verdiskaping og tiltak i skogbruksnæringa i sogn og fjordane€¦ · verdiskapingspotensiale og...

Skognæringsforum i Sogn og Fjordane

Verdiskaping og tiltak i skogbruksnæringa i Sogn og Fjordane

Juni 2011

Skognæringsforum Sogn og Fjordane

Analyse av skognæringa

Innhaldsliste

1 Oppsummering .................................................................................................................................. 3

2 Formål og gjennomføring .................................................................................................................. 4

2.1 Bakgrunn og formål for verdiskapingsanalysa ........................................................................... 4 2.2 Gjennomført arbeid .................................................................................................................... 4 2.3 Prosjektorganisering .................................................................................................................. 5

3 Skognæringa – verdikjeda og potensiale .......................................................................................... 5

3.1 Verdikjeda .................................................................................................................................. 5 3.2 Verdiskapingspotensiale ............................................................................................................ 6

4 Utfordringar og moglege tiltak ........................................................................................................... 7

4.1 SWOT ........................................................................................................................................ 7 4.2 Fokus, tiltak og konkrete prosjekt .............................................................................................. 9

5 Historikk - marknad og utvikling ...................................................................................................... 13

5.1 Nasjonalt .................................................................................................................................. 13 5.2 Kystskogbruket ......................................................................................................................... 14 5.3 Sogn og Fjordane..................................................................................................................... 15 5.4 Økonomiske rammevilkår ........................................................................................................ 16

6 Analyser og rapportar ...................................................................................................................... 21

6.1 Landskogtakseringa i Sogn i Fjordane..................................................................................... 21 6.2 Andre nøkkeltal for skogen i Sogn og Fjordane ....................................................................... 27 6.3 Melding om Kystskogbruket ..................................................................................................... 30 6.4 Stiftingsmøte Skognæringa Kyst i regi av Kystskogbruket ...................................................... 32 6.5 Innsikt, Skogorg. sin årlege bransjesamling, SKOG OG TRE ................................................. 33 6.6 Berekraftig skogbruk i Sogn og Fjordane, Rapport 2-2002 ..................................................... 34 6.7 St.meld nr 39: Klimautfordringane – landbruket ein del av løysinga ....................................... 35 6.8 Klimakur 2020 .......................................................................................................................... 36 6.9 Arealforvaltning og klimatiltak i landbruket i Sogn og Fjordane ............................................... 38

7 Intervju ............................................................................................................................................. 39

7.1 Bedrifter / organisasjonar ......................................................................................................... 39 7.2 Oppsummering ......................................................................................................................... 39

Vedlegg................................................................................................................................................... 42

A. Bidragsytarar og informasjonskjelder....................................................................................... 42 B. Intervjumal ................................................................................................................................ 42



1 Oppsummering

Verdiskapingspotensialet for skognæringa i Sogn og Fjordane er stort. For å kunne realisere ein mykje større del av dette potensialet har Skognæringsforum i Sogn og Fjordane gjennomført ein forstudie med føremål å gi ei oversikt over potensialet i verdiskapinga i skognæringa i Sogn og Fjordane. Vi har teke utgangspunkt i dagens og framtida sine ressursar. Det er ynskjeleg å sjå dei ulike ledda i verdikjeda og få betre oversikt over kven som er aktørar i næringa og deira rolle for å sjå moglegheitene for auka verdiskaping i skognæringa. Fokuset har vore på hovudutfordringar og tiltak som kan bidra til næringsutvikling og auka sysselsetjing. Analysen tek utgangspunkt i starten av verdikjeda, dvs tømmeret som står på rot i skogen i fylket. At tømmeret vert avverka er ei føresetnad for vidare verdiskaping utover i verdikjeda. Verdiskapingspotensialet 10 år fram i tid er ei mogleg auke i verdiskaping i primærleddet frå 18 millionar kr årleg i dag, til 75 millionar årleg i 2020, føresett at avverkinga vert auka til 250.000 kbm i 2020. Ser vi på heile verdikjeda er potensialet for auka verdiskaping frå dagens 126 millionar til 525 millionar kr i 2020. Samla potensiell verdiskaping i perioden frå 2020 til 2045, med stabil avverking på 250.000 kbm per år vil vere 1,9 milliardar kr i primærleddet, og 13,1 milliardar for heile verdikjeda. Dette gir store moglegheiter for å auke foredling og trebruk i eige fylke. For å realisere potensialet har analysa på bakgrunn av djubdeintervju identifisert følgjande hovudutfordringar og tiltak:

Hovudutfordringar Tiltak

Få skogareala i produksjon

Manglande kapasitet på kaiar/terminalar, begrensingar på kommunale vegar og aukande behov for skogsvegar

Samarbeid mellom skogeigedomar/skogeigarar

Kunnskap om skogbruk og motivasjon hjå den enkelte skogeigar for å avverke, forynge og skjøtte skog

Utvikling av driftsapparat og omsettingsledd

Oppbygging av stabil og offensiv forvaltning

Synleggjering av næring i samfunnsbiletet

Utvikling av foredlingsverksemder i regionen

Utarbeide langsiktig strategi og definere målsettingar for skogbruket på alle nivå (då også Skognæringsforum)

Kompetanseheving innan skogøkonomi og skogforvaltning hjå skogeigarar

Etablering av fleire skogsentreprenørselskap

Fleire skogbruksleiarar/skogforvaltarar som legg til rette og koordinerer skogsdrifter, skogkultur, vegbygging og utmarksaktivitetar

Bevisst utbygging/utbetring av infrastruktur der behovet er størst.

Etablere tradisjon for industriell hogst av skog

Stimulere til samarbeid mellom skogeigarar.

Bevisst bygge stabilt skogkompetansemiljø

Bevisst satsing på rekruttering og utdanning innan skog og miljø

Legge til rette for og motivere til bruk av tre og bioenergi



2 Formål og gjennomføring

2.1 Bakgrunn og formål for verdiskapingsanalysen

Skognæringsforum i Sogn og Fjordane har gjennomført ei forstudie med føremål å gi ei oversikt over verdiskapingspotensiale og tiltak for å realisere dette i skognæringa i Sogn og Fjordane. Vi har teke utgangspunkt i dagens og framtidige ressursar. Det er ynskjeleg å sjå dei ulike ledda i verdikjeda og få betre oversikt over kven som er aktør i næringa og deira rolle for å sjå på moglegheitene for auka verdiskaping i skognæringa. Fokuset har vore på hovudutfordringar og tiltak som kan bidra til næringsutvikling og auka sysselsetjing. Denne rapporten skal nyttast til å auka bevisstheita rundt potensialet som skogen i fylket representerar og kva tiltak som bør sjåast nærare på. Skognæringsforum Sogn og Fjordane vart skipa i 2009 som eit organ som skulle stå for praktisk gjennomføring av arbeidet med Kystskogmeldinga. I 2008 vart ”Meldinga om kystskogbruket” publisert, og den slår fast at den landsdekkande skogpolitikken dei seinare åra har verka best for sentrale skogstrok, og at dette har ført til at kysten har blitt hengande etter. Ansvaret for gjennomføring av tiltaka i meldinga er delt mellom eit politisk nivå, fylkesting og landsdelsutval, og det som i meldinga er kalla ”Skognæringa”. Alle fylka har gjeve politisk tilslutting til meldinga, og legg til grunn samhandling i gjennomføring av tiltaka i meldinga. Politisk er klimaskog markert tydeleg som viktig sak.

2.2 Gjennomført arbeid

Arbeidet er basert på gjennomgang av relevante dokumenter, statistikk og intervju av aktørar i næringa. Arbeidet er i hovudsak utført av arbeidsgruppa ved Merete Larsmon, Ingunn Kjelstad og Hans Fredrik Lauvstad. PwC har vore prosjektleiar med ansvar for å strukturere og koordinere informasjonsinnhenting. Forstudia er finansiert ved hjelp av Sogn og Fjordane Fylkeskommune.



2.3 Prosjektorganisering

3 Skognæringa – verdikjeda og potensiale

3.1 Verdikjeda

Analysen tek utgangspunkt i starten av verdikjeda, dvs tømmeret som står på rot i skogen i fylket. At tømmeret vert avverka er ei føresetnad for vidare verdiskaping utover i verdikjeda. Analysen har ikkje vurdert verdiskapinga i samanheng med miljø og friluftinteresser.

Forynging og skjøtsel Avvirking Foredling

Verdikjeden

Sluttprodukt:

• Tre• Papir• Kjemi• Bioenergi

Entreprenør og transport

Foredlings-bedrifter

Aktører

Skogeigar



3.2 Verdiskapingspotensiale

Rapportar og intervju tilseier at det biologiske ressursgrunnlaget i skogen i Sogn og Fjordane gir moglegheit for ei avverking på 250.000- 300.000 kbm årleg ti år fram i tid, og i periode på 25-30 år framover. Den globale råvareprisen stig, og er venta å stige i framtida. Tømmerprisen ventast å følgje den same utviklinga som den generelle råvareprisen, og dermed stige i framtida. Ser vi på verdiskapingspotensialet i dag og framtidig i skogen i Sogn og Fjordane, vil ein med det moglege avverkingskvantumet og dagens tømmerprisar få følgjande oversikt:

Årleg verdiskaping primærleddet

Årleg verdiskaping heile verdikjeda

Dagens avverking 18 mill kr 126 mill kr Potensiell avverking 2020 75 mill kr 525 mill kr Samla potensiell avverking 2020-2045

1,9 milliardar kr 13,1 milliardar kr

I desse tala ligg det til grunn ein gjennomsnittleg tømmerpris på 300 kr/kbm, noko som vil vere ei forsiktig berekning, ettersom råvareprisen er venta å stige i framtida. Dagens avverkingsnivå er sett til 60.000 kbm, og avverkingspotensialet i 2020 er sett til 250.000 kbm. Faktor for å finne verdiskapinga i heile kjeda er 7 (henta frå Institutt for Naturforvaltning, Universitetet for miljø og biovitenskap, Ås). Ein tømmerbil med hengar kan laste om lag 37 kbm tømmer. 250.000 kbm tømmer avverka i 2020 tilsvarer 6.700 fullasta tømmerbilar. I perioden 2020-2045 er dette tilsaman 167.500 bilar som skal transportere tømmeret frå skogen til kunde/terminal, sagbenk eller treforedling . I dag har fylket sitt største sagbruk ein kapasitet på om lag 20 000 kubikkmeter rundvirke. Største sagbruksaktør i Vestlands-regionen er Granvin bruk i Hordaland med ein kapasitet på opp i mot 100 000 kubikkmeter.



