ی شفابخش اریاناهجستاری رد دانش بومی گیااهن داروئی و نسخه (3132 - 02)گردآوری

توسط:

دیوید هوپر

:همراه با توضیحات

هنری فیلد

:است از ایهاین کتاب ترجم

USEFUL PLANTS AND DRUGS OF IRAN AND

IRAQ

BY

DAVID HOOPER

WELLCOME HISTORICAL MEDICAL MUSEUM, LONDON

WITH NOTES BY

HENRY FIELD

CURATOR OF PHYSICAL ANTHROPOLOGY

B. E. DAHLGREN

CHIEF CURATOR, DEPARTMENT OF BOTANY

EDITOR

PUBLICATION 387

CHICAGO, U. S. A

JUNE 30, 1937

هب سفارش رئیس مرکزی ات این مرحله رتجمه شد ا هدف کسب ردآمد این کتاب ب

دندمتاسفاهن رئیس محترم قول خود را فراموش کرده و پاسخ تماس اهی مرا هم ندا

شت آرنا منتشر کنم ات دیگرانلذا تصمیم گرفتم حال هک این کار ربای من سود مادی ن دا

بسیار ارزشمند و مفید بوده ره چند هک رتجمه آن وریاست و کمی یهب ره حال کتاب از آن استفاده کنند. .دفت و ات همین مرحله قبول بفرماینبا این حال دل و دماغ کار ر احتیاج دارد کار دیگر

Magistergg@yahoo.comارادتمند:

اهی آن رد زری آورده شده .ای از متن کتاب همچنین بخش نسخهنموهن صفحه

پیش گفتار

یك سفر اكتشافي را كه توسط موزه مردم شناسي به خاور نزدیك ترتيب داده شده بود را هدایتمن 4391در سال

گونه مختلف از گياهان خشك شده كه از نواحي اردن، فلسطيين، 000/40داشتم. در طي این سفر عالوه بر بر عهده

سوریه، ایران و عراق جمع آوري كردم مقداري نيز از گياهان دارویي كه در ایران و عراق رواج داشت را خریداري

، رئيس وقت موزه مطردم شناسطي جمطع Dr. Berthold Lauferدم. این مجموعه به پيشنهاد دكتر برتولد لوفر نمو

آوري شد كه عقيده داشت این اطالعات جمع آوري شده مي تواند در درمان بيماریها و همچنطين اطالعطات عمطوم

ي این مجموعه از بازارهاي تهران و اصفهان خریطداري شطد. مزم بطه كطر اسطت هابسيار مفيد باشد. در ایران، نمونه

بود. هاكمك بسياري براي جمع آوري این نمونه Dr. Erich Schmidtدكتر اریك اشميت

از كالج سلينتي پزشكي بغطداد و آقطاي جطرج مطایلز Dr. Walter P. Kennedyهمچنين دكتر والتر پ. كندي

Mr. George Miles هاي زیادي براي جمع آوري نمونطههاشناسي مستقر در ري كمكگروه باستاناعضاي ، از

كرده اند.

سطاله بطود، بطا مهربطاني و مهمطانوازي بسطيار زیطاد تركيطب 39هان، ميرزا محمد علي خان، كطه یطك پزشطك در اصف

00ي خود را در اختيار ما گذاشت كه در انتهاي این كتاب كر شده است. ایشان تحصيل پزشكي را در سن هانسخه

ميرزا محمد علي خطان اجدادو سال حضور در مدارس محلي آغاز كردند. پدر، پدربزرگچندین سالگي و پس از

همگي پزشك بودند و از این دو جلد كتاب بسيار بزرگ و دستنویس را براي ایشان به یادگار گذاشته بودند كه من

با دقت فراوان آنرا ميالعه كردم.

، از بخط گيطاه شناسطي در مطوزه فيلطد و Mr. Paul C. Standleyمزم به كر است كه آقاي پل سي اسطتندلي

این كتاب زحمات بسياري گياهان مرور و تصحيح نام علمي نمونه براي Elizabeth Reniffنم اليزابت رنيف خا

را متقبل شده اند.

( در شناسطایي بعضطي Kewو( كيط، عضو برجسته هربطاریم كك Mr. A.R.Horwoodهمچنين آقاي آ.ر. هوروود

ي مطدیر مزرعطه آمطوزش كشطاورزي رسطتم كطه در ي گياهي كمك بسياري كردند. در عراق، دكتطر حيطدرهاگونه

ي پنبطه، جطو و گنطدم را در اختيطار ایطن مجموعطه هاگونطهتعطداد از ،در نزدیكي بغداد قرار دارد Hinaidiهينایدي

، مطدیر موسسطه آموزشطي آمریكطایي پسطرانه Dr. Calvin K. Staudtگذاشت. ضمناً دكتر كالوین ك. استات

Dr. Davidرابيطه بطا داروهطاي محلطي در اختيطار مطا گذاشطت. دكتطر دیویطد هطوپر بغداد اطالعات خطوبي را در

Hooper ًداروهطاي گيطاهي در جنطوب غربطي آسطيا ميالبي دربطارهعضو موزه تاریخ پزشكي ولكام در لندن، سابقا

مقطامتي در زمينطه موافقت شد كه دكتطر هطوپر كطه سطابقاً نيطز چنين منتشر كرده بود. بنابراین بعد از صحبت با ایشان

كتاب پي رو حاصل زحمات ایشان است. وعهده بگيرد ر داروهاي ایران داشت، نوشتن این مجموعه را ب

بن عيسي ينوشته عل ”Tadhkirat“ترجمه اي را از كتاب تذكره Dr. Casey A. Woodدكتر كيسي. آ. وود

رویي این كتاب با كتاب تذكره قابطل مقایسطه مطي پس از مسيح( انجام داده كه ليست دا 310-4040نویسنده عراقي ك

باشد. گياهان مفيد دارویي منيقه جنوب غربي آسيا كه بصورت نسبتاً خوبي شناخته شده هسطتند نيطز تطا حطدودي در

این مجموعه بررسي شده اند تا شاید اطالعات موجود بيشتر براي عموم و جامعه پزشكي در دسترس باشد. پيشطرفت

فرمان رضاشاه و همچنين عراق زیر فرمان شاه غازي لزوم ثبت این داروهطا را دو چنطدان مطي كنطد سریع ایران تحت

زیرا بزودي این داروها كه جزو فرهنگ بومي این كشورها هستند با حضور پزشكي مدرن ناپدید خواهند شد.

Henry Field هنري فيلد

مقدمه

دیوید هوپر

مجموعه دارویي مختلف است كه در ایران 9سال كار و جمع آوري 8كتاب، نتيجه ي دارویي حاضر در این هانمونه

و عراق جمع آوري شده. اولين مجموعه توسط هنري فيلد كه رهبري سفر اكتشافي به خاور نزدیك كه توسط موزه

فهان و بغطداد عمطدتاً از بطازار تهطران و اصط هابعهده داشت صورت گرفت. نمونطه 4391مردم شناسي فيلد را در سال

در باغها جمطع آوري شطد. مجموعطه دوم در سطال هاآناز محل كشت هاخریداري شد. با این حال تعدادي از نمونه

عضو موزه تاریخ پزشكي ولكام در لندن Capitan P.Johnston-Saintتوسط كاپيتان پ.جانستون سنت 4399

Putrusي حيواني و معدني بطود كطه از بطازار تهطران و پطوتروس هاگياه، نمونه 000حاصل شد. این مجموعه شامل

خریداري شده بود.

دكتططر سططي.دي. Dr. C. D. Darlingtonو Dr. M. Cowanمجموعططه سططوم توسططط دكتططر ج.ام. كططوان

از بازارهاي تهران، همدان و كرمانشاه خریداري شده. 4303دارلينگتون در بهار سال

ده كه از كتب كهن پارسي استفاده شود و در مواردي كه نطام دارویطي كطر شطده در این مجموعه همچنين تالش ش

در زمينطه دارویطي در ایطران كتطاب هطاسعي شده در این مجموعه از آن یاد شطود. یكطي از اولطين و مهمتطرین كتاب

توسط ( A.Dك 370( است كه در سال Kitab ulabnyat an haqa’iq- uladviyat، ك«امبنيات انحقيق الدویه»

( Sino-Iranica 1919( ك4343چين –پزشكي به نام ابومنصور نوشته شده است. به گفته ب.لوفر در كتاب كایران

كتاب ابومنصور نه تنها اولين كار ایراني در زمينه داروشناسي محسوب مي شود بلكه قدیمترین اثر در نثطر نطو ایرانطي

بررسي شد و خود این كتاب نسخه خيي بسيار قطدیمي R. Seligmannاست. متن این كتاب توسط آر. سليگمن

منسوب دانسته اند كه قدیمترین نسخه خيي فارسي موجود است. 4099تاریخ آن را به وموجود در موزه دین بود

این كتاب توسط عبدالملك آچاندو از باكو ترجمه شد. در بعضي قسمتهاي ایطن مجموعطه از اطالعطات ایطن نسطخه

استفاده شده. كار با ارزش دیگري كه در این مجموعه به آن مراجعطه شطده، كتطابي اسطت كطه در ترجمه شده كتاب

پروفسور ج.ال. اشطليمر منتشطر شطده ایشطان عضطو كطالج پلطي Professor J. L. Schlimmerتوسط 4871سال

ن فرانسطه نوشطته تكنيك ایران و رئيس بخ پزشكي ارت ایران و افسر بهداشت تهران بودند. كتاب ایشطان بطه زبطا

-Terminologic Me’dico-Pharmaceutique et Anthropologique Francaisشطده و نطام آن

Persane است. این كتاب شامل ليست كاملي از گياهان دارویي است كه توسط گياهان شناسان برجسطته اروپطایي

.اندشناسایي و تائيد شده

كه گياهطان دارویطي ایطران و منطاطق Dr. J. E. T. Aitchison مزم به كر است كه دكتر ج. اي. تي. آتچيسون

یادداشطتهایي دربطاره محصطومت غطرب افغانسطتان و »همسایه را بررسي كرده بود و نتایج بدست آمطده را در كتطاب

ام منتشر كرده بود كه در این مجموعه به ميزان بسيار زیادي به آن ارجاع شده. همچنين دكتر ویلي« شمال شرقي ایران

داروخانه دار در بمبئي كار كرده و فرصطت ميالعطات عنوانبهسالهاي زیادي Dr. William Dymockدیموك

داروهایي كه از خليج فارس به هند وارد مي شود را داشته كه در این مجموعه از نظرات وي حداكثر اسطتفاده شطده.

Vegetable Materia Medica of Westernایشان دو كتاب بطه نامهطاي كداروهطاي گيطاهي هنطد غربطي( ك

India و كفارماكوگرافيا ایندیكا( ك 4889( متعلق بهPharmacographia Indica كه سرشار از اطالعات بسطيار )

مجموعطه مقطامت بطي گيليطات داشطتند. مفيد در رابيه با تجارت دارو، تاریخ طبيعي و تركيب داروهاي شرقي است

در رابيه با گياهطان دارویطي ایطران 4390در سال W.B.Turrilبي. توریل و دابليو. B. Gilliat-Smithاسميت

یك مرجع مورد استفاده قرار گرفته است. عنوانبهدر تركيه بود نيز در این مجموعه

فهرست منابع و عالمات اختصاري

Abu Mansur- "Book of the Foundations of the True Properties of the Remedies "

.370سال

Achundow- ترجمه كتاب ابومنصور به زبان آلماني توسطR.Kobert 4839ك.)

Acosta,- Christobal, of Burgundy "4980 "مسافر شرق.

Afg. افقانستان

Ait. – Aitchison, J.E.T- 4830هائي بر توليدات غرب افغانستان و شمال شرق ایران، ادینبورو یادداشت.

-Amoen. Exot. 4740 بهKämpfer نگاه كنيد

Ar. -عربي

Bagh. – بغداد

Bal.- بلوچستان

Bellew – "4871، لندن، "از هندوستان تا دجله.

Beng. – بنگال

Boiss. – Boissier. – "4887-81ژنو، "گياهان مشرق زمين.

Bom. – بمبئي

B.P. – 4341ك دارونامه انگلستان)

Brissemoret, A. – ،4307-08محقق داروئي.

C. – بهCowan .نگاه كنيد

Chin. – چيني

Colloquis – Orta, Gracia da ویراست شده توسط ،Sir Clements Markham ،4349.

Connold- "4300 "هاي بلوط انگليسيگال.

Cowan- Cowan,J. M. ،4303، گياهان گردآوري شده از ایران.

Duk.- ،بخ جنوبي هندوستان. دوكاني، زبان فالت دكن

Dymock- Dymock, William ،؛ 4889. گياهططان داروئططي غططرب هندوسططتان"Pharmacographia

Indica" 4834.

Ebert- Ebert,A. E. داروشناس آمریكائي.4308-4810ك ،)

Egy. – .مصر

Field- ي جمع آوري شده صحرائي موزه تاریخ طبيعيهانمونه

Fl. Br. Ind.- 4879-38ن، گياهان هندوستا.

Fr. – فرانسه

G.- بهGuest نگاه كنيد.

Gilliat-smith- Gilliat-smith, B. And Turrill, W. B. ،4390، جستاري بر گياهان خاور نزدیك.

Gr.- یونان

Guest- Guest, Evan. ،4399گياهان و توليدات گياهي عراق.

Guz.- زبان گجراتي

Ham.- همدان

Hind.- هندي

Honigberger- honigberger, J. M. ،"4890لندن، "سي و پنج سال در شرق.

Houard- Houara, C. ،" les zoöcécidies des plantes d’Afrique, d’Asie et

d’océanie" ،4309.

Hughes-Buller- ،4308گياهان جمع آوري شده از بلوچستان.

Ibn Baitar- 4437-4018كاز جهانگردان و گياه شناسان بزرگ عرب.)

I. H. B.- Burkill, I. H. ،"4303 "فهرست گياهان گلدار بلوچستان.

Ind.- .هندوستان

Ind. Bazaars- .بازار هندوستان

Irvine, W.- كتاب"Materia Medica of patna" ،4818.

Isf.- .اصفهان

Kämpfer- كتاب" َAmoenitates Exoticae, Lemgoviae" ،4740.

Kash.- .كاشمري

K. B. or Kew Bull.- .بولتن گياه شناسي كيو

Kerm.- كرمانشاه

Khory- Khory and Katrak ،"4309، بمبئي، "مواد درماني هند.

Kobert- Kobert, R. "4344، "ساختار و مصارف ساپونين.

Kurd.- .كردي

Lat.- .متين

Laufer.- "Sino-Iranica" ،4343.

Layard- Layard, Henry. ،" 4899، "در پرسيا هاماجراجوئياولين.

Le Bode- Le Bode, C. A. ،" لرستان و عربستان. سفر در"

Leh- Aitchison. ،" محصومت تجاريLeh" ،4871.

Mad.- .مدرس

Makhjan-el-Adwiya.- 4783 4801، چاپ مجدد.

Mal.- شمال هندوستانMalayali .

Mason- "4880، "برمه و مردم آن.

Modern Gr.- نان جدید.یو

Pers.- .پرشين

Pharmacog.- “Pharmacographia”. توسطFluckiger وHanbury ،4871.

Pharm. Journ.- مجله" Pharmaceutical Journal".

Ph. Ind.- "4834، "دارونامه هندوستان.

Ph. Pers.- دارونامه پارسي"Pharmacopoeia Persica" ،4884.

Port.- .پرتغالي

Post- Post, G. E. ،4838، گياهان سوریه، فلسيين و صحراي سينا.

Punj.- .پنجاب

Razis یا Rhazes – حاوي، "(. 309-890پزشك مسلمان كContinens "

Royle- Royle, J. R.- "4893، "تصویري از گياهان منيقه هيماليا.

Sans.- سانسكریت

Schl.- Schlimmer, J. L.- كتطططاب"Terminologie Medico-Pharmaceutiqueet et

Anthropologique Francaise Persane" ،4871.

Sci.pa.- Handbury, D. ،"Science Papers" ،4878.

Sini-Iranica- بهLaufer .نگاه كنيد

Stapf- Stapf, Otto مجموعه مقامت گياه شناسي در بولتن كيو و دیگر آثار.4897-4399ك .)

Sud.- .سوداني

Syr.- ايهري، سوریسو.

Tab.- .تبریز

Tam.- .تاميل

The.- .تهران

Tri.- .طرابلس

Tschirch- Tschirch, A. ،"Handbuch der Pharmakognosie" ،4340.

Turk.- .تركيه

Warden- 4894-4304ك ) Warden, C. J. H. Calcutta .ویراستار دارونامه هندوستان ،

Wiesner- ed. 4"Die Rohstoffe des Pflanzenreiches" ،4307.

W.H.M.M.- Collection in Wellcom Historical Medical Museum, London.

Yark.- Yarkand.

Y. B. Pharm.- كتاب سال داروسازي

Zellner- Zellner, J.4309تا 07، محقق شيمي گياهي كفيتوشميميایي( از ك.)

Abrus precatorious L. (Leguminosae)

خروسچشم

Chashm-i-Khurs (Pers.); Rati (Hind.); Jequirity (Tupi, Brazil);

Paternoster seed, Indian licorice. سطياه در یطك انتهطا شناسطائي ايهي سرخ رنگ این گياه با نقيطهااین گياه بومي مناطق گرمسير مانند هند است. دانه

كه مصرف تزئيني دارند بصورت تسبيح یا گردنبنطد از هنطد بطه ایطران و سطایر كشطورهاي غربطي هاند. این دانهشومي

واحد وزن در كار طالسازي استفاده مي شده ، هطر دانط عنوانبهي این گياه هاد. همچنين در هند از دانهشوميصادر

هاخنده آور دارند و در ایران این دانهخواص هاگرم وزن دارد. از لحاظ پزشكي این دانه 7/4این گياه بيور متوسط

.D)بوده و ریشه و برگهاي این گياه حاوي قند است Toxalbumin، حاوي پروتئين هارا سمي مي شناسند. دانه

Hooper, pharm. Journ. 1894, 937) .

Acacia Senegal Willd. (Leguminosae)

صمغ ارژن

Samgh-i-arzhan, Angm (The.); Samgh Arabi (Ar., Pers., Iraq);

Gum arabic ي فراواني موجطود هاصمغاین گياه منبع اصلي توليد صمغ عربي است . شایان كر است كه در بازهاي مشرق زمين،

ي بومي كطه از هاصمغخود از "ترمينولوژي"در كتاب Schlimmerآید. مياست كه از درختان مختلف بدست

آید اشاره كرده. ميدرختان گيالس و آلو بدست

Acantchophyllum squarrosum Boiss. (Caryophyllaceae) شیر کلن

Shir kalan (The.); the root. ، ایطن گيطاه Gypsophyllaي هاگونهیكي از منابع گياهي كه به عنوان صابون در ایران استفاده مي شود. در ميان

داراي رنگ قهوه اي روشطن هامي رسد. این ریشه هاآنميلي متر طول 48تا 9ي كوچكتري دارد كه حدود هاشهری

ي چطوبي هانشاسته اي و به رنگ سفيد مایل بطه زرد بطا رگطه هاو بصورت مارپيچ مي باشند. قسمت داخلي این ریشه

. 4هستند Saponinپونين كمي طعم تلخ دارند و حاوي مقدار كمي از سا هااست. این ریشه

Achillea Santolina L. (Compositae)

صابون شده است. عنوانبهحضور ساپونين باعث خاصيت ضد باكتریایي این گياه و استفاده آن : 1

گل بو مادران

Gul-i-bmdaran (The.); Bui madaran (Punj.); Birinjasaf (Ind. bazaars); Yarrow.

ي انتهائي داشطته و بطوي بسطيار خطوبي دارد و هاگلاین گياه كه بيور وسيعي در شرق و شمال آفریقا پراكنده است،

داروي ضد نفخ استفاده مي شود. در تهران ایطن عصطارا ایطن گيطاه بطراي درمطان درد عنوانبهساقه ، برگ و گل آن

قفسه سينه استفاده مي شود. در منيقه بلوچستان از این گياه براي درمان نفخ كودكان استفاده مي شود. بوي قوي این

و حشرات موزي مي شود. هاسایر گياهان خانواده كمپوزیته باعث راندن كك گياه مانند

Acorus Calamus L. (Araceae)

اکسیر ترکي

Aksr-i-turk, Ajl-i-turk (The.); Ighir iggur (Ar.); Acoron (Gr.); Gora vach

(Hind.); Bach, Warch, trade name in Leh by Punjabis;

Calamus or sweet flag root. ي هااین گياه بومي مناطق اروپاي شرقي و آسياي مركزي است كه بيور وسيعي در سایر مناطق كشت مي شود. ساقه

شده و احتمام ميزیرزميني ریشه مانند این گياه براي مدت طومني در ایران و هند به عنوان داروئي با ارزش استفاده

ي زیرزميني این گياه داراي بوي قوي ناخوشایندي هسطتند كطه هاگياه در اروپا انتشار یافته. ساقهاز آنجا مصرف این

داراي خاصيت، محرك، مقوي و ضد نفخ مي باشند.

د. همچنين بطه خطاطر بطوي تنطد ایطن شوميداروي بسيار موثر براي درمان رماتيسم شناخته عنوانبهدر تهران این گياه

ماده اي براي دفع و كشتن حشرات استفاده مي شود. و روغن ارزشمند آن كطه بسطيار عنوانبهآن گياه از پودر ریشه

ي عيردار و همچنين خوشبو كردن سركه استفاده مي شود . هافرار نيز مي باشد براي ساخت شمع

Adansonia digitata juss. (Bombacaceae)

فتفته

Ftfthe (The.). د، گياهي بومي منيق گرمسطير آفریقطا مطي شومينيز شناخته "cream of tartar tree"م درخت بائوباب كه به نا

باشد كه از این ناحيه به شرق هند وارد شده. فتفته در حقيقت ميوا این درخت است كه داراي پوست مایل به قهوه اي

ن ميوه كطدو شطكل را فطرا گرفتطه. ي ایهادانهو سخت بوده و مواد داخل آن متشكل از الياف فيبري است كه اطراف

این مواد در حالت تازه اسيدي و قابض بوده و براي درمان اسهال و اسهال خوني بكار مي رود.

Adiantum Capillus-Veneris L. (Polypodiaceae)

پرسیاوش

Parr-i-siyvash, Kashburat (The.); Kashburat-el-bir, “coriander of the wall”

(Pers.); Krafas-al-bir, Shar-al-ant (Iraq); Kansburaj, Mooher-khas (Ind. bazaars);

The fronds. ي هاگونطهسرخس برسياوشان مویي، بومي مناطق ایران ، افغانستان ، شمال غرب هيماليا و غرب چين است . اما سایر

دارو عنوانبطهعمطومً از بطرگ ایطن گيطاه ند، مشومياین سرخس كه استفادا دارویي دارد نيز تحت همين نام شناخته

مي توان اشاره كرد هاآني زیرزميني كریزوم( آن خواص بسياري دارد از جمله هااستفاده مي شود در حاليكه ساقه

عنوانبطهدر سياه سرفه ، جوشانده پرسياوشطان مطویي هاخلط آور قوي ، رفع مشكالت تنفسي و همچنين رفع اسپاسم

خنك كننده در طول تابستان استفاده مي شود. یك نوشيدني

Agaric (Fungi)

Qrch (The.); Kriwarik (Turk.); dried mushrooms.

قارچ

اسطت كطه داراي رنطگ قهطوه اي مایطل بطه خاكسطتري در قسطمت hard fungusبخشي از قارچهاي چطوب روي

نتي متطر مطي باشطد. یكطي از كاربردهطاي آن بطه سا 49تا 40خارجي و در داخل سفيدرنگ بوده و قير آن در حدود

Agaricusرا تحطت نطام ”Ghartsche“قطار Schlimmer عنطوان دارویطي ضطد كطرم روده كطر شطده.

esculentus ي فراوان آن است. براي اطالعات بيشطتر هاگونهي خوراكي از بين هاشناسایي كرده كه یكي از قار

رجوع كنيد. Polyporus officinalisبه

Alhagi camelorum Fisch. (Leguminosae)

ترنجبین

Tar-anjubin (Teh.); “green honey” ; manna. ي ایران، سوریه و مصر یافت مي شود. بر روي این هاآنگياه خارشتر یك درختچه یا بوت خاردار است كه در بياب

گياه تكانده و جمع آوري شده و به عنوان شطيرین كننطده یطا گياه تراوشات قندي وجود دارد. این تراوشات از روي

دارو استفاده مي شود. برخي درختان بلوط هم ترشحات قندي دارند كبه بلوط مراجعه شود( كطه نبایطد بطا هطم اشطتباه

ي سفيد ترنجبين كه از قسمتهاي مختلف گياه ماننطد سطاقه ، غطالف و برگهطا خطارج مطي شطود بطه ططرز هادانهشوند.

ند و به عنوان ملين و خلط آور تجویز مي شود. باشميمگيري داراي مواد قندي چش

Allium Akaka Gmel. (Liliaceae)

والك

Vlik (The.). ي زیطر هااین گياه در اروپا و شمال آسيا یافت مي شود. كل گياه شامل برگها، گل سبز مایل بطه صطورتي آن و غطده

زميني آن داراي بوي بسيار قوي مانند پياز و سير است.

Allium Cepa L. (Liliaceae)

تخم پیاز

Tukhm-i-piyz (The); Basal (Ar.); Goondina (Pers.); Piaz (Kurd.). در منطاطق گرمسطيري، نيمطه گرمسطيري و معتطدل ايهپياز ، احتمامً یكي از اولين گياهاني است كه بصورت گسطترد

ي راه راه سياه و سفيد و در تمام بازارهاي ایران به فروش ميرسطد. هادانهكشت شده است. تخم پياز بسيار كوچك ،

یك مسكن و محرك بوده همچنين جوشانده به همراه شكر و روغن بادام به عنوان ملين عنوانبهاستفادا دارویي آن

(. .H.Fتب حصبه استفاده مي شود كدر هنگام

Allium satlvum L. (Liliaceae)

تخم تره

Tukhm-i-tarrah (Teh)منظور از تره ،"Potherb" د.باشمي

تحت این نام، بذرهاي سياه رنگ و زاویه دار گياه سير در بازارهاي ایران به فروش مي رسد كه داراي خواص مشابه

مراه پنير خورده مي شود. ه به پياز است و به

Sir (The.; Iraq); Som (Ar.); Thum (Turk.); Lehsan (Hind.); garlic.

د. سير جزو باشميبنه گياه سير، كه از چندین حبه سير در كنار هم تشكيل شده، داراي طعم بسيار تند و بوي ناميبوع

ه و محرك معده مي باشد. سه نوع متفطاوت از بهترین سبزیهاي معير خوراكي شرق است كه در هضم غذا مؤثر بود

كتره مانند( . Kirathiاین گياه در ایران رشد مي كند كه شامل بوستاني، باري كگونه وحشي( و

Aloe Perryi Baker (Liliaseae)

صبر زرد

Sabr-i-zard (The.); Sibar, Musabbar (Ar.); Bol shiah (Hind.);

Bitter aloes.

است كه از برگهاي آن تهيه مي شود. عصارا آن داراي رنگ سياه یا Socotrine aloesاز گياه صبر زرد بخشي

ي هاآني زرد مایل به قهوه ایست. این گياه یك مسهل شناخته شده است كه در زمهادانهجگري مي باشد كه حاوي

گذشته، توسط تجار عرب به سایر نقاط معرفي شده.

Althaea lavateraefolia Dc. (Malvaceae)

ریشه خطمي

Rishah-i-khatm (Ham.); هاریشه مصرف داروئي

اشاره كرده كه این گياه نه تنها بطراي وجطود گطل بسطيار Aitchisonد. رویمياین گياه در ایران ، مصر و افغانستان

ي این گياه جمع آوري شده و بطه ترتيطب گطل ختمطي و هادانهزیباي آن كاشت و پرورش مي یابد بلكه گل برگ و

د. گونه كنميتخم ختمي ناميده مي شود. ریشه جمع آوري شده از همدان نام علمي كر شده براي این گياه را تایيد

شناسایي شطده، امطا (.Althaea rosea Lك( به عنوان ختمي درختي Erok Chatmaجمع آوري شده از بغداد ك

Achundow ياه كگ آنراA.ficifolia Cav. )زمطاني كطه در آب بطودهليفي با رنگي روشطن هاریشهاین داند. مي

د. در حقيقطت مشطابه گيطاه شطوميو بطه عنطوان تقویطت كننطده شطناخته نطدكنميایجطاد خيسانده شود، لعطاب زیطادي

یا مارش ملو است كه توسط اروپائيان استفاده مي شود. (.Althaea officinalis Lك

Althaea sp. (Malvaceae)

گل خطمي

Gul-i-Khatm (The.)

هاگلمصرف دارویي

ي هاگونطهي هادانطهبدست مطي آیطد. در حقيقيطت گطل و (Althaea)این داروها بدون شك از بي از یك گونه

(.A.lavateraefolia Dcك و (.A.ficifolia cav(، ك.A. rosea L كشطامل ايهو بوت ختمي درختيمختلف

. ددهنمياین دارو را تشكيل

جمع آوري مي شود كه داراي رنگ صورتي (.A. pallida Wald. & Kitك در ناحيه بلوچستان بيشتر گل گون

به رنگ قهطوه اي و كركطدار بطا هاآنو تا حد زیادي تخمد هادانهو زرد بوده و داراي كاسبرگ كركدار مي باشند.

نيز بادبزني است. تمام قسمتهاي این گياه خاصيت چسبندگي داشته و تطا حطدي هاآني برجسته هستند و حاشيه هالبه

و از این محلول براي درمطان جوشطهاي شدهمراه دانه كتان كبزرك( جوشانده ه ي این گياه بههاگللعاب دار است.

داروي سرفه و التهاب سطينه عنوانبهمانند چاي دم كرده را هاآنیا تخمد هادانهپوستي استفاده مي شود. ضمن اینكه

استفاده مي نمایند.

Alyssam campestre L. (Cruciferae)

قدامه شهری

Gudmah, Gudmah-i-shahri, Gudmah-i-shrazi (The.); Qodumah (Ar.);

Ghodaouche Chirazi (Schl.);

Hedge garlic, مصرف داروئي بذرها

ي قهوه اي روشن و عدسطي شطكل بطه هادانهاین گياه كوچك كه بصورت فراواني در ایران و عراق یافت مي شود،

ي زرد مایل به خاكستري دارد. زماني كه در آب قرار داده شوند لعاب نيمه شفافي روي هاميليمتر با لبه 0تا 9/4ابعاد

همچنطين( .Lallemantia Royleana Benthك گياهطان بطا هادانطهپوشاند. دم كرده مخلوط این ميرا هادانه

. (.H.f)عنوان دارویي ضد سرفه استفاده مي شوده ب ( .Plantago major Lك و( .Pyrus Cydonial Lك

Amaranthus paniculatus L. (Amarantaceae)

تاج خروس

Tj-i-khurs (The.); Tukhm-tj-i-khurs (Isf.); .Star flowerمصرف دارویي بخ بامئي گل و بذر گل تاج خروس یا

ي هادانهمالیم است. ايهبخ بامئي گل این گياه حالت كركي داشته و به رنگ سفيد با سایه روشن صورتي یا قهو

خاصيت نشطاط ي ریز برگ مانند آن كه هاگلسياه و براق عدسي شكل آن خوراكي بوده و خاصيت داروئي دارند.

ند.شوميي سينه استفاده هادآور دارند مانند چایي دم شده و براي تسكين در

Amomum subulatum Roxb. (Zingiberaceae) هل قراب

Hil-i-qurb (The., Isf.); Hil (Ar.); Ela (Sans.); hill or Nepal cardamoms. ي تخطم مرغطي یطا مثلثطي شطكل، هاقهوه اي هستند در داخل كپسطولي گرد یا زاویه دار این گياه كه به رنگ هادانه

جانشين براي هل مامبر عنوانبهبوي كافوري خوشایندي دارند. هل قراب هادانهچسبيده به یكدیگر قرار دارند. این

(Malabar cardamoms) درویططميكططه كططوچكتر و بسططيار معيططر بططوده و در جنططوب هنططد (Elettaria

Cardamomum Maton) ه ي معير به عنوان ادویه استفاده شده همچنطين بطهادانه، استفاده مي شود. هر دو این

درماني براي ضعف عمطومي جسطمي عنوانبهمورد مصرف هستند. همچنين بودن خاطر خاصيت ضد نفخ و محرك

. (.H.F)استفاده مي شود Belleric mybalansبرخي مواقع بصورت مخلوط با

Anacyclus Pyrethrum DC. (Compositae)

عاقرقرها

Agirgarh (The., Isf.); Akalkara (Hind.); .بابونه زرد اسپانيایي، ریشه داروئي

مخروطي است كه در نوك باریك شده ايهآید و تقریبا مانند استوانميریشه این نوع بابونه، از شمال آفریقا بدست

د، طعم تنطدي شومي. زماني كه به عنوان دارو جویده را دارد هابرگ يهاز پرز یا باقي ماند ايهدست و در قسمت پهن

.(.H.F)د شوميد. این گياه براي دندان درد هم تجویز شوميداشته و باعث ترشح زیاد بزاق

Anamirta paniculata Coleb. (Menispermaceae)

مرگ ماهي

Marg-i-mh, “Fish poison” (The.); Zahr (Iraq);

مصرف دارویي ميوه توت مانند

ئي بومي هند و سطوماترا، جطاوه، هامحصولي است كه از بوته Lavant berriesیا ( Cucculus indicusك گياه

بصورت كروي یا قلوه شكل بطوده و سطيح آن رنطگ قهطوه اي تيطره دارد. هاميوهآید. ميگينه نو و برونئي به دست

را هاآنوقتي هادانهسفيد رنگ با مغز بسيار روغني و طعم تلخ وجود دارد. خاصيت زهرآگين ايهداخل هریك، دان

دليل این خاصطيت اندزند، باعث بي هوشي ماهيان شده و این تاثير از زمان بسيار قدیم شناخته شده است و ميبه آب

. در شطرق دشومي هاباعث مرگ ماهي كه دباشمي هادانهدر Picrotoxinوجود سم كریستاله شدا پيكروتوكسين

ي مو و بدن. هااستفاده شده همچنين براي ساخت پماد براي درمان شپ هاو ماهي هابراي كشتن سگ هاميوهاز این

Anthemis Wiedemanniana Fisch. & mey. (Compositae)

گل بابونه

Gul-i-bbna (Ham.); بخ داروئي گل

ي داروئطي هاگونطه( و دیگطر camomilبانوئي احتمام خالصه شده بابونه بابونه با بابونج، ناميست بطراي كاموميطل ك

خانواده گل آفتاب گردان، عالوه بر گونه كر شده.

(. .q.vبدست مي آید ك( Matricaria Chamomilla Lك. در ایران گل بابونه بيور عمده از گياه

Apium graveolens L. (Umbelliferae)

تخم کرفس

Tukhm-i-karafs (The.); Buzz-ul-karaphs (Ar.); Asil-a-krasb (Afg.); Karafs (Iraq);

Ajmud (Hind.); Udasaliyum (Gr.); .ميوه كرفس وحشي

كرفس، گياهي متعلق به شمال غربي هيماليا و ایران است . این گيطاه بطراي ميطوه، بطرگ و سطاقه همچنطين ریشطه اش

پرورش داده مي شود. بذر یا در واقع ميوه این گياه زرد مایل به سبز یا قهوه ایست كه عيري شبيه به نعناع داشته و تا

، معير و مقوي است. در تهران این دارو در آب جوش ریخته حدودي طعم و مزه تند و تلخ دارد. این ميوه ضد نفخ

یطك گليكوزیطد ژلطه apÜnشده و تنفس بخار آن كبخور دادن( براي درمان سردرد استفاده مي شود. ميوه حطاوي

مانند گياهي است.

Arctium Lappa L. (Compositae)

ریشة بابا آدم

Rshah-i-bb-Adam (The.); Bardane (The.); Semen Bardanae

مصرف دارویي ریشه و ميوه

د. دليل نام گذاري این گياه بطر اسطاس شوميگياه بابا آدم در سوریه، ایران بخصوص خراسان و همچنين اروپا یافت

یطك داروي تصطفيه كننطده و ضطد ورم شطناخته عنوانبطهمشخص شده و این گياه در هنطد Schlimmerواژه نامه

رمان سفليس اسطتفاده مطي ددارویي براي عنوانبه( 0sarsaparillaاز ریشه باباآدم همراه با گياه كد. در تهران شومي

( صطورت Zellner 1924كنند. این دارو شهرت بسياري در طب كهن دارد اما آزمایشطات شطيميایي كطه توسطط ك

گرفت، وجود هيچ گونه مادا فعال شيميایي را در ریشه این گياه تأیيد نكرد.

Areca Catechu L. (Palmae)

فوفل

Ffal (The., Ar.); Papal (Pers.); Sopari (Hind.); Pinang (Mal.);

Betel nuts, ميوه فندقه نخلAreca

جویدني استفاده مي شود. این ميوه محركي مالیطم و ايهماد عنوانبهقه این گياه یا فوفل در سراسر مشرق زمين فندو

مي شود. نوفل حاوي تانن هاافزای جریان بزاق ،كاه تعریق ، خوشبویي دهان و تقویت لثهقابض است كه باعث

(.Smilax sp: نوعی ازملک )2

مطاده اي بطراي عنوانبطهمي باشد. مخلوط آن با شطكر و گشطنيز (arecaine( و كarecolineكو دو آلكالوئيد فعال

. (.H.F) تحریك زایمان استفاده مي شود

Aristolochia longa L. (Aristolochiaceae)

زراوند طویل

Zarvand-i-tavl (Ham., The.); بخ داروئي ریشه

ي این جنس، داروهاي بسيار با ارزشي در مشرق زمين هسطتند. زراونطده طویطل كطه در هاگونهریشه این گياه و سایر

لطي متطر مطي باشطد. در بطرش عرضطي آن مي 40آید به شكل استوانه اي و مطارپيچ بطا ططولي حطدود ميایران به دست

د باشطميد. این گياه طعم تلخ و تندي داشته، محرك و مقوي شوميبخشهاي گوه شكل كه جنس چوبي دارند دیده

همچنطين بطه عنطوانانطه يبراي جلوگيري از خونریزي شدید دورا ماهیا و اغلب براي درمان مارگزیدگي تجویز شده

اشتها آور استفاده مي شود .

