cyan magenta yellow black 1

GAZETË E PAVARUR. NR. 1 (45). JANAR 2010. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DENARË. 1.5 EURO

Skavica, a i bën dëm Dibrës?

PROFIL

Profesor mevepra, jo veçme tituj...

SHENIM

Skavica

VESHTRIME

Dibra, djepii diturisë

Nga: ARBANA QORMEMETI - FAQE 9

LETËRSI

Spiralja ehijshme engjitjesNga: VIRION GRAÇI - FAQE 12

TREGIM

Mjeku ipagabueshëm

Nga: XHAFER MARTINI - FAQE 14

Autostrada Tirane - Durres, Km.9Tel: +355 48 30 2046Tel: +355 48 30 2040

www.auroragroup.com.ale-mail: auroragroup@auroragroup.com.al

koha kalon, cilësia mbetetP R O J E K T I M - Z B A T I M

Nga: SHAQIR SKARRA

Ndoshta nuk do të merrej njerikëto ditë të ftohta dimri me

një projekt që ka nisur qysh paraviteve nëntëdhjetë nga qeveria sh-qiptare. U desh të përmbytej Sh-kodra e Lezha e ja tani përsëri nadel në skenë Skavica, një hidro-central ky që po të ndërtohet siçthonë nuk mund të ndodhin këtopërmbytje në Shkodër. Nuk kaasnjë të keqe këtu, fundja fjala especialistit nuk është fjalë dosi-do. I pari foli Komisari i Italisëpër Digat, Roberto Guercio, i dër-guar në Shqipëri pas situatës kri-tike të krijuar nga përmbytjet qëndodhën ditët e fundit. Dukefolur në një emision televizivlidhur me sigurinë që paraqetzinxhiri i ujë mbledhësve mbilumin Drin, Roberto deklaroi senjë ndihmë shumë të madhe përtë shmangur situata emergjentedo të kishte qenë ndërtimi nëkohë i hidrocentralit të Skavicës,që është edhe HEC-i i parë mbiDrin sipas projektuesve shqiptarëtë Kaskadës. “Natyrisht që do tëkishte qenë një mjet i mirë për tëshmangur katastrofa përm-bytjesh”, -tha ai. Në fakt projektii Skavicës ka qenë i gatshëm prejvitesh në dispozicion të qeverisëshqiptare, madje prej disa vjetëshu caktua edhe konsorciumi Ital-ian, që do të ndërtonte atë mekoncesion, me financime që ka-lonin të 600 milion eurot. Qever-ia Berisha vendosi të ndryshojëskemën e HEC-it pas së cilës ajoshpalli sërish tenderin ndërko-mbëtar. Ky tender u zhvillua nëdhjetor të vitit të kaluar , por këtëherë asnjë subjekt, as i huaj dheas vendas nuk paraqiti interesduke bërë kështu të dështojë ten-deri. E kjo edhe pritej në një kohëkur kriza globale i ka bërë Bankatdhe kompanitë e mëdha finan-cuese tepër të kujdesshme nëdrejtim të kredive të mëdha, aqmë tepër në vende si Shqipëria.Fill pas Komisarit Italian folën dhespecialistët shqiptarë.

(Vijon në faqen 2)

Nga: ABDURAHIM ASHIKU

Përmbytja e fushës së Shkodrës, nëato përmasa tashmë të deklaru-

ara (11.400 hektarë dhe 2649 shtë-pi) përbën katastrofën më të madheujore të njohur në Shqipëri, katas-trofë mbi shtëpitë dhe pasuritë engritura me gjakun dhe djersën enjerëzve në emigrim apo jo, mbitokën dhe prodhimet e saj, mbi bleg-torinë dhe bazën e saj ushqimore (tëthatë, të koncentruar e të njomë), mbigjallesa në shërbim të njeriut (pula,dele, qengja, lopë...) etj.

Katastrofa e Shkodrës mund tëthemi me plot gojën se erdhi “ngaZoti” dhe “nga Robi”, katastrofë elidhur me reshjet mbi pellgun ujëm-bledhës që nga Struga, Rrafshi i Duk-agjinit e deri nga Alpet e Veriut, poredhe nga mosmenaxhimi i situatësnë ujëmbledhësit e mëdhenj në Fi-erzë, Koman e Vaun e Dejës dukeshtuar këtu edhe gjendjen e patol-erueshme të kanaleve kullues, digave,hidrovoreve, lumit të Bunës etj.

Përmbytja e Shkodrës është tash-më një realitet sa i dhimbshëm poaq edhe tregues se në këtë zonë (ash-tu si edhe në zona të tjera të Sh-qipërisë) prej njëzet vjetësh ka mun-guar shteti. Kur them “ka munguarshteti” nuk kam parasysh vetëm Ber-ishën e Parë dhe Meksin që kadominuar vitet 1991-1997 (kur “kuo-ta zero” në pritje të “çekut të bardhë”ishte fjalë e ditës) por edhe vitet1997-2005 me serinë e kryeminis-trave socialistë: Nano, Majko, Metae prapë Nano.

(Lexoni ne faqe 2-3)

Nga: XHEMAL MATO HAKI KOLA

FAQE 4

Nga: SHAQIR SKARRA - FAQE 13

OPINION

Kambanatbien përreflektim

Nga: BEQIR SINAFAQE 6

INTERVISTË

Paçuku:Investimetnga diaspora,rast që nukduhet humbur

Qyteti i Peshkopisënga lashtësia në ditët tona

Nga: ZABIT QAMIL LLESHIFAQE 11

HISTORI

“Nuk duen“babë”, nukduen dovlet,ato duenshtëpinë e vet”

AKTUALITET

Do të hiqenemërtimetserbosllave

FAQE 5

Nga: MOISI MURRAQyteti i Peshkopisë gjendet në koordinatat gjeografike: gjatësilindore 20º25’25’’ dhe gjatësi veriore 41º40’56’’. Ngrihetnë një terren malor të gjelbëruar të Shqipërisë verilindore,në lartësinë mbi detare 656m. Kur në Evropën Qendrore ora

është 12, 00, ora lokale në Peshkopi shënon 12.00 21’ 43’’.Rajoni i Dibrës është i banuar që në mijëvjeçarin e VI p.e.s.Në antikitet treva e sotme e Dibrës njihej me emrin Penesti-ana Terra (Toka e Penesteve).

(LEXONI NE FAQE 8)

FTESË PËR DEBAT: Ku janë dibranët, ku janë intelektualët, ekologët, historianët, arkeologëte ndershëm shqiptarë? A ka alternativë tjetër përveç alternativës së mbytjes së Dibrës?

2 - Janar 201045nr.

DREJTOR:Rakip Suli

KËSHILLI BOTUES:Musa RiçkuShaqir SkarraBujar Karoshi

Bashkëpunuan në këtë numër:Abdurahim ASHIKUXhafer MARTINIVesel HOXHAXhemal MATOHaki KOLAMoisi MURRAArbana QORMEMETIZabit Qamil LLESHIVirion GRAÇIBeqir SINAIslam ÇENGAShpëtim CAMIetj.

Adresa e gazetës:Rr. “Zenel Baboçi”,Pall. “Ferar”, TiranëTel. +355 4 22 33 283E-mail: rrugaearberit@gmail.com

Opinionet dhe komentete botuara nuk shprehindomosdoshmërishtqëndrimin e redaksisë

aktualitetPosta eGazetë e pavarur.Nr. 1 (45). 1- 31 Janar 2010

Redaksia e gazetës falënderonlexuesit dhe bashkëpunëtoret e sajpër mesazhet dhe shkrimet e sjellapër botim.

Redaksia u kujton bashkëpunë-torëve të saj, zotërinjve Isa Halilaj,Bujar Plloshtani, Mahmud Hysa,Rexhep Ndreu, Xhelal Roçi,Abdurahim Ashiku, Beqir Sina,Fatmir Minguli, Odise Plaku, KujtimBoriçi, Dukagjin Hata, etj, seshkrimet e tyre, për arsye vendi nukjanë botuar në këtë numër.Ato do të botohen në numrat e ardhs-hëm të gazetës “Rruga e Arbërit”.

Kujtojmë bashkëpunëtorët, të cilëtduan që shkrimet e tyre të botohenpatjetër në numrin e radhës, tëkonfirmojnë më parë sjelljen ematerialit në numrat e telefonit tëredaksisë ose emailin e gazetës.Shkrimet priten në redaksi deri mëdatë 20 të muajit.Gjithashtu, ju kujtojmëbashkëpunëtorëve se shkrimetderi në dy faqe daktilografikekanë përparësi botimi.Gazeta publikohet falas në internetme datë 7 të muajit pasardhës

Ju falënderojmë që jenipjesë e gazetës!

Nga: ABDURAHIM ASHIKU

Përmbytja e fushës së Shkodrës, nëato përmasa tashmë të deklaru-

ara (11.400 hektarë dhe 2649 shtë-pi) përbën katastrofën më të madheujore të njohur në Shqipëri, katas-trofë mbi shtëpitë dhe pasuritë engritura me gjakun dhe djersën enjerëzve në emigrim apo jo, mbitokën dhe prodhimet e saj, mbi bleg-torinë dhe bazën e saj ushqimore (tëthatë, të koncentruar e të njomë), mbigjallesa në shërbim të njeriut (pula,dele, qengja, lopë...) etj.

Katastrofa e Shkodrës mund tëthemi me plot gojën se erdhi “ngaZoti” dhe “nga Robi”, katastrofë elidhur me reshjet mbi pellgun ujëm-bledhës që nga Struga, Rrafshi i Duk-agjinit e deri nga Alpet e Veriut, poredhe nga mosmenaxhimi i situatësnë ujëmbledhësit e mëdhenj në Fi-erzë, Koman e Vaun e Dejës dukeshtuar këtu edhe gjendjen e patol-erueshme të kanaleve kullues, digave,hidrovoreve, lumit të Bunës etj.

Përmbytja e Shkodrës është tash-më një realitet sa i dhimbshëm poaq edhe tregues se në këtë zonë (ash-tu si edhe në zona të tjera të Sh-qipërisë) prej njëzet vjetësh ka mun-guar shteti. Kur them “ka munguarshteti” nuk kam parasysh vetëm Ber-ishën e Parë dhe Meksin që kadominuar vitet 1991-1997 (kur “kuo-ta zero” në pritje të “çekut të bardhë”ishte fjalë e ditës) por edhe vitet1997-2005 me serinë e kryeminis-trave socialistë: Nano, Majko, Metae prapë Nano. Kam parasysh edheBerishën e Dytë nga citi 2005 e derisot, përfshirë këtu edhe krahët e “dykrahëve”, serinë homologe të minis-trave të energjetikës, bujqësisë, trans-portit, ekonomisë, financave etj.

Një analizë me letrat e hapura“Çfarë bënë të tjerët (para vitit 1990)dhe çfarë nuk bëmë ne (më troç: çfarëshkatërruam dhe vodhëm ne) në vitet1990 -2010 vite të politikës “të djath-të” e të “majtë”shqiptare, një vetë-operacion është i domosdoshëm nëqoftë se nuk duam të përballeminesër me ndodhi të tilla. Të presëshlëmoshë nga natyra, të shtrish duartduke iu lutur asaj, pa punuar që t’iarrëmbesh vlerat, nuk është gjë tjetërveçse një theqafje.

Nuk kam ndërmend të bëj asprokurorin dhe as avokatin e Përm-bytjes së Shkodrës, togfjalësh shumëi lakuar këto ditë. Këtë le ta bëjëpolitika dhe shoqëria shqiptare në njëgjyq jo vetëm për të treguar me gishtfajtorët por edhe në një paralajmërimpër të ardhmen.

Fjalën e kam se po ndodh që“Përmbytja e Shkodrës” po çon ver-bërisht në “Mbytjen e Dibrës”.

“Përmbytja”dhe “Mbytja” ndry-shojnë gramatikisht vetëm ngaparashtesa e së parës “për-mbytja”.

Në fjalorin e gjuhës së sotme sh-qipe (të cilin e mbaj me vete nëemigracion) fjalët “përmbyt”, “përm-bytem”, “përmbytje” zbërthehen si:“E mbyt me ujë të shumtë”, “Drinipërmbyt fshatra të tëra”, “I mbuluarnga ujërat e tepërta të shirave apo tëlumenjve a përrenjve”, “Fushë epërmbytur” etj.

Fjalët “mbyt”, “mbytem”,“mbytje” në të gjitha rastet etreguara (përveç atyre figurative) kakuptimin vrasës, vdekës: “e bëj tëvdesë”, “e vras duke e goditur”, “nuke lë të marrë frymë”, “shtyp medhunë”, “që është fundosur në ujë”,“anija e mbytur”...

“Përmbytja e Shkodrës” dhe“Mbytja e Dibrës” janë në segmen-tin e dy të kundërtave që i ikin njëratjetrës. E para ka shansin e jetës,shansin që “Drini” pasi “përmbyt

(Vijon nga faqja 1)Luigj Pjetri, një ndër specialistët e hidrocentraleve tha: “Skavica do

shmang përmbytjet në fushën e Shkodrës. Qysh kur ka nisur projekti iKaskadës së Drinit janë përfshirë në të të ndërtoheshin 5 hidrocentrale.Tre janë ndërtuar, kështu që mbeten edhe dy për t’u ndërtuar që janëSkavica dhe Bushati. Në fakt projekti i Skavicës i projektuar herët e kanëkaluar shumë vite deri atëherë, ai ende nuk u ndërtua. Fundja edhendërtimi i Kaskadës duhej të fillonte nga fillimi,d.m.th nga Skavica porja që kështu nuk u nis. Lind me të drejtë pyetja; Pse?.Po të ndërtohetSkavica do të përmbytet Dibra, e gjithë ajo luginë e bukur e mjaft pjel-lore e Drinit të Zi. Do të zhduket një histori kombëtare që me të drejtënuk mburret vetëm Dibra por e gjithë Shqipëria. Ajo luginë e mbushurme bëma historike të një kombi ndër vite do të zhduket në një kohë tëshkurtër e do të kthehet në një liqen gjigand. A thua vetem Skavica eshpëton Shkodrën nga përbytjet? Sot në Ministrinë e Energjitikës dheEkonomisë, sipas një burimi të sigurtë, janë mbi 400 kërkesa për tëndërtuar hidrocentrale të vegjël. Një hidrocentral i tillë përafërsishtprodhon mbi 1000 kw energji elektrike. Atëherë me të drejtë shtrohetpyetja: Pse rendet pas këtyre digave të mëdha që krijojnë shpërnguljemasive të popullsisë kur kemi mundësi të ndërtojmë hidrocentrale tëvegjël me pak shpenzime e me shumë leverdi për të siguruar energji,lere pastaj tecet që po ndërtohen e do të ndërtohen në të ardhmen.Vetëm mbi Setë në Arras një firmë italiane ka ngritur tashmë një hidro-central të vogël ku janë montuar edhe makineritë. Të vogël i thonë porka një kapacitet mbi 4000 kw. Po sa kemi të tillë në Dibër si Selishtë,Lurë, Kala të Dodës etj?. Skavica po të ndërtohej sipas projektit norveg-jez, me prita të vogla mbi dhjetë metra që nga ura e Topojanit e deri nëngushticën e Skavicës do të prodhonim energji dhe do të shpëtonim ngapërmbytja një zonë të tërë siç është Dibra.P ër të shpëtuar Dibrën ngandërtimi i hidrocentralit të Skavicës u ngrit dhe një shoqatë me emrin“Brigjet e Drinit të Zi” të cilët kanë bërë edhe takime në Ministrinë eEnergjitikës. Janë shkruar mjaft shkrime në organe të ndryshme të sh-typit ku kanë hedhur mendime njerëz të ndryshëm se a duhet në fakt tëndërtohet Skavica apo jo.E nde specialistët e digave të mëdha nuk e kanëdhënë mendimin e tyre për Skavicën. Mjaft firma janë afruar për këtëprojekt të madh energjetik. Ende qeveria ka heshtur, nuk është ulur asnë zonat që përmbyten nga ky projekt sikur u shprehën atë ditë nëtakim me shoqatën. Sot kur ndodhi kjo përmbytje filluan disa si nën zëtë flasin se është pikërisht Skavica ai që shpëton nesër Shkodrën ngapërmbytja. Po Dibrën kush e shpëton? Vërtet kush po e kërkon të përm-bytet Dibra? A ia vlen të krijohet një dëm kaq i madh për të ndërtuarnjë hidrocentral si Skavica. Sa pronarë do të dëmshpërblehen? Sa familjedo të shpërngulen? A është bërë një studim i tillë për dëmet që mund tëshkaktojë Skavica apo o burra kemi një projekt dhe hajde ta bëjmë. Nejemi shquar për ndërtime digash të mëdha sa dhe vende si Kanadaja nakanë zili, ne jemi shquar për sigurimin e energjisë elektrike nga burimehidrike por nuk jemi marrë me studime të tjera se si mund të prod-hojmë energji pa dëmtuar, tokë, shtëpi e prona të tjera. Jo për këto tekne askush nuk mendon. Ne kemi shprehur gadishmëri edhe për energjibërthamore e ku vetë Italia fqinje na mbështeti në këtë projekt. Megjithatëproblemet nuk janë kaq të thjeshta sa duken në projekt. Skavica ështënjë projekt ndoshta madhor për kombin por shkatërrimtar për Dibrën.Për këtë Dibra dhe dibranët e kanë dhënë fjalën e tyre. Kur kemi mundësitë tjera për të prodhuar dhe siguruar energji elektrike nuk ka pse tëndërtohet Skavica. Sa kohë mund tju duhej italianëve për të vendosurpër një projekt të tillë? Ndoshta vite të tëra. Atëherë pse ne duhet tëvendosim kaq shpejt. Besoi nuk është as koha, as momenti për projektine Skavicës. Nuk duhet përdorur ky projekt si gogoli për të trembur atëpopullsi të pafajshme të cilët janë në vendin e tyre e kanë frikë të in-vestojnë akoma. Skavica fle çdo mbrëmje në vatrat e dibranëve. Derikur gogoli Skavica do të endet lirshëm luginës së Drinit të Zi?

Sh. Skarra

SHENIM

Skavicafshatra të tëra” kthehet në shtratin evet me paralajmërimin e natyrësmemece se do të vijë përsëri. E dyta,“Mbytja e Dibrës”, nuk e ka këtëshans. E humb përgjithmonë ashtusiç e humbën fshatrat që mbyti liqe-ni artificial i Ulzës, i Fierzës, Banjësetj. Kukësi tashmë është i mbyturashtu siç janë mbytur fshatrat e tjerë.Ulza është e mbytur dhe ndonjë gjur-më e shtëpive apo pemëve të fsha-trave nën ujë mund të shihet vetëmnë thatësitë ekstreme. Darëzeza nëliqenin e Banjës “jeton” vetëm nështëpitë e ndërtuara midis pishavevetëm disa dhjetëra metra larg breg-detit në Seman të Fierit. Shkurt një“Dibër e mbytur” nga ngritja e njëdige në Skavicë të Kukësit dhe ngauji i amullt i liqenit që formohet ngaReçi e deri në Gjoricë, në luginënmë pjellore të maleve të Shqipërisëështë një “Dibër e vdekur”.

Kur dy vjet të shkuara në kundërsh-tim të një tenderi të hapur nga qeveriaBerisha II për ndërtimin e Hidrocen-tralit të Skavicës dola publikisht në disagazeta me shkrimin “Dibra po mbytet,ku janë dibranët?” kisha ndjenjën esigurisë se Dibra dhe dibranët do tëflisnin, madje të revoltuar. Kisha nd-jenjën e sigurisë se intelektualët dhetë zgjedhurit në kuvend dhe në pira-midën e pushtetit lokal, të majtë e tëdjathtë, do të dilnin për pak kohë nga“prehri” i partive të tyre për të bash-kuar zërin në pyetjen: “A do të mbytetdhe pse duhet mbytur Dibra?”. E kishakëtë ndjenjë sepse Dibra në fund tëfundit nuk është krijesë e asnjë partiepolitike të “kohës sonë” dhe të “asnjëkohe” por është krijesë e natyrës, eZotit.

U zhgënjeva në ekstrem. Asnjëdibran i shtetit dhe i pushtetit, idjathtë apo i majtë, nuk doli nga“prehri” i partisë së tij për të thënëfjalën e vet, pro ose kundër.

Por ndërsa u zhgënjeva nga di-branët, u ftoha nga dëbora dhe akul-li i qëndrimeve të tyre, më ngrohu,madje më solli “pranverë” një zëjashtë Dibre, një njeri që nuk ishtedibran, një jugor,Xhemal Mato. Popërcjell reagimin e tij publik:

Përshëndetje Abdurahim,E lexova shkrimin tuaj dhe prob-

lemi mu duk shumë i rëndësishëmdhe kompleks. Unë vetë mësovashumë gjëra dhe kuptova që pak enjoh problematikën që do të sjellëndërtimi i Skavicës. Mendoj se in-telektualët e zonës së Dibrës duhettë kërkojnë vlerësimin mjedisor qëështë bërë për këtë projekt (është edrejta e tyre dhe detyrim ligjor iMinistrisë së Mjedisit dhe Ministrisësë Kulturës). Gjithashtu me ligj atakanë të drejtë ta anulojnë, në se nukjanë dakord dhe argumentojnë atoqë ju përmendni me të drejtë. Kjoështë rruga ligjore por si e dini dheju, ligjet shpërfillen në këtë drejtim

XHEMAL MATO:Intelektualët e zonëssë Dibrës duhet të

kërkojnë vlerësiminmjedisor që është

bërë për këtë projekt.Gjithashtu me ligjata kanë të drejtë

ta anulojnë. Kjo ështërruga ligjore!

FTESË PËR DEBAT:Shkruaj argumentat e tua,“Pro” ose “Kundër” Skavicës

3 - Janar 201045nr.

debat

Skavica, a i bën dëm Dibrës?në Shqipëri, kështu që ngel hapi idytë gjyqi, i cili gjithashtu nuk fito-het kollaj dhe s’e merr përsipër tabëjë një grup i pa bashkuar, shpesh ipamotivuar në ndërgjegje. Së fundiështë gjyqi publik të cilin ju jeniduke e bërë por këtu të gjithë ata qëjanë dakord me ju duhet ta bëjnë dheunë tashmë rreshtohem pas jush.

Te fala , Xhemali* * *

Për hir të së vërtetës do të vlerë-soja reagimin e Bujar Karoshit tëgazetës “Rruga e Arbrit” në “Pazari”dhe në “Shënimin e redaksisë” kuthotë:

“Letra e hapur e bashkëpunëtorittonë, Abdurahim Ashiku, drejtuarintelektualëve dibranë, dhe në veçan-ti, Presidentit të shoqatës “Përmbrojtjen e pellgut të Drinit të Zi”,trajton një problem shumë madhorpër Dibrën dhe dibranët. Probleminuk është vetëm lokal, është gjithëko-mbëtar. Të gjithë jemi tëndërgjegjshëm se Hidrocentrali iSkavicës është një vepër “madhore”,por ajo nuk duhet të kthehet një ve-për “mizore”...

Pas kësaj do të vinte vetëm njëreagim - kronikë nga një gazetarmatjan, Hasan Pasha. Po e përcjel-lim atë:

Qindra banorë të Dibrës, kryesishtnga fshatrat e komunës Fushë-Çidhënu mblodhën në një protestë kundërndërtimit të HEC-it të Skavicës. Atambanin në duar pankarta ku shkru-hej: “Dibra mbytet”, “Ndal projek-tit italian”, “Jo hidrocentralit të Skav-icës”, etj. Në krye të protestës qën-dronin drejtuesit e shoqatës “Drini iZi” Nazmi Driza, Sadin Përnezha,drejtues të komunës Fushë-Çidhën,banorë të fshatrave që përmbyten,qytetarë të Peshkopisë etj... Në krahtë protestuesve dibranë ndodhej edhehistoriani Ali Hoxha, i cili hapi mit-ingun dhe tha se “ndërtimi i HEC tëSkavicës mbyt një qytetërim të lash-të dhe të njohur në trevat shqiptare.Ndërtimi i Skavicës sjell fshehjen nënujë të historisë së një treve nga mëtë lashtat dhe nga më krenaret, njëtrevë që ka nxjerrë heroin tonë ko-mbëtar, Gjergj Kastriotin –

Skënderbeun, i cili, nga 26 bete-ja fitoresh të mëdha me zë në his-torinë e Shqipërisë dhe të Evropëskundër dy sulltanëve osmanlinj, 19i ka zhvilluar me dibranët dhe nëtokën dibrane”

Në tetor të vitit 2009 vjen një re-agim tjetër, replikë ndaj një shkrimitë Prof.dr. Pandi Stradobërdha, NikoPana e Alfred Frashri botuar nëgazetën “Republika” me titull “Lëre-ni të bukur luginën e Drinit të Zi” tëMurat Koltrakës. Është i gjatë reagi-mi, me analizë ekonomike, historike,gjeografike, shoqërore, me shifra efakte që nuk e di pse nuk e ka mbësh-tetur asnjë dibran në hapësirën ko-hore të katër muajve, nuk e ka thënëfjalën asnjë kuvendar-deputet (nga emajta apo nga e djathta), asnjë push-tetar lart e poshtë, i pozitës apoopozitës (në prefekturë, në bashki,në komuna), asnjë intelektual nëDibër, në Tiranë apo një hapësirë mëtë madhe gjeografike.

Megjithatë, në respekt intelektu-al ndaj z. Koltraka, po shkëpus disa

shqetësimi të mëdha të tij,shqetësime që janë edhe të miat,edhe të mbarë dibranëve:

Ai u drejtohet Prof.dr. Pandi Stra-dobërdha, Niko Pano e AlfredFrashri:

Për rajonin që përmbytet, pasojatqë i vijnë atij, ju nuk e keni vënëlapsin në letër, pra nuk u interesojnë.Kjo do të thotë, të shikosh vetëmnjërën anë të medaljes, ose është sitë bisedosh me vetveten...

Skavica përmbyt luginën e Drinittë Zi në një gjatësi prej 75 km, ngaKukësi në veri, deri në kufi me Maqe-doninë në jug, asgjëson potencialetë mëdha etnike, ekonomike, kultur-ore, historike, ekologjike, të cilat junuk i keni studiuar...

Dibra një etni, një gjak, një gju-hë, me të njëjtat tradita e zakone,me një histori të përbashkët, më1913 u nda më dysh. Ata që e ndanë,nuk përfillën asnjë parim për ven-dosje, por vulosën vendimin dukemarrë me vete njollën e turpit gjatëtërë historisë. Dibra e Epërme pa-drejtësisht u kaloi sllavëve, Dibra ePoshtme i mbeti Shqipërisë. Kjogjysmë e territoreve dibrane që imbeti Shqipërisë, të nderuar zotërinj,

a duhet të ndahet dhe një herënga jugu në veri sipas idesë suaj?Nëse ndodh kështu, Dibra e Posht-me shpërbëhet.

