSisunt, domicilioque ibi comparato Tarquinius pecunia etindustria dignitatem atque etiam Anci regis familiarita-tem consecutus est ; a quo tfltor liberis relictus regnum

20 intercepit et ita administravit, quasi iure adeptus esset.Tarquinius Priscus Latinos bello domuit ; Circum

Maximum aedificavit ; de Sabinis triumphavit ; murumlapideum urbi circumdedit. Equitum centurias duplica-vit, nomina miitare non potuit, deterritus, ut ferunt, Atti

25 Navi auctoritate. Attus enim, ea tempestate augur

7 immatura : praemdtiird. 20 intercepit : usurpdvit.15 virum: coniugem. 20 adeptus: consecutus, \. 19.15 excelsa: egregia,f.^o,\.2. 25 tempestate: tempore.

THE SEVEN KINGS OF ROME. 43

inclutus, id fieri posse negabat,nisi aves addixissent ; iratusrex in experimentum artis eum interrogavit fierine possetquod ipse mente concepisset; Attus augurio acto fieriposse respondit. "Atqui hoc," inquit rex, "agitabam,num cotem illam secare novacula possem." " Potes 5ergo," inquit augur, et rex secuisse dicitur. Tarquiniusfilium tredecim annorum, quod in proelio hostem percus-sisset, praetexta bullaque donavit ; unde haec ingenuorumpuerorum insignia esse coeperunt.

Supererant duo Anci filii, qui aegre ferentes se paterno 10regno fraudatos esse regi insidias paraverunt. Ex pas-toribus duos ferocissimos deligunt ad patrandum facinus.Ei simulata rixa in vestibulo regiae tumultuantur. Quo-rum clamor cum penitus in regiam pervenisset, vocatiad regem pergunt. Primo uterque vociferari coepit et 15certatim alter alteri obstrepere. Cum vero iussi essentinvicem dicere, unus ex compositS rem orditur ; dumqueintentus in eum se rex totus avertit, alter elatam secflrim

in eius caput deiedit, et relicto in volnere telo ambo forasse proripiunt. 20

\

1. Servlns Tnlllag, Romanonun Rez Sextos.

578-534 (?) B.C.

Post hunc Servius TuUius suscepit imperium genitusex nobili femina, captiva tamen et famula. Qui cum indomo Tarquini Prisci educaretur, ferunt prodigium visueventflque mirabile accidisse. Flammae species pueridormientis caput amplexa est. Hoc visii Tanaquil sum- 25

I inclutus : p. 36, 1. 23. 7 percussisset : interficisstt.

I addixissent : secundaefuis- 22 famula : servd.23 ferunt: dicunt.

4+ VIA LA TINA.

mam ei dignitatem portend! intellexit coniugique suasit

ut eum baud secus ac suos llberos educaret. Is post-quam adolevit, et fortitudine et consilio insignis fuit. Inproelio quodam, in quo rex Tarquinius adversus Sabinos

5 conflixit, militibus segnius dimicantibus, raptum signumin hostem misit. COius recipiendi gratia Roman! tamacriter pugnaverunt ut et signum et victoriam referrent.Qua re a Tarquinio gener adsumptus est ; et cum Tar-quinius occisus esset, Tanaquil, Tarquini uxor, mortem

10 eius celavit populumque ex- superiore parte aedium ad-locuta, ait regem grave quidem, sed non letale volnusaccepisse eumque petere ut interim, dum convalesceret,Servio Tullio dicto audientes essent. Sic Servius Tullius

regnare coepit, sed recte imperium administravit. Sabi-15 nossubegit; mentis tres, Quirinalem, Viminalem, Esquili-

num urbi adiunxit ; fossas circa murum duxit. Idemcensum ordinavit et populum in classis et centurias dis-tribuit.

Servius Tullius aliquod urbi decus addere volebat.20 lam turn inclutum erat Dianae Ephesiae fanum. Id com-

miiniter a civitatibus Asiae factum fama ferebat. ItaqueLatinorum populis suasit ut et ipsi fanum Dianae cumpopulo Romano Romae in Aventin5 monte aedificarent.Quo facto bos mirae magnitudinis cuidam Latino nata

25 dicitur et responsum somnio datum, eum populum sum-mam imperi habiturum cuius civis bovem illam Dianaeimmolasset. Latinus bovem ad fanum Dianae egit etcausam sacerdoti Romano exposuit. IHe callidus dixit

2 secus: aliter. ii letale: mortiferum.2 ac : quam. ig decus : orndmentum.