Aristolochia rotunda L. (Aristolochiaceae)

نخوده الوند

Nukhd-i-alvand (The., Isf.); Nukhund-i-alvandi (Ar.); Zaravand-i-gird (Pers.); بخ دارویي ریشه

وده و ، قهوه اي یا خاكسري، دایره شكل با یك قاعدا پهن و قسمت بامیي بطاریكتر بطايهي نخوده الوند، غدهاریشه

بسيار سخت با جنسي شاخ ماننطد و داراي هاشكافي خراش مانند، بجا مانده از محل جدا شده از ساقه دارد. این ریشه

یك تقویت كننده، مدر، قاعده آور و ضد انگطل عنوانبهنشاسته مي باشند. و داراي بو و طعم تندي هستند. این دارو

ك كرم ( استفاده مي شود.

یك ماده ضد عفوني كننده زخم انسان همچنين دام عنوانبه( .A.maurorum Lعراق از گونه ك قبایل مختلفي در

(. .Gكگوسفند( از آن استفاده مي كنند ك

Artemisia maritima L. (Compositae)

درمنه

Darmanah (The.); Afsant-el-bahara (Ar.); santonica, wormseed. عنوانبطه(، .H.fو آب مخلوط شدهك (.A.valgaris L)ي مختلف گياه درمنه معمومً با هاگونهغنچه خشك شده

ي كردستان و تركسطتان كواقطع هاآني مورد استفاده قرار مي گيرد این گياه به وفور در استهاگلیك داروي ضد ان

در اكثطر نقطاط A.campertrisو L. A.maritimaاعتقطاد دارد كطه Aitchisonدر قزاقستان(یافت مي شود.

سطوخت مصطرف دارد و غنچطه ایطن گيطاه از روسطتاهاي عنوانبهشمال شرق ایران یافت مي شود. بوته خشك درمنه

كه از Santoninاطراف تهران جمع آوري مي شود و در بازار به فروش مي رسد. داروي كرم ك قوي سانتونين

.Ph) توليد مي شود در تركستان Chimkentكي شهر چيم كنت د هم اكنون در نزدیشوميبذر گياه درمنه توليد

Ind.2:288)..

Artemisia Vulgaris L. (Compositae) افسنطین

Afsantn (The.); Afsantn-i-hindi (Ar.) wormwood این دارو در حقيقت از قسمتهاي مختلف ساقه، برگ و سرگل گياه بطوده كطه بصطورت مخلطوطي متطراكم در آورده

ده و داراي عيري خوشایند و طعمي تلخ است. منشاء این داروي باستاني كه توسط پزشكان مسلمان توصيف شده ش

ي دیگططري از ایططن گيططاه اسططتفاده مططي شططود. هاگونططهبططوده اسططت ولططي اكنططون L. A.absinthiumاحتمططام گونططه

Schlimmer اعتقاد دارد كه گياهA.Ponticum ایطن عنوانبطهروید در زمطان او كه در مناطق اروپا و قفقاز مي

دارو در بازار تهران به فروش مي رسيد. افسنيين داراي طعمي تلطخ اسطت و باعطث تقویطت معطده ، افطزای اشطتها و

تسهيل در هضم غذا مي شود. از نام پارسي این گياه، آبسطتين، دراروپطا بطراي یطك نوشطيدني الكلطي بسطيار معطروف

استفاده شده است.

Asarum europaeum L. (Aristolochiaceae) اسارون

Asrn (The.); snake root. ( تشكيل شده كه ضخامتي بيشتر از مداد داشته، گره دار با عالمات حلقوي هاي زیرزميني ك ریزومهااین دارو از ساقه

رنگ و تلخ مزه و تا ي زیرین هستند. چوب این گياه زرد هادر بام و طول همچنين رنگ قهوه اي روشن در قسمت

حدودي معير مي باشد. این دارو براي موارد مختلفي از جمله به عنوان مسهل، معرق، مدر، قطي آور تجطویز شطده و

د. شوميبراي درمان بيماریهاي مختلفي مثل روماتيسم وسكته قلبي نيز استفاده

Asparaus adscendens Roxb. (Liliaceae) مارچوبه

Mrchbah, Khushak (Ham.); Satavar, Satarmul, Shakakula micari (Hind.);

Sufed musli, of commerce (Bom.); white musali.

A.racemosusي مختلفي از مارچوبه در مشرق زمين داراي مصرف دارویي مي باشد از جملطه هاگونهي هاریشه

Willd, A.officinalis L., A.sarmentosus willd., یي كه از همدان جمع آوري شده طویطل بطا هاهریش

ميليمتر، با رنگ سفيد عاجي ، سفت و شاخي و حالتي چروكيده و تا حطدي پطيچ خطورده 9تا 0قيري نازك حدود

عنوانبطهدهد. این گياه داراي خواص محطرك و معطرق اسطت. ميدارند. مارچوبه در داخل آب متورم شده و لعاب

ه گوسفند مخلوط شده و روي قفسه سينه ماليده مي شود.یك معرق این دارو با دنب

Asparaus officinalis L. (Liliaceae) هلیون

Heliyn (The.); ميوه مارچوبه معمولي

بیخ هلیمون

Bkh-i-halmun (The.); ریشه مارچوبه

ميوه توت مانند این گياه كه حدوداً به اندازه یك نخود است، قرمز مایل به زرد بوده و دو هسته در هطر بخط دارد.

حطاوي هاد. هسطتهباشطمي( كه نوعي ماده رنگ دار است، sparganeinحاوي قند انگور و اسپارگانين ك هاميوهاین

روغن غير فرار و رزین معير مي باشند.

وقتطي در هاسفيد و شاخي است. ریشه هاآنسياه و داخل هاآني این گياه پيچ خورده بوده و رنگ خارجي هاریشه

آب خيسانده شوند لعاب داده كه طعم ناميلوب و تاحدودي شيرین دارد. در تهران ریشه این گياه را مي سطوزانند و

دود آنرا براي تسكين دندان درد استشمام مي كنند.

Asperuo procumbens L. (Boraginaceae) بادرنجه بویه

Bd-i-ranjah-byah, Br ranjbah (The.); madwort.

بادرنجه بویه یك گياه خزنده بومي مناطق عرب نشين، ایران، اروپا و شمال آفریقا است. این گيطاه بيطور معمطول در

هاي پرزدار نطوك تيطز اسطت. از گيطاه معيطر اراضي زراعي و باغها یافت مي شود. كاسه گل به صورت مشبك و لوب

این چنين Asperugoدر مورد Schlimmerبادرنجه بویه به عنوان درمان آسم همچنان در ایران استفاده مي شود.

خشك شده گيطاهي كطه در تهطران تحطت نطام غلطط بادرنجطه بویطه فروختطه مطي شطود در حقيقطت گيطاه »مي نویسد

Melissa cedronella است. من هيچوقت دليل این عملكرد متقلبانه را متوجه نشده ام. دكتطرHaussknecht

.«در باغهاي اطراف تهران دانست Melissaاولين شخصي بود كه به این موضوع اشاره كرد و دليل آنرا كشت زیاد

Astragalus Fasciculaefolius Boiss. (Leguminosae)

کنجیده سرخ و سفید

Kunjidah-i-surkh u safd (The.); Kunjad, Gujar (Bom.); Kunjada, (Ait.); Anzarut

(Ar.); Sarcocolla, “flesh glue” (Gr.); Kohl Farsi (Persian collyrium), Kohl Kirmani

(Kirmani collyrium); .نوعي صمغ

ر كردستان از گياه استراج مي شطود و ي بامئي است و این تراوشات دهااین گياه داراي تراوشات شيریني در قسمت

ي زرد قهطوه اي رنطگ در آن هطابه هند و سایر نقاط صادر مي گردد. این تراوشات معمومً كم رنگ بوده كه بخ

قابل مشاهده است. داراي قوام شكننده اي بوده و در آب و الكل محلول است، ضمنا بدون بو با طعمي شيرین است.

( كطه Sarcocollaبه گلوكوزید موجود در ریشه شيرین بيان شباهت دارد. انزروت ك در حقيقت مي توان گفت كه

ي قدیم توسط شكسته بندهاي ایراني مورد استفاده هاآندر این تراوشات وجود دارد بصورت گچ در مي آید، از زم

د. شطوميداده قرار مي گرفته. همچنين در برخي مناطق بر روي گوش یا صورت براي درمان دردهطاي عصطبي قطرار

، این تراوشات بصورت جویدني توسط خانمهاي حرمسرا براي بهبود بخشيدن به ظاهر و پوست Aitchisonبگفته

,Sarcocolla” by D. Hooper, Journ. As. Soc. Bengal, Vol. 9“شان استفاده مي شود ك بطه مقالطه

1913, pp. 177-181 .)رجوع كنيد

Astraalus ummifer Labill. (Leguminosae) کتیرا

Kathr (The.); Qatera, Katira gond (Hind.); gum Tragacanth. ي كوچك، شاخه دار و خاردار گون در اكثر مناطق ایران و بخ آسيایي تركيه از شایعترین عناصطر پوشط هابوته

ه از بریدن بوتطه ككطت زدن( بدسطت ي مشابه، زماني كهاگونهگياهي محسوب مي گردد. محصول این گونه گون و

زندد این صمغ بصطورت قيطرات كرمطي شطكل بدسطت ميآید، صاف و بصورت روبان است. وقتي بوته را نيشتر مي

د تميز و به صورت روبان سطفيد اسطت، كطه از مشخصطات كيفيطت بطامي ایطن شوميآید. كتيرایي كه تهران تهيه مي

كي و قنادي استفاده مي شود.محصول مي باشد و به مقاصد مختلف در پزش

Astraalus hamosus L. (Leguminosae) الكیل الملك

Ikll (The.); Ikll-ul-malik (Ar.); Adhafir-aj-jian, Adhafir-ash-shaitan (Iraq.); Iklil-

ul-mulk (Bom.); Aketi (Ham.); the curved pods.

منشا ایطن دارو عنوانبهكه نيام مارپيچي دارند Trigonellaو Melilotusي هاي متعدد گياهاني از جنسهاگونه

قهوه اي هاآنسانتي متر داشتند. رنگ 9/0ي تهران و همدان غالفهاي نعل اسبي شكل به طول ها كر شده اند. نمونه

غه مركزي به دو مایل به خاكستري ، سيحي صاف، خميده، در هر دو طرف دندانه دار و نوك تيز كه توسط یك تي

سياه ايهبه رنگ خاكستري مایل به زرد، لوزي شكل و داراي دندانه در یك انتها با نقي هادانهبخ تقسيم مي شود.

هستند.

معطروف اسطت، و بطراي طيطف وسطيعي از « پنجطه شطييان»و یطا « ناخن پري»این غالفهاي حاوي دانه، در عراق به نام

ماده خلطط آور و یطا ضطدانعقاد اسطتفاده مطي شطود. گطاهي اوقطات آنطرا عنوانبهبيماریها استفاده مي شود ولي عمدتاً

تورم بدن استفاده مي شود.بصورت پودر درآورده و براي كاه درد قسمتهاي كبود شده و م

Bambusa arundinacea L. (Poaceae)

تباشير قلمي

Tabshr-i-qalam (The); Tabashira (Ar.); Bans lochan (Hind.);

مواد معدني بلوري شده در ساقه بامبو

است كه در ساقه توخالي گياهان بامبو یافت مي شود و در طب هندي بسيار ارزشطمند اسطت. سيليسيتباشير ماده اي

. دشطوميدیطده در اشطكال مختلطفاسطت كطه شبيه مواد معطدني وبوده تباشير بصورت سخت و به رنگ سفيد مات

و ارتبطاطي بطا تباشطير ي سوخته بودهاآنجمع آوري شده در واقع شامل استخودر تهران یي كه تحت این نام هانمونه

توان گفت داروي عرضه شده به جاي داروي اصطلي ميالبته اگر خوش بينانه به این تقلب نگاه كنيم . واقعي نداشت

به عنوان پودر سفيد كننده دندان استفاده شود.مي تواند

Berberis vulgaris L. (Berberidaceae) زرشك گلي

Zirishk--gul (Ham., The.); Zarishk (Hind., Bom.).

اكثطراً آنهطاي ميوه. رویدميهند و ایران ماهوريتپه مناطق در به وفورزرشك هندي گياهي است درختچه اي كه

ایطن ميطوه كطه همطراه مربا استفاده مي شود. در پنجاب بطه راي پختچاشني در غذا و یا ب عنوانبهآوري شده و جمع

كوچطك و سطياه كطه در اروپطا بطه نطام شده از انگور خشك تامي گویند « مویز ترش» شودگل جمع آوري ميدم

Corinths ) عد پزشكي، مصرف این ميوه به از بين بردن خارش و مشكالت پوستي . از بُمتمایز باشداست ككشم

عنوانبطه شطدمطينگهطداري دانشگاه آمریكطایي پسطرانه بغطداد دركه این ميوه خشككمك مي كند. یك نمونه از

براي حفظ سالمت عمطومي و شده وبيور كلي بصورت جوشانده تجویز هااین ميوهنام گذاري شده بود. « زرشك»

.هستندخوشبویي دهان مفيد

Beta vulgaris L.(Chenopodiaceae) تخم چغندر

Tukhm-i-chuqundur (The.); Chuk-andar (Hind.); كه طعم شور مطزه است یي به رنگ قهوه اي روشن هادانهیي كوچك، فنجاني شكل با هاداراي ميوه چغندر معمولي

عنوانبهاي دارند. در ایران این گياه بيور وسيعي بصورت یك سبزي كشت مي شود. بذر این گياه در بازارهاي هند

فروخته مي شود.« Chukander»یك ماده مفيد كه در پزشكي مصرف دارد تحت نام چغندر

ي متعددي از این گياه در عراق رشد مي كند كه شامل هاگونه

چغندر كه ریشه آن خورده مي شود. -4

پخته و خورده مي شود.به عنوان اسفناج چغندر اسفناج كه بسيار معمول است و برگهاي آن -0

كه آب و هواي بغداد براي رشد این گياه چندان مناسب نيست.چغندر قند -9

1- Mangel-Wurzel رشد مناسب تري داردكه در مناطق كردستان.

معروف است. Silaigahیا Silaijahچغندر وحشي كه به نام -9

Boswellia Carterri Bird. (Burseraceae) کندر

Kundur (The.); Seta Kundur (Hind.); قيطرات « مطرد كنطدر»یا Kundura zakara، انواع مختلفي از این ماده خوشبو رزین مانند یافت مي شود. بازاردر

داراي رنطگ « زن كنطدر»یا Kundura unsaداراي رنگ قرمز یا زرد پررنگ در حاليكه گوي مانند هستند صمغ

فلطس ماننطد از پوسطت گيطاه كطه نيز به شكل قيعات Kisher Kundur .ندباشميشفاف نيمه زرد مایل به سفيد و

د.شوميآغشته به این رزین است در بازارها یافت

این رزین خوشبو بيور عمده بصورت یك بخور معير استفاده مي شود. همچنين پودر آن در مخلوط بطا سطایر مطواد

استفاده مي شود. جو( 99معادل نيم مثقال كز ویك تقویت كننده حافظه در د عنوانبه

Brassica Campestris L. Var.Napus Bob. (Cruciferae) تخم شلغم

Tukhm-i-shalgham (The.): Sarsun (Hind.)

كه بيور عمده براي دانه اش كشت مي شطود. شدهمحسوب منيقه این گياه، محصول با اهميتي در هند و سایر نقاط

هادانطههستند. این و صيقلي ميلي متر 0در حدود با قيريمایل به قهوه اي ي رسيده كوچك، قهوه اي یا قرمز هادانه

.براي پخت و پز یا روشنایي ود همچنين جهت شومياز آن به عنوان ملين استفاده مي باشند كه يحاوي روغن

Brassica (Sinapis) nigra (L.) and B.alba Rabenh. (Cruciferae)

خردل

چاشطني غطذایي هادانهپودر منشاء اوروآسيائي دارد. خردل كه در حال حاضر گياهي بسيار شایع در اكثر نقاط است

براي درست كردن ضماد یطا مشطمع انطداختن بسيار مهمي هستند كه در ادویه كاري نيز استفاده مي شود. در پزشكي

استفاده مي شود.

مطي باشطد نيطز بصطورت بطا مطواد مخطدر ه بيمار مشكوك بطه مسطموميت یك ماده تهوع آور زماني ك عنوانبهخردل

مي شود. تجویزخوراكي

Butea frondosa Roxb. (Leguminosae)

برگ هند ایران

Barg-i-hind rn, Parakeh-i-hind (The.); Palaspapado (Duk.); Palas Keby (Hind.) كه از درخت ساج یا بنگال بدست مي آید. هادانهمصرف دارویي

هادانه. این ندسته سفيدرنگ هايبا لپهسانتي متر 9تا 9صاف، داراي رنگ قهوه اي مایل به قرمز و حدود هادانهاین

دو روز بعد از یك دوز از داروي ضطد ي پودر شدههادانه. آیدميبه شمار انگل كرم كدو نوعي درمان هندي براي

تجویز مي شود. (Artemisia maritimaكتخم درمنه كرم

Caesalpinia Bonducella Roxb. (Leguminosae)

تخم ابلیس

Tukhm-i-ibls (The.); Khaza-i-ibls; Bonduk-i-hindi (Ar.); Kat karanj (Hind.); و بطودهسيح صطاف و بطراق بابصورت كروي و به رنگ خاكستري كدر گونه گل ابریشم این Bonducي هادانه

بصورت گردنبند استفاده یا تزئين به عنوان طلسم هادانهمي باشد. این هادانهنشان دهنده وجود روغن این هاآنظاهر

.كاربرد داردو تقویت كننده ( antiperiodic، كیك داروي ضدانگل عنوانبه هاآنمغز تلخ مي شوند. همچنين

Calamintha graveolens Benth. (Labiatae)

ترنگمسك

Terengamisk(?) (Teh.); Faranj mishk or Biranj mishk; Palang mishk͟ ≈ Ocimum

sanctum L. and Palenguemeeke ≈ Dracocephalum kotschyi Boiss - Caucasiaك قفقطاز و عطراق آسطياي صطغير، در مناطق مدیترانه اي ، سوریه، Calamint بادرنجبویه این گونه از

Trans) قهطوه اي تيطره، هادانطهي شود. ایطن مشناخته از ایران يمحصول این گياه در هند به عنواناست. دانه فراوان

، كه از دو سطمت باریطك شطده و لكطه سطفيدي بطه ميلي متر 0تا4شكل هستند در حدود و دوكيسه گوش ،كشيده

لعاب شفافي باو هنگامي كه در آب خيسانده شوند بوده بصورت خفيفي تند مزه هادانهاین ست.هاآنروي 7شكل

.هستندقواي جنسي كننده تقویتمحرك و هادانهاین . ندشوميپوشيده

Calendula officinalis L. (Compositae)

همیشه بهار

Hamshah bahr (The., Iraq); Gole himmicheh behar (Schl.); Qarah Koz (Turk.) در شطمال هنطد بطه عنطوان علفطي هطرز هميشه بهار گياهي است كه به طور وسيعي در سطواحل مدیترانطه وجطود دارد.

ایطن گيطاه در تلطخ مطزه و باغها و براي ظاهر تزئيني و زیبایشان كشت مي شطوند. گطل زرد ولي بيشتر در شناخته شده

اسطتفاده تنتور در گذشته براي درمطان زخطماه بصورت مي شود. گل خشك شده این گي استفاده ي خانگيهاآندرم

مي شد.

Capparis spinosa L. (Capparidaceae)

ریشه کبار

Rshah-i-kabar (The.); Kabar (Pers., Iraq);

. ایطن درویطميمناطق غرب آسيا، اروپا، شطمال آفریقطا و اسطتراليا دراین گياه بصورت درختچه اي خاردار است كه

مي رسطد. در ایطران یك و نيم مترآن به بوته بزرگ ارتفاعشهر بسيار معمول است و ي اطرافهادشتدرختچه در

. ریشه این گياه كه رنگ روشطن و پوسطت ضطخيمي ندكنمياستفاده ترشي درو كردهجمع ي آنراهاگلي هاجوانه

«Persian Pharmacopoeia»دارویي پارسي مرجع قدیم در كتاب پوست ریشه دارد در پزشكي مصرف دارد.

در درمطان هطر دو داراي طعمطي تنطد و تلخطي بطوده كطه معرفطي شطده. Capparis Cortex Radicisبطه عنطوان

.ندستهمفيد نوبهروماتيسم و تب

Capsicum frutescens L. (Solanaceae)

یهوفلفل م

Filfil myeh, Filfil-i-surkh (Teh.); Filfil ahmer (Ar.); Lal mirch (Hind.)

یي هسطتند كطه در سرتاسطر هنطد و هاگونطه C. annuumو Capsicum با نام علمي ،چيلياین گونه از فلفل و یا

انطواع ایطن د. نبراي اهداف آشپزي مصطرف مطي شطو و در كل مشرق زمين هشد ي تندشان كشت هاميوهبراي ایران

تحریطك جهطاز اعطث ب فلفلمصرف ،یك محرك قوي شناخته شده است . در دوزهاي دارویي عنوانبه جنس گياه

این امر به افزای اشتها و هضم غذا كمك مي كند. شده و هاضمه و افزای تراوشات معدوي

Corthamus tinctorius L. (Compositae)

کافشه

Kfshah, Tukhm-i- Kfshah (The., Ham.); بذر

Gul-i-rang (The.); Gul-i-kajira, Qurtum (Ar.); Kusam (Hind.); Atractus (Gr.) گل

ي كوچطك هطاگلایطن كشت مي شود و از ي قرمزش هاگلجهت استفاده از این گياه در سوریه ، ایران و افغانستان

یطك جطایگزین ارزان قيمطت بطراي عنوانبطه همچنطين براي آرای و یا در رنگرزي استفاده مطي كننطد. قرمز رنگ

زعفران

(Crocus sativus) .د شطوميشطناخته "تخم طوطي"به نام ميوه این گياه كه حالت فندقه دارد و استفاده مي شود

و رگ نوان مرهم براي پيچ خوردگي ه عو در درمان روماتيسم همچنين ب كردهراج خرا استي است كه آنروغن داراي

مي كنند. استفاده به رگ شدن

Carum bulbocastanum Koch (Umbelliferae)

زیره سیاه کرماني

Tukhm zreh (Teh.); Zireh-siyah, Kirmani (Isf.); Kala-zirah (Afg.); Jira-shak (N.E.

pers.). Carumایطن گيطاه را تحطت نطام Royleد. شطوميبه نام زیره سياه در ایطران و شطمال هنطد شطناخته ميوه این گياه

nigrum شناسائي كرده وليAitchison به عنوان اولين كسي كه این گياه را مشاهده كرده نمونطه را تهيطه كطرده

و همطه هسطتند. (.C. Carui L)جایگزیني براي زیطره ي معمطول اروپطائي هاآند. باشمي ايهكه داراي ریشه غد

ند.شوميدر طب به عنوان بادشكن استفاده هاآن

Carum copticum Benth.& Hook. (Umbelliferae)

(Sison Ammi L.; Trachyspermum Ammi Sprague ex Turrill; Ptychotis Ajowan DC.;

Ammi copticum L.)

زنیان

Ziniyn (The., Ham.); Ajowan, Ajwain (Hind.); Omum (Tam.); Ammeos (Ph.

Pers.); Basilikon Kuminon (Gr.); در مناطقي مانند اروپطا، ایطران، افغانسطتان و هنطد كشطت مطي شطود. در ميطان بوده واین گياهي است كه بومي آفریقا

ي معير این گياه كامالً شناخته شده بود . این داروي گياهي بيطور عمطده در منيقط هایونانيان و اعراب باستان ، ميوه

ي هادانطهكوچكتر و بسيار خميده تر از ،قهوه اي مایل به خاكستري ي این گياههاشيراز در ایران توليد مي شود. ميوه

. ناميده مطي شطود Thymolكه تيمول بوده و ماده موثر آنمربوط به روغن هااین ميوه آگينيعير .زیره سياه هستند

-Ajwain . در هند، تيمول با نامدهدميحالت كریستالي خود را از دست محيط در درجه حرارت معمول این ماده

ka-phul كه با آب جوشانده شطده بدسطت آمطده آب هایا گل آجوین ناميده مي شود. عصاره این ميوهOmum

water و با. درماننوان ه عهمچنين ب نفخ براي كودكان استفاده مي شود، یك ضد عنوانبهناميده مي شود و

Carum Petroselinum Benth. & Hook. (Umbelliferae)

تخم کلم

Tukhm-i-kalam (The.); Maghdunes (Iraq); Pitar saleri (Hind.). جنطوب اروپطا و ازگيطاهي اسطت كطه كبذر این گياه به نام تخم كلم ثبت شده و علت آن مشخص نيسطت م( جعفري

داراي رنطگ سطبز مایطل بطه معيطر بطوده و ایطن گيطاهمعمومً براي مصرف خانگي توسط مردم كشت مي شود. تخطم

كطه دو ططرف آن حالطت ميلي متر پهناست 0طول و یك تا ميلي متر 0حدود باخاكستري و یا قهوه اي مایل به سبز

فرار آن مي باشد كه حاوي آپيطول اسطت و ، روغن كمنظور بذر جعفري م(مادا اصلي در تخم كلم. فشرده شده دارد

مایع چسبناك و روغني است كه از تخم كلم با كمك مطادا اتتطر اسطتخراج . آپيول تجاري معموم حالت شفاف دارد

تجویز مي شود. اختالمت قاعدگي آپيول براي .ملين و یا تب بر استفاده مي كنند عنوانبهرا این بذرهامي شود.

Cassia Absus L. (Leguminosae)

چشم

Chasm (Ham., The.); Hab-us-sudan (Ar.); Chaksu seed of India. شطكل آن از عدسطيي كوچطك، سطياه و هادانطهاین گياه بيور وسيعي در مناطق استوایي آسيا و آفریقا وجود دارد.

در زبان سانسطكریت بطه Chaksu. ه استمدتهاي بسيار دور براي درمان بيماریهاي چشمي در شرق استفاده مي شد

تهيه مي كنند كه گفته مي شود براي درمطان زخمهطا و هانهدادر بعضي مناطق مرهمي از این معناي یك چشم است.

جزء سموم طبقه بندي شده است. هادانهجراحات مفيد است. در همدان این

Cassia acutifolia Delile (Leguminosae)

سنا

San (Teh.); Sana mukhi (Iraq); Sana-Hindi (Ar.). یطك مسطهل اسطتفاده مطي عنوانبهبه ایران وارد شده است. در تهران مخلوط سنا با گالب و آلوچه ندبرگ سنا از ه

شود.

Cassia Fistula L. (Leguminosae)

فلوس

Fuls (Isf.). و هدشطجمع آوري هاميوه. این ايهحالت استواني بلند و هادانهف غال با ، درختي است كه بومي هندوستانگياهاین

، نام این درخت داراي ریشه تركي مي مصرف دارد. طبق نظری آتچيسونو جهت صادرات بيور وسيعي در پزشكي

درمان سوزش معطده جهتكند ، غرب سينكينگ و حتي چين از این نام استفاده مي كنند. ي مانند یارباشد و در نقاط

كردن به مایع شكر و روغن بطادام اضطافه مطي این گياه در آب جوشانده مي شود و بعد از صاف غالفقسمت مياني

در زمان درمان با این دارو نان .كنند. این محلول را بصورت ناشتا مي نوشند و همچنين در فواصل زماني در طي روز

باید از جيوا غذایي بيمار حذف گردد.

Celosia argentea L. (Amarantaceae)

گل حلوا

Gul-i-halv (Isf.); Sarwali (Hind.). در آنو ریشطه هادانطه، ي رشد مي كنطد. سطرگل زرد و صطورتي ایطن گيطاهاین گياه در سرتاسر هند و مناطق حاره ا

و حالت محطدب بوده به رنگ قهوه اي یا سياه با سيحي صاف و براقعدسي شكل آن هادانهپزشكي مصرف دارد.

ي هادانطهسطرگل و اه براي كاه خارش و التهاب سيحي استفاده مطي شطود. در هر دو سيح دارند. از برگ این گي

كر "رياصن فرداتم"نده كتاب د. نویسآرام بخ و همچنين در درمان اسهال استفاده مي شو عنوانبهاین گياه

كنند و مي نوشطند ات مخلوط كرده و بصورت روزانه در شير حل مي نبدان این گياه را با مقدار برابر 480كرده كه

كه باعث تقویت قواي جنسي مي شود .

بططراي درمططان درد قفسططه سططينه ، دم كططردهبصططورت Jess Chrozophora verbascifoliaو هادانططهمخلططوط

بخصوص در دوران سياه سرفه تجویز مي شود.

Celtis australis L. (Ulmaceae)

دغ دغان

Digh-dighane (Isf.). در خراسان و نزدیكي بغداد كشت مطي شطود علطي الخصطوص در نزدیكطي زیارتگاههطا و امطاكن این درخت تزئيني

مخلوط مي شود كطه از معمولي با آرد C. caucasica Wildي كوچك، سبز رنگ و چروكيده هاميوه .مقدس

آن در پخت نان استفاده مي كنند.

ي كوچطك هطاداراي ميوه دشطوميبه نام تاوك شطناخته در منيقه كردستانكه ,.C. Tournefortii Lamگون

گيالس مانندي است.

Chaerophyllum sp. (Umbelliferae)

قردمانا

Qurdumn (The.); Keruwiah (Isf.). بطوي دارنطد. ميلي متر 4ميلي متر طول و عرض 40 حدود يیي به رنگ سبز مایل به خاكستري هستند كه طولهاميوه

. استكمي شبيه زیره سياه هاميوهاین

. همچنطين است هاميوهداراي خواص مشابهي با این Lagaecia cuminoides، گون Honigbergerبه گفته

Stapf بطه عنطوان دارو فروختطه اصطفهان جمطع آوري و در كه از ناحيه چهار محطال این گياهكه به ما یادآوري كرد

براي جلوگيري از و هر دو است ان نزدیكخانوادا چتری از Grammosciadium macrodonد به گياه شومي

ند.شومياستفاده نفخ

Chahr-tukhmah.

چهار تخمه

ي جمع آوري شده گياهان دارویي، ما به دو بسطته برخطوردیم كطه بطه نطام چهارتخمطه و یطا هادر هنگام بررسي نمونه

. نددمچنين یك تقویت كننده تجویز مطي شطدرمان براي اسهال و ه نعنوابه هاآنبذر نام گذاري شده بود و مخلوط

Alyssum Campestre) قدومطه، (.plantago major L)ي بارهنطگ هادانهچهار تخمه مخلوطي است از

L.) سه پستان ،(Cordia Myxa L) دانه و به(Pyrus Cydonia L.) كه تمطام باید به این نكته نيز توجه نمود

كامالً لعاب دار هستند. هادانهاین

. ایطن دكنطميختطه مطي شطود اشطاره وبه مخلوطي از چهاردانه كه در پنجاب و یاركند فردر تحقيقات خود سون يآتچ

با این مفهوم كه چهطار نطوع بطذر تكميطل شناخته مي شود (Kam- Parah)«كم پاره »مخلوط در آن مناطق با نام

این تئوري بسيار شبيه به تئوري مخلطوط كطردن پطنج بطذر از خطانواده .كامل هستند كننده یكدیگر براي یك داروي

یي كه هادانه .كه به نوعي اشاره به عنصر پنجم وجود یا اثير دارد مراجعه شود( Cucumisكدوئيان در هند است كبه

، ریحطان (.P. ovata Forsk) اسفرزه، (.Plantago major L)را تشكيل مي دهند شامل بارهنگ نمونه دوم

(Ocimum Basilicum L.) ه یا مریم گليروو م (Salvia sp.) .مي باشد

Chrozophora verbascifolia Juss. (Euphorbiaceae) برگ قیطران

Barg-i-quitarn (The.); Zurraij (Iraq); Nil-kanthe (Punj.); Shahdeve (Hind.)

دیده مي شود. است كه در فصل خشكمناطق گرمسير هند زراعيدر زمينهاي گياه بسيار فراوانبرگ قييران یك

د.شومياستفاده سياه سرفه آن بوده و به عنوان درمان محليبرگ، ساقه و ميوا داروي ساخته شده از این گياه شامل

ري جذام تجویز مي و حتي زماني براي درمان بيما شناخته شدهدارویي براي حفظ سالمت عمومي عنوانبهاین گياه

اسطت و يچربطو روغطن %99ناميده مي شود كطه حطاوي ’Tannum‘ي این گياه در كویت تنوم هادانهشده است.

استفاده مي كنند. كرهبراي يجانشين عنوانبهاعراب بادیه نشين از آن

رنگ آبي مایل این گياه با است. باید توجه داشت كه (.C.tinctoria Juss) جنس گل عقربياین گياه مربوط به

به ارغواني داراي خواص سمي و تهوع آور مي باشد.

Cicer arietinum L. (Leguminosae)

نخود

Nakhd (The., Punj. & Turk.); Chana (Hind.); Nok (Kurd.). هطایي وجطود دارد كطه كطركها و پرزبر روي ساق این گياه .ايهشانبرگهاي با هسالكوچك، یكنخود گياهي است

ایطن دهطدمطي. در زماني كه پدیده شطبنم رخ . این غدد حاوي اسيد اگزاليك هستنداستانتهاي آن حالت غده اي

از ایطن اسطيد (Chana-no-kheto)بطه نطام الكلي نوشيدنينوعي خارج مي شود. به صورت قيراتي از گياه اسيد

هسطتند. در مایل بطه خاكسطتري و سبز با نوك تيز این گياه محدب يهادانه ساخته مي شود كه خواص داروئي دارد.

معجون مصرف مي شود. بایا خيسانده شده ، برشتهبسيار موسوم مي باشد و به صورت خام هادانهمصرف این هند

بطه دانطه نخطود وزن یك رود.ميبكار انس 411/4واحد وزني برابر با نام دارد به عنوان نخودكه در ایران هادانهاین

.وزن پنج دانه جوبرابر است با طور متوسط

Cichorium Intybus L. (Compositae)

تخم کاسني

Tukhm-i-ksn (Ham., The.); Kashi (Hind., Bom., Beng.); Intubus (Lat.); Sem.

Cichorii (Ph. Pers.); بذر

Rishah-i-kasni (Ham., Teh.); ریشه

آندیو هم در برخي مناطق مثال در شرق ایران تحت گياه كاسني بومي ایران است كه در هند و اروپا كشت مي شود.

بطوده كطه در ططول و مخروططي ي این گياه گوشطتيهاریشهد كه با هم قابل تشخيص نيستند. شوميهمين نام شناخته

ایطن است. ریشه خشكيده و خشكانده ايهقهو سيح خارجي آن نيز رنگ و چروك دارد.چين و پيخ خورده حالت

در ایطران د. شطومينطد، شطناخته كنمياضطافه ي مختلطف تجطاري قهطوه هطامارك كه بطه ايهبه عنوان طعم دهندگياه

. براي این مقصود معمومً بطا سطایر ندكنميبراي درمان مشكالت صفراوي مورد استفاده از این گياه بلوچستان و هند

مخلوط مطي شطود. تخطم كاسطني .Cordia Myxa Lو .Viola sp., ،Nymphaea alba Lنند یي ماهاگونه

لعاب است. وطعم تلخي دارد، دارايي خاكستري در سيح هالكهكه

Cinchona calisaya Wedd. (Rubiaceae)

پوست گنه گنه

Pst-i-kinah-kinah (The.); Qanaqinah (Iraq); بسيار اندك در بازارهاي شرق كاز ایران تا چين( بطه فطروش مطي رسطد. در قطرن يهاوزنپوست درخت گنه گنه در

( توسط مبلغان مذهبي كه بطه پطرو و آمریكطاي جنطوبي رفتطه ئيهفدهم براي اولين بار پوست گنه گنه كیا پوست پرو

4877يد كردند در سطال بودند وارد اروپا گردید. پس از اینكه جامعه داروسازان لندن خواص دارویي این گياه را تای

پودر پوست درخت 4780. در سال فرستاده شدميالدي این گياه را به سایر نقاط از جمله پزشكان كمپاني هند شرقي

در هنطد شطيوع 4880كلكته با قيمت بسيار هنگفتي فروخته مي شد. كشت درخت گنه گنه در سال يهاداروخانهدر

ليدكنندگان این گياه محسوب مي شوند.در حال حاضر هند و جاوه از تو و یافت

Cinnamomum Cassia Blume (Lauraceae)

دارچین

Dr-chn (Isf.); Darasini (Ar.). بطه عنطوان یك ادویه استفاده مي شده. عالوه بر مصرف آن در آشپزي عنوانبهپوست دارچين در ابتدا توسط چينيها

نيز استفاده مي شود.در طب یكي از عناصر تشكيل دهنده پودر كاري

مورد استفاده قرار مي گيرد.بسيار چاي همراه بایك تحریك كننده بزاق دهان، عنوانبه، پوست دارچين در ایران

قرفه -

Gurfah (The.); Kalphah (Bom.). بطراي مصطارف بدسطت آمطده، در بطازاراز درخت دارچين در كشور چين سياه و سفيدي را كه ي كوچك وهاميوه

د كه به لحطاظ شوميبه عنوان دارو استفاده .C. iners Reinwهند ميوه گونه در جنوب رسد.پزشكي بفروش مي

كيفيت از گونه اصلي پائين تر است.