Ndërtimi i Skavicës të nderuarzotërinj, zhduk nga harta e Shqipërisënjë nga “Perlat më të bukura e më tëpasura në tërë territoret shqiptare.Ideja juaj detyron mijëra banorë tëlënë trojet e tyre etnike, pa qenë fa-jtorë, ndërpret jetën njerëzore në këtë

luginë pas më se 8000 vitesh, jetë tëcilën nuk arritën ta ndërpresinluftërat në këtë rajon historikisht tëtrazuar, epidemitë, as katastrofa tënatyrës .

Ideja juaj mbi Skavicën fundospërgjithmonë vlera të pazëvendë-sueshme historike me rëndësi jovetëm rajonale, por, sidomos ko-mbëtare.

Dikur, për një ide të tillë, për lug-inën e Kolorados në Amerikë i nderu-ari presidenti amerikan i asaj koheA. Linkoln këshillonte: “Lëreni lug-inën e Kolorados, të bukur ashtu siçe ka dhënë Zoti”.

Lëreni luginën e Drinit të Zi, tëbukur siç e ka dhënë Zoti, zotërinjtë nderuar!..

Duke cituar z. Koltraka do të fto-ja intelektualët shqiptarë të nxjerrinnga kujtesa e debateve për “Përm-bytjen e Shkodrës” pozicionet e poli-tikanëve të të dy krahëve, por edhetë specialistëve do të thosha me au-toritet akademik që kur vinte punapër Skavicën bashkoheshin në dik-tatitin “Të mbytet Dibra”. Edhe ishministri socialist i energjetikës Dodanë mbledhjen e asamblesë së par-tisë socialiste si alternativë të vetmejepte “Të mbytet Dibra!”

Prof. Dr. Edmond Pinguli në njëprononcim në gazetën 55 thotë:

Mbas 23 vjetëve për hidrocentra-lin e Skavicës i jepet bonusi 10pikësh treshes italiane me në kryeGeoteknica të Romës dhe behet gatipër tender. Pata rastin të takohem menjërin nga pronarët dhe të diskutojmëpër këtë hidrocentral. Projekti parash-ikonte një digë 160 metro të lartë,

salla e turbinave futej 30 metro posh-të, duke realizuar idenë tonë të parëme digë 190 metro të lartë. Ky vari-ant mbyste 62 km2 tokë dhes’postonte 40 mijë banorë.

Pyetja ime ishte: A ishte dakordQeveria me spostimin e banorëve?Përgjigja ishte që sigurisht jo.

Unë iu përgjigja se e ka njëzgjidhje, e cila është vetëm nëse kthe-het sistemi i vjetër që mbyti një qytetsi Kukësi.

Një problem që e ngre një spe-cialist që sheh përtej teknikës, që e“zbret në tokë problemin” ashtu siçjam munduar ta zbresë edhe unë nëshkrimin “Po mbytet Dibra, ku janëdibranët?”, ashtu siç e zbret z. Kol-traka në shkrimin replikë: “Lëreniluginën e Drinit të Zi, të bukur siç eka dhënë Zoti”.

E dini pse diktatura nuk e ndërtoiSkavicën? Një “lajm i brendshëm” iasaj kohe e lidhte me strategjinë, mefaktin se “liqeni i Skavicës” e ndan-te përfundimisht Dibrën, e bënte“kafshatë të lehtë për sërbosllavinë”,e mbyste historinë e saj, i mbyste të18 nga 25 betejat fitimtare tëSkënderbeut që u zhvilluan në Dibër,mbyste arkeologjinë tërësisht të paprekur të saj, mbyste ato burimebujqësore e blegtorale që nuk i kapothuajse asnjë luginë në Shqipëri.

Profesori i nderuar Pinguli flet për62 kilometra katrorë tokë të mbyture 40 mijë banorë të shpërngulur. NëShkodër kishim 11.400 hektarë dhe2649 shtëpi të përmbytura, një pop-ullsi afro katër herë më të vogël sesa popullsia në pellgun mbytës tëDibrës, një popullsi që do të kërkonte62 kilometra katrorë tokë për tushpërngulur, që do të kërkonte rreth8 mijë banesa të ndërtuara...

A është e mundur një shpërngul-je e tillë kaq masive në kushtet kurnë Shqipëri nuk ka qoftë edhe njëpëllëmbë tokë të lirë?

Kësaj pyetje nuk i përgjigjet aspolitika dhe as specialistët. E vetm-ja fjalë e tyre është: Të mbytet Di-bra!

I citova këto për arsye se po tëndodhte një gjë e tillë, po të ishtengritur lart zëri i dibranëve mbarë,pas “Përmbytjes së Shkodrës” nuk dotë fliste njeri për “Mbytjen e Dibrës”.

Duke theksuar solemnisht si njerime ndërgjegje e shpirt human sendjej dhimbje të madhe për atë që indodhi Shkodrës, për atë përmbytjetë pashembullt pre e “natyrës qorre”dhe e “njeriut me sy, veshë e shpirt”dhe se jam me ta në këtë fatkeqësidua që atë që i erdhi nga “natyra dhenjeriu” Shkodrës dhe Shkodranëve tëmos i vijë nga “njeriu, dhe vetëmnga njeriu” Dibrës.

Rrjedha e lumit Drini i Zi nga Urae Spiles nën hidrocentralin e Dibrëssë Madhe e deri në derdhje në det kanevojë për “mendjen e shkencëtarëve”e jo “mendjen e magjarëve”, e poli-tikës dhe e politikanëve, e pushteta-rëve dhe shtetarëve në alternativat e“majës së piramidës”.

Para se të mbytet Dibra duhet të“mbytet” mendimi i “njëshit”, men-dimi i “njërës anë të medaljes”. Lu-gina e Dibrës, mbytja e saj, nga sashoh e dëgjoj nga larg, shihet si “al-ternativa e hurdhës” që mbledh ujë

për të “ujitur turbinat e fitimit kapi-talist”. Dibranët e njohin “përvojëne hurdhës”, e kanë praktikuar nëmijëra vjet të ekzistencës dhe të rez-istencës së tyre. E kanë praktikuar përtë ujitur misrin, jonxhën e bimët etjera verës së thatë. Hurdhat e ujitpranë çdo burimi për të ujitur “dypashë tokë” janë në kolonën verte-brale të ekzistencës dhe rezistencëssë saj.

Dhe mos kujtoni se ata nuk i duan“hurdhat moderne”. I duan, madjeunë do të thosha ti dëgjoni ku i duandhe pse i duan.

Studiojeni një variant të tyre, atëtë “hurdhave” mbi degëzimet e Drin-it të Zi. Studiojeni sa “hurdha” eposhtë tyre sa turbina e stacioneshpërndarës energjie elektrike mundtë ngrihen në zbritjen e Mallës sëLurës nga Krej Lura e deri në Drinine Zi mbi Skavicë. Ngjituni më lart ebëni të njëjtën gjë mbi Setë, Murrë,Zallin e Okshtunit, mbi Veleshicë,Prroin e Gramës e vende të tjera. Mbikëto degë të Drinit të Zi do të kishimdhjetëra “hurdha” e dhjetëra hidro-centrale ujëmbajtja dhe fuqia energ-jetike e të cilëve në mos qoftë e bara-bartë me “hurdhën e vdekjes” që vjennga Skavica ma do mendja se i afro-het asaj. Këto “hurdha” mendja mëshkon se do të ishin po aq të bukurasa edhe liqenet e Lurës apo të Kac-nisë. Për më tepër do të ishin vendepune të përhershme për mijëra di-branë por edhe stacione të gjerë tërritjes së troftës aq të shijshme nëujërat e pastra të burimeve mbush-ëse të tyre. Brezit që do të vijë do tëdesha që pas digës së Setës, diku nëGrykën e Gjalicave të Lurës, të gje-nin një “mol gondolash” që do tipërcillnin midis asaj pamje mah-nitëse të Gjalicave, atij “tuneli”shpatesh të thepisura malesh ngakalon “kanali i piketuar me pushkëne Gani Tuçepit” i Çidhnës tekburime e Setës në Gurë Lurë e prejandej, me teleferik do ti ngjisnin nëbregun e Liqenit të Luleve e në Fush-ën e Pelave...

Poshtë Setës, poshtë Murrës edegëzimeve të tjera të Drinit të Zido të gjelbëronin me bimë arash,perime, vreshta e drufrutorë fushatnga Reçi, në Zall-Dardhë, Fushë tëÇidhnës, Kishavec, Muhurr, Brezh-dan, Luzni, Gjoricë, hambari i Di-brës dhe i dibranëve në shekuj. Porjo vetëm i dibranëve. Flitet shumëpër agro-turizëm. Nuk ma merrmendja që të ketë ndonjë trevë sh-qiptare ku bujqësia dhe turizmi tëjenë kaq pranë e kaq të lexueshëmse sa në Luginën e Drinit të Zikrahëhapur me “Nëntë Malet” nëperëndim dhe me Korabin, Hynosk-ën e deri me Majën e Zylit në Gol-lobordë në lindje. Po të dijë ndokushndonjë vend që e bashkon më mirëbujqësinë me turizmin, ndonjë vendagroturist, kuptohet pa mbytjen eDibrës, le ta thotë.

Unë e shoh se të dy krahët e poli-tikës shqiptare janë për mbytjen eDibrës “me variant të plotë apo tëshkurtuar” siç deklarojnë. Një gjë uthem, para se ta bëni këtë studiojeniedhe këshillën që jepte shekuj mëparë A. Linkoln: “Lëreni luginën eKolorados, të bukur ashtu siç e kadhënë Zoti”. Studiojeni edhe alter-nativën dibrane: “Na e lini Dibrënsiç na e ka lënë Zoti”, “Na lini tëgjallë në tokën që na e ka falë Zoti”.

Pyeteni Dibrën për të mos pasurtelashe me të!

Për kontakt me autorin eshkrimit mund të shkruani në

<a_ashiku@yahoo.gr>

*Titulli është i redaksisë

Rrjedha e lumit Drini i Zi nga Ura e Spiles nën hidrocentralin e Dibrës së Madhe ederi në derdhje në det ka nevojë për “mendjen e shkencëtarëve”, e politikës dhe epolitikanëve, e pushtetarëve dhe shtetarëve në alternativat e “majës së piramidës”.

Edhe njëherë: ku janë dibranët, ku janë intelektualët, ekologët, historianët, arkeologëte ndershëm shqiptarë? A ka alternativë tjetër përveç alternativës së mbytjes së Dibrës?

4 - Janar 201045nr.

opinion

Për opinione dhe komente mund të na shkruani në adresën: “rrugaearberit@gmail.com”. Tel. 00355 4 22 33 283.OPINIONET DHE KOMENTET E BOTUARA NUK SHPREHIN DOMOSDOSHMËRISHT QËNDRIMIN E REDAKSISË

Nga: XHEMAL MATO HAKI KOLA

Kushdo që udhëton për të shkuarte liqeni i Komanit, gjatë rrugës

vë re se ura e lumit të Gostimes, mos-hatare me hidrocentralin e Vaut tëDejës është mbuluar nga prurjet eDrinit. Për këtë arsye ajo u zëvendë-sua me një urë të re në vitin 2004.

Kur u krijuan 3 liqenet e Drinitnga ndërtimi i digave, alpet përrethdhe pjesët e kodrave e maleve tëPukës ishin të veshura me pyje tëdendura.

Sot pjesa e alpeve që zbret deri telugina e Drinit (në sektorin nga Fier-za deri në Vaun e Dejës), dhe që indan Alpet nga Malësia e Pukës, ësh-të kthyer në një zonë krejt të zhve-shur. Zjarret dhe prerjet e kanë sh-katërruar atë si në pellgun e Tropojësashtu edhe në luginën e rrjedhjes sëposhtme të Valbonës.

Tani nga këto terrene të alpeve qëarrijnë një sipërfaqe prej 2200 kmkatrorët, erozioni po rrëmben gjithëtokën dhe inertet. Erozioni e hollontokën shqiptare për çdo vit me rreth3mm (nëse shpërndahet uniformishtnë gjithë sipërfaqen e vendit).

Ndërsa në zonat tona maloreshpyllëzimi nxjerr në pah terreninshkëmbor të ashpër dhe të thyer tëkëtyre mjediseve duke shpejtuar dhezmadhuar erozionin e tyre dhelëvizjen mazive të dherave.

Kur terrenet nuk kanë me pyje,gëmusha apo tokë me bar, edhe shiumë i vogël që bie sipër tyre, kthehetnë vërshime të shpejta e të fuqishme,që marrin me vete shumë materialesipërfaqësore.

Imagjinoni se ç’ndodh po të he-dhim mbi tapet ujin e një gotë dhepastaj po ketë sasi uji ta hedhim mbidyshemenë me pllaka (pra, pa tapet).Imagjinoni tani tapetin natyral (py-jet, shkurret dhe token) që veshnindikur terrenet rrotull baseneve tëDrinit dhe lumenjve që furnizojnëatë. Kur pyjet i presim, i djegim dhetokën e shpëlajmë, çdo të ndodhëme ujin e rënë nga qielli?

I tërë uji i shiut apo borës së sh-krirë, shumë shpejt do të kthehet nëvërshime të furishme duke përfund-uar në liqenet ujëmbledhëse, dukemarrë me vete dhe mijëra ton tokëdhe inerte.

Në ketë rast niveli i liqeneve dotë ngrihet shumë më shpejt se mëparë jo vetëm nga shpejtësia elëvizjes se ujit, por dhe për faktin sefundi i liqeneve tashmë është mbush-ur me inertet e sjella gjatë 30 vjetëve.Mendoni një gotë e mbushurpërgjysmë me rërë që mbushet edhemë pak ujë, pra dhe me shpejt segota që do ishte e gjithë bosh.

Drini, lumi më i gjatë i trojevetona, ngjan me një zinxhir që lidh 4shtete dhe 4 ujëmbledhëse te madhej,Prespën, Ohrin, Shkodrën e Adriatikun.Dikur Drini e takonte Adriatikun afërLezhës, por një përmbytje ne shekul-lin e 19 e bëri të ndërrojë shtratin drejtlumit të Bunës duke shtuar ndikiminnë Liqenin e Shkodrës.

Liqeni i Fierzës u bë fakt në vitin1978 duke u shtrirë në rreth 70 kmgjatësi e duke mbuluar dhe vend-formimin e vet Drinit, diku nëKukës, ku bashkohen dy degë krye-

Kambanat bien për reflektimsore të tij: Drini i bardh që buronafër Pejës dhe Drini i Zi që rrjedhnga liqeni i Ohrit në qytetin eStrugës. Rrugës i shtohet dhe lumiRadika (Maqedoni) të tjerë në Li-brazhd, në Bulqizë, Peshkopi eKukës. Sipas literaturës, prurja me-satare vjetore e Drinit arrin 352 m3/sek, kurse maksimalja e regjistruarështë mbi 5100 m3/sek.

Drini i sjell liqenit ujin, i cilimbart me vete gjithë gabimet mjed-isore të bëra nga çdo shtet i zinxhiritte tij. Por, për ne ai mbart dhe pa-suri e begati (mbi një milion euronë ditët me kapacitet të plotë).

Kur ishin pa u prerë pyjet e Bul-qizës, Zerqanit, Selishtës, Lurës, Ar-nit, Gjallicës e Pukës apo gjithëmbulesa pyjore e Alpeve, përllogarit-ja tregonte që Drini përcillte në de-tin Adriatik rreth 250 mijë tonë in-erte në vit, apo të kthyera në volumrreth 180 mijë m3.

Është vështirë të gjenden të dhë-na speciale pas prerjes e djegies për-fundimtare të pyjeve në 20 vitet efundit. Te rezervuarët e ujitjes spe-cialistet i llogarisin mbushjet mesa-tarisht me 1.5-2 për qind në vit.

Nuk dihet nëse kjo mund të zba-tohet për Drinin që përbën shuma-toren e erozionit. Nëse thjeshte ndër-tojmë një skenar të supozuar për 30vjet sipas këtyre koeficienteve tekni-ke duhet të jetë mbushur rreth 45 erezervuarit, apo e përkthyer në volu-min e liqenit me kapacitet maksi-

mal 3.2 miliard metër kub, i takonqë rreth 1.9 miliard metër kub të jenëmbushje të ngurta.

(Pra më shumë se gjysma!!) Kjoduket e pabesueshme, por nëse kuj-tojmë tragetin që para disa viteshhasi në inerte në fundin e liqenit tëKomanit, ia vlen të mendohemi e tëreflektojmë se sa vend kanë zënë in-ertet e mbushjet liqenit, dhe përseai s’po arrin të kontrollohet e po ishpeshton përmbytjet.

Ish-Instituti i Studimit të Tokave,konfirmon që për çdo viti humbasinderi 40 tonë shtrese tokësore për hek-tar në shkallë vendi, dhe në vende tëndjeshme karshi erozionit deri 100ton/ha, nëse zbatohet në sipërfaqenprej 1.182.900 ha qe është sipërfaq-ja e basenit të Fierzës, rezulton njëmbushje e liqenit nga 40 -100 mil-ionë tonë në vit.

Përgjatë 30 vjetëve te jetës se liqen-it duket se e kane kaluar sasinë prej 1miliard metër kub dhera qe janë gro-posur në liqen Pra, ujit në nivel nor-mal tashmë i ka mbetur më pak se gjys-ma e sipërme e volumit të liqenit qëdo të thotë se ai mbushet me ujë mëshpejt dhe ky ujë mbaron me shpejt

Në kuadrin e ndryshime klimatikeështë filluar një projekt GEF në lug-inën e Drini, fokusuar kryesisht nëderdhjen e tij. Duket se projekti katë bëjë me ngritjen e kapaciteteve,si dhe për monitorimin e ndikimittë ndryshimeve klimatike.

Jo vetëm ky projekt nuk ka parash-

ikuar ketë problem, por deri tani nukka asnjë projekt për ruajtjen e ujitnëpërmjet trajtimit te tokës, veshjenme bimësi të zonës dhe pakësimin eerozionit duke shtuar burimet ujorenga Prespa, Kosova e gjithë pjesëntjetër të basenit të Drinit.

Shqipëria ka arritur të zërë një tregmodest për të shitur kreditë karboni,si shpërblim për rehabilitimin ebimësisë ekzistuese (!), projekt i asis-tuar nga Banka Botërore e zbatuar ngaMinistria e Mjedisit ne bashkëpunimme 24 komuna të vendit.

Me ritmet e mbushjes duket seditët e kaskadës së Drinit janë tënumëruara. Në shpatet ku janë kapurdigat, toka duket tepër e lodhur. Ajoka humbur jo vetëm drurët e barin,por në një pjesë të madhe edhembulesën e saj natyrore, pra ështëkthyer si një kafshë që i kanë hequrlëkuren e mezi mbijeton.

Kambanat bien për reflektim. Nëkushtet e relievit të Shqipërisë meinteresimin e madh të komunitetevepër të administruar burimet natyroreështë e mundur që Shqipëria të përf-shijë të gjithë basenin ujëmbledhëstë Drinit në projekte për shërbime tëpagueshme mjedisore me objektivshtimin e burimeve ujore, përmirë-simin e përdorimit të tokës veshjessë saj dhe pakësimit të erozionit.

Një grup specialistesh në bash-këpunim me ambasadën gjermaneorganizuan para një viti një konfer-encë kombëtare ku është trajtuar

Pamje nga Lugina e Drinit të Zi. Foto: B. Karoshi

merr kopjen tënde

problemi i degradimit të tokës e janëpropozuar alternativa për zgjidhje.

Gjetjet kryesore janë të sistemuaraedhe në një libër. Kjo ishte aq paksa qeveria gati nuk e vuri re. Kamba-nat e përmbytjes na thërrasin të mosluajmë strucin, por të vlerësohet meseriozitet statusi aktual i mbushjessë liqeneve, që duket punë më e le-htë se sa llogaritja e ndikimit të ndry-shimeve klimatike, që bëhet atje kuujët mbaron funksionin e derdhet,si dhe t’u kërkohet donatorëve aktu-alë, veçanërisht Bankës Botërore,PNUDIT, SIDES partneritet për vep-rim.

Përvoja e punës me ta është kri-juar. Kërkesa për ndihmë e projektedonatorëve duhet shoqëruar memirëkuptim për reforma institucio-nale për të shtuar numrin e dijet nëshërbimin pyjor, për të rritur vlerat etokës e ujit dhe për të ndarë me ko-munitetin ligjërisht të drejtat mbitokat e basenit.

Vete uji i liqenit i miradminis-truar mund të shërbejë si kontributinvestimi, pasi kur mirëpërdoret ësh-të një miniere floriri. Kjo do të ishtemë mirë se teatri i fadromave qëluftojnë për të zgjidhur probleminme argjinatura apo duke thelluarBunën (!) Përmbytjet dhe agonia egjiganteve tanë të energjetikës tash-më kanë filluar dhe kërkohet urgjen-tisht ndërhyrje të mëdha sot për tëarritur ta kontrollojmë të paktën pas10 vjetësh.

Me ritmet e mbushjesduket se ditët ekaskadës së Drinit janëtë numëruara. Nëshpatet ku janë kapurdigat, toka duket tepëre lodhur. Ajo ka hum-bur jo vetëm drurët ebarin, por në një pjesëtë madhe edhembulesën e saj naty-rore, pra është kthyer sinjë kafshë që i kanëhequr lëkuren e mezimbijeton.

Në kushtet e relievit të Shqipërisë me interesimin e madh të komuniteteve për të administruar burimet natyrore është emundur që Shqipëria të përfshijë të gjithë basenin ujëmbledhës të Drinit në projekte për shërbime të pagueshmemjedisore, përmirësimin e përdorimit të tokës veshjes së saj dhe pakësimit të erozionit.

5 - Janar 201045nr.

aktualitet

Nizamedin Papraniku, kryetar ak-tual i Këshillit Komunal në Dibër tëMadhe lidhur me këtë çështje, dek-laroi se, “ në agjendën e punës sëKëshillit për këtë vit janë edhe emër-timet e rrugëve, shesheve dhe urave.Synimi ynë është që të vendosenemërtime të personaliteteve meritorësipas bëmave të tyre dhe në këtoemërtime të përfshihen të gjitha ko-munitetet. Ky propozim do të mira-tohet edhe në Komisionin për mar-rëdhënie me etnitë. Ky propozimpastaj duhet të votohet në njërën ngambledhjet e Këshillit të Komunëssipas sistemit të Badinterit”.

Ndryshe në Komunën e Dibrës sëMadhe përkundër 19 viteve tëdemokracisë ende figurojnë emër-timet serbosllave të rrugëve dheshumë rrugë të emërtuara me num-ra. Vendimi i miratuar i ish Këshil-lit të Komunës së Dibrës së Madhe idatës 17.07.2002, për ndryshimine emrave të 6 lagjeve, 50rrugëve,shesheve dhe 5 urave nëKomunën e Dibrës së Madhe kambetur ende pa u realizuar, për ar-sye të refuzimit të qeverisë së atyreviteve dhe ankesës së degës sëVMRO-DPMNE në Dibër të Mad-he, drejtuar Gjykatës Kushtetuese tëMaqedonisë. Kjo e drejtë për ndry-shimin e emërtimeve e fitoi nëmbështetje të Ligjit për vetë admin-istrim vendor,të botuar në GazetënZyrtare nr.5 të vitit 2002.

Ish KK i Dibrës së Madhe vendo-si në vend të emërtimit të rrugës “1Maji”, të jetë “Fuad Dibra”, patriotdibran, i cili për çështjen shqiptarenë Konferencën e Paqes në Parisshpenzoi 500 mijë franga ari,në vendtë emërtimit “Petre Popovski”, tëjetë “Iljaz Pashë Dibra”, kryetar iLidhjes Shqiptare të Prizrenit ,nëvend të emërtimit të rrugës “APJ”,të jetë “Selim Rusi”, patriot dhe at-dhetar dibran, në vend të emërtimit

Nizamedin Papraniku, kryetar i Këshillit të Komunës së Dibrës tëMadhe në takimin me gazetarët, theksoi se, “ Në emër të kryetarit tëkomunës i cili ndodhet për vizitë në SHBA dhe të Këshillit Komunalapeloj te qytetarët, firmat dhe biznesmenët që sipas mundësive të tyre tëgrumbullojmë mjete financiare, veshmbathje dhe artikuj ushqimor përvëllezërit tanë në zonën e përmbytur të Shkodrës, të cilët këtyre ditëvepërjetojnë çaste shumë të vështira në përballimin e kësaj fatkeqësie naty-rore. Pushteti vendor ka ndarë 2 mijë euro ndihma, ndërkaq në BankënEkonomike -Filiali në Dibër të Madhe është hapur xhirollogaria numër200001115885373 për të gjithë ata që dëshirojnë të dërgojnë mjetefinanciare. Veshmbathje dhe artikujt ushqimorë mund të dërgohennëpërmjet Kryqit të Kuq të Dibrës të Madhe. Shpresoj si gjithnjë di-branët do ta dëshmojnë gatishmërinë e tyre dhe shpirtin solidar për tëpërballuar këtë fatkeqësi në zonën e Shkodrës “.

Ndërkaq edhe Myftinia e Dibrës së Madhe duke iu përgjigjur apelit tëBIM-së në të gjitha xhamitë që i administron në Komunën e Dibrës tëMadhe, të Qendrës së Zhupës dhe të Komunës Mavrovë-Rostushë, ditëne faljes së xhumasë dhe ditëve që vijojnë do të apelojë te popullatadibrane për të ndihmuar popullatën e përmbytur të Shkodrës.

Mr.Ruzhdi Lata, myftiu i Dibrës së Madhe para gazetarëve, tha se,“marrëdhëniet vëllazërore mes Dibrës së Madhe dhe Shkodrës sipas bë-mave historike janë shekullore. Të gjithë duhet të organizohemi dhe mekontributet tona në para ose artikuj tjerë të shprehim solidaritetin tonëme shkodranët, të cilët nga përmbytjet janë duke përjetuar ditët më tëvështira. Në këtë kuadër bujqit dibranë arritën të grumbullojnë 5 kami-onë me bazë ushqimore jonxhë dhe i nisëm në drejtim të Shkodrës sindihmë fermerëve shkodranë për bagëtitë e tyre, duke shprehur gatish-mërinë se do të vazhdojnë edhe më tutje me këtë lloj ndihme.”

Rexhep TORTE

DIBËR E MADHE – PAS 19 VITEVE TË DEMOKRACISË

Do të hiqen emërtimet serbosllave

“Boris Kidriç”, të jetë “Said Najde-ni”, iluminist i shquar dibran dhembarëkombëtar,në vend të emërtimit“Atanas Iliq”, të jetë “Kongresi iDibrës”, i mbajtur më 23 korrik 1909ku morën pjesë përfaqësues të vila-jeteve të Shkodrës, Kosovës, Manas-tirit dhe Janinës, që kishte karaktertë theksuar kombëtar shqiptar për për-dorimin e gjuhës shqipe dhe për re-alizimin e pavarësisë së Shqipërisë,nëvend të emërtimit “Velko Vlla-hoviq”, të jetë “Kongresi Manastir-it”, që njihet për karakterin mbarëko-mbëtar shqiptar. U vendos emërti-mi i Sheshit “Skenderbej”, sepse Sk-enderbeu, nga 24 betejat e tij tëlavdishme 19 i zhvilloi në trevat eKrahinës së Dibrës në vend tëemërtimit të rrugës “BratstvoEdinstvo”,u vendos të jetë “HaxhiVehbi Dibra”- delegat i Dibrës nëshpalljen e Pavarësisë së Shqipërisënë Vlorë në vitin 1912, në vend tëemërtimit të rrugës “Nikolla Karev”,të jetë “Elez Isufi”, patriot shquarnë luftërat kundër okupuesve serbë

në vitet 1912-1921. Në këtë listë ish-in edhe shumë personalitete tjera tëshquara dibrane si, Ismail PashëQoku, Sherif Langu, Ramiz Daci,Josif Bageri, Sefedin Pustina, RamizVarvarica, Mojsi Golemi, Dr.NexhatAgolli, Edip Tërshana, Xhafer Kodraetj., si edhe ngjarja e rëndësishmehistorike “Kuvendi i Qenanicës”, kupërveç tjerash për një ditë janë falur10 mijë gjaqe.