4 Utfordringar og moglege tiltak

Dette kapittelet er eit samandrag av gjennomgåtte analysar og gjennomførte intervju.

4.1 SWOT

Tabellen under oppsummerar interne styrkjer og svakheiter for skogbruket i Sogn og Fjordane som har komme fram ved gjennomgang av tidlegare analysar og intervju.

INTERNT EKSTERNE

Strength/styrke

Høg tilvekst og stort volum i skogen som er klart for hogst.

Mykje gran og sitka som er etterspurt i marknaden

Gunstig klima for skogproduksjon og lite sjukdom og sopp.

Skogeigarane lever ikkje av skogen, unge skogtradisjonar - noko som skapar moglegheiter i høve finne eigne løysingar og planlegge langsiktig

Aukande aktivitet og vilje til utvikling

Nærleik til sjø og kai – nærleik til marknaden

Opportunity/moglegheit

Samarbeid mellom skogeigarane for større uttak av skog.

Rammevilkår – gode ordningar for skogkultur/forynging av skog

Politiske mål om auka hogst, auka bruk av tre til mellom anna bioenergi

Økt konkurranse mellom trelast, papirindustri og bioenergi

Skogbruket kjem positivt ut i klimarekneskapet

Kystskogbruket har ein unik sjanse til å påverke nasjonal skogpolitikk

Skog og miljø: Spennande framtid saman

Weakness/Svakheit

Mange små skogeigedomar

Manglande kompetanse hos skogeigarane om aktivt skogbruk og skogøkonomi

Manglande koordinering og samarbeid mellom skogeigarane, og mot skogeigarlaget

Manglande planting/skogkultur.

Haustingsskogbruk – det vert avverka utan å forynge og sikre framtidig ressurstilgang.

Låg skogbruksaktivitet i store områder

Svake skogbrukstradisjonar

Furu og lauvressursar som står langt frå skogsvegar

Rekruttering til skogbruket er svak og er ei uvant øving

Mange som ikkje er organiserte i skogeigarsamvirket

Dei minste eigedomane har det største potensialet for auka avverking

Inntekter frå skogbruket utgjer berre ein minimal del av skogeigaren sine inntekter.

Threat/trussel

Dårleg og manglande infrastruktur (kommunale vegar og skogsvegar)

Låge prisar på tømmer

Mangel på kai/terminalar (behov for utbetring på eksisterande anlegg)

Høge driftskostnader pga av infrastruktur, terreng og små einingar.

Aukande behov for tilskot til bygging av skogvegar.

Nasjonale politiske føringar dårleg forankra i regionen

Manglande lokal og regional skogforvaltning

Politisk medvind og fokus på klima fører til auka motreaksjonar/mobilisering frå miljøorganisasjonar

Skog og miljø er ei utfordring 1. Skogreising 2. Utanlandske treslag 3. Vegbygging 4. Friluftsliv, jakt og fiske 5. Biologisk mangfald



4.2 Fokus, tiltak og konkrete prosjekt

4.2.1 Definere og forankre skognæringsforum si rolle

Intervju og gjennomgang av tidligare analyser indikerer at det er behov for å koordinere arbeidet mot politikarane.

Innhald Målsetning Organisering og rammer Prosjektperiode

Utarbeide ein langsiktig strategi for Skognæringsforum og definere målsetningar

Konkretisere langsiktig målsetning, som er konkretisert i årleg målsetjing og prosjekt for dei neste 5 åra.

Prosjekteigar: Skognæringsforum Økonomi: Over løpande drift, men søknad for dei enkelte prosjekta.

Dei neste fem åra.

Eksempel på konkrete prosjekt er kompetanseheving og informasjon, infrastruktur, planting, rekruttering, aktivitetar mot foredlingsleddet med tanke på kva som skal til for å auke etterspørselen, lobby mot myndigheitene. Nokre av desse prosjekta kan være årlege og gjentakande, medan andre er avgrensa til eit konkret prosjekt.

4.2.2 Infrastruktur

Intervju og gjennomgang av tidligare analyser indikerer at det er behov for å følgje opp hovudplanar for skogsvegar, kai- og terminal-utgreiing, samt utbetring av flaskehalsar på det offentlege vegnettet.


Setje fokus på infrastruktur som er nødvendig for næringa, gjeld også skogvegar og offentleg infrastruktur

Ein tilfredsstillande infrastruktur som mogleggjer eit tømmervolum på 250.000 m

3 per år.

Prosjekteigar: Skognæringsforum Økonomi: Over løpande drift, men søknad for dei enkelte prosjekta.

Løpande

.



4.2.3 SMB Utvikling for aktørar i næringa

Innovasjon Norge og omstillingsselskap kan gi støtte til gjennomføring av SMB utvikling (små og mellomstore bedrifter) for et utval bedrifter i skognæringa. Slike omstillingsprosjekt har fått gode tilbakemeldingar og har blitt oppfatta som utviklande og positive av deltakande bedrifter. I tillegg har det blitt skapt nye arbeidsplassar i bedriftene som har deltatt. På bakgrunn av slike positive erfaringar frå andre sektorar og område er det naturlig å vurdere om ein skal gjennomføre SMB utvikling med fokus på aktørar i skogsnæringa. Her er det ein føresetnad at aktørane har både potensial, vilje og evne til å utvikle seg.


Utvikling av utvalde aktørar innan skogsnæringa i et 2-årig utviklingslaup med SMB forprosjekt og hovudprosjekt

Utvikle drift, nye tenester og produkt innan heile verdikjeda i skognæringa.

Entreprenør og transport for å betre utnytte kapasitet

Foredling for å auke etterspørselen

Økt etterspurnad som følgje av nye produkt og stordriftsfordelar vil auke verdiskapinga og tal på arbeidsplassar i næringa.

Prosjekteigar: Økonomi: Avhengig av tal på deltakara i forprosjekt og hovudprosjekt.

Forprosjekt hausten 2011, hovudprosjekt i 2012.

Her må ein definere potensielle aktørar for prosjektet. Skognæringsforum må på førehand kartleggje aktørar og informere om mogleg SMB prosjekt og invitere til deltaking. Viktig å velje ut aktørar frå ulike delar av verdikjeda og synliggjere kvifor dei er gode kandidatar.

4.2.4 Kompetanseheving innan skogbruk

Intervju og gjennomgang av tidligare analyser indikerer at det er mangel på kunnskap hos skogeigarane i høve til skogdrift i større skala


Seminar /samling for skogeigaren og andre aktørar i næringa med fokus på stordrift .

Hjelpe aktørane slik at dei blir meir profesjonelle i drifta og realiserar verdi knytt til skogen. Dette vil medføre auka verdiskaping i heile verdikjeda og fleire arbeidsplassar.

Prosjekteigar: Økonomi: Avhengig av tal på deltakarar i forprosjekt og hovudprosjekt.

Gjennomførast årleg

Om ein vel å gjennomføre SMB utvikling kan det vere naturlig å gjennomføre dette prosjektet som en del av SMB utvikling sine fellessamlingar.

4.2.5 Bevisstgjering knytt til finansielle rammevilkår

Intervju og gjennomgang av tidligare analyser indikerer at det er mangel på kunnskap hos skogeigarane i høve til finansielle rammevilkår og moglegheiter.




Seminar /samling for skogeigaren og andre aktørar i næringa med fokus på finansielle rammevilkår

Auke forståinga hos skogeigarane og andre om kva skogbruket betyr og kor kraftige verkemiddel ein har (skogfond). Hjelpe aktørane slik at dei kan realisere verdi knytt til skogen. Dette vil medføre auka verdiskaping i heile verdikjeda og fleire arbeidsplassar.

Prosjekteigar: Økonomi: Avhengig av tal på deltakarar i forprosjekt og hovudprosjekt.


Om ein vel å gjennomføre SMB utvikling kan det være naturlig å gjennomføre dette prosjektet som ein del av SMB utvikling sine fellessamlingar.

4.2.6 Rekruttering og utdanning

Samanliknar ein rekruttering og utdanning i Sogn og Fjordane med andre fylke manglar ein både moglegheita til å velje skogbruk etter ungdomsskulen og aktiv rekruttering gjennom temadagar arrangert av næringa


Økt rekruttering.

På kort sikt må næringa arrangere temadagar for å setje næringa på dagsorden På sikt skal ein ha ei eiga linje på vidaregåande skule.

Prosjekteigar: Økonomi:


4.2.7 ”Skogkoordinator”

Intervju og analyser indikerer ein trong for større koordinering mellom skogeigarane og også mellom deira kundar og leverandørar. Dette er som følgje av at skogeigarane i Sogn og Fjordane er små og ein må få på plass betre samarbeid for å få stordriftsfordelar. Vidare har skogen verdi som rekreasjonsområde for friluft, jakt og fiske, vern om plantar og dyreliv.


Kartleggje trong for ”skog-koordinatorar” og kva slags oppgåver ein skal ha. Studere andre område kor ein har prøvd tilsvarande tiltak

Etablere og rekruttere ”skogkoordinatorar” som skal auke avverking av skog og verdiskapinga i næringa.


Eit forprosjekt på minst to år

4.2.8 Samarbeid - Skogeigarar

Intervju og analyser indikerer eit behov for større samarbeid. Ein bør i eit forprosjekt opprette område for samarbeid; både når det gjeld tilgang til råstoff, utnytting av produksjonsutstyr og tilnærming til marknaden. Dette vil være ein naturleg del av ansvarsområde til ein ”skogkoordinator”.