برگ ساذج -

Barg-i-sdhaj (Teh.); Sdhaj-i-hind (Isf.); نام بومي این گياه توسط مسطلمانان یز مي شود.برگ دارچين نيز مصرف خوراكي دارد و براي درمان روماتيسم تجو

بطرگ د. شطوميد بكار برده و به عنوان بادشطكن مصطرف رویميهندي براي برگ دارچين وحشي كه در جالل آباد

استفاده مي شود. Foliaو Malabathrum ،Talispatraج در ساخت داروهاي قدیمي هندي مانند سا

Cirsium lanceolatum L. (Compositae)

Foveh (?) (Ham.).

سفید، پرکاسه گل

« بطادآورده»رسد. دارویي بطه نطام ركاسه گل و یا كاسه گل در بازارها بفروش ميتحت نامهاي مختلفي مانند سفيد، پ

و Volutarellaي هاگونططهنططوك كطرك دار مخلطوط بطا .Circus benedictus Lاز كاسطه گططل گونطه كطه

Echinops دشوميمواد بوده، به صورت خارجي استعمال جا ب داروئي كه احتمام عنوانبهد و شوميتهيه.

Citrullus colocynthis Schrad. (Cucurbitaceae)

خربزه روباه

Kharbzah-rbh, Kabiste talkh (Pers.); Hanzal (Ar.); Handhal, Gozharik

(Kurd.); Indrazana (Hind.). زرد رنطگ خالدار، سبز یطا كه داراي ميوه اي گياهي است رونده، چندساله و بيابانيیا هندوانه ابوجهل خربزه روباه

شمال هند، ایران و سوریه یافت مي شود. پوست ایطن ايهي ماسهاآنبياببه اندازه پرتقال بزرگ است. این گياه در

صاف و اسفنج ماننطد بطه رنطگ سطفيد پوشطانده ميوه حالت شكننده و ترد دارد سيح داخلي پوسته توسط یك بخ

ند.كنميمواد را پس از خارج كردن از گياه به عنوان دارو استفاده این شده كه طعم تلخ شدیدي دارد.

يگلوكوزیطد كه Colocynthin بخصوصمواد تشكيل دهنده آن علت آن نيز بوده واین دارو مسهل بسيار قوي

%47حدوداً حاوي وقهوه اي، كوچك و بيضوي شكل هستند ،ي این ميوههادانه .دباشمياست، قابل كریستاله شدن

. ستمغذی بسيارخورند كه را با سفيده تخم مرغ و نمك مخلوط كرده و مي هادانهد. این نباشميروغن

Citrullus vulgaris Schrad. (Cucurbitaceae)

رمكگتخم

Tukhm-i-garmak, Tarbuz (The.); Qarpuz (Turk.); Shami (Iraq). شطود. داخطل كشطت مي هاآنتابست كشور مي باشد شبيه هندوانه است و در سراسر كدوئياناز خانواده كه این ميوه

ماه در سطال 0در حدود . به گفته آیتچيسون منبعي آب استفاده مي شود عنوانبهاین ميوه بسيار لذیذ است و همچنين

جمع آوري هاميوه. دانه این رودميبه شمار وعده غذایي بسياري از مردم یك عنوانبهنان ايهتكاین ميوه به همراه

یا به منظور بهره بطردن یك سرگرمي و تفریح عنوانبهیا بدون آن معمومً با نمك هادانهاین د.شوميشده و فروخته

مي شود.از خواص داروئي آن خورده

یك دارو استفاده مي شود. عنوانبه كدوئياندانه گياهان خانواده 9ميوه در مخلوطي از ي این هادانهدر طب هندي،

، كططدو(.C. Melo L)خربططزه (،.Cucumis sativus Lكخيططار يهادانططه دانططه دیگططر ایططن دارو شططامل 1

Lagenaria vulgaris Ser.) )خورشتيكدو و (Benincasa cerifera Savi) هسطتند. ایطن داروي پطنج

و مغذي تجویز مي شود. ، مدریك ماده خنك كننده عنوانبهدانه

Citrus anrantifolia (Christm.) Swingle (Rutaceae)

لیمون

Limon, Limon-amman, Limon Basra (Iraq); post-i-limon (Afg.) در آنجا به نام نومي ليموي خشك كه پوست سخت و تردي دارد به اندازه یك گردو است از هند وارد عراق شد و

ميطده آن در سطاخت نوشطيدني بطه نطام چطاي ح( شناخته مي شود. به كمك مقداري شكر از Numi Basraبصره ك

( استفاده مي كنند.Shai Hamidehك

Citrus sinensis (L.) Osbeck (Rutaceae) چهار محصول مختلف درخت نارنج به عنوان دارو در ایران كاربرد دارد

بهار نارنج

Bahr-i-nranj (The.); Naphae flores (Schl.).

دارویي براي جلوگيري از اسهال خوني تجویز مطي محرك و عنوانبهي خشك شده نارنج در بازارهاي ایران هاگل

( Aqua naphaeیا Aqua Florum aurantiiكگل بهار نارنج حاوي ماده طعم دهنده اسچليمر به گفته شود.

بطه نطام هنيتروژنطمطواد حطاوي يوجود روغن خاطربهنيز بوي بسيار ميبوع آن مورد عالقه بسياري مي باشد. است كه

(Anthanilic acid methyl-ester) .است

برگ نارنج

Barg-i-nranj (Isf.). برگ گاهي . براي این منظوردشوميآن است كه براي درمان ورم پا تجویز برگ مورد استفاده دیگر از این درخت،

Bitter Caneو (.Taxus baccata Lك ، سطرخدارشطوكراني هطاميوهي نطارنج، هادانهنارنج با سایر مواد مانند

مخلوط مي شود.

خالل نارنج

Khalal-i-nranj, Pust-i-utruj (The.). ( اسطتفاده Gentianیكي از موادي است كه بطراي رنطگ دادن و طعطم داركطردن گنطه گنطه و جنتيطانكپوست نارنج

جات اسطتفاده مطي كننطد. سطبزی دیگرخوشبوكننده بر روي برنج و یا عنوانبهآنرا همچنين در آشپزي ایراني د.شومي

در بازارهاي ایطران بطه و در حقيقت ميوه نارنج است كه به دو نيم تقسيم و در آفتاب خشك شده است پوست نارنج

فراواني یافت مي شود.

هسته نارنج

Hastah-i-nranj (The.). از آن سطپسشطود جطدا هطاآنشده تا پوسته بيروني ي نارنج تلخ مزه هستند. هسته نارنج ابتدا تف داده هاهستهبذر یا

مي كنند. استفادهماده اي كه پروسه درمان را تسریع مي بخشد عنوانبه

(Liliaceae) Colchicum luteum Baker and C.Speciosum Stev.

کرمانيسورنجان

Surinjn-i-kirmn (The.); Surinjn-i-talkh (Pers.). سطتان ماليطا و همچنطين افغانسطتان و تركهيمناطق معتطدل در دامنه پوشيده از چمن Colchicumي زرد گونه هاگل

در مناطق خراسان، بادغيس و حریرود یافت مي شود. بنه و یا پياز این .C.speciosum Stevیافت مي شود. گونه

د كه آیتچيسون از آن به عنوان سطورنجان یونطاني یطاد شوميمخلوط .Merendera persica Boissبا پياز گل

هطر دو گونطه گطل حطاوي نتي متطر اسطت و پيطازسطا 9تا 9/9بيضوي شكل، سفيد و سفت حدود كرده. پياز این گياه

بطراي درمطان رماتيسطم كه در اروپا یافت مي شطود (C.autumnaleي كگونه و مانندآلكالوئيد و كلشي سين است

بصورت بخور براي درمان سل ریوي تجویز مي كنند.را د. پودر شده این پيازها شوناستفاده مي

Commiphora molmol Engl. (Burseraceae)

خاك مقل

Khk-i-mugl, Mun-e-makki (The.); Mur, Bol (Hind., Bom.); Myrrha mechensis

(Ph. Pers.). ( شناخته شده بود. این صمغ از گياهي كه در شمال شرق myrrh« كيرهم »ان، صمغ معير این گياه به نام در شرق باست

ت وارد اسط مغآفریقا و جنوب عربستان رشد مي كند جمع آوري و از آنجا به هند و بمبي كه مركز تجارت ایطن صط

د. شطوميبه افقانستان و تركستان ابتدا به مشهد فرستاده این صمغ د براي صادر كردن كنميآیتچيسون كر مي شده.

بر ایطن باورنطد كطه منشطاء ایطن صطمغ از شطهر مكطه مطي باشطد. هاآناست و مسلمانانيره یك داروي مهم در ميان م

اي كمطردرد و شطكم درد بطر كطهبود بود و به شكل قرص در آمدهحبه مانند یي كه از تهران بدست آوردیم هانمونه

قرص(. 9تجویز مي شد كهر دوز شامل

Commiphora Mukul Engl. (Burseraceae)

مقل ازراق

Muql-i-azrq (The.); Moghl-ezregh (Schl.); Gugal, Bdellium (Hind.). ( شناخته Muql/Mukulشكل وجود دارد كه با نام مقل ك ي دانه ايهاصمغمختلف از هايگونه، مسلماناندر ميان

چنطد نطوع آن بهتطر از بقيطه بطوده و . آورندميد بدست رویميرا از درختاني كه در عربستان و هند هاآنو مي شود

رنگهطاي دیگطر آننام مقل ازرق براساس رنگ آبي این صطمغ بطر روي آن گذاشطته شطده همگي طعم تلخي دارند.

( عبيطركمقل ايهمایل به قهو( و رنگ قرمز تيره Sakulaliي( كلشامل صمغ زرد كمقل یهود(، صمغ قهوه اي كساكوم

در آب امولسيون شيري رنگي توليد مي كند. هاآنچسبناك و تلخ مزه هستند و محلول هاصمغناميده مي شود. این

بصورت مرهم بر روي قسطمتهاي دردنطاك گذاشطته مطي این صمغ براي درمان رماتيسم عضالني تجویز مي شود كه

شود. یك مثقال آن را براي درمان بي خوابي تجویز مي كنند.

Commiphora Opobalsamum Kunth (Burseraceae)

حب بلسان

Habb-i-balsn (Isf.); Hab-el-Balasana, Akulla, Balasan (Ar.).

طعمي ترش د. این ميوهباشميميوه درختي است در عربستان كه بيضي شكل، چروكيده و به رنگ قرمز مایل به قهوه

در اصفهان اشتها آور، خلط آور و محرك دارند.و بادشكنخواص هاميوه. این مانند سقزبویي اشته وشبيه سركه د

بدین صورت كه تعداد كمي از ایطن ميطوه را درسطته كنند.را براي درمان لرز و سرماخوردگي تجویز مي هاميوهاین

د.دهنميقورت

عود بلسان

Ud-i-balsn عطود ایطن ( صورتي رنگ و از نظر بافتي بسطيار متطراكم و سطنگين اسطت. Xylobalsamumچوب درخت بلسان ك

بلسطان داراي ود عط د.شطوميي پوست كاغذي شطكلي پيچيطده شطده یافطت هابصورت قيعات چوبي كه در بين میه

خواص مشابه حب بلسان دارد.

Conium maculatum L. (Umbelliferae)

بیخ شونكران

Bkh-i-shankarn (Isf.); Karedemonah (Ham.); Kurdumana (Hind.); Karvaya-i-

dashti (Pers.); Khorasain-ajwan (Ind. Bazaars). ( این گياه را بطا Aitchisonآسيا یافت مي شود. آتچيسون كشوكران گياهي سمي است كه در مناطق اروپا و شمال

فوت در منيقه قره باغ گزارش كرده. پزشكان فارس و عرب در كتابهاي خطود نظریطه یونانيطان را در 7طولي حدود

( هسطتند كطه Conine« ككطونين»مورد شوكران تكرار كرده اند. ميوه و برگ این گياه حاوي سم آلكالوئيدي به نام

در قالب یك لوسيون و كرم براي كاستن دردهاي خارجي اسطتفاده مطي هاميوهفلج اعصاب حركتي مي شود. باعث

د.نشو

Coptis Teeta Wall. (Ranunculaceae)

مامیران

Mmrn (Teh.). ( كه Bernierبرنيير كاست. ي گذشته هاآناز زمماميران داروي گياهي شناخته شده اي بخصوص براي تجار هندي

امپراتور گوركانيالدین محمد، ششمين عنوان و لقب محيك( Aurangzebeزیب كاورنگ سلياندر هيات همراه

ملقطب بطه ارجمندبانواش و مادر ایراني جهانشاهم حكومت كرد. او سومين پسر 4707تا 4898كه بين سالهاي هند

ایطن دارو چنين كر كرده كه كرد مياز كشمير بازدید م(، بياد او ساخته شد محلتاجممتازمحل بود كه بناي زیباي

براي بيماریهاي چشمي مورد استفاده قرار مطي گيطرد و از طریطق تبطت وارد هنطد شطده اسطت. ایطن گيطاه در اططراف

وارد مي شود. ریشه كشت مي شود و از طریق مسير سنگاپور به هند جنگهاي دست نخورده در كوههاي غربي چين

حطاوي آلكالوئيطدي بطه نطام هطاداخل آن زرد رنگ اسطت. ایطن ریزوم بوده كهگره دار هاي با ریزوم این گياه نازك

استفاده مي شود. و نيرو بخ چشم بهبودماده عنوانبهاست و ( berberineبربرین ك

Corchorus olitorius L. (Tiliaceae)

ملوغيه

Mulukhiyah (Iraq); Baphilli (Hind.); Rajajira, Isband (Bom.). یك محصول كشت مي شود. فيبر این گياه مناسطب بطراي تهيطه عنوانبهكه از مصر وارد ایران شده و كنف ايهگون

ه زدن در جراحيهطا اسطتفاده مطي كننطد. نخطي بطراي دوخطتن زخمهطا و بخيط عنوانبهطنابهاي محكم نيست ولي از آن

، سبز تيره مایل به آبي هااین دانه( در یونان شناخته شده است. C. trilocularisیا ك Corchorousي گياه هادانه

را بصطورت بخطور در هنگطام هادانه. این و بسيار تلخ مزه هستند ستهاآنميلي متر اندازه 0حدود و زاویه دار بوده،

تب و یا ناراحتيهاي كبد كانسداد كبد( تجویز مي كنند.

Cordia Myxa L. (Boraginaceae)

سپستان

Sepistn (The.); Sebestan or sapistan, from sagpistan (Pers.) سگ پستان(پستان سگیا ك ،

درختچه یا درخطت ناميده، Arbor glutinosa كگياه شناس آلماني م( آنرا (Rumphiusاین گياه كه رامفيوز ك

به صورت خودرو كوچكي است كه بصورت فراواني در مناطق حد فاصل مصر تا هندوچين و مناطق گرمسير آفریقا

یافت مي شود. سپستان داروي كامالً شناخته شده اي در شرق مطي باشطد كطه توسطط اعطراب معرفطي و دست كاشت

آتچيسون چنين كر كطرده ه. ميوه آلویي شكل كه اندازه آن در حدود یك گيالس است و خاصيت لعابي دارد. شد

مقصطد ، تركسطتان فرسطتاده مطي شطود به سایر قسطمتهاجهت استفاده داروئي در ایران این ميوه عمدتاً از ناحيه جنوب

سطرفه و درد مطه دارد جهطت درمطان ايهدهندخواص تسكين ا توجه به ب . سپستانبخ بزرگي از این محصول است

عدد ميوه است. 40دوز مصرفي در تهران حدود د.شوميتجویز ناحيه قفسه سينه

Coriandrum sativum L. (Umbelliferae)

تخم گشنیز

Tukhm-i-gishnz (Teh); Kuzbara (Ar., Traq); Gashnish (Turk.); Dhanya (Hind.);

Koriyan (Gr.).

یك ادویه و طعم عنوانبهميوه كروي این گياه گياه گشنيز در سراسر باغهاي ایران، افغانستان و هند كشت مي شود.

دم كرده برگهاي این گياه در سامد و مخلوط با سایر ادویه مصرف شده همچنين دهنده غذا استفاده زیادي مي شود.

اسطتفاده بطراي رفطع دنطدان درد دادهرا دود هطاي گشطنيز ميوههمچنين .گشنيز را براي درمان سردرد تجویز مي كنند

ميكنند.

Corylus Colurna L. (Cupuliferae)

فندق

Funduk (Teh.); Findaq, Bundaq (Iraq); Findak (Hind.). فنطدقمشطابه ي هاگونهاز درخت فندق در مناطق شمال غربي هيماليا، كشمير و افغانستان یافت مي شود. این درخت

د كطه از شطمال شطوميو گفتطه ( است. فندق به وفور در بازارهطاي ایطران یافطت مطي شطودC. Avellanaك یياروپا

ي فندق بصطورت خطام و یطا تطف داده شطده هادانه و. فندوق حاوي مقدار زیادي روغن گياهي شيرین است آیندمي

د.نخورده مي شو

Cotoneaster nummularia Fisch. & Mey. (Rosaceae)

شیرخشت

shr Khisht, (The.); Shir-milk, (Pers.). یافت مي شود. در به فراواني بامي سيح دریا 300حدود ارتفاعدر در نواحي سياه كوه و سفيدكوه است كه ايهبوت

سفيد رنگ قيرات انگبين كمان یا شيره قندي گياهي م( ها. از نازك ترین شاخهددهنميبار هابوتهفصول خاص این

براي ا آب ب ماده را مخلوط این .استفاده مي شودبه درستي به عنوان ملين و درمان شكم درد و خارج شدهو شيرین

انگبيني است كه در ایران یافت مطي شطود. نوع درمان تيفوئيد استفاده مي كنند. شيرخشت در حقيقت یكي از چهار

( و شطكر .Tamarix gallica Lبين كگ( ، گطزان.Alhagi camelorum Fischسه نطوع دیگطر آن تطرانجبين ك

به وجود .Echinops persicus Stevبر روي گياه فعاليت سوسكيند. شكر تيغال از باشمي الغر یا شكرتياومش

.آید مي

نيطز در پخطت شطيریني . همچنطيندنطخورمطيبه همراه غطذا ند یا كنميرا به همان صورت كه جمع آوري شير خشت

مصرف مي شود.

Crataegus orientalis Bieb. (Rosaceae)

کیك واش

Kaik-vsh, Kawich (Isf.); Ghich (Ham.); Gaiwuzh (Turk.); Alfkhareg (Afg.).

درخت در طب مصرف ي اینهاگونهغلب بومي مناطق آسياي صغير و قفقاز است. ميوه ا ايهزالزالك شرقي درختچ

( چيده مي شود با قيمت بطامیي در بطازار Ba’qubaدارد و محصومتي كه بخصوص از محلي در عراق به نام باغبا ك

ميلي متطر بطوده 40و حدود آلو شكل، كروي كه از همدان جمع آوري شده هابه فروش مي رسد. ميوه این درختچه

روشطن و ايهئي از كاسطه گطل بطه رنطگ قهطوها. بخ است كمي چروكيده و ايهقرمز مایل به قهو آن رنگ است.

هطاميوهایطن د.شطوميرسد بر روي نوك این ميوه دیده ميي سخت ميوه هاداراي سه بخ بيضي شكل كه به هسته

را هطاميوههسطتند. هسطته ایطن تسكين دهنده و خطواب آورداراي قند هستند و عقيده بر آن است كه داراي خاصيت

( استفاده مي كنند.Spermatorrheaك زود انزالي درمان عنوانبه

Crocus Sativus L. (Iridaceae)

زعفران

Zaʻfarn (The.); Zafran (Ar.); Karkum, Abir (Pers.); Kesar (Kash.); Kesara

(Hind.). این گيطاه در اصطفهان پيشتر( در كشمير كشت مي شود. همچنين Pampurگياه زعفران به وفور در اطراف پامپور ك

ميالدي در اسپانيا توليد مطي شطده. ایطن كشطور هطم اكنطون بخط 40كشت مي شده. زعفران در حقيقت در قرن نيز

بسطيار مطورد توجطه عمده اي از زعفران اروپا را توليد مي كند. كالله قرمز و خشك شده زعفران در طب و آشطپزي

ضد اسپاسم دارد. ك و محر زعفران خاصيتبه عنوان دارو، . است

Croton Tiglium L. (Euphorbiaceae)

حب السالطینHabb-el-salatin (Ham.); Habb-el-khatai, Habb-dilmaluk (Ait.); Jamalgota (Punj.).

شرق كاشته مي شود. هند و در حال حاضر در سرتاسر كه بودهدرخت كوچكي بومي مناطق چين و شمال شرق هند

ي كوچك هندي از زمان بسيار قدیم در ایران شناخته شده بود و بدون شك این دانه از چين هادانهحب السالطين یا

در (Acostaك توسطط آكوسطتا هادانطهیي كه از آسياي مركزي مي گذشتند وارد ایران شطده. ایطن هاآنتوسط كارو

حطاوي روغنطي هسطتند كطه هادانطهتوصيف شطده. (Piñoues de Malacalكز دو مامكا تحت نام پينو 4978سال

مسهل بسيار شدیدي محسوب مي شود و ایرانيان آن را جزء مواد سمي طبقه بندي كرده اند.

Cucumis sativus L. (Cucurbitaceae)

تخم خیار

Tukhm-i-khiyr (The.); Khira (Punj.); Lr (Kash.); Kira (Hind.).

بطوده نطوك آن تطرك دار و مغطز آن ميلي متطر 40تا 9در هر دو انتها كشيده شده و حدود ،خيار بيضوي شكلتخم

پطنج و یكطي از مطواد تشطكيل دهنطدهي مغذي و مورد عالقه مردم مي باشطد هادانه. تخم خيار روغني و شيرین است

از دیطد مطردم به درسطتي . اثرات دارویي تخم خيار رجوع شود( .Citrullus vulgaris Schradكبه تخمه است

مخلطوط با هر داروي دیگري كه تجویز شطده باشطد را این تخمها توانند مي هاآنزیرا است یا تقریبا خنثي محلي كم

. تخم خيار را بصورت بخور براي درمان حصبه استفاده مي كنند.كنند

Cucurbita Pepo DC. (Cucurbitaceae)

گل کدو

Gul-i-kad (The., Ham.); Shijar (Iraq); Kadu (Hind.).

كشت داده مي شود. گل كدو عمدتاً به رنطگ زرد یطا نطارنجي محصولیك عنوانبهكدو تنبل در ایران و افغانستان

همچنطين .دكننطبراي بهبود پوست صورت اسطتفاده مطي را جوشانده و است و در بازارها بفروش مي رسد. گل كدو

خوراكي براي درمان دردهاي قفسه سينه تجویز مي گردد.بصورت

تخم کدو

Tukhm-i-kad (Teh.) سانتي متر اسطت 0تا 4 اندازه آن و در حاشيه بوده ايه، باسيحي صاف و لبتخم كدو به رنگ روشن، بيضوي شكل

د.باشميسایر اعضاي خانواده كدو، بسيار خوش طعم و مغذي بذرمانند و

Cuminum cyminum L. (Umbelliferae)

زیره سبز

Zrah-i-sabz (Isf., Iraq); Zira (Hind.); Jira (Beng., Bom.); Goi-zira (Tabriz);

Cummun (Syr.).

Carum Bulbocastanum)رنگ روشن زیره سبز كیا زیره سفيد( آنرا از گونه تيره ایطن گيطاه كطه زیطره سطياه

Koch) بطذر د و شطوميیك سبزي معير خوراكي كشت عنوانبهسازد. این گياه در باغها ميد متمایز شوميناميده

رسد.ميیك چاشني غذایي كه خاصيت ضد نفخ دارد بفروش عنوانبهآن در بازارها

د. این گياه قطدمت ططومني در تمطدن بشطري دارد و شوميهمچنين براي تسكين درد پس از زایمان زیره سبز تجویز

شده و از آنجا به عربستان، ایران، هند و چين وارد شده است.مياستان استفاده ابتدا در مصر ب

Cupressus sempervirens L. (Coniferae)

گل سرو

Gul-i-sarv (The.).

عهمچنطين هطاميوهد. ایطن باشطميلطوب 9كه شطكوفا و داراي بوده ايهبه رنگ قرمز متمایل به قهو ميوه درخت سرو

عنوانبطهد كه براي سياه سرفه مفيد شناخته شده و همچنطين باشميد. گل سرو حاوي روغني نباشميمعير و تلخ مزه

د.شوميتجویز ل یك داروي ضد انگ

Curcuma aramazica Salisb. (Zingiberaceae)

قرنباد

Qurunbd این نام تحریطف شطدهZurunbd یطا(Curcuma zedoaria Roxb.) .اسطت Jangali-

haladi (Hind.);

داشطته و ايهزرد كه سيحي گردآلطود بطه رنطگ زرد و داخلطي نطارنجي متمایطل بطه قهطو پيچ خورده ي نوعي ریشه

د.شوميبراي نفخ تجویز شده. ریشه پودر داردتاحدودي عيري مشابه به بوي كافور

Curcuma domestica Val. and C. longa Trim. (Zingiberaceae)

کرکمKarkum (The.); Haldi (Hind.); Zard chobah (Pers.).

د. ریشط ایطن شطوميبود كه با نام كلي تر زرد چوبه شطناخته پودر شده ریشهیا ي گياهي بصورت ریزوم هااین نمونه

ه عنطوان د ولي در ایران از آن بشوميدر این كشور به عنوان رنگ خوراكي استفاده گياه كه زعفران هندي نام دارد

د. ماننطد سطایر شطوميند. زردچوبه در پزشكي به عنوان یك محرك و نيروبخ معيطر شطناخته كنميادویه استفاده

خنك كننده و از بين برندا ورم ملتحمه لوسيونیك عنوانبه محلول جوشاندا آناز ي زرد رنگ كر شده هاریشه

همچنطين روغطن غلطيظ (Curcuminكبطه نطام كوركطومين رنطگ زرد ايهزردچوبطه حطاوي مطاد نطد.كنمياستفاده

.است ايهچسبند

Curcuma zedoaria Roxb. And C. zerumbet Roxb. (Zingiberaceae)

زرمباد

zurunbd (The.); Kachura (Hind.); Uruk-el-kafur (Ar.).

و اكثر آن بعد از ورود به ایران به تركستان فرستاده شدهبه مقدار فراوان از هند وارد (Zedoory)زرمباد یا زدوري

آن . رنطگ دشطوميبطرش داده سطانتي متطر 9تطا 0حطدود بطا قيطري ، نازك وبصورت بيضي این گياه د. ریشهشومي

ایطن دارو كطه بطه عنطوان ادویطه نيطز است.صاف داخلي آن و سيحبوده بخ خارجي آن چروكيده روشن ايهقهو

د، شطوميهطم اسطتفاده یك چاشني عنوانبهكه زرمباددهد. ميو بوي كافور تند و تلخي داشته طعم د شوميمصرف

د.شوميداروهاي تقویتي استفاده در تركيبو یكي از موادي است كه بوده نفخ ضد دارویي محرك،

Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth. (Convolvulaceae)

تخم کشوث

Tukhm-i-kushth, Tukhm-i-kishvar, Resha-i-kishvar (Ham., Isf., The.); Gul-i-

geshuz (Ham.); Kukil-i-pol (Kash.); Kassutha (Gr.); Cuscuta (Lat.); hence Keshus

(Pers.).

د. شطومير از ایران به هند صادبه همان شكل كه روئيده، گل كشوث و تخم كشوث به همراه ساقه و برگ این گياه

روشن هستند. ايهیي تلخ مزه به رنگ قهوهادانهتخم كشوث بصورت

گل كشوث بصورت بخور براي درمان آسم و همچنين بصورت جوشانده به ميزان یطك فنجطان بطراي درمطان زكطام

داروي د.نكنميبراي كاه وزن و درمان چاقي بي از حد استفاده ي نازك آنهااز ساقه د. همچنينشوميتجویز

اروپا و غطرب آسياسطت بدسطت كه بومي (C. euroaeaك احتمام از گونه (Aftmn, Epitymonك افتيمون

گطردد. در پزشطكي سطنتي اروپطا از ایطن گيطاه بطراي درمطان مطيآید و جهت هضم بهتر غذا و تصفيه خون توصيه مي

د. شطومياین گياه همچنين جهت درمان روماتيسم نيز تجویز شده.ميمانند یبوست و نفخ استفاده ايهاختالمت رود

( و ریشه جنتيان براي درمان بزاق بي از حد كاربرد دارد..Heracleum persicum Desfمخلوط آن با ك

Cymbopogn Schoenanthus Spreng. (Gramineae)

اصفر مكي

Asfar-i-makk, Azkar (Teh.); Iskhir (Ar.); Khavi (Hind.);

در ایران و هند وجود دارد (Izkhir-i-jamiكیا Ishkarاین گياه دارویي تحت نام اصفر ملكي و همچنين ایشكار

د. ایطن دارو تشطكيل شطده از شطوميكه در حقيقت ریشه و ساقه گياهي معير است كه بيور بومي در عربستان یافت

(Kämpfer)ر امفبوي ليمو دارد. ك و بوئي مشابه ي سيمي شكلهاریشه گياه به همراه برگدارقسمتهاي پایيني ساق

ایطن دارود. كنطميكمك فرایند تقييطر ه گياه باین صحبت از استخراج روغن ( 4888 تا4889كدر سفر خود به ایران

.دشوميهمچنين تقویت قوه باء استفاده ضعف و سستي مفرط درمانبراي

Cynara Scolymus L. (Compositae)

کنگر دهری

Kangar, Kangar-i-dahri (Isf., Teh.); Kinguere (Schl.); Ardishauki (Ar.) Anghinar

(Turk.).

مسموميت با برايپادزهري عنوانبه و براق آنسخت ،سفيد رنگ شده و ميوهكنگر گياهي است كه در ایران كشت

د. شطوميو خطاردار( اسطتفاده ايهیطران بطراي گياهطان مشطابه كبوتط. كنگر نامي است كطه در ادشوميتریاك استفاده

ي كطه ایرانيطان بطر روي گونط مشطابه آن یعنطيعقيده دارد كه نطام ایطن گيطاه از روي نطام (Aitchison)ون ساتچي

(Gundulea Tournefortii L.) كنگطر كه به آن شودخارج مي ياین گياه رزیناز گيرد. ميگذاشته اند منشاء

د.نكنميآور استفاده قيداروي عنوانبهو گفته زاد

Cyperus rotundus L.(Cyperaceae)

تاپالق

Tplaq (Teh.); So-ad (Ham.); Saʻad (Iraq); Seid (Sud.); Motha (Hind.);

Muschk-i-zemin. (Ph. Pers.); Hsiang fu (Chin.). 0.9در حدود بيضوي و پرزدار ،یي كوچكهاداراي غدهد كنميمرطوب و یا باتالقي رشد در زمينهايكه این گياه

در روشن، سخت و شاخي هستند كه عيري مشطابه ليمطو و هطل داشطته و ايهقهو هااست. این غده سانتي متر یا كمتر

د. شطومياسطتفاده هاآنبطراي تميطز كطردن دنطد هطاآن. از نطدعير و خواص دارویي آن شطناخته شطده ا ه خاطرآسيا ب

.گرددها جلوگيري لباس و آسيب رساندن به حشراتتا از هجوم ددهنميقرار ها لباسبين را در هاآن همچنين

Datura Stramonium L. (Solanaceae)

تخم تاتورا

Tukhm-ttr (Pers.); Datura (Hind.); Jouj macel (Ar.); Shinah azghi (Bal.)

ي قطدیم وارد منطاطق هطاآند و از زمشطوميگياهي است بصورت بومي در آمریكاي شمالي، مركزي و جنوبي یافت

د و نطام آن احتمطامً از باشطميگرمسير اروپا، آسيا و آفریقا شده است. این گونه گياهي بصطورت خطود رو در ایطران

و بطذردان جمطع آوري شطد و بطرگ آن از همطدان. این گياه از تهران و همنمونه بذر كشورهاي دیگر اقتباس شده.

در ایطران هادانطهد. خاصيت سطمي ایطن شومياستفاده مرهم براي تسكين درد عنوانبهبصورت ضماد برگ این گياه

د. هطر دو شطومي( گفتطه nux vomicaنامي كه بطه بطذر ك كص ( نامندمي هچولرا ك هادانهخته شده و گاهي این شنا

.مورد استفاده استبراي كشتن سگهاي ولگرد گونه بذر

Daucus Carota L. (Umbelliferae)

تخم هویج

Tukhm-i-havj, Tukhm zardak (Teh.); Jazr-ul-bostani (Ar.); Jazar, Gaizar (Iraq);

Gajur (Hind.); Hawuch (Turk.).

تيره، بيضطي ايهبذر كميوه( این گياه قهو د.شوميیك سبزي با ارزش كشت عنوانبههویج به صورت بسيار وسيعي

د. باشطميیطا پرزهطاي سطفيد دور تطا دورش هادانهبا سيحي چروكيده بوده كه مشخصه آن وجود لبه بال مانند با دن

، مطدر و نمحرك، نرم كننده و ملطي هاميوهاین طعم آن حالت بازاميك كتقریبا مشابه ميوه كاج(، تلخ و روغني دارد.

.ندسته آورقائده

Delphinium Zalil Ait. & Hemsl. (Ranunculaceae)

كاسپرIsparak (The.); Asbarg, Aswarg, Zalil (Iran); Hishwarg (Bal.).

ارتفطاع ئي به هاگلد. با دمكنميبياباني ایران و عراق رشد در مناطق ي زرد گياهي چند ساله بوده و هاگلاین گياه با

ي خشطك شطدا ایطن گيطاه داراي هطابرگد. گلباشطميداراي گطل زرد در دو سوي انتهاي آنكه سانت 80حدود

در مقادیر زیاد بطه تركسطتان، د و شوميبراي رنگ آميزي ابریشم استفاده هاآناهميت تجاري فراواني هستند زیرا از

د. مصرف پزشكي این گياه بسيار محدود تر است.گردميافغانستان و حتي هند صادر

Dolichos lablab L. (Leguminosae)

لگلوبیا

Lbiy-gul (Teh.); Sim.(Hind.); Simbi. (Sans.).

ي ایطن گيطاه هادانطهد. شوميدر هند كشت به عنوان یكساله آن زراعيي و گونهاست چند سالهگياهي بام رونده و

ي جمع آوري شطده از هاند. نمونهشوميخوراكي مصرف عنوانبهند باشميكه از لحاظ شكل و رنگ بسيار متفاوت

.ميانه آندر لكه سفيد رنگي باميلي متر 49تا 40حدود بوده، در ايهتهران سياه و قهو

Dorema Ammoniacum Don (umbelliferae)

وشا

vash (Teh.); Ushna ushek (Pers.); Kandal (Afg.); Samagh Hamama (Hind.).

شطيره ایطن گيطاه د.شطوميداراي رزین با رنگ روشن است در منطاطق بيابطاني ایطران و افغانسطتان یافطت كه این گياه

د. مقيع شكسته شده آن كدر، براق یا زرد صدفي است و محلطول آن شوميبصورت حبه، گلوله شده یا قالبي یافت

آورد. ميدر آب امولوسيون شيري رنگي را بوجود

ملين و خلطط محرك، عنوانبه شيره این گياه ي داشته و طعم تلخ و تهوع آوري دارد.ضعيف خاص امابوي دارو این

د.شومياستفاده دملمرهم براي آسم و یا درمان عنوانبهبصورت خارجي همچنين شدهآور استفاده

Doronicum pardalianches L. (Compositae)

درونج اقربي

Darnaj-i-akrab (Teh., Ham.); Darvunedge eghrebi (Schl.); Doronic (Gr.);

Doronicum Graeci (Ph.pers.).

.Dگونطه ك .اسطتیوانطان و سطوریه د منشطاء آن شطوميگفتطه شده و مياین دارویي است كه از زمان باستان استفاده

scorpioides Lam. ) در شطناخته شطده رودمطيو بطه كطار بطراي تهيطه ایطن داریي كه هاگونهنيز به عنوان یكي از

( از منيقه هيماليا را به عنوان منشاء این دارو كه در هند جمع آوري شطده .D. falconeri C.B.Clحاليكه گونه ك

گچطي است كه شكل عجيبي شبيه به دم عقرب دارد و به رنطگ سطفيد كر شده این دارو ریش گياه دانستند.ميبود

یطك عنوانبطهدهطد. در ایطران ميو تلخي به آن گسبجاي نشاسته حاوي اینولين هستند كه طعم هاریشه است. این

Doctrine ofدر كهمچنطين عصطبي مفيطد بطوده افسطردگياین ریشه جهطت درمطان د. شوميداروي سمي شناخته

Signatures) تجویز شده.اند توسط عقرب یا سایر حشرات گزیده شده به عنوان داروئي براي درمان كساني كه

Dracaena Cinnabari Balf. (Liliaceae)

خون سیاوش

Khn-i-siyvash (Isf.); Dam-el-akhwain (Ar.); Hira Dukhi (Hind.).