Me këtë vendim të ish KK nëDibër u propozuan edhe ndryshimetdhe emërtimet e lagjeve, kështu qëlagjet (“Venec” I dhe “Venec” II),do të quheshin “Uraniku” dhe“Tylbe”, (“Varoshi”)”Penestia”,(“Buduleci”)”Burimi”, (“Kojnara”)-”Ballkuqi”, (“Ura e Rajçicës”) do tëquhej “Ura Iliria”, ndërsa (“Ura eMellniçanit”) “Ura e Radikës” etj.Shumë rrugë që ishin vetëm me num-ra do të pagëzoheshin me emra per-sonalitetesh shqiptar.

Të shpresojmë që emërimet e rejatë zbatohen gjatë këtij viti.

Rexhep TORTE

Në foto: Nizamedin Papraniku.

DIBËR E MADHE - SOLIDARITET ME POPULLATËN EPËRMBYTUR TË SHKODRËS

Ndihmë për zonën e përmbytur

Dibrani që kandidon për në Kongresin AmerikanFare rastësisht në postën time ele-

ktronike më erdhi një informacionnga Lulzim Haxhiu se dibrani EminEgriu kandidonte për kongresmen nëKongresin Amerikan. Ishte vërtet njësurprizë kjo për ne por nga që nukkishim informacion për jetën e tijpërsëri falë zotit Lulzim Haxhiu uinformuam më shumë. Dinim farepak për këtë familje të shquar dhepatriotike dibrane e kjo nga Prof.Ibrahim Egriu. Po në fakt kush ështëEmin Egriu. Lindi në Dibër në vitin1962. Në vitin 1969 largohen ngaDibra ku në fillim ngulen në Itali enë vitin 1970 shkojnë në Amerikëku dhe jetojnë akoma. Babai i tijDini ra në sy nga autoritet vendasese tregonte rrezikshmëri për qever-inë e Beogradit. Ai në fakt doli hapurnë mbrojtje të të drejtave të popullitkosovar. Kështu që kushtet e emigrim-it kjo familje patriotike ia diktoi vetëkoha. Edhe pse në kontinentin elargët Din Egriu, bashkë me ProfIbrahim Egriun nuk pushuan kurrëdhe asnjë çast për çështjen kombëtaredhe të drejtave të kosovarëve. Kësh-tu të dy së bashku ishin organiza-

torët kryesor të demonstratës së mad-he që u zhvillua në qytetin e NjuJorkut në vitin 1981, kundër dhunësdhe reprezaljeve që ushtrohej ndajpopullit kosovar nga pushteti komu-nist jugosllav. Vëllai i tij Naxhi Egriunë vitin 1999 e braktisi emigrimindhe iu bashkua UÇK-së në batalion-in “Atlantiku” duke u bërë kështudëshhmori parë përtej oqeanit. Emi-ni edhe pse i rritur në një mjedis larg

vendlindjes ai ka mbetur gjithmonëmjaft i afërt me vendlindjen, meDibrën e tij të shtrenjtë e të dashur.E këtë dashuri e nxit vazhdimisht tekfëmijët e tij i cili ka katër fëmijë, dydjem e dy vajza. Emini është diplo-muar për shkencat politike porshumë vite ka punuar edhe arsimtarnë Amerikë nga vitet 2000-2009. Jovetëm intelektual i kompletuar pordhe një biznesmen i njohur tashmë

në SHBA në fushën e ndërtimeve,edhe një bashkëshort shembullor.Firma e tij e ndëertimit merret krye-sisht me ndërtime kisha, shtëpi ban-imi, vila, dyqane etj por është dhenjë konsulent për ligjet në ndërtimtë cilat i njeh fare mirë. Aktiviteti itij patriotik e atdhetar është i madh,ai ka rënë tashmë në sy nga komuni-teti shqiptar që jeton prej vitesh nëSHBA. Në vitin 1999 Emin Egriu ish-te i pari që priti refugjatët kosovarduke u bërë si të thuash promotor ikësaj lëvizje refugjatësh. U interesuavetë duke i strehuar dhe siguruar ush-qim e veshmbathje. Jo vetëm kaq porai disa herë mori kontakte me kon-gresmen amerikan për të drejtat eshqiptarëve. Takimet më të shpesh-ta i ka pasur për këtë problem meDiugardin por dhe me vetë gjenera-lin Ueslli Klark ku sot në arkivin etij familjar disponon një sërë fo-tografi të ndryshme. Për zgjedhjet evitit 2010 Emin Egriu kandidon nëdistriktin 28 për në Kongresin Ameri-kan nga partia demokratike duke ubërë kështu dibrani i parë që mundtë shkel në Shtëpinë e Bardhë. Pse

jo, të gjitha shanset i ka, në radhë tëparë është një figurë e njohur nëSHBA si intelektual, biznesmen isukseshem e taksapaguesi më i rreg-ullt por ka mbështetjen e madhe tëkomunitetit shqiptar në Amerikë.Platforma e tij është e qartë: Punëpër të gjithë duke krijuar kështu vendepune, taksa të ulta, kujdes shëndet-sor të përballueshëm, kufizim tëshpenzimeve qeveritare. Dhe Eminie ka treguar se mban premtimet. Nëkompaninë e tij ka punësuar mjaftshqiptar të shtresave të ulëta. Eminiasnjëherë nuk ka rreshtur së foluri përçështjen shqiptare. Ai u bë një zë ifuqishëm për luftën që bëhej në Ko-sovë, dhe ky zë u dëgjua deri nëOKB. Emini ka punuar gjatë me LigënQytetare Shqiptaro-Amerikane dheKëshillin Nacional Shqiptaro-Ameri-kan, për sesbilizimin e çështjes sh-qiptare. Tani kryesisht është përqën-druar në zonën e Nju Jorkut perën-dimor. Jo vetëm Emini por dhe tëgjithë mbështësit e tij janë të bindurse dibranit model në Buffalo të NjuJorkut tashmë i është hapur rruga drejtShtëpisë së Bardhë. / Sh.S.

Emini ka punuar gjatë meLigën Qytetare Shqiptaro-Amerikane dhe KëshillinNacional Shqiptaro-Amerikan, për sesbiliz-imin e çështjes shqiptare.Mbështësit e tij janë tëbindur se dibranit modelnë Buffalo të Nju Jorkuttashmë i është hapurrruga drejt Shtëpisë sëBardhë.Ne foto: Emin Egriudhe Wesli Klark

Të gjithë duhet të organizohemi dhe me kontributet tona në paraose artikuj tjerë të shprehim solidaritetin tonë me shkodranët,të cilët nga përmbytjet janë duke përjetuar ditët më të vështira

6 - Janar 201045nr.

intervistë

Nga: BEQIR SINA, New York Petrit Paçuku - Drejtori i Zyrës së Urbanis-tikës në Dibër të Madhe, qytet që ka numërinmë të madh të emigrantëve shqiptarë, në NjuJork - Staten Island( rreth 15 mijë dibranë),ndodhej këto ditë për vizitë private në SHBA- Ai thotë se ka shfrytëzuar këtë vizitë, të zh-villojë takime me afaristë e biznesmen dibranënë SHBA-së, që të nxisë dhe t’u bëjë thirrjeatyre të venë e të investojnë në qytetin e tyre,pasi është momenti dhe shanci më ifavorshm. ”Një rastë i mirë, siç, i tha gazetëstonë, Paçuku, që nuk duhet t’a humb asnjëdibranë, sot”. Por për drejtorin e Urbanistikësnë Dibër të Madhe i rëndësishëme është edhebashkëpunimi me qytetarët dibranë, komuni-kimi i drejtpërdrejtë, transparent e korrekt meçdo qytetar. Sipas tij e rëndësishme ështëkrijimi i planeve të reja urbanistike, sidomosai i kompleksit turstik në bregun e liqenit tëDibrës së Madhe, dhe ish kazermat e Ush-trisë, të cilat do të orientojnë saktë, investi-toret, afaristët e biznesmenet. Në këtë inter-vistë ai flet edhe për mënyrë sesi i zgjidhëproblemet e qytetarve Komuna e Dibrës sëMadhe, dhe i përgjigjet disa pyetjeve të tjera.

Cili është qëllimi i vizitës suaj?Megjithse vizita është krejtësisht private,

nuk ka pas asnjë arsye që ne të mos e shfrytë-zojmë këtë vizitë për në dobi të Komunës sëDibërs së Madhe(Maqedoni). Kur dihet mirëse vetëm në tri shtetshin, Nju Jork, Nju Xhersie Kenektiket, ka më shumë se 20 mijë dibranë.Emigruar në kohë e periudha të ndryshme, dheqë shumë prej tyre janë të suksesëshëm, sido-mos në fusha të ndryshme të biznesit, ndërtim-tari, real estate, piceri, tregun e makinave .

Më konkretisht, unë kam folë me shumëbiznesmen dibran - që janë të interesuarseriozisht të bëjnë diçka për qytetin e tyre. Nëkëtë aspekt, dhënja e informacionit përmundësit e investimit të tyre në qytetin e Di-brës, duket se ua hap atyre ”oreksin” dhe natyr-isht që do të nxisë ndonjerin prej tyre, që nëtë ardhmen të investojë në Dibër. Pasi ky llojbashkëpunimi, ka qenë i frytëshëm dhe ështënjë mjet social që na lidh më shumë mebashkëqytetarët, miqtë dhe të afërmit tanë,këtu, përkatësisht ata të cilët punojnë, stu-diojnë dhe jetojnë këtu në SHBA-së. Pra , mekëto lloj takimesh qoftë edhe private(si ky qëerdha unë), ne fuqizojm shkëmbimet e men-dimeve, lidhemi edhe më shumë me njeritjetrin, pra mes mërgimtarëve tanë këtu dhezyrtarve që vijnë nga Dibra e Madhe.

Unë pata rastin të jap sqarime, për të gjithaato pengesa që kan qënë në nivel republikanmë parë, por që tani nuk egzistojnë më.Pasi, ashtu si edhe kemi eleminuar burokracinënë aparatin administrativ në komunën e Dibrëssë Madhe kemi eleminuar edhe disa proceduratë pa nevojshme. Sidomos, shumë janë thjesh-tëzuar procedurat e aplikimit për investime, medecentralizmin e pushtetit lokal.Të gjitha pro-cedurat tani mund të zgjidhen në komunë -dhe për këtë ishin shumë të interesuar disa prejatyre që po studjonë mundësit për të investu-ar në qytetin e tyre - Dibër e Madhe.

Si Drejtor i çështjeve Urbanistike dhe So-ciale në Komunën e Dibrës së Madhe, cilat

Paçuku: Investimet nga diaspora janë një rasti mirë, që nuk duhet ta humbë asnjë dibran

Me Petrit Paçukun - Drejtorii Zyrës së Urbanistikësnë Dibër të Madhe

janë problemet me të cilat ballafaqoheni junë komunë?

Ky sektor në çdo komunë të botës ështësektori më problematik. Pasi një nga aspektete zhvillimit të komunave sot, anemban botësështë gjithësesi urbanistika, infrastruktura dheçështjet sociale. Dhe këto probleme janë nënivel të përgjithshëm, edhe për sa i përketKomunës së Dibrës së Madhe. E cila në shumëdrejtime, ka punuar shumë të eleminojë samë shumë problemet e krijuara, duke i hapurrrugën zhvillimit urbanistik e infrastrukturor.

Nga viti 2005, e deri sot që po flasim bashkë,pra deri në janar 2010, të gjitha problemet qëkemi pasë kur e morëm ne Komunën, nëadministrim, kemi bërë ndryshime të mëdhanë qytet. Me ardhjen e administratës së drej-tuar nga kryetari i rimandatuar z Argëtim Fida,gjërat në këtë drejtim kan ndryshuar thuajse100 përqind. Ne kemi përfituar edhe nga ndrri-mi i ligjeve, nga kalimi i kompetencave prejnivelit qendror në atë lokal. Çdo problem qëkan pasur qytetarët dibran, por edhe investi-torët, janë zgjidhur në Komunën e Dibrës sëMadhe. Deri tani nuk kemi as një rastë, qëçështja tek shkuar deri në Shkup.

Faktikisht, problemi me ndarjen e pronaveshtetrore, është zgjidhur në bazë të një doku-mentacioni që ka përgatitur komuna jonë. Mëpasë këtë dokumentacion e kemi dërguar ne,në nivel republikan për miratim dhe kemi njof-tuar se kur dhe ku do të bëhet shpallja e shitjessë saj me çmimin e caktuar nga administratarepublikane- pra nga Shkupi. Duhet theksuarse probleme të pronës private në Dibër tëMadhe, pothuajse nuk egzistojnë fare, pasi kjoçështje është zgjidhur me kohë në Dibër tëMadhe.

Për sa i përket investimeve nga diaspora -

çfarë agazhimi keni gjetur nga vetë kurbetqarëtdibranë?

Tendecat, janë të tilla që bashkëatdhetarëttanë të kenë të gjitha mundësit të vijnë e tëinvestojnë. Pasi edhe për disaporën e investi-torët nga disapora, tani ka më shumë lehtë-sira. Për këtë qëllim vet kryetari i Komunës sëDibrës, z Argëtim Fida, është i angazhuar nëtërheqjen e sa më shumë bizneseve nga di-

aspora. Ai ka caktuar nërëz të veçantë,këshilltarë nga diaspora, dhe nënpunës nëKomunë që merren me përgatitjen e dokumen-tacionit përkatës sipas ligjeve republikanee komunale, për të bërë biznesesin. Fat-keqësiht, duhet pranuar se deri tani kemi vetëmIbrahim Kolarin, i cili ka investuar nga SHB-së, në Dibër të Madhe, dhe është më i vjetëri.Megjithëse, duhet pranuar se kemi edhedisa ivestime më të vogla nga shumë bash-këatdhetar nga Amerika dhe Europa.

A ka shënja se ka patur suksese nga biznes-

menët nga diaspora, dhe suksesi i tyre nxitëtë tjetërt të vijnë e të investojnë atje ?

Sigurisht! siç e përmenda më lart , biznesi iKolarit, është i suksesshëm dhe i ka nxitur di-branët jashtë, që të shqyrtojnë mundësit se nëçfarë fushash ata dëshirojnë, apo po studjonëqë të investojnë në Dibër të Madhe. Tani kemipasur disa të interestuar në fushën e turizmithotelier . Në zonën e liqenit të Dibrës sëMadhe, e cila konsiderohet si perla e qytetit,ka shumë mundësi që shumë shpejt , ndonjëafaristë ose biznesmen nga Amerikë, të bëjëinvestime të mëdha, për ngritjen e ndonjëkompleksi turistik në këtë zonë. Por, po pritetqë të aprovohet plani i qytetit për këtë zonë -dhe të shohim se çfarë do të ndodh me inves-timet. Do të thoja se është heret për tëparashikuar. Deri, sa të marrim aprovimin eplanit të ri të qytetit, atëherë do të shohim seçfarë do të bëhet edhe me investimet nga di-aspora.

Cili është tenderi më i hapur në qytet ?Kemi një rast siç është ai i tokës dhe

i kazermës së ish ushtrisë federative, të cilënpas shumë përpjekjve Shkupi, na e dha ne sikomunë e Dibrës së Madhe në pronësi. Kjondhodhi pas dy vjet pune, dhe me angazhmintotal të administratës së komunës dhepersonalisht kryetarit tonë zotit Fida. Kjo pronëu morë e ri morë disa herë - një herë nga Shk-upi, dhe një herë nga komuna, por gjithësesitani me gjyq e kemi fituar ne - pra Komuna eDibrës së Madhe. Dhe jemi duke përgatiturnjë plan në detaje - ku parashihen investimesidomos industriale, por që nuk prekin ndot-

jen e ambientit. Kjo pronë pra kazerma usht-arake, siç e thërrasin në Dibër të Madhe, do tëndahet në disa parcela, sipas kërkesave dheplanit që do të nxjerr komuna. Dhe meqënseaty kemi të bëjmë me një sipërfaqe të kon-siderueshme dhe shumë afër qëndrave të ban-uara, do të planifikojmë që të ndërtojmë njëdegë të Universitetit të Tetovës, aty në atëzonë.

A ka konflikt interesi në adiministratëntuaj?

Jo dhe ndoshta jemi Komuna e vetme nërang republikan - që s’kemi asnjë rastë të këtillderi tani; Konflikti i interesit dhe korrupsionie mitmarrja në administratën e Komunës sëDibrës së Madhe pothuajse është zero. Ko-muna i ka hapur luftë këtyre fenomeneve qyshnë ditët e para - prej se kur ërdhëm në push-tet. Pasi këto dukuri para se të vinim ne - ish-in të dukeshme në Komunën e Dibërs së Mad-he. Përveçse kjo luftohet me ligj, ligj i cilinuk i lejon as kërkujt të punojë në adminis-tratë në se dikush nga punonjësit e saj ka kon-flikte intersi, por edhe vetë administrata nuklejon penetrimin sado të vogël të këtyre inter-esave në administratë. Sikurseedhe korrupsioni, kriminaliteti, droga dhe pro-titucioni në qytetin tonë nuk egzistojnë fare,pasi ato luftohen duke i bërë luftë të hapur qënë nisje. Dhe vetë biznesmenët, afaristët di-branë, qytetarët e saj kurrësesi nuk janë të pr-irur dhe i kan luftuar me të gjithamënyrat fenemone të tilla. Të gjithë janëshumë transparent, serioz dhe në përputhje meligjin në aktivitetin e tyre pra nuk kemi ndon-jë rastë të këtill. Dhe as që mendojë që ka përtë pasur në Dibër të Madhe fenomene të tillashqetësuse.

Si bëhet komunikimi i drejtëpërdterjt

qytetar - komunë?Përveçse, raporteve faktike të cilat bëhen

publike, sipas programeve e raporteve tremu-jore gjashtë dhe një vjetore, të të hyrave dhetë dalave të Komunës, ne për herë të parë poaplikojmë edhe një praktikë perendimore tëadminsitrimit komunal, që vetëm komunat ebashkitë në vendet më të zhvilluara të botës ekanë deri tani. Në Komunën tonë ka çdo tëmartë takimim dhe debatë me qytetarët di-branë në sallën e komunës. Sakaq, zyrat eKomunës, sipas dikasterit kan dy orë në ditëkomunikim me qytetarët prej nga ora 10 deri12 të çdo dite të javës nga e hëna deri tëpremten,

Mesazhi i juaj për dibranët!Është momenti më i favorshëm dhe një

shancë që nuk duhet humbur për afaristët dhebiznesment dibranë në Amerikë, që të vijnë etë investojnë tash në Dibër të Madhe. Ne jemiduke përgatitur planin për rregullimin e eBregut të Liqenit, e cila, parasheh ngritjen enjë kompleksi multi funksional dhe moderrnpër tërheqjen më pasë të turismit të virgjër nëkëtë zonë, dhe më pas hapjen e rrugës së Ar-bërit, e cila parashikon t’i jap shumë prioritetDibrës së Madhe për zhvillim - do të çelimvariacione të reja biznesi. Ne kemi ligje dhedisponojmë kushte për të krijuar lehtësira çdodibrani, që t’i mundësojmë atyre biznes tësuksesshëm. Prandaj u bëjë htirrje të mos hez-itojnë më, por ejani të investoni dhe shihnivetë se çfarë ndryshimesh po bëhen në Dibërtë Madhe, çdo ditë. Dibra e Madhe është njëndër komunat në nivel republikan që ka shumëfavore natyrale për zhvillim - Dibra e Madhepo ndryshon çdo ditë.

Foto: Argjent R. Kaba

Është momenti më i favorshëm dhe një shancë qënuk duhet humbur për afaristët dhe biznesment dibranënë Amerikë, që të vijnë e të investojnë tash në Dibër të Madhe.

6 - Janar 201045nr.

7 - Janar 201045nr.

profil

Vit shprese për gjetjene Mr. Ukshin Hotit

Nga: Rexhep TORTE

Në takimin e FBKSH- Frontit përBashkim Kombëtar Shqiptar në

Durrës në dhjetor të vitit 2009, kumerrnin pjesë përfaqësues të FBKSH-së nga mbarë trojet shqiptare dhe ngadiaspora, Gafur Adili-kreu i FBKSH-së, në fund të këtij takimi u tha tëpranishëmve, “së shpejti në mesintonë do ta kemi edhe Mr. UkshinHotin”.

Ky lajm i gëzueshëm përmeskanaleve të sigurta u përhap rufeshëmnëpër trojet shqiptare dhe në di-asporë. Ky lajm është një ugur i mirënë favor të sedrës dhe të dinjitetit tëatyre që kur nuk shkelin mbi bëmatdhe sakrificat e bijëve tanë që gjith-një kanë punuar për çështjen ko-mbëtare shqiptare. Ky lajm ka peshëne vet kur bëhet fjalë për Mr.UkshinHotin për fatin e të cilit u krijuanlloj lloj mjegullinash të veshura meindiferentizmin e klasës qeverisësedhe politike kosovare, që çështjen eMr. Ukshin Hotit e kanë lënë nëharesë.

Me potencialin e tij të pakraha-sueshëm të njohjes së rrethanave tëdiplomacisë ndërkombëtare, të situ-atës politike të djeshme e të sotme,të përvojës së tij të çmuar, të njo-hjes nga ana e tij të tri gjuhëvebotërore, të aftësisë së tij kon-sekuente e vizionare në gjetjen ezgjidhjeve më të përshtatshme nëkohë e situata përkatëse, por edhepër shkak të personalitetit të dësh-muar, sypatrembur, i palëkundur,Mr. Ukshin Hoti do të ishte shumë idobishëm për Kosovën gjatë negoci-atave për pavarësinë dhe pas shpall-jes së pavarësisë.

SI E NJOHAMR. UKSHIN HOTIN

Kam shumë shokë e shoqe ngavise të ndryshme të Kosovës. Kjo er-dhi si rezultat që gjatë studimeve nëBeograd isha kryetar i ShoqatësLetrare-Muzikore “Përpjekja”-sho-qatë e studentëve shqiptarë në Beo-grad, e cila me aktivitetet e saj letraredhe muzikore la gjurmë të pashlyeratë një organizimi studentor me për-masa lakmuese kulturore dhe atd-hetare.

Në Beograd u njoftova edhe meMr.Ukshin Hotin, asokohe kuadër iKosovës dhe shef i departamentit përmarrëdhënie me jashtë në LSPPJ-nëe atëhershme. Unë organizoja jetënkulturore të studentëve dhe të punë-torëve shqiptarë që jetonin dhepunonin në Beograd, ndërsa UkshinHoti ishte caktuar që në tribunat eorganizuara, punëtorëve shqiptarë tuaspjegojë domethënien e amenda-menteve kushtetuese që pritej të ap-likoheshin në ndryshimet e Kush-tetutës së Jugosllavisë së atëhershmenë vitin 1974.

Ai në këto tribuna thoshte, cit-oj: “Derisa Kosova nuk e gëzon sta-tusin e merituar, do jetë thikë nëshpinë të Serbisë”.

Pata rastin të shikoj me admirimetjen e Ukshinit për të lexuar dhepër tu ngritur shkencërisht. Disa herëu orvat që temën e magjistraturës tamerrte për gjendjen e shqiptarëve nëBallkan, por për këtë temë nuk gjeti

asnjë mentor të përshtashëm. Nëfund Prof. Pribiçeviq, ligjërues nëFakultetin e shkencave politike nëBeograd ia pranoi temën e magjis-traturës me titull “Faktori kinez nëmarrëdhëniet Rusi-Amerikë, të cilëne mbrojti në mënyrë briliante.Asokohe ai shkoi për një vizitë trem-uajshe edhe në Angolë, si mysafir iliderit të atjeshëm Agostino Neto, icili ishte në krye të lëvizjes revolu-cionare “Frelimo”.

Unë pata rastin të shkoj në fsha-tin e tij të lindjes në Krushë të Mad-he dhe ai sëbashku me Edin dhe vl-laun e tij Ragipin erdhën disa herënë Dibër, dhe ai shumë herë qemysafir në shtëpinë tonë në Dibër.

Mr.Ukshin Hoti preferonte jetënnormale e modeste larg çdo ekstrav-agance. Nuk e dëgjova asnjëherëqëtë flet për veshje luksoze,veturaluksoze,apo për ndërtimin e ndonjëvile banimi. Opsesion i tij ishte bler-ja e librave, ndërsa tema e bisedësishte Kosova dhe çështja epazgjidhur shqiptare. Mr.UkshinHoti u revoltua shumë nga padrejtë-sia që mu bë mua në dhjetor të vitit1971 në Dibër, kur qarqet monistepërdorën deklaratat plot insinuata tëNjazi Limanovskit dhe Halit Bashëspër të më burgosur dhe larguar sigazetar të “Rilindjes” nga Dibra.Mr.Ukshin Hoti më ndihmoi shumëme sugjerimet e tij në shkresat qëua dërgova institucioneve të atëher-shme për të dëshmuar pafajësinëtime dhe padrejtësinë që mu bë.Mr.Ukshin Hoti u gëzua pa masë kurpas shumë vite peripecishë më nëfund u pranova në konkursin e shpal-lur si përkthyes në Këshillin Ekzeku-tiv Federativ. Gjatë një darke në vitin1981 në Beograd, ku ai për herë të

fundit kishte ardhur si i dërguar i Ko-sovës në një takim pune, mekeqardhje shprehej për qëndriminnegativ që kishin patur disa profe-sorë për demonstratat studentore tëvitin 1981 në Prishtinë, dhe për kri-tikën konstruktive që ai ua kishte bërëatyre për oportunizmin e treguar nëmbledhjen aktivit politik. Me që unëtashmë isha përballur me regjimin eegër policor dhe shtetëror, e këshillo-va që në kësi raste të sillet më mematuri dhe tu ruhet provokimeve. Paskësaj nuk kaloi as një muaj, kur gjatënjë telefonate timen në banesën etij në Prishtinë, bashkëshortja e tijEdi Shukriu më dha lajmin se Uk-shinin e kishin arrestuar.