5 segnius : Igndvius. 25 responsum : ordcubim.10 aedium : domiis. 27 immolasset : sacrificdsset.

THE SEVEN KINGS OF ROME. 45

prius eum'vivo flumine manus abluere debere. Latinusdum ad Tiberim descendit, sacerdos bovem immolavit.

^

Ita imperium civibus sibique gloriam adquisivit.'

Servius Tullius filiam alteram ferocem, mitetn alterarrihabens, cum Tarquini filios pari esse animo videret, fero- 5cam miti, mitem feroci in matrimonium dedit,' rie duoviolenta ingenia matrimonio iungerentur. Sed mites seuforte seu fraude perierunt ; ferocis morum similitiido

coniiinxit. Statim Tarquinius a Tullia incitatus advocatosenatfl regnum paternum repetere coepit. Qua re audita 10Servius dum ad ciiri'am contendit, iussii Tarquini pergfadiis delectus et ' domum refugiens interfectus est.Tullia carpento vecta in Forum piroperavit et coniugetn eciiria evocatum prima regem saliitaivit; ciiius iiissii cume turba ac tumultu decessisset domumque irediret, viso 15patris corpore mulionem cunctantem et frena inhibentemsuper ipsum corpus carpentum agere iussit. Unde vicusille sceleratus dictus est. Servius Tullius regnavit ahnosquattuor et quadraginta.

8. Taranlnlns Snperbns, Romanorniii Rex Septimus etUltimns.

534-510 (?) B.C.

Tarquinius Superbus regnum sceleste occiipavit. Ta- 20men bello strenuus Latinos Sabinosque domuit. UrbemGabios in potestatem redegit fraude Sexti fili. Is cumindigne ferret eam urbem a patre expiignari non posse,ad Gabinos se contulit, patris saevitiam in se conquerens.

3 adquisivit : consecutus est, 16 inliibeatem : retinentem.

p. 42, 1. 19. 2Q sceleste: nefdrie.

5 pari: similT. 23 indigne: ai?^>-^, p. 43, 1. 10.

16 cunctantem : dubitantem. 24 saevitiam : crudelitdtem.

46 VIA LATINA.

Benigne a Gabinis exceptus paulatim eorum benevolen-tiam consequitur, fictis blanditiis ita eos adliciens ut apudomnis plurimum posset et ad postremum dux belli eligere-tur. Turn e suis unum ad patrem mittit sclscitatum quid-

S nam se facere vellet. Pater nuntio fill nihil respondit,

sed velut deliberabundus in hortum transiit ibique inam-bulans sequente nuntio altissima papaverum capita baculodecussit. Nuntius fessus exspectando rediit Gabios.Sextus cognito silentio patris et facto intellexit quid vellet

10 pater. Primores civitatis interemit patrique urbem sineulla dimicatione tradidit.

Postea rex Ardeam urbem obsidebat. Ibi cum incastris essent, Tarquinius Collatlnus, sorore regis natus,forte cenabat apud Sextum Tarquinium cum iuvenibus

15 regils. Incidit de uxoribus mentio : cum suam unusquisque laudaret, placuit experiri. Itaque citatis equisRomam avolant ; regias nurus in convivio et luxu depre-hendunt. Pergunt inde Collatiam; Lucretiam, CoUatiniuxorem, inter ancillas lanae deditam inveniunt. Ea ergo

20 ceteris praestare iudicatur. Paucis interiectis diebusSextus Collatiam rediit et Lucretiae vim attulit. Iliapostero die advocatis patre et coniuge rem exposuit et secultro, quem sub veste abditum habebat, occidit. Con-clamant vir paterque et in exitium regum coniurant.

25 Tarquinio Romam redeunti clausae sunt urbis portae etexsilium indictum.

In antiquis annalibus memoriae haec sunt prodita.Anus hospita atque incognita ad Tarquinium quondam

4 sciscitatum : rogStum. 17 deprehendunt : inveniunt.10 primores : principes. 21 attulit : fecit, intulit.11 dimicatione: certdmine. 24 ezitium : interiiunttp.^^,

15 incidit : accidit. 1. 25.