كيلطومتري 010در اقيطانوس هنطد ايهيري كجزیطرقُسطُ Socotraخون سياوش دارویي است كه از جزایر كوچطك

يطوهطریق بمبئي وارد هند شده است. رزین این گياه كه بصطورت خطود بخطود از مو زنگبار و از ( م شرق شاخ افریقا

مقيع شكسطتگي آورد. ميدر ايهسيح ميوه را بصورت قرمز تير شدهخارج بصورت قيرات اشك رسيدا این گياه

عنوانبطهد شطوميرزین این گياه كطه در الكطل حطل ، مات به رنگ بسيار زیباي لعل دارد.ايهاین رزین سيحي شيش

براي جلوگيري از خونریزي قابض و مفيد ايهماد عنوانبهد. در پزشكي از این رزین شومياستفاده مك الكل رنگ

از آن پطا د كه براي از بطين بطردن درد شوميخميري ساخته و آب ند. در ایران از پودر رزین این گياه كنمياستفاده

ند.كنمياستفاده

Dracocephalum Moldavica L. (Labiatae)

بادرنجه بویه

Bd-i-ranjah byah (Teh.); Badrish-bu (Tab.); Badrendj-bou-yih (Schl.).

,Melissaي گيططاهي هاگونططهبرخططي ود شططوميبططاد رنجططه بویططه دارویططي بسططيار بططا اهميططت در ایططران محسططوب

Calaminta, و Nepata كداراي بطوي خاصطي بادرنجبویهند. شوميتحت این نام شناختهbalm.نمونطه ( اسطت

( بودند كه با توضيحات اشطليمر Dracocephalumبذرهائي كه از تبریز فرستاده شده تحت نام محلي و از جنسك

طول دارنطد ميلي متر 0درحدود ،بودهاژدر شكل سياه رنگ و بذرها .ميابقت دارد 4871سال ( درSchlimmerك

عنوانبطهند كه كنمي كدري در آب ایجاد لعاب هادانهمخلوط این د. شوميدر ته آن دیده 7و لكه سفيدي به شكل

( مراجعه كنيد.Asperugoبراي اطالعات دیگر این دارو به ك د.شوميضد نفخ و مقوي مصرف ايهماد

Echinops persicus Stev. (Compositae)

القشكرتی

Shakar tql, (Teh.).

ي گيطاهي هاگونهكه بر روي برگ و ساقه بودهپيل نوعي سوسك ماده تشكيل دهنده ي شيرین در حقيقتاین ماده

Echinops ایجطاد كننطده نطام علمطي حشطره د. شطوميدر ایران، تركيه و قفقطاز یافطت نماید. این گياه ميایجاد پيله

د. ایطن باشمي Curculionideaeاز خانوادا .Larinus maculatus Flad (.Guldigul, pers)شكرتيغال

ميلي متطر اسطت و رنطگ 00تا 48را كه حدود بادامي شكل گچي شكل و زبر یا محل تخم گذاري حشره یك پيله

49د. هر پيله حدود باشميدهد. سيح بيروني این پيله خشن و سيح داخلي آن صاف ميسفيد و زردي دارد تشكيل

دي ساكاریدي كه توسط نوعي قطار یطا بطاكتري بطر mycoseداشته كه برابر با قند ميكوز است كدرصد قند 09تا

شططناختند و در كتططاب مططيز زمططان ابططن سططينا شططكر تيغططال را ا د م(.شططوميروي برخططي گياهططان مثططل گنططدم ایجططاد

را ایطن مطادهاسطت. توصيف شده( 4884دایره المعارف دارویي ایران ك( یا Pharmacopoeia Persica 1681ك

ند.كنميدرماني براي سرفه و تسكين اندامهاي تنفسي استفاده عنوانبه

Echium amoenum Fisch. & Mey. And other spp. (Boraginaceae)

گل گاو زبان

Gul-i-gv-zabn (Teh.).

منطابعي بطراي ایطن عنوانبطه (Onosma macrocephala)و (Caccinia glauca Savi) ي گياهيهاگونه

دانسطت در حاليكطه مطي A. hybrida)و (Anchusa italicaدارو شناخته شده انطد. اشطليمر منبطع ایطن دارو را

بطود. معرفي كردهمنبع این دارو عنوانبهرا (.Trichodesma molle Dc) گونه گياهي (Dymock)دیموك

( را به عنوان گل گاوزبان T. zeylanicum( و در سند گونه ك.T. indicum R. Brگونه كهمچنين در بلوچستان

ي آبي گياهطان مختلطف از ایطن هاگلبه كه رسد كه گل گاو زبان یك نام عمومي است ميبنابراین بنظر شناسند. مي

ميليمتطر در دهانطه گطل 40سانتي متطر و عطرض 9رنگ این گل آبي، شيپوري شكل، با طول د.شوميخانواده اطالق

شناخته شده است. و مقوي قلب داروي تسكين دهنده عنوانبهد. گل گاو زبان باشمي

Echium sericeum Vahl (Boraginaceae)

برگ گاو زبان

Barg-i-gv-zabn (Teh.).

گطاهي در ایطن مخلطوط Echiumي دیگطري از هاگونهد. باشمي طي از برگ، گل و ساق گياه فوقاین دارو مخلو

.نيز مفيد استو براي درمان رماتيسم و مار گزیدگي بوده د دارویي تقویت كننده شوميد. گفته شوميدیده

Elettaria Cardamomum Maton. (Zingiberaceae)

هلHil (Iraq); Arak or Erok Hail (Bagh.); Ilachi (Hind.).

بطزرگ یا هطل هل نپال آید وميكه از گياه فوق بدست كوچكیا هل هل مامبار دو گونه ازاین گياه وجود دارد

آید. هر دو گونه هل از محصومت وارداتي محسوب ميبدست ( .Amomum subulatum Roxbككه از گياه

و معيطر كننطده غطذا عنوانبطهد. شطوميدر باغاتي كه سایه مناسبي دارنطد كشطت د اما نوع اول گاهي در عراق شومي

شطته و عيطر و طعطم كمتطري داكطه د در حاليكطه نطوع دوم شومياستفاده نوع كوچك هل بيشتر خوشبو كننده دهان

شيریني جات كاربرد دارد. پختبيشتر براي ارزانتر است،

Embelia Ribes Burm. (Myrsinaceae)

کابلي برنج

Birinj-i-kbul (Teh., Isf.); Berenge Kaboli (Schl.); Baberang (Hind.).

مدتهاست خطواص دارویطي آن دارد كه گرد كوچكيي هاميوهد و كنمياست كه در سرتاسر هند رشد ايدرختچه

و نطام دهرا توصطيف كطر هطاميوهایطن و كطرم كط بطودن خطواص ضطد انگلطي (Susruta). سوسروتا شناخته شده

كر سلمانان این دارو در كتب مرجع پزشكي م د. باشمي( به معني نابودگر كرم Vrisha-nasanaسانسكریت آن ك

ميطوه نام برده شطده اسطت. كاربرد دارد، كه براي كودكان و بزرگسامن كدودارویي ضد كرم عنوانبهشده و از آن

سطيح .ندباشطميگطل پطر و داراي دم 9ي این گيطاه هاگلداشته و حالت گرد و كروي و به رنگ قرمز تيره این گياه

، واردن 4888در سطال داراي شيار بوده و بذرها كه سيحي شاخي دارنطد در داخطل آن قطرار دارنطد. هاميوهخارجي

Warden ليطك اسطيد وامبماده موثره اصطلي یطا از این گياه(embolic acid) جطدا كطرد. بصطورت كریسطتال را

است. Oxyquinoneن ليوكينماده یك اكسي نشان داد كه این 4307در سال (Brissemoret)ت ورمبریس

Entada gigas (L.) Fawc. & Rendle (Leguminosae)

قرص کمرQurs-i-kamar, (Teh.); Gila (Beng.); Garabi (Hind.).

در آن قرار دارند مانند لوبيا م( به خصوص از لحاظ اندازه هادانهی كغالفهائي كه هاكه لگومغول پيكر این درخت

این گيطاه هايدانه .دنشوميبرمه نيز شناخته تمربه نام رسد ميگاهي به چندین فوت هاآنقابل توجه هستند و طول

ایطن .سطتايهداراي سيح براق و به رنگ قهطو سانتي متر، 9شكل بوده تقریبا تخت با قيري حدود قلبي كم و بي

در شستشطوي موهطا اسطتفاده هادانطهاز ایطن بومي به همين دليل بعضي افراد بوده (Saponin)حاوي ساپونين هادانه

را پطودر هطاآند و در ططب مصطرف دارد. در تهطران شوميقرص كمر از هند وارد ایران ونسآتچيبه گفته ند. كنمي

ند.كنمياستفاد كمر دردمرهمي براي نوانعبه ند وكنميبا زردا تخم مرغ مخلوط كرده

Equisetum ramosissemum Desf. (Equisetaceae)

نوقنطری

Quntaryn (Teh.).

اشطتباها بطه جطاي قنيریطون گونطه يگطاهي داشته وكه ساختار شكننده گياهي از خانواده دم اسبيان ساقه سبز روشن

(Erythraea Centaurium pers.) از خانوادهGentianaceae تواند جایگزین گياه ميد ولي نشوميمعرفي

د كه در اروپطا شومي( در ایران به عنوان دم اسب در ایران شناخته Dianthus anatolicusدم اسب باشد. گونه ك

یك وانعنبهدم اسبيان مانند سایر گياهان متعلق به خانوادا نيز به عنوان جایگزین دم اسب كاربرد دارد. گياه دم اسب

د.شومياستفاده عمومي داروي تقویت كننده

Eremurus Aucherianus Boiss. (Liliaceae)

سریش سفید

Sirsh-i-safd (Isf., Teh.).

بصورت تجاري در ایطران و آسطياي مركطزي .Asphodelus ramosus L از جملهسری ي چند گونه هاریشه

شطهري مهطم در هيماليطا كطه اكنطون جطزو جطامو و Lehعراق و لح ك. تجارت این محصول در موصل دشوميیافت

از هاریشطه رسطند. ایطن ميبصورت خشك شده و یا پودر كسری نرم( بفروش هاریشه كشمير است م( رونق دارد.

بشطكل پطيچ هاریشطه د. شطوميبطه سطوریه صطادر (Balad Sinjir)منيقه در شمال غربي عراق به نام بالد سطينجير

است و توليد لعاب غليظي حدودي محلول در آب بوده از موادي كه تا روشن یا سفيد، متورم و نرم ايهورده، قهوخ

ند. قسمت سطبز گيطاه كنمياستفاده و سایر موارد چسب در صحافي كتاب عنوانبه. از این لعاب شدهتشكيل د كنمي

قابل خوردن است.

Erysimum repandum L. (Cruciferae)

تخم خاك شیر

Tukhm-i-khk-i-shr (Ham.); Khakshir-talkh (Isf.); Khakechi (Schl.); Khubah

(Ar.); Kashir (Bal.).

در دشطوميدیده سفيد مایل به خاكستري ي متراكم هاكه از نزدیك به علت وجود كرك كوچك، یكساله، گياهي

Sisymbriumي كهاگونطهي ي آن بهمطراه دانطههادانطهران، غرب اروپطا و غطرب آفریقطا فطراوان اسطت. كشمير، ای

Sophia L. وS. Irio ) كوچك، دوكي شكل، در هادانهد. این شومياز ایران تحت نام خاك شير به هند صادر ،

.كه كدر است( S. Sophiaهستند كبر خالف دانه سيح براقي بامایل به قرمز یا زرد ايهميلي متر، قهو 4حدود

د. هسته مایل به زرد و روغني است كنميرا احاطه هاآنند لعاب شفافي شوميدر آب قرار داده هادانهكه این هنگامي

و بصورت ضماد براي تسكين درد معده تجویز استفاده شدههنگام تب هادانهو طعم خردل است. این كه داراي عير

درمان بيماریهاي چشم مفيد شناخته اند. عنوانبهرا هاآند. دود شومي

Eugenia aromatica Baill. (Myrtaceae)

قرنفلQaranful, Qaranful-asward (Iraq); Karanaphal (Ar.); Laung (Hind.).

كجزایري واقع در جنوب شرقي آسيا كه در حطال حاضطر Moluccasقرنفل غنچه گل درختي شناخته شده و بومي

پزشطكي نطوین قرنفطل د. در شوميفراواني در بازارهاي شرق خرید و فروش است و به نزي است م(جزو كشور اندو

ایطن د. شطومياز روغن آن بطراي تسطكين دنطدان درد اسطتفاده همچنين تسكين سوزش گلو براي و به عنوان بادشكن

ن از تطرپو تركيبطي آنطرا تشطكيل داده درصطد 00تطا 48 د حطدودشطوميروغن كه مهم ترین ماده قرنفطل محسطوب

eugenolكژنطول ئوبطه نطام ا هو یطك روغطن اكسطي ن كه اغلب در صمغ سروها وجطود دارد م( ايهماد Terpeneك

است.این ماده است م( خاطربهخاصيت بي حس كنندگي ميخك

Ferula galbaniflua Boiss. (Umbelliferae)

ه جباری

Brjah, Bariz, Rish-shar, Gavshira (Teh.).

كطه Gulvanدر نزدیكطي گولطوان ي افقانستان م(هاآنكیكي از است گياه در محييهاي مرطوب مانند بادغيساین

د و ارتفاع این گياه شوميبوده كه ناگهان باریك ضخيم بخ پائيني ساقهد. شوميداراي خاكهاي شني است یافت

كنطيم مطایعي زرد رنطگ از آن خطارج شيار یا خراشي ایجادساق این گياه روي رسد. اگر مي سانتيمتر 400به حدود

ي جمطع هاد. بطراي نمونطهكنطميس از خود سطاطع بندد. این مایع عير و بوي قوي شبيه كرفميبه آرامي كهد شومي

اسطتفاده ورآاشطتها عنوانبهبصورت داخلي صمغ باریجه. كر شدتهران منشاء كردستان و یا مازندران آوري شده از

و صطمغ درصطد 00درصد رزیطن، 89د و بصورت خارجي براي تسكين زخمها كاربرد دارد. این دارو حاوي شومي

.است روغن موثرهدرصد 00تا 40

Ferula persica Willd. (Umbelliferae)

سكبینج

Sakbnaj (Teh.); Saka-binaja (Ar.); Sek binedge (Schl.).

قالطب و یا حبهآنرا در بازار بصورت جمع آوري شده.كرمان وكه از مرستان است معير صمغ-رزینبينج یك گس

روغن فراري دارد این ماده .گس با بوي پياز است توان یافت كه تند مزه ومي ايهمایل به قهو زده شده به رنگ زرد

حاوي گوگرد است. شده وكه بوسيله تقيير از آن جدا

مخلطوط همچنطين د.شطوميبصورت مرهم استفاده و براي درمان رماتيسم و كمر درد دارد ايهاین دارو شهرت منيق

د.شوميتسكين كمر درد استفاده درمان بواسير و براي بزركآن با روغن

Ferula Sumbul Hook. F. (Umbelliferae)

ریشه کلفس

Rshah-i-kalafs, Sumbul, (Teh.)

بطا ي آن ضخيم، دوكي شكل، حالت اسفنجي هاریشه د. كنميگياهي بزرگ و چند ساله كه در منيقه سمرقند رشد

سفيد رنگ با سطلولهاي صطمغي اسطت. بطوي قطوي و آن داخل و چروكيده و ايهقهو. پوست آن داردمقيعي بيضي

سپاسم براي بيماراني كه دچار هيستري تقویت قواي عصبي و ضد ا عنوانبهمشك مانندي دارد و طعم آن تلخ است.

د.شوميو اختالمت عصبي هستند تجویز

Ficus carica L. (Moraceae)

تین )انجیر(

یك درخطت ميطوه عنوانبهو همچنين سراسر عراق د رویميي كردستان هاتپهدامن كوهستان و درختي است كه در

فروشند.ميانجير را بصورت بند كشيده و آویخته از سقف خشك كرده د.شوميكشت

Foeniculum vulgare Mill. (Umbelliferae)

ریشه رازیانه

Rishah-i-rziynah (Teh.).

بادیان سبز

Bdiyn-i-sabz, Tukhm-i- rziynah (Teh., Ham.); BadyaN (Afg.).

. دشطوميكشطت و در بخشهاي مختلف اروپا و آسيا ی هاميوه خاطربه واست ان چتریزیبا از خانواده رازیانه گياهي

یا بادیان (Pimpinella Anisum L) توان در بازارها یافت و معمومً با تخم گياهميرا به وفور بذر یا ميوه رازیانه

د و بادیطان رومطي بطه شطوميگياه رازیانه اطالق د. نام فارسي بادیان یا بادیان سبز معمومً به ميوا شومي مخلوطرومي

ند باشطمي به عنوان مطاده اصطلي درصد روغن 9تا 9حاوي ند و باشميشيرین و معير هاميوهاین طعم ميوه گياه فوق.

منططي براسططاس تحقيقططات ج. س. او اسططت.بططه عنططوان مططاده مططوثره (anethol)كططه ایططن روغططن حططاوي آنتططول

(J.C.Umney) هاي كبذرهاي( آزمای شده نزدیكتطر بطه بادیطان رومطي اسطت و انه ایراني از تمام ميوهرایحه رازی

د. باشطميپطایين تطر هادر مقایسه با دیگر نمونه (Fenchone)درصد آنتول در رازیان ایراني بامتر و درصد فنچون

همچنين از لحاظ پزشكي براي درمان اسهال خوني و سرماخوردگي تجویز پر ارزش بودهیك ادویه عنوانبهرازیانه

د. شومي

openingك« ریشط گشطاینده» 9یكطي از عنوانبه این ریشهمهم در طب سنتي است. نسبتاریش رازیانه یك داروي

roots ) .ك له خاسكوجعفري، كرفس، مارچوبه و دیگر عبارتند ازریشه 4از عهد باستان شناخته شده بودRuscus

aculeatus) . ككزنيطان م( یطا ریشه رازیانه همراه بطا گيطاهCarum copticum Benth. & Hook.) بصطورت

ند.كنميبخور براي تسكين دندان درد و درد پس از زایمان تجویز

Fritillaria imperialis L. (Liliaceae)

ونگل سرنگ

Gul-i-sarnign (Teh.) Gul-i-shishpar (Pers.).

در دامن كوههطاي كردسطتان بوفطور مشطاهده د م(شوميكاین گياه در حال حاضر به نام مله واژگون شناخته این گل

تقریبا سطفيد رنطگ و بطدون طعطم و بطو است كه پياز این گياه. این دارو شامل قيعات شكسته شده و صخيم دشومي

جطدا يطاهسطمي را از ایطن گ دیك مطادا آلكالوئيط (Fragner)فراگنر 4888در سال د و حاوي نشاسته است.باشمي

یك داروي با ارزش در شرق دور شناخته شده و از آن در درمان درد قفسه سينه و دندان عنوانبهنمود. پياز این گل

شكم به زایمان براي كاه درد هنگام ساخته وخميري شكل ايهند. در ایران از پياز این گل مادكنميدرد استفاده

.مالندميزائو

Fumaria parviflora Lam. (Fumariaceae)

شاتره، شاه تره

Shtarrah (Teh., Isf.); Tukhm-i-shtarrah (Ham.); Shahtarrah,

شاتره گياهي دارویي است كه مصرف آن در سرتاسر هند، افغانستان و بلوچستان رایج است. علف و ميوا آن هطر دو

بصورت خرد كه حاوي كمي اسيد بوده و طعم گسي دارد و ساقه این گياه هابرگ در پزشكي قابل مصرف هستند.

داراي چينهاي ظریف و كوچك ه سر سنجاق بوده وكروي با نوك تيز، به اندازميوه آن سبز، د.شومياستفاده شده

تا حدودي تند و گس است.نيز هاآنو طعم بوي خاصي نداشته هاميوهاین است. بذربر روي سيح و حاوي یك

در بين مسلمانان هند این گياه ارزش خاصي داشته و گفته فومارین است. ماریك و آلكالوئيداین گياه حاوي اسيد فو

ند و كاه درد كنمي. در ایران آنرا مانند چاي دم مفيد استملين و ادرار آور براي تصفيه خون و به عنواند شومي

ند.كنميكمر در دوران بارداري تجویز

Fungi بهAgaric وPolyporus officinalis .مراجعه شود

Gentiana Iutea L. (Gentianaceae)

اناجوتی

Jtiyn (Isf.); Juntiyana (Duk.)

د. شطوميتجویز شقاقل یا هویج وحشي كه معير هستند بامعمومً بدليل طعم بسيار بد و تلخ آن ن اروپایي اریش جنتي

د شطوميد و گاهي در بازارها دیطده شوميدر كوههاي غربي ایران یافت ( .Gentiana Olivieri Grisebگياه ك

.معرفي شودن شرقي اجنتي تواند به عنوانمي

Glossostemon Bruguieri Desf. (Sterculiceae)

بوقناق

Bqnq (Teh.) Erok orab kuzzi (Iraq); Arab qosi (Turk.); Mughat (Egy.).

دارد و چنطد سطاله اسطت. گطل آن كوچطك و بطه رنطگ ايهاین گياه بزرگ و كلم مانندي است كه برگهاي گسترد

در یك داروي تقویطت كننطده زنطان عنوانبه درآمدهد. ریش این گياه كه بصورت پودر باشميمایل به قرمز ايهقهو

یك ماده عنوانبهبه مصر صادر و به مقدار فراواني هاریشه ، این 4341د. قبل از شوميمصرف یانمصر وب اعربين ا

.شدهميدرمان سرفه استفاده عنوانبهگاهي در بغداد این گياه نيز ریشه جوشاندهشد. ميتقویت قواي جنسي مصرف

Glycyrrhiza glabra L. (Leguminosae)

ریشه اصل سوس

Rshah-i-asl-iss (Teh.); Bekh-sus.

رب سوس

Rubb-i-ss, Asal-alsus

د. شطوميیافت متر 800ارتفاع بامتر از در كهاست در بادغيس و خراسان شاخص و معمولگياه شيرین بيان گياهي

كطه هاریشه ند و كنميرشد سانت 400حدود ي یكساله این گياه تا ها. شاخهدشوميگياه در بلوچستان نيز دیده این

ند. عشطایر شطوميسوخت هم مصطرف عنوانبهگاهي حتي ددهنميبخ بسيار بزرگ زیرزميني این گياه را تشكيل

ند.كنميرا استخراج هاریشه در یزد عصاره این

( در جنوب پاكستان و شمال اقيانوس هنطد م ايهمنيقو سند ك در بازار هند وجود دارد كه منبع آن ایران هاریشه این

د. در كل آسطيا، ریشطه شطيرین بيطان و عصطاره آن از شوميي مرزي شمال غربي كشت هاآناستدر است و احتمامً

د. ریش شيرین بيان براي از بين شوميرمان سرفه و درد قفسه سينه تجویز شناخته شده و براي د ي بسيار قدیمهاآنزم

تقویطت كننطده خاصطيت د ایطن گيطاهشوميگفته د. همچنين شوميتجویز به صورت خوراكي بردن سوءهاضمه حاد

.داردجنسي قواي

Gossypium sp. (Malvaceae)

قطن )کتان(

Cotton (Qutn, Ar.) براي این كتطاب سلولهاي موئي شكلي هستند كه اطراف بذر این گياه را فرا گرفته اند. قين كه نام عربي كتان است

درعراق فراهم آورده شده Hinaidi يستم در شهر حينيدرچندین گونه از كتان توسط مزرعه آموزشي كشاورزي

بریم مينام هاآنكه در زیر از

- G. herbaceum L. یا حداقل از قرنهاي گذشته بوده كه به كتان عراقي یا هندي معروف است. احتمامً بومي

كشت داده شده است.

- G. barbadense L. .كه به كتان سي آیلند معروف است

- G. hirsutum L. كتان ككه از گونه امریكائي كتانAmerican Upland) .منشاء گرفته

- G. mexicanum Tod. دهطد و مطيبه هندوستان وارد شطده، محصطول فراوانطي 4801 كتان مكزیكي در سال

تقریبا زرد رنگ است.

ي مخلطف هانمونه از واریته 9كه شدميیي از كتان نيز كشت داده هاگونهدر مزرعه آموزشي كشاورزي رستم سایر

الياف كوتاهي دارد، احتمام ناخته شده كامالً ش (.G. herbaceum Lك . كتان عراقي یا هنديآن جمع آوري شده

یطك محصطول تابسطتانه عنوانبطهتاحطدي نيز امروزه شده.ميها پي در این منيقه كشت بومي عراق است یا از قرن

این ند.كنميرا تامين آبياري هاي فراوان آب رودخانهو هاي شمالي كه چشمههادشتد مخصوصا در شومي كشت

نساجي كاربرد دارد. براي جمع آوري این نوع كتان تكنيك محلي وجود دارد بدین صورت الياف اغلب در صنعت

د.شوميي زائد آن جدا هاكه گياه كال برداشت شده و پس از خشك شدن قسمت

را بررسططي كططرده و در نهایططت گونطط كتططان هططاآني مختلططف كتهاگونططهوزارت كشططاورزي عططراق پططس از جنططگ

فعاليت ترویجي كه توسط ك( جهطت توصيه كرده كه الياف بلندي دارد جهت كشترا (Mesowhiteك آمریكایي

با نياز یك دور آبياري یك محصول تابستانه عنوانبهكتان این نوع كشت باعث شد تا افزای محصول انجام گرفت

نه كتان بطه بطي از صادرات سام 4301سال در 40از تا حدي كه بعدود عراق بسيار محبوب شمناطق كم ارتفاع در

رسيد. از آن سال به بعد با كاه قيمت جهاني كتان كطه دلسطردي پوند بود 100كه ارزش هر كدام آن عدل 9000

ميطزانصادرات كتطان بطه 4399رو به كاه گذاشت. در به شدت كشاورزان را به همراه داشت توليد این محصول

كطه در مزرعطه Acalaي كتطان آمریكطایي ماننطد آكطام گونه عدل رسيد. از لحاظ آزمایشي یك یا دو 100ناچيز

شد ولي محصطول بيشطتري ميبا اینكه از كتان آمریكائي نامرغوب تر محسوب آموزشي كشاورزي رستم كشت شد

كشت شد ولي با توجه به شطرایط محييطي نيز (Qutn misri). همچنين در این مركز آموزشي كتان مصري داشت

چندان موفق نبود.

Gypsophila paniculata L. (Caryophyllaceae)

الصابونیه

El-sbniyeh (Ar.); Zuleh (Ham.); Saosafid, Bekh (Ait.); Kundur, Kundusch

(Achundow). سطانت 400تطا 30بطه ایطن گيطاهارتفاع .دشوميكه در شمال ایران، افغانستان، قفقاز و تركستان یافت ايهگياهي بوت

صابون براي عنوانبهي زیرزميني این گياه هاساقه. دشوميمنشعب ریشه چندساله گياهي متعددي از هاساقه ورسد مي

جططایگزیني بططراي ریشطط گيططاهبططدون شططك هاریشططه د. ایططن شططوميهمچنططين لباسططها اسططتفاده شستشططوي مططوي سططر

هاریشطه ایطن شطده.مطياسطتفاده همطين منظطور هاست كه در قدیم توسط روميان و مصریان ب (.struthium L Gك

درصد ساپونين هستند.48تا 8حاوي حدود

Halimodendron argenteum Fisch. (Leguminosae)

ي این گياه كه بطدون ثبطت نطام هاميوه. دشوميیافت ، آسياي مركزي و منيقه قفقاز خاردار كه در عراق ايهدرختچ

شده. ميي این گياه در جراحي استفاده هابين اصفهان و شيراز به نام یزدي خست تهيه شده اند. تيغ ايهمحلي از منيق

بطذر در 9یطا 0و ايهقهطو هطاآنسانتيمتر طول داشته و كمي خميده هستند. رنگ 0ي رسيده این گياه حدود هاميوه

مانند نخود. خود دارند

Helianthus annuus L. (Compositae)

آفتاب گردان

Aftb garden (Teh.); Ward-ash-shams, Shams-wa-Qamar (Iraq); Qunah baqan

(Turk.)

نمونه بررسي شد. یك نوع به رنگ سطياه، تخطم مرغطي و عنوانبهنوع متفاوت از تخم آفتاب گردان 0در این كتاب

ي آن داراي هاميلي متر عرض دارد. نوع دوم سفيد، با سيحي صاف كه لب 8ميلي متر طول و 40كشيده كه حدود

ميلي متر عرض دارد. بازار خوبي براي هر دو گونه این تخطم آفتطاب 7ميلي متر طول و 40برجستگي است و حدود

رسد. همچنين روغن این تخم در پخطت و پطز كطاربرد دارد. ميگردان وجود دارد كه به مصرف انسان و یا پرندگان

د.شوميدان محسوب جمهوري شوروي از توليد كنندگان بزرگ تخم آفتاب گر

Helicteres Isora L. (Sterculiaceae)

بهمن پیچ

Bahman-i-pch, Pachman-i-puh (Teh.); Kisht bar Kisht (Pers.); Pechak, Marorphali

(Hind.); Avartin (Sans.).

در گيطاه پيچنطدهایطن دملت بر ميوا پيچ خورده و مارپيچي این درخت دارد. (Avartin)نام فارسي و سانسكریت

د. شطوميد و در مناطقي مانند مركز و غرب هند، سيالن، جاوه و شمال اسطتراليا یافطت كنميخشك رشد يهاگلجن

ميطوه ایطن درخطت رسطد.مطيميوا پيچ خورده این درخت در تمام بازارهاي هند و در كشورهاي شمالي تطر بفطروش

هطر حجطره از سانتي متر اسطت. 9تا 9/9بيري داشته و طول آن حالت پيچ خورده و زاویه دار مانند چوب پنبه ك

داراي خطواص دارواین تيره را در خود جاي داده. ايهمایل به سبز است ردیفي از بذرهاي قهو ايهاین ميوه كه قهو

درد روده و نفطخ شطكم در كودكطان تجطویز ،اسهال خوني براي درمانو تا حدودي قابض است بوده تسكين دهنده

د.شويم

Heracleum Persicum Desf. (Umbelliferae)

گل سپر Gul-i-sipar (Teh.); Gul-i-parr (Isf.); Goleper (Kerm.); Giafari (Schl.).

H. pubescensبطا گونطه ك كطه ي مرطوب كوههاي البرز خواستگاه و محل روی طبيعي ایطن گيطاه اسطتهادره

M.B..سيه ابو ( قرابت دارد(Boissie) كگياهH. lasiopetalum پر شناسایي كرده بود. ميوه این گل عنوانبه( را

بيضي شكل، حاشطيه دار، داراي كطرك .دشوميد ودر تهيه خيار شور استفاده شوميادویه فروخته عنوانبهگياه كه

یي كطه در هاگونطهند شوميه مصرف پزشكي دارند و در غذا استفاده ایي از این گيهاگونهبا وجود اینكه در پشت،

د.كنمياروپا و آمریكا از این گياه وجود دارد سمي است و توليد التهاب شدید پوستي

Hibiscas cannabinus L. (Malvaceae)

جل جلJiljil (Iraq); Hab-el-zalim (Ar.); Palsan (Hind.); Ambari (Duk.).

بطه مایطل ايهقهطو هايد. دانطهكنطميمنطاطق اسطتوایي رشطد در غطرب هنطد و (Deccan)گياه شطاهدانه دكطن این

حطاوي روغطن هادانطهميلي متر است. ایطن 9تا 9حدود هاآناي دارند و اندازا قلوهیا شكل مثلثي خاكستري، كدر،

عنوانبطه هطمي دارنطد مصرف پزشك هم هادانهد. شوميروانساز استفاده عنوانبهكه براي پخت و پز و همچنين بوده

ند.شومي استفادهغذاي دام

د بهترین الياف را دارد.شومي( كه در منيقه بصره جل جل ناميده Qunnab( یا كH. Trionumگونه ك

Holarrhena antidysenterica Wall. (Apocynaceae)

میوه زبان گنجشك

Mvah-i-zabn-i-gunjishk, Tukhm-zabn-i-gunjishk-i-talkh. (Pers.); Lizan ul

asafir (Achundow); Indrajaou (Hind.).

ي هطاگلو از جنبطه سطمت غطرب Chenabمنيق گرمسيري هيماليا از چنطاب در ریز، این درخت كوچك و برگ

این كتاب یي كه برايهاد. نمونهشوميدیده ( Travancor and Malaccaكمامكا و روتا تراوانكخشك هند تا

جمع آوري شد. تخم زبان گنجشك بود كه از تهران و همدان خریداري شد كه نشان دهندا شناخت قوي ایرانيان از

ميلطي متطر 40حطدود يطول هستند و ايهبه رنگ قهو ،سيحي صافكشيده، داراي هادانهگياهان دارویي هند دارد.

دارد، emetinكه خواصي شبيه به Wrightine (Conessine)رایتين یا كونسين ددارند. بدليل حضور آلكالوئي

.دارندتقویت قواي جنسي چنين مشهور است كه این بذرها خاصيت طعم تلخي دارند.

Hordeum vulgare L. (Gramineae)

جو سفید جو سیاه

Jau, Jōyi Safd, Jōyi Siyh (Iraq); Jao (Sind); J (Kurd.); Jav (Hind.).

واریتططه نططد.كنميهططم از دانططه و هططم از علوفططه آن اسططتفاده شططده وجططو بيططور وسططيعي در سراسططر عططراق كشططت

hexastichon بيور فراواني در عراق وجود داشته و ي مصرهاآني دور در كوهستهاآناز زم جو ش ردیفه یا

منبطع غطذایي درویطميشطت آبطي ي تحطت كهطادر زميند. جویي كه قبل از برف اول زمسطتان شوميو هند مشاهده

محسطوب اسطب و سطایر حيوانطات اهلطي یيغطذابخشي از جيره دان جو .دشوميحيوانات در طول زمستان محسوب

ي جمع آوري شده به هانمونهت مناسب نيست. ل. با وجودیكه جو محلي كيفيت خوبي دارد ولي براي تهيه ماشودمي

را شططامل Alleidumهمچنططين erectumو distichon ،hexastichonي هاعنططوان جططو سططفيد وسططياه واریتططه

د. ميسطون شطوميترین بازارها نيز بطه راحتطي یافطت يدر شرق دشوميكه از منيقه اروپا وارد جو مرواریديد. شومي

(Mason) د ازكنطميد كه اینگونه است كسي كه بطا نطان جطو و دوغ معطاش كنميل قول ضرب المثل ایراني را نق

.استتمام بيماریها مصون

ي جوي كشت شده در مركز آموزش كشاورزي عراق توصيف شده(.هاكدر متن اصلي كتاب در ادامه انواع واریته

Hyoscyamus reticulates L. (Solanaceae)

بزر بنجBazr-i-banj (Teh., Ham.); Kohi bang (Bal.); Banj barri (Iraq); Benj (Ar.); Bango

(Port.).

بطومي در ایطران و بيطور .H. muticus L و L. H. pusillusبطنج شطامل دیگطر بطذري هاگونطهاین گياه همانند

نيز هاآنچوپبزها و گوسفندان بدون مشكل این گياه را چریده و ون كر كرده است سد. آتچينرویميسوریه رشد

سطمي مانند تریطاك ي را هادانهند. با این حال پزشكان بومي این شومينچریدن این گياه به عنوان مسموم كننده مانع

و از دو ططرف بطوده كولطي بسطيار كطوچكتر( شكل بذر این گياه لوبياد. شوميدانند. بزر بنج از ایران به هند صادر مي

و گطس تلطخ ظریف در اطراف است. طعم روغنطي، ايهبا پوست یل به خاكستريما ايهقهونيز رنگ آن .فشرده است

را بطراي درمطان هادانطههستند. دود ایطن (hyosyamine)حاوي آلكالوئيد سمي به نام هيوسيامين هادانهاین دارد.

.ندكنمياستنشاق دندان درد

Hyssopus officinalis L. var. angustifolia Boiss. (Labiatae)

گل پونه

Gul-i-pnah (The.); Zupha-e-yabis (Ar.); Jupha (Hind.).

د. ارتفاع این گطل شوميمعير است كه در ایران، قسمتي از پاكستان و جنوب اروپا یافت كوچك و گل پونه گياهي

یطا ايهبنف مایل به قهو به رنگ دار ي كركهاگلنازك و چهارگوش با ايهبا ساقاست سانتيمتر 09تا 49حدود

تيطره یطا قرمطز در ايهي قهطوهالكه كشيده، سه گوش كه . دانه این گياهو بوئي شبيه به یونجه دارد مایل به آبي است

ند.كنميمعرق تجویز و ضد نفخمحرك، یك عنوانبهسيح خود دارد. گل پونه را

Illicium verum Hook. f. (Magnoliaceae)

بادنجان خطایي

Bdiyn-i-khat’i, (Pers.).

این گياه قبلسال صد. درویميچين ور بومي در مناطق جنوب چين و هندوكه بي ميوه درختي استبادنجان خيایي

شد ولي امروزه كامالً شناخته شده است و بيور مداوم روغن و ميوه ميجدید تلقي چاشني،دارو و به عنوان در ایران

كهشعاعي به شكل ستاره هستند متشكل از هشت پر هاميوهد. شومياز چين به هند و از آنجا به ایران صادر این گياه

داراي مطادا و این روغطن موثره استدرصد از روغن 9حاوي هاميوهسانتي متر است. این 9.9تا 9حدود هاآن قير

داراي خاصيت اشتها آوري هستند و گاهي هاآنو روغن هاميوهدر دو شكل جامد و مایع است. (anethol)آنتول

چاشطني درغطذا عنوانبطهد. همچنين در صنعت شطيریني سطازي و شوميتجویز و مشكالت ریوي براي تسكين سرفه

د.شوميمصرف

Indigofera Roxburghii Jaume (Leguminosae)

عدس تلخAdas-i-talkh (Teh.); Bin-i-talkh (Isf.).

تلطخ مطزه و بسيار سطخت هادانهميليمتر هستند. این 0در 1يح و كشيده به اندازه حدود ي قرمز رنگ، براق مسهادانه

( بوده .I. trifoliata Lاین بذرها مشابه بذر گونه ك د.شوميدارویي براي تسكين درد معده استفاده عنوانبههستند.