Opprette område for samarbeid med tanke på avverking, utnytte produksjons- kapasitet og tilnærming til marknaden

Etablere samarbeid mellom skogeigarane og sikre avverking og forynging i større skala


Et forprosjekt for eit år (tilsvarande prosjekt i Feios)



5 Historikk - marknad og utvikling

5.1 Nasjonalt

5.1.1 Utvikling

Mot slutten av 1800 – talet sto det dårleg til med skogen i Noreg. Landskapet var overutnytta, det meste vart brukt til å produsere mat og trevirke til husbruk, mest ved. I samband med ny skoglov på slutten av 30 – talet, vart det innført offentleg skogadministrasjon på fylkes – og kommunenivå, med heradskogmeistrane som viktigaste instans i gjennomføring av skogpolitikken. Staten tok såleis over oppgåver Det norske Skogselskap hadde hatt nokre tiår. Andre verdskrig sette også preg på skogbruket. Skogoppsynet måtte sette i gang tvangshogst av ved, og okkupasjonsmakta trong mykje trevirke til militære anlegg. Planteaktiviteten gjekk ned. Etter krigen måtte eit nedslite land byggast opp igjen. Dette galdt særleg Finnmark og Nord- Troms. Ei røynsle var at oppbygginga gjekk mykje lettare der det var god tilgang på trevirke, dette var nok ein del av grunnlaget for Skogreisinga, eit program som vart sett i verk frå 1954. Skogreisinga gjaldt heile kysten frå Rogaland til Finnmark, og nokre fjellstrok. Staten har gjeve støtte til planting og andre skogkulturtiltak. Omtrent samtidig, midt på 50 – talet, var den økonomiske gullalderen for skogbruket i Noreg, ofte omtala som Korea – boomen. Tømmerprisane var da høge, og arbeidslønene låge, slik at forholdet mellom tømmerpris og timeløn var særs gunstig for skogeigar. I 1965 fekk vi ny lov om Skogbruk og skogvern, kor det vart lagt vekt på aktiv bruk av ressursane til næringsverksemd. Miljøomsyn kjem for første gong inn i denne skogbrukslova. Hovudprinsippet i høve til skogeigaren var fridom under ansvar. Det var ei målsetting i skogbrukslova at skogbruket skulle forsyne skogindustrien med råstoff. For ein bonde med gardsskog, har skogbruksdelen av gardsinntekta gått mykje ned dei siste 30 åra, og bonden sin eigeninnsats i skogen har vist liknande tendens. Eigarstrukturen, med mange og små eigedomar, er også eit hinder for effektiv drift av skogareala, særleg langs kysten. Mekaniseringa i skogen har endra seg vesentleg i denne perioden, slik at i dag blir kring 90% av hogsten i Noreg utførd med hogstmaskiner. Det er no aukande interesse for taubaner, og det tek til å skje utvikling også i vårt land. Skogsvegane opnar for å ta nye areal i bruk, og i det brattaste terrenget tek taubanene over for dei terrenggåande maskinene. Areala som har vegdekning er stort sett aktivt drivne, reservane av hogstmogen skog treng vegbygging for å takast i bruk.

5.1.2 Skog og miljø

I 1998 vart ”Levande Skog” innførd. Dette er eit friviljug samarbeid mellom skogbruket sine organisasjonar, skogindustrien, og miljøorganisasjonane der hensikta er å ta vare på viktige miljøverdiar i skog. Det vart utarbeidd standardar for ulike skogtypar og for dei ulike inngrepa i skogen, og dei som vil få tømmeret sitt omsett gjennom t.d. skogeigarsamvirket, må vere sertifiserte. Det vart brot i ”Levande Skog” samarbeidet i 2010, skogbrukssida driv likevel framleis etter same normer som før. I samband med kommunevise skogtakstar, blir det utført MiS –registreringar, miljøregistreringar i skog. Her blir spesielt verdfulle biologiske miljø registrert og kartfesta, og det blir gjort eit utval av dei viktigaste områda, der det skal takast spesielle omsyn.



Den nyaste skoglova, frå 2004, har eigne bestemmelsar om miljøomsyn. Desse er ikkje vesentleg forskjellige frå standardane i ”Levande Skog”.

5.1.3 Offentleg skogforvalting

Inntil 1994 var all offentleg rådgjeving innan jord- og skogbruk i statleg regi. Frå 1994, då kommunane overtok ansvaret for den kommunale skogforvaltinga, har talet på skogbrukstilsette i kommunane og på fylkesnivå gått vesentleg ned. Konsekvensen av dette er redusert kapasitet og kompetanse. For tida er det liten kapasitet til vegplanlegging rundt om i kommunane, dette avgrensar bygging av dei beste skogsvegane. For å bøte på dette, er det oppretta ulike private ordningar, ofte med offentleg støtte.

5.2 Kystskogbruket

Utgangspunktet på kysten var stort sett meir ugunstig enn i resten av landet. Landskapet var sterkare nedbeita, og kysten mangla det beitesterke treslaget gran. Skipinga av Det Norske Skogselskap i 1898 vart følgd opp av fylkesskogselskap langs heile kysten, og skogselskapa bygde opp planteskular. Sentralt i dette var at skogforsking, særleg retta inn mot kysten, var så tidleg etablert. Dynamiske leiarar ved Vestlandets Forstlige Forsøksstasjon i Fana ved Bergen, reiste rundt og knytte kontaktar for å finne fram til treslag og proveniensar som høvde for klima og jordbotn langs kysten. Dei mest interessante artane fann dei på Vestkysten av Nord – Amerika, og i fjellstrok i Mellom- Europa. Det vart sett i gang forsøk med framande treslag og proveniensar, og planteskulane gjorde nytte av ny kunnskap i planteproduksjonen. Det vart også sett i gang planting av ”Fredskogfelt” rundt om i bygdene, plantefelt som vart inngjerda, freda mot husdyr, og som skulle vise produksjonsmoglegheitene. Det store steget framover kom i samband med Skogreisinga, som vart sett i gang i 1954. Skogreisinga var eit spleiselag mellom grunneigarar, organisasjonar, kommunane, fylka og staten. Gjennom god organisering og finansiering i alle ledd, vart dette eit svært vellukka prosjekt, til det vart avlyst av landbruksminister Sponheim i 2003. Hovudresultatet var tilplanting av 2,7 mill. daa. langs kysten, med meir effektive treslag enn dei stadeigne. Ulike proveniensar av norsk gran, og sitka – og lutziigran frå Alaska er viktigaste treslag. Mykje av skogreisingsskogen vart planta under skjerm av lauvtre. Etter kvart som denne skjermen måtte fjernast, vart det synleg trong for industri som nytta lauvtrevirke langs kysten. Døme på slik industri er Troms Treforedling i Sørreisa, og Vestlandske treforedling i Vadheim. Desse bedriftene var viktige i si tid, men dei sleit hardt økonomisk. I samband med desse bedriftene, vart det skipa skogeigarforeiningar langs kysten, stort sett ei i kvart fylke. Sagbrukskapasiteten vart bygd ut etter kvart, dei fleste større sagbruka med eit langsiktig mål om å skulle ta hand om store mengder grantømmer når skogreisingsskogen skal haustast. Det har vore stilt spørsmål omkring kvaliteten på skogreisingsskogen. Etter at trelast frå kulturskog av gran og sitkagran vart del av mekanisk trelastsortering, har stort sett motstanden mot trelast frå kystgran stilna. Vegbygginga langs kysten vart hengande etter i høve til landet elles. Kystfylka har ca. 40% av vegtettleiken i høve til skogstroka. Det blei bygd tømmerkaier langs heile kysten, men dei færraste stettar krava til nye og vesentleg større båtar. Ikkje minst nedgangen på skogkompetanse i kommunane og på fylkesnivå verkar sterkare langs kysten, med manglande skogbrukstradisjon. Viktige skogfaglege oppgåver vart forsømt av den offentlege skogforvaltinga. Mellom anna som ein reaksjon på dette vart organisasjonen Kystskogbruket skipa i 2008. Så langt har organisasjonen teke tak i utdanning av vegplanleggarar, laga hovudplanar for skogsvegar og tømmerkaier, og har eigen fagperson på taubanedrift.



Tilplanting etter hogst blir forsømt i større grad i kystfylka enn i skogstroka. Det viser seg vanskelegare å få til gode anlegg for bioenergi langs kysten, men det føregår lokale forsøk.

5.3 Sogn og Fjordane

5.3.1 Aktørar

Produksjon

Omsetning Foredling Informasjon – rådgjeving og rettleiing

Skogeigarane i

fylket fordelt på

6364

skogeigedomar

Skogeigarsamvirke

organisasjonane:

Sogn og Fjordane

Skogeigarlag

Norskog

Sogn og Fjordane Skogeigarlag

Nortømmer

SB skog (Statsskog)

Skogsentreperenørane

Tømmertransportørane

Sagbruk

Treforedlingsbedrifter

Bioenergiselskap

/ Flisselskap

Vedprodusentar

Sogn og Fjordane

Skogeigarlag

Fylkesmannen,

Landbruksavdelinga

Rådgjevingstenesta i

kommunane

Sogn og Fjordane

Skogselskap

Skogbrukets

kursinstitutt

Norsk

Bygdesagforening

5.3.2 Utvikling

Skogbruket i Sogn og Fjordane har i hovudsak utvikla seg som på Vestlandet elles. Vårt fylke utgjer ¼ av Vestlandsskogbruket. Vi er også det mest typiske bygdefylket langs kysten, det som skjer innan landbruket er generelt viktig. Spesielt for Sogn og Fjordane er Borregaards Skogreisingsfond. Dette var eit uttrykk for at ei bedrift som tente gode pengar på skogbruk, satsa langsiktig for å sikre seg råstoff i framtida, og var viljug til å bruke pengar på dette. 46 000 daa vart tilplanta frå 1954 og framover, finansiert med rentefrie lån frå Borregaards skogreisingsfond. Dersom låna vart betalt med tømmer, var det nok at 75% av lånesummen var attendebetalt. Spesielt for Sogn og Fjordane er nok også at ein i tre periodar har hatt fylkestilskot til skogsvegar. Dei to siste gongene var etter orkanen i 1992, og i perioden 2006 – 2009, der ein særleg la vekt på at vegbygginga skulle løyse ut tømmer til industrien på kort sikt. Sogn og Fjordane var aktive ved bygging av tømmerkaier og skogvegbygging framover 1980 og 90 talet, i høve til dei andre kystfylka. I 1975 vart det bygd eit sentralsagbruk for heile fylket, Sunnfjord Sag i Bygstad. Tanken bak sentralsagbruka var at dei skulle stå klar til å foredle aukande mengder sagtømmer frå skogreisingsskogen. Skogeigarlaget var lenge største aksjonær, etter kvart har private eigarar teke over. Sogn og Fjordane fylkeskommune gjekk inn i arbeidet med organisasjonen Kystskogbruket i 2007, og som eit resultat av dette vart Skognæringsforum i Sogn og Fjordane skipa i 2009.



5.4 Økonomiske rammevilkår

5.4.1 Skogen, marknaden og hovudsortiment.

Skogen i Norge vert verdsett på to område. Det eine er biomasseverdien, dvs tømmeret og energivirket i

skogen. Det andre er landverdien, dvs verdien av jorda og grunnen. I denne vurderinga ser vi berre på

biomasseverdien.

Tømmer er ei internasjonal vare og verdsmarknaden påverkar norske tømmerprisar. Prisane vert sett

etter etterspurnad og tilbod. Finanskrisa i 2008 fekk store negative verknader på tømmeretterspurnaden

og prisane, men i åra etterpå har marknaden tatt seg godt opp, og i 2011 er det god etterspurnad og

relativt gode prisar.

