verbos irregulares
TRANSCRIPT
Verbos irregulares. José Tomás Saracho Villalobos. I.E.S. Llerena.
1
LOS VERBOS COMPUESTOS DE "SUM". ENUNCIADO. Están formados sobre el verbo sum con diversos prefijos que
marcan el sentido del verbo. Son los siguientes: ab-sum, abes, abesse, afui: estar ausente, estar lejos, distar ad-sum, ades, adesse, adfui (affui): estar presente, ayudar (con dativo), estar cerca,presentarse, llegar de-sum, (dees), deesse, defui: faltar in-sum, ines, inesse, (infui): estar en, estar dentro, hallarse inter-sum, (interes), interesse, interfui: intervenir, diferenciarse, estar en medio,intervenir. Impersonal: interesar, convenir ob-sum, obes, obesse, obfui (offui): oponerse, ser un obstáculo, perjudicar pos-sum, potes, posse, potui: poder prae-sum, (praees), praeesse, praefui: presidir, estar al frente (de) (con dativo deinterés), mandar pro-sum, prodes, prodesse, profui: aprovechar (con dativo de interés), ser útil, servir,favorecer sub-sum, subes, subesse, (sin tema de perfecto): estar debajo, estar oculto, estar cercasuper-sum, superes, superesse, superfui: sobrar, sobrevivir, quedar
OBSERVACIONES. Absum y praesum tiene participio de presente: absens (ausente) y praesens
(presente). Desum contrae generalmente la vocal del prefijo con la vocal temática: dest,
dero, deram... Prosum está formado por el preverbio prod-, que conserva la d cuando ésta
precede a una vocal: prodes, prodest, prodestis; proderam...; prodero...; prodesse; prodessem... Pero la pierde ante consonante (s o f): prosum, prosumus, prosunt; prosim...; profueram...; profuero... Tiene, pues, un presente de indicativo así: prosum, prodes, prodest, prosumus, prodestis, prosunt.
El verbo possum. Es el más irregular. Tiene en el sistema de presente un prefijo, pot-, que conserva la t ante vocal: potes, poteram,..., etc.; pero la convierte en s ante otra s: possum, possim,..., etc.
El sistema de perfecto se forma sobre un tema potu- que no tiene nada que ver con el verbo sum y posee una conjugación absolutamente regular.
Este verbo carece de imperativo y de infinitivo de futuro. Su participio de presente, potens, potentis, sólo se usa como adjetivo (potente, poderoso).
EO, IS, IRE, IVI O II, ITUM "IR". Indicativo Subjuntivo Imperativo Participio Gerundio Gerundivo
Presente eo is it imus itis eunt
eam eas etc.
i ite
Nom. iens Gen. euntis etc.
Acus. eundum Gen. eundi etc.
eundus,-a,-um etc.
Verbos irregulares. José Tomás Saracho Villalobos. I.E.S. Llerena.
2
Pretérito Imperfecto
ibam ibas etc.
irem ires etc.
Futuro ibo ibis etc.
ito ito - itote eunto
La raíz de este verbo es ei-, que delante de vocal se reduce a -e (eo, eunt, eam, eundum...) y delante de consonante se contrae en -i (is, imus, ibam, irem...).
En la voz pasiva sólo se conjuga en las terceras personas, en la pasiva impersonal: itur "se va"; ibatur "ser iba". Su infinitivo presente pasivo iri se emplea para formar el infinitivo futuro pasivo de todos los verbos: amatum iri.