TËRË FAMILJA VIKTIMËPËR KOSOVËN

Mr.Ukshin Hoti është lindur nëvitin 1943 në Krushë të Madhe.Babaii tij Nazifi vdiq në vitin 1999 si pa-sojë e plagëve të mara nga bom-bardimi serb ndaj shtëpisë së tyre,ndërsa nëna Fatime ndërroi jetë nëverën e vitit 2004 e vuajtur dhe etraumatizuar. Ragipi, vllau i Ukshinitra dëshmor si luftëtar i UÇK-së. Ngafamilja e ngushtë kanë mbeturmotrat Myrvetja, Resmija dhe Afri-mi, vëllai më i vogël. Mr. UkshinHoti shkollën normale e kreu nëPrizren dhe Prishtinë, studimet nëFakultetin e shkencave politike nëZagreb, studimet pasuniversitare nëBeograd dhe një vit specializimi nëuniversitetet amerikane në Çikago,Harvard, Kembrixh, Boston dheUashington, ku njihet me person-alitete të shquara të shkencave poli-

tike si Jeremy Israel, Steven Jarabee,Hans Montenegro etj. I propozuarnga zonja Rosalyn Carter në Uash-ington DC, zgjidhet si përfaqësues itë gjithë studentëve pasuniversitarënga Evropa në SHBA. Me të kthyernë vendlindje punon në LSPPJ nëdepartamentin për marëdhënie mejashtë, e pastaj ligjerues në Fakulte-tin juridik në Prishtinë - dega e ju-risprodencës-diplomacisë, ligjeruesnë Fakultetin filozofik-dega filozofi-sociologji, ligjerues në shkollën poli-tike të qendrës krahinore, sekretarkrahinor në Sekretariatin për mar-rëdhënie me botën e jashtme dheanëtar në shumë forume të atëher-shme federative që merreshin mepolitikën ndërkombëtare.

Tatëpjeta e Mr.Ukshin Hotit fil-lon pas mbledhjes së aktivit politiknë Fakultetin filozofik në Prishtinëmë datë 19 nëntor 1981, kur haptasvihet në mbrojtje të demonstratavestudentore që kërkonin shpalljen eKosovës Republikë, me ç’rast arres-tohe dhe dënohet 9 vite burg, prej tëcilave vuan 3 vjet e gjysëm. Pas dal-jes nga burgu për tu shmangur ngaizolimi shkon në Lubjanë dhe bash-këpunon në revistat“Alternativa,”Republika”, ndërsa edrejton vetë revistën “DemokraciaAutentike-DEA”. Në vitin 1991 pasndalimit të revistës sërish kthehet nëvendlindje. Në vitin 1993 burgosetsërish për shkak të pjesëmarrjes nëhomazhin masiv për martirët edemokracisë në Brestovc, dhe po këtëvit duke u kthyer nga një vizitë e or-ganizuar te grevstët e urisë në Pall-atin e shtypit në Prishtinë, kapet dherahet mizorisht nga policia speciale

serbe. Të gjitha këto nuk e mposhtinshpirtin atdhetar të Mr.Ukshin Hoti.Ai vazhdon aktivitetin e tij duke marëpjesë edhe në tubimet gjithko-mbëtare në Shkup dhe Tetovë dhevihet në krye të partisë UNIKOMBI.Për t’ia ndërpre rrugën e përpjekjevepër pavarësinë e Kosovës regjimi serbsërish e burgosën më 17 maj 1994dhe me akuza të paqarta e dënoi edheme 5 vite burg. Në pyetjen e bërëgjyqtares serbe si mund ta dënoni njënjeri të pafajshëm, ajo ëhtë përgjeg-jur, “Ukshin Hoti, megjithatë, nukështë i marrë sa të kuptojë se ia kamshqiptuar unë dënimin”. Mbrojtja eMr.Ukshin Hotit para kësaj gjykateu konsiderua si manifest dhepërgjigje politike e humane në sqa-rimin e problemeve politike serbe eshqiptare për gjetjen e zgjidhjes sëdrejtë që këto dy popuj do ti shpë-tonte nga konfrontimet, gjë që edheu vërtetua me agresionin serb ndajKosovës në vitin 1998/99 dhe mepasojat shkatërrimtare të tij ndaj sh-qiptarëve.

SAKRIFIKUES PËRÇËSHTJEN KOMBËTARE

Mr. Ukshin Hoti është liruar ngaburgu i Kosovës një ditë më heret,më 16 maj 1999, ditën e diel, edhepse e diela nuk është ditë pune.

Mr. Ukshin Hotin e kanë parëduke dalur nga burgu me një strajcëkrahëve, të shoqëruar nga tre punon-jës të sigurimit serb, dhe pastaj ihumbet çdo gjurmë.

Myrvete Kasumi, motra e UkshinHotit, thotë se, “ vetë fakti që Uk-shini është transferuar nga burgu iPrizrenit në burgun e Dubravës, ngaburgu i Dubravës në burgun e Nish-it, nga burgu i Nishit në burgun eMitrovicës, do të thotë shumë. Uk-shinin nuk e kanë lënë në asnjëmënyrë të ambientohet në rrethin qëkrijonte me shokët e vet të burgut, ekjo për njeriun do të thotë shumënga aspekti i torturës psikike”. Mëkujtohen shumë situata tronditësenëpër burgjet ku gjendeshte. Në bur-gun e Nishit ia pashë duart e pez-matuara e të bëra varë nga gishtërin-jtë e përpjetë, sepse pastronte nevoj-toret dhe korridoret e burgut. Ukshi-ni më tregonte se shpesh e mbyllninnëpër qelitë e izolimit.

Përveç individëve të caktuar tëcilët kanë lidhshmëri shpirtërore dheshoqërore me Ukshin Hotin, që ko-hëpaskohe dalim me ndonjë shkrimpër personalitetin e tij nëpër gazeta,tjetër gjë në nivel të partive politikeapo të qeverisë nuk ka.

Mr.Ukshin Hoti mbetet shembulli pamohueshëm i angazhimit të flak-të dhe i sakrificës së sinqertë përPavarësinë e Kosovës. Tani ështënevoja që ata të cilët e njohin kauzëne tij të ngrenë zërin dhe ta sensibili-zojnë maksimalisht zbardhjen e fatitdhe të vetëqëndrimit të tij. Lajmi qëdoli nga goja e Gafur Adilit nëtakimin e FBKSH-së në Durrës du-het të merret seriozisht dhe të mate-rializohet në favor të Mr. UkshinHotit, patriotit, intelektualit, diplo-matit dhe njeriut të penës e të push-kës për prosperitetin mbarëshqiptar.

Foto e Ukshin Hotit e viteve të 1970

Bëhunipjesë e

gazetës!E-mail: rrugaearberit@gmail.com.

Tel. (04) 22 33 283 / 068 31 19 232www.dibra.org

merrkopjentënde

8 - Janar 201045nr.

cyan magenta yellow black

Qyteti i Peshkopisënga lashtësia në ditët tona

Nga: MOISI MURRA

Qyteti i Peshkopisë gjendet nëkoordinatat gjeografike: gjatësi lin-dore 20º25’25’’ dhe gjatësi veriore41º40’56’’. Ngrihet në një terrenmalor të gjelbëruar të Shqipërisë ver-ilindore, në lartësinë mbi detare656m. Kur në Evropën Qendrore oraështë 12, 00, ora lokale në Peshkopishënon 12.00 21’ 43’’. Rajoni i Di-brës është i banuar që nëmijëvjeçarin e VI p.e.s. Në antikitettreva e sotme e Dibrës njihej meemrin Penestiana Terra (Toka e Pe-nesteve). Në të gjithë këtë territorautorët antik, Polibi dhe Tit Livi,përmendin 14 qyteza dhe tri kësh-tjella, prej të cilave, tri na jepen meemër : Uskana (Uscana), Oenea(Oaeneum), Draudak (Draudacum).¹)Dy të parat përmendën si qyteza,ndërsa Draudaku dhe 10 pika të tjerasi kështjella. Luftrat iliro-romake dhemakedonase-romake, që u zhvilluannë truallin e Penestëve, në vitet 172-168 p.e.s dëmtuan rëndë fisin ilir tëpenestëve, aq sa pas vitit 168 p.e.semri i tyre humbi përgjithmonë. ²)Tre shekuj me vonë, shek.II i e.s, delnë skenë një qytet me emrin Do-beros, të cilën gjeografi Aleksandrin,Klaud Ptolemeu e vendos në koordi-natat gjeografike 46º 41’ gjatësi dhe40º 45' gjerësi.³) Sipas këtyre koor-dinatave, Dibra ndodhej në verilindjetë Skampinit (Ebasanit) dhe në ver-iperëndim të Luhnidit (Ohrit). Nëvitin 1019, nga ana fetare, Dibrahynte në Arqipeshkopatën e Ohrit.?)Një vit më vonë, 1020, Dibra kaepishkopinë e saj, me qendër në Pesh-kopi, saktësisht në mëhallën Bulketë Dobrovës.

Në vitin 1040 Dibra përmendetsi krahinë. Ndërsa në vitin 1257 sh-krimtari bizantin Akropoliti është ipari që përmend Dibrën në shumës:Dibrat.?) Albanologu gjermanI.G.Han shkruan se emri Dibër, nëgjuhën bullgare, do të thotë grykë.v) Në defterin turk të vitit 1467 vila-jeti i Dibrës jepet me 188 fshatra,75000 banorë) Në fund të shek.XVIIIDibra numëronte 25000 banor me220 katunde. Sot Dibra ka 96190banor nga të cilët 72253 ose 80%jetojnë në fshat, 19937 ose 20% je-tojnë në qytet. Qyteti i Peshkopisë,që në shek.XI, në hartat bullgare,shënohet me emërin “Presolengrad”,x ) që do të thotë Kryevend. Gjetjetarkeologjike, në qendër të qytetit tësotëm dhe në periferi, dëshmojnëpër një jetë qytetare ilire, që datohetshek.III-II p.e.s.y ) Aty nga mesi iviteve 527-560 perandori Justinian,për të mbrojtur Perandorinë Lindjesnga fiset barbare, ngriti një sistemkështjellash vigane ushtarake ngaTuna në Helladë.¹°) Një kala ilire,me përmasa 1.5 ha (250 m në lind-

je-perendim dhe 600 m veri-jug) ¹°/¹ ngriti dhe në kodrën, që gjendet nëperëndim të fshatit Begjunec, në jugëtë llixhave të Peshkopisë dhe në veritë fushës së Dobrovës. Me që gjuhazyrtare në Perandorinë e Lindjes ish-te greqishtja, historishkruesi i peran-dorit Justinian, Prokopi i Çezares, eka përkthyer kalanë-qytezë ilire, qënga vendasit quhej KUNOR, në Ste-faniakos. (Konor=Stefaniak). Pozitadominuese e kësaj kodre, 698 m mbinivelin e detit, si dhe prania e rrugëvetë degës Egnatia, që lidhnin pellgune Peshkopisë me pellgun e Prizrenit

në veri dhe me pellgun e Gostivaritnë lindje i jepnin kalasë një rëndësitë veçantë gjeostrategjike. Në vitin1020 Dibra fiton statusin e një qen-dre episkopale, që në burimet bizan-tine njihet me emrin “Episkopata eStefaniakës. “¹¹) Dhe po këtë vit nisdhe përfundon ndërtimi i saj.

Duke pranuar lokalizimin e Ste-faniakës në Gradishten e sotme tëPeshkopisë, domosdoshmërisht zg-jasim duart në onomastikën dhe to-ponimin historike, në lidhje meemrin “Shqefën” dhe “Peshkopi”.Emri Shqefën, patronim, që sot e

mban një fis i lagjes Bulke përrethStefaniakës së dikurshme, është njëtransformim nga emri antik Stefaniaknë Shqefën. Përputhja fonetike dheterritoriale e këtyre dy emrave topik(Stefaniak dhe Shqefen) është bindës.Më vonë katedra episkopale e Dibrësndërroi seli edhe dy herë të tjera, pori la emër qytetit të sotëm të Peshko-pisë. “Një kështjell i ri, -ka shruarkroati Milan Shuflai, me emrin grekështë Stefaniakon, nga i cili merremrin e vet Peshkopia shqiptare emëvonshme.”¹²) Edhe emri i qytetitështë një transformim fonetik i em-

rit peshkopatë të Stefaniakës(Shqefnit) në Peshkopi .Edhe në këtërast kemi përputhje fonetike me atëterritoriale. Me fjalë të tjera të tjeraemri i sotëm i qytetit të Peshkopisëvjen nga emri i Peshkopatës së Di-brës, që u ngrit në vitin 1020 nëlagjen Bulke të Dobrovës. Prandajdhe për këtë viti 1020 duhet të kon-siderohet viti i themelimit të qytetittë Peshkopisë. Kjo kala, që nga au-torët antik u përkthye nga Kunorë,në Stefaniak, nga serbët e StefanDushanit u quajt Gradishtë, emër icili nuk është ndyshuar dhe sot e kësajdite. Në vitin 1467 kisha e Stefa-niakës (Shqefnit) ruante po ato kon-ture si në vitin 1020 kur edhe u ndër-tua. Në këtë kohë, 1467, qyteti iPeshkopisë numëronte 32 shtëpi me224 banor.¹³) Në vitin 1863 kishte2100 banor, në 1891 pati një rënjeprej 155 banorëve, në 1938 përsërika rënje, qyteti numëronte 1414 ban-or, në vitin 1960 numri i banorëveishte rritur në 5041, në vitin 1990arriti në 12.300 banor dhe në janartë 2009 qyteti i peshkopisë arriti në19.937 banor.¹?) Në këta dy dh-jetëvjeçarët e fundit dhe pse lëvizjete lira të banorëve kanë qenë dhe vazh-dojnë të jenë të shpeshta, ata nukkanë ndikuar në prishjen e ekuilibritdemografik. Pavarësisht prurjeve dhelargimeve nga qyteti, fiset autoktone:Shqefni, Shehu, Limku, Stojku, Ze-nuni, Kaleci, Kuçka (Hoxhaj), Kal-laverja, Vraniçi, Bulku, përbëjnë shu-micën kompakte të zhvillimeve de-mografike të qytetit. Në qytetin ePeshkopisë bashkëjetojnë tre konfek-sione fetare: musliman, katolik dheortodoks. Dy të fundit gjënden nënjë përqindje shumë të vogël.Qytetirezulton i islamizuar tërësisht, që nëvitin 1583.¹?)Në vitin 1864 turqitosman e bënë Peshkopinë qendër tëKazasë së Dibrës së Poshtme.¹v ) Pas6 vjetësh, 1873, në Peshkopi qe ng-ritur një kazerme dy katëshe, që stre-honte deri në 8000 ushtarë. Qenëngritur dyqane në anën e djathtë tëpërroit të Bellovës dhe ishte vendo-sur linja telefonike Pshkopi – Oran-ik (Shehri i Dibrës).¹w ) Në vitet 80të shek.XIX. Në qyteti i Peshkopisënumëroheshin 15 dyqane, 3 hane,20 mullinj, ku kryenin tregti 38 fs-hatra. Në vitin 1913 rrjeti tregtar nëPeshkopi ishte rritur në 26 dyqane,disa hane e mejhane. Në qytet ush-tronin veprimtaritë Zanatçinjë, kall-jxhi, teneqepunues, opingar, orën-dreqës, furrxhi, etj ¹x ) që i kishindyqanet në dy anët e sheshit të sotëmBajram Curri.Me ndonjë ndryshimtë vogël ky rrjet tregtar do të vazh-donte deri në vitin 1946, kur nisenshtetëzimet e para të elementëvekapitalist. Nga viti 1946 dhe deri në1990 në qytetin ë Peshkopisë u ng-ritën 15 ndërmarrje shtetërore si :Ndërmarrja Tregtare, KomunaleBanesa, Ndërtimi, Grumbullimi,Prodhimet e Ndryshme, Parku Au-tomobilisik i Mallrave, Ushqimor-ja, Ndërmarrje Bujqësore, Rruga Ura,Postë Telegraf–Telekomi, Mermeri,Stacioni i Makinave dhe Traktorëve,Pyjorja, Ujrat, Uzina Mekanike. Sotnë qytetin e Peshkopisë ushtrojnë bi-zneset e tyre 588 njësi si: bar-kafe+restaurant 118, ushqimore 40,fruta perime 40, industrial 114,dyqane mishi12, karburante 2, by-rektore 15, furra buke 5, artizanat 76,hoteleri 8, farmaci 7, klinika den-tare 8, tregti ambulante 100, biznesi madh 38 etj,

Në 17 gusht të vitin 1920 në qy-tetin e Peshkopisë u ngritën admin-istratat e para vendore në rang prefek-ture me prefekt Ramiz bej Dibrën¹y) dhe po atë ditë ngrihet edhe komu-na, që u konsiderua bashki, me kry-etar Shehat Shehun. ²º) Më 17 korrik

Qyteti i Peshkopisë, më 1920

Qyteti i Peshkopisë, korrik 2009

Gradishta e Peshkopisë

Episkopata e Stefaniaka,Shqeftnit e vitit 10

vendlindja

9 - Janar 201045nr.

cyan magenta yellow black

traditë

REFERENCAT1. Ilirët dhe Iliria, Tiranë, 1965, f. 123-124.2. K. Frashëri, Studime Historike, nr. , 1975, 146.3. Ilirët dhe Iliria, Tiranë, 1965, f. 265.4. A. Paluca, Gazeta”Tomorri i Vogël”, Tiranë, 1nëntor 1942.5. K. Frashëri, punim i cituar6. I. H. Han, Udhëtim nëpër krahinën e Drinit dhe të Vardarit, Tiranë, f. 189.7. Defteri emëror I vilajetit të Dibrës të vitit 14678. Hartat bullgare të shek. XI-XIV 9. Ilias Kaca. Dibra në faqet e një ditari arkeologjik, f, 43.10. Ilirët dhe Iliria, Tiranë, 1965, vol. I, f. 438-439.10/1. Prof. Doktor Adem Bunguri, Gazeta “Rruga e Arbërit, 2006.11. K. Frashëri, punim i cituar, f. 142.12. M. Shuflai, Serbët dhe shqiptarët, Tiranë, 1926, f. 7.13. Defteri emëror I Vilajetit të Dibrës të vitit 1467, f. 8.14. Vjetari statistikor I rrethit të Dibrës, viti 2009.15. Defteri I regjistrimit të pronave dhe të popullsisë të livasë së Ohrit, vitit 1583, f. 499.16. po aty.17. Jastrebov, Serbia e Vjetër dhe Shqipëria, Beograd, 1904, f. 18/1 e përkthimit shqip.18. Jovan. Haxhivasilieviq, Qyteti I Dibrës në kohën e çlirimit, 1912, Beograd, 1940,

26.19 . Arkivi I Shtetit Shqiptar, Fondi I Këshillit të Ministrave, viti 1920, dosja nr. 6,

dorëshkrim.20. Tahir Koçi, kujtime, 13-17, dhjetor, 1976. Kujtimet gjinden në Muzeun e Dibrës.

Dibra, djepi i diturisë

Nga: ARBANA QORMEMETI *

Qyteti i Dibrës ndodhet nëpjesën jugperëndimore të

Maqedonisë, 125 km larg qytetit tëShkupit. Në pjesën veriore kufizohetme komunën e Rostushës, në pjesënverilindore me komunën e Qendrëssë Zhupës, një pjesë e vogël e terri-torit kufizohet me komunën e Lluk-ovës (Strugës) në pjesën jugore, ndër-sa në perëndim me vijën kufitare meRepublikën e Shqipërisë. Liqeni i Di-brës, lugina ku gërshetohen lumen-jtë Radika dhe Drini i Zi, ka një gjatë-si prej 35 km dhe gjerësi maksimaleprej 2.5 km. Të dyja këto anë të lu-mit janë të përmendura prër buku-ritë e tyre natyrore të paprekura , enjë pjesë e tyre i takojnë parkut na-cional. Qyteti i Dibrës është i rre-thuar me malet e Deshatit, Kërçinitdhe Stogovës. Në Komunën e Dibrësjetojnë rreth 17 000 banorë, më njëstrukturë nacionale: 65% e popull-sisë janë shqiptarë, 18,8% maqedo-nas,11% turq dhe 6, 3 % rom.

Dibra në të kaluarënTë dhënat e para për ekzistimin e

qytetit të Dibrës shënohen qysh nëshekullin e V.p.e.s. nga Straboniusdhe Plini. Më vonë në shekullin e IIpërmendet nga astronomi dhe kar-tografi grek Ptolemei, në shënimete tij për ekzistencën e qytetit Dober.Pas periudhës së Ilirëve, Dibra kaqenë e pushtuar nga Car Samoili, mëvonë nga cari Bullgar Vasili i shek-ullit II. Në shekullin e XV pasiSkënderbeu kthehet nga Stambolli aivendoset në kështjellën e Svetigra-dit, që është 5 km larg nga qyteti iDibrës dhe përafërsisht 15 km, ngavendlindja e tij Kastriot. Një pjesë emadhe të ushtrisë Skënderbeu e rek-rutoi nga krahina e Dibrës, Pas vde-kjes së tij Dibra u pushtua nga Im-peria Otomane. Në këtë kohë nëDibër filloi të zhvillohet tregtia, ze-jtaria, bujqësia, dhe zanatet e tjera,u themeluan shkolla të përmendurapër përpunimin e gurit dhe të drurit.Në këtë periudhë në Dibër, u krijuan

shumë familje të pasura bejlerësh,agallarësh e tregtarësh, pasuria e tëcilëve shtrihej jo vetëm në rrethin eqytetit por edhe më gjerë. Një fjalëe vjetër popullore thotë “Edhe nëseStambolli digjet Dibra do ta rindër-ton”, e cila na përshkruan potencia-lin ekonomik të Dibrës në atë peri-udhë kohore. Pas mbarimit të luftëssë parë Ballkanike 1912-1913 Dibrara në duart e Shqipërisë, por pastajiu dhurua mbretërisë së serbëve,kroatëve dhe sllovenëve si shpërblimnga aleatët fitues të luftës për kon-tributin e tyre në Luftën e parëBotërore. Në periudhën e pasluftëssë dytë botërore Dibra shënon rëniemë të madhe ekonomike të saj. Dyfaktorët që ndikuan në këtë rënieekonomike janë në radhë të parëpolitika joadekuate shtetërore ndajpopullsisë lokale.

Faktorët kryesor për rënienekonomike në Dibër

Në vitin 1967 Në Dibër u ndër-tua hidrocentrali elektrik “Spile”. Mendërtimin e këtij hidrocentrali upërmbyt toka më pjellore e komu-nës së Dibrës, lugina e Udovës, buj-qit për tokën e përmbytur u kompen-suan nga shteti me shuma simbolikeparash. HEC “Spile” me një prodhimmesatar ditor prej 1.000.000 ne ditëderi më sot nuk ka kontribuar aspaknë përmirësimin e ekonomisë së qy-tetit, poashtu “Spile” si koncesioner

i liqenit nuk shfaq interes në mirëm-bajtjen dhe zhvillimin e aktivitetevenë liqen. Shpresojmë që në të ardh-men , me ndikimin e pushtetit lokal,ky subjekt do të angazhohet mëshumë në këtë drejtim. Me përm-bytjen e rrugës së vjetër që lidhteDibrën me Gostivarin në veri, dheme Strugën ne jug u ndërtua rruga ere që shtrihej mbi nivelin e liqenit.Dibranët edhe sot e kësaj dite nuk ekanë të qartë se si u ndërtua plani ikësaj rruge nga 7 metra që ishte plan-ifikuar në 5 metra gjerësi. Sot gjerë-sia e rrugës përbën një hendikap tëmadh të mirëfilltë ekonomik të ra-jonit. Si faktor i dytë ekonomik përrënien ekonomike të Dibrës ështëndarja e rrethit të Dibrës në dy pjesë.Pas Luftës së dytë Botërore qyteti iDibrës i takoi ish Jugosllavisë ndër-sa pjesa më e madhe e rrethit të saj itakoi Shqipërisë. Me mbylljen e ku-firit u bë e pamundur shkëmbimi imallrave dhe të mirave në rajon. Eko-nomia e qytetit të Dibrës tradicio-nalisht ishte lidhur ngushtë me Ti-ranën dhe Durrësin

Dibra në territorin e Maqedonisënuk ka ndonjë qendër banimi më tëmadhe. Nga ana tjetër në Shqipëri,Prefektura e Peshkopisë dhe rrethete saj kanë rreth 180 000 banorë. Tanipas dyzet vitesh, ky numër i madh ipopullsisë përbën një potencialekonomik dhe tregtar në Komunën eDibrës që duhet shfrytëzuar edhe mëshumë në të ardhmen. Tregtarët dib-

ran janë duke e ndjerë rritjen e fu-qisë blerëse të kësaj popullate, sido-mos gjatë ditëve të tregut në Dibërku vërehet qartë pasi një pjesë emadhe e blerësve janë nga Shqipëria.Në të ardhmen kjo tendencë pritettë rritet edhe më shumë.

Mundësitë reale për njëDibër me perspektivë

Komuna e Dibrës ka përkrahur dhedo të ndihmojë çdo iniciativë dhe fush-ën e biznesit që shpije në hapjen eaktiviteteve dhe krijimin e vendeve tëreja të punës duke marrë parasysh pap-unësinë madhe, mbi 4 700 dibranë.Kjo do të vërehet edhe më shumë nëtë ardhmen ku me procesin e decen-tralizimit deri më sot Komuna e Di-brës ka pasur bashkëpunim të frytshëmme organizatat ndërkombëtare dhe tëvendit që funksionojnë në Republikëne Maqedonisë. Donacionet e ndryshmesi UNDP. USAID, Banka Botërore,IOM, NORWAK, kanë realizuar pro-jekte të shumta për zhvilliminekonomik të Dibrës.

Rajoni i Dibrës ka traditë në rritjene dhenve, si rezultat i kësaj ky rajonështë i njohur për prodhimin e djathittë bardhë të dhenve, dhe viteve tëfundit po bëhet përpjekje për stan-dardizimin e prodhimit të këtijdjathi, e kjo do të jetë garant për stan-dardizimin e prodhimit të këtijdjathi të njohur në tregje të reja. Paradisa vitesh fabrika Knauf morri ini-

Dibra qysh në tëkaluarën njihet si djepii diturisë në këtohapësira. Një ndërzakonet më të rëndë-sishme të Dibrës ështëshkalla më e lartë earsimimit. Qysh nëfillimin e shekullit tëkaluar shumë dibranëtë rinj janë shkolluarnë Universitete Bolonjës, Europë dheNormalen e Elbasanit.

ciativën për ndërtimin e terminalitdoganor në Dibër dhe pritet që sëshpejti të realizohet. Në këtë termi-nal të ardhshëm do të doganohetmalli që do të importohej nga Sh-qipëria dhe vende të tjera, do tëtransportohen në Kosovë, Bullgari,Kroaci dhe Bosnjë dhe numri i mëshumë se 30 kamionëve në ditë ësh-të një garant për rentabilitetin e këtijterminali. Përfshirja e tregut të liq-enit në planin urbanistik të qytetitjep mundësi për ndërtimin e objek-teve rekreative buzë liqenit të Dibrësdhe zhvillimit të sportit ujor

Dibranët me arsim më tëlartë në Maqedoni

Dibra qysh në të kaluarën njihetsi djepi i diturisë në këto hapësira.Një ndër zakonet më të rëndësishmetë Dibrës është shkalla më e lartë earsimimit. Qysh në fillimin e shek-ullit të kaluar shumë dibranë të rinjjanë shkolluar në Universitet e Bolon-jës, Europë dhe Normalen e Elbasan-it. Kjo vërehet qartë edhe nëpër Uni-versitet e Maqedonisë, në Universite-tin e Tetovës, në Universitetin e Eu-ropës Juglindore, në universitetin e “Shën Kirili dhe Metodij”, pjesa dër-muesve e ligjëruesve, profesorë, dok-torë janë dibranë. Të përmendim këtuvetëm prej disave që kanë dhënë kon-tributin e tyre për Dibrën dhe nemburremi me këta personalitete tëshquara si, Haki Stërmilli, Said Na-jdeni, Gëzime Shehu-Starova, Mah-mut Hysa, Stereo Spase etj.