Tømmeret klassifiserast i ulike sortiment. Skurtømmer går til byggematerialar, medan massevirke går til

papirproduksjon. I tillegg har ein energivirke og GROT (greiner og topp) som går til bioenergiproduksjon.

I Sogn og Fjordane er det dei to førstnemnde sortimenta som i all hovudsak vert omsett. Prisane vert

sett per kubikkmeter tømmer, og varierar mellom treslaga. Treslaga som vert omsett er gran, furu,

sitkagran, bjørk og noko anna lauvtrevirke.

Figuren under syner fordelinga av avvirka furu og gran tømmer i fylket siste åra.

(Sogn og Fjordane Skogeiegarlag BA, 2011)



Tømmeret frå Sogn og Fjordane vert omsett internt i fylket, nasjonalt og internasjonalt, og i 2010 var

fordelinga som i figuren under.

Kubikkmeter tømmer Prosent av total omsetting

Sogn og Fjordane 11852 32,4

Norge 5151 14,1

Eksport 19590 53,5

(Sogn og Fjordane Skogeigarlag BA, 2011)

Sogn og Fjordane Skogeigarlag BA og Nortømmer AS er dei to største aktørane som driv med

skogsdrifter og tømmeromsetting i fylket. Sogn og Fjordane Skogeigarlag er eigd av skogeigarane i

fylket og er ein del av skogeigarsamvirket, medan Nortømmer er eigd av dei store skogeigarane i landet,

som det er tre av her i fylket.

5.4.2 Prisar i skogen i Sogn og Fjordane

Å plante ei granplante i Sogn og Fjordane, ved innkjøp av både planta og arbeidet, kosta i 2010 kr 5.35 per plante gran. Pris for furuplantingar noko lågare. I denne prisen er omlag halvparten av kostnaden sjølve planta. For ungskogpleie og avstandsregulering er prisen 600 kr per daa (Sogn og Fjordane Skogeigarlag BA, 2011).

I 2010 låg prisen på å bygge skogsbilveg i Sogn og Fjordane på om lag 650 kr per meter veg. For traktorveg var prisen 250 kr per meter (Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, 2011).

Figuren under viser prisutviklinga for skogsbilvegar siste tjueårsperiode:

(Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, 2011. http://www.fylkesmannen.no/fagom.aspx?m=687&amid=3477176)

Figuren over viser at vegane har vorte svært mykje dyrare (meterprisen er i 2010-kr, justert med prisindeks for offentleg vegbygging), mens totalt utbetalt tilskot er meir enn halvert. Tømmerprisen har faktisk vore relativt stabil i heile perioden (tilskot og tømmerpris er justert til 2010-kr med konsumprisindeksen).



For avverking har vi følgjande prisar frå 2010 (henta frå Sogn og Fjordane Skogeigarlag BA, 2011) :

Maskinhogst 150 – 210 kr per kbm

Taubane 250 – 330 kr per kbm Prisane varierar i høve treslag, driftsterreng, storleik på drifta og transportkostnader.

5.4.3 Inntekter i skogen

Utviklinga i tømmerprisen i fylket siste åra kjem fram i figuren under. Den viser at for 2010 låg snittprisen til skogeigar på ca 300 kr per kubikkmeter tømmer, og at prisen gjorde eit hopp frå 2009 til 2010.

(Sogn Fjordane Skogeigarlag BA, 2011)

Ser vi nærare på prisfordelinga på det enkelte sortiment, har vi følgjande oversikt frå Sogn og Fjordane Skogeigarlag per 1. januar 2011.

Kjøparar i Sogn og Fjordane Ut av fylket/eksport

Skurtømmer gran 375-475 kr/kbm 360-400 kr/kbm Skurtømmer furu 395-540 kr/kbm Spesial furu 715 kr/kbm Palletømmer gran og furu 250 kr/kbm Massevirke gran 210 kr/kbm Massevirke furu 190 kr/kbm Bjørk til ved 400 kr/kbm

(Sogn og Fjordane Skogeigarlag BA, 2011)

Pris på spesialvirke av furu, t.d. laftetømmer vert gjort etter avtale mellom leverandør og kunde.



5.4.4 Skogfond som verkemiddel

Ein skogeigar er pliktig til å setje av minimum 4% eller inntil 40% av bruttoverdien frå sal av tømmer og

biobrensel på sin eigen skogfondkonto. Denne kontoen følgjer skogeigedomen og skogeigaren, men

vert forvalta statleg, der staten får renteinntektene frå midlane. Skogeigaren får derimot skattefordelar

ved avsetting til fond, og kan igjen finansiere investeringar i skogen sin med midlane frå fondet sitt.

Skogeigar avgjer sjølv kor stor prosentdel av bruttoverdien på salet som skal setjast av på fond, innanfor

intervallet på 4-40%. Den delen av tømmerverdien som blir sett av til skogfond vert ikkje rekna som

skattepliktig inntekt. Skattlegging skjer først når pengane blir tekne ut frå fondet. Ved uttak av midlar frå

fondet, får skogeigar skattefritak på 85% av uttaket, og midlane kan nyttast til:

Skogkulturtiltak, som planting og ungskogpleie

Nybygging og ombygging av skogsvegar, samt ombygging av velteplasser

Vedlikehald av skogsbilvegar og velteplassar

Miljøtiltak, som pleie av kantsoner i skog

Skogbruksplanlegging

Bioenergianlegg og -utstyr for varmelevering

Forsikring av skog

Kursavgift og kursmateriale for kurs knytt til drift av skogen

Oppmerking av eigedomsgrenser

Det kan også dekkje meirverdiavgift knytt til dei aktuelle tiltaka.

Føremålet med skogfond er å sikre finansiering av ein berekraftig forvalting av skogressursane.

Skogfondet skal gi skogeigaren eit betre grunnlag for langsiktig investeringar, samt sikre viktige

miljøverdiar i den skogen som virket kjem frå, eller annan skog som skogeigaren har.

Skogfondordninga er gunstig skattemessig for skogeigaren. Når du investerer 10.000 kr av skogfondet i

tiltak som gjev skattefordel, så vil 8.500 kr vere skattefrie. Dersom du har 35,8 % marginalskatt (dvs

inntekt utan toppskatt) blir det 3.043 kr i redusert skatt (dvs 8.500 kr x 35,8%).(Fylkesmannen i Sogn og

Fjordane, http://www.fylkesmannen.no/fagom.aspx?m=684&amid=1395966)

I Sogn og Fjordane står det per 01.04.2011 kr 11.901.666 fordelt på 6000 skogfondkontoar for alle

eigedomar i fylket. Av desse er ca. 1000 aktive. Dette tilseier at det står mykje unytta midlar, som

skogeigar kan reinvestere i skogen sin. Tilsvarande står det rentemidlar på ca kr 1.583.000

(Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, 2011). Samanliknar ein med for eksempel skogfylket Hedmark, så

har skogeigarane i det fylket 206 millionar kronar på skogfond..

5.4.5 Tilskot og lovverk

Skogbruk som næring består av mange ulike ledd i verdikjeda frå skogetablering-stell-avverking-

transport-sortering/foredling. Spennvidda i foredlingsgraden er også enorm - råtømmer, flis, sagbruk,

høvling, bygging, møbelsnikkeri, mekanisk og kjemisk industri, fiberproduksjon, tekstil, matvarer.

Tilskot som verkemiddel er styrt av lovverket. Lov om skogbruk (Skogbrukslova) LOV 2005-05-27 nr 31

har til føremål å fremje ei berekraftig forvalting av skogressursane i landet med sikte på aktiv lokal og

nasjonal verdiskaping, og å sikre det biologiske mangfaldet, omsyn til landskapet, friluftslivet og

kulturverdiane i skog. Prinsippet i lova er ”fridom under ansvar” med fokus på skogeigaren sitt

forvaltaransvar.

Dei offentleg verkemidla er først og fremst tilskot til nærings- og miljøtiltak i skogbruket (NMSK) som er

regulert av Forskrift om tilskudd til nærings- og miljøtiltak i skogbruket (FOR 2004-02-04 nr 447)

Føremålet med NMSK er at det ut i frå regionale og lokale prioriteringar blir stimulert til auka

http://www.fylkesmannen.no/fagom.aspx?m=684&amid=1395966



verdiskaping i skogbruket, samtidig som miljøverdiar knytt til biologisk mangfald, landskap, friluftsliv og

kulturminner blir teke vare på og utvikla vidare.

5.4.6 Forvalting og tilskotsområde

Det er kommunane som har sakshandsamaransvaret for tilskota, og som lagar retningsliner for tilskot. Retningslinene vert utarbeidd i dialog med Fylkesmannen og dei lokale næringsorganisasjonane i skogbruket.

Det kan gis tilskot til følgjande føremål/tiltak:

skogkultur

miljøtiltak

vegar

tynning

drift i vanskeleg terreng

tiltak som har som mål å auka aktiviteten og ressursutnyttinga i og frå skogen

ulempestilskot til flytting av driftsapparat ved smådrifter

uttak av energiflis

drift med taubane

drift med hest

Tilskotsprosenten fordelar seg som følgjer:

Tilskotstype Tilskotsgrad

Tilskot til traktorvegar 30- 45 % av total byggekostnad

Tilskot til skogsbilvegar 30- 60% av total byggekostnad

Tilskot til uttak av energiflis 35 kr per laus kubikkmeter flis

Tilskot til drift av taubane gran 80 kr per fast kubikkmeter

Tilskot til drift av taubane furu og lauv 100 kr per fast kubikkmeter

Tilskot til drift med hest 100 kr per fast kubikkmeter

(Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, 2011)



6 Analyser og rapportar

6.1 Landskogtakseringa i Sogn i Fjordane

6.1.1 Publikasjon

Norsk institutt for Skog og Landskap v/ Knut Ole Viken

6.1.2 Formål

Skogforhold og skogressursar i Sogn og Fjordane. Nye fylkestal frå landsskogtakseringen presentert vinteren 2011. Kjem som rapport i 2011.