Principales compuestos de eo:
queo, quis, quire, quivi, quitum poder nequeo, nequis, nequire, nequivi, nequitum no poder
Estos dos compuestos especiales de eo son realmente verbos defectivos, pues casi sólo se emplean en tiempos del sistema de presente en primeras y terceras personas. Otros verbos compuestos de eo son:
abeo, abis, abire, abitum irse de adeo, adis, adire, adii, aditum dirigirse, abordar ambio, ambis, ambire, ambii (ambivi), ambitum ir alrededor circumeo, circumis, circumexire, circumii, circuitum rodear coeo, cois, coire, coii, coitum ir con otro, juntamente exeo, exis, exire, exii, exitum salir ineo, ines, inere, inii, initum dirigirse, entrar en, emprender intereo, interis, interire, interitum desaparecer, morir introeo, introis, introire, introii (-ivi), introitum entrar obeo, obis, obire, obii, obitum ir al encuentro, morir pereo, peris, perire, perii, peritum perecer praeo, praeis, praeire (praeivi), praeitum ir delante praetereo, praeteris, praterire, praeterii, praeteritum pasar, dejar atrás, omitir prodeo, prodis, prodere, prodii, proditum avanzar redeo, redis, redire, redii, reditum volver subeo, subis, subire, subii, subitum acercarse, ir l pie o debajo de, subir transeo, transis, transire, transii, transitum pasar, atravesar veneo, venis, venire, venii (venivi), - ser vendido
El perfecto de todos ellos puede ser, como el de eo, en -ii o en -ivi, pero es el primero el que suele usarse.
Verbos irregulares. José Tomás Saracho Villalobos. I.E.S. Llerena.
3
FERO, FERS, FERRE, TULI, LATUM "SOPORTAR, LLEVAR, SOBRELLEVAR".
VOZ ACTIVA VOZ PASIVA
Indicativo Subjuntivo Imperativo Indicativo Subjuntivo Imperativo
Presente fero fers fert ferimus fertis ferunt
feram feras etc.
fer ferte
feror ferris,-re fertur ferimur ferimini feruntur
ferar feraris,-re etc.
ferre ferimini
Pretérito Imperfecto
ferebam ferebas etc.
ferrem ferres etc.
ferebar ferebaris,-re etc.
ferrer ferreris,-re etc.
Futuro feram feres, etc
ferto ferto fertote ferunto
ferar fereris, -re etc.
fertor fertor feruntor
La principal irregularidad de fero consiste en la ausencia de vocal temática en algunas formas del presente de indicativo, en el infinitivo, imperfecto de subjuntivo e imperativo. En el resto se conjuga como rego. Tiene además un tema de perfecto y de supino distinto del de presente.
Compuestos de fero. En algunos de ellos el prefijo se ha modificado por
asimilación. affero, affers, afferre, attuli, allatum "llevar, traer, aportar" aufero, aufers, auferre, abstuli, ablatum "llevarse, arrancar, quitar, separar, obtener" confero, confers, conferre, contuli, conllatum "reunir, comparar, aportar, conferir, aplicar" Conferre arma, manum, gradum, pedem signa "unir las armas, la mano, el paso, el pie, las enseñas (con las del enemigo)" es decir "trabar combate" defero, defers, deferre, detuli, delatum "llevar (hacia abajo), entregar, declarar, delatar" differo, differs, differre, distuli, dilatum "dilatar, aplazar, diseminar, diferir, aplazar", intransitivo "diferir, diferenciarse" effero, effers, efferre, extuli, elatum "sacar, elevar, ensalzar, divulgar" infero, infers, inferre, intuli, illatum "llevar hacia, aportar, lanzar, introducir, causar". Inferre bellum, signa "dirigir la guerra, las enseñas" es decir, "atacar" offero, offers, offerre, obtuli, oblatum "ofrecer, presentar" refero, refers, referre, rettuli, relatum "referir, proponer" transfero, transfers, transferre, transtuli, tra(ns)latum "transportar, llevar de nuevo, devolver, traer, repetir, referir, proponer (al Senado)". Referre pedem "retirar el pie",
Verbos irregulares. José Tomás Saracho Villalobos. I.E.S. Llerena.
4
es decir "retroceder, retirarse".
Otras acepciones del verbo fero. "Llevar" una carga, un trabajo, la adversidad, "sobrellevar, soportar, tolerar,
aguantar": Virorum est res adversas fortiter ferre (sum con genitivo) "es propio de hombres soportar valerosamente la adversidad". Hostes equitatus impetum non tulerunt "los enemigos no aguantaron el ataque de la caballería". Milites labores eos vix ferre poterant "los soldados apenas podían soportar aquellas penalidades". Haedui contumeliam graviter ferebant "los eduos toleraban mal el insulto".
"Llevar" una ley, una propuesta, "presentar, proponer". Magistratus legem ad populum ferunt "los magistrados proponen una ley al pueblo".