* Arbana Qormemeti është profesoreshëe gjuhës dhe letërsisë maqedonase

në shkollën e mesme“ZRAVKO COCKOVSKI”-DIBER.

2010 dibranët e kanë të ligjshme të kremtojnë90 vjetorin e ngritjes të pushtetit vendor,prefekturës dhe bashkisë së Peshkopisë. Edhepse u ngrit administrata vendore në qytetin ePeshkopisë, në korrik të 1920 , Dibra, si trevë,vazhdonte të ishte nën pushtimin serb, që nënëntor të 1912, kur ushtritë serbe mësynë visetverilindore të Shqipërisë. Ushtri të tjera aus-trohungareze (qershor 1916), bullgare00 (1janar 1916) pushtuan Dibrën. Gjatë Luftës sëII Botërore si gjithë Shqipëria dhe Dibra u push-tua nga nazifashistët, pushtim i cili, si dhe aiserb i viteve 1912-1921, nuk kaloi pa pasoja.Nga viti 1920 dhe deri në korrik 1944 qyteti iPeshkopisë ka qenë bashki, pastaj Këshill Na-cionalçlirimtar, lokalitet, këshill pluralist dhesë fundit përsëri bashki.

Qyteti i Peshkopisë është qytet piktoresk.Është i veshur me drurë të kultivuar dekorativsi: bli, pisha e zezë, bredh, mështekna, gësh-tenja e egër, ceder, liguistër, panje fletëfashër,gledice etj. Blirët në të dy anët e “ShetitoresElez Isufi” i kanë dhënë qytetit të Peshkopisëemërin “Qyteti i Blirëve”. Qyteti përbëhet nga6 lagje:’’Nazmi Rushiti’’, ‘’Gjok Doçi’’, ‘’Ve-hbi Dibra’’, ‘’Seit Naideni’’, ‘’Aksioni’’ dhelagjia e “Llixhave”. Në qytetet e janë të insta-luar dhe veprojnë: Prefektura, Keshilli i Qarkut,Bashkia, Gjykata dhe Prokuroria, Arkivi Ven-dor i Shtetit, Drejtoria Arsimore, Drejtoriia eBujqësisë dhe Ushqimit, Drejtoria Rajonale eMjedisit, Drejtoria e Policisë së Qarkut, Drej-toria e Punës, Drejtoria e Shërbimit Pyjor, Drej-toria e Shërbimit Social Shtetror, Drejtoria e

Shërbimit Parësor, Drejtoria e Sigurimeve Sho-qërore, Drejtoria e thesarit, Drejtoria Rajonalee Monumenteve të Kulturës, Telekomi dhePosta, Drejtoria e Kulturës, Filali i Universitetit“Aleksandër Moisiu “ i Durres, Shkolla e Mes-me e Përgjithshme, e Mesmja Prefesionale,kater shkolla 9 vjecare, Spitali, si dhe organi-zatat jo fitimprurëse si: SNV(NetherlandseshDevelopment organisation), Kryqi i kuq ameri-kan (KKA), Organizata e zhvillimeve lokalenëpërmjet demokratizmit dhe krijimit tëvendeve të punës, Zyra e informacionit tëOSBE, Asistencë për fermerët, Ferd Paris(ADAD). Në qytet ushtrojnë veprimtari ban-kare njësia Raifaisen Bank, Banka Popullore,Banka Kombëtare Tregtare, Fondacioni Besa,etj. Nga viti 1920, kur u ngrit administrate e

Qyteti i Peshkopisë nga lashtësia në ditët tona parë vendore shqiptare dhe deri më sot qytetii Peshkopisë ka luajtur një rol të rëndësishëmsi qëndër administrative, arsimore, shëndet-sore, kulturore, sportive, industriale e rrethittë Dibrës.

Foto: Argjent R. Kaba

10 - Janar 201045nr.

shënimeShënime në çadër për njerëzit që messakrificash vuajtjesh punonin për kërkimetgjeologjike në masivet e Korabit

Kur kërkonim minerale rrëzë Malit të Korabit

Nga: Vesel HOXHA*

(Vijon nga numuri i kaluar)* * *

Ndërsa kujtoja me mall atë dialog tëçmuar që nuk do ta harroi kurrë, dëg-joi zërin e Xhevatit. Ngrihu inxhinier,ngrihu të pimë nga një çaji, çaj të ma-leve tona. Nata eshtë e gjatë. Me këtërast bëjmë pak muhabet, harrojmëhallet dhe largojmë mërzinë. Shkëm-bejmë mendime. Kështu fitojmë dypalët. Ashtu bëra. Dola nga “dhoma”ku po lexoja e meditoja duke e lodhurmendjen sa andej këtej për punët qëmë prisnin dhe, ulem pranë Xhevatitnë “hollin” e çadrës. Aty kishte vendo-sur tavolinën dhe karrigët portative.Natën nuk i linim jashtë, i fusnim bren-da. Era e furnellës me vajguri pas fikjesnuk kishte ikur akoma, ndonëse Xhe-vati bënte kujdes dhe e fikte atë jashtëçadre. Dita na vajti mbarë sot, bëmëshumë punë - apojo inxhinier - mu drej-tua Xhevati me atë qetësinë e tij të ad-mirueshme, duke hapur bisedën dheduke më shërbyer filxhanin me çajimali. Puna ime matet me mineral – iupergjigja për ta ngacmuar bisedën. Po,po, por pa çadra, pa materiale e papunëtorë nuk gjendet minerali. Punë-torët që ke menduar të angazhosh përtë hapur punimet e kërkimit janë më tëmirët -vijoi ai. Pak larg e kanë punënSherif Ferati me Skënderin Domin, re-spektivisht nga Kullasi dhe Ujëmira por,jam i detyruar ti angazhoi në këtë punë,edhe pse largimi i tyre nga sondat do taketë një çmim. Ato kanë eksperiencë tëmadhe në hapjen e punimeve të tilla.Kanë dijeni për mineralin që kërkohetpasi, kanë punuar në shumë vende tëtilla të ngjajshme – vijova përgjigjenunë. Me Sherifin dhe Skënderin ishagati moshatarë, dhe më vinte keq kur ishikoja të punonin në punë që kërko-nin lodhje të madhe fizike, sikur të mosu mjaftonte raskapitja në atë malore tëpasosur nga Veleshica e deri ne Rraf-shin e Korabit, malore që e bënin çdoditë. Tek i shikoja të vinin të djersiturnë vendin e punës, majë maleve, pasikishin udhëtuar dy orë në këmbë, kunuk e çoja mendjen. Por ja që.... kësh-tu e ka jeta. Në bisedë e sipër, për tëkaluar dhe kohën deri afër gjumit, i drej-tohem Xhevatit: Më mirë të kesh mendapo një broke me argjend, ose e thënëndryshe: Më mirë të kesh dituri apopasuri. Jo më kot thotë populli, rri nëvend e zgjidhë mend! Kështu po bëjëdhe unë. Pasi qeshi pak, Xhevati upergjigj: Unë kam dëgjuar se të dituritnuk kanë nevojë për pasuri, pasanikëtkanë nevojë për dituri. Nuk më ke gje-tur gjë Xhevat. Te gjithë të diturit që njo-hë unë shumica janë të varfër. E kundër-shtova për të parë reagimin dhe për tanxitur të më përgjigjej. Heshti dhe nukmu përgjigj. Me këtë heshtje e mbyllëmbisedën dhe u shtrimë e fjetëm nën fësh-fërimat e lehta të fletës së çadrës ital-iane, që e lëviste pa pushim era e Rraf-shit të Korabit dhe të lehurave te rralla tëqenit të baxhos. Nuk do të ishin të paktarastet kur Xhevat Shehu i Cerenit do tëfliste me heshtje, siç më foli dhe atënatë…..! Xhevati ishte më i madh seunë në moshë. Ishte i qetë dhe kishtenjë mendje të hollë. Mendja dhe duart etij ishin vazhdimisht në punë. Xhevati

gëzonte respektin e të gjithve, jo pse embaja unë afër, por për ato tipare njerë-zore që kishte e mëshironte, që rreza-tonte tek të gjithë ne.

* * *Atë natë nuk më zuri gjumi. I lodhur

isha sa s’bën, por gjumi nuk e di pses’më zuri. Kisha dhe merakun e shpi-meve në Sorokol. Mosrealizimi idetyrave do të na përplaste me drej-tuesit e Bulqizës. Bluaja në mendje papushim si do të më vente puna e kësajsipërmarrje kërkuese, që më shumë ish-te një nisiativë personale se një detyrëe ngarkuar. Por prap e qetësoja vehtën.Si mundet nga Bulqiza e largët të mëmësojnë se ku duhet të përqëndrohemme punime! Vetë i kam shkelur këtoanë e i kam parë këto shfaqje, falë dheshumë njoftimeve popullore. A du-heshin verifikuar ato shenja të mineral-izuara. Pse s’më sjellin një inxhiniershpimi për të ndjekur ecurinë e son-dave, siç jua kam kërkuar herë pas here,që unë të merrem me punët e mia tëdrejpërdrejta!? Kisha kohë që unë thur-ja lloji - lloji mendimesh e endërrashpër perspektivën e mineralizimeve teIzvirit-Fillim Rrafshit e Rrafshit. Këtu tako-heshin disa minerale..dhe kjo situatëkërkonte përgjigje! As sot e kësaj ditenuk ka një përgjigje të plotë, por jam isigurt se do të ketë. Këtë e them jo ngadëshira por nga ligjësitë e ndërtimitgjeologjik, nga njohuritë e thelluara qëkam fituar në punë e sipër ndër vite,për këtë treve interesante mineralm-bajtëse. Shpresoj se herët apo vonëndonjë firmë e huaj do të kryej punimekapitale, do të investoi për ta zhbiruarmineralmbajtjen.....!? Shumë vite mëvonë do të lexoja nga Rexhep Qosja:“Amerikanët kanë një thënie që do tëduhej ta dinë edhe ata që s`e duanromantizmin: “ata që kanë një ëndërr,mund të shpresojnë se do ta sendër-tojnë ëndërrën, por ata që nuk kanëëndërr, nuk kanë çfarë të sendërtojnë.”(226, “Ligjërime paravajtëse”, Tiranë1998).

U ngrita herët, më herët se Xhevati.Dola mbi nje kodrinë të vogël dhe povështroja gjithçka që kisha rreth e rrot-ull. Krahëve hodha gzofin e trashë, qëma kishin dhënë në Bulqizë kur punojane Dhoks, se bënte shumë ftohtë. Sa herëqë punoja maleve shpesh e kujtojathënien e Artur Shopenhauer: “…shën-deti është një njësh, të cilit mund t`i sh-tosh shumë zero si vlera të tjera, por paatë, të gjitha mbeten zero. (“Dashuriadhe gruaja”). Kësisoj mundohesha tëruhem edhe nga të ftohtit e mëngjezit tëbjeshkëve. Por ky kujdes i imi për shën-detin në përgjithsi nuk ishte i vazh-dueshëm. Në rini shëndeti gënjënshumë njerëz. Kisha marrë në dorë radi-on me bateri të markës Hungareze dhe,po mundohesha të kap ndonjë stacionme muzikë popullore apo, për të dëg-juar ndonjë lajm. Në atë kohë stacionete huaja duheshin dëgjuar me “kujdes”,aq më tepër se ishim dhe në zonë kufit-are. Ndërkohë më tërhiqnin vazhdimishtvëmendjen shtëllungat e reve të zezatek i shikoja që lëviznin si të tërbuara saandej ketej nëpër kreshtat e malit të Ko-rabit. Guzhinieri i ekipit në Ploshtan,Agim Ferati, kur shikonte re të tilla,paralajmëronte prishjen e motit. Tani qëçadrën e kisha ngritur dhe kisha vendo-sur të kryejë punimet sa më shpejt tëishte e mundur, pasi vera ishte e sh-kurtër, nuk dëshiroja asnjë ditë me shi.Fjala e urtë e Misimit se Moti ndihmonatë që punon, më dukej sikur “do tapengonte prishjen e motit......!”. Kështui plotësoja dëshirën vehtes.

* * *Me punëtorët u takuam në orën dhe

vendin e caktuar. Ramë dakord të nda-hen në grupe me nga dy veta. Caktova

katër kanalet e para të kërkimit, rreth40 m larg njeri tjetrit, në zonat ku kishadyshimet më të mëdha. Edhe Xhevatime Misimin do të punonin në kanale.Moshën nuk e kishin për këtë punë tëlodhshme fizike. Kishin eksperiencë nëhapjen e tyre. Ato e pastronin më sëmiri zonën minerale. Kjo kishte rëndë-si të madhe. Bënin kujdes në detaje përta kuptuar konturin sipërfaqësor tëkanalit. Kërkonin ta piketoja, porndërkohë në praninë time bënin dhenjë konturim me gërvishtje të lehtë nësipërfaqe. Kishin frike mos ua lëvizinkunjat, ndaj vijëzimit i jepnin shumërëndësi. Kishin të drejtë. Edhe ashtumund të ndodhte. Kishte dhe çobanëapo fshatarë të pa ndërgjegjshëm, qëmund ti shkulnin. Nuk vonon shumë

dhe vjen zjarmëtari Safat Hoxha. Paçimmbarësi dhe rezultat – inxhinier – ish-in fjalët e para të tij. Nga gjurmuesitpopullor, Safati zinte një vend të rëndë-sishëm. Shumë shfaqje të Rebive ishingjetur prej tij. Kishte marrë furniziminditor tek depoja fushore afër postës dhedo fillonte të përgatiste materialet për tëqenë gati për plasjet. Bënte kujdes qëbrimat e kanaleve të ishin të thella dhetaposja e mirë, që punë të bënteshumë, e bjeshkën të mos e dëmton-te. Atë merak e kishin të gjithë. Ishinshumë të lidhur me blegtorinë dhebazën e tyre ushqimore. Ato nuk i di-nin konceptet e sotme për mjedisinpor, si për bjeshkën dhe për pyjet kish-in një rregull të ngurtë. Edhe sot e kësajdite pyjet mbi Tejas janë të mirëruajtu-ra dhe të mire administruara. Ndahemme punëtorët duke i porositur të bë-nin kujdes per sigurimin teknik nëpunë. Pa u larguar as 50 m larg tyredëgjoi një thirrje. Ishte zëri i Safatit. Mëbëri me dije se ka ardhur një nxënësshkolle për praktikë dhe dëshiron tëtakohet me Ju. Ndalova dhe prita. Upërshëndetën dhe u prezantuam menjeri tjetrin në mes masivëve shkëm-bore gëlqerorë të Fillim Rrafshit. Qu-hej Halim Mandri. Ishte nga fshatiShumbat (sot pjesë e komunës së Sll-ovës), një djalë i ri e simpatik, me flokëtë zinj, trup vogël dhe me fytyrë të imët.Edhe me porosi ta kisha kërkuar njëperson të tillë nuk do ta gjeja. Ja qëndodh dhe kështu. Me Halimin u miqë-suam shumë shpejt, jo vetën se ishimnga fshatra kufitar por edhe për faktintjetër të rëndësishëm se ai ishte nje njerii sjellshëm e i papërtuar, i shkathët dhekurajoz. Çdo gjë që kishte mësuar nëlibra kërkonte ta materializonte në prak-tikë. Pyeste dhe kërkonte të dinte nëdetaje për fenomene të ndryshmegjeologjike që vrojtonim gjatë punës.Biem dakord të kthehemi tek çadra tëpushojmë pak, të lemë paisjet e tija

personale dhe të nisemi për në Qafëne Rosnikut, aty ku kisha vendosur tëshkoja vetëm, të paktën atë ditë, gjersatë siguroja një punëtor rilevimi. E njo-ha me “dhomën në çadër” ku do tëflinte, pasi Xhevati nuk do të rrinte mëaty, do të kthehej ne shtëpi bashkë mepunëtorët e tjerë të kanaleve. Bëjë mezë baxhierin, Imer Shehun, dhe nisemipër marshutë. Marrë me vehte të gjthapaisjet e punës si dhe disa qeska përprova e kampione. Pas një ore udhëti-mi ishim pranë Qafës së Rosnikut. Atydo të punonim gjatë. Do të beja njëprerje të detajuar të formacionevegjeologjike si dhe do të vrojtoja mekujdes minaralizimet sulfure te Arseni-kut që shfaqëshin qartësisht këtu. Pasikishim ndërtuar më shumë se gjysmën

e prerjes, dyshoj për një makrofosil….!Paleontologjinë e kam patur pasion nëshkollë, por në jetë nuk u mora me të.Me paleontologjinë u dashurua dhe uspecializua një shoqe e imja e ngush-te. Tek godisja me çekiç gurët në prerjedhe po mundohesha të nxjerrë pa dëm-tuar makrofosilin (që për fat të keq edhesot e kësaj dite nuk ja di fatin, pasi sipaskryegjeologut Bushi ai humbi…. rrugëspër tu analizuar në Kinë) më dukej sikuratë shoqen e ngushtë e kisha pranë dhemë thoshte, kujdes, kujdes Vesel mosta thyesh makrofosilin…! Eshtë me fatai që e takon dhe e nxjerrë të pa dëmtu-ar! Unë e ndërpreva punën për të push-uar pak, ndërsa Halimi vazhdoi mezell që ta nxirrte fosilin e madh........!

* * *Ne çdo llojë udhëtimi, njeriu ka

nevojë të çlodhet diku për të pushuar,sidomos kur kalon nëpër pejsazhetmahnitëse të Korabit, të këtij masivi gji-gand malor. Por unë do të çlodhempak tek lëndina e shpirtit njerzorë tënjë vajze të talentuar në mësime, që enjoha ne vitet e shkollës të Teknikumittë Minierave dhe të Gjeologjisë nëPrrenjas dhe më vone kur vazhdoja stu-dimet në Fakultetin e Gjeologjisë dhetë Minierave në Tiranë, ku dëshiroj tëpushoni pak. Ajo ishte shoqja ime edashur dhe e shtrenjt. Më ulte memirësjellje prej motre në lëndinën eshpirtit të saj, ne mjediset e jashtëme teshkollës ne Prrenjas, apo me vonë kurstudionim në “Peshkopatën” e Qytetittë Studentit, më ftonte për kafe apo përtë bërë ndonjë diskutim para provi-meve, me jepte siguri, që të harrojahallet, që të ndihesha i respektuar. Ngaqë unë isha i apasionuar pas lëndës sëGjeografisë, nuk kishte ditë që nukgjente ndonjë pyetje për të më gjetur tëpapërgatitur. Dëgjo këtu Vesel, mu drej-tua një ditë, po me gjete me 10 pyetjenjë enigmë nga Gjeografia, por jo ngaShqipëria, nga bota, nuk do të të ngac-

moi më me pyetje. Ohu dhe Ju, ipergjigjesha me humor dhe me një farëinati. Ishim në ethet e dhënies së povi-meve. Do mendosh ndonjë majë ko-dre në Ukrahinë e hajde gjeje me 10pyetje. Pranova dhe ajo filloj të më bëjëpyetjet. A ndodhet në Europë? Po. Andodhet ne Europën Jugore? U mend-ua pak dhe tha po. A ndodhet në Itali?Po. A është lumë? Po. A ndodhet neLombardi? Po. A është lumi Po? Po. Nëpyetjen e gjashtë unë e gjeta. Kjo ishtekrejt një rastësi. Pas kësaj loje, kështupo e quaj unë, për të më bërë të qesh,sa herë takoheshim, më riprodhontedialogun duke më thënë: A është nëLombardi, po, a është lumi Po, po.Rradha e “po-ve” i pëlqeu shumë. Kurvazhdoja studimet e larta, u shtrova përdisa ditë në spital. Shoqja nuk dinte gjë.Kishte pyetur shokët e mi të konviktitne godinën 16 dhe ata i kishin treguar.U shtrova ne spitalin ushtarak, në La-prakë. Pas disa ditësh, sa po kishtemarrë dijeni se jam shtruar në spital,erdhi dhe më pa. Dolëm dhe u ulëmnë një stol të oborrit të spitalit. Gjatëasaj kohe që ndejti, u interesua përgjithçka që lidhej me shëndetin tim. Mëthoshte me humor se pyetje Gjeografienuk do të të bëj më, por PO-në e lumitPO nuk do ta harroi gjatë kohë. I ndrit-nin sytë tek më shikonte kur unë i tre-goja se po përmirësohesha. Ndejtëmpranë njeri tjetrit duke biseduar, ne veçn-ti për provimet që na prisnin. Aq saduheshim dhe respektonim njeri tjetrin,kishim dhe nje farë konkurence nëmësime në kuptimin e mirë të fjalës.Duke me uruar nje shërim te shpejt undamë. Kur dola nga spitali dhe shkovanë shkollë, në fakultet, më takoi dhe mëpërqafoi. Një përqafim i atij lloji kur motrapërqafohet me vëllain. Në atë kohëshpirtërat dhe zemrat i kishim të pastër.Në qoftë se ndonjë lexues, i jep tjetër kup-tim dashurisë sime për atë vajzë dhe tëasaj për mua, është i lirë ta bëjë këtë. Porpër mua ishte pafajësia vetë dhe nukmund ta poshtëroj me ndjenja të tjera, qoftëedhe me më të bukurën e të bukurave -me dashurinë –siç shprehet shkrimtariMartini në librin e tij të fundit -Pedagogjik-asit. Ajo ishte dashuri e një lloji tjetër. Nëkorrik, kur mbaruam studimet, u ndamëdhe morëm emrimet nëpër rrethe të ndry-shme të vendit, ku do të kryenim stazhindhe diplomën. Erdhi koha dhe u paraqitanë fakultet për ta mbrojtur atë. Midisshokëve desha të takoj edhe shoqen. Parase ta takoja mora vesh se ishte fejuar. Ugëzova shumë, por njëkohësisht diçka mëgërvishti në shpirt. Ngjarje dhe vajza tëtjera u futën midis nesh. Kundër saj nukmund të vepronte harresa edhe pse ish-te shtyrë në rrathët periferik të kujtesës.Ndodhte që më merrte mall për të, samë kalonte në mërzi!

* * *U ngrita kur dëgjova zërin e Halimit

tek më thoshte se koha po prishet. Kthe-hemi në çadër. Fosilin do ta nxjerrimnjë ditë tjetër. Duhen disa paisje shtesëpër ta shkëputur nga gjiri i shkëmbit kuka “fjetur” për më shumë se 200 mil-ion vjetë. A po jo inxhinier –mu drej-tua për tu siguruar, duke menduar seisha edhe specialist i asaj fushe. Kemiditë plotë për ti kryer të gjitha punët.Ndërsa po më thoshte këto fjalë, unë edëgjoja dhe e shikoja ashtu turbullt.Nuk kishim marrë asgjë për tu mbroj-tur nga shiu. Ah, thash me vehte: Retë ezeza të Korabit e “mbajtën fjalën”…!Në çadër u kthyem vonë, të lodhur e tëlagur, nga rrebeshet e shiut te bjesh-këve të nalta.

* Autori i shkrimit është antar isenatit akademik të Universitetit

Politeknik të Tiranës.

Liqen akullnajor

11 - Janar 201045nr.

histori“Nuk duen “babë”, nuk duendovlet, ato duen shtëpinë e vet”

Me rastin e 170 vjetorit te lindjes MUSTAFA (TUSH) LLESHINga: ZABIT QAMIL LLESHI

Në kohën kur lufta kundër reformave tëTanzimatit po finalizohej në bilancin e suk-seseve të maleve të Dibrës, lindi një tjetërpatriot, Mustafai (i njohur si) Tush Lleshi, qëgjithë jetën do tia kushtonte cështjes së au-tonomisë, pamvarësisë, arësimit dhe Atdheut.

Lindi në Zogje të Dibrës në vitin 1850 nënjë familje të madhe të Grykës së Vogël, Ngagjiri i kësaj familje kanë dalë njerëz të shquare patriotë, ushtarakë të zotë, heronj, deputetë,diplomatë të shquar, shkencëtarë e profesorë,juristë, arsimtarë, doktorë e inxhinjerë, push-tetarë qëndror e vendor, bujq e blegtorë tëdalluar si dhe burra të mencur e trima, që ikanë prirë në luftë dhe pas lufte, fisit, fshatit,Grykës së Vogël, 9 maleve të Dibrës dhe Ko-mbit.

Kulla e Llesheve, ashtu si kullat e Markevedhe Lekeve, shquheshin për besë, trimëri ebujari. Ata ndanin kanun e pleqësi. Këto risi etradita u trasmetuan brez pas brezi në Zogjetë Dibrës.

Parimi i unitetit i barazisë në mes të njerëzvedhe familjeve, ndihma për kryerjen e punëvenë bujqësi, ndërtim, vepra ujitëse, respekti përluftëtarët e të rënët, të moshuarit, miqtë,dashamirësit, fenë dhe predikuesit e saj, ishinnga parimet kryesore të cilat njerëzit kishinparasysh në jetën e përditëshme dhe nëmarëdhënjet shoqërore midis tyre.

Oda, ashtu si për gjithë Dibrën edhe përmalësorët e Zogje, ishte vendi ku shfaqeshinzgjuarësia, trimëria, tradita, kalitej karakteri,shfaqej në përmasat e saj atdhedashuria, porajo kryente edhe misionin e marrjes e dhënjessë një informacioni të gjërë mbi ngjarjet,luftërat, heroizmin e popullit brez pas brezi.

Rrethanat historike së bashku me ambjen-tin në të cilin u rrit Tush Lleshi qysh në moshëtë re do ta rrjeshtonte patriotin e ardhëshëmnë krahun më të fortë të shqiptarëve që lufto-nin kundër pushtuesve osmanë në tridhjetëvjetët e fundit të shekullit të XIXte (1)

Lufta kundër reformave të Tanzimatit,heroizmi i 9 Maleve në luftën e Drinit, vet-mohimi i Cen Lekës e bashkëfshatarëve të tijnga Zogjet lanë mbresa të thella në ndërgjegjene Tush Lleshit, prandaj në punën dhe luftënqë zhvilloi gjatë gjithë jetës së tij ia kushtoirealizimit të idealeve të të pareve, për një Sh-qipëri autonome, më vehte, të pamvarur, përarësim e përparim të gjithanshëm ekonomikoshoqëror.