6.1.3 Samandrag

Areal fordelt på markslag i Sogn og Fjordane

Markslag Sum ha. %

Produktiv skogmark 259 969 34,7

Prod. skog. Ikke skogbruk 9 329 1,3

Uproduktiv skog 101 212 13,5

Annet tresatt areal 66 240 8,9

Snaumark 153 057 20,4

Kystlynghei 25 658 3,4

Andre arealer 133 114 17,8

(Norsk institutt for Skog og Landskap, april 2011) Tabellen over viser arealet fordelt på markslag i Sogn og Fjordane. Vi ser at det er 2.6 millionar daa produktiv skogmark i fylket, og dette utgjer 34,7% av det totale arealet i fylket. Ser vi vidare på fordelingar av skogtypar på dette produktive skogarealet får vi følgjande fordeling:



(Norsk institutt for Skog og Landskap, april 2011)

Figuren over viser at av dei totale 2,6 mill daa produktiv skog som er i Sogn og Fjordane, er vel halvparten, 53%, av arealet lauvskogdominert. 31% av dette er furudominert og 14 % er grandominert. Samla sett har totalt skogareal auka med 9% sidan 1990. Denne auken kjem hovudsakleg av attgroing av opne areal (lauvskog) og auke av tregrensa opp mot fjellet (furu og lauvskog). Figuren under viser volumfordeling på markslag gjennom historia


Utvikling av trevolum viser ein monaleg auke frå 1990, ein dobling i granskog, men også i furuskogen og lauvskogen som har stått tilnærma urørt i den perioden. Tilvekst Ser vi på tilvekstutviklinga for alle markslag, ser den slik ut:




Vi ser ein samla tilvekst totalt på alle treslag på over 800.000 kbm per år. Dersom ikkje lauvskogen vert utnytta betre, vil tilveksten stagnere, slik den har gjort på furua. Volum og alder Fordelt på markslag med låg, middels og høg produksjonsevne, finn vi furu og lauvskogen på dei to lågaste medan mest all granskog står og produserar på den beste skogsmarka. Aldersfordelinga i skogen viser at furu- og lauvskogen har vakse seg eldre og representerer mest all gamalskog i fylket. Figurane under illustrerer dette, og er henta frå Landskogtakseringa sine tal for Sogn og Fjordane.

Hogstklassane beskriv skogen sine utviklingstrinn frå uforynga skog til gamal skog, og klassifiseringa skjer etter alder og tettleik. Hogstklasse I er skog under forynging, hogstklasse II er forynga skog, hogstklasse III er yngre produksjonsskog, hogstklasse IV er eldre produksjonsskog og hogstklasse V er gamal skog. Hogstklassefordelinga er sentral i inndelinga av skogbestand.




Hogstklassefordeling for grandominert skog. Med granskogen, som dekker 14% av det produktive skogarealet, er det ganske annleis. Arealmessing innafor desse 14 prosentane finn vi mesteparten av skogane i yngre produksjonsskog, altså innafor aldersklassar som er for unge for hogst. Mesteparten av desse kubikkmassane er difor hogstmodne først om 10-20 år.




Driftstilhøve Ser vi på drifts- og terrengtilhøva så visar det seg ganske så logisk at gamalskogen må transporterast lengst. 250 000 daa gamalskog står altså meir enn ein kilometer frå skogsbilveg og meir enn 500 000 da av same type skog står i det brattaste terrenget.

Figuren over viser tilgang til skogressursane sett i samanheng med avstand til veg. (Norsk institutt for Skog

og Landskap 2011)

Figuren over viser tilgang til skogressursane sett i samanheng med terrenghelling. (Norsk institutt for Skog og

Landskap 2011)



”Produktiv skog i hkl IV og V - Kor stor del er lett tilgjengelig? Kor tilgjengeleg skogen eigentleg er kan visast ved til dømes tre alternative handlingsmønster der variablane er driftstilhøve, vinsjelengde (taubanedrift) og driftsvegavstand.


Figuren over viser antal kbm tilgjengeleg virke i hkl IV og V, for dei tre alternativa. Tatt i betraktning at grana dekkjer 14% av produktivt areal og lauv- og furuskog dekkjar 84%, ser ein at grana står noko meir lett tilgjengeleg (hkl VI og V). Med lett meinast då normale driftsforhold, ingen vinsjing og driftsveglengde mindre enn 1 km.

6.1.4 Konklusjon

Hovudkonklusjonane frå den siste skogregistreringa i fylket viser at volumet med granskog har dobla seg frå 3,4 mill kubikkmeter til 7,5 mill kubikkmeter på ca 20 år. Mykje av denne granskogen finn vi som ung produksjonsskog og store areal kan haustast om 10-30 år. Det er lite nyplanting. Stor volumauke er det også for furu- og lauvskog. Skogen er tettare enn tidlegare (fleire tre), det finst fleire større tre og samtidig gror tidlegare opne areal att. Denne attgroinga gjer at lauvskogarealet i fylket har auka, medan granskogarealet framleis berre er 14% av det produktive skogarealet samanlikna med tal frå 20 år tilbake. I det arealet der gamalskogen står i dag, har vi ei stor utfordring i høve det å nytte desse ressursane, då vi finn store delar av arealet langt frå veg og i det brattaste terrenget. Dette gjeld spesielt lauv- og furuskogen. Ein vesentleg større del av granskogen står lettare tilgjengeleg. Det er ikkje ressursgrunnlaget om begrensar avverkinga av skog i Sogn og Fjordane.



6.2 Andre nøkkeltal for skogen i Sogn og Fjordane

6.2.1 Kysten samanlikna med heile landet

Utnytting av skogressursane i kyststroka og i innlandet er svært ulik. Medan kysten utnytter 30% av eksisterande skogpotensiale, er tilsvarande tal for innlandet 77%. Skognæringa produserar for 17,3 milliardar kr i kystfylka og er den 10. største næringa. Skognæringa er splitta opp i skogbruk, trevare, treforedling og møbelproduksjon. På landsbasis utgjer skognæringa 57,5 milliardar kr, som er 2,5% av totalproduksjonen (2.282,4 milliardar kr). I innlandet er totalproduksjonen 40,18 milliardar, som er 3% av totalproduksjonen (1.337.6 milliardar kr), mens i kystfylka utgjer skognæringa 17,3 milliardar kr, som er 1,8% av totalproduksjonen i kystfylka (944,7 milliardar kr). Bryt ein dette ytterlegare ned, ser ein at skognæringa sin andel i Kystfylka og Sogn og Fjordane er lågare enn landet elles. I kystfylka på Vestlandet er totalproduksjonen i skognæringa 9,85 milliardar kr, som er 1,6% av totalproduksjonen i fylka (603 milliardar kr). I Sogn og Fjordane utgjer næringa 0,94 milliardar kr, som er 2% av totalproduksjon i fylket (47,6 milliardar) (Kjelde: Kystskogmeldinga)

6.2.2 Vurdering av situasjonen framover med bakgrunn i relevant statistikk

Ser ein på det biologiske ressursgrunnlaget (ståande volum og tilvekst) i skogen er potensialet for avverking betydeleg høgare enn dagens avverking. Landskogtakseringa i 2007 bekreftar dette (jmfr kap 4.1) Forvaltningsmessig og biologisk kan ein i løpet av ein tiårsperiode bygge seg opp mot eit avverkingskvantum på 250- 300.000 kbm tømmer årleg i fylket.

Figuren nedanfor viser nøkkelaktivitet i skogbruket i Sogn og Fjordane målt i tømmervolum som er avverka for sal og areal nyplanting/gjenplanting. Figuren viser ein dramatisk nedgang i nyplanting frå 2003, som var det året tilskot til skogplanting vart fjerna av sentrale styresmakter. Denne tilskotstypen er seinare innført på nytt, men har ikkje påverka vesentleg planteaktiviteten. Hogst for sal gjennom Sogn og Fjordane Skogeigarlag har også gått ned i tida 2005-2010. Det skuldast generelle drifts- og pristilhøve for tømmersal og i tillegg finanskrisa. I 2010 var avverkinga oppe att i omkring 50 000 m³ .

Figuren viser også at areal som er avverka ikkje er tilplanta. Det er bekymringsfullt fordi det gir negativt utslag i andre enden av omløpet då skogen skal haustast .Allereie no er det mogleg å berekne prognosar som visar at det om 60-80 år vil vere vesentleg mindre tømmer å hauste dersom desse areala ikkje vert sett i produksjon relativt raskt.



Figuren viser planta areal og avverking for sal i Sogn og Fjordane i perioden 1999 – 2010 Kjelde: SSB/SLF

Figuren nedanfor er kome fram ved å framskrive det tømmervolumet som plantaskogen vil representere i framtida og er ei rein framskriving. Allereie om få år vil mengda tilgjengeleg tømmer auka monaleg og det held fram til rundt 2030 for så å minke og ligge nokolunde konstant på 300 000 m³ framtil 2050. Koplar vi den førre figuren som viser hogst og planting i tida 1991-2010 så er det ”den nye skogen” frå 1990-åra som skal haustast frå 1950 og utover.

Figuren viser eksempel på volum hogstmogen gran i framtida basert på skogreisinga etter krigen. (Kjelde: Skogelskapet i Sogn og Fjordane).



Med dei tømmerressursane som ligg føre i nær framtid, er det trong for monalege førebuingar i form av infrastruktur så som vegar, virkesterminalar og kaier. Gjennom arbeidet med Melding om kystskogbruket er det slått fast at Kystfylka inkludert Sogn og Fjordane har ein vegtettleik pr. hektar på 5 meter. Dette er under halvparten av det som kan målast for innlandet, 12 meter pr hektar. Soleis må skogbilvegtettleiken i kyststroka meir enn doblast for å oppnå same tilgjengelegheit til areala. Spesielt i dei virkesrike skogreisingsfelta vil det vere naudsynt med høgare vegtettleik. Første steg i dette arbeidet er fylkesvise hovudplanar for skogsbilvegar og dette arbeidet er i gang sidan 2009.

Landskogtakseringa sine tal viser at den hogstmodne skogen står fordelt på alle terrengklassar i Sogn og Fjordane. Dette illustrerar at effektiv taubanedrift er ein viktig driftsmåte i Sogn og Fjordane. Her er det viktig å samordne hovudplanar for skogsbilvegar med bilvegtrongen knytt til taubanedrifter.