"Llevar" una información, una noticia, "contar, referir, decir". Ferunt Homerum caecum fuisse "cuentan que Homero era ciego". Haec omnibus ferebat sermonibus "esto decía en todas sus conversaciones".
"Llevar(se)" un premio, una respuesta, "obtener, recibir". A me responsum non tulisti "de mí no obtuviste respuesta".
FIO, FIS, FIERI "LLEGAR A SER, SUCEDER, SER HECHO".
Presente Pretérito Imperfecto
Futuro
Indicativo fio fis fit fimus fitis fiunt
fiebam fiebas etc.
fiam fies etc.
Subjuntivo fiam fias etc.
fierem fieres etc.
El verbo fio sólo tiene tiempos del sistema de presente, y éste de la voz activa, con la excepción del infinitivo fieri, forma pasiva.
Carece de participio, y su imperativo fit, fite, está prácticamente fuera de uso. En su acepción de "ser hecho" sirve de pasiva al verbo facio, que carece de
formas pasivas propias para los tiempos de presente. En compensación, las formas pasivas del sistema de perfecto de facio son utilizadas por fio, por lo que este verbo suele enunciarse así: fio, fis, fieri, factus sum, aunque la última forma no sea propiamente suya.
VOLO, VIS, VELLE, VOLUI QUERER.
NOLO, NONVIS, NOLLE, NOLUI NO QUERER. MALO, MAVIS, MALLE, MALUI QUERER MÁS, PREFERIR. Este grupo de verbos, de uso frecuente, presenta una conjugación irregular en
algunos tiempos del sistema de presente. El sistema de perfecto en este grupo de verbos es regular.
Verbos irregulares. José Tomás Saracho Villalobos. I.E.S. Llerena.
5
Presente Pretérito imperfecto Futuro imperfecto
Indicativo volo vis vult volumus vultis volunt
nolo nonvis nonvult nolumus nonvultis nolunt
malo mavis mavult malumus mavultis malunt
volebamvolebas etc.
nolebamnolebas etc.
malebam malebas etc
volamvoles etc.
nolam noles etc.
malam males etc.
Subjuntivo velim velis velit velimus velitis velint
nolim nolis nolit nolimus nolitis nolint
malim malis malit malimus malitis malint
vellem velles etc.
nollem nolles etc.
mallem malles etc.
Imperat. noli nolite
nolito nolito nolitote nolunto
La orden negativa. Los giros más usuales son:
1.- Ne + perfecto de subjuntivo: ne feceris "no hagas·. 2.- Noli + infinitivo: noli facere "no hagas" (literalmente: no quieras hacer). 3.- Cave + presente de subjuntivo: cave facias "no hagas" (literalmente: guárdate que hagas, guárdate de hacer).
Menos frecuentes: nec facias; nec fac. Velim más subjuntivo.
De la misma manera que en castellano suavizamos la dureza del indicativo "quiero" mediante el subjuntivo "quisiera", el latín emplea el presente de subjuntivo velim en lugar de volo:
velim facias / velim ut facias "quisiera que hagas (o hicieras)". velim ne facias "quisiera que no hagas (o no hicieras)".
Estas fórmulas son frecuentes en las cartas. Construcción de malo.
El verbo malo por su formación y su sentido, tiene valor comparativo. Por lo tanto es normal que, además del complemento directo que, como transitivo, le corresponde, encontremos un segundo término de la comparación, introducido casi siempre por quam:
malo hoc quam illud "quiero más esto que aquello, prefiero esto a aquello".
FERO, FERS, FERRE, TULI, LATUM "SOPORTAR, LLEVAR, SOBRELLEVAR".
VOZ ACTIVA VOZ PASIVA
Indicativo Subjuntivo Imperativo Indicativo Subjuntivo Imperativo
Presente edo es
edim edis
es este
estur
Verbos irregulares. José Tomás Saracho Villalobos. I.E.S. Llerena.
6
edimus estis edunt
etc.
Pretérito Imperfecto
edebam edebas etc.
essem esses etc.
essetur
Futuro edam edes etc.
esto estote edunto
Infinitivo de presente: esse. Algunas de sus formas se confunden con las del verbo sum, lo que originó que cayera en desuso.