Ashtu si edhe Liman e Sefer Lleshi (babaidhe gjyshi), Tushi filloi të grumbullojë ekspe-riencën e tij në luftën për mbrojtjen e trojeveshqiptare, e për këte nderohej dhe respektohejnë rrethet patriotike në Dibër dhe më gjërë.Ishte veprimtar i shquar i Lidhjes Shqiptare tëPrizrenit(dega Dibër), përkrah Iljaz Pashës,Selim Dacit, Sadik Pashë Hoxhollit etj. Kaqenë organizator i disa kuvendeve të malevetë Dibrës, ndërmjet tyre atij të Shupenzes(tekvarret), shoqëroi Abdyl Frashërin në Grykë tëVogël dhe Dibër të Madhe për propogandimete vendimeve të Lidhjes.

Dega e Lidhjes Shqiptare(Dibër) nuk u paj-tua me vendimet e Kongresit të Berlinit tëvitit 1878. Protesta e saj pranë ambasadoritfrancez në Stamboll mban firmën e MustafaTush Lleshit (2) krahas patriotëve të tjerë di-branë.

Pas shpërndarjes së Lidhjes Shqiptare tëPrizrenit, Dibra e Madhe dhe malet e Dibrësnuk i lëshuan armët kundër osmaneve.Meqenëse Tush Lleshi kishte një popullaritettë madh në Grykë të Vogël e më gjërë admin-istrata osmane i dha gradën

Caush në Dibër të Madhe, për të ruajturqetësinë (3) me mendimin se këtë gjë mund tabëjë edhe në malësinë e Grykës së Vogël,Grykës së Madhe, Bulqizës etj.

Në vitin 1881 në Dibër erdhi si Mytesarif,Kadri Pasha i cili e filloi me arrestime, bur-gosje e internime të patriotëve dibranë, midistyre edhe Haxhi Jusuf Krifcën. Populli i Di-brës nisi protestat dhe tubimet para kazermavedhe shkuan në xhaminë e Krifcës(fshat praneDibrës së Madhe) ku formuluan telegramin përlargimin e Kadri Pashës nga Dibra., ndryshedo të sulmonin me armë kazermat qeveritare.

Kadri Pasha u detyrua të hynte në bisedimeme Kuvendin e Dibrës i cili delegoi për bised-ime Tush Lleshin dhe Osman Demën. Myte-sarifi nuk i ndërpreu presionet, ndaj arrestoizaptijet e Tush Lleshit, Jusuf Lekën nga Zogjetdhe Elmas Danin nga Topojani. Përsëri TushLleshi u caktua nga Kuvendi të negocionte mePashën, për lirimin e dibranëve të arrestuar pakushte. Kadri Pasha gaboi përsëri, hodhi poshtëkërkesën e të deleguarve të Kuvendit të Krifc-es. Në këto kushte, malësoret e armatosur nënkomandën e Tush Lleshit e Shaban Demës ugrumbulluan në pritje për të sulmuar ushtrinëosmane në Dibër të Madhe.

Vullnetarë të tjerë erdhën nga Bulqiza, Gry-ka e Madhe, Dohoshishti, Greva e Melani tëkomanduara nga Mehmet Durici, IsmailBaloshi e Hasan Zajmi. Afër qytetit ato ishinnë gadishmëri për sulm. Në ushtrinë osmanekishte dhe ushtarë e komandantë të rekrutuarnga Tomorrica e Beratit. Një pjesë të mirë prejtyre Tush Lleshi i kish bindur të bashkoheshinme malësorët dibranë, kështu që pjesa më emadhe e tyre kaluan në anën e luftëtarëve dheu vunë pushkën turqëve.(4)

Kjo ngjarje u përcoll nga rapsodet popu-llorë:

Tush Lleshi e Shaban DemaRrafin telat rrema – rremaRrema - rrema ke dovletiLësho zaptijet se u ba kiametiPorta e lartë u alarmua nga këto lëvizje, aq

sa nuk kishte as kohe, as forca për tu bal-lafaquar:

Isuf Leka e Elmas DaniPara u shkon Maliq KopaniShkoi haberi ne hiqimetC’ka mileta që bërtet

Luftëtarët dhe të arrestuarit nuk e doninshtetin osman, por donin Atdheun, trojet, lir-inë, dinjitetin dhe shtëpinë e tyre.

Nuk duen “babë”Nuk duen dovlet

Ato duen shtëpinë e vet (5)

Kadri Pashës i mbeti vetëm një rrugë, ajo elargimit të turpshëm dhe populli me sarka-zëm tregon nëpërmjet vargjeve se ai iku natënbashkë me gruan e tij e cila u vesh si ushtarpër të shpëtuar nga urrejtja popullore.

Këndon gjeli kikirikuKadri Pasha natën ikuKëndoi gjeli osamanE shoqja e pashës u vesh nizam(6)

Në vjeshtën e vitit 1882 Dohoshishti(fshatpatriot afër Peshkopisë) protestoi kundërmbledhjes së taksave nga kajmekami i Pesh-kopise që njihet në histori si Kryengritja eDohoshishtit.

Në ndihmë të Dohoshishtit erdhën, ngaReci, Jusuf Doda, nga Bulqiza, Mehmet Duri-ci, nga Zerqani, Sheh Sula, nga Luznia, LlanTërnova, nga Gryka e Vogël, Tush Lleshi eMersim Dema. Përsëri Tush Lleshi u ngarkuanga Malet për bisedime, pas tërheqjes sëforcave osmane në Peshkopi dhe largimit tënjë pjese tjetër të ushtrisë në Dibër të Madhe.

Marrëveshja e arritur konsistonte në:1. Prishjen e administratës pro turke në

Peshkopi dhe largimin e Kajmekamit e pjesëstjetër të ushtrisë.

2. Të ndërpritej mbledhja e taksave, dukendërprerë luftën e gjakderdhjen.

Jehona e Kryengritjes së Dohoshishtit, ndi-hma e sinqertë e Maleve në mbështetje tëkërkesave të drejta të fshatarëve tregoi edhenjë herë shpirtin luftarak të malësorëve kundërpushtuesve osmanë dhe bejlerëve e agallarëvevendas. Tush Lleshi qëndroi edhe një muaj nëDohoshisht derisa banorët e këtij fshati fillu-an jetën e tyre normale.(7)

Për veprimtarinë në shërbim të cështjes sëAtdheut, Tush Lleshit, iu rrit akoma me shumëautoriteti dhe prestigji, jo vetëm në Grykën eVogël por edhe në rrethet patriotike të Dibrës,Kosovës, Manastirit, Elbasanit, Korcës, Strugësdhe Ohrit.

Në Kuvendin e Dibrës të 7 shkurtit 1899,Tush Lleshi jo vetëm u tregua mjaft aktiv poredhe përfaqësonte Grykën e Vogël së bashkume Bajram Marken nga Zogjet dhe Shaban eJashar Demën nga Homeshi. Këta patriotëpërfaqësuan lëvizjen autonomiste dhe i dhanëfrymë të re Kuvendit, kundër rrymës së moderu-ar të bashkëpunimit me administratën os-

mane.Profesor Kristo Frashëri duke vlerësuar Kon-

gresin e Dibrës thekson:Përfaqësuesit e rrymës për autonomi (z.ll.)

në pjesën më të madhe ishin qytetarë, si Se-lim Rusi, Hamdi Ohri, Shaqir Daci, ShyqyriQoku, Sefedin Pustina, Shaqir Jegeni, NurcePustina, Kadri Fishti e Vebi Agolli, por edhepersonalitete që vinin nga malësia si, JusufKarasani nga Brezhdani, Sheh Sulejmani ngaZerqani, Tush Lleshi nga Zogjet, Hasan Kaloshinga Cidhna, Jashar Dema nga Homeshi etj. (8)

Tush Lleshi nuk e ndau luftën kundër push-tuesve osmanë, nga puna për përhapjen e gju-hes shqipe dhe hapjen e shkollave. Ai ishtenjeri prej 31 delegatëve të Dibrës në “Kuven-din Popullor” sic u quajt në dokumentat ekohës Kuvendi i Dibrës në përkrahje të Lidhjessë Pejës, por që i avancoi kërkesat ndaj Portëssë Lartë. Në mbledhjet e Komitetit të Dibrësu miratuan një varg kërkesash për zhvillimkulturor të kombit Shqiptar, për ruajtjen dhelëvrimin e gjuhës shqipe.

Më 6 Nentor 1899 në promemorjen që idrejtohej Sulltanit, i kërkohej të themelohejnjë shkolle shqipe në Dibër, sipas shembullittë Korcës me shpenzimet e vetë shqiptarëve.

Lidhjet me Sait Najdenin, Shyqyri Qokun,Shahin Kolonjën, Dervish Himën, Ibraim Te-mon, Hasan Moglicën etj. që mbanin TushLleshi e Bajram Markja për sigurimin e abe-tareve shqip kontribuan në shpejtimin e hapjessë shkollave shqipe në Bllacë, Homesh, Zogjee Gjoricë.

Endrrën për ndërtimin e shkollës shqipe nëZogje e realizuan djemte e Tush Lleshit, Aqifie Pëllumbi, në vitin 1930, me kontributin etyre dhe me ndihmën modeste të bashkëven-dasve arsimdashës.

Kryengritjet e mëdha 1910-1912 dhe luftapër mbrojtjen e kufijve nga shovinistët serbëme 1913 u përcollën me një dëshpërim tëmadh nga ana e Tush Lleshit. Luftëtarë të rinjrrokën armët për mbrojtjen e trojeve nga kjofamilje patriote.

Djemtë e Tush Lleshit, Haliti, Pëllumbi,Aqifi, Osmani e Iljazi, ndoqën traditat e tëparëve të tyre, Limanit e Sefer Lleshit të vjetër,babait dhe gjyshit të Tushit, duke luftuarkundër pushtuesve serbë, bullgarë e austrohun-garezë e më vonë kundër atyre italjanë e gjer-manë në luftën e dytë botërore. Komandantidhe Heroi i popullit Haxhi Lleshi, Prijësi eKomandanti popullor Aqif Lleshi, dëshmori iparë tankist Hamdi Lleshi dhe luftëtarët tri-ma, Ymer, Lutfi e Gani Lleshi, bijtë dhe nipërite Tush Lleshit do të pasuronin biografinë enjë shekulli lufte të kësaj familje të madhepatriotësh, në mbrojtje të kauzës dhe përpa-rimit të kombit.

Konferenca e Ambasadorëve(1913) ndau jovetem Dibrën por edhe trojet(pronat) e famil-jes së Llesheve, në Reshanin prej Banishtit.Këto ngjarje e rënduan me shumë pleqërine epatriotit Tush Lleshi, veprimtarinë e të cilitnuk e panë me sy të mirë edhe bejlerët dheagallarët e Dibrës. Vdiq në vitin 1915 në Re-shan.

Tiranë, Janar 2010

Fshati Zogje i Dibres ku ka lindur Tush Lleshi dhe djemte e tij Haliti, Pellumbi, Aqifi, Osmani e Iljazi

(1) Mois Murra : Jeta dhe veprimtaria e Aqif Lleshit faqe12

(2) Mois Murra : Jeta dhe veprimtaria e Aqif Lleshit faqe13

(3) Munir Shehu , Punim i cituar faqe 4(4) Munir Shehu , Punim i cituar, po aty(5) Sotir Tema , Petrit Najdeni, Seit Najdeni, Tirane

1980 “Seit Najdeni”(6) Haki Stërmilli, Vepër e cituar, Faqe 15(7) Munir Shehu, Punim i cituar(8) Kristo Frashëri , Kumtesë e mbajtur në Peshkopi

01,06,1989. Muzeu Historik Dibër Dosja nr.23 faqe11.

Kulla e Llesheve, ashtu si kullat e Markeve dhe Lekeve,shquheshin për besë, trimëri e bujari. Ata ndanin kanun e pleqësi.Këto risi e tradita u trasmetuan brez pas brezi në Zogje të Dibrës.

12 - Janar 201045nr.

kulturë“Tenxherja” është rrëfim lirik, i pafajshëm dhe imponues, elegjiak dhe ngazëllyes, parodizues dhetronditës njëkohësisht; “Tenxherja” është kristali bazë, miniatura planimetrike e një shpirti të fuqishëmkrijues që, në përplasje me kohët e reja do të vijë duke u zmadhuar, duke u përsosur;

Në organizim të Ministrisë për Kulturë të Maqedonisë, në Hamamin e

qytetit në Dibër të Madhe, më datë 15dhjetor 2009, u hap ekspozita me fo-tografi “trashëgimia kulturore dhe naty-rore e Dibrës së Madhe dhe e Rekës”. Kjoekspozitë u realizua nga Këshilli i Europësnë kuadër të programit për bashkëpunimteknik dhe konsultime në nëntë vende tëEvropës Juglindore. Ky projekt pilot përzhvillim lokal bëhet me qëllim të aktiv-iteteve për zhvillim të qëndrueshëm mbibazën e trashëgimisë kulturore dhe naty-rore. E tërë kjo është për tu përshëndetur.

Mirëpo po ti hedhim një sy kritik këtijaktiviteti do të hasim në shumë lëshimepërmbajtjesore të qëllimshme apo tëlëshuara nga pakujdesia.

Në materialin që iu dha përfaqësuesvetë mediumeve vetëm në gjuhën maqedon-ishte, në rreshtin e 21 ku numërohen ob-jektet profane nuk përmendet fare praniae xhamive edhe pse pjesa dërmuese e kësajpopullate i përket religjionit islam.

Në fletushkën e ilustruar me tekst dhefotografi, “Trashëgimia Kulturore dheNatyrore në Dibër të Madhe dhe Rekë” ebotuar nga Ministria për Kulturë e Repub-likës së Maqedonisë - Drejtoria përmbrojtjen të trashëgimisë kulturore, fle-tushkë vetëm në gjuhë maqedonase edhepse mund të ishte edhe në gjuhën shqipedhe pse jo edhe turke me redaksi në krye

Nga: VIRION GRAÇI

Dua të rrëfej një Agron tjetër, atë qëkam njohur afërsisht tetëmbëdhjetëvjet më parë dhe për romanin e tijmë të fundit: “Tenxherja”.

Periodikisht kam mbajtur e botu-ar shënime për autorë e vepra që mëkanë lënë mbresa: nga klasikët derite bashkëkohësit, për shkrimtarë tënjohur ose... aspak të njohur pub-likisht deri tani, nga letërsia shqipee nga letërsia e huaj.

Ndër autorët që kanë qenë përherënë vëmendjen time është dhe AgronTufa: poet, romancier, kritik letrar,polemist i palodhur, përkthyes dhepedagog letërsie. I përmenda përn-jëherësh këto fusha ku Agroni papër-tueshëm kontribuon dhe shquhet siasnjë tjetër nga brezi i tij pasi dua tërrëfej një Agron tjetër...atë që kamnjohur afërsisht tetëmbëdhjetë vjetmë parë.

Te hyrja e filologjikut në Tiranë,një djalë i hollë dhe i gjatë si unë, iskuqur në fytyrë kur shkëmbentefjalët e para me të porsanjohurit, idruajtur, krejt i turpshëm dhe i mby-llur në vetvete, (si edhe unë), më foli:mos je Virioni? Jam Agron Tufa.Kështu ka nisur një nga miqësitë emia më të mëdha. Agroni kish pa-sion letërsinë e ky pasion e shpintenatyrshëm drejt njerëzish të rinj, tëpanjohur, drejt botësh të reja, të pan-johura; gjente botime të rezervuaranga letërsia “dekadente”, i lexonte,i shpërndante, i kërkonte me mun-

Spiralja e hijshme e ngjitjes

dim t’i mblidhte përsëri për t’i kthy-er aty ku i kish huajtur; gjente sër-isht libra të tjerë nga ata të rrallët, tëndaluarit dhe vazhdonte të nxiste tetë tjerët etjen e fisme dhe shijen ehollë për lexime artistike.

Rastësisht mësova se dhe ai vetëkish poezi të shkëlqyera. Një cikël ibotuar te “Zëri i rinisë”: më ngeliçuditërisht në mendje ai dyfaqëshgazete, nga vargu i parë deri te vargui fundit. Kur u takuam për herë tëdytë, me të mbajtur hapat para mejeAgroni deshi të më freskonte pakkujtesën...jam...Unë e ndërprevaduke përsëritur vargjet e tij që kisha

lexuar te “Zëri”: sopata provoi paktul të bardhë plepi...

Ndryshe nga ne që e mbyllëm cik-lin e formimit universitar në qosh-kat dhe kthinat e rrënuara të Tiranësarkaike e gjumashe, formimi iAgronit mori rrugë të mirë me kryer-jen e studimeve universitare dhe pa-suniversitare në Moskë. Prej andej ukthye me një roman të shkëlqyer si“Dueli”.

Kam shkruar disa herë për këtëroman, jo për hir të autorit, por përshkak të atij vetë, për shkak të “Du-elit”: triller fantazmagorik, auto-biografi, traktat vetjak-estetiko-filo-zofik, blasfemi ndaj moralit dhe sh-krimit artistik, e shumçka tjetër.

Nga Moska Agroni erdhi me shijetë shëndoshë letrare dhe kulturore,me vetëdije më të thellë e më tëkthjellët për kulturën dhe gjuhënamtare, me shpirt artistik të etur e tëarrirë njëkohësisht për t’u hapur den-jësisht në botën e madhe letrare; nëtë përjavshmen e tij letraro-kultur-ore “Fjala” janë botuar dhjetëra sh-krime kritike, analiza letrare, ko-mente; janë botuar dhjetëra ciklepoezish të mrekullueshme, tregime,portrete artistësh, polemika dhe re-censione që kanë shërbyer dhe do tëshërbejnë si pika orientimi për lex-uesit dhe studiuesit, për shumë kohë.

Kanë kaluar vite nga dita kur Agro-ni prezantohej thjesht si lexues, siadhurues librash, si dashamirës iletërsisë artistike e vetëm kaq, asgjëtjetër, ju betohem, asgjë tjetër.

Edhe unë bëja pjesë te ata që sh-kruanin vetëm për vete, në fshehtë-si; para dite talleshim me pjesëtarëte rretheve letrare, mbasdite uleshimdhe shkruanim ashtu si ata, pa pre-tendime, vetëm për vete; para diteironizonim të talentuarit dhe të tal-entuarat e vetëshpallura me zhurmë,kurse mbasdite a natën vonë, njëllojsi miqtë dhe bashkëmoshatarët tanëi hipnim revan të njëjtit Rosinant.Kanë kaluar vite...

Shumë prej nesh e shtruan kurriz-in si mjet ndenjës për idhujt e rinjtë epokës së tregut; disa u bënëshqytarë me pagesë e disa cinikëvetëvrasës; shumica braktisi fizikishtatdheun, disa braktisën vetëm idea-let e dikurshme; disa u kthyen shën-dosh e mirë në paqen e prozaizmittë përditshëm, disa u dashuruan be-fasisht me gjërat dikur të urryera; disaudhëtojnë drejt “yjesh”, rendin sipërresh duke u kapardisur mbi kapicaparash të vjedhura, të ndyra; disa tëpaktë, fare të paktë në numër mbetënsërish ata që ishin: të sinqertë meveten, të dashuruar pastërtisht mejetën, të bashkuar marrëzisht meletërsinë, në një lidhje dramatike, tëhijshme dhe flijuese. Agroni ështëndër të zgjedhurit, ndër të mbijetu-arit e pakët; i shkruaj këto fjalë sepsenjoh jetën e tij, i shkruaj këto fjalërespekti pasi kam lexuar edhe roma-nin e tij më të fundit: “Tenxherja”.

Tre vjet më parë, kur po nxitojarrugicave të ish bllokut për një takimpune te botuesit e mi, te “Shekulli”,

ma rrëfente udhës atë që mund tëquhet historia bazë e romanit: men-dova se gurët e çmuar të atij moza-iku liriko-dramatik po zbuloheshinpër herë të parë dhe të fundit vetëmpër mua; u tremba për të dhe përhistorinë e tij familjare aq sa e ndër-preva: të lutem Agron, mos më tregomë tani, shkruaji ndonjëherë të gjithakëto, shkruaji, ia vlen...Lexuesit ekanë në duar tani atë histori tëshndërruar mjeshtërisht në roman,botuar e prezantuar me dinjitetin dheprofesionalizmin e duhur.

“Tenxherja” nuk është romanbotëkuptimor, nuk është roman-lumë, roman-ide, roman-eksperi-ment; nuk është as sagë e mirëfilltëfamiljare; është rrëfim lirik, i pafa-jshëm dhe imponues, elegjiak dhengazëllyes, parodizues dhe tronditësnjëkohësisht; “Tenxherja” është kri-stali bazë, miniatura planimetrike enjë shpirti të fuqishëm krijues që,në përplasje me kohët e reja do tëvijë duke u zmadhuar, duke u përso-sur; ky libër i vyer nuk do të ndih-mojë shumë në qëndrimin vertikaltë autorit përkrah të mëdhenjve tëletërsisë në botë, por do të jetë rrëfimi pazëvendësueshëm për autorin dhepër të ngjashmit e tij, sikurse është epazëvendësueshme nënkresa e gjy-shit pranë oxhakut të vatrës famil-jare, siç është i pazëvendësueshëmprehri i nënës për të cilin, të gjithë,pa përjashtim do të kemi mall enevojë në jetë të jetëve.

Gazeta “Shekulli”

Post hapjes së Ekspozitës së trashigimisë kulturore dhe natyrore në Dibër të Madhe dhe Rekë

Gabime që nuk duheshin bërëtë së cilës qëndron emri Pasko Kuzman,fletushkë që iu dha të pranishmëve. Nëkëtë fletushkë vërehen mangësi të qëllim-shme apo të paqëllimshme në përm-bajtjen e tekstit dhe të fotografive të para-qitura.

Ne faqen e dytë në tekstin ku flitet përKomunën e Dibrës së Madhe dhe tëMavrovë – Rostushës, në rreshtin e 12 tëkapitullit “Rajoni i Dibrës së Madhe dhei Rekës”, ku flitet për strukturën e popu-llsisë multietnike, fillohet me maqedonët,shqiptarët, turqit edhe pse shumica dër-muese e popullatës është me kombësishqiptare.

Në kapitullin “Trashëgimia natyrore”,nuk flitet fare për fshatrat shqiptare nëKomunën e Dibrës së Madhe që ndod-hen në rripin kufitar me Shqipërinë, tëcilat gjithashtu karakterizohen me bukurimagjepse, me burime ujore, me florë dhefaunë të bujshme. Për këto fshatra përveçse nuk janë përmendur fare nuk ka as edhenjë fotografi të vetme.

Në kapitullin “Trashëgimia Kulturore”,xhamia më e vjetër në Dibër të Madhe,Xhamia e Hynqarit, xhami e shekullit tëXV, është shkruajtur Xhamia Hjunqer qëështë tejet e gabueshme.

Në fotografitë e paraqitura nuk sho-him as një xhami me minare, përveç njëfotografie që paraqet varret e Xhamisë sëHynqarit dhe fotografinë që paraqet

Hamamin e Ri të qytetit. Ndërkaq në këtë ka-pitull janë paraqitur pesë foto impozante tëkishave dhe të manastireve orthodokse.

Në këtë fletushkë shkruhet vetëm për sh-tëpitë karakteristike të Rekës në fshatrat Ga-jre, Tresançe, Llazaropole, Jançe dhe fshatratmijake kryesisht me popullatë maqedonasedhe nuk përmenden fare fshatrat shqiptare tëKomunës së Dibrës së Madhe që gjinden nërripin kufitar me Shqipërinë, siç janëTaraniku,Sushica, Bomova, Kojnara,Taraneshi, Sollokiçi, Spasi dhe Ame, fshatraku mund të gjenden objekte interesante për turinovuar, siç është kulla e Salë Markes etj, dheku ka resurse të shumta natyrore që nëse uvihet dorë, do të përbënin potencial për zhvil-lim ekonomik, të turizmit dhe kulturor të kësajzone.

Sa për informim në fshatrat maqedonase tëRekës janë bërë investime të mëdha në infras-trukturë, në rrugë ujësjellës, elektrifikim dhetelefoni. Rrugët janë të asfaltuara deri te derae çdo shtëpie.

Për dallim nga këto në fshatrat shqiptare tëDibrës së Madhe nuk është bërë asnjë investimnë infrastrukturë, në asfaltimin e rrugëve, nëshumë fshatra nuk ka ujësjellës, elektrifikim etë mos flasim për telefoni.

Evropa një ditë do të vijë edhe te na dhe dotë habitet kur do të shikojë këto dallime tëmëdha ndërmjet fshatrave të pispillosur dheatyre të reckosur.

Rexhep TORTEXhamia e Hynqarit.

13 - Janar 201045nr.

portretShkencëtarët tanë dhe mendimtarët tanë, si profesor Hasan Çipuri, hedhin ura bashkimi dhe vëllazari-

mi edhe me serbët. Kështu, në këtë dritë duhet parë puna e tij shumë voluminoze për hartimin e dyfjalorëve që i shërbejnë njohjes së shqipes nga serbët dhe njohjen e serbishtes nga shqiptarët.

Profesor me vepra, jo veç me tituj dhe gradaNga: SHAQIR SKARRA

E kam njohur vonë,pas vitevenëntëdhjetë profesor Hasan

Çipurin. Pra, për të bërë këtë shkrimpër të, nuk më shtyri asgjë tjetër,përveç nderimit që kam për njerëzite ditur dhe të përkushtuar për punëndhe profesionin e tyre. Në fakt sh-krimi e pati një shkak dhe sipikënisje e tij duhet marrë fakti qëmë ra rastësisht në dorë një curricu-lium vitae i profesor Hasan Çipurit,nëpërmjet të të cilit u njoha me jetëndhe veprat e tij. E kam pas ditur edhemë parë që Hasani punon në ushtri,se merrej me punë shkencore tënatyrës ushtarake, se ishte njeri punë-tor që kishte arritur suksese në pro-fesionin e tij. Por nuk kisha ditur seai kishte botuar aq shumë vepra jovetëm prej atyre që lidhen me artinushtarak, por edhe vepra të tjera menjë diapazon më të gjerë. Por për këtodo të flasim më poshtë.

Këtu në këtë hyrje dëshiroj tëthem se jam takuar dhe kam bisedu-ar me shumë profesorë, disa vërtettë nderuar para të cilëve përkulemme respekt, por edhe mjaft prej aty-re që nuk e meritojnë gradën që kanëmarrë. Këta të fundit prezantohen memburrje, por, kur vjen puna për tëtreguar se ç‘vepra kanë bërë,ç‘kontribut kanë sjellë për shkencëndhe kulturën sipas profilit që kanë,ndihen ngushtë dhe përmendin ndon-jë disertacion që nuk e ka parë kurrëdritën e botimit ose përmendin ndon-jë artikull në filan gazetë apo revistë“prestigjoze” dhe me kaq u mbylletgoja. Natyrisht këta profesorë dhedoktorë gëzojnë edhe të mirat mate-riale, që burojnë prej gradave dhetitujve që kanë dhe bash për këtë faktnuk u bëhet vonë se ç‘mendojnë dhethonë të tjerët për ta. Por këtu fajinuk është vetëm i tyre, por edhe imënyrave se si jepen titujt dhe gra-dat, të cilat edhe sot e kësaj dite ujepen shumë personave që nuk shqu-hen në fushën që mbulojnë dhe nukkanë dhënë kurrëfarë kontributi përtë shënuar progres më ndonjëdrejtim.