Taubanedrift i Jølster i Sogn og Fjordane Foto Torkel Hofseth (Fylkesskogmeister)



6.3 Melding om Kystskogbruket

6.3.1 Publikasjon

Melding om kystskogbruket: Finnmark, Troms, Nordland, Nord-Trøndelag, Sør-Trøndelag, Møre og Romsdal, Sogn og Fjordane, Hordaland, Rogaland

Prosjekt Kystskogbruket, januar 2008

6.3.2 Formål

Gjennom ”Melding om Kystskogbruket” ønskjer kystfylkeskommunane frå Rogaland til Finnmark å ta tak i den nasjonale skogpolitikken, som ikkje lengre synest ”å verke” like godt for kystskogbruket, og å sjå nærare på kvifor og kva som bør gjerast for at skognæringa skal utvikle seg godt også i kystfylka. Visjon: Kystskogbruket skal vere ein vekstkraftig nasjonal verdiskapar Overordna mål: Verdiskapinga i skognæringa i kystfylka skal doblast innan 2020

6.3.3 Samandrag

Kystskogbruket er eit samarbeid mellom kystfylkeskommunane frå Rogaland til Finnmark Det er ubalanse i den nasjonale skogpolitikken Skogressursane i kystfylka vert ikkje utnytta godt nok! Det finst nesten tre millionar kubikkmeter virke kvart år som ikkje vert hausta. Den største delen av den nasjonale auken i avverking må skje i kystfylka. Skogpolitikken må tilpassast desse utfordringane. Potensialet er stort for auka verdiskaping og betre miljø. Det er grunnlag for trebasert omsetning på heile 40 -45 milliardar kroner pr. år. Fylkeskommunane har ei viktig rolle som skogpolitisk oppmann Fleire viktige skogpolitiske val må gjerast. Skogressursane må nyttast best mogleg i heile landet. Næringsmessig utnytting av skogen må kombinerast med å sjå skogen som klimaforbetrande faktor. Det er også viktig å skjerme ungskogen mot hogst inntil han blir hogstmogen om 20-30 år. Den eldste ungskogen produserar no på sitt beste og bitt meir CO2 pr. dekar enn nokon annan biologisk prosess. Positive marknadsutsikter På lengre sikt er marknadsutsiktene for tre og treprodukt svært positive. Trass i dette har skogbrukssatsinga i kystfylka samla sett hatt ein negativ utvikling dei siste 15-20 åra. Skognæringa er vurdert å vere den 10. største næringa i kystfylka. Det vert omsett for vel 17 milliardar kroner pr år. Arealet må bli betre tilgjengeleg. Bilvegtettleiken må doblast for å kome på nivå med skogbruket i innlandet. Dette medfører 400 km ny veg kvart år i 50 år framover. Dei inngrepsfrie områda må definerast om. Ein treng fleire taubaner. Kompetansen i kystskogbruket må aukast. Det same gjeld rekruttering til skogbruksutdanninga. Kraftmangel Krafttilgangen kan vise seg å bli eit problem for utviklinga av skognæringa i kystfylka. Eit industrikraftregime må sikre at regionar med underskot på kraft ikkje blir avindustrialisert.



6.3.4 Konklusjon

Mål, regionale strategiar og prioriterte tiltak for næringa så vel som for fylkeskommunane er samla i tabellen nedanfor

Hovudmål

Regionale strategiar Prioriterte tiltak for skognæringa

Prioriterte tiltak for fylkeskommunale myndigheiter

Auka råstofftilgang på

kort og lang sikt

Høg virkeskvalitet i

framtidsskogen

Konkurransedyktig

industri med

kundetilpassa

verdiskaping

Meir bruk av tre og

treprodukt – betre klima

Auka framtidstru

Utvikle næringsklynga

Skogeigarpolitikk – den

nye skogeigaren

Marknadsutvikling og

nyskaping

Utvikle rammevilkåra

FoU-kompetanse

Skognæringa som

miljønæring

Skogsbilvegprosjektet i

kystfylka

Skog og klima

Taubanekonsulent for

kystfylka

Skognæringsforum i

kystfylka/landsdelen

Informasjonsprosjekt

retta mot alle

skogeigarane

Rekruttering

FoU

Skog og klima

Skogsbilvegprogram i

kystfylka

Inngrepsfrie område

Den ny rettleiingstenesta

Utgreie

skogbruksutdanning

Utbetre flaskehalsane på

det offentlege vegnettet

Bioenergi som

oppvarmingsalternativ i

fylkeskommunale bygg

Industrikraftregime

Følgje opp nasjonal

skogpolitikk



6.4 Stiftingsmøte Skognæringa Kyst i regi av Kystskogbruket

6.4.1 Formål

Skognæringa Kyst vart stifta 11. januar 2011 etter initiativ frå Kystskogbruket. Formålet var å etablere eit overbyggande samarbeidsprogram for skognæringsnettverka i kystskogbruksfylka (www.kystskogbruket.no).

6.4.2 Samandrag

På møtet vart følgjande utfordringar for kystskogbruket, og då også skogbruket i Sogn og Fjordane, påpeika av deltakarane:

Politisk hald Forsking Skognæringa Auke planteing og avverking av

skog

Bruke meir trevirke til

konstruksjonar og energi

Høge driftskostnader

Låg skogbruksaktivitet i store

områder

Mange skogeigarar eig skog utan å

ha eit bevisst forhold til den

Rekruttering til skogbruket er ei

uvant øving

Små og glisne skogbruksnettverk

Lite skogsvegar og mange

flaskehalsar på offentlege vegar

Svake men langvarige

skogbrukstradisjonar

Mykje og stor tilvekst på barskogen

Skog og miljø er ei utfordring

Kystskogbruket vil bruke både norske og

utanlandske treslag. Det

siste er konfliktskapande

bygge vegar

andre interesser i skogen

Mange og små skogeigedomar

Mange som ikkje er organiserte i

skogeigarsamvirket

Dei minste eigedomane har det

største potensialet for auka

avverking

Auka avverking må i hovudsak

baserast på følgjande fire

føresetningar:

Auka avverking på furu og

lauv

Auka avverking på lågare

bonitetar og på

vanskelegare terreng

Auka vegbygging i

enkelte områder

Større fokus på mindre

eigedomar (mindre er

definert under 1000 daa

produktiv skog)

Jo mindre skogeigedom, jo

sjeldnare hogst

Jo mindre skogeigedom, jo mindre

skogbrukskompetanse har

skogeigarane

Kystskogbruket har ein unik sjanse

til å påverke nasjonal skogpolitikk

Inntekter frå skogbruket utgjer berre

ein minimal del av skogeigaren sine

inntekter. Av ca. 25 400 personlige

skogeigarar med positiv

næringsinntekt frå skogbruket i

2007, var gj.snitt skogbruksinntekt

på 34 000 kr, som i gj.snitt utgjorde

7% av bruttoinntekt (SSB 2009.)

Nedbygginga i rettleiingsapparatet,

både det offentlege og siste åra i

næringa pga konjunkturnedgang og

nedskjeringar

Skogeigarane må aktiverast

Sterk aukande aktivitet og vilje til

utvikling

Høg tilvekst og stort volum

Gran og sitka sterkt etterspurt i

markedet

Frivillig vern er etterspurt (av

skogeigar og miljø)

Offentleg infrastruktur er dårlig

Pulveriserte føringar frå sentralt

hald som gjeld forvaltning av skog

Haustingsskogbruk

Kommunal forvaltning er tilfeldig

forvaltning i dag

Gran/sitka på vestlandet:

ca 15% av skogareal på

vestlandet

1/3 av volum

50% av tilvekst

utanlandske proveniensar

best på kvalitet og produksjon

sitka + 40% i produksjon, toler

salt og vind

førstehandsverdi på gran/sitka

8 milliardar – årleg 350

millionar. (Vestskog BA)

foredlingsverdi 50 milliardar –

årleg 2,2 milliardar – og her er

det potensiale for dobling

(Vestskog BA)

Bil og båt dekker 75 - 80% av samla

transportkostnad (Vestskog BA)

Vegstandard og kaistruktur er

avgjerande for transportkostnaden

6.4.3 Konklusjon

Skognæringa Kyst er eit overbyggande samarbeidsorgan der næring og forvaltning er breidt representert. Synspunkta frå stiftingsmøtet har den funksjonen at dei peikar på utfordringane til næringa på kort sikt frå ulike hald. Dette er eit viktig grunnlag for vurderinga av vegen vidare for skogen i Sogn og Fjordane.



6.5 Innsikt, Skogorg. sin årlege bransjesamling, SKOG OG TRE

6.5.1 Publikasjon

Innsikt, Skogorg. sin årlege bransjesamling, SKOG OG TRE. Gardermoen 2010.

6.5.2 Formål

Innsikt er ein situasjonsskildring av skogbruksnæringa i Norge sommaren 2010 og vart laga til skogbruket sin årlege stormønstring; Skog og Tre. Den skildrar tal og fakta om norsk skogbruk som Sogn og Fjordane er ein del av.

6.5.3 Samandrag

Norsk trelast- og trevareindustri er med sin store del av små og mellomstore verksemder viktige for å sikre verdiskaping i distrikta. På nasjonalt nivå har avverkinga vore om lag 8 mill kubikkmeter. Samla bruttoprodukt for heile skogsektoren var i 1997 12,1 mrd kr. Dette tilsvarar 1,6% av brutto nasjonal produkt, om lag 2% av sysselsettinga målt til 33.000 årsverk. Treforedeling er ein internasjonal arena. Samla eksportverdi frå skognæringa er 13-15 mrd kr per år og tilsvarar 10% av den totale eksportverdien frå Fastlands-Norge. Innsikt skildrar fort rammevikåra og fokuserar på marknad og løysingar. Det er positiv og aukande marknad for norske juletre i Europa. Verksemder som Borregaard arbeidar med intens forsking og utvikling for å auke verdiskapinga for grantreet. Bruk av bioenergi har auka sakte men sikkert ved hjelp av betra rammevilkår, men det er kostnaden for brensel hos sluttbrukar som er ein av dei viktigaste faktorane som påverkar konkurransekrafta til bioenergi. Det er eit stort betringspotensiale i å effektivisere logistikkjeda frå skogen til sluttbrukaren. Biodrivstoff får stor merksemd for tida. Likevel representerer dette berre 1,5% av total bruk av drivstoff i transportsektoren. Biodrivstoff er venta å få større betyding i åra framover. Skogbruket bør vere meir opptekne av korleis næringa kommuniserar omkring trebruk, miljøvenlegheit m.m.

6.5.4 Konklusjon

Mengda trevirke aukar i norske skogar. Norsk treforedlingsnæring er berekraftig, høgteknologisk, basert på fornybart råstoff og full av spennande oppgåver.



6.6 Berekraftig skogbruk i Sogn og Fjordane, Rapport 2-2002

6.6.1 Publikasjon

Berekraftig skogbruk i Sogn og Fjordane – Rapport nr 2 – 2002. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane.