ند.شومي تجویز restorativeبه عنوان Guzratكه در

Indigofera tinctoria L. (Leguminosae)

رنگ کرماني

Rang-i-kirmn, Nasbdah-i-kirmani (?), Rang-i-sbdah, Rang-i-vasmah

(Teh.); Wasma (Punj.); Nil (Hind.).

ایطن گيطاه در منطاطق ایطران، پنجطاب و تركيطه هاي نيلينام قدیمي براي برگبه لحاظ تاریخي جالب توجه است كه

Isatis tinctoriaكطه از گيطاه (Woad)نامي كطه رسطما جهطت نطوعي رنطگ گيطاهي بوده. (Wasma)وسمه

اسطتفاده داشطته اسطت. نيز يان اولين گروههاي بریتانيایي كه به این مناطق آمدندمو در رفتميآمده بكار مي بدست

یا كثافت گربطه (Ranjowah)ه روئيده و در آنجا به نام رنجوا (kuram)بيور بومي در درا كورام Isatisگياه

در هند این گياه كشت شده و رنگ آن در .د. رنگ كرماني از زمان ابن سينا در ایران شناخته شده بودشوميشناخته

شطت و یطا پطودر شطده بطه فطروش رت دربطه صطومانند حنطا ي گياهد. برگهاشوميصنعت از چندین نسل قبل استفاده

پوست است. دادن بهي آرایشي براي رنگ ماده عنوانبهرسد. استفاده آن عمدتاً مي

Inula Helenium L. (Compositae)

هندی رأس

Ra’s-i-hind, Ghaza gouzanah (Teh.); Anduz (Ham.); Pil gush, Rasan; Andiz out

(Turk.); Zanjabil chami, Zanjabil-i-shami; Année (Fr.); Helenion (Gr.).

ریشه رأس در طب باستان و درميان یونانيان استفاده زیادي داشته و از این نقيه به سایر نقاط اروپطا و آسطيا گسطترش

مایل به خاكستري در سيح بيرونطي اسطت و سطيح ايهقهو هاآنسفت و سخت هستند كه رنگ هاریشه یافته است.

ي قطدیمي ایطن گيطاه كطه از بطازار تهيطه شطده بطود، هادر خلل و فرج چوب نمونطه داخلي آن رنگ روشن تري دارد.

دارویطي عنوانبطه ،دارد آینديداراي بوي دلپذیري است و طعم تلخ خوشریشه این گياه كه شد.ميبلورهائي دیده

د. خوردن یطك قيعطه كوچطك آن شوميیك تقویت كننده معير استفاده عنوانبهت و سل و یا براي درمان برونشي

براي كاه خلط سينه توصيه شده است.

Ipomoea hederacea Jacg. (Convolvulaceae)

تخم نیلوفر

Tukhm-i-nlfar (Teh.); Habb-el-nil (Ham.); Tukhm-i-nil; Kaladanah (Hind.).

گویند همانيور كه بطه زنبطق مياز این رو به آن نيل د و رنگ گل آن آبي استشومياین گياه در سراسر هند یافت

و یطك ميلطي متطر اسطت 9حدود بذر این گل سياه، كروي و زاویه دار در ند.كنمي( نيز این نام را اتالق Lilyآبي ك

سطير در بخط ايهي قهطوهطادیطده شطده و كرك اهطآنشطيارهاي ططولي روي .برجستگي در نوك آن وجود دارد

را هطاآن هطاد. محليكنطميیك داروي ضد یبوست عمطل عنوانبههستند كه يحاوي رزین بذوراین مركزي دارند.

شناسند.ميسمي

Ipomoea Turpethum R. Br. (Convolvulaceae)

تربدTurbud (Teh.); Turbad (Leh); Triorit, Triputa (Sans.).

ي بسطيار هاآند. ریش این گياه از زمكنمياین گياه بصورت بومي در مناطق هند، سيالن، مجمع الجزایر مامیي رشد

سطانتي 00تا 40د. از شوميي متفاوت دیده هاشناخته شده. تربد در اندازهارزشمند در شرق یك دارو عنوانبهقدیم

است. بطوي تيره خاكستري تا ايهچين خورده و رنگ آن قهو هاریشه سانتي متر عرض. سيح این 0تا 4متر طول تا

كه تا بودهدرصد رزین 40تا 9. تربد حاوي دكنميكه به آهستگي عمل دارد ولي طعم آن تهوع آور است مالیمي

این د. شوميویي مسهل است كه در مورد كمر درد و مشكالت كليوي تجویز حدودي در اتر محلول است. تربد دار

د.شوميبصورت تنها و یا مخلوط با سایر داروهاي مسهل تجویز دارو

Iris spuria Pall. (Iridaceae)

بیخ بنفشه

Bkh-i-banafshah, Rshah-i-arsa (Teh.); Irisha (Ind. Bazaars).

خاطربطهي گذشطته هطاآناز زماز زمان باسطتان در یونطان و رم شطناخته شطده بطود و (Orris) زنبقبيخ بنفشه یا ریشه

تهيطه شطده و گونطه از بطي از یطكخواص دارویي و عير خوب آن در سراسر شرق گسترش پيدا كرده. ایطن دارو

ون، ریزوم این گياه كه در افغانستان اُریسا سبوي متفاوتي دارند. طبق گفت آتچيي جمع آوري شده خواص و هانمونه

(Orisa) منبع ریشه اوریس در بمبئي، ایران و كشمير اسطت و د.شوميد از بجنورد به بازار مشهد وارد شوميناميده

ي تهيطه شطده از عطراق هایكطي از نمونطه. تهيه شدهد از منيقه كردستان شوميیي كه از ایران صادر هاریشه بخشي از

بصورت بخور براي درمان سردرد و یا درد بطي هاریشه این ( بود. .I. florentina Lر شبيه به زنبق اروپائي كبسيا

د.شومياز حد زایمان تجویز Jateorhiza Columba Mier. (Menispermaceae)

کلمبو

Kulamb (Teh.); Kalamb-ki-jar (Hind.).

ي هاگلجن آید كه بوميمياز درختي بدست یك دارو در تمام نقاط دنيا شناخته شده است عنوانبهریشه كلمبو كه

خشطك . ریشطه دباشطميشرق آفریقا ( م منيقه زامبزي كشامل كشورهاي زامبيا، زیمباوه، ناميبيا، موزامبيك و آنگوم

طعم بسيار تلخ، معيطر و د. دارايشوميسانتيمتر قير دیده 9تا 9/0حدود ي دایره یا بيضي باهابصورت برشكلمبو

( Tanninكن د. این دارو بدون تطانشوميتفاده دارویي براي تقویت معده اس عنوانبهد. ریشه كلمبو باشميلعاب دار

تركيب كرد. دارآهن تریكباتتوان آنرا با مياست از اینرو

Juglans regia L. (Juglandaceae)

گردو

Gird (Teh.); Charmaghy (Pers.); Jaws-i-rumi (Afg.); Joz, Goz (Turk.); Guzk

(Kurd.); Akhroot (Hind.).

د. برگ، پوست درخت، ميوه و روغطن آن شوميگردو درخت بسيار زیبایي است كه در ایران، كشمير و چين یافت

گردویي است با پوست نرم در عطراق گيرد.كشت درخت گردویي كه محصول آن ميدر پزشكي مورد استفاده قرار

یي كطه پوسطت گطردوي آن سطخت اسطت هتاهطك هاگونطهگوینطد همچنطين ميو به آن گردو كاغذي مرسوم است

(Hetahk) د. گردوهاي شرقي تا حدودي از گردوهاي اروپائي كوچكتر هستند.شوميناميده

Juniperus excelsa Bieb. (Coniferae)

ابهل

Abhil, Aabb-el-harar (Teh.); Harhr-koh (Afg.); Hab-el-a’ra’r (Ind. Bazaars).

هطاميوهاین د.شطوميهطاي البطرز جمطع آوري كطوه د از دامنطهشطوميو گفتطه شدهدر تهران فروخته ميوه سرو كوهي

حالت سطه كه وجود دارد هاميوهقير دارند. چند شكاف بر روي این ميلي متر 8و حدود ايهخاكستري مایل به قهو

ي ترشح روغن و رزین زرد رنطگ كطههانهبا روز مثلثي شكل هستند سه بذر سخت وحاوي وجهي داشته و هركدام

د كه از غطرب وارد ایطن باشميشيرین است. ابهل دارویي شناخته شده در هند هاآني مانند تربانتين دارند و طعم ئبو

در خراسطان د.شطوميمدر بوده براي اخطتالمت قائطدگي و سطوء هاضطمه تجطویز و روغن آن هاميوهد. شوميكشور

ند.كنميبرگها را بصورت بخور استفاده

Lactuca sativa L. (Compositae)

تخم کاهو

Tukhm-i-kh (Teh.); Bazul khasa (Ar.); Kahu-khaskabija (Hind.)

تها نطوك در یك ان و ميليمتر است، شایارهاي طولي داشته 4در 1كشيده حدودا كاهو خاكستري رنگ، بذر یا ميوه

د.شوميعير كمي دارد. بخور آن، بخصوص در هنگام ابتال به بيماري حصبه تجویز تيز است. طعم تلخ و

كه در كتب قدیم دارویي كر شطده در حقيقطت عصطارا شطيري ( (Lactucarium تریاك كاهو یا مكتوكاریوم

د.شوميكنوني یافت ن يآید. این دارو، در بازارهامياین گياه بدست رنگي است كه از ساقه

Lagenaria vulgaris Ser. (Cucurbitaceae)

تخم کدو قلیاني

Tukhm-i- kad qalyn (Teh.); Ghya ke bij (Hind.).

ن گيطاه ككطدو( اشطكال ایطد. ميطوه شطوميگياه بام رونده ایست كه در هند، جزایر مالوكو كاندونزي( و اتيوپي یافت

اسطت و یكطي از درتخم كطدو مغطذي و مطهاي آن گرد، قلياني و گرد تخت هستند. مختلفي دارد فراوان ترین نمونه

كه بخطور آن بطراي حصطبه را تشكيل مل دهد( مراجعه شود .Citrullus vulgaris Schradبه ك هپنج تخم مواد

مفيد شناخته شده است.

Lallemantia ibirica F.& M.(Labiatae)

بالنگو شهری

Bling shahr (Teh.); Gara za’rak (Tab.).

و ايهرنطگ قهطوميليمتر است. 9/4در 9بوده حدود بزرگتر ( .L. Royleana Benntكگونه بذر این گياه از بذر

را فطرا هطاآندر آب قرار دهطيم بيطور آهسطته لعطابي سطيح بذرهاهنگاميكه این در بامي ان است. 7شبيه به ايهلك

د.شوميدر ایران استفاده سبزي معيریك عنوانبهگيرد. این گياه مي

Lallemantia Royleana Benth. (Labiatae)

بالنگو شیرازی/ بالنگو

Bling (Ham.); Bling-shrz (Teh.).

باریطك و ،به رنطگ سطياه هادانهد. شومياین گياه در سراسر ایران، بلوچستان، افغانستان، تركستان و شمال هند یافت

وقتطي ایطن بطذرها در آب . هسطتندصطاف يسطيح با لكه كوچكي در نطوك و داراي ميلي متر 4در 9كشيده حدود

ند.شوميبراي سرفه تجویز هادانه. این ندشومي پوشيده خاكستري كدر و بي مزه لعابي ریخته شوند بالفاصله با

Languas officinarum Burkill (Alipinia officinarum Hance) (Zingiberaceae)

خولنجان

Khlanjn (Teh.).

ساحل كشور همسایه سطيام همچنين درد شوميدر چين یافت (Haynanكاین گياه بصورت بومي در جزیره هاینان

در شرق اسطت باستاني ايو ادویه این گياه داروریزوم د. شوميكشت داده (Kwangtung)در كوآنگ تونگ و

ه و خه شاخاغلب شا .سانتي متر عرض دارند 409سانتي متر طول و كمتر از 9حدود هایزوموارد اروپا نيز شده. ر كه

. بوي دشوميدیده هاآنهاي ریخته شده بصورت اریب روي و شياردار بوده كه جاي برگسوخته ايهرنگ قهوبه

د بلكطه بطراي تسطكين درد معطده و همچنطين شطوميادویه استفاده عنوانبهمعير و طعم تندي دارند. خولنجان نه تنها

درمان روماتيسم كاربرد دارد.

Lathyrus sativus L. (Leguminosae)

حر تومان

Hurtmn (Iraq); Kesari (Hind.); Lakh (Bom.); Lang (Guz.).

یك محصول زمستانه در عنوانبهد و همچنين شوميشمال هند یافت تابيور طبيعي در مناطق قفقاز یكسالهاین گياه

بطه عنطوان كطود این گونطهرسد. ميبه مصرف انسان و دام غذا عنوانبهي این گياه هادانه د.شوميعراق و هند كاشته

بين نوع خاصطي از ايهبراي مدتهاي طومني عقيده بر این بود كه رابيمناسب تر است. هاگونهسبز یا علوفه از دیگر

عقيطده (Guest)وجطود دارد. ولطي گسطت هادانطهو مصرف طومني مدت این (Lathyrism)فلج به نام لتایریزم

این گياه مشاهده نشده.براي این خاصيت در عراق وجود دارد كه هيچگونه مدركي دال بر

Lavandula dentata L. (Labiatae)

اسطوخودوس

Ustkhds (Teh.); Osthoukhodouce (Schl.).

ي مختلطف هاگونطهد. باشطميگيطرد كطه بطه معنطاي سطرهاي گطل مطينام فارسطي ایطن گيطاه از نطام یونطاني آن منشطاء

د. اسطيوخودوس در سطاخت داروهطاي باسطتاني شطوميرسد كه از شطيراز وارد مياسيوخودوس در تهران به فروش

( نيز .L. Stoechas Lاین نام همچنين به گونه ك یوناني حضور داشته و از آنجا وارد طب ایراني و عربي شده است.

وي دكسترو د كه حاشوميدهد و از آن اسانس روغني استخراج مياسيوخودوس بوي رزماري و كافور اتالق شده.

بططراي بشططكل بخططور اسططت. ایططن دارو (dextro-Fenchone)و دكسططتروفنچون (dextro-camphor)كمفططور

جراحطات خطارجي ها وجوش دارویي براي شستشوي عنوانبهد. همچنين از آن شوميمامریا استفاده و درمان زكام

ند.كنمياستفاده

Lawsonia alba Lam. (Lythraceae)

حنابرگ

Hinny-i-barg (Teh.); Hinna (Iraq); Rang-mehndi (Hind); Camphire (Syr.).

حنا به دو صطورت هم براي استفاده از برگهای و هم به عنوان گياهي زینتي. د شوميگياه حنا در سراسر هند كشت

مده و بطا مقطدار كه بصورت پودر درآ« رنگ»برگهاي به نام -0برگهاي شكسته شده -4رسد. ميدر بازارها بفروش

یك ماده آرایشي و زیبایي است عنوانبهاستفاده آن خاطربهكمي روغن خردل مخلوط شده است. ارزش اصلي حنا

و همچنطين مطوي كه با حنا به رنگ نارنجي تيره در آمده دارد ، دست و پاهاكه كاربرد زیادي در رنگ كردن ناخن

ي بسيار كهن مرسوم بوده و استفاده آن هاآنمادا آرایشي از زم عنوانبه. استفاده از حنا دشوميقرمز درخشان كه سر

ي انگشطت توسطط حنطا را هارنگ كردن ناخن توسط زنان مسلمان باعث رواج آن در كشورهاي اروپایي شده است.

حنطا را همچني ند.كنميوحتي جذام تجویز كورك و جوش نامند. حنا را براي بيماریهاي پوستي، مي« فندوق بستن»

درصطد 40( درمان شطود. بطذر حنطا حطدود Stoppage of bladderمالند تا كميبر روي مثانه و مناطق شرمگاهي

روغن دارد.

Lecanora esculenta Eversm. (Parmeliaceae)

شیرزاد

Shr-zd (Teh.); Chir zadi, Agalactie (Schl.).

د. در ایران، این گياه بيور بومي در منيقه شوميگياهي است كه بصورت فراوان در شمال آفریقا و غرب آسيا یافت

.دشطوميیك نخورد تا یك گردوي كوچك دیده از اندازا متفاوت رزین یا مان این گياه در د. كنميسيستان رشد

اگطزامت د و شامل بلورها و اليطاف باشميو سفيد یا سفيد است كه بخشهاي داخلي آن نرم روشن ايهرنگ آن قهو

د كطه بعطد از كنطميهاي زگيطل ماننطد رشطد يگد. در سيح بدن این گياه، برآم( استcalcium oxalateكلسيم ك

د. به گفته اتشطليمر كنيماین گياه كمك این امر به گسترشد شوميو توسط باد جابجا شدهمدتي از سيح گياه جدا

(Schlimmer) شدهميبه عنوان منبع غذایي استفاده زمان اسكندر كبير دراز این گياه.

دارو عنوانبطهاست و بيور كلي ارزش غذایي بامیي ندارد. تحطت نطام شطيرزاد Licheninنين چاین گياه حاوي لي

د.شومي مادرانباعث افزای جریان شيردهي كاربرد دارد كه همانيور كه از اسم آن پيداست كمولد شير(

كطه در عطراق و ( بود.Usnea spاز آن، گياه كجمع آوري شده یك گونه داروي هاگونهي دیگر از سایر هانمونه

. ایطن گونطه را بطا آرد مخلطوط اسطتمعروف (Lihayat-as-shyib)« ری پيرمرد»تحت نام د ورویميایران

شد.ميخوشبو كنندا دهان استفاده عنوانبهعصاره آن نمودند همچنينميدر تهيه نان استفاده كرده

عيطر عنوانبطهمعروف بود و (Lachyat-as-sheilch)نمون دیگر كه مخصوص به كوههاي آلپ بود تحت نام

ند.باشمي Zobariaو Evernia ،Ramalinaي هاگونهمنشاء این ماده شد. مياستفاده

-Plaد. كشطومي( استفاده Brahuis( ناميده شده توسط كMrmt( كه كBoucerosca Aucheriگياه ك

mangyو ك )Mhrizنام دو گونه از این دارو ك )Lichen هستند كطه در كشطمير بطراي رنطگ كطردن دسطت و )

( حاصطل .Squamaria chrysoleuca Smند. یكطي از ایطن دو احتمطام از گيطاه كشوميناخن مانند حنااستفاده

د.شومي

Lens esculeuta Moench (Leguminosae)

سكین

Nisik (Kurd. In Iraq); Adas (Turk.); Masr (Hind.).

خوراك مغطذي از زمطان عنوانبهعدس گياهي است كه داراي خاصيت غذایي بسيار بام است كه براي انسان و دام

از مطيالد پطي سطال 4900یي از این گياه در مقبره مصریان باستان كه تاریخ آن بطه هاگونهباستان شناخته شده است.

عنوانبطهعدس ( به نمای درآمده.Wellcome Historical Medicalرسد یافت شده كه در موزه كميمسيح

یگطر اسطتفادهدر هند معروف است و نوع د« دال»د كه در این شكل به نام شوميمصرف یا لپه شده غذا بصورت دانه

« عدس مار»بغداد بدست آمد تحت نام مدرسه آمریكائي پسرانهاز عدس كه از ايهنمون د.باشمي آن پودر ،عدس از

(Adas mar) شد.ميو براي تسهيل زایمان زنان تجویز هشد شناخته

Lepidium Draba L. (Cruciferae)

مچهMuchchah (Isf.); Bajindak (Afg., Hind.); Buski (Bal.).

جوان این گياه كه هايبرگد. در تبریز شوميشاهي سفيد گياهي است كه در مناطق غرب آسيا و شرق اروپا كشت

معطروف (Khili-Wili)« ویلطي -خيلطي» و به نام ندشومياستفاده یا به عنوان سبزي خوردنمعير هستند در سامد

یطك عنوانبطهرا هادانههفت یا هشت عدد از این كوچكتر است و (L.sativumبذرهاي این گونه از گونه كاست.

ند.كنمينفخ استفاده از داروي ضد دوز

Lepidium sativum L. (Cruciferae)

تخم شاهي

Tukhm-i-shh (Teh.); Tukhm tartizak (Isf.); Halim (Hind.); Asalia (Bom.); Tara

tezak (Afg.).

. تخطم ایطن گيطاه یافتهد و كشت آن بيور وسيعي در شرق تا تبت گسترش شوميگياه بومي در ایران محسوب شاهي

به ابعاد مایل به قرمز ايهروشن یا قهو ايهد. تخم شاهي قهوشوميدارو از ایران، هند و از آنجا به اروپا صادر عنوانبه

كوچك در یك انتها. طعم تند و تيزي داشطته و زمطاني ايهلك با یك تو رفتگي در حاشيه و. ندستميليمتر ه 9/4در 9

یطك داروي تقویطت كننطده عمطومي، عنوانبطه پوشطاند. بطذرهاميكه در آب خيسانده شوند لعابي كدر اطرافشان را

ند.كنمياستفاده مدرتقویت كننده قواي جنسي و همچنين

Linum usitatissimum L. (Linaceae)

كرَتخم بزْTukhm-i-bazrak, Bazrak (Ham.); Basarak katrin (Pers.); Tukhm-i-katan (Ait.);

Bizre Kattane (Schl.).

معطروف اسطت و روغطن (Zagher)آن در افغانستان به نام زاغطر بذراین گياه و (Aitchison)به گفته آتچيسون

د شطومي. این گياه در سراسر تركستان كشت دشوميیا كتون شناخته دانه آن به نام روغن زاغر و فيبر آن به نام كتان

پس از آنكطه كتطان هنطدي در د.شطوميي آن است. در هند فيبر این گياه جمع آوري نهادانهروغن خاطربهكه بيشتر

روغطن عراق مورد هجوم بيماري زنگ كتان واقع شد گونطه كتطان مراكشطي بطه عنطوان جطایگزین گسطترش یافطت.

خطورده بطه شطكل شطيریني نيز این گياه بذر د.شوميصنایع مختلفي استفاده بسيار با ارزش بوده دري این گياه هانهدا

د.شوميجوش استفاده درمان ضماد براي عنوانبه (.Althaea sp)به همراه گون انده این بذرهاد. جوششومي

Lolium rigidum Gaud. (Gramineae)

گل چمنGul-ichaman (Teh.); Ziwan (Iraq).

گياه علفطي كطه رسد این مي كنندهاست كه بخصوص به مصرف گوسفندان و سایر حيوانات كه چرا یكسالهگياهي

گطاهي آن آیطد زیطرا بطذرمطيكه علفي مضر بطه شطمار است" Jamdar"( یا L. temutenlumنزدیك به گونه ك

ایطن بطذرها كطه در تهطران اسطتفاده از د. نطوعكنطميتوليطد شده كه سمي موثر بر سيستم عصبي آلوده قارچي توسط

د مشخص نگردید.شوميفروخته

Loranthus Grewinkii Boiss. and Bunge (Loranthaceae)

ليوکشمش ک

Kishmish-i-kl (Teh.); Kishmish-kawali (Ind. Bazaars); Dibk (Ar.)

در لرسطتان و مسافرتدر كتاب خود به نام (Le Bode)لو بود .معروف است هانام این ميوه به معني كشم كولي

ي كوههاي زاگرس در هاگل كر كرده است كه در جن Travels in Lauristan and Arabistan)ك عربستان

درخطت گياهطان انگطل و ازناميدنطد مطيلي ورا مشاهده كرده كه بوميان آنرا انگوركط ايهمسير كرمانشاه به بغداد ميو

و هطيچ ططول داشطته ميلي متطر 8حدود سوخته و چروكيده است كه ايه، قهوگرد ،خشك شده این ميوه.استبلوط

نویسطنده دهطد. مي كائوچو مانندي است كه به آن خاصيت كشسانيندارد. مزه بسيار بدي دارد و حاوي مادا ايهدان

عنوانبهلي در آب ومخلوط كشم ك( كر كرده. resolventملين و كخواص این ميوه را « مخزن امدویه»كتاب

د.شوميدارویي براي از بين بردن موهاي زائد بدن استفاده

Luffa acutangula Roxb. (Cucurbitaceae)

طوری

Tr (Teh.); Tukhm-i-turi (Afg.).

ناميده شده كه برگرفته از كوشا به معني پيله كطرم ابریشطم (Koshataki)این گياه در زبان سانسكریت كوشاتاكي

كه شبيه پيلطه اسطت. شدهليفي محصور تارهاياز ايهاست. دليل این نام گذاري این است كه تخم این گياه در شبك

، به خاكستري، بيضي، تخت هادانه د.شومياستفاده كاغذ خشك كن و یا ليف حمام عنوانبه هادانهخشك شده این

ي نامنظم سياه بر روي آن كه خطواص داروئطي داشطته و بطه هابا لكه ميليمتر با سيحي زبر 8ميليمتر در 41تا 40ابعاد

حاوي روغن نيز هستند. هادانهكاربرد دارند. این استفراغ آور و ملين عنوان

Mallotus philippinensis Muell. Arg. (Euphorbiaceae)

قنبلیلهQunbalilah (Teh.); Kamela (Hind., Bom.); Kapila (Mad.).

این ي قرمز رنگ است. پودر هاغده به شكلد و ميوا آن شوميهند یافت سراسر مناطق گرمسير درختي است كه در

د ولي در اكل محلول بطوده و بطه آن رنطگ نطارنجي شوميندر آب حل سنگين بوده و تا حدودي زبر است و هاميوه

رنگ عنوانبهند. سابقاً از قنبليله كردمياستفاده ايهه ضد انگل و كرمهاي رودیك ماد عنوانبهدهد. از این دارو مي

جطوهري كردنطد كطه بيطور كامطل منسطوخ شطده و امطروزه از رنگهطاي مطيبراي رنگ آميزي پشم و ابریشم استفاده

ند.كنمياستفاده (anilineك

Malva sylvestris L. var. mauritiana Boiss. (Malvaceae)

گل پنیرك

Gul-i-panrak, Tukhm-i-khbzi (Teh.); Khatmi-i-kuchak (Pers.); Penirak, Khib-

baze (Schl.); Hamam Komandji (Turk.).

و از ایطن نقيطه بطه د فطراوان بطوده شوميبه آن گل ختمي گفته در شمال شرقي ایران باین گياه كه بگفته آتچيسون،

از ایران بطه هنطد صطادر ي این گياه است كههاميوهد. خبازي نام عربي شوميسایر نقاط براي مصارف پزشكي صادر

و نام آن به خاطر گرد و قرصطي ( در بازارها بوفور وجود داشتميوهد. در تهران هر دو نمونه این گياه كگل و شومي

حالطت د. ختمطي شومياتالق نيز Althaea جنس ي بزرگترهاگونهمي همچنين به نام ختانتخاب شده. هاميوهبودن

و ، سپستانعناب .Nymphaea alba Lمخلوط گل ختمي با گل بنفشه و دارد غضروفي و خاصيت خنك كننده

Alhagi camelorum Fisch. نيطز ملطين د. همچنطين ختمطي بطه عنطوانشوميداروي ضد سرفه تجویز عنوانبه

د.شوميتجویز

Matricaria Chamomilla L. (Compositae)

بابونه

Bbnah, Tukhm-i-bbnah (Teh.); Babunaj (Pers.); Baibun (Mosul).

گيرد. این گياه در بازارهاي هند و ایران كامالً قابل مينام بابونه در حقيقت از روستایي در عربستان به همين نام منشاء

د شطوميكه در عراق فروختطه ايهبابونند. شوميي معير این خانواده نيز در بازار یافت هادیگر جنسدسترس است.

براي تهران ( بود. نمونه داروئي از.Achillea fragrantissima Forskبا كهمراه ي گياه فوق هاگلمخلوطي از

( decipiens?احتمطام از گونطه كشطد از گيطاه بابونطه مطيكه گفته (Mukhlisah)« مخلصاه»ما فرستاده شد به نام

د. چطاي بابونطه جهطت تسطكين شطوميیك تب بر اسطتفاده عنوانبه و محرك بودهنفخ ضد هبابونبدست آمده است.

د. همچنين بخور بابونه براي اسهال خوني مفيد شناخته شده است.شوميناحيه قفسه سينه تجویز عصبي دردهاي

Medicago sativa L. (Leguminosae)

قتQatt, Jatt (Ar.); Winjah, yunjah (Kurd.); Aspust (Bal.); Spistha (Afg.).

وسطيعي در خطتن ایطن گيطاه در سطيحد. شطوميیونجه گياهي است كه در بخ معتدل آسياي غربي بفراواني یافطت

د یكي به نام قندهاري و دیگري ایراني یا عربي. از این گياه وجود دار واریتهد. حداقل دو شوميهند كاشته همچنين

( بودن بذرش پطي از جنطگ از بصطره بطه dodderعراق است و به دليل ك منيقهیونجه نوع دوم خاستگاهبي تردید

سطبز متمایطل سطفيد و یطا ،ايهرنگ قهو بهميلي متر 0بذر یونجه بيضي یا گرد، حدود شد. ميآفریقاي جنوبي صادر

د.شومياستفاده يیك ضماد خنك كننده براي بهبود جوشهاي پوست عنوانبهاست.

Melia Azedarach L. (Meliaceae)

سنجد تلخ

Sinjad-i-talkh (Teh., Isf.); Mab-ul-dan (Ar.); Bakayan (Hind.).

هند شطده اسطت. از بخشطهاي جنوبي احتمامً توسط مسلمانان وارد بخشهاي (Persian lilacكیا سنجد تلخدرخت

د تطا از سطنجد شطوميد. ميوا این درخت سنجد تلخ ناميده شوميمختلف این درخت در طب پارسي و عربي استفاده

به طول یا گرد، دوكي شكلمتمایز شود. سنجدتلخ بشكل ( است، Elaeagnus angustifoliaكه ميوه درخت ك

طعطم گوشطته آن و اسطت مایل به قرمطز ايهرنگ آن قهو رده كهبا پوستي نرم، كمي چروك خوميلي متر 40حدود

سطنجد تلطخ خاصطيت تطب بطري دارد و هسطت آنطرا بصطورت گردنبنطد داشته و هسته سخت پنج وجهطي دارد. تلخي

آورند تا از ابتال به بيماریهاي واگير جلوگيري كند.ميدر

Mentha sylvestris L. (Labiatae)

پونه

Pnah (Teh.); Gul-i-punah (Isf.); Pudina (Hind.).

د. نام عمومي بطراي كنميغرب هيماليا و همچنين ایران رشد گرمنعناع وحشي گياهي است كه بيور بومي در منيق

« پودینطه»است از نام پارسطي این گياه كه نامي عربي (Fudanaj)« فوداناج» .نعناع در شرق بيشتر شناخته شده است

سه نوع مختلف فوداناج را توصيف كرده كه عبارتند از "مخزن امدویه"نویسندا كتاب منشاء گرفته است.

ي نقره فام دارد ولي متاسفانه نمونه تهيه شده از تهران اگرچه هابرگنوع كوهي نوع وحشي، نوع كوهي و نوع آبي.

یك داروي عنوانبهد و شوميكاشته انواع مختلف نعناع در باغها بسيار معير است براي شناسائي كامل مناسب نبود.

د. برگ نعناع براي سطوزش معطده شوميآرام بخ كه بوي بسيار ميبوعي دارد و همچنين ضدنفخ است استفاده

كه براي درمان روماتيسم، لطرز و اسطهال خطوني شدهدم ،همچنين نعناع بصورت چاي ،دشوميكترش كردن( تجویز

د.شومياستفاده

Merendera persica Boiss. (Liliaceae)

سورنجان سفره شده

Srinjn-i-sufrah shudah (Teh.).

بلوچستان و پنجاب مشطاهده يهاآنسروست در شمال ایران به افغانستان،( است Colchicumكه شبيه به كاین گياه

عنوان دارو جمطع شطده و به این گياه پياز . گزارش كردهدر كل بادغيس و خراسان را شده است. آتچيسون این گياه

باسطتاني Hermodactyl نطواع گيطاهد. ایطن دارو یكطي از اشطوميبه خليج فارس و در نهایت هنطد صطادر از مشهد

گردآوري ي هاریشه رواج داشته.هند تحت نام سورنجان شيرین به عنوان دارو در بين مسلمانان احتمام كه دباشمي

و هيچ بطو و مطزه خاصطي پيازها مشخص بود ايهند و داخل سفيد و بافت نشاستبه قيعه قيعه شده بودهمدان شده از

بطراي روماتيسطم تجطویز (.Colchicum sppك شطده هماننطد سطورنجان تلطخ د سورنجان سفرهشومينداشت. گفته

.دشومي

Mirabilis Jalapa L. (Nyctaginaceae)

تخم الل عباسي

Tukhm-i-llʻabbs (Teh.); Gul-i-abbasa (Pers.).

نام علمطي آن د. باشميمناطق گرم آمریكا گياهي ازد شومينيز شناخه « 1ساعت »یا « شگفتي پرو»به نام كه این گياه

است. ميوه ایطن هاگلوع و گوناگوني رنگ این دليل این نامگذاري تن واست شگفت انگيزبه معني ( Mirabilisك

كطه حطاوي یطك بطذر اسطت ( papillateك و وجهي 9، مایل به قرمزتيره ايهقهو ميليمتر، 9در 8 بيضي شكل، گياه

را كوبيده هاميوهد از این شوميگفته . مقدار بسيار اندكي از خواص این گياه شناخته شده.دباشمي ايهسفيد و نشاست

فروشند.ميبا فلفل سياه مخلوط كرده و به عنوان فلفل

Morus nigra L. (Moraceae)

شاه توت

.Shh-tt (Teh.) درخت .Rishah- shh-tt (Teh.)ریشه .Tt-i-kushk (Teh.)ميوه

( براي ميوه همچنين برگ بطراي M.albaبخصوص توت سفيد كد، شوميكشت بلوچستان ودرخت در ایران این

و تقریبطا مصطرف همگطاني دارد. وقتطي رسدميدر بازار بفروش هم شاه توت و هم توت سفيد كرم ابریشم. پرورش

به عنوان یك ماده مغطذي و خطوش در طول زمستان وناميده ( Tut-i-dhamرا كآن به دقت خشك شد هاميوهاین

د. نكنمياستفاده طعم

ه قرمطز بطا د پوست و ریشه درخت است كه سطيح خطارجي آن مایطل بطشوميداروي دیگري كه از این درخت تهيه

قاعطدگي تجطویز بطراي درمطان اخطتالمت در تهطران اسطت و ( در داخطلliberسلولهاي سفيد ابریشمي، محكطم و ك

د.شومي

Myristica fragrans Houtt. (Myristicaceae)

جوز بویا

Jauz-i-by (Teh., Ar.); Bazbaz (Pers.); Jaephal (Hind.).

تحطت نطام گل یا پوسته خارجي د.شومياستفاده داروادویه و یا عنوانبهدانه در تمام هند و ایران شناخته شده و این

د كه همان خواص دانه را دارد.شوميگل جوز در بازارها فروخته

Myrtus communis L. (Myrtaceae)

تخم مورد

Tukhm-i- mrd (The.); Hab-el-aas (Ar.); Uurd (Abu Mansur).

مورد سبز

Mrd-i-sabz, Barg-i-mrd (Teh.).

بطذر سطفيد، سطخت و حطاوي چنطدین ميطوهشكل، معير و كمي شيرین هسطتند. هطر ياین گياه سياه، نخود هايميوه

و وقتطي شكسطته كطه و نوك تيطز بطوده و داراي غطدد مترشطحه اسطت كليوي شكل است. برگهاي این گياه كوچك

خواص گيطاه مربطوط بطه كه استحاوي روغن فراري تمامي این گياه ند.كنمي ایجاددلپذیري ند عيرشوميسابيده

( rubefacientو ك ضطدعفوني كننطده، انگطل كط عنوانبه این گياه محرك، قابض بوده و از روغن آناست. آن

.ندكنميهمچنين این روغن را گرم كرده براي درمان جوش و دمل بصورت ضماد استفاده . ندكنمياستفاده

Nannorrhops Ritchieann Wendl. (Palmae)

کاکل زرد

Kkil-i-zard (Teh.); Khove, Kh (Afg.)

بطراي . ایطن اليطاف آیطدميدرخت نخل بدست این نوع از واليافي نرم و كرك مانند كه بسيار شبيه به پشم شتر است

براي گيراندن آت استفاده ه موادي كهند. در افغانستان بشومياستفاده گيرآت عنوانبهپانسمان زخمها و همچنين

گویند.مي "خو"ند از هر منبعي كه باشد كنمي

Nardostachys Jatamansi Dc. (Valerianaceae)

بلطیاسنبل

Sumbul-i-latf, Sumbulu’l-tib (Teh., Isf.); Sumbul-jibali (Ar.); Jata-masi (Sans.,

Hind.); Balchar (Afg.); Bekh-i-sumbul (Pers.).

از زمان (Nardus root)سنبل هندي یا ریش آن به نام سنبل لييب ود كنميهيماليا رشد مناطق آلپيگياه فوق در

كه توسط یك شبكه الياف محصور شده تيره بوده كستريكوتاه، ضخيم و خا هااین ریزوم. استباستان شناخته شده

درصطد 4حطدود داراي هطاعيري مشابه والرین داشته و ریزوممعروف است. « موي شييان»در ميان بوميان به نام كه

بطراي بيماریهطاي روغن و ریزومها خواص مشابهي داشته و .هستند Valerianicروغن فرار حاوي اسيد والریانيك

نيطز براي بيماران مبطتال بطه اخطتالمت قلبطي ند، شوميكه مانند چاي دم هاریشه د. همچنين این نشوميعصبي تجویز

مفيد شناخته شده است.

Nepeta micrantha Bunge and N. ispahanica Boiss)

زوفا

Zf, Zn (Teh.); Zufah-i-yabis (Ar.).