Në curriculum të profesor HasanÇipurit janë shënuar titujt dhe gra-dat shkencore, detyrat funskionale qëka kryer, dekorimet, që janë bërë etj.Më vjen mirë që profesor Hasanit ijanë dhënë tituj dhe grada shkencore,që ka kryer detyra të larta shtetërore,që i janë bërë ndere dhe dekorime tëherëpashershme, se më duket se tëgjitha këto i ka merituar.

Po unë nuk do të merrem me todhe nuk janë këto që më bëjnë për-shtypje. Të gjitha sa përmenda mëlart jepen nga të tjerët: nga shteti,nga komisionet, nga dhjetra organiz-ma që mbajnë në fokus jetën enjerëzve të suksesshëm, dhe japindekorata e tituj sa herë që ju duketse kjo është e nevojshme. Por tëgjitha këto edhe mund të mos i jepennjë njeriu edhe kur ai i meriton plotë-sisht ato. Po të pranojmë se këto punëbëhen me ndërgjegje dhe drejtësi delqë në këtë jetë nuk ka njerëz të pav-lerësuar. Por faktet tregojnë tëkundërtën: pas shumë vitesh, ata qëjanë vlerësuar lart në kohën e tyre,

zbehen e harrohen, dhe marrin sh-këlqim e nderohen të tjerë që nëkohën e vetë nuk i ka përfillur askush.“Ka shumë që fitojnë famë, - thotëLesingu, - kurse të tjerë e meritojnëatë.” Prandaj edhe D`Alberto shk-ruan: “Tempulli i famës banohet prejatyre të cilët, sa ishin gjallë, nuk pra-nohen atje, dhe, prej shumë pak tëgjallëve, që, kur vdesin, nxiren prejandej.” Shkurt, titujt, gradat, deko-ratat etj., nuk më bëjnë kurrëfarëpërshtypje dhe nuk do më nxisninkurrë për ta bërë këtë shkrim. Ato qëmë nxitën dhe që nuk mund të anash-kalohen janë veprat e shumta tëÇipurit. Unë u gëzova që ky ështënjë profesor me vepra, një pjesë tëmadhe të të cilave ia ka diktuar punadhe funksionet që ka kryer për tëshënuar progres në fushën që kambuluar. Me pak fjalë, dijet e tij janëmateralizuar.Dhe kjo, për mendimintim, është shkencë e vërtetë.

Prof. dr. Çipuri është marrë krye-sisht me leksikografinë, pra, me fush-ën e fjalorëve që është një nga punëtmë të vështira dhe më të lodhshmenë shkencat filologjike. Hartimi ifjalorëve kërkon një përgatitje të lartëshkencore, një punën të lodhshmedhe mbi bazën e një metodike të cak-tuar. Nuk është vetëm njohja e mirëe gjuhëve të huaja që të bën hartuesfjalori, por një njohje e thellë, nëradhë të parë, e gjuhës amëtare, patë cilën nuk mund t‘u drejtohesh gju-hëve të huaja.

Përveç artikujve të shumtë në sh-typin shkencor dhe në atë publicis-tik, që kapin mijëra faqe, prof. HasanÇipuri ka edhe shumë vepra, ku ven-din kryesor e zënë ato në funksion tëshkencës ushtarake, kryesisht fjalorëtermash, siç janë: Terminologjia ush-tarake e gjuhës shqipe- monografi,Fjalori ushtarak serbokroatisht - sh-qip, Fjalori ushtarak italisht-shqip,15 fjalorë terminologjikë disa gju-hësh të llojëve të forcave, armëve eshërbimeve, Fjalori i termave usht-arake të NATO-s, anglisht-frëngjisht-shqip dhe anasjelltas, Fjalori i sh-kurtesave dhe akronimeve të NATO-s( në pesë gjuhë), Fjalori i termavetë përgjithshëm ushtarakë shqip -anglisht, anglisht - shqip. Këtofjalorë termash kanë rëndësinë e vetdhe i kanë shërbyer destinacionit përtë cilin janë hartuar. Autori ka har-

tuar edhe fjalorë të tjerë të kësaj naty-re, domethënë në funksion të për-sosjes dhe modernizimit të artit ush-tarak. Me këtë literaturë sigurisht janënjohur dhe kanë punuar kuadro tëshumtë të këtij sektori. Por puna mëe madhe në fushën e artit ushtarakmë duket se është konkretizuar nëhartimin e 6 teksteve për gjuhën ser-bo-kroate për Akademinë Ushtarakedhe Fakultetin e Gjuhëve të Huaja.Ky autor ka përballuar me dinjitetshkencor 100 zëra enciklopedikë përFjalorin Enciklopedik Ushtarak, dhe60 zëra enciklopedikë për FjalorinEnciklopedik Shqiptar, botim II, qëështë një punë sa e madhe, aq edheshkencore.

Me gjithë këtë, mua më duket sepuna e vërtetë shkencore, e rëndë-sishme për profesor Hasanit ka fil-luar me hartimin e Fjalorit serbisht– shqip, me 40000 fjalë e shprehje,duke vazhduar me Fjalor shqip- ser-bisht, me 45 mijë fjalë dhe 25.000shprehje frazeologjike. Këto janë punëkolosale dhe diturore që shërbejnëpër të gjithë ata që janë të interesuarpër gjuhën serbe e gjuhën shqipe, pra,ky është një kontribut i madh nëfushën e kulturës dhe të gjuhës, porjo vetëm kaq. Për kushtet e rrethanate Ballkanit, duke pasur parasysh his-torinë midis dy popujve të Ballkan-it, atij shqiptar dhe serb, histori mjafttragjike që është shënuar me lumenjgjaku( natyrisht, jo për faj të sh-qiptarëve), hartimi këtyre fjalorëvemerr një rëndësi të veçantë. Nuk dinëse janë marrë apo po merren lin-guistët dhe leksikografët serbë mehartimin e fjalorëve serbisht - shqip,nuk di nëse në universitetet e Ser-bisë mësohet gjuha shqipe, siç më-sohet serbishtja tek ne, por akti i pro-fesor Çipurit është jo vetëm kulturore shkencor, por edhe politik medomethënie të madhe, sepse mbi lu-menjt e gjakut ndërton ura vëllazëri-mi e paqeje, që ballkanasit të sh-kojnë si miq tek njëri – tjetri, të sh-kojnë jo vetëm biznesmenët dhepolitikanët, po kulturat dhe njerëzite kulturave në të dyja anët. Ballkan-asit, para se të integrohen në Europë,duhet të integrohen me njëri-tjetrin.Por kjo ndodh jo vetëm kur respek-tohet integriteti dhe pavarësia e çdoshteti, por edhe identiteti i secilitpopull dhe dinjiteti i secilit person.

Edhe Europa Perëndimore që sot para-qitet homogjene, pa kufinj, e bash-kuar, gjatë rrjedhave të historisë kakaluar shumë ngjarje tragjike që iarmiqësuan popujt e këtij rajoni. Porperëndimorët ditën të kapërcejnëmbi lumenjtë e gjakut shumë mëherët dhe më me pak dhimbje.

Sa më parë të ndodhë kjo edhepër Ballkanin, aq më mirë do të jetëpër të gjithë. Në këtë kuptim profe-sor Cipuri ka dhënë kontributin e tijtë madh, dhe ai me të drejtë mundtë konsiderohet ambasador i paqesdhe i miqësisë. Një filozof thotë seedhe në dashuri duhet të jesh i pari,duhet të duash më shumë se sa tëduan. Të mos e keqkuptojnë nacio-nalistët shqiptar as profesor Çipurinpër punën shumë të madhe që kabërë, dhe as mua për këtë komentqë bëj në lidhje me punën e tij. Asunë, as ai nuk themi që e kaluarashumë e dhimbshme duhet harruar.Martin Luter King-u ka thënë disafjalë të arta për harrimin dhe faljen.Fjalët: “Po të fal, por nuk do të har-roj kurrë atë që bëre, nuk shprehinnatyrën e vërtetë të faljes, - thotë ai.-Sigurisht, nuk mund të harrohen kur-rë, nëse kjo do të thotë të fshish kre-jtësisht diçka nga kujtesa; pra, kurfalim, ne harrojmë, në kuptimin qëveprimi i keq nuk përbën më njëbllok mendor që pengon një mar-rëdhënie të re”. Dhe më tej:”Errësiranuk mund ta dëbojë errësirën; vetëmdrita mund të bëjë dritë.Urrejtja nukmund ta dëbojë urrejtjen, vetëmdashuria mund ta bëjë.” Kjo ështërruga nga ecet dhe këtë na tregonprofesor Çipuri me veprat e tij.

Ndryshe, krejt ndryshe nga profe-sori ynë i nderuar, ka vepruar shkrim-tari më i madh serb, Ivo Andriq,fitues i çmimit Nobel, që ka hartuarprojektin famëkeq për zhdukjen eShqipërisë nga harta e Ballkanit, dukee ndarë atë midis Italisë dheJugosllavisë. Kjo ndarje ishte zgjidhjenjë herë e përgjithmonë edhe përproblemin e Kosovës, dhe përgjithë-sisht për gjithë shqiptarët nëJugosllavi, sepse shqiptarët do tëasimiloheshin, kurse një pjesë do tëshpënguleshin për në Turqi. Këtëprojekt famëkeq Ivo Andriqi e kahartuar në vitin 1939, kur ende nuke kishte marrë çmimin Nobël. Njëfigure të tillë, që projekton zhdukjen

e popujve, nuk duhej t‘i jepej çmi-mi më i lartë, por ja që ju dha, çkavërteton edhe një herë mosbesimintim për dekoratat, madje edhe përçmime shumë prestigjoze si ai No-bel.. Kurse Vasa Çubrilloviqi trajtonnë projektin e tij qëndrimin që du-hej mbajtur ndaj pakicave kombëtarenë Jugosllavinë e Pas luftës IIBotërore, dhe arrin në përfundiminqë këto pakica kombëtare (siç quanai edhe shqiptarët në trojet e vetanë Kosovë dhe në Shqipërinë lin-dore), duheshin shpërngulur ngaJugosllavia dhe tokat shqiptare tëpopulloheshin nga serbët. Kjoshpërngulje e projektuar para shumëvitesh, u zbatua në fakt nga Millo-sheviqi.

Qe dora e Zotit dhe këmbënguljae ish-presidenti Klinton që e ruajtënpopullin e Kosovës nga shfarosja eplotë.

E pra, me gjithë këto, shkencëtarëttanë dhe mendimtarët tanë, si pro-fesor Hasan Çipuri, hedhin ura bash-kimi dhe vëllazarimi edhe me ser-bët. Kështu, në këtë dritë duhet parëpuna e tij shumë voluminoze përhartimin e dy fjalorëve që i shërbe-jnë njohjes së shqipes nga serbët dhenjohjen e serbishtes nga shqiptarët.

Puna e jashtëzakonshme e profe-sor Hasan Çipurit e bënë atë tënderuar në fushën e hartimit tëfjalorëve, sepse fjalorët janë ura ko-munikimi midis popujve dhe kul-turave. Profesor Çipuri e ka provuarpenën e tij edhe në fushën e përk-thimit dhe ia ka dalë mbanë mesukses. Përkthimet kanë qenë të kar-akterit historik dhe ushtarak, po ngagjuha serbe dhe ajo kroate. Dhenuk ka përkthyer pak, por dymbëdh-jetë libra, sikur përkthimi të ishtepuna e vetme e tij. Kjo është njëpërpjekje e madhe që i ka kushtuarprofesorit plot lodhje e shqetësime,net pa gjumë, që veç ata që kanë bërëpunë të mundimshme mendore edinë. Longfelloi për këta njerëz shk-ruante:

“Lartësitë e arritura nga njerëzite mëdhenj

Nuk u arritën me një kërcim tëbeftë.

Por ata, ndërsa shokët flinin,Mundoheshin drejt lartësisë

gjatë natës.”

Puna e jashtëzakonshme e profesor HasanÇipurit e bën atë të nderuar në fushëne hartimit të fjalorëve, sepse fjalorët janë urakomunikimi midis popujve dhe kulturave.Profesor Çipuri e ka provuar penën e tij edhenë fushën e përkthimit dhe ia ka dalë mbanëme sukses. Përkthimet kanë qenë të karakterithistorik dhe ushtarak, po nga gjuha serbe dheajo kroate. Dhe nuk ka përkthyer pak, pordymbëdhjetë libra, sikur përkthimi të ishte punae vetme e tij. Kjo është një përpjekje e madheqë i ka kushtuar profesorit plot lodhje eshqetësime, net pa gjumë, që veç ata që kanëbërë punë të mundimshme mendore e dinë.

14 - Janar 201045nr.

letërsiMjeku i pagabueshëmTregim nga XHAFER MARTINI1 2

3 4

Kishte qenë një burrë që e quanin Nelë Kazani, por i thonin Nelë Akshami, mekuptimin njeri me fat të ngrysur që nuk ka parë kurrë një të mirë në jetë. Nela

e pranoi mbiemrin e ri si kishte pranuar hallet e shumta që e plakën para kohe. Aiende nuk i kishte mbushur të dyzetat, por dukej si pesëdhjetëvjeçar: i thinjur, mefytyrën plot rrudha dhe pak i kërrusur. Nela kishte nëntë fëmijë, se në dhjetë vjetmartese e shoqja, një dërdënge, kishte pjellë çdo vit.Nela, me gjithë hallet shum-ta, kur binte fjala për të shoqen, bënte shkaka e thoshte se ajo mbetej me barrësikur vetëm pantallonat t‘i hidhte sipër.

Nela kishte pak tokë dhe, megjithëse punonte më shumë se të tjerët, mezibënte bukën për pesë muaj. Pastaj me shakull në shpinë blejë këtu e blejë aty. Kurnuk kishte pare, shiste prodhimin e arës që sapo e kishte mbjellë: u thoshte atyreqë kishin drithë që do t‘ua jepte shenikët me misër kur të binte në bukën e arës sëvetë. Kur vinte koha për ta korrur, ai nuk gëzohej si çdo bujk tjetër, se më shumëse gjysmën e misrit e kishte borxh. Njerëzit talleshin me të dhe thonin që NelëAkshami e hante arën jeshil, kur bimët sapo kishin dalë nga toka. Dhe vërtet ashtuishte, prandaj Nela ulte kokën dhe heshtte.

Një vjeshtë, si pagoi drithin borxh, pa se nga ogradja, e vetmja arë që kishte, imbetën tetë kosha misër që nuk e çonin as një muaj me bukë. Ai u ul rrafsh nëtokën e lagësht nga bryma dhe iu lut Zotit:

- O Zot, dërgoma vdekjen të më marrë, se kështu nuk jetohet.Zoti ia dëgjoi lutjen dhe ja ku para tij u shfaq engjëlli Xhebrail që merrte jetët

e njerëzve.- Më thirre?- e pyeti ai Nelë Akshamin, duke menduar se do ta hante fjalën siç

kishin bërë mjaft të tjerë, që , ndonëse kishin kërkuar të vdisnin, kur u kishteshkuar pranë, u ishte marrë goja nga frika.

- Të thirra, po, të thirra, - i tha Nelë Akshami pa ia bërë tërr syri.- Domethënë të është mërzitur jeta dhe do të vdesësh?- e pyeti Xhebraili.- Po, po, dua të vdes një minutë e më parë, - tha i vendosur Nelë Akshami.- Pse do të vdesësh? Je ende i ri. Mund ta gëzosh jetën.- Kjo imja është jetë qeni, nuk kam ç‘e dua. Bile qentë jetojnë më mirë se unë.

Kam kaq shumë halle, sa nuk mund t‘i përballoj. Kam një copë tokë, por me tënuk mund t‘i mbaj fëmijët as me bukë, pa lëre pastaj të mendosh për gjërat e tjera.Punoj dhe robtohem, por çdo ditë vjen më e keqje se tjetra. Më mirë t‘i jap fundnjë herë e mirë.

Engjëlli Xhebrail i tha:- Në qoftë se nuk jeton dot si bujk, bëhu mjek, fito pasuri dhe plotësojua fëm-

ijëve nevojat që kanë.- Unë mjek?! Po si mund të bëhem mjek unë që nuk di as të shkruaj, as të lexoj?

- Nuk ka nevojë të kesh shkollë, të mësoj unë si të veprosh.- Po hë, si të bëj?- e pyeti Xhebrailin Nelë Akshami dhe interesi për jetën iu

zgjua menjëherë.- Kur të sëmuret dikush, ti shko dhe shikoje. Unë do të jem aty, pranë të sëmu-

rit, por i padukshëm për të tjerët. Vetëm ti do të më shikosh. Po qëndrova tek kokae të sëmurit, ai nuk jeton më, do të vdes; po qëndrova tek këmbët e tij, do tëshërohet edhe sikur të jetë shumë rëndë. Të sëmurëve që nuk kanë për të vdekur,jepu të përdorin ndonjë ilaç popullor që nuk bën as mirë as keq. Dalëngadalë dotë fitosh besimin e njerëzve, që do të të mbushin me para dhe dhurata. Shkurt, dotë bëhesh pasanik, dhe do ta gëzosh jetën me gjithë grua dhe fëmijë.

I pari në katund u sëmur Lepe Kucurri, një pasanik, që nuk la mjek pa marrë,por të gjithë i kishin hequr shpresat se ai do të shpëtonte. Kishte dhimbje të fortabarku dhe përpiqej si zorra në prush. Kur e kapte ajo dalldia e madhe, lahej nëdjersë dhe mezi mbushej me frymë. Vdekja e tij dukej punë ditësh. Katundarëtdhe dashamirët e kishin parë dhe vazhdonin ta shikonin. Lepe Kucurri nuk merrejvesh me ta, se rrallë herë binte në mend.

Shkon një mbasdarke edhe Nelë Akshami për ta parë. Nelës, si fukara që ishte,nuk ia varte njeri.Veç nuk i thonin që të ngrihej dhe të dilte. Xhebraili ishte aty,pranë shtratit të të sëmurit, tek këmbët. Nela mori guxim që ta përpushte edhe ainjë herë mexhelisin e burrave, ku shkonte rrallë dhe nuk përfillej. Me gjithëseishte njeri shpirtmirë, deshi t‘i poshtërojë ata që e kishin poshtëruar gjithë jetën.Por fjala poshtërim është e rëndë për Nelën. Ai deshi të vërë në vend dinjitetin ehumbur, të paktën të fitonte sërish mbiemrin që kishte pasur dhe të mos e quaninNeIë Akshami. Këtë mbiemër ia kishte vënë ai, Zebek Beku, që rrinte në krye tëvendit dhe përdridhte mustaqet. Vinte i dyti për pasuri në katund mbas LepeKucurrit. Zebeku e kishte dajë Lepe Kucurrin dhe kishte vendosur t‘i qëndrontetek koka derisa të jepte shpirt. Kishte qëndruar dy javë, nuk mbeteshin, sipas tij,edhe dy ditë sakrificë. Por Nelë Kazani nuk pyeti për mustaqet e Zebek Bekut.

- Qysh dukesh, o Lepe Kucurri?- iu drejtua të sëmurit.Pyetja qe për t‘u habitur, se, kur tjetri përpiqet si zorra në prush, kuptohet se si

është. Burrave iu duk e panevojshme pyetja e Nelës, por, fukarenjve si ai, uafalnin edhe ndonjë sjellje të pahijshme, se kjo vinte ngaqë ata nuk rrinin nëpëroda dhe mexhelise. Po atë pyetje nuk e përtypi Zebek Beku.

- Nuk e shikon qysh është, or Nelë Akshami. Apo kishe edhe ti një fjalë për tëthënë?

- Ti rregullo gojën se unë nuk jam Nelë Akshami, por Nelë Kazani, - tha meplot gojën Nela duke e vështruar Zebekun në sy.- Unë për të shikuar dhe për tëkuptuar të sëmurin, jam më i ditur se ti.

Nelë Kazani përmes habisë së përgjithshme i hoqi sytë nga Zebeku sikur nuk evlente të merrej me të dhe përfshiu me një shikim burrat e tjerë dhe e ndalivështrimin tek djali i madh i Lepe Kucurrit, Uk Kucurri. I habiti të gjithë me atë qëtha:

- Lepe Kucurri mbas dy-tri ditësh do të ngrihet në këmbë të veta dhe mbas njëjave do të mbajë qetë, nëse e ka marrë malli për atë punë.

Habia tek burrat u bë aq e madhe sa ata panë njëri-tjetrin në sy. Fjalët e Nelësi dëgjoi edhe i sëmuri, për të cilin të gjithë kujtonin se i kishte shkëputur mar-rëdhëniet me këtë botë. Ai u kacle pak dhe mundi të shikojë Nelën në sy.

- Më dëgjove çfarë thashë?- e pyeti Nela.I sëmuri mbylli dhe hapi sytë sikur donte të thoshte se e kishte dëgjuar. Goja e

kishte lënë.- Mos m‘i mbyll sytë ashtu, por hapi mirë se do të ngrihesh.Fjalët e Nel Kazanit patën një efekt të çuditshëm tek i sëmuri: ai vërtet i hapi

sytë, madje edhe foli për herë të parë që nga dita kur kishte rënë në shtrat:- A vërtet, or Nelë?- Si buka që hahet,- tha Nela i vendosur.Nela u kthye nga Uk Kucurri dhe i tha:- Merrni ca gjethe ftoi, zieni në ujë, ëmbëltojeni ujin me pak sheqer dhe ia

jepni të sëmurit. Kështu?- Kështu, - tha Uk Kucurri me një zë që tregonte se do t‘i bindej atij urdhëri të

atij burri që krejt papritur u ngrit mbi të gjithë burrat e tjerë.Nelë Kazani u ngrit në këmbë pa i kërkuar leje zotit të shtëpisë, Uk Kucurrit,

dhe tha:- Tani ma bëfshi natën e mirë të gjithë.Çfarë u tha atë natë, do të fshihej nga fshesa e kohës, sikur mbas dy ditësh Lepe

Kucurri të mos ishte ngritur në këmbë. Madje kishte edhe pamje të mirë, dukejsikur nuk kishte vuajtur asnjë ditë. Uk Kucurrri mori dashin pesëdhjetëokësh dhekatër barrë me drithë dhe ia çoi Nelë Kazanit në derë. Kështu, ku shkonte dheshikonte të sëmurët, Nelë Kazani e thoshte fjalën e tij dhe ajo dilte pa një pa dy.

U rrit nami i Nelë Kazanit. Tani nuk ia mbante kujt t‘ia ndryshonte mbiemrin.Kur dikush sëmurej, Nelë Kazanit i çonin kalin dhe e merrnin si të ishte aga. Asnjëmjek dhe asnjë njeri nuk ishte nderuar dhe nuk ishte mbushur me dhurata si ai.

Nela vazhdonte t‘u jepte ilaçe atyre të sëmurëve që u qëndronte Xhebraili tekkëmbët. Dhe ilaçet e bënin efektin menjëherë. Kaluan gjashtë muaj dhe atij nuk ikishte rastisur që të shikonte ndonjë të sëmurë të cilit Xhebraili i qëndronte tekkoka. Por edhe ajo ditë erdhi.

Sut Balliu, megjithëse ishte burrë dyzet e pesë vjeç, gjuante me llastiqe zogjtë e

malit që rrinin nëpër pemë. Një ditë, guri i vogël, sa një kokërr lajthie, me të cilindeshi të qëllojë zogun, ktheu nga trungu i manit dhe i ra në ballë. I hapi një plagëfare të vogël prej të cilës nuk dolën më shumë se dy-tri pika gjaku. Suti nuk i vurivesh asaj plage aq të cekët dhe të vogël. Por mbas disa ditësh ndjeu disa ankesa tëvogla, që ia mori vesh edhe familja. Djali i Sutit shkoi dhe mori me kalë NelëKazanin. Suti ishte shëndoshë e mirë në krye të vendit, tek oxhaku, dhe pinte kafedhe duhan.

- Or Nelë, të munduam kot, por qofsh i nderuar që erdhe, - i tha Sut Balliu.- Jo, bre, bashi i mikut, për mua mos të të vijë keq. Shyqyr që qenke më mirë,

- tha Nelë Kazani dhe shtoi: - Por që të bindem se nuk ke asgjë, ti duhet të shtri-hesh në shtrat. Vetëm aty e ndaj unë shapin nga sheqeri. Nuk di si të gjykoj kurnjerëzit nuk kanë zënë shtratin.

- Nuk kam asgjë, pse të shtrihem?Ata të familjes, që të nxirrnin merakun, e kandisën Sut Balliun të hynte në

shtrat sikur të ishte i sëmurë rëndë. Sa u shtri Sut Balliu, pranë shtratit i erdhiXhebraili dhe i qëndroi tek koka.

- Mirëmbetësh, o Sut, - i tha Nelë Kazani atij dhe doli nga oda.Suti dhe familjarët e tij kujtuan që Nelë Kazani nuk kishte çfarë të thoshte se

kuptohej që Suti nuk ishte sëmurë.Djali i Sutit që e kishte marrë me kalë, doli ta vinte prapë në kalë dhe ta çonte

deri te shtëpia. Kështu vepronin të gjithë. Do t‘i jepte edhe paret, se i takonin. PorNelë Kazani as paret nuk i mori, as në kalë nuk hipi.

- E di si është puna, - tha ai duke vështruar ndër sy djalin e ri.- Suti mbas një javeka për të vdekur. Bëhuni gati.

Djali ishte i ri dhe nuk e mbajti fjalën ndër dhëmbë. Por më mirë që nuk embajti se vërtet në krye të javës Sut Balliu vdiq. Në mort burrat mbanin në gojëçfarë kishte thënë Nelë Kazani dhe autoriteti dhe pasuria e tij veç vinin duke ushtuar.

Kaluan shumë vite dhe Nelë Kazani po i ndiente shije të madhe jetës. Kudo iftuar, i nderuar dhe i shpërblyer, por edhe punën e bënte të madhe. Kurrë nukkishte gabuar, kurdoherë i kishte dalë fjala. Për të sëmurët, që do të vdisnin, Nelau thoshte familjarëve të mos shpenzoheshin kot, por të përgatiteshin për mort.Edhe kjo vlerësohej shumë dhe pothuaj ishte baras me ata që i shëronte.

Një natë u zgjua në gjumë i larë në djersë dhe me dhimbje të forta në kraharor.Kur hapi sytë, pa Xhebrailin tek koka. U rrotullua me mundim në krevat dhe tekishte kokën vuri këmbët. Por Xhebraili i doli prapë te koka. Nelë Kazani disaherë e bëri këtë veprim, derisa Xhebraili i tha:

- Kthehu dhe rrotullou sa të duash, te koka më ke.

15 - Janar 201045nr.

homazh

Në moshën 78 vjeçare papritmasnë Dibër të Madhe ndërroi jetë

intelektuali, patrioti dhe veterani iarsimit shqip Prof. Emin Pustina ulind në Dibër të Madhe në familjetë shquar patriotike. Arsimin fillor ekreu në Dibër të Madhe. Liceun ar-tistik e kreu në Tiranë. Kurset peda-gogjike, ndërsa Shkollën e Lartë Ped-agogjike dhe Fakultetin për Gjuhëdhe Letërsi Shqipe i kreu në Shkup.