6.6.2 Formål

Rapporten gjer greie for korleis Fylkesmannen i Sogn og Fjordane vil arbeide for eit berekraftig skogbruk i fylket innafor dei råmene som den nasjonale skogpolitikken legg opp til. Skogbruket er ei langsiktig næring. Det går lang tid å bygge opp tømmerskog. Undervegs er det mange omsyn å ta for å utføre ein balansert forvalting av skogen som ressurs og leveområde for planter og dyr. Overordna skogpolitiske retningsliner er gitt gjennom stortingsmeldingar og skoglova. Eit frivillig sertifiseringssystem, Levande skog, er eit resultat av eit samarbeid mellom skogeigarorganisasjonane, bransjeorganisasjonar, fagorganisasjonar, miljøorganisasjonar og dei to departementa for landbruk og miljøvern. Desse kom fram til eit sett av standardar for eit berekraftig skogbruk i juli 1998 (seinare fornya i 2006 og er framleis gjeldande).

6.6.3 Samandrag

Fylkesmannen skal styre verkemidlane til skogbruk i størst mogleg grad gjennom forvalting i kommunane. Hovudmåla for skogbruket i Sogn og Fjordane er verdiskaping og miljø:

Verdiskaping: Eit variert skogbruket skal gje grunnlag for busetting og lokal verdiskaping gjennom høg kvalitet på råstoffet, høg volumproduksjon, lokal foredling og bruk av bioenergi.

Miljø: Skogbruket som næring har eit sjølvstendig miljøansvar. Skogbruket i Sogn og Fjordane skal ta vare på miljørikdomen av artar og økosystem. På eigedomsnivå skal verkemiddelbruken følgje Levande skog-standardane og gjeldande tilrådingar for nøkkelbiotopar. Kommunale landbruksplanar bør legge grunnlag for miljøomsyn i verkemiddelbruken på landskapsnivå.

6.6.4 Konklusjon

Store tømmermengder er i ferd med å bli teknisk så vel som økonomisk modne for hogst og representerer ei enorm verdiskaping utover i verdikjeda anten det er i byggebransjen, kjemisk industri, papirproduksjon, bioenergi eller karbonbinding.



6.7 St.meld nr 39: Klimautfordringane – landbruket ein del av løysinga

6.7.1 Publikasjon

St.meld. nr. 39 (2008-2009) Klimautfordringene – landbruket en del av løsningen

6.7.2 Formål

St.meld 39 vart godkjent i statsråd 29. mai 2009. Meldinga tek føre seg landbruket sett i lys av klimautfordingane og den globale klimapolitikken. Landbruket kan gje positive bidrag til binding av karbon og til reduksjon av klimagassutslepp.

6.7.3 Samandrag

Netto opptak av CO2 i norske skogar har dei siste åra vore på om lag 25-32 millionar tonn årleg. Dette tilsvarar omtrent halvparten av dei samla norske klimagassutsleppa. Netto CO2 opptak varierer naturleg nok år for år, pga variasjonar i vekstvilkår, klimaendringar, skogskjøtsel og hogst. Meldinga påpeikar viktigheita av å ta vare på og utvikle norske skogar som karbonlager. Aktiv forvaltning av skog i vekst kan bidra til å auke opptaket ytterlegare. Trevirke i konstruksjonar bør i aukande grad erstatte mindre klimavennlege materialar, og trevirke til energiføremål bør erstatte kull, olje og gass. Skogressursane kan i større grad utnyttast som verkemiddel i klimapolitikken. Dette føreset naturleg nok at miljøomsyn knytt til biologisk mangfald, kulturverdiar og opplevingskvalitetar vert ivaretekne. Noreg har slutta seg til FN sine nasjonale skogprogram, og legg til grunn at den nasjonale skogpolitiske satsinga og det internasjonale skogpolitiske engasjementet er i tråd med retningslinjene frå FN sitt skogforum (UNFF). Regjeringa vil:

Gje skog ein meir sentral plass i framtidige internasjonale klimatiltak

Legge til rette for berekraftig forvaltning av skogen i Noreg, og vurdere tiltak som aukar klimagevinsten.

Forsterke skogpolitiske verkemiddel som aukar opptak av CO2 gjennom berekraftig aktivt skogbruk, planting, planteforedling og andre tiltak.

Legge til rette for auka trebruk med sikte på varig binding av karbon og miljøgevinstar ved at tre erstattar andre meir miljøbelastande materialar.

Prioritere tiltak som har positiv effekt for å motverke klimaendringar og effekt for bevaring av biologisk mangfald og andre miljøverdiar.

Styrke miljøomsyna i skogbruket.

Gjere skogforvaltning og berekraftig skogbruk meir gjeldande i bistandspolitikken

Styrke innsats i arbeid med FN sin avtale om berekraftig forvaltning av skogressursane

Samkøyre skogpolitikken med internasjonale retningslinjer og nasjonale skogprogram Meldinga påpeikar også at det i dag vert hogd om lag 50% av volumtilveksten i norske skogar. Dette gir eit stort teknisk potensiale for auka produksjon av bioenergi. Regjeringa vil difor:

Sikre målretta og koordinert bruk av verkemiddel for å auke utbygginga av bioenergi med inntil 14 TWh innan 2020.

Stimulere til auka berekraftig produksjon av bioenergi gjennom auka uttak av råstoff frå skogen.

6.7.4 Konklusjon

Regjeringa har gjennom St.meld 39 lagt føringar som er svært positive for skogbruket som næring. Samla kan verkemidla vere med på å løyse ut delar av verdiskapingspotensialet i skogen. Kanskje er det viktigaste for næringa at regjeringa set skognæringa på dagsorden politisk, og løftar potensialet fram i dagen, samtidig som skogbruket får synleggjere sine standpunkt og miljøsider i samfunnsdebatten.



6.8 Klimakur 2020

6.8.1 Publikasjon

Klimakur 2020. Tiltak og virkemidler for å nå norske klimamål mot 2020.

6.8.2 Formål

Klimakur 2020 er ei etatsgruppe med kjernerepresentantar frå Klima- og forurensningsdirektoratet, Norges vassdrags- og energidirektorat, Statens vegvesen, Statistisk sentralbyrå og Oljedirektoratet. Etatgruppa har også trekt veksel på andre aktørar og fagmiljø. Innan 2020 skal dei norske klimagassutsleppa reduserast med 15 til 17 millioner tonn. Klimakur 2020 har vurdert verkemiddel og tiltak for å kunne nå dette klimamålet. Utgreiinga vart lagt fram februar 2010. Klimakur 2020 skal vere grunnlaget for regjeringa si vurdering av klimapolitikken, som skal leggast fram for Stortinget i løpet av 2011.

6.8.3 Samandrag

Analysen har fokusert på skogbruk og arealbruksendringar. Dvs avskoging og etablering av ny skog. Skog skil seg markant frå andre sektorar ved at mange av skogtiltaka, som t.d nyplanting og auka plantetettleik, vil ha liten effekt på klimagassrekneskapet på kort sikt, men stor effekt på lang sikt. Klimakur 2020 sin analyse byggjer på Stortingsmelding nr 39 – Klimautfordringane – landbruket ein del av løysinga, som vart behandla av Stortinget 15. desember 2009. Skog og skogsjord utgjer viktige karbonlager. Tre som veks tek opp CO2 frå atmosfæren, og når skog blir hogd og trevirke forbrent, vert det frigjort CO2 til atmosfæren. I Norge har vi ein situasjon der tilveksten i skogen er større enn kva som vert hogd, noko som fører til eit nettoopptak av karbon i skog. I dag har vi ein situasjon der vi med bakgrunn i skogens si aldersomsetning forventar at opptaket vil avta i framtida. Med det meinast at det meste av skogen har nådd den mest produktive fasen, og at årleg tilvekst vil avta. Den norske skogpolitikken har fram til no ikkje vore begrunna i klimaomsyn, men har hatt som hovudmål å fremje verdiskaping, samtidig som ein sikrar det biologiske mangfaldet, viser omsyn til landskapet, friluftslivet og kulturverdiane i skogen. Skogen som verktøy for auke opptak og redusere utslepp av klimagassar Klimakur 2020 peikar på skogen som eit viktig lager av CO2. Målet med dette lageret kan enten vere å maksimere opptaket av CO2, eller målet kan vere å nytte skogen som ressurs til produksjon av bioenergi og varige treprodukt, og på den måten også redusere utsleppa i andre sektorar. Tiltak som vert vurdert til å bidra positivt til auka opptak av karbon er:

Auka plantetettleik på eksisterande areal Planting på nye areal Gjødsling av skog Skogplanteforedling Redusert avskoging (omdisponering av skog til anna arealbruk) Auka eller redusert avvikingsnivå (til 15 millionar kbm eller 10 millionar kbm per år i Norge)

Klimakur 2020 tek også føre seg nokre av verkemidla som skal til for å utløyse tiltaka. Det vere seg økonomiske verkemiddel, næringsstøtte, skattereglar, støtte til infrastruktur, forsking og utvikling og juridiske verkemiddel.



6.8.4 Konklusjon

Landbruksmeldinga som regjeringa har varsla skal behandlast i 2011, og vidare internasjonale og nasjonale føringar innanfor klimautfordringane, vil synleggjere kva som er realistiske verkemiddel for framtida, og vil difor ha påverknad på framtida sin skogpolitikk og strategi for binding av karbon i skog. Klimakur 2020 har med sitt langsiktige 100-års perspektiv løfta skogen og næringa fram som eit positivt verkemiddel for opptak av karbon og redusering av klimagassutslepp og dermed har skogbruket fått positive incentiv for si næring. For Sogn og Fjordane sin del har Klimakur 2020 skapt eit større behov for næringspolitisk og allmenn aksept for skogbruket, gjennom dei sterke motreaksjonane mot skogbruk frå miljøsida og då spesielt retta mot granproduksjon langs kysten.



6.9 Arealforvaltning og klimatiltak i landbruket i Sogn og Fjordane

6.9.1 Publikasjon

Arealforvaltning og klimatiltak i landbruket i Sogn og Fjordane. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane si oppfølging av St.meld nr 39 om landbruk og klima.

6.9.2 Formål

- oppfølging av St.meld. nr. 39 om landbruk og klima

Notatet skisserer retningsliner i høve landbruksrelaterte klimatiltak og arealforvaltning.