نوعي شده. در ابتدا آنرا ميیك داروي ضد نفخ در شرق مصرف عنوانبهزوفا گياهي معير است كه از زمان باستان

است. ( Nepetaك جنسنشان داده است كه زوفا متعلق به اخير شناختند ولي تحقيقات مي( hyssopزوفاي مصريك

در حطالي كطه ( بطود.N. ciliaris Benth( نمونه زوفاي جمع آوري شده از سند كDymockك دیموكبه عقيده

كه از تهطران بدسطت ايهنمون ( شناسائي گردید. دو.N. bracteata Benthنمونه جمع آوري شده از بلوچستان ك

هادانطهدانطه دار اسطت. دني ارغطواني و هابطود. كاسطه گطل، ایسطتاده، سطبز بطا رگطه بطذرآمد شامل كاسه گل، گل و

و بطوده لعطاب دار هادانهشكل در انتها دارند. این 7ميليمتر هستند كه یك فرو رفتگي 4و حدود ايه، قهوخروطيم

دم نوش سردیك گياه معير، عنوانبه. گردندميند و براي درمان آنفلوآنزا و زكام تجویز شوميوقتي با آب مخلوط

د.شوميآن براي درد قفسه سينه تجویز

Nicotiana Tabacum L. and N. rustica L. (Solanaceae)

توتون

Ttn (Iraq); Tambaku, Tumaku; N. rustica= Turkomani tambaku (Afg.)

د. تنباكو محصطول شوميمصرف داخلي، تجارت محلي كشت عنوانبهتنباكو گياهي است كه در شمال شرقي ایران

وسيعي كودپاشي شوند و همچنطين آبيطاري د زیرا زمينهاي تحت كشت باید بيور شوميارزشمند و گراني محسوب

ند كطه باعطث شطوميخيسطانده (Gur)گطور شكر خام یطابرگهاي تنباكو با این زمينها بسيار دقيق باید صورت پذیرد.

نيز استفاده شده كهعيسه آور به عنوان ،به عنوان دخانيات تنباكواستفاده از د وزن برگها بيشتر شود. عالوه برشومي

Boiss Ephedraگياه ك. همين دليل گاهي این گياه با خاكستر پودر شدهه گویند. بمي (Nashwar) به آن نشوار

pachyclada) از خانواده كGnetaceae ) دو .د تا خاصطيت عيسطه آوري شطدیدتري ایجطاد كنطدشوميمخلوط

و پودر تنباكوي معير شده بطا جالب توجه هستند پودر تنباكوي خيس شده از عراق هانمونه از این ماده در بين نمونه

گل یاسمن.

Nigella sativa Sibth. (Ranunculaceae)

سیاه تخمه

Tukhm-i-siyh, Siyh-danan, Siyh-tukhmah (Teh.); Hab-es-souda (Ar., Egy.,

Iraq); Kala jira, Mugrila (Hind.).

وود د. طبطق گفتط بطردشطوميرازیانه در مصر، سوریه و ایران كشطت گل است كه به نام جوز گل یا یكسالهگياهي

(Birdwood) در متون قدیم ك هادانهاینthe melanthion of Dioscorides and the gith of Pliny )

ميليمتر هستند. پوسته خارجي سفت و كمي 9معرفي شده اند. این بذرها سياه، سه وجهي به طول تحت نام زیره سياه

نطد. بطذرها كنميند عير خوشطي ماننطد ليمطو متصطاعد شوميسفيد و روغني دارند كه وقتي خرد ايهچروكيده و دان

ند. شطوميبطه عنطوان چاشطني و دارو مصطرف ايهروغن موثره غير فرار و ماده ساپونين مانندي دارند و بيور گسطترد

پاشيدند كاري كه هم اكنون در تبریز ميوي خمير نان این بذور را به عنوان خوش طعم كننده بر رمسلمانان در قدیم

سياه تخمه دواي هطر بيمطاري بجطز مطرگ » وجود دارد كه ضرب المثل عربي با این مضمونند. كنميو تهران با زیره

و بطه آن قطره دشطوميبه عنوان سطبزي خطوراكي و معيطر كشطت (.N.arvensis Lكدر اطراف تبریز گون «. است

گویند.مي( یا علف نان سياه Black bread weedچورك اوتي ك

Nymphaea alba L. (Nymphaeaceae)

گل نیلوفر، نیلوفر کرمانشاهي

Gul-i-nlfar, Nlfar-i-kirmnshh (Teh.); Nenuphar (Ph. Pers.).

اروپطا و سطيبري یافطت ايهد. این گل در تمام دریاچطشوميدارو استفاده عنوانبهگل، ساقه و برگ نيلوفر آبي سفيد

جطنس بطهگطاهي همچنطيند. شطومياستفاده نيز ي پياز دار آبي هاگلد. نيلوفر نامي است كه گاهي براي سایر شومي

نطامي اسطت كطه در هنطد بطه گطل (Kamal). كمطال دشطومينيلطوفر گفتطه كه گل آبطي رنطگ دارد (Ipomoeaك

گل مقدس مصریان كلوتطوس( كطه این نام به د. همچنين وشميدارو فروشيها یافت درو شدهاتالق ( Nymphaeaك

د. گل نيلطوفر شوميدارو استفاده عنوانبهدر چين اطالق شده واست (.Nelumbium speciosum L) ايهگون

یك تب بر به وی ه براي كودكطان و همچنطين بيمطاراني بطا مشطكالت عنوانبهو و قابض داشتهخاصيت خنك كننده

گطل بنفشطه، گل نيلوفر معمومً به صورت مخلوط با عنطاب، گطل گاوزبطان،به این منظور د.شوميقفسه سينه استفاده

د.شوميتجویز ( .Adiantum Capillus-Veneris Lكشكر و گون

Ochrocarpus longifolius Benth. & Hook. (Guttiferae)

نورموش

Nr-ms, Normush (Ham.); Tambr (red) nagkeshur (Pers.).

تطا (Canara)این گياه بصورت درختي است به نام زعفران كبري كه در بخط غربطي شطبه جزیطره هنطد از كانطارا

و Rajapurي گل این درخطت بطه ططور عمطده از راجطاپور هاو جوانه هاد. شكوفهكنميرشد (Concan)كنكان

بطراي این گياه مانند قرنفل قابض بوده ومایل به قرمز ايهنچ قهوغد. شوميبه سایر نقاط فرستاده ( Deccanدكن ك

یطك تونيطك عنوانبطهد. در ایران نورموش به تازگي شناخته شده و از آن شوميرنگ آميزي ابریشم از آن استفاده

ند.كنميمعير استفاده

Ocimum Basilicum L. (Labiatae)

تخم ریحان

Tukhm-i-raihn (Ham., Teh.); Ruhan (Kurd.); Takmeria (Bom.); Semen Basilici;

Alfabaca (Port.).

عربي به ايهو از این نقاط به آفریقا و مامیا گسترش یافته. ریحان كلم بودهریحان گياهي است كه بومي هند و ایران

بذر شناخته شده است. كه عيري شبيه به نعنا دارد یك سبزي معير و خوردني عنوانبهد. ریحان باشميمعناي علف

ریحطان بطه بذر د همان بادرنج ابن سينا است. شوميریحان از مدتهاي بسيار قدیم در پزشكي شناخته شده بود و گفته

نقاطي بر ميلي متر هستند 9/0تا 0ود حد كشيده،، بذرها مایل به سياهد. این شوميمقدار فراوان از ایران به هند صادر

. هنگاميكطه در آب د و قوس كمي دارند با فرورفتگي سفيد رنگ در نوكي كه باریك اسطتشوميروي بذور دیده

همطراه بطا نطان و هادانهليمر كر كرده این شاد. شوميپوشيده شفافبالفاصله با لعابي نيمه هاآنسيح گيرند ميقرار

د.شوميیك داروي ضد آنفلوآنزا تجویز عنوانبهند. این بذور شوميپنير خورده

Ocimum canum Sims (Labiatae)

تخم شربتي

Tukhm-i-sharbat (Ham., Teh.); Tukhm-chirbati, Reyhane Kouhi, Badroudge

ibieze (Schl.).

یخطي هسطتند. شطربتاز در ایران است و این تخمها جزء جدا نشدني به گفته اشليمر، شيراز مركز توليد تخم شربتي

در یك سمت قطوس ميلي متر. 0تا 4مستييل یا بيضي شكل و در حدود خال خال، ،، سياه رنگهابذور یا فندقهاین

آنطرا و لكطه سطفيد ندشوميكوچكتر از تخم ریحان محسوب هادانهاین داشته و خيي منشعب به سمت دیگر دارند.

بطراي درمطان و هادانطهند. پزشكان محلطي از ایطن شوميبعد از قرارگيري در آب لعاب دار هاآن. اما مانند نيز ندارند

ند.كنميیك داروي تقویتي قلب استفاده عنوانبهتسكين دردهاي ریه و قفسه سينه و

Olea europea L. (Oleaceae)

زیتون

Zaitn.

م غذایي بلكه صطنعت د. زیتون نق مهمي را نه تنها در رژیشوميدرخت زیتون براي ميوه و استخراج روغن كشت

د.شوميدرمان سرفه استفاده عنوانبهبرگهاي زیتون گاهي داروسازي دارد. جوشاندا

Onosma echioides L. (Boraginaceae)

ریشه هوه چوبه

Rshah hava-i-chbah (Ham.); Havah-i-chbah (Teh.); Ratanjot (Hind.).

ند. این دارو مشابه آلكانت اروپایي كنميد كه از ریش آن استفاده كنميگياهي است كه در افغانستان و سيبري رشد

قدیم كاربرد داشته است. هاآنرنگ و همچنين دارو از زم عنوانبه هاریشه ( است. از این Anchusa tinctoriaك

ي مخروططي شطكل ایطن هاریشطه د. شوميگ پادشاه شناخته تحت عنوان رن (O. Hookeri Clarke)ریشه گونه

داخل روغن هاریشه د. رنگ این شوميبه راحتي جدا هاآنو قشر خارجي داشتهرنگ قرمز متمایل به ارغواني گياه

عنوان درمطان به ده آورميرا بصورت پودر در هاریشه . در ایران، این دارددارویي مصرفو بودهو یا الكل محلول

.ندخورانمي هاباس سرفه و تقویت كننده به

Orchis latifolia L. (Orchidaceae)

سعلبSaʻlab (Teh.); Salab-misri (Ar.); Punjah-i-salaba.

در آب هاریشطه ایطن ر پزشكي مصرف بسطياري دارنطد. بعطد از اینكطه شكل این گياه د ايهبادبزني یا پنجي هاریشه

سطخت، هاریشطه ایطن نطد.كنميرا خشك هاآنسپس جدا شده هاآند، اپيدرم یا پوسته بيروني جوش خيسانده شدن

یطره حرند. شطوميگيرنطد لعطاب دار مطيسفيد رنگ بصورت مات یا شفاف هستند و هنگاميكطه در آب قطرار شاخي،

برنطد. مطيو مغطذي نطام ، تسطكين دهنطدهیك ماده تقویت كننده قطواي عصطبي عنوانبهرا هاریشه ساخته شده ازاین

ند.كنمياستفاده گرفتگي صدا را براي درمان هاریشه این نوشدمبصورت

Oryza sativa L. (Gramineae)

ریدبرنج س

Birinj-i-sadri, Berinj sadri Gilan (Teh.); Timan (Iraq); Ruzz (Ar.); Shilib, Prnj

(Turk.); Chaltuk (Kurd.).

اراضي پست ي كردستان و در هایك محصول تابستانه در مناطق بسياري از جمله باتالقهاي جنوبي، دره عنوانبهبرنج

یطا (Harfiك -4د. شطوميشطته د. این محصول به سه طریق در عطراق كاشوميكاشته كه مسير عبورآب هستند عراق

.نشا شدهیا (Shittlك -9 بعد از برفیا (Afliك -0 پي از برف

كه از تهران بدست آمده سطفيد و صطاف ايهد. دو نمونشومي( ناميده Timanك درعراق كه تيمان پوست كندهبرنج

بودند.

Panicum miliaceum L. (Gramineae)

ارزن

Arzan (Pers.); Dukhn (Iraq); Chna (Hind., Sans.).

توان پخطت ميرا هادانهد بخصوص در اطراف شط الحي. شوميیك محصول تابستانه در عراق كشت عنوانبهارزن

ند. كنميد. معمومً غذایي به شكل فرني از آن درست كررا آسياب كرده و در ساخت نان استفاده هاآنو خورد و یا

ند.كنميغذاي پرندگان استفاده عنوانبهرا هادانهد. شوميار خوبي براي حيوانات محسوب گياه سبز آن علوفه بسي

Papaver somniferum L. (Papaveraceae)

کوکنار

Kavl-a-kknr, pōst-a-kknr (Pers., Afg.).

تخم خشخاش

Tukhm-i-khash khsh; Tukhm-i-shaga’ig (Ham.); Kishkash (Ar.).

د. كپسطول خطراش باشطميد اما كشت تریاك در عراق ممنوع شوميتریاك به صورت محلي تحت نام افيون شناخته

90حاوي هادانهكمتر از تریاك است. این هاآن ايهرسد كه اثر تخدیر كنندميخورده این گياه در بازارها بفروش

د كطه شطوميخشخاش به اشتباه تصطور بذردرصد روغن خشك هستند كه تحت نام روغن خشخاش معروف است.

قابل خطوردنمغذي و آن د و بذر شوميكه تریاك از آن گرفته دباشميسمي است ولي درحقيقت این كپسول گل

شطده همچنطينبراي درمان خون دمطاغ تجطویز هادانهاین د.شوميدر انواع گوناگون شيریني استفاده و معمومً بوده

Malva sylvestris L. Var كبطه همطراه هادانطهمخلطوط ایطن صطابون كطاربرد دارد. در سطاخت هطاآنروغطن

mauritiana Boiss. )ك وLinum usitatissimum L.) ير درآورده شده براي درمان كورك و بصورت خم

كاربرد دارد. جوش

Peganum Harmala L. (Rutaceae)

تخم اسفند، سپندTukhm-i-isfand, Sipand (Teh.); Harmal, Harmal rutbaj (Ar., Iraq); Aspand (Kurd);

Uzarih (Turk.).

ي آن هادانطهد. این گياه و شوميگياهي است كه در ایران، عربستان، سوریه، شمال آفریقا و جنوب اروپا یافت سپند

اه از ي ایطن گيطهادانطهدر پزشكي یونانيان و روميان مصرف داشته و در قرن هفده ام در اروپا مورد توجه قرار گرفته.

ميلي متر و 0خاكستري مات و كدر، حدود هادانهد و ابتدا توسط مسلمانان معرفي شده اند. شوميایران به هند صادر

دارنطد. ایطن بطو ناشطي از آلكالوئيطدهاي ايهتخطدیر كننطدسنگين و ند بوي شوميطعم تلخي دارند و زماني كه خرد

است كه چنين مرسوماست. در ایران و عراق (harmalin & hermineك موجود در دانه شامل هرمالين و هارمين

د. شطوميكطه باعطث جلطوگيري از چشطم بطد دارندعقيده و ریزندمي گداختهرا روي زغال هادانهاین هادر عروسي

هادانطهدانند. عقيده بر این اسطت كطه ایطن مي مسري يجلوگيري كننده از شيوع بيماریها عاملهمچنين دود سپند را

ند.شوميباعث تحریك سيستم جنسي نيز

Peucedanum graveolens Benth. & Hook. ( Anethum graveolens L.) (Umbelliferae)

تخم شوید / شوید

Tukm-i-shivd (Teh.); Shivit (Isf.); Shabbit (Ar.); Sawa, Soyah (Hind.); Habbat

Halwah (Iraq); Anitum (Yunani).

، ايه، برگهاي ظریف و رشتبوي معير و قوي با است یكساله یا دوسالهشوید گياهي است كه به خوبي شناخته شده،

نفطخ ضطد ویطك ادویطه عنوانبهبفروش مي رسد و شوید در بازاركميوه( . تخم بلند ايهو ساقگل چتري زرد رنگي

جدا مي شود كه در طب براي ساخت آب شوید مورد استفاده قطرار هااین تخم عصاره. از راه تقيير دشومياستفاده

مي گيرد. گياهي است كه اغلب با رازیانه اشتباه گرفته مي شود و تخم شوید نيز گاهي با دانه زیطره سطياه اشطتباه مطي

ي معيطر یك سبز عنوانبهبراي آن استفاده مي شود. در ایران شوید ( Karawyahكنام گاهي اوقات شود از این رو

.دشوميپخته تحریك اشتها شناخته شده و برگ آن همراه برنج جهت

Phaseolus radiatus L. (Leguminosae)

ماش

Msh (Iraq, Pers.); Urd or Urid (Ind.); Masha (Sans.).

یك محصول تابستاني كشت مي شود كطه گطاهي اوقطات آن را بطا رت یطا سطورگوم عنوانبهماش گياهي است كه

علوفطه یطا كطود سطبز عنوانبهسبزي خورده مي شود و این گياه عنوانبه( مخلوط مي كنند. غالف سبز Sorghumك

دانه ماش كوچطك، سطبز رنطگ مصطرف غطذایي دارد و از آن در سطاخت بيسطكوئيت، كيطك، یطا استفاده مي شود.

-Mashi-iاستفاده مي كنند. در افغانستان این محصول بسيار ارزشمند محسوب مي شود تا آنجا كه آن را ك ویاتحل

maha.یا پادشاه نخودها مي نامند )

Phaseolus vulgaris L. (Leguminosae)

، لوبیا قرمزفاصولیه

Fsliyah (Iraq); Lubia, Lubia-kermiz (Teh.); Rzmah (Kash.).

بصطورت سطبز خطوراكي در باغها پرورش داده مي شود. غالف این گيطاه یا حبوبیك سبزي عنوانبهاین محصول

لوبيا بيضي شكل این نوع براي پخت انواع مختلف غذا استفاده مي كنند. رسيده و خشك شده آن يهادانهو از بوده

و قهوه اي و قرمز كه رگهاي سياه دارد دیده مي شطود ،به رنگها سفيد است وميلي متر 8تا 8در 41تا 40در حدود

.استیك فرورفتگي به سمت داخل داراي

Phoenix dactylifera L. (Palmae)

نخل تمر

Tamr ،)كميوه رسيدهRutab ،)كنيم رسKhalal ،)كنارسNakhli ،)كدرخت نرKhurm

بصره پيدا شده است. در حقيقت از نهرالعمطر در قسطمت آثار باغهاي كشت خرما در هر دو طرف فرات از ناصریه تا

( بزرگترین منيقه تحت كشطت Faoتا فاو ك كاین نام با تایيد سازمان ملل به حریر رود تغيير یافته م( پایين شط العرب

مایطل ططول 9در این ناحيه باغهاي كشت خرما وجود كه از چند صد یارد تا گاهي حطدود خرما در جهان مي باشد.

مي رسد. خرما مهمترین محصول در عراق محسوب مي شود. بهترین محصول خرماي عراق در منيقطه سطوك هاآن

باشد. بي گيسال 10تا 40 بينرشد مي كند. بهترین محصول خرما زماني حاصل مي شود كه درخت خرما ( Suqك

( خرمطاي aدسته عمده تقسيم مي كننطد كاز صدها گونه از خرما شناخته شده است اما در عراق این محصول را به دو

ي مختلف هر دسته در جدول زیر نشان داده شده است.هاگونه( خرماي مصرف داخلي. bتجارتي ك

خرماي تجارتي خرماي مصرف داخلي

Mishi

Gentar

Hasawi

Khasib

Lihur

Barhi

Halawi

Khadrawi

Sa’ir

Dairi

Za’adi

Digal Khadrawiو خرمطاي بطودهدر آمریكا محبوب Halawiمي باشد. خرماي Sa’irاز خرماي تجاري از نوع 80%

را مصرف مي كنند. Sa’irدر اروپا بفروش مي رسد. هند و ایران بيشتر نوع

نوشطيدني ایطن شطيره استفاده زیاد از درخت خرما مي شود و ميوه آن را بصورت شربت در مطي آورنطد و گطاهي از

ند.كنمي( درست araqبه نام كالكلي

Phyllanthus Emblica L. (Euphorbiaceae)

آمله سفتهAmulah-i-suftah (Teh.); Amulah-mugashshar (Isf); Amlaj (Ar.); Aola amla

(Hind.); Kurk amla = ميوه خشك , Amla morabba.

ي ایطن درخطت اسطت. ميطوه ميطوه خاطربهشد مي كند و اهميت آن هند ر مناطق گرمسير درختي است كه در سراسر

و بطرش خشطك بصطورت خطرد شطده هطاميوهاست. ایطن myrobalans emblicخشك شده این درخت حاوي

گوشطته اسطت. هسته چطوبي همراه با گوشته خشك شده و واندازه آن كوچكتر از گرد .در بازار وجود دارد خورده

بطا هاميوهو مخلوط این قابض، اشتها آور و تب بر بوده هاميوهزیادي است. و حاوي تانن بودهاین ميوه بسيار اسيدي

یك نوشيدني مفيد در زمان تب و اسهال استفاده مي شود. عنوانبهآب انگور و عسل

Physalis Alkekengi L. (Solanaceae)

کاکنج

Kkanj (Isf., Teh.); Gul-i-kkanj; Alkikenji (Ar.). این گياه شبيه گيالس خشك شطده ميوه. گسترده شدهاروپا سمت این گياه از عربستان، سوریه، ایران و بلوچستان به

مراه كاسه گل ميوه به ه. قيعات خرد شده این ي زردرنگ در داخل آن فراوان استهادانههستند كه با گوشته بيشتر

دارو در بازار بفروش مي رسد. عنوانبه آن

( چنطين Achundowآچنطدو ك. اصيت ضطدانگلي و مطدر داردي این گياه خهاميوه (Schlimmer)ير بگفته اشلم

بيور محلطي ایطن دارو د. شومي( از این ميوه استفاده femail complaintsعنوان كرده كه براي مشكالت زنانه ك

و تصور بر این است كه دوز مناسب این دارو خاصيت نشئه آور دارد. شدهبراي درمان بيماري سفليس تجویز

Pimpinella Anisum L. (Umbelliferae)

انیسون/ بادیان رومي

Ansn, Badian-i-rumi (Teh.); Antchibun (Tab.).

ميوه د.شوميادویه كاربرد زیادي دارد دراتحاد جماهير شوروي و ایران كشت دارو و تخم بادیان رومي كه بصورت

عرب نشطين اسطت كطه انطواع بادیطان در آن ايهبادیان نام منيقد. شومياین گياه گاهي اوقات با رازیانه اشتباه گرفته

براي تهيه این دارو ایران است. د و درحقيقت مركز بازار بمبئي شوميتخم بادیان از ایران به هند صادر د. كنميرشد

ند.كنميطعم دهنده استفاده عنوانبهیك داروي ضد سرفه و همچنين عنوانبهمسلمانان از تخم بادیان

هنوز مشطروبات محلطي بطا ایطن آید. ميتقيير بدست در فرایند (Arak-badiani)آب رازیانه یا اشليمر كر كرده

( كطه بطه آهسطتگي در anetholكدرصطد آنتطول 30تطا 80حاوي هااین تخم اسانس روغنيند. شوميگياه طعم دار

( است.anisic methyl charvicolدماي محيط تصعيد شده و همچنين ك

Piper cubeba L. (Piperaceae)

کبابه چیني

Kabbah-i-chn (Teh., Isf.); Kabab-chini (Hind.).

ايهاین دارو بصورت ميو شد.ميو سابقا از چين وارد دشوميكبابه چيني یا فلفل دم دار از مناطق مامیا و جاره وارد

و ايهشطبكسطيح ایطن ميطوه مایطل بطه خاكسطتري یطا سطياه اسطت. ايهه رنگ قهطوب ،ميلي متر 1حدود به قير كروي

گویند. در داخل پيرابطر ميكه به آن دم دكنميساقه را پيدا ياهو حالت استوان دشوميچروكيده كه در انتها كشيده

به شطدت د و طعم آن نيز كنمي عاتصتند از خود ايهفقط یك دانه وجود دارد. فلفل چيني در زمان خرد شدن رایح

د كطه بطر روي غشطاء مخطاطي انطدام باشطميتند و تلخ است. این ميوه حاوي یك عامل محرك و ضدعفوني كننطده

گذارد و همچنين خاصيت ادرارآوري دارد.ميتناسلي اثر

Pistacia integerrima Stew. (Anacardiaceae)

چهار تنخوش

Chahr tankhsh (Teh.); Chatlanguch (Ham.); Kharshnai (Kash.).

د و بطه نطام بنطه خطر یطا بنطه شطومياست كه از شمال غربي هيماليا یافت (Turpentine tree)فرمي از درخت سقز

ميلي متر، كطروي، 8تا 9ي این درخت حدود هاميوهد. شومينيز شناخته (Falss or doukoy mastic)دروغي

ين ي بطوي تربطانتهطاميوه د. ایطننطهسته سنگي داربوده و خاكستري هاآنبدون كرك، چين و چروك دار كه رنگ

د.شومياستفاده هاآندارند و بيور محلي براي معير كردن شير از

جفت

رسد كه درحقيقت پوست خرد شده گال درخطت ميدر بازار تهران بفروش (Jift/ Juft)تحت نام جيفت یا جوفت

تفاده مخلطوط بطا آهطك اسطیطك مطوبر عنوانبطهاز آن براي دباغي كطردن و همچنطين بسيار قابض بوده و سقز است.

د.شومي

Pistacia khinjuk stocks. (Anacardiaceae)

حب الغار

Habbu’l ghr (Isf.); Habul-khazra (Teh.); Hebbul-beneh (Ar.).

سبز قلنجSubz-i-gulanj (Teh.); Buzghanj (Ham., Isf.); Gul-i-pisteh (Bom.); Afs-el-batum

(Tri.).

ي مختلطف توصطيف هاگونطهد و تحت نام شوميدرختي است كه بيور طبيعي در ایران، بلوچستان و افغانستان یافت

بطرگ و از .ي داردشيرینروغن آن پسته كه خوراكي شده است. این درخت مادا رزین مانندي دارد و همچنين ميوا

ميلطي متطر ططول، 8حطدود ميوه هسته مانند این درخت بيضي شكل بطا د.شوميگال این درخت براي دباغي استفاده

قطواي جنسطي تقویطت كننطدا عنوانبهرا هاميوهاین مایل به قرمز رنگ كه طعم اسيدي و بوي تربانتين دارد. ايقهوه

ند.كنميآنرا براي از بين بردن درد معده تجویز نوش دمخورند و مي

درصططد 10( ایجططاد شططده، شططامل حططدود .Pemphigus utricularius Passهططاي ایططن درخططت توسططط كگال

( اسيد بوده،تخم مرغي شكل برخي اوقات شبيه به انجير، بزرگتر از لوبيا، صورتي رنطگ gallotannicگالوتانيك ك

طعمطي سيحي چروكيده، داخلي نرم و مطات هسطتند. ظریف و شكننده، ايهري گرای دارد، با دیواركه به خاكست

ها قابض، سرد و خشك توصيف شطده ( دارند. در كتب طب ایران و عربي گالterebinthinateتا حدي كگس و

( براي درد شكم توصيه شده.Indian spikenardاند. مخلوط آن با روغن سنبل هندي ك

Pistacia Terebinthus L. (Anacardiaceae)

سقز سفید

Sagiz-i-safd (Teh.); Sages (Stapf); Zunghari, Sukhur; د.كنميرشد (Sherag)ي شراگ هابر روي تپه Banniنزدیكي باني دردرخت سقز به طور طبيعي

بطوده حالطت و سطفيد سخت ،این درخت ضخيمتوليد شده توسط (یا رزین چرب گياهيoleo-resinكاولئو رزین

نطد كنميگيرد. وقتطي آنطرا گطرم ميرا به خود دشوميظرفي كه در آن جمع آوري كه بتدریج شكل ي داردتودا مات

آدامطس جویطدني اسطتفاده عنوانبهد. در تهران از آن كنميد و رایحه تربانتين دلپذیري را از خود متساعد شومينرم

یطك درمطان بطراي عنوانبطهسطال پطي 90است كه حطدود (Chian Turpentine)ان نيند كه شبيه سقزچيكنمي

ند.كنمياستفاده هاآنو براي رنگرزي از این درخت قابض بوده هابرگشد. ميسرطان توصيه

Pistacia vera L. (Anacardiaceae)

پستهPistah (Teh.);

پوست پستهPust-i-pistah

ميوه پسته حدودا به اندازه زیتون است پوشته آن قرمز تيره و قابض بوده و رایحه تربانتين دارد. درون این پوسته دانطه

مغز ایطم ميطوه سطبز قرار دارد. و تخم مرغي شكل ، بافتي چوبي، صافمایل به سفيد ايقهوهبا چوب سخت به رنگ

پوسطت پسطته بصطورت د احاطه گردیده. شوميبه آساني جدا كه ايقهوهنازك به رنگ ايهروشن است كه با پوست

د و در شطوميد. این محصول از ایران بطه هنطد صطادر شوميدارویي براي اسهال خوني استفاده عنوانبهشده نوشدم

د.شطوميیك خوردني اسطتفاده عنوانبهپسته انواع ميوه د.شومياستفاده دباغيآنجا از پوست پسته براي رنگرزي و

پسته از زمان باستان نق مهمي در زندگي چنين آورده كه درخت (Sino-Iranica)در (Loufer)به گفته لوفر

. ردهكميپارسيان بازي

ي خوراكي دارند.هاميوهي دیگر آن هاگونه( اشاره دارد. اما terebinthsهمچنين به كميوه این درخت

كطرده و از معروف است خشك (Shahna)كه به نام شاهنا را (Khinjuk)در بلوچستان ميوا درخت خينجوك

سازند و نوعي غذاي فقراست.ميآن آرد

Plantago major L. (Plantaginaceae)

بارهنگ

Brhang (Teh.); Tukhm-i-Brhang (Ham.); Bizr dinbil (Iraq); Bar-i-tang (Bal.).

در ي آنو دیگطر قسطمتها هادانطهشطده و بارهنگ بيور گسترده در كشورهایي كه آب و هواي معتدلي دارند یافطت

شناسند كه مي (Bizousha dishi)دیشي بيزوشا تركي . در تبریز این گياه را با نامزیادي دارد استفادهشرقي طب

(.P. lanceolata Lك آن نامنطد كطه نطام علمطيمي (erkekبيزوشا اركك ك نوع نر این گياه است و نوع مادا آنرا

ايقهطوهنيطز رنطگ آن و نرم بطوده،ميلي متر 4ي این گياه كوچك، بيضي شكل و حدود هادانه. تشخيص داده شده

دارویطي بطراي تسطكين عنوانبطهگيطرد ميفرا شفاف را لعابي هااست. زماني كه در آب مخلوط شوند روي این تخم

مناسطب بطراي سطاخت "این بطذرها در عطراق ايهمعني نام محاور ند.شوميروده و درماني براي اسهال خوني تجویز

( بطه معنطي Karni Yarikh( در تبریز كارني یطاریخ ك.P. Loefflingii Lاست. بذر گونه ك "ضماد ضد كورك

معالجه كننده معده است.

Plantago ovata Forsk. (Plantaginaceae)

هاسفرز

Isparzah (Teh.); Asbaghul, Ispaghul (Pers.); Lesan ul Lamal (Ar.); Psylli semina

(Ph. Pers.); Khar-danik (Bal.).

دان لعاب خاطربهاین گياه (Stocks)كه بومي مناطق ایران، بلوچستان و شمال هند است. به گفته استاكس ايهگون

بعد 10-30 سال حدودپزشك معروف یوناني ك (Dioscoridesكد و از زمان شوميكشت (Sind)د ندارش در س

هادانطهد. شطومياز ایران به بمبئي صطادر هادانهشده. مقدار زیادي از این مي( از آن در طب استفاده از ميالد مسيح م

با ميلي متر 0حدود سر آن رنگ متفاوت داشته، هر دو در هر دو انتها كشيده شده هستندبوده یعني شبيه قایق و مات

سيح مقعر را نيز پوسته سطفيد رنگطي د.شوميدیده هاآندر سمت محدب ايقهوهي هارنگ خفيف صورتي و رگه

(.P.ciliata Desfكي هادانطهد. در بلوچستان كنميبا آب ایجاد لعابي در اطراف دانه هاآنمخلوط احاطه كرده.

بطراي هادانهنوش دمد. شوميد و براي درمان اسهال خوني از آن استفاده شوميشناخته (Isbagholك به نام ایسباقول

یطك داروي عنوانبطه. همچنطين مفيد است درمان سوزاك و یا هر بيماري كه اثر خنك كنندگي احتياج داشته باشد

د.شوميادرار آور از آن استفاده

Plumbago rosea L. (Plumbaginaceae)

شیطراج

Shtaraj, Rshah tamesh (Teh.); Chitrak (Hind.); Chitra (Bom.); Chitraka (Sans.).

ن بدسطت تهراكه از ايهدر شرق شناخته شده است نوع هندي و نوع سوري. نمون این گياهدر گونه متفاوت از ریشه

ه كمطي حالطت پطيچ خطورده ، شيارهائي در طول آن قرار داشطتميلي متر بود 9تيره مایل به قرمز و حدود ايقهوه مدآ

دارند. عصاره این گيطاه توسطط گطدایان بطراي ايهطعم گس و گزندند و به صورت سه گوش بسته شده بودند. داشت

ي این جنس عاملي هاگونه. مانند سایر افزای زخمهاي سيح بدن استفاده ميشود تا بتوانند ترحم عموم را جلب كنند

د.شومي شناختهتعرق آور بسيار ي ماده عنوانبهاست. در هند است براي تحریك و تاولهاي سيح پوست

سموم

دهد ميجدول زیر داروهاي سمي ایران را نشان

Aristolochia longa ریشه تهران Croton Tigium بذر همدان

Datura Stramonium بذر همدان

Datura Stramonium برگها تهران

Datura Stramonium برگها همدان

Doronicum Pardalianches ریشه همدان

Gypsophila paniculata ریشه همدان

Hyoscyamus reticalatus بذر همدان

Ipomoea hederacea بذر همدان

Iris spuria ریزدم همدان

Onosma echioides ریشه همدان

Ricinus communis بذر همدان

Strychnos Nux-vomica بذر تهران

.Veratrum album L ریزدم همدان

Withania somnifera ریشه همدان

Ploygonum Bistorta L. (Polygonaceae)

ریشه انجبار

Rshah-i-anjabr (Teh.); Anjabar-i-rumi (Pers.); Bikh-anjubaz (Punj.)

بطوده، ضطخيم، پطيچ خطورده، در ميلطي متطر 40قير با ايهاستوان نام جمع آوري گردیدند حدودا اینبه ي یهاریزدوم

ايقهطوه هاآنرنگ قسمت پائيني تقریبا نازك و بدون ریشه و در قسمت بامئي شكاف دار و خراش خورده هستند.

قرار دارند. هاریشه مغزه و پوسته آورندهاي شعاعي كه بين از ايهپوسته چروكيده دارند با حلقو بوده مایل به قرمز

اشطليمر ریشطه انجبطار از جمهطوري شطوروي و از طریطق بطه گفتطه و نشاسطته هسطتند. (Tanin)حاوي تطانين هاریشه

خریططداري شططده از تهططران از شططهر كرمانشططاه وارد شططده بططود. دیمططوك ايهنمونطط د.شططوميآسططتراخان وارد ایططران

(Dymock) ك در شطهر پنجطاب گونطه مشاهده كرده است كطهP.vivipara ) انجبطارجطایگزیني بطراي عنوانبطهرا

د. در كشطمير شطوميبطراي درمطان اسطهال و اسطهال خطوني تجطویز بسطيار قطابض بطوده و ند. این ریشه كنمياستفاده

بطه عنطوان رنطگ اسطتفاده معروف اسطت و (Mnsarlكتحت نام( P. amplexicaule Donك گونه يهاریشه

د.شومي

Polypodium vulgare L.(Polypodiaceae)

بسفایج

Bas-fyij (Teh.); Basfaij (Ind. Bazaars).

چين خورده و داراي شكاف طولي هستند. هاآنسيح .هستند و سيمي شكلتيره ايقهوه این گياهریزوم

متمایل به قرمطز اسطت و حالطت صطمغي دارد. ايقهوهتيره و یا هاآنبخ داخلي تخم مرغي و هاآنمقيع خارجي

این این دارو به خوبي شناخته شده است و آچوندو و اشليمر آنرا توصيف كرده اند. عير ناميبوع و طعم تندي دارد.

درد رماتيسطم و یطا براي بيماران مبتال بطه سوءهاضطمه، هاریشه بيور محلي این .هستند ، مقوي و مسهلملين هاریشه

bilious disorders) ) این گياه اغلب به صطورت مخلطوط بطا ك د.شوميتجویزZataria multiflora تجطویز )

د.شومي

Polyporus officinalis fries (Fungi)

غاریقون

Ghrgn (Teh.); Gharekum (Hind., Bom.); Gharikun (Ind. Bazaars).