Prof. Emin Pustina fillimishtpunoi si mësues në Reçicë të Tetovës,ku me punën e tij të zellshme lakujtime të pashlyera te banorët ekësaj ane që ruhen edhe sot e kësajdite. Ndërsa dyzet vitet e tjera tëshërbimit i kaloi në Dibër të Mad-he.

Në nekrologun e tij kushtuarshokut të ndjerë të gjeneratës, Prof.Dr. Mahmund Hysa, theksoi se “vde-kja yte më traumatizoi emocional-isht sepse kisha planifikuar të tako-hemi në këto pushime dimërore përtë biseduar sërish gjërë e gjatë për tëkaluarën tonë, për idealet tona, përvizionet tona, për punën tonë peda-gogjike, për nxënësit tanë që na ekanë zbardhur faqen, për shërbimintonë që i kemi bërë vendlindjes. Tiishe enciklopedik në mendime, nëide e në njohuri, ishe i mprehtë, ilogjikshëm, i arsyeshëm, i matur, isjellshëm me një rezatim mahnitëskulturor që urente tradhtarin, poltro-nin dhe shpirtvoglin. Përveç tipareveburrërore, fisnike e bujare ti dallo-heshe edhe për tiparet shkencore, tëdashurisë ndaj gjuhës, ndaj kombit,ndaj atdheut. Dalloheshe me tip-aret e mësuesit të devotshëm, eduka-torit dhe pedagogut të popullit, metiparet e veteranit të arsimit ko-

Krejt papritur, pasditen e 2 janarit,

në duart e mjekëve, ikunga kjo botë, nëna emirë dhe një gruamodel, Bere Gjapi.Ceremonia e saj, ishtenga më të mëdhatë, jovetëm për faktin që ajou nda rrufeshëm, dukelënë në pikëllimfamiljen dhe të afër-mit, por mbi të gjithapër gjurmët që la pas,në gjithë këto vite tëjetës së saj. Ajo lindi në fshatin So-hodoll, në një familje të thjeshtë,por patriotike e njohur si një ngabazat e rëndësishme të luftës Nacio-nalçlirimtare të asaj kohe. Në vitin1950, ajo u martua me handar Gjapindhe jetuan së bashku mbi 60 vjet,duke lindur 5 fëmijë, të gjithë të ar-simuar me shkolla të larta e special-izime, konkretisht Hamziun, Mif-tarin, Ilirin, Ritën dhe Rustemin.Mjaft cilësi të saj, si humaniste egrua që rrezatonte mirësi e paqe ebëjnë atë që sot, të kujtohet e vlerë-sohet edhe në faqet e shtypit, sepsenjihej prej opinionit dibran, për vler-at që la pas dhe arkivoi në vite. Ajoishte një nga punëtorët më të shquaratë para viteve 90-të në ish ndërmar-rjen bujqësore të Kastriotit, si një ngamë të dalluarat në punë, korrektesë

EPIFORE PER DOKTOR TAFËN...Para pak ditësh, krejt papritur u

nda nga jeta Dr.Mustafa Ndreka.Një atak i rëndë kardiak, një gjëmëe papërballueshme për fizikun njerë-zor, ndali së punuari zemrën e dok-tor Tafës, sic e njihnim ne të gjithë…Dhe ndodh që në castet, në ditët enetët pambarim të dhimbjes njerë-zore, të sjellim dhe risjellim nëpërmend të gjallët e njeriut që paprituru nda nga kjo botë. Për njerës si Tafathjeshtësia, modestia, korrektësia,dashuria njerëzore në të gjallë, kish-in mbuluar madhështinë e një nje-riu që për gjithë jetën që jetoi ishtenë roje të jetës, mbroi dhe dhuroijetë të tjerëve, dhuroi shpresën dhedëshirën për të jetuar.

Mustafa Ndreka lindi në njëfamilje të thjeshtë e me tradita nëGrykë-Nokë. Familja e tij atdhetaredhe arsim dashëse, bëri cmos që djalii talentuar në mësime të vazhdonteshkollimin e lartë. Dëshira dhe ën-drra e hershme e tij ishte të bëhejmjek. Dhe ëndrrat nuk mbetën ën-drra për djaloshin M. Ndreka, i cilime këmbëngulje, pasion dhe punëtë spikatur diplomohet në fakultetine mjekësisë si “Mjek i Përgjithshëm”Kështu celët udha e jetës për mjekune ri e njerin e mire Tafën, udhë ecila papritur u mbyll kobshëm, e përtë na lënë pas gjurmë të pashlyeranë memorien tonë, në memorien evajzës Denisë e djalit Dar, bash-këshortes Sanie, vëllezërve, motrave,miqve dhe shokëve, që në të gjallë ideshi dhe e deshën aq shumë…

…Pasi mbarova shkollën e lartëpër mësuesi, u emërova në zonën ethellë të Recit, ku kontaktet e para ipata me doktorin e zonës, njëkohë-sisht përgjegjësin e spitalit, MustafaNdreka, kontakte të cilat do të ngjiz-nin më tej një shoqëri dhe miqësi tëngushtë. Dhe kur mësova vdekjen etij si në ekran m‘u shfaqen ato vitetë vështira, por dhe të bukura embresëlënëse mes banorëne dhenatyrës të zonës së Recit. Ndaj dhevdekja e tij më dukej thuajse e pa-besueshme, më së shumti e pabesëdhe vrastare. Doktor Tafa, sic e thër-risnin të gjithë në Rec, më dukej seishte nisur si ngaherë drejt një tësëmuri, ishte diku në rrugë e sipërdrejt Ndërshenës apo Gjur-Recit,Bardhaj apo Krej-Recit, i papërtuarsi gjithnjë, natën apo në kohë të lig,me një cantë doktori në krah po ectedhe në këto momente në emër tëdetyrës, të jetës duke terrur dhimb-jen tonë, të fëmijëve, familjarëve,miqve dhe shokëve që ishim mpa-kur nga gjëma.

Në ato vite disi të largëta, nukkishte si të mos më habiste gatish-mëria deri në përkryerje e tij, profe-sionalizmi dhe përgjegjësia e lartëpër detyrën sa të vështirë dhe humanetë mjekut. Me këtë, ai padyshimkishte fituar respektin e thellë tënjerëzve fisnik të kësaj zone. Nëshumë raste kam ecur dhe unë medoktor Tafën, sidomos kur urgjencae të sëmurit ishte natën dhe e ndjejavetën ngushte nga përkudesja e tij,por dhe nga respekti deri në dhimb-je që tregonte ai për të gjithe, e si-domos ndaj fëmijve. “Nuk dinë tëtregojnë për sëmundjen, unë si mjekduhet t`a zbuloj diagnozën, t`a

mjekoj dhe t`a mund atë,” thoshte,dhe sytë i shkëlqenin nga mirësia.Dhe në pyjet me borë ka jetë, e ngac-moja doktorin me titullin e një filmi,kur ndodhte ( dhe jo rrallë ) të cantetrashësinë e dëborës më orë të tëranë udhën drejt të sëmurit…

Para terapisë doktor Tafa kishtefjalën e ëmbël, kurajon që i jepte tësëmurit, humorin dhe kujdesin qëtregonte për cdo moshë, për fëmijët,që ishin si gjithnjë, të privilegjuarite doktorit. Ndoshta për këtë arsye nëvitin 1985 përfundon me sukses spe-cializimin pas universitar si mjekpediatër.

Për doktor Tafën specializimi nukishte qëllim në vetvete, fjala vjen,për të zënë një vend në një institu-cion shëndetsor, apo, në Spitalin ePeshkopisë. Ai do t‘a priste mekënaqësi emërimin si përgjegjës nëspitalin rural Fushë –Alie. “Eshtëpjesë e vendlindjes time dhe asajzone ju kam borxh rritjen, edukimin,shkollimin dhe më vjen mirë që mënë fund do të jem i vlefshëm t‘jushërbej.” Dhe doktori, për të qënësa më afër atyre që u “kishte borxh”,mori dhe familjen me vete dhe punoime përkushtim dhe pasion për katërvite me rradhë. Për katër vite ai ishtepranë bashkëfshatarëve të vet, pranëvëllezërve dhe motrave që i deshidhe e deshën aq shumë, e gjithnjë ithjeshtë dhe i dashur, professionaldhe i përkushtuar në shërbim të shën-detit të tyre, në shërbim të jetës.

Më tej, dr Tafa shërbeu në spi-talin e Peshkopisë, si mjek pediatër.Pavioni ku punonte ishte shumë i“ngushtë” për të, ndaj ai, sic kishtevepruar në Rec e Fushë-Cidhën, ish-te në cdo shtëpi ku e kërkonte shën-deti i nënës dhe fëmijës. Në cdokohë, në cdo moment i palodhur, ithjeshte, i qeshur, tolerant, bujar eprofesinal! Kështu e kemi njohurmjekun Mustafa Ndreka, që tashmëmbante mbi supe një përvojë të gjatëe të vyer jo vetëm si mjek pediatër...Nuk janë të pakta rastet kur doktori“zihej ngushtë” nga falenderimetpafund e mirnjohja e thellë që tre-gonin bashëqytetarët e tij për shër-bimin ndaj të sëmurit, sidomospërkushtimi ndaj shëndetit të nënësdhe fëmijëve.

Nga viti 1993, ai do të drejtontePoliklinikën Rajonale Dibër, dhe nga

viti 1998 deri në vitin 2005 do tëishte drejtor i DSHP në prefekturëne Dibrës. Dhe në këto vite të burokra-cisë zyrtare, ai kurrë nuk u shkëputnga pacientët e tij të vegjël, duke mose lënë për asnjë cast stetoskopin nësyrtar dhe kualifikimin bashkëkohormenjëanë…

Në një CV që kam përpara janëtë shumta kualifikimet e mjekut pa-sionant të organizuara nga Ministriae Shëndetsisë apo nga UNICEF etj.,kurse të cilat e rritën më tepër kual-itetitn profesional të dr. Tafës, pordhe aftësitë menaxhuese e drejtuese.Për rrjedhojë ai jo vetëm u bë njëlektor i kërkuar në shkollat e kursetpër mami dhe infermier, por dhedrejtor drejtues e menaxhues i kurse-ve të organizuar nga UNICEF në disarrethe të vendit. Kontributi i tij nëkëtë drejtim ka qënë dukshëm ispikatur.

Ai ishte gjithnjë në kërkim të sëresë, gjithnjë në lëvizje, armiq tëpërhershëm për të ishin plogështiadhe rehatia... Në një moshë joshumë të re ai u tregua i gatshëmthirrjes për të punuar në spitalin eBajram Currit si pediatër, sepse njëmjek i tillë atje mungonte… E kushdo t‘a mbushte këtë mungesë mëmirë dhe më profesionalisht se drTafa? Dhe kur të fliste për punën dhenjerëzit e Malësisë së Tropojëss‘kishte se si të mos vije re në sytë etij dashurinë njerëzore që rridhte papre si ujrat e Valbonës… Jam më sei sigurtë se atje ka lënë gjurmë tëpashlyeshme të një pune pasionantee të njeriut fisnik.

E tashmë kur mjeku dhe njeriu imirë Mustafa Ndreka nuk është mi-dis nesh, silueta e tij shfaqet duk-shëm në ambjentet ku ai punoi përmë shumë se 30 vjet, shfaqet nërrepirat dhe shpatet e maleve tëGrykë-Nokës ku lindi dhe u rrit, nëudhë e shtigjet ku eci, në shtëpitëdhe vendet ku ai jetoi, në qënien dhefizionominë e fëmijve që rriti dheedukoi, në jetët që shëroi dhe dhuroi.Eshtë një siluetë që me shumë gjasavetëm kthjellohet. Dhe për të, gjith-sesi dhe për të mbushur boshllëkune lënë pas, përshpirtim mallshëm,Zoti e bekoftë doktor Tafën! Dhe unda nga kjo jetë vetëm pesëdhjetëe-tetë vjec…

Islam Çenga

Për njerës si MustafaNdreka, thjeshtësia,modestia, korrektësia,dashuria njerëzorenë të gjallë, kishinmbuluar madhështinëe një njeriu që përgjithë jetën që jetoiishte në roje të jetës,mbroi dhe dhuroi jetëtë tjerëve, dhuroishpresën dhe dëshirënpër të jetuar.

Dr.Mustafa Ndreka

Arsimtar dhe atdhetar idevotshëmNdahet nga jeta veterani iarsimit Prof.Emin Pustina

mbëtar. Plot dyzet vite i kalove meditar në dorë si mësues i popullit, sinjeriu që i armatosi nxënësit shqiptarme diturinë si armën më të fu-qishme, me vetëdijen, edukatën dhekulturën kombëtare. Një gjë të tillëmund ta bënte vetëm një personalitetsiç ishe ti, që e njihje më së miri tëkaluarën historike, kulturore, shken-core, artistike të popullit tonë.Shpeshherë thoshje se mësuesi i mirëështë ai që nxjerr nxënës të mirë.

Ty ke mbetur i paharruar te mijëranxënës të tu për sakrificën, punën dhemundin gjatë ligjërimeve të tua përtu dhënë sa më shumë diturinxënësve. Mbete fytyrë emblematikepër bashkëqytetarët e tu, si modelpër mësuesit, se si duhet të punojnë,të angazhohen dhe të krijojnëimazhin e një mësuesi të shkëlqyer.Ti shkruajte një faqe të ndritur nëhistorinë e qytetit tonë, të arsimitkombëtar dhe të idealeve kombëtare.Ti më shumë veproje, mendoje dhekrijoje se sa që flisje”.

I ndjeri Prof. Emin Pustina, u var-ros të dielën në Dibër të Madhe nëpraninë e familjarëve, farefisit dheshokëve e miqve.

Rexhep TORTE

Lamtumira e nënë Beres!e profesionalizëm. Paskëtyre viteve, familja esaj, si shumë të tjera,erdhi në Tiranë dhebëri një jetë normale,duke treguar edhekëtu, modelin e njëzonje që ndërtontemarrëdhënie pozitiveme të gjithë ata që errethonin. Vendlindjaishte pika e saj më edobët dhe shpeshudhëtimet e saj, ishindrejt Sohodollit dhe

fshatrave të tjerë të Dibrës, ku kishteakoma njerëz të saj që e donin dhe erespektonin. Kudo ku të ndodhte fat-keqësia, apo sëmundja, do ta kisheBeren, sepse ishte gjithnjë e pran-ishme në momente të tilla. Këto cilë-si, ajo kërkonte t’ua trashëgonte edhedjemve të saj, që realisht gëzojnërespekt te njerëzit. Në moshën 75-vjeçare, ajo mbylli jetën e saj, porkujtimi për të, do të jetojë në vite.Ky shkrim homazh në gazetën “Rru-ga e Arbërit”, gazetë të cilën e lex-onte rregullisht, është një vlerësimjo vetëm për vitet që ajo jetoi, pormë së shumti për gjurmët e pashly-era që la pas, si një nënë dhe gruamodel.

Nëpërmjet këtij shkrimi ngushël-lojmë familjet Gjapi e Makishti.

SHUAIP METHASANI

16 - Janar 201045nr.

cyan magenta yellow black

botime

Gazetën, falë ndihmës së z. Gazmend Kërkuti, mund ta lexoni edhe në internet në adresën: www www www www www.dibr.dibr.dibr.dibr.dibra.ora.ora.ora.ora.orggggg

Vetëm pak dit para vitit të ri e pamë Faik Bruçin në një profil krejttjetër. Na ra në duar një libër disi ndryshe nga ato që kishim lexuar mëparë ,një enciklopedi fisi me plot të drejtë mund ta quajmë librin “FisiBruçi” me autor Faik Bruçin.Libri jo vetëm nga cilësia e botimit pordhe nga përmbajtja na befasoi, na befasoi më shumë autori i këtij libri.Ekishim njohur Faikun si një biznesmen të sukseshëm në fushën e ndërtim-it, si një intelektual të kompletuar por ardhja e tij krejt pa pritur nëfushën e letrave, në një fushë të panjohur për të , ishte vërtet një befasipër lexuesit. Siç duket Faiku ka punuar gjatë me këtë libër, ka mbledhurkujtime nga të moshuarit por dhe ka shfletuar dokumenta të kohës, kabërë fotografi të ndryshme që nga Qafë-Murra e deri në Lukan, Kacni eSelishtë.Nuk ka lënë majë malesh pa shkelur e fotografuar që lidhenme Katër Grykët.Kur i shikon sot këto foto, ndoshta të bëra herët thuase kemi të bëjmë me një fotograf profesionist por në fakt është vetëaparati i Faikut që na sjell këto shkrepje profesionale në libër.Faiku nukka shkruar në fakt vetëm për fisin Bruçi ashtu si na thotë në kopertinë,nuk ka shkruar vetëm për Lukanin e tij të shtrenjtë.Jo në libër janë tëgjithë, janë Katër Grykët e pse jo dhe më shumë, më shumë se këtëtrevë e lidhin miqësitë që ka bërë me treva të tjera të Dibrës, Lurës eMatit.Në librin “Fisi Bruçi” ka shumë personazhe, të njohur e panjohurpër lexuesin por që të gjithë kanë vlerat e tyre padyshim në çështjenkombëtare.E autori nuk ka lënë gjë mangët në këtë libër edhe pse mun-dohet më shumë të shkruaj për fisin e tij, për të parët fisit.Fundja vetëhistoria nga fisi nis.Autori e kalon me studime fisin Bruçi, ai shkruandhe për fiset e tjerë që kanë jetuar e jetojnë në Lukanin e bukur. Autorii këtij libri merret gjatë me pozitën gjeografike të Katër Grykëve, meresurset e bukuritë e rralla që u ka falur natyra,me doke e zakonet ezonës, me arsimin e kulturën, me vlerat dhe kontributet e sejcilit qëkanë dhënë në çështjen kombëtare.Shkruan bukur e me një stil tepër tëthjeshtë për njerëzit e thjeshtë të cilët u lindën e u rritën këtyre anëve,ku natyra vetëm këtu ka bërë mrekulli. Faqe të tëra në libër i kushtohetHoxhë Bucit, aktivitetit të tij sa fetar e aq edhe patriotik e kombëtar icili në Lidhjen e Prizërenit në fakt nuk përfaqësonte vetëm Lukanin portë gjithë krahinën e Katër Grykëve, të gjithë Dibrën. E si thotë dhe vetëautori “Hoxhë Buci është një figurë e madhe historike jo vetëm përLukanin dhe Dibrën, por edhe për mbarë shqiptarët…”Në libër janë tëgjithë bashkë, bashkë ashtu si kanë jetuar në vite, nuk është marrë au-tori siç mundohen sot disa të tjerë të gërmojnë në plagë të sapo mbyl-lura por kur i ngacmon ende kullojnë gjak. Jo, jo Faiku është larguar ngakëto metoda arkaike.Ndaj themi me bindje se libri “Fisi Bruçi” faremirë mund të quhet një enciklopedi, një enciklopedi fisi.

Rutina e punëve të ditës, familja, fëmijët me kërke-sat e tyre, shoqëria, të afërmit, angazhimet publike tërrëmbejnë në ingranazhet e tyre dhe e kaluara mbetetnë hije. Po prindërit tanë që kontribuan aq shumë përne? Ata na rritën, na arsimuan, na nxorën në jetë, nabënë të pavarur të ecim në rrjedhat e kohës. Ata bënëaq sa mundën. Kështu po bëjmë edhe ne për fëmijëttanë. Ndërkohë përgjegjësia është e dyfishtë. Babai natregonte shpesh një histori. “Kur e pyeste babai djalinse: Sa e donte ai? Djali i përgjigjej: “Edhe unë do t`idua fëmijët e mi, aq sa ti më do mua.”

Trashëgimi i dashurisë në breza është një virtyt. Emira është të shikojmë para, por kur enciklopedia zyr-tare apo jo zyrtare ta errësojnë apo e mohojnë të kalu-arën, detyrohesh ta risjellësh në vëmendje të publikuthistorinë. Koha po provon se kush mohon historinë,është i dështuar edhe në politikë. Historia të edukon,nuk të lejon të përsërisësh gabimet. Thonë se në poli-tikë nuk mund të gabosh shumë herë. Ndaj amerikanëti kufizojnë mandatet politike. E mbrojnë njeriun. E njo-hin mirë qenien njerëzore. Ndaj atje janë universitetetmë të mira të botës.

Kur punoja në Laç dhe po i tregoja një miku his-torinë e familjes dhe të fisit tim, ai më bëri një pyetje:“Si ka mundësi që brez pas brezi është derdhur kaq gjaknga fisi juaj?” Nuk u ndjeva mirë nga pyetja. Prita mirën-johje. Historia e fisit tonë vazhdoi e dhimbshme edhepas Çlirimit. Por ngushëllohesh kur mëson historinë efigurave tona kombëtare. Të gjithë të zhdukur fizikishtdhe shpesh edhe si histori. Tek ne një brez është ngriturduke mohuar totalisht brezin paraardhës. A ndodh kjonë Angli, SHBA apo dhe në vende të tjera të zhvillu-ara? A e keni dëgjuar ndonjëherë presidentin e SHBA,Obamën, të përbaltë Bushin? Ja përse ne ecim kaq ngad-alë në rrjedhat e demokracisë. Ja përse ne shpesh biemnën diktaturë apo demodiktaturë. Ne kemi pak muze.Sa të tillë kemi ndërtuar në këto 18 vjet? Ne e shkrua-jmë historinë dukë u lëpirë pas lidershipit. Ne fshijmënga faqja e historisë cilindo që guxon të shprehet kundërlidershipit. Në verbëri ne mbrojmë me vetëmohim edheatë për të cilën nuk jemi të bindur, por që kemi njëinteres çasti.

Sidoqoftë, unë besoj se Shqipëria ka hyrë në njëEPOKË TË RE. Zhvillimi i arsimit të lartë privat, hapjanë mënyrë masive e degëve të shkencave politike do tëprodhojë politikanë dhe politikë bashkëkohore, histo-rianë dhe histori të qëndrueshme që t‘i rezistojë kohës.Ne nuk kemi çfarë dhe pse të fshehim.

Ky libër që botohet me rastin e 89 vjetorit të lindjessë babait tonë të dashur, vetëm rreth katër vjet pasndarjes nga kjo botë, është një kontribut në kontekstine mësipërm, por dhe plotësim i një dëshire të tij. Nëlibrin “Në emër të jetës”, një monografi kushtuar ba-bait, kam bërë publik faktin që ai shkruante vazhdi-misht dhe jepte opinionet e tij për çdo gjë që mendon-te. Për historinë e fisit tonë shpesh është keqtrajtuarnga ata që ishin të interesuar ta mohonin atë. Ky arkivpërbën një pasuri të madhe për ne dhe ai kishte dëshirëqë t`i botonte. Kuptohet, përzgjedhja dhe redaktimi ityre kërkon një punë të madhe, për shkak se ato janë nëdorëshkrime. Vëllai im, Sakipi, ka bërë një punë tëkonsiderueshme për përzgjedhjen e tyre. Në këtë botimkemi paraqitur një pjesë të kujtimeve të babait për kon-tributin e fisit Cami në një periudhë 100 vjeçare (1844-1944) për liri dhe pavarësi kombëtare, si dhe për ar-simin në gjuhën shqipe. Edhe pas 1944 historia jonëështë e tillë. Shumë e larmishme dhe trazuar. Me min-istra dhe të burgosur politikë. Kjo histori le të shërbejëpër të reflektuar, për të nxjerrë mësime.

Sot në Botën Globale, të shkruash për një fis, për njëfamilje, të harxhosh energji në këtë drejtim tingëllonpak jashtë kohe për ata që nuk i njohin vlerat e trashëgi-misë dhe rreziqet asimiluese të Globalizimit. Por kushështë mbështetur tek Frojdi, nuk ka gabuar. Po, duhetnjë sjellje e re në kohë të reja. Por pyetja që më mun-dosh shpesh është: Pse më ndizet gjaku sa herë vihemnë provë për të bërë një padrejtësi, të paktën kur unë ekonceptoj si të tillë? Pse më ndizet gjaku kur vihempërballë një mohuesi të historisë së kombit tim? Pserefuzoj të kryej një veprim kur ai është jashtë bindjevetë mia? Kjo, mesa duket, është gjenetike! NdajDemokracia është një pasuri e madhe për ne. Në këto18 vjet secili ka gjetur veten. Secili e ka ndërtuar jetëne tij ashtu si e ka menduar dhe kjo zgjedhje është e tij.Secili ka ecur mbi bazën e marrëdhënieve dhe të rretha-nave që i janë krijuar ose që ka krijuar. Kështu është

Një enciklopedipër Lukanin

Shpirti ynë liridashës

“Camet kanë luftuar me armë në dorë kundër push-tuesve të huaj, për çlirimin e atdheut tonë, janëdalluar për virtyte të larta etiko-morale, për respe-ktin e besës së dhënë, për motive atdhetare, përçiltërsinë për nderimin e shokut e të mikut, vir-tute këto të njohura të fshatit të brezave dhe ko-hëve të ndryshme, mandej kanë bërë fli edhe jetënpër kauzën e çlirimit të atdheut tonë.Prof.Dr. Xhemil Frashëri, Historian

Nga fundi i dhjetorit të vitit 1908 u formua nëDibër të Madhe klubi atdhetar “ Bashkimi “ qëkryesohej nga Hafis Sherif Langu dhe me anëtar tëkëshillit administrativ Kadri Fishtin, Riza Rusin,Ibrahim Xhindin, Eqerem Camin, Abdurrahim Tër-shanën dhe Ibrahim Jegenin.

Prof. As. Dr. Arian KadiuMonografia “ Dibra e Madhe “ faqe 188

Shumë prej tyre u ekzekutuan ose vdiqën në tortu-ra, por nuk u dhanë armiqve atë që kërkojshin.Theksohet trimnia e pashoqe e gjithë partizanve…por mbi të gjitha vihet në dukje heroizmi i Ah-met Camit, i cili i paska sulmue tradhëtarët dheqenka kacafytë me tërbim e urrejtje.

Haki Stërmilli, Ditari partizan, Shkrimtar

“Shtëpitë e fisit Cami u bënë preja e parë e armikutduke u djegur tërësisht. (Kryengritja fshatare e Sh-qipërisë së mesme 1914-1915) faqe 292

Prof. Dr. Gazmend Shpuza, Historian

“Camet janë një fis, (familje) e madhe, pari e Di-brës që shtrihet në fshatrat e Gjoricës, Viçishtit,Golevishtit, Sepetovë dhe në Dibër të Madhe.” Qënë vitet 1920-1930 ky fis përbëhej nga 60-70 shtë-pi.

Dr. Milenko Filipoviç, Libri “Golloborda”

më mirë. Babai na e ka ushqyer dhe edukuar këtë mënyrëjetese dhe këtë mënyrë të menduari. Secili ta ndërtojëjetën e tij në mënyrë të pavarur. “Ndërtoni familjet tua-ja - na thoshte shpesh - dhe unë nuk ju kërkoj asgjë,vetëm mirënjohje.” Sa bashkëkohore tingëllojnë sot këtokëshilla.

Mirënjohje baba, për kontributin tënd të shumëfish-të! Mirënjohje nënë, për dashurinë e pafund që na fale!

Shpëtim Cami