THE SEVEN KINGS OF ROME. 47

Superbum regem adiit, novem libros ferens, qu5s essedicebat divina oracula : e5s se velle venum dare. Tar-quinius pretium percontatus est : mulier nimium atqueimmensum poposcit. Rex, quasi anus aetate desiperet,derisit. Turn ilia foculum cum igni apponit et tres 5libros ex novem deurit ; et, ecquid reliquos sex eodempretio emere vellet, regem interrogavit. Sed Tarquiniusid multo risit magis dixitque anum iam procul dubio deli-rare. Mulier ibidem statim tres alios libros exussit

;

atque id ipsum denuo placide rogat, ut tres reliquos 10eodem illo pretio emat. Tarquinius ore iam serio atqueattentiore animo fit; eam constantiam confidentiamquenon neglegendam intellegit ; libros tres reliquos mercaturnihilo minore pretio quam quod erat petitum pro omnibus.Sed eam mulierem tunc a Tarquinio digressam postea 15nusquam loci visam constitit. Libri tres in sacrari5 con-diti Sibyllinique appellati. Ad eos, quasi ad oraculum,Quindecim viri adeunt, cum dii immortales publice con-sulendi sunt.

3 percontatus: cf. p. 46, 1.4. 10 denuo: rursus,y.^z,\.\2.

4 desiperet : stulta esset. 1 1 ore : vo/tu.8 delirare : itisSnam esse. 13 mercatur : emit.

FABLES.

I. Haedas et Lnpns.

Haedus, stans in tect5 domus., lupo praetereunti male-dixit. Cui lupus, "Non tu," inquit, "sed tectum mihimaledicit."

Saepe locus et tempus homines timidos audacis reddit.

2. Grns et Favo.

S Pavo coram grue pennas suas explicans, " Quanta est,"in quit, " formositas mea et tua deformitas ! " At grus evo-

lans, " Et quanta est," inquit, " levitas mea et tua tarditas ! "

Monet haec fabula ne, ob aliquod bonum quod nobisnatura tribuit, alios contemnamus quibus natura alia et

10 fortasse maiora dedit.

3. Favo.

Pavo graviter conquerebatur apud lunonem, dominamsuam, quod vocis suavitas sibi negata esset, dum luscinia,avis tam parum decora, cantu excellat. Cui liino, " Etmerits," inquit ; " n5n enim omnia bona in unum c5nferri

IS oportuit.''

4. Capra et Lnpns,

Lupus capram in alta rupe stantem conspicatus, " Curnon," inquit, "relinquis nuda ilia et sterilia loca, et hue

5 coram : /rJ. ii apud: coram, \. e,.5 explicans : osientdns. 13 decora : pulchra.

6 formositas : pulchritiido. 14 conferri : tribiii, 1. 9;

g tribuit: dat. 16 conspicatus: videns.

FABLES. 49

descendis in herbidos campos, qui tibi laetum pabulumofferunt ? " Cui respondit capra, " Mihi non est in animddulcia tutis praeponere."

5. Canls et Boves.

Canis iacebat in praesaepi bovesque latrando a pa-bulo arcebat. Cui Onus bourn, "Quanta ista," inquit, s" invidia est, quod non pateris ut eo cibo vescamurquem tu ipse capere nee velis nee possis ! "

Haec fabula invidiae indolem declarat.

6. Volpes et Leo.

Volpes, qude numquam leonem viderat, cum ei forteoccurrisset, ita est perterrita ut paene moreretur formi- lo

dine. Eundem c5nspicata iterum, timuit quidem, sed ne-quaquam ut antea. Tertio illi obviam facta, ausa estetiam propius accedere eumque adloqui.

7. Cancrl.

Cancer dicebat filio, " Mi fili, ne sic obliquis sempergressibus incede, sed recta via perge." Cui ille, "Mi 'Spater," respondit, " libenter tuis praeceptis obsequar, si

te prius idem facientem videro."Docet haec fabula adulescentiam niilla re magis quam

exemplis mstrui.

I laetum : abunddns. 8 declarat : exponit.

3 tutis: sttlvTs. 10 formidine: timore.

3 praeponere : ntdlle. 15 perge ; prdgredere.

5 arcebat: prohibebat. 16 obsequar: farebd.

8 indolem : naturam- ig instrui : docin.

50 VIA LA TINA.

8. Boves.

In eodem prat5 pascebantur tres boves in maxima Con-cordia et sic ab omni ferarum incursione tuti erant. Seddissidid inter illos orto, singuli a feris petiti et laniati

sunt.

5 Fabula docet quantum boni sit in concordia.

9. Aslmis.

Asinus pelle leSnis indutus territabat homines et bes-tias, tamquam leo esset. Sed forte, dum se celerius movet,aures eminebant ; unde agnitus in pistrinum abductusest, ubi poenas petulantiae dedit.

10 Haec fabula stolidos notat qui immeritis honoribussuperbiunt.

10. Mailer et Galllna.

Mulier quaedam habebat gallinam, quae ei cottidieovum pariebat aureum. Hinc suspicari coepit illam aurimassam intus celare et gallinam occidit. Sed nihil in ea

IS repperit nisi quod in aliis gallinis reperiri solet. Itaquedum maioribus divitiis inhiat, etiam min5res perdidit.

II. Tnbicen.

Tubicen ab hostibus captus, " Ne me," inquit, " inter-ficite ; nam inermis sum, neque quidquam habeo praeterhanc tubam." At hostes, " Propter hoc ipsum," inquiunt,

20 " te interimemus, quod, cum ipse piignandJ sis imperitus,

alios ad piignam incitare soles."

2 incursione: impctu. 15 vSs\: praeter.

3 dissidio : dissensione, 16 inhiat : cupit.

7 tamquam: quasi. 20 interimemus : interficie-9 petulantiae : impudentiae. inus.

FABLES. 51

Fabula docet non solum maleficos esse puniendos, sedetiam eos qui alios ad male faciendum inritent.

12. Volpes et Uva.

Volpes uvam in vite conspicata ad illam subsiliit om-nium virium suarum contentione, si earn forte attingereposset. Tandem defatigata inani labore discedens dixit, 5" At nunc etiam acerbae sunt, nee eas in via repertastollerem."

Haec fabula docet multos ea contemnere quae se ad-sequi posse desperent.

13. Mures,

Mures aliquando habuerunt consilium, quo modo a fele locaverent. Multis aliis propositis, omnibus placuit ut eitintinnabulum adnecteretur ; sic enim ipsos sonitu ad-monitos eam fugere posse. Sed cum iam inter murisquaereretur, qui feli tintinnabulum adnecteret, nemo re-pertus est. 15

Fabula docet in suadend5 pliirimos esse audacis, sedin ipso periculS timidos.

14. Lnpas et Cms.

In faucibus lupi os inhaeserat. Mercede igitur con-diicit gruem qui illud extrahat. Hoc griis longitiidinecolli facile effecit. Cum autem mercedem postularet, 20subridens lupus et dentibus infrendens, " Num tibi,"inquit, "parva merces videtur, quod caput inColume exlupi faucibus e:!^traxisti ? "

2 inritent : incitent. 10 aliquando : dlim.

5 inani : inutilt. 18 mercede : pretio.8 adsequi : cdnsequi. 22 incolume : salvum.

52 V/A LATINA.

15, Agrlcola et AnEnls.

Agricola anguem repperit frigore paene exstinctum.Misericordia motus eum fovit sinu et subter alas recon-

didit. Mox anguis recreatus viris recepit et agricolaepro beneficio letale volnus inflixit.

5 Haec fabula docet qualeip mercedem mali pro bene-ficiis reddere soleant.

16, Aslnns et Eqnns.

Asinus equum beatum praedicabat, qui tam copiosepasceretur, cum sibi post molestissimos labores tie paleae

quidem satis praeberetur. Forte autem bello exorto equuslo in proelium agitur, et circumventus ab hostibus, post in-

credibilis labores tandem multis volneribus confossus,conlabitur. Haec omnia asinus conspicatus, " O me stoli-dum," inquit, " qui beatitiidinem ex praesentis temporisfortuna aestimaverim !

"

I?. Agricola et FUU,

15 Agricola senex, cum mortem sibi appropinquare sen-tiret, filios convocavit, quos, ut fieri solet, interdum discor-dare noverat et fascem virgularum adferri iubet. Quibusadlatis, filios hortatur ut hunc fascem frangerent. Quodcum facere non possent, distribuit singulis virgas, iisque

20 celeriter fractis, docuit illos quam firma res esset concor-dia quamque imbecilla discordia.

1 exstinctum: mortuum. g praeberetur: daritur.2 recondidit : celSvit. 12 conlabitur : cadit.

4 letale : mortiferum. 15 senex : vetus.

5 mercedem : gratiam. 16 fieri : accidere.7 beatum : felicem. 21 imbecilla : Tnjlrma.

FABLES. 53

18. Equns et Asians.

Asinus onustus sarcinis equum rogavit ut aliqua parteoneris se levaret, si se vivum videre vellet. Sed ille asinipreces repudiavit. Paulo post igitur asinus labore con-sumptus in via corruit et efflavit animam. Turn