سطر نطوزاد اسطت. مشطت یطا زرگتطر ازباندازا آن د و كنميرشد صنوبرنوعي قار است كه بر روي درخت بلوط یا

آیطد. اسطتفاده از ایطن مطيبه راحتي به صورت پودر درن ليحالت اسفنجي دارد و شكننده است ورنگ روشني داشته

دارد. پزشطكان ده بطود كطه ایطن قطار خاصطيت پطادزهر گردد. ابن سينا بر این عقيطميقار در طب به زمان باستان بر

دفطع رفطع انسطداد و را دارد و باعطث هطامسلمان نظر پزشكان یوناني را مبني بر اینكه این قار توانایي دفع كلي خلط

د. بخ داخلي این قطار كطه شومياین قار همچنين یك داروي چيني نيز محسوب .داشتند قبولد شوميبيماري

د شطوميآتط زنطه اسطتفاده و touchwoodیك عنوانبهفنجي دارد و به رنگ سفيد روشن است نه تنها حالت اس

نطام به همطين دليطل نيطز گذاشتند.مي زخمبر روي و سایر ترشحات براي جذب خون ايهماد عنوانبهبلكه سابقاً آنرا

است. (Boletus chirurgorumكقدیمي این قار

Prosopis Stephaniana Kunth (Leguminosae)

خرنوبان

Kharnbn, Kornub (Isf.); Shok (Ar.); Kunbut (Syr.); Chughak, Tukhm-i-jinjak

(Ait.).

د. كنطميخاردار كه بيور بومي در مناطق قفقاز، سوریه، ایران و شطمال هنطد رشطد خودرو، فراوان و ستايهدرختچ

و galled حالطت متطورم، سطانتي متطر اسطت. 9/4در 1كطه حطدود بودهسي رنگ م یا ايقهوه ميوه غالف شكل آن

ي قهواي آن توسط بافت اسفنجي رنگي از یكدیگر هادانهداشته و حاوي چندین تخمدان است كه بدون شكل منظم

ي هطاآنآسيب ندیده و به سطهولت هنگطام بار هاآنرسند ولي بذور ميبه مصرف گوسفندان هاجدا شده. این غالف

ند.كنميبراي درمان اسهال خوني تجویز قابض عنوانبهریش این درختچه را و هازند. این غالفميستانه جوانه زم

Prunus Amygdalus Stokes var. armara Baill. (Rosaceae)

بادام تلخ

Bdm-i-talkh (Teh.).

از لحطاظ گيطاه شناسطي ایطن د.كنطميدرخت بادام تلخ، مانند بادام شيرین در ایران و آسياي صغير بيور طبيعي رشطد

دام تلخ شطبيه بطادام والينطا از یكدیگر ندارند. شكل و ظاهر با ايهگونه درخت بادام هيچگونه خاصيت متمایز كنندود

بطادام در صطنعت شطيریني سطازي و هطر دو نطوع .از آن اسطتكطوچكتر ( است ولي اغلب Valencia almondsك

يك نبا این حال، با توجه به مقدار قابل توجطه اسيدهيدروسطيا د.شوميیك طعم دهنده و معير كننده استفاده عنوانبه

(hydrocyanic acid) در موارد خطوراكي بایطد بطا احتيطاط و بطه انطدازا كطم هاآن، مصرف تلخ بادام موجود در

د.شوميد كه از بين بردن جوشهاي صورت استفاده شوميصورت گيرد. از بادام تلخ پمادي ساخته

Prunus Armeniaca L. (Rosaceae)

زردآلو

Zard l (Pers); Mishmish (Iraq); Khbani (Hind.).

معطروف اسطت. (Pating)اتينطگ پ. زردآلو خشطك شطده در افغانسطتان بطه نطام استاین درخت منيقه قفقاز منشاء

ه بط (Qamrad dinكزردآلو در بازار تحت نطام قمطرادین ي ها( مي گویند. برگهChuli( آن كBotesهمچنين به ك

توان براي دورا طومني نگهداري كطرد بطدون اینكطه عيطر یطا طعطم آنميرسد. در این شكل، زردآلو را ميفروش

زردآلطو یطك جيطره برگه گيرد.ميشكلي عوض شود و بعد از غوطه ور كردن آن در آب، متورم شده و حالت مربا

شطناخته (Stigu)زردآلطو در افغانسطتان بطه نطام اسطتيگو هسطتهبراي سربازان ترك در طول جنگ بود. رایجغذایي

د.شوميبادام استفاده مانندد و شومي

Prunus Cerasus L. (Rosaceae)

سته آلبالو ه

Hastah-i-lbl (Teh.); Karaz (Ar.); Kerasza (Hind.).

دم آلبالو

Dam-i-lbl (Teh.).

روشن و كامالً شطبيه گطيالس ايقهوهي آن هاميوهد. شوميدرختي است كه در غرب آسيا و شرق اروپا یافت آلبالو

ند. از درخطت شطوميي آن عير بادام تلخ را دارند كه مغذي و مقوي هستند و در شيریني پزي استفاده هادانههستند.

ي دانطه«. صمغ آلوچه»ند به نام كنميگيالس و دیگر و دیگر درختان خانوادا آلو در ایران صمغ مفيدي جمع آوري

د.شوميسوزاك استفاده رماننوش براي دبصورت دممخلوط شده و آلبالوبا جوان جو و ساقه آلبالو

Prunus domestica L. Var. Juliana (Rosaceae)

آلوچه

Alchah (Teh.); Anjar (Iraq); Halu zhgarh (Kurd.); Alucha (Hind.).

و بطوده شطيرین گوشطته تطرش و ميلي متر اسطت. داراي 00آلوخشك به رنگ سياه، چروكيده، بيضي شكل وحدود

مزه ترش و خاصيت اسيدي، بطه عنطوان به دليل عير بادام تلخ دارد.كه ميلي متر است 40در 41هسته آن كه حدود

ند.شوميطعم دهنده غذا و همچنين براي تميز كردن ظروف فلزي استفاده

Prunus institia L. Var. bokharensis (Rosaceae)

آلو

Al, Al-bokhara (Teh.).

قرمطز یطا آن مایطل بطه رنطگ خوش، سيح آلوي خشك فشطرده و چروكيطده اسطت.مي با طعم شيرین و ميوا كروي

بادام شطكلي اسطت كطه در داخطل یطك پوسطت سطفت محافظطت دان مشابه خرما است. ميوه داراي يعير با ايقهوه

در سططاخت معجططون سططنا آلوبخططارا توانططد جططایگزین مططيد. ایططن آلططو دهنططميو بططا هططم هسططته را تشططكيل دشططومي

(Confection of senna) .شود

Prunus Mahaleb L. (Rosaceae)

حب المعلب

Habbu’l-maʻlab (Teh.); Hab-ul-mahaliba (Ar.); Paiwand-e-maryam (Pers.). دو ي این گياه هطر هادانهي خشك شده و هاميوهد. شوميدرختي است كوچك كه در آسياي مركزي و اروپا یافت

بودهميلي متر 8در 3و بيضي شكل، حدوداً ايقهوه، شفت هاميوهند. شوميبازارها یافت مصرف دارویي دارند و در

طعطم ميليمتطر بطا 1در 8 ،روشن، تخم مرغي شطكل ايقهوهبه رنگ هستهدارند. و هسته چين خوردهنازك و پوست

اي تقویطت معطده و درمطان ضطعف عمطومي بطدن اسطتفاده پزشكان عرب از این داروهاي گيطاهي بطر .استبادام تلخ

ند.كنمي

Pterocarpus santalinus L. (Leguminosae)

صندل سرخ

Sandal-i-surkh, Rtiyanah (Teh.); Lal-chandan (Jind.); Ratanjali (Guz.).

د. بومي منيقه جنطوب هنطد شوميناميده (Rakta chandana)دانا انچوب این درخت به زبان سانسكریت راكتاچ

ت اسطت. هنطدوها و ولطقيطع ایطن درختطان تحطت كنتطرل دبازده مالي زیادي كه دارنطد، خاطربهد و شوميمحسوب

ند. استفادا كنميبدن و مراسم مذهبي استفاده يمسلمانان هند از این چوب به همراه چوب صندل سفيد براي شستشو

از پودر صندل سرخ براي درمان اسهال خوني بایدتحت نظر پزشك و تجویز مستقيم او صورت گيطرد. در تهطران بطه

اسطتفاده ي چطوبي هاو به صطورت ورقطهد و براي درمان اسهال خوني شوميگفته (Rtiyanah)این دارو راطيانه

پولي فرانسوي كنوعي جال یا مك توليد یكي از تركيبات انعنوبهدارد. صندل سرخ در اروپا كامالً شناخته شده و

مصرف دارد. شود م(الكل كه در صنعت چوب همچنين ساختن ساز استفاده مي

Punica Granatum L.

گلنار فارسي

Gulnr-i-fars, Gul-i-anr (Teh.); Nar (turk.); Gul nare-farci (Schl.); Flores

Punicae granati (Ph. Pers.).

ریشه انار

Rshah-i-anr (Teh.); Granati Cortex (Ph. Pers.).

د. گطل، پوسطت كنميي زیبا و قرمز رنگ كه در كشورهاي نيمه گرمسيري رشد هاگلانار درختي است كوچك با

د.شطوميميوه، پوست خشك ساقه و ریشه این درخت مصرف دارویي دارند. گل انار بطراي تقویطت معطده اسطتفاده

ریش ایطن درخطت پوست ند. كنميرنگ و همچنين براي درمان اسهال استفاده قابض است به عنوان كهپوست ميوه

مطاده مطوثر ایطن (pelletierirne)آلكالوئيد پلتيرین د.شوميو براي دفع كرم كدو استفاده خاصيت ضدانگل دارد

بطراي درآمطدهبصطورت پطودر (.Rhus coriaria Lو ك (.Nummulites spك . گطل انطار بهمطراهخاصيت است

كوچطك، سطياه يهطاميوهاز انطار بطا ايهگونط (Imm-harmal)د. ایم حارمال شوميي درناك تجویر هادرمان لثه

و فقط مصرف دارویي دارد. است رنگ

Pyrethrum sp. (?) (Compositae)

Katek bah (?) (Teh.). . ي كوچكي كه بر روي پياز این گياه جوانه زده انطدبا برگها همراهي درهم پيچيده هاریشه این دارو تشكيل شده از

ریشه به عنوان یكطي از انطواع خطانواده گطل مركبطان تشطخيص داده شطد و برگهطا نشطان داد كطه ایطن گيطاه از جطنس

د.شوميبراي درمان بيماریهاي چشم استفاده برچسب سمي داشته واین دارو ( است. Pyrethrumك

Pyrus Cydonia L. (Rosaceae)

تخم بهدانه

Tukhm-i-bihdnah (Teh.); Bibi (Bal.).

به د. شوميد و براي ميوه آن در بسياري از كشورها معتل كشت كنميبيور بومي در آسياي مركزي رشد درخت به

ي بطه یكطدیگر لعطابزاویطه دار بطوده كطه بطا ،تخم مرغطي شطكل هادانهد. شوميدانه در ایران مصرف همچنين صادر

هادانهسفيد مایل به زرد است كه طعم وعير بادام تلخ دارد. این مغز آنتيره و ايقهوه هاآن رنگ پوسته اند.چسبيده

حاوي مقطدار زیطادي هادانه(گویند. Hab safarjalحب سفرجال ك ند كه به آنكنميمخلوط را بو داده و با نمك

مفيد براي درمان سرفه و اسهال هاآندم كرده مادا غذایي مغذي بلكه عنوانبهرا نه تنها هادانهژ هستند و این موسيال

هستند.

Quercus infectoria Olivier (Fagaceae)

مازو

Mz (Isf.); Affaz (Teh.); Ajees-aafs (Ar.); Maiphala (Hind.).

Cynipsكدرختان بلطوط ناشطي از تخطم گطذاري حشطرا نازك يهابافت شاخه درنتيجه رشد غيرطبيعيها این گال

gallae-tinctoriae Olivier. ) مثل منيقه آلپطو كگال بلوط در بخ آسيایي تركيه آید.ميبوجودAleppo )

. شكل تقریباً كروي دشوميفروخته و یا گال تركي (Smyrna)آلپو، و بصورت تجاري تحت نام شدهجمع آوري

سطت و در داخطل زرد هطاآنسانتي متر است. سبز مایل به آبي رنگ پوسته خطارجي 00تا 40بين هاآندارند و قير

هستند (gallotannicك درصد اسيدگلوتانيك 70تا 90. گالها حاوي ندباشميسنگين و سفت همچنينرنگ هستند

د. اسطتفادا نشطوميروي زخمهاي بدن براي جلوگيري از خونریزي تجویز یك داروي قابض بر عنوانبهكه درنتيجه

مهطره و آویطز در عنوانبطهبطه نطخ كشطيده هطاآندیگر این گالها در صنعت رنگرزي و دباغي است. در كردسطتان از

ند.كنميبراي دفع چشم بد استفاده هاگهوارا بچه

Quercus lusitanica Lam. var. Tauricola (Fagaceae)

Talkak (?) (Iraq) همچنين بر روي گونه دیگر بلوط به بر روي بلوط و ( .Cynips insane mayrبه نام ك ايهحشر این گالها توسط

هطاآن رنطگ ( هسطتند.galls Aleppoبسيار بزرگتطر از ك ند. این گالهاشومي( ایجاد Quercus infectoriaنام ك

سانتي متر اسطت. بسطيار قطابض و 9/9در 1حدود هاآناندازه و ( بوده subsphericalتخم مرغي یا ك ،تيره ايقهوه

ي از اسيدتانيك هستند.غن

Quercus persica Jaub. &Spach (Fagaceae)

بلوط

Balt (Teh.); Glans Quercus Ballota (Ph. Pers.).

بطه (Rowandiz)ي كردسطتان و منيقطه روانيطدز هطاگلي بلوط است كطه در سراسطر جنهاگونهیكي از شایعترین

روشن، صاف، درخشان بطوده ايقهوهسانتيمتر، به رنگ 7/4در 9/9ميوه این درخت كشيده، د. شوميفراواني یافت

دهطد و بطراي مطيي این بلطوط حطاوي تطانين اسطت كطه بطه آن خاصطيت قطابض هادانهگيرند. ميو یك دانه را در بر

یك عنوانبهد و همچنين شوميد. همچنين براي درمان دل درد كودكان تجویز شوميتجویز جلوگيري از خونریزي

د ولطي در شوميد. در كردستان گاهي این تخمها بيور خام خورده شوميشستشودهندا گلو بصورت غرغره استفاده

اسطتفاده هطاآندر سطاخت كيطك از وند شطوميسطپس بصطورت آرد درآورده شطدهبطوداده هادانطهبيشتر موارد این

د.شومي

Quercus sp. (Fagaceae)

Giash mashi (Ham.); Kisa, kesa. بطر روي بلطوط ایجطاد (Andricus lucidus Hartig Var. orientalis Trotterكاین گالهطا توسطط حشطرا

یي كه در بطازار خریطداري هانمونهد. كنمي( بر روي انواع گوناگون بلوط ایجاد گال cynipidاین حشره كد. شومي

معمطوم توسطط ند.شطوميمعموم كشيده بوده كه در به منظور تجاري شكسطته شده از آسياي صغير وارد ایران شده.

ند.شوميند. همچنين بصورت محلي به عنوان تب بر مصرف شوميمصرف شده یا به عنوان قابض استفاده هادباغ

Quercus Vallonea Kotschy (Fagaceae)

وزی علفيکGueze elefi, pune (Teh.);

ي از نطوعد شيرین مزه و سبز رنگ است. درحقيقطت شومياستفاده شيریني جات در توليد شكر عنوانبهكه مادهاین

Layardكه توسط میطارد (Early Advantures in persial)بين است. این ماده در كتاب گترنجبين یا گز ان

بيور انبوه توسط درخت بلوط پوشيده شطده انطد. چنين گفته مناطق كوهستاني این فالت 913در صفحه نوشته شده

وگطز یطا مادا سفيدرنگي كه توسطط بختاریطان بطه نطام گطز خاطربهاین درختان بسيار ارزشمند هستند علي الخصوص

رسد.ميدر هم بازارها موجود و بفروش و شدهبه تمام نقاط ایران صادر این ماده است. ماند و نوعي شوميشناخته

وقتطي آنطراند كه بسيار محبوب و خوشمزه است. كنميبين( استفاده گاز آن براي ساخت نوعي شيریني به نام كگز آن

كه نه تنها بدمزه نيسطت آید ميبصورت كيك مایل سبزي در گذارند تا سرد شودميسپس جوشانندميبهمراه برگها

در هنگام درست كردن كف آن به دقطت جطدا شطده تطا شطيري د. شوميو مهمانان سرو اندروني يبراي خانمهابلكه

رنگ و خوش طعم شود.

( در .Q. mannifera Lindlي كهاگونهمان بلوط یا گز علفي كه توسط اشليمر توضيح داده شده از برگ و ميوه

د.شومي( حاصل .persica Jaub. & Spach Q( و ك.Q. tauricola Klotszchكردستان و ك

تشطخيص داده (Mannite)جدا شطده ولطي هطيچ منيتطه تراوشات گياهيساكاروز، گلوكز، فروكتوز و موسيالژ از

.شدن

Quisqualis indica L. (Combretaceae)

Rangan-ki-bel (Hind.) Linae vermifuge (Fr.).

هر ي بيضي یا مستييلي كه در هاميوهد. شوميگياهي زینتي كاشته عنوانبهگياهي است خزنده كه در اكثر نقاط هند

و ماهطاگوني بطوده چطوبي و شطكننده ،نطازك فرابر ميطوه .هستندپنج ضلعي دارند و به طور مشخصي ايهدو انتها لك

و (Mauritiusك یك دانه روغني را در خود دارد. استفاده پزشكي از ایطن گيطاه از جزایطر مطدریس كهرنگ است

بطا سطابيده شطده چهار یا پنج دانه تعداد خاصيت ضد انگل و كرم دارند. هادانهآغاز شده. (Moluccasك مومكاس

د.شومياستفاده (lumbrici)یك دوز دارو براي دفع عنوانبهد و نشوميعسل مخلوط

Raphanus sativus L. (Cruciferae)

تربچهTukhm-i-turubchah (Teh.); Turb (Pers.); Baze-el-fujl (Ar.); Tur (Kurd.); (Mula,

Muro (Hind.).

در بطازار كطه آن بطذرهايد. شطوميیك سطبزي در سراسطر ایطران كشطت عنوانبهتربچه گياهي است شناخته شده و

مایطل بطه قرمطز اسطت بطا پوسطت روشن ايقهوهميلي متر اندازه دارد و به رنگ 0در 1تا 9رسد كه حدود ميبفروش

ادرار آور، ملين و خاصيت از بين بردن سنگ كليه را دارند. هادانه. طعم و مزا تند و شبيه خردل دارند. ظریف

Rheum palmatum L. (Polygonaceae)

ریوند چیني

Rvand-i-chin (Isf., Teh.);

اشطتها عنوان یك ميلطين،ه بخواصي در پزشكي كاربرد دارد. كهرسد ميدر بازار ایران قيعات ریوند چيني بفروش

. در تهطران، آنطرا اسطتبهبطود عملكطرد كبطد بطراي دارویطي است. همچنطينو كمي قابض داشته تقویت كننده ،آور

ند.كنميتجویز فليسبصورت خميري روي زخمهاي س

Rheum Ribes L. (Polygonaceae)

گل لیواس

Gul-i-livs, Tukhm-i-livs (Ham., Teh.); Livs (Pers., Ar.) Riwas (Punj.).

Barg-i-livs (Isf.).

پا بطامتر از سطيح دریطا 9000 اراضي با ارتفاع بي از و طوبخوراكي بيور طبيعي، در مناطق مركریواس م( ليواس

به هااین تپه د و در پایيزشوميیافت منيقه شمال خراساني مرتفع هاد. این گياه بيور گسترده بر روي تپهكنميرشد

ي ایطن هایكطي از مشخصطه ايهو چنطين منظطر هدمطقرمز مایل به زرد در آدرخشان رنگ علت وجود برگ این گياه

عنوانبطهليواس ميوه د.شومياستفاده در پزشكي وحشي جمع آوري شده ليواس ميوهد. ریشه و شوميمناطق شماره

عنطوان یطك داروي ه بط را هاميوهاین نام برده شده. در تهران (Pharmacopoeia Persicaكیك دارو در كتاب

. برگهطاي دشوميساخته ضماد براي درمان سردرد نوعي هاآندر همدان از و ندكنمياستفاده هاضدكرم براي اسب

ند.كنميد وبه عنوان دارویي براي درمان سوزاك از آن استفاده شوميليواس در اصفهان در آب مخلوط

Rhodymenia sp. (Florideae, Rhodymeniaceae)

لیقاLyka, Leeka (Iraq); Chinai-ghasa

عنوانبهروشن و ژمتيني است. محلول جوشانده آن ايقهوهد و به رنگ شوميجلبكي است كه درشمال ایران یافت

(، ملين و مقوي بوده و emulcentكآگار -جایگزیني براي آگار عنوانبهد. شوميدارویي براي درمان سرفه استفاده

.استفاده شودبراي توليد محيط كشت باكتري تواند مياحتمام

Rhus coriaria L. (Anacardiaceae)

سماق

Summq, Summq-i-shakki b hastah (Teh.); Tirsh (Kurd.); Tartak (Hind.).

برگهاي این درخطت بطراي د.شوميدرختي است كه در خراسان، غرب افغانستان و در سراسر آسياي مركزي كشت

در اروپا براي رنطگ آميطزي ابریشطم و دبطاغي چطرم همچنينمدت طومني است كه توسط اعراب، تركها و ایرانيان

درصد تانن هستند. 99تا 49حاوي هابرگین اد. نشومياستفاده

كوچطك، شطفتيبصطورت هطاميوهایطن در ميان مسلمانان هند بسيار محبوب اسطت. شده واز ایران صادر ميوه سماق

سبز بوده است و مزا ترش و گسي دارد كه . رنگ آن قرمز یا هستند ميلي متر 9 حدودده، به اندازا یك عدس نچسب

براق عدسي شكل است. ايقهوهشامل یك بذر

ضمنا از د. شوميي دردناك استفاده هادارویي براي درمان لثه عنوانبه (.Punica Grantum Lكمخلوط سماق با

د.شوميغذا نيز استفاده براي طعم دادن به هاميوهاین

Ricinus communis L. (Euphorbiaceae)

رچك فرنگيگ

Garchak farang (Teh.); Karchak (Ham.); Tuchme Kertchec (Schl.); Kurwa (Ar.,

Iraq).

توان این گياه را در كشورهاي گرمسيري و نيمه گرمسطيري مياما در حال حاضر بوده گياه كرچك بيور بومي هند

یطا سطایر محصطومت بادشكن بطراي محصطومتي ماننطد پنبطه و عنوانبهنيز مشاهده كرد. در ایران و عراق این گياه را

.كارندميتزئيني دیده يگياه عنوانبهدر باغها تابستاني كشت كرده و یا

متر برسد و بشكل یك درخت كامل چندساله درآید ولي درمحطيط سطرد بشطكل 40ارتفاع این گياه ممكن است به

ي هااز تخطم ایطن گيطاه در انطدازهد. باتوجه به تنوع زیاد این گياه اشطكال متفطاوتي شوميدیده گياهي یكسالهبوته یا

(Abhangi Seeds)كه از عراق جمع آوري شد شامل دان ابهنگي ايهكوچك و بزرگ وجود دارد. چهارنمون

ميلطي متطر، دانط ریشطه قرمطز هنطدي 40در 49 (Ordinary)ميلي متطر اسطت. دانط معمطولي 3در 49كه اندازا آن

(Indian red- stemmed) ي متطر انطدازه دارد و نهایتطاً بلطدي سطوري ميل 8در 44كه(Syrian Baladi) كطه

ميلي متر است. 44در 49اندازا آن

عنوانبطهد. روغطن كرچطك كنطمياز حجم هر دانه را اشطغال %90مهمترین بخ دان كرچك، روغن آن است كه

یك عنوانبهتوليد نور و همچنين منبع سوخت براي عنوانبهد. همچنين از این روغن شوميیك روان كننده استفاده

تفاله حاصل از روغن كشي بطذور حطاوي تمطامي مطواد خيرنطاك و سطمي بذهاسطت ند.كنمياستفاده بي خير ملين

توانطد مطورد مطيتوان آز آن به عنوان غذاي دام استفاده نمود ولي به عنوان سوخت و كود خيلي خطوب ميبنابراین ن

استفاده قرار گيرد.

Roccella Montagnei Bél. (Ascolichenes, Roccellaceae)

دواله

Davlah (Ham.).

كه در ایران تحت نام دوالك ( گرفته شدهMuscus arbofeusك از گونه (Achundow)این دارو بگفته اچاندو

(Dawalak) و كرباسو(Karbasu) و اعراب آنرا با نام آشنا Aschna) از جنسUsnea sp. )نام شناسند. مي

( گونطه Dymockلطذا دیمطوك ك دشطوميسطنگ اسطتفاده ت براي ناميدن چندین گونطه از گلفارسي دواله در حقيق

رسطد. مطيكه در بازرهاي هند بطه فطروش ( را منشاء این دارو كر كرده.Parmelia kamtschadalis Eschك

برخي از این گلسنگها جهطت . خریداري شد (Lihayat as-shayib)حياط از شيب يدرعراق این دارو تحت نام ل

خاصيت نرم كنندگي به قيعات كوچك شكسته شده اند كه ي خاكستري هاسنگاین گلند. شوميرنگرزي استفاده

.همچنين به عنوان كرم نيز قابل استفاده است دشومياستفاده هاآندر موقع استحمام از و داشته

Rosa damascena Mill. (Rosaceae)

گل سرخ Gul-i-surkh (Teh.); Ward (Ar.).

د. از این گونه گل سطرخ در تركيطه، بلغارسطتان و جنطوب شوميغرب آسيا كشت گل سرخ دمشقي بيور وسيعي در

ه بطودقطابض كمياین گياه يگلبرگها آید.مينيز از همين گونه بدست گالب استفاده شده وفرانسه براي تهيه عير

نطوعي شطيریني اسطت كطه از مخلطوط « گل انجبين»ند. شوميلذا به عنوان داروئي خوشگوار یا براي رنگشان استفاده

مادا خوراكي دیگري است « گل خند»د. شوميآید و در بازارهاي شرق فروخته ميبا عسل بدست این گلگلبرگ

د. شطوميتهيطه ،مخلطوط شطده انطدكوبيطده و یگر و شكر سفيد كه كامالً بطا یكطد هابرگگلبرابر این كه از مخلوط

د.نكنميبه ادویه كاري اضافه را هابرگهمچنين گل

Rosa foetida Herm. (Rosaceae)

گل زردGul-i-zard (Teh.); Gule zarde(Schl.).

Yellow)حقيقططت گونططه وحشططي گططل زرد اتریشططي در شططده وكططه در باغهططا كشططت ایسططتبوته رز زرد پارسططي

Austrian bariar) گسترش یافتهشرق تبت تاتركستان، افغانستان و پنجاب و از آنجا دراست كه از طریق ایران.

گزارش منيقه درا حریرود به معني گل دلپذیر از (Gul-i-raman-zeba)« بایگل رامان ز»آتچيسون این گياه را

تجطویز نفخدرماني براي مسهل یا عنوانبهد و شومياست.گلبرگ خشك شدا این گل از ایران به هند صادر كرده

د.شومي

Rosa hemisphaerica Herm. (Rosaceae)

دماورهDamavarah (Ham.); Dalik, Ward (Ar.).

نهطنج د. شطوميبيور وسيعي در سوریه كشت (Post)گفته پست ه د و بكنمياین گل رز در ایران و افغانستان رشد

این نهنج د. شوميدارو استفاده عنوانبهميلي متر است 49 در 8ميلي متر تا 7در 40گل رز كه بشكل كروي و اندازا

داخطل را همراه خطود دارد. هابقایاي كاسبرگ ناشي ازتاج دار بوده و حالت بصورت چروكيده و قرمز یا كاسه گل

ي ابریشم هاميليمتر قرار دارد كه در بين كرك 1ل حدود روشن، صاف و سخت به طو ايقهوهآن چند بذر به رنگ

د.شوميمعده استفاده مشكالتبراي درمان گرم و خشك بوده و بصورت محلي این دارو مانندي قرار گرفته اند.

Rubia Cordifolia L. and R. tinctorium L. (Rubiaceae)

روناس

Rns, Rniys (Teh., Isf.); Rounace (Schl.); Fuwwah (Ar.); Manjit (Hind.).

د. بگفته آتچيسون، این كنميد رشد شوميكه گستردا وسيعي از ایران تا اسپانيا را شامل ايهگياه روناس در مناطق تپ

كشد كه ریش آن به اندازا مناسب برسد. این گياه بيور ميد و سه سال طول شوميگياه در سراسر شرق ایران كشت

د. از هطرات ایطن شطومياز این مناطق به هرات صطادر آنو ریش شدهگسترده در مناطق اناردره، كوین و یزد كشت

شته و مصرف پزشكي دا هم هاریشه این در سراسر شرق د. شوميبه افغانستان، تركستان و هند صادر مجددا محصول

بصطورت -4رسطد. مطيبطه دو شطكل بفطروش هاریشطه ند. شطوميعنوان یك ماده رنگي در رنگرزي اسطتفاده ه ب هم

بصورت خرد شده و بشكل توپي درآمطده كطه آمطاده -0است سانتي متر 9ا ت 9 هاآنطول كهقرمز رنگ ايهاستوان

براي رنگرزي هستند.

Rumex conglomeratus L. and R. obtusifolius L. (Polygonaceae)

تخم حماز

Tukhm-i-humm (Teh., Ham.).

داشته تحت نام خاصيت داروئي شده و ریشه آن كه ميدر زمان باستان استفاده گياه نسبتا فراواناز این هاگونهاولين

(Radix Lapathi) در آن گطر ي دیهاگونطهبيشطتر از ميطوه ایطن گيطاه و . اما در ایران و هنطد است شدهميشناخته

كطه داراي سطه بطود (R. obtusifalius)گون ازیي كه از تهران جمع آوري شد ها. نمونهندكنمياستفاده پزشكي

در آب هادانطهشطدند. محلطول ایطن ميو به رنگ قرمز و سبز دیده ي نامنظم هادانه، ( با دنnetveinedك ،بال هستند

د. شوميدرمان اسهال خوني تجویز عنوانبه

اشته، دندانه دار بودند كه بالهاي كوتاهتري د (R. conglomeratus)گونه ازیي كه از همدان بدست آمد هانمونه

Dock)گطل حمطاز یطا (Dymock)ند. بگفتطه دیمطوك شطومياسطتفاده پيطوره دنطدانبطراي درمطان نيز نيسطتند و

flowers) كاز گونR.vesicarius L.) در سراسر آسطيا گياه بيشتر در هند مصرف دارد ولي بوده و ميوه آن

د.شوميیافت

Ruta graveolens L. (Rutaceae)

سداب/ سدابا

Sudb (Teh.); Sudaba (Ar.); Satari (Hind.).

و بطرگ بوده با شاخمتر 4آن حدود ارتفاع د. شوميشرق كشت سراسر گياهي چندساله است كه در جنوب اروپا و

شته ي سياه. بوي عجيبي مشابه بوي نعناع داهادانهو ( Tricoccusكي زرد، كپسول كوچك هاگلسبز مایل به زرد،

ایطن گيطاه ميطوه خطرد شطدهبرگها و ، هاشاخهو طعم تلخ و تندي دارند. در بازار این دارو بصورت مخلوطي از ساقه،

تسهيل هضم غذا و همچنين تقویت قطواي جنسطي دارد. ،خاصيت تقویت كنندگي پائيند. سداب در دوزهاي باشمي

د سداب یك روغن فطرار زرد رنطگ كطه حطاوي گلوكوزیط .دشوميدر زماني كه تازه است بسيار محرك محسوب

د.شوميمخلوط آن با ماست جهت درمان خارش تجویز است دارد. (rutinك

Saccharum officinarum L. (Gramineae)

شكر سرخShakar-i-surkh (Teh.).

و كامالً محلول شتهكه رنگ قرمز دااست دار نرم ساخارین ايهدرحقيقت تود (Gur)این نمونه از شكر خام یا گور

در ایران باستاند شوميتوسط هندیان استفاده و و تصفيه نشده است تيره ايقهوهكه (Guda)در آب هستند. گودا

.استهمچنين شكر كه نوع خشك و كریستالي شده آن هشناخته شده بود

به صطورت اوي مصريتد كه شامل شومي( وارد واقع در جامو و كشمير م ايهكمنيق (Leh)نوع شكر به منيقه لته 9

بطه شطكل ، گطور ايقهطوهبه شكل بلورهطاي نطرم و ، خندي سنگينهابه صورت قرص ، كوسا مصريي صافهاتخته

نبطات نشطان چينطي نطام . نام محلي مصري شكرتصفيه شده و به شكل نبات الخره شاهي یا كاشيو بشكر دانه درشت

دهنده منشاء ایران و هندي این مواد است.

Salix Fragilis L. (Salicaceae)

بیدخشت

Bd-khisht (Teh.); Bid-anjubin (Afg.); Bide Knecht (Achundow).

و در طب قدیم شرقي به آن اشاره شطده اسطت. ایطن دارو بشطكل بودهد كه حاوي شكر باشميترشحات گونه از بيد

Fraxinus Orunsك گياه مشابه ترنجبين اروپایي كه ازطعم آن د و شوميدیده چركي كوچك سفيد هاقرص

L.) د.شوميآید است. این دارو براي تبخال یا برفك استفاده ميبدست

Salvia Hydrangea DC. (Labiatae)

Gul-i-arbore (?)(Teh.); Issikuttuz (Turk.); Sarsand (Bal.).

با ي بنف این گياههاگل. دارو متشكل شده از است در منيقه ایران، بلوچستان و افغانستان دار خوش منظريگلگياه

منشطاء احتمطالي ایطن ( را Teucrium. دیموك جنس كايقهوهكوچك، گرد و ي سبز رگه دار و بذرهايهابراكته

هاي ارغواني بزرگ با عيري بالزامي Teucrium)calycesي گلدار جنس كهادارو در جده كر كرده. سرشاخه

( در ایران تحت نام گل .Hymenocrater elegans Br( گونه كcalyces mucilaginousك و گلگون دارند.

بطراي درسطت كطردن نطوعي (S. Hydrangeaكه گيا گل آ ین خشك شدادر تبریز سروج استفاده داروئي دارد.

ند. در تهران این دارو براي جلوگيري از خطونروش زیطاد در دوران قاعطدگي اسطتفاده شومياستفاده دمنوش داروئي

د.شومي

Salvia macrosiphon Boiss. (Labiatae)

تخم مروTukhm-i-marv, Tukhm-i-anjurah (Teh.); Kannocha, Marv (Isf.)

اشاره كرده اند كه در پزشكي تحت نام كنوچا (sageكگياه این ي از یهاگونهآتچيسون، اشليمر و دیموك، هرسه به

(Kanocha) د. استاف شوميشناخته(Stapf) به نام مارو كه هاگونهنشان داد كه این(Marv) ند شطوميشناخته

د. شوميدر افغانستان و ایران دیده ي كهگياه( تعلق دارند Salviaو به گونه كر شده از جنس ك بودههمگي یكسان

بطراق اسطت و هطاآن. سطيح دارنطدميلي متر طول 9و حدود بودهحالت بيضوي با روشن یا سبز ايقهوهي آن هادانه

مطومي ع ضطعفبراي درمان هاآنو از دهگيرند لعاب دار شميزماني كه در آب قرار بذرهاد. این ندار اجحالت مو

در زمطان بطارداري و یطا كطاه تطورم اعضطاي تپ قلب ند. همچنين این دارو براي كاه اختالمت كنمياستفاده

د.شوميداخلي پس از تولد نوزاد براي خانمها تجویز

د بطراي درمطان بيماریهطاي شطوميشناخته (Maur)كه در بلوچستان به نام مور (.S. aegyprica Lك گياه بذرهاي

د.گردميچشم استفاده

Salvia sp. (Labiatae)

خردل شهری/ تخم خردل

Khardal-i-shahr, Tukhm-i-khardal (Teh., Ham.).

با ایطن حطال دو .( تعلق داردSalvadora persicaك گونهنامي است كه بذر گياه خردل همچنين بذر تخم خردل

ميلطي متطر 4گطرد، حطدود بطذرها،ایطن ( بودنطد. Salviaگونه بذري كه تحت این نام از ایران فراهم شد از گونطه ك

هاآنلعاب شفافي اطراف را در آب بخيسانيم هاآنهستند و زماني كه با فرورفتگي ناچيز مایل به خاكستري ايقهوه

ند.كنميوهاي تلخ مزه تجویز را با دار . این بذرهاپوشاندميرا

Santalum album L. (Santalaceae)

سندل سفید

Sandal-i-safd (Teh.).

9تطا 0مهم این چطوب، روغطن فطرار آن اسطت كطه مادا د.شومياز هند تهيه كهو سفيد صندل چوب معير اتقيع

د. روغن چطوب صطندل باشمي (Santalol)درصد الكل سانتالول 30. این روغن حاوي دشوميآن را شامل درصد

براي ضطدعفوني كطردن دسطتگاه تناسطلي و مجطراي ادراري در پزشكي به عنوان محرك و در عيرسازي و همچنين

د.شومياستفاده

Saussurea Lappa C.B. Clarke (Compositae)

قستلخ

Qust-i-talkh, Butnak (Teh.); Patchak (Beng.); Kutha Kushta patchuk (Hind.);

Costum amarum (Ph. Pers.).

شدهیك محصول انحصاري در كشمير توليد عنوانبهرنگي هستند كه ي نرم، معير و سفيدهاریشه این دارو بشكل

Arabian) عربي د. این داروي باستاني ارزشمند را تحت نام كوستوسشوميو از آنجا به ایران، هند و چين صادر

costus) پطيچ خطورده یطا ايهبشطكل اسطتوان هاریشطه شناسند و توسط اعراب به تركيه و اروپا نيز شناسانده شطد. مي

. مانطدمطيدارند كه تا مطدتي در دهطان بطاقي طعم تلخ و گزنده همچنين عيري ميبوع ورنگ روشن دارند وهستند

و مطارپيچي بطا رنطگ روشطن بطود. چطوب خطوت باریطك ايهنمونه دوم از این دارو كه از همدان تهيه شده بود ریش

مطواد مختلفطي از ایطن د. شطوميگونه تقلبي این دارو در افقانستان از آن تهيطه كه( نام گياهي است Chob-i-kutك

بطا كاسطتو مكتطون ایزومریطك هسطتند ماننطد هاریشطه باعطث توليطد بطوي ایطن هاآنجدا شده كه برخي از هاریشه

alantolactone Costus acid ، dehydrocostus lactone وcostol.

بصطورت محلطي بطراي ند وشطوميتجطویز براي مشكالت مختلفي رف داخلي و خارجي ه صورت مصب هاریشه این

ند.شومياستفاده درمان مارگزیدگي و گزش سایر جانوران

Semecarpus Anacardium L. (Anacardiaceae)

بالدر

Baldur (Teh., Isf.); Bhela, Bhilava (Hind.).

و سياه رنطگ و بشطكل قلطب اسطت گياه این ميوه د. كنميدرختي است كه در بخشهاي گرم هند، سيالن و برمه رشد

د. زمانيكطه ایطن شطوميكه این عصاره براي توليطد جطوهر اسطتفاد بوده و گس چسبندهنيز سياه، صمغي، هاآندرون

د. در مقطادیر بسطيار كطم بطراي شطوميشدید ت بدن تماس پيدا كند باعث ایجاد تورم و حالت سوزش عصاره با پوس

د كه بطراي از بطين شوميد. همچنين مانند چاي دم شوميمبتال به جذام تجویز انكاه درد رماتيسم و یا براي بيمار

كاربرد دارد.و بواسير شدید بردن نفخ

Sesamum indicum L. (Pedaliaceae)

کنجدSimsim (Iraq); Kunjad (Kurd.); Kundij (Turk.); Til, Jinjili, Gingelly (Hind.).

كه بطراي بودهیا سياه ايقهوهسفيد، این گياهد. دانه شومي ك محصول تابستاني بيور وسيعي كشتی عنوانبهكنجد

هادانهد. این شوميتوسط فقرا خورد به عنوان غذا حيي در زمان ق همچنين دشوميآراستن كيك و شيرینيها استفاده

ند. تفالط باشطمي ي سطامدهایا سایر روغن درصدروغن هستند كه جانشين بسيار مناسبي براي روغن زیتون 90حاوي

اساسطي در بسطياري از عيرهطا و ايهمطاد عنوانبطهد.همچنين روغطن كنجطد شطوميغذاي دام اسطتفاده عنوانبه هادانه

است. گياهيداروهاي

كه به آن راشي ند كنميیك نرم كننده استفاده عنوانبهاز آن خيسانند و سپس بو داده ميي كنجد را هادانهدر بغداد

(Rashi) این ماده در بين اعراب به كگویند ميRahishi.و ایرانيان به آن ارواح كنجد گویند )

Sesbania aculeate poir. (Leguminosae)

سسبانیهSesbaniyah (Iraq); Saisaban (Egy.); Rasin (Hind.); Akar, Majandri (Bal.); Jayanti

(Beng.).

توان در بازارهاي كشورهاي ميي آن را هادانهد. شوميیك بادشكن استفاده عنوانبهاین گياه كه به عراق وارد شده

ميلي متر، صطاف، سطخت و تلطخ 1در 0، كشيده، مایل به خاكستري ايقهوه هادانهند یافت. این مختلف از ایران تا ه

این گيطاه باعطث از بطين رفطتن درد عقطرب گزیطدگي بذرمزه هستند. در خرافات هندي عقيده بر این است كه دیدن

همچنين بصورت درمان محلي بطذرها راد. شومياستفاده هاآندر پزشكي به دليل قابض بودن این بذرها از د. شومي

د.نكنميبراي درمان جوشهاي پوستي استفاده ورند وآميبصورت خمير در ،كوبيده

Sisymbrium Sophia L. (Cruciferae)

خاکشیر

Khkshr, Khkshr-i-shrn (Teh.); Towdri, Khub-kalan, Khaksi (Hind.).

هاآنهستند با این تفاوت كه (.Erysimum spكمشابه تخم خاكشير تلخ هادانهاین اندازه و رنگ از لحاظ شكل،

ه رنطگوجطود دارد كطه بط گياهان این خطانوادهي مختلفي از هاگونهبذر و مانند خاكشير تلخ براق نيستند. بودهكدر

Lepidiumبطذر گيطاه ك. ندشطومي( شطناخته Towdriو در هند به نام ك ندشوميسياه دیده و روشن، قرمز ايقهوه

lberis L. ) كه به نام كاسطيس(Kasis) بطذر كسطت و یطا هاآند یكطي از شطوميدر ایطران شطناختهMatthiola

incana R.Br.) د نوع دیگري است.شوميكه در پنجاب یافت

قویت كننطده . این دارو خواص تدشوميدار لعابميلي متر كه در آب 4مایل به زرد حدود ايقهوهها كوچك، بذر

درمطان عنوانبطه. بطا مقطداري شطكر و آب سطرد دباشميوتصفيه كنندا خون را دارا بوده چاق كننده نيز جنسيقواي

د كطامالً بطي ضطرر شطوميد و یا بهمراه آب داغ براي درمان درد معده كاربرد دارد. گفته شوميحالت تهوع استفاده

است حتي براي كودكان.

Smilax china L. and S. glabra Roxb. (Liliaceae)

چوب چیني

Chb Chn (Ind. Bazaars); Tu fu ling (Chin.); Raiz de China (Port.).

بوس به مكل ي كه ازتوسط ملوانانبراي اولين بار و بودبراي درمان سفليس داروي بسيار مشهوري زماني هاریشه این

ي هادر كتاب. این دارو وارد كردندهند این دارو را به دوگاما املوانان واسك همچنين گشتند معرفي شد.ميباز اروپا

حضطور ایطن دارو را در چطين پيگيطري (Garcia do Orta). گارسيا دو اورتا هميالدي نام برده شد 48هندي قرن

توسطط ارو از مطدت كوتطاهي ایطن د پسشطده.مطياز ایطن دارو در چطين اسطتفاده 4999كرد و نشان داد كه در سطال

سطاپونين یافطت در ریش این گيطاه (Robert)ميالدي توسط رابرت 4344در سال وارد ایران شده است. هاپرتغالي

درماني آن كامالً شناخته شده نيست. واصولي خشده

Solanum nigrum L. (Solanaceae)

تاجریزی

Tj-i-rz (Teh.); Inab-ath-thalab, Inab-ed-dib (Ar.); Karezgi (Bal.).

ند. همچنين ميطوا كوچطك سطياه شومياسفناج خورده عنوانبهو برگهاي آن فراوان بودهدر ایران این نوع تاجریزي

و دشطوميي ایطن گيطاه توسطط مطردم روسطتایي خطورده هطاميوه در پزشطكي مصطرف دارد.آن ي زرد هادانهرنگ با

را بطر روي بذر تازه ایطن گيطاه هاآنند. كنميمادا آرایشي استفاده عنوانبه هاآناز (Boteك همچنين زنان طبقه فقير

و بهبود ظاهرشان شود. هاد تا باعث از بين رفتن كك و مكگذارنميیشان هاگونه

بصورت چطایي دم و شدهمخلوط ستان و شكرپ، عناب، س(.Nymphaea alba Lگل گياه ك بااین تاجریزي ميوا

گونطه دیگطر كه براي نرم كردن مدفوع قبل از دادن ملطين، بطه خصطوص در تطب حصطبه كطاربرد دارد. ميطوا دشومي

در شطمار داروهطاي صطادره بطه هنطد ،شناسطندمطي« سگ انگطور»تحت نام را كه (.S. Dulcamara L) تاجریزي

ند.كنميمان بزرگ شدن مزمن كبد استفاده ملين و در عنوانبهو از آن دباشمي

Solanum xanthocarpum Schrnd. & Wendl. And S. Melongena L. (Solanaceae)

تخم بادمجان

Tukhm-i-bdanjn (Teh.).

و ايهگل آ ین آن خوشطد. ساقه و برگ این گياه داراي خارهاي بسيار محكمي است. شومياین گياه در هند یافت

ميلطي متطر 0كليوي شكل حدود هادانهد. شوميي آن كروي، صاف كه راه راه سبز و زرد در سيح آن دیده هاميوه

ند.شوميآسم و زكام استفاده بوده و براي درمانخلط آور هادانهاین هستند. روشن ايقهوهتقریبا تخت و به رنگ

Sorghum vulgare pers. And Andropogon Sorghum Brot. (Gramineae)

دهوره

Dhurah, Idhrah baidha (Ar.)Dari, Gowar (Hind.); Baryadh dari (Turk.); Zuratspi

(Kurd.). یطك محصطول عنوانبطه( بيور وسطيعي د مشومياز این گياه در ایران براي ساخت جارو استفاده ايهاز گوندهوره ك

د. در ططي شوميبين بصره و موصل كشت ايهبخصوص در مناطق رودخانكه احتياج به آبياري دارد تابستانه ايهغل

هادانطهتطن بطرآورده شطده. ایطن هزار 90 تا 90این محصول از عراق بين دانه سامنه چند سال گذشته ميزان صادرات

مصرف خوراكي دارند.

Spinacia oleoracea L. (Chenopodiaceae)

تخم اسپناج

Tukhm-i-ispanj (Teh.); Ispinkh (Iraq). Sag Palak (Hind.).

گوشطتي ایطن گيطاه بطزرگ و برگهطاي ود شطوميشطت در منازل كوفور ه اسفناج گياهي است كه در ایران و عراق ب

Beta) قنطد گيطاه چغنطدربطرگ ایطن گيطاه گطاهي اوقطات بطا ي هطابرگد. شطومي ن اسطتفادهسبزي خورد عنوانبه

Vulgaris Var.) ي هااسفناج به شكل خوشه يوه. مدشوميشده و به عنوان جایگزین اسفناج استفاده اشتباه گرفته

. چطين خطورده اسطتنيطز هاآنسيح د.شوميوجهي بوده و هر وجه آن به دو یا چند برآمدگي ختم سه وسبز رنگ

و ضطدالتهاب برعنطوان داروي تطبه ب هستند آرام بخ و مدر بودهكه حاوي موسيالژ و آلكالين نيترات هاميوهاین

روده كاربرد دارد.

د.شومياسفناج فروخته ( نيز گاهي تحت نام بذر .Chenopodium capitatum Aschersبذر گياه ك

Stachys germanica L. (Labiatae)

Tuklejah (?) (Ham.).

این گياه بيور عمده بخ داروئيد. شوميدر قفقاز و اروپا یافت یي از آن هاواریتهو شتهي داكاین گياه حالت پشم

به صورت مخلوط در نيز باقي مانده گل و ساقه راگاهي دندانه داشته و پوشيده از كرك است. 9كاسه گل بوده كه

د.شوميتوان یافت. این دارو براي تسكين درد و ناراحتيهاي معده تجویز مياین دارو

Stachys lavandulaefolia vahl. (Labiatae)

جوشمرزن

Marzanjsh (Tab.); Mardan gusht; Sansaq (Ar.).

تطوان در آسطياي مطي ي ارغواني كه یكي از منابع داروهاي باستاني ایران است راهاگلاستاخيس با این گونه از گياه

( را .Origanum Majorana Lك گيطاه (Achundow)صغير، قفقاز، كردسطتان و البتطه ایطران یافطت. آچانطدو

كه در ( .Zataria multiflora Boissك گياه (Dymock)جوش شناسایي كرده همچنين دیموك مرزن عنوانبه

-. به گفت گيلياتنمودهجوش معرفي معروف است را تحت نام مرزن (Zatar)نام محلي زاتار به د و شوميهند یافت

بطراي از بطين بطردن دمنطوشرسطد و بصطورت مطين گياه در تبریز بفطروش گل آ ین ای (Gilliat-smith)اسميت

د.شومياسپاسم و ناراحتيهاي معده استفاده

Strychnos Ignatii Berg. (Loganiaceae)

پاپیتال

Pptiyl (Teh.); Papita (Hind., Ar., Bom.).

یي هستند تخم مرغي هادانهتوان در بازارهاي دارویي شرق مشاهده كرد. ميد را شوميكه از فيليپين وارد هادانهاین

و بطودهشطدت تلطخ ه كه بط سختي پوست آلبومين دار سانت طول دارند. 9كه حدود ،(bluntlyیا ك زاویه دار شكل،

بطراي درمطان بيمطاري هادانه. این ندباشمي (Brunine)و بروسين (Strychnine)حاوي آلكالوئيدهاي استركنين

كاربرد دارد. هاهمچنين براي دردهاي عصبي بين دنده شدهمصرف واگيردارطاعون وسایر بيماریهاي

Strychnos Nux Vomica L. (Loganiaceae)

کوچوله

Kuchlah (Teh.); Fuluz mahi (Pers.); Kuchila (Hind.).

گفتطه شطده كطه ایطن « مخطزن امدویطه». در كتطاب رك شدهباستان زشكيپ پارسي كتب دربارها ي كوچوله هادانه

این تخمها توسطط مسطلمانان (Azaraki)ركي شده. بگفته آمياز زمان بسيار قدیم براي درمان فلج استفاده هادانه

عنطوان ه ران بطو در سراسر ایط شدهاز هند به ایران وارد هادانهاین شده. ميهندي براي درمان ضعف و ناتواني تجویز

.دشوميسمي شناخته ايهماد

ایران تحت عنوان یك داروي تقویتي با ارزش شرق بيور آزادانه به مناطق شمال این گياهي هادانهبگفته آتچيسون،

كه بطه دام هایشطان هاو سگ هاسمي براي از پاي درآوردن گرگ عنوانبهاز آن عشایر د اما بيور عمده شوميوارد

ند.كنمياستفاده زنندميآسيب

Tagetes erecta L. (Compositae)

گل جعفری

Gul-i-jaʻfar (Teh.); Jaʻfari (Iraq); Gul gaivdo (bal.); Gul-jaferi (Hind.); Rojia

(Port.).

نطارنجي و بطوي زرد و ي هاگل ه خاطرب (.T. patula L)هر دو گل جعفري آفریقایي و گل هميشه بهار فرانسوي

بيور عمده در مراسم هاگلوارد هند شده اند. هاند. این گياهان احتمامً توسط پرتغاليشوميخوبشان در باغهاكاشته

توان در بازارهاي هند و ایران یافطت كطه ميخشك شده این گل را ند. شومياستفاده به صورت تاج یا حلقه مذهبي

ند.كنميعنوان داروي تصفيه خون استفاده ه آنرا ب

Tamarindus indica L. (Leguminosae)

تخم تمر Tukhm-i-tamr (Teh.); Baz-i-tamar-hindi (Ar.).

و داخطل آن دو و صيقلي هستند ، به اشكال نامنظم،، تختتيره، درخشان ايقهوهبه رنگ رهندي بي درخت تمهادانه

در تهران د كه شوميضمادي تهيه كه بصورت پودر شده درآمده اند هادانه. از این لپه سفيد عاجي رنگ وجود دارد

ند.كنميدرماني براي جوش صورت استفاده عنوانبه

Tamarix gallica L. var. mannifera Ehrenb. (Tamaricaceae)

گز خونسار

Gaz-i-khnsr, Gaz-alafi, Gaz-anjabin (Teh.); Gaz-i-shakar.

ي این مان قندي را از منيقه بادغيس جمع آوري كطرده كطه از ایطن واریتطه از درخطت گطز ترشطح هاآتچيسون نمونه

د فقط در جنوبشوميكه از این گياهان خارج قنديتراوشات د و گياهي شاخص از این گونه درخت است. شومي

ایطن گيطاه گالهطاي يهطابرگبطر روي زیطرا در ایطن منطاطقكرمان جمطع آوري شطده به خصوص منيقه ایران شرق

آیطد كبطه ميدرخت گز بدست يهاگونهبين از دیگر گد. در سایر نقاط ایران گز انشوميتشكيل كوچك حاوي قند

توانطد از گونطه مطيقنطدي ( بر این باور است كه ایطن مطوادEhrenbergارنبرگ ك نگاه كنيد(. گز مازجتوضيحات

حاصطل از خشطك يهاتختطهي بدست آمده در تهران بشكل هانمونه( نيز حاصل شود. Coccus manniparusك

معمطولي تهيطه بين و شطكر گانمخلطوط گطزاحتمامً از بوده و ايهنقرپيچيده شده در كاغذ تبخير رطوبت شيره اوليه و

.شده بودند

Tamarix pentandra pall. (Tamaricaceae)

گز مازجGuezmazedj (Teh.); Guize khouncar, Hebbel asle (Schl.).

و از هرات تا مشطهد (Balamtghab) تا كویته یا درختچه بوده و از ي مختلف گياه گز معمومً بشكل بوتههاگونه

د.هستنمشاهده قابل متر 300در مناطق بامي

و (T. articulata vahl)سياه گز گون ود كه دشوميدر بلوچستان یافت حداقل ش گون مختلف از این گياه

در این اواخر در هلمند نيز مقطدار داراي صمغ شيرین هستند. ( T. pentandraكبا نام علمي (Shingirكشينگيرگز

ي جمع آوري شده براي این كتاب، شيرین، چسبنده و شطفاف بودنطد هانمونهد. شوميبرداشت هاآنزیادي از این م

كه كامالً در آب حل ميشوند و زمانيكه براي مدت طومني نگهداري شوند بدليل كریسطتاله شطدن سطاكاروز حالطت

گيرند.مي كدرسفت و

Taxus baccata L. (Taxaceae)

زرنبZarnab (Isf.); Barambi, Talispatra (hind.).

كسطرخدار نطام دشطومياتالق و گياه آن در كتب قدیمي داروئي شرق زرنب نامي است عربي كه به این داروي بدبو

پارسي این درخت بوده و در سالهاي اخير براي آن انتخاب شده م(. این دارو همچنين به گياهان مختلفي از خطانواده

دارو در حطال ایطن (..Abies Webbiana Lindl( و كyewكاج و صنوبر نسبت داده شده. مخصوصا بطه گيطاه ك

ي دیگطر ثبطت شطده ها( سرخدار ولي نمونطهstaminate inflorescenceحاضر تشكيل شده است از گل آ ین ك

قدیمي منيقه هند وچين یاد شده است. این دارو ضد اسپاسطم ( هستند. پرچم coniferشامل برگ، شاخه و پوست ك

آسم كاربرد دارد.بوده همچنين براي درمان تنگي نفس و

Terminalia bellerica Roxb. (Combretaceae)

بلیله

Ballah (Teh., Isf.); Balera (Hind.).

تطل بطاد را دارد. اق بطه معنطي (Anla ghnaka)نطام سانسطكریت اش خواص دارویي خاطربهدرختي هندیست كه

عنوانبطهد. پزشطكان مسطلمان ایطن دارو را شطومياز هند به ایران وارد آن است كهميوا محصول تجاري این درخت

ند. بليله مخلوط با هل بصطورت كنميیك هاضم و قابض شناخته اند و همچنين از آن براي درمان چشم درد استفاده

د.شوميد كه براي درمان ضعف عمومي تجویز شوميقرص مصرف

Terminalia Chebula Retz. (Combretaceae)

هلیله سیاه

Hallah-i-zard, Hallah-i-kbul, Hallah-i-siyh (Teh., Isf.); Har, Hara (Hind.);

Hirda (bom.); Haritaki (Beng.).

در كتطب گونطاگون ایطن گيطاه را هطاآني بسيار قدیم براي اعراب و یونانيان شناخته شده بود و هاآنهليله سياه از زم

نارس كه در و گردو مانند -4د. شوميگونه از این گياه در بازارهاي شرق یافت 0توصيف كرده اند. درحال حاضر

بزرگتطر از گونط كطهرسطيده ميطوه -0د شوميد و نام هليله سياه نيز به آن اتالق شوميزمان خشك شدن سياه رنگ

اسطتفاده پزشطكي دارد عمدتاًنوع اول نامند.ميلي ابُآنرا هليله زرد یا هليه ك است وزرد مایل به رنگ آن بوده،قبلي

یطك ملطين قطوي و عنوانبطهپودر شده آنطرا بصطورت قطرص درآورده و كه خواص زیادي را براي آن برشمرده اند.

ند. كنميداروي براي رفع درد معده استفاده

یك ماده دباغي كاربرد دارد.نين است و به عنوان ات درصد 90هليله زرد حاوي

Teucrium polium L. (Labiatae)

مریم نخودی

Maryam nukhd (Teh.); Jaʻad (Iraq). T.scordioides (Schl.).

( نسططبت داده. مریططان .T. scordioides Schreb( نططام مططریم نخططودي را بططه گونططه كSchlimmerاسططليمر ك

-ولي با توجه به مشاهدات گليات ( بكار بردهSalvia officinalisبراي ك( در كترمينولوژي( این نام را Merianك

د نام محلي نداشته و استفاده بومي ندارد.شومياسميت این گياه كه در باغات تبریز كشت

ي هطاگلمعطروف اسطت. ایطن دارو شطامل در یونطان (Polion)و یطا (Poley germander)این گياه تحت نطام

از اختالمت داخلي و آن براي شته و دم كردهمخلوط با ساقه و برگ گياه است. بوي آویشن دا داركرككوچك

هلپطور( بطا نطام ك.T. stocksianum Boissك د. در بلوچستان گونهشوميبين بردن درد در دوران بارداري تجویز

د.شومياستفاده تب برعنوان یك ه ب شده وشناخته

Thea sinensis L. (Theaceae)

چای سبز

Ch’ sabz (Teh.); Ch (Hind.).

د و ایرانيان عالق زیادي به این نوشيدني دارند و تقریبطاً در شوميچاي سبز بيور عمده از هند و یا جنوب ایران وارد

ي مغطولي، تركطي، فارسطي، هنطدي، پرتغطالي، هطاآندر زب (Loufer)رسد. طبق گفت لطوفر ميهر بازاري بفروش

اسطت. در تبطت ایطن از شطمال چطين (cʻa)لغت چاي وجود دارد كه برگرفته از (čai)و روسي كلمه جدید یوناني

د.شومياستفاده "jaجا یا "آن یعني باستاني چيني كلمه به همان شكل

Thymus Serpyllum L. var. Kotschyanus Boiss. (Labiatae)

کوشان شیرازی

Jōshan Shrz (Teh.); Zatt (Syr., Iraq); Seetere (Schl.); Djsh (Pers.)

بطا و بيضوي تا نيزه ماننطد داشطته ايه، گوگرد يد. برگهاشوميدر ایران و كردستان یافت این واریته از گياه تيموس

در زیر برگ.سته رجرگبرگهاي ب

را (zatar)نام (Post)پست هستند.( .Zataria multiflora Boissك گياهبرگ شبيه بوده ومعير هابرگاین

( نام زاتار را به گونه Boissierاز سوي دیگر بویسر ك. هاستفاده كرد( .Thymus Boissجنس كبراي تمام گياهان

.Tرا بططه گيططاه ك Zaeteran( و .T. capitatus L( نططام زاتططار فارسططي را بططه ك.Origanum Maru Lك

decussates Boiss.رسد كه مياینگونه بنظر . ( نسبت دادهZatar ن شيرازي داروهاي مشابه هسطتند كطه اوشكو

خاصيت ضدنفخ دارد. هاآنو برگهاي شتهعير آویشن دا

Tilia rubra DC. (Tiliaceae)

برگ تیولBarg tiol (Teh.).

یك دارو شناخته نشده است ولي بطا ایطن حطال عنوانبه ي دیگرهاآنیا نمدار در مك ي درخت ليموي شرقيهاگل

Tilia) نمطدار اروپطائيي درخطت هطاگلخاصطيت تسطكين دهنطدگي دارد. جطنسگياهان ایطن سایر احتمامً مانند

europaea) د.شوميبراي زكام و ناراحتيهاي عصبي تجویز

Trachydium Lehmanni Benth. (Umbelliferae)

شقاقي

Shagg, Shekakul (Teh.); Chakha-khoul (Turk.); Chighaghole metri (Schl.).

هنطد صطادر شطده بطه عنطوان دارو بطهدر افغانستان و ایران جمطع آوري انچتریخانواده ریشه این گياه و سایر گياهان

سطانتي متطر قيطر 9/0شته كه سطر ظخطيم حطدود را داو كشيده د. ریشه، شكل و اندازه یك هویج كوچك شومي

كطه باعطث افطزای ارزشطمند بسيار ايهماد عنوانبه، ترد و شيرین مزه است. ايهداخل آن سفيد رنگ و نشاست .دارد

دیگطري نيطز بكطار محطرك ي هاریشه د شناخته شده است. این نام براي شوميقدرت حافظه و بهبودي قدرت مغزي

, Eremodaucus يهاگونهي هاریشه . ندكنميخودشان مصرف سالمت و فربهيرود كه زنان براي افزای مي

Eryugium , Pastinaca , Caucalis .در این شمار قرار دارند

Trachylobium Hornemannianum Hayne (Leguminosae)

سندلوس

Sandals (Ind. bazaars)

یك محصول قابل تجارت كطامالً شطناخته شطده عنوانبهنوعي رزین است كه منشاء آن كشورهاي آفریقایي است و

، مدر و قائطدگي انگل(ضد ك ك كرمبه عنوان قابض، د از جمله شوميدارو در موارد زیادي استفاده عنوانبهاست.

.و از بين رفتن جاي زخم بشودباعث بهبود سریع تا شدهو همچنين بصورت پماد روي سيح زخمها استفاده آور.

Tribulus terrestris L. (Zygophyllaceae)

خارخسك

Khr-khasak (Teh.); Hasach (Iraq); Chota gokhru (Hind.); Tribolia (modern Gr.).

د. ایطن دارو شطوميجمطع آوري براي فروشد و ميوه آن شوميي شني شمال غربي هند یافت هاآناین گياه در بياب

به هاميوهشده است. كر (Bower)باوئر خييدر كتاب Plinyو پليني Dioscoridesتوسط دیوسكوریدوس

1ت مثلثطي دارد و داراي حالسلول كبخ ( تشكيل شده اند. هر بخ یا سلول 9اندازا لوبياي كوچك هستند كه از

ادرار آور هسطتند و هطاميوهسطلول هسطتند. سخت و سنگي و محصور در بخ بودهروغني هادانهخار محكم است.

و شطدهدرمطان بطراي رماتيسطم اسطتفاده عنوانبطه هادانطهروغن این .د براي درمان سنگ مثانه مفيد هستندشوميگفته

ایطن گيطاه بطراي درمطان كوچطك ند. خارهطاي شطوميو روغن خارخاسك شناخته (Dulm-ul-hasak)تحت نام

د.شومي تجویزسوزاك

Trifolium alexandrinum L. (Leguminosae)

برسیمBarsim (Iraq).

ن گيطاه را بيطور یطتطوان امياست. آزمایشات نشان داده كه به خوبي شناخته شده علوفه و كود سبز عنوانبهاین گياه

و مایل به زرد هستند كطه شطكل بيضطي ايقهوهي این گياه هادانهیك محصول زمستاني كشت داد. عنوانبهميلوبي

ميلي متر است. 0حدود نيز هاآنطول .دارندسيحي صاف

Trifolium repens L. (Leguminosae)

تخم شبدر

Tukhm-i-shabdar (Teh.); Shaftal (Punj., Bal.); Nafal, Nifil (Iraq). هيماليطا ارتفاعطات متطري 9000توان آنرا در ارتفاع ميد و گاهي كنميشبدر یا سه پره ارتفاعات در شمال هند رشد

ند.شوميو براي بهبودي جوشهاي چركي استفاده بوده یا سبز ايقهوهبه رنگ آن بيضي شكلي هادانهیافت.

Trigonella Foenum- graecum L. (Leguminosae)

بلیلهنتخم ش

Tukhm-i-shamballah (Teh., Ham.); Hulbah (Iraq).

Shamballah (Teh.); Methi (Hind., Bom.).

د. در مصطر و افغانسطتان شطوميیك سبزي معير خوراكي كشت عنوانبهبليله گياهي است كه در هم نقاط جهان نش

.ندشطوميغذا و همچنين خوراك دام كاربرد دارد. برگهاي این گياه گاهي اوقات در ادویه كاري اسطتفاده عنوانبه

ه عنطوان تقویطت معطده اسطتفاده بط وشناخته شطده بطود هاآنخواص دارویي قدیملعاب دار هستند از زمان كه هادانه

د.شوميروش زیاد دوران قاعدگي تجویز آن براي خون نوشدم. نددشمي

Triticum vulgare Vill. (Gramineae)

گندم سفید

Gandum-i-safd, Gandum-b (Teh.); Kanim (Kurd.); Gehun (Hind.); Godumai

(Tam.).

گنطدم ( Herodotusكد. هطردوت شوميگندم یكي از محصومت اصلي زمستاني است كه در سراسر كشور كشت

. پزشكان امروزي ایطران از نشاسطت گنطدم بصطورت پطودر هغذاي اصلي پارسيان در زمان كمبوجيه نام برد عنوانبهرا

ند.كنميمرهمي براي كاه درد ناشي از سوختگي و التهاب استفاده عنوانبهشده

( گندم را به عنوان مهم ترین محصول كشت شده در زمستان نام برده كه بعد از آن جو قرار دارد.Guestگست ك

بطه توان مشطاهده كطرد. گنطدم مينيز را محلي واریت گونه بومي از گندم وجود دارد ضمن اینكه صدها يتعداد زیاد

د شطوميعراق كه اطراف رودخانه هسطتند بيطور وسطيعي كشطت سمت پایين دستدر زمينهاي قصورت كشت آبي

تا ي كردستان هادر دره این محصول .ندشوميدیم كاشته ي بامدست به صورتهادر وسعت بيشتر در زمينهمچنين

د كطه شطوميد. دانه گندم به ميزان قابل توجهي از عراق به كشورهاي دیگر صطادر شوميمتر نيز كشت 0000ارتفاع

این محصول است. سابقاً این محصول را بطا خطاك و ناخالصطيهاي دیگطر بي از مصرف داخلي از ميزان توليد نشان

معروف شد و در بازارهاي جهاني قيمت بسيار پایيني براي آن منظطور « يارسپ»كردند كه تحت نام گندم ميمخلوط

اميد اسطت نطام و مشاهده شده صادراتي عراقگندم و تميزي كردند. در سالهاي اخير، بهبود قابل توجهي در كيفيت

. بر این اساس، قانوني نهایي شده كه كشاورزان را تشویق به كشت یكطي تري براي گندم عراقي گذاشته شودمناسب

محصول عنوانبهد. این گندم توسط وزارت كشاورزي آزمای شده و كنمي (Ajbah)از گندمهاي پنجاب به نام

ي محلي و وارداتي شناخته شده است.هاگونهبرتر از سایر

عطراق ر زمينهاي آبيطاري شطده قسطمت پطایين دسطت تنها گونه گندمي است كه د (.T. vulgare Vill)گندم نان

دیده كه باعطث كطاه شطدید گندم از بيماري زنگ شدیديد. در بعضي از سالها این محصول صدم شوميكشت

د كطه در باشطمي Ajbah تازه معرفطي شطده عامل براي محبوبيت زیاد گندم محصول گردیده است. درحقيقت این

از زمينهاي آبياري شطده و یطا دیطم نيز . مقداري از محصول گندم ناناستبرابر این آفت گياهي كزنگ( بسيار مقاوم

آید. ميبدست Hintah Qandahariندهاري قهينته به نام ايهمنيق در شمال در

است. این گونه از گندم، عملكرد ( .T. durum Desfك شمال از گون گندم ماكاروني یامنيقه بيشتر محصول دیم

و همچنين در برابر زنگ گندم نيز مقاومت دارد. دانطه ایطن نطوع گنطدم بزرگتطر و بودهبه خشكي مقاوم شتهخوبي دا

فيطت خطوبي نطدارد و بيشطتر بصطورت بلغطور خطورده سخت تر از گندم نان است. با این حال نان پخته شطده از آن كي

.است محلي غذايكه نوعي دشومي

به نام سين وي بلند و سخت دارند هادانههردو ( T. polonicumك و گندم لهستان (T.orientaleكگندم خراسان

معروف هستند.( Sinn-al-flكل يیا سين الف (Sinn-aj-jamalك لاجملا

( كه اكنون زیر گونطه Aegilops( یك یا دو گونه وحشي از این گياه و علف كT. compactumك پا كوتاهگندم

اوليه ايهند. براي همين كر شده كه گندم ك( گونشوميي عراقي شناخته هاگونهبه عنوان دشومياین جنس شناخته

از تپه ماهورهاي منيقه جبل سينجر منشاء گرفته باشد.

ي مختلفي از گندم وجود دارد كه در هانمونه استدر مزرع آموزشي كشاورزي رستم در هينداي كه نزدیك بغداد

زیر كر شده اند

T.vulgare durum libicum (a)د. شوميگندم سياه شناخته عنوانبهمنشاء آن فرات و

T. vulgare erytholenca (b)منشاء آن پنجاب است.

C) T. vulgare agbidum يا است.منشاء آن استرال

T. vulgare lencospermum (d)در هند است. (Pusa)منشاء آن پوسا

T. vulgare turcicum. (Ajibak) (e)منشاء آن پنجاب در هند است.

T. vulgare albidum (f)د.شوميگندم كالرنتون شناخته عنوانبهمنشاء آن استراليا است و

یي هاكه توسط موزا دانشگاه آكسفورد انجام شده نمونه (Jemdat Nasr)در طي حفاري در كي و جمدت نصر

برشته هادانهد. این باشمياز گندم و جو درون ظروف سفالي یافت شده كه متعلق به سه هزار سال قبل از ميالد مسيح

ولي باعث شده كه تشطخيص گونط گيطاهي گنطدم را كمك كرده در طي این سالها هاآنو همين امر به حفظ شدند

درمقال كگندم و جوي باستاني در كطي ، بطين (Henry Field)خالص این مبحث توسط هنري فيلد .شودمشكل

چاپ شده است. (Ancient wheat and barley fron kish Mesopotamia)النهرین(

انستيتوي صنعتي گيطاهي (Nikolai vavilov)يكومي واویلو توانند از مقامت نميبراي ميالع بيشتر خوانندگان

در لنينگراد، اتحاد جماهير شوروي استفاده كنند.

Tulipa Montana Lindl. (Liliaceae)

الله

Fraiyōnah (Iraq); Lla (Afg.); Govarikh, Wodak (Bal.).

ي اسطت. ایطن پيازهطا در بطازار مسطي هابا پوسطته ايقهوهپياز این مله كه در ایران، افغانستان و بلوچستان یافت ميشود

عنطوان ه ب آنبرگهاي خورند و ميدر بلوچستان نيز این پيازها را رسند. ميمحصول خوراكي بفروش عنوانبهموصل

كاربرد دارد. این منيقهعلوفه بزها در

Uncaria Gambier Roxb. (Rubiaceae)

کات گالبي

Kt-i-gulb (Teh.); Chinai-katha (Bom.).

یكآن هر ضلعد. به شكل مكعب كه باشميكه منبع آن سنگاپور بودهكاد كم رنگ كه جمع آوري شده ايهنمون

آیطد.مطيد بدست كنمي( رشد م اینچ است و از برگها و ساقه گياهي كه در ایامت مامیي كمالزي و سنگاپور كنوني

د. در تهطران بطراي باشمي (Tannin)نين اتهم و (Catechin)حاوي كاتچين زیرا هماین دارو بسيار قابض است

درمان سرفه كاربرد دارد.

Veratrum album L. (Liliaceae)

کندشKundush (Ham., Teh.); Kondochi (Schl.).

یطك دارو توسطط بقطراط و عنوانبطهد. ریشط ایطن گيطاه باشطميگياهي است كه بومي اروپا، آسياي مركزي و ژاپطن

سطفيد اسطت، بطه شطكل هطاآنبطوده كطه قسطمت داخلطي تيره رنگ ايقهوهمهاي وشده است. ریز نام بردهجالينوس

. همچنطين اثططر تعطداد زیططادي سططتهاآنسطانتي متططر قيطر 9/0حططدود یطا تططا حطدودي مخروطططي هسطتند و ايهاسطتوان

حطاوي یطك آلكالوئيطد سطمي بطه نطام جطروین هطاریزومایطن ي شكسته بطر روي آن قابطل روئيطت اسطت.هاچهریشه

(Jervine) بر روي سطيح خطارجي بطدن هاآنسم در ایران شناخته شده و تنها استفاده عنوانبهند. این ریشه باشمي

داروي عنوانبطهصورت كاربرد دارد. همچنطين عصبي درماني براي سردرد یا دردهاي عنوانبهاست. خمير شده آن

د.شوميبراي درمان آب ریزش بيني استفاده

Verbascum Thapsus L. (Scrophulariaceae)

مازریون

Mzaryn (Teh.); Mahi zahraj, Bon tamaku (Ar.); Gidar tamaku (Hind.).

ي شكسته شده و هاساقهد. دارو متشكل از شوميمنيقه رشد مازریون از نواحي معتدل غربي هيماليا تا بریتانيا را شامل

است. گياه داركركبرگهاي ضخيم و

در ميان اعراب و ایرانيان كامالً شناخته شده است و اسم عربي ماهي زهرج نيز هااثر تخدیري این دارو بر روي ماهي

یطك . پزشكان مسلمان این دارو را براي درمان نقرس و رماتيسم معمومً بصورت مخلطوط بطا معني سم ماهي استبه

د شطوميكطه باعطث بيمطاري ریطوي در گاوهطا گيطاهي عنوانبهد. در كل اروپا، مازریون را كنميداروي ملين تجویز

د.شوميبه آن اتالق (Cow’s lungwort)شناسند و به همين دليل نام مي

Vetiveria zizanioides Stapf (Andropogon muricatus Retz) (Gramineae)

یكامبر

Barmakiy, Bikