Vežba broj 5 ISPITIVANJE PRITISKIVANJEM Ispitivanjue pritiskivanjem se podvrgavaju uglavnom krti materijali; npr.: sivi liv, mesing, beton, kamen i sl. Krti materijali pod dejstvom sile pritiska se lome, pa se u trenutku loma mogu i odrediti svojstva otpornosti i sposobnost deformacije, što je i cilj ovog ispitivanja.

Plastični materijali pod dejstvom sile pritiska se znatno deformišu (a lom često i ne nastaje) pa se oni retko podvrgavaju ovom ispitivanju.

Za ispitivanje pritiskivanjem potrebno je imati:

• Uzorak - "epruvetu" za ispitivanje, • Mašinu – presu ili univerzalnu mašinu, • Pribor za merenje (pomično merilo, mikrometar)

i poznavati tehniku ispitivanja. Epruvete za ispitivanje

1

Mašine za ispitivanje – prese ili univerzalne mašine

Hidraulična kidalica Mehanička univerzalna kidalica Deo za registrovanje sile i crtanje dijagrama pritiskivanja

Princip ispitivanja Pritisne ploče Tehnika ispitivanja Dijagram pritiskivanja

Karakteristične tačke:

E – granica elastičnosti, P – granica proporcionalnosti, T – granica gnječenja, M – maksimalna sila,

2

Primer dijagrama pritiskivanja

Prepoznavanje osobina materijala u zavisnosti od oblika dijagrama zatezanja

Dijagrami pritiskivanja različitih materijala Stvarni i tehnički dijagrami zatezanja

Različiti oblici loma epruveta

Određivanje karakteristika otpornosti materijala

RCt – Napon na granica proporcionalnosti

0

,CPCt

FR MPaS

=

gde je S0 – početna površina poprečnog preseka epruvete

• 2

00 4

dS π⋅= , mm2, - za epruvete kružnog poprečnog preseka,

• , mm0 0S a b= ⋅ 02, - za epruvete pravougaonog poprečnog preseka

3

RC0,01 – Napon na granici elastičnosti

0,01

0,010

CC

FR

S= , MPa

ReH – Napon na granici gnječenja,

4

e0

CTC H

FRS

= , MPa

RCp (RC0,2) – Tehnička (uslovna) granica gnječenja

0,2

0

CCp

FR

S= , MPa

RCm – Pritisna čvrsoća (maksimalni normalni napon u poprečnom preseku koji materijal može da izdrži)

0

CMCm

FRS

= , MPa

Određivanje sposobnosti deformacije

Određivanje skraćenja - ΔlC

Skraćenje predstavlja razliku između prvobitne visine epruvete i visine epruvete na kraju ispitivanja (posle loma).

0C kl l lΔ = − Određivanje relativnog skraćenja – AC Relativno skraćenje predstavlja količnik između skraćenja epruvete i njene početne merne dužine izražen u procentima.

0

0

100, %kC

l lAl−

= ⋅

Određivanje raširenja – ZC Raširenje predstavlja procentualno povećanje površine preseka epruvete na mestu prekida.

0

0

100, %kC

S SZS−

= ⋅

Pri čemu je: 2

00 4

dS π⋅= – početna površina poprečnog preseka epruvete,

2

4k

kdS π⋅

= - površina poprečnog preseka epruvete na mestu loma,

a 2

k kk

d dd′ ′+

=′

- srednji prečnik epruvete na mestu loma

Mašinski fakultet u Kragujevcu

Predmet: Mašinski materijali – Laboratorijske vežbe

Student: _______________________________

Br. indeksa: ____________ Grupa: __________

IZVEŠTAJ O ISPITIVANJU PRITISKIVANJEM Vežba br. 4

Vrsta materijala koji se ispituje: _____________________________________ Oznaka materijala: ________________

Skica i dimenzije epruvete:

Osnovne dimenzije epruvete:

l0 = _____ mm; d0 = _______ mm

Površina preseka epruvete: 2

00 4

dS π⋅= = =

USLOVI ISPITIVANJA

Temperatura ispitivanja: ______________

Karakteristike mašine za ispitivanje: Tip mašine: ______________ Opseg merenja sile: _______________ Brzina porasta opterećenja: _______________

REZULTATI ISPITIVANJA Sila na granici

gnječenja Maksimalna

sila Dužina

posle loma Dimenzije preseka epruvete posle loma Površina preseka epruvete posle loma

FCT (FC0,2), N

FCM, N

lk, mm

dk', mm

dk", mm 2

k kd ddk′ ′′+

= , mm 2

4k

kdS π⋅

= , mm2

Dijagram pritiskivanja

Granica gnječenja Pritisna čvrstoća Skraćenje Relativno skraćenje Raširenje

RCeH (RCp), MPa RCm, MPa ΔlC, mm AC, % ZC, %

Overa:

0

CTCp

FR

S=

0

CMCm

FRS

= 0C kl l lΔ = − 0

0

100kC

l lAl−

= ⋅ 0

0

100kC

S SZS−

= ⋅

Datum:

5

6