6.9.3 Samandrag

Om skogplanting føreligg følgjande retningslinjer: Skogplanting skal styrast mot

eksisterande hogstareal

nye areal utan sterke interessekonfliktar

kor det finst eller er mogeleg å lage skogsvegar/bruke taubane

Notatet konkretiserer vidare at tilskot til planting og skogsvegbygging ikkje skal tilrådast innan konfliktfylte områder, INON-sone 1 og i regionalt viktige friluftsområde. Kva følgjer får dette for skogbruket i Sogn og Fjordane? INON er eit begrep som går igjen i denne planen. INON står for inngrepsfrie naturområde i Norge og er definert som område som ligg meir enn ein kilometer i luftline frå tyngre tekniske inngrep, som til dømes større kraftliner, vegar og vassdragsreguleringar. I Sogn og Fjordane har vi ein topografi og eit terreng, med store høgdeskilnader innanfor liten radius, som gjer at områder som er innanfor INON omgrepet likevel vil kunne vere reelle skogareal til nytte for vegbygging og skogreising, utan at det influerar negativt på naturverdiar som ligg på heilt andre høgdelag. Det finnast eksisterande skogreisingsfelt i INON-områder (eller buffersona), der det er grunnlag for veg og der det kan vere samfunnsmessig fornuftig å auke planta areal. Samfunnsøkonomiske lønnsame og skogbruksmessige rasjonelle område kan difor uforvarande verte bandlagt med restriksjonar på aktiv skogdrift.

6.9.4 Konklusjon

Forvaltninga har som mål å auke avverkinga, plantinga og aktiviteten i skogbruket. Restriksjonane som vert lagt i klima – og arealplanen kan i praksis verke motsett.

http://www.dirnat.no/inon/definisjoner



7 Intervju

7.1 Bedrifter / organisasjonar

Det har blitt gjennomført intervju av 14 personar, som representerer verksemder i heile verdikjeda. Fire personar representerer primærleddet plante og skjøtsel, tre representerer sekundærleddet innan avverking og transport, medan sju representerer fordelings- og forbruksleddet. Verksemdene er spreidd over heile Sogn og Fjordane.

7.2 Oppsummering

Eit utval på 14 aktørar innan ulike delar av verdikjeda har vore intervjua. På førehand vart det distribuert ein intervjuguide slik at ein kunne førebu seg, samt at aktørane vart informert om at oppsummeringa av intervjua vil vere anonyme. Intervjuguiden var på førehand gjennomgått og godkjend i prosjektgruppa. Formålet med intervjua var få tilbakemeldingar på utfordringar og tiltak som aktørar innan ulike delar av verdikjeda opplever, samt kva som skal til for å skape utvikling innan skognæringa. I oppsummeringa har ein fokusert på skogeigarane i verdikjeda. At ein har lokal hogst er viktig for dei andre lokale aktørane i verdikjeda og dermed ein utløysande faktor for lokal verdiskaping og sysselsetjing. I intervjuguiden gjekk ein gjennom følgjande hovudområde for aktøren ein intervjua:

Konkurransesituasjon

Historisk utvikling

SWOT analyse

Største utfordringar

Tiltak på kort og lang sikt

7.2.1 Konkurransesituasjon

Den største konkurransefaktoren er pris og leveringsevne. Prisar på tømmer vert fastsett i den internasjonale marknaden da det er inga tollbarrierar mellom land og transport på sjø er forholdsvis rimelig. Kunden til skogeigarane er hovudsakleg Sogn og Fjordane Skogeigarlag, som er minoritetseigar i Sunnfjord Sag og er påverka av utviklinga i internasjonale prisar. Unntaket er dersom ein har større kvantum og kan forhandle med andre ”grossistar” på tømmer, som til dømes Norskog, eller at ein har små kvantum av spesialvirke som ein kan levere direkte til mindre sagbruk. Hovudleverandørane til skogeigaren er planteskular og skogsentreprenørar. Når det gjeld planteskular er det berre ein i Sogn og Fjordane, noko som ein må satse på for å sikre kvalitet og kompetanse. Innan skogentreprenørar er konkurransefaktorane pris og evne til å levere. Det er per i dag ikkje mange aktørar, noko som medfører mindre konkurranse på pris. I foredlingsleddet i verdikjeda er pris, kvalitet og evna til å levere dei faktorane som er viktigaste. På grunn av ein internasjonal marknad kan ein som foredlar kjøpe tømmer frå ”heile verda”, noko som styrar prisane og dermed verdiskapinga ein oppnår som aktør innan ledda Plante og Skjøtsel og Avverke i verdikjeda.

7.2.2 Historisk utvikling

Prisane på tømmer er i dag låge samanlikna med historiske prisar. Dette er truleg eit resultat av auka internasjonal konkurranse på pris, noko som har medført redusert hogst i fylket. Følgjeleg har ein mykje skog som er hogstmoden og det vil da vere viktig med samarbeid mellom skogeigarane for å oppnå stordriftsfordelar. Vidare må ein fokusere på kva marknaden etterspør og betre utnytte heile treet. Sluttbrukar av trematerial etterspør kvalitet og bioenergi er ein framtidig stor kunde av greiner og toppar.



7.2.3 SWOT analyse.

Intern styrke til skognæringa er høg tilvekst og stort volum som er klart for hogst. Klimaet i fylket er dessutan gunstig og medfører høg produksjon, samt lite sjukdom og sopp. Ein ser aukande aktivitet og vilje til utvikling hos skogeigarane. Skogen representerer ei oppside då skogeigarane i fylket ikkje lever av skogen og dette vert ei tilleggsinntekt. Interne svakheiter er mange små skogeigarar i fylket og låg skogbrukaktivitet i store områder. Mange har berre avverka i mindre målestokk. Ein manglar tradisjon og kompetanse om aktiv skogbruk i større skala og kunnskap om økonomiske rammevilkår. Vidare vert det påpeika at ein manglar ein ”skogbrukskoordinator” som aktivt kan koordinere og sikre samarbeid mellom skogeigarane, samt mellom skogeigarane og skogeigarlaget. Dette er også viktig med tanke på planting av ny skog da avverkinga i dag ber preg av å vere haustingsskogbruk der ein avverkar utan å plante. Dei eksterne moglegheitene som vert trekt fram er store mengder skog i fylket som er klar for hogst, samt eit politisk mål om å auke avverking av skog, auke bruken av tre som materiale og som bioenergi. I tillegg er rammevilkåra gode med tanke på ordningar for skogkultur og ny skog. Klarer ein då å koordinere hogsten betre, betre infrastrukturen og utnytte heile trea, dvs inklusiv grein og topp til bioenergi, vil økonomien bli ytterligare forbetra. Med auka bruk av tre som materiale og konkurranse mellom trelast, papirindustri og bioenergi vil ein kunne auke etterspørselen og verdiskapinga i næringa. Utfordringane i fylket er dårleg infrastruktur. Det kommunale vegnettet er ein flaksehals og ein manglar skogsvegar for å kunne ta ut tømmer effektivt. Vidare er det behov for oppgradering av terminalar langs sjøen. Manglande infrastruktur, terreng og små einingar medfører høgare driftskostnader, noko som er ei stor ulempe når prisen avheng av den internasjonale marknaden. Ein annan utfordring som vert trekt fram er skog og miljø. Bruken av utanlandske treslag er kontroversiell og skogen er for mange viktig både med tanke på friluft, jakt og fiske og ikkje minst vern om biologisk mangfald.



7.2.4 Største utfordringar og tiltak

Hovudutfordring Tiltak

Kunnskap om skogbruk og motivasjon hjå den enkelte skogeigar for å avverke. Få skogareala i produksjon.

Pris på tømmer - ein ekstern faktor sett i ein internasjonal marknad.

Dårleg infrastruktur – manglande kapasitet på kaiar/terminalar, begrensingar på kommunale vegar og aukande behov for skogsvegar

KORT SIKT 1. Informere om økonomi og ordningar for

avverking av skog. 2. Hogst inkluderer planting. 3. Etablere fleire entreprenørselskap innan

skogsdrift. Skogeigarlaget kan vere ein støttespelar.

4. Fleire ”Skogbrukskoordinatorar” som legg til rette og koordinerer uttak av skog ved å arbeide mot skogeigarane, samt vegplanlegging og miljø (jakt og friluft)

5. Bevisst utbygging/utbetring av infrastruktur der behovet er størst.

LANG SIKT 6. Etablere tradisjon for industriell hogst av

skog. Stimulere til samarbeid mellom skogeigarar.

7. Formidle kunnskap til skogeigarar om skogbruk/forvaltning. Er ei næring med langsiktig syklusar – 60 til 70 år frå planting til avverking.

8. Bevisst bygge stabilt skogkompetansemiljø.

9. Legge til rette for og motivere til bruk av tre og bioenergi.



Vedlegg

A. Bidragsytarar og informasjonskjelder

Under er ein oversikt over dei viktigaste kjeldene til informasjon og dei ulike bidragsytarane. Viktigaste kjelder til informasjon:

Landskogtakseringa i Sogn og Fjordane (kjem som rapport i 2011)

Relevant statistikk frå Statistisk sentralbyrå (SSB) tilgjengeleg gjennom Statens Landbruksforvaltning (SLF)

Melding om Kystskogbruket, Prosjekt Kystskogbruket 2008, rapport

Stiftinga Skognæringa Kyst i regi av Kystskogbruket , www.kystskogbruket.no

Innsikt, Skogorganisasjonane sin årlege bransjesamling, SKOG OG TRE 2010

Berekraftig Skogbruk i Sogn og Fjordane, Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, Rapport 2-2002

St.melding nr 39: klimautfordringane –landbruket ein del av løysinga

Klimakur 2020. Tiltak og verkemiddel for å nå norske klimamål mot 2020, rapport

Arealforvaltning og klimatiltak i landbruket i Sogn og Fjordane, Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, notat

Bidragsytarar

Intervju/informasjon frå 14 aktørar i næringa i Sogn og Fjordane

Sogn og Fjordane Fylkeskommune

Skognæringsforum i Sogn og Fjordane

B. Intervjumal

Informasjon Utfylling

Intervjuperson Bakgrunn og rolle

Selskapsinformasjon / person intervjua

Selskapsnamn: Org form: Tal på tilsette: Driftsinntekt:

Kor i verdikjeda er ein?

Konkurransesituasjonen Konkurrentar og konkurransefaktorar Kunde: Leverandør: Samarbeidspartnar:

Historisk utvikling med forklaring

Framtidsutsikter med forklaring

http://www.kystskogbruket.no/



Informasjon Utfylling

SWOT analyse Interne forhold – Styrker Interne forhold – Svakheiter Eksterne forhold – Muligheiter Eksterne forhold – Truslar

Oppsummering SWOT - største utfordringar

Kjennskap til vellykka næringstiltak?

Forslag til nye næringstiltak? Kort sikt: Lang sikt:

Andre forhold

verdiskaping og tiltak i skogbruksnæringa i sogn og fjordane€¦ · verdiskapingspotensiale og...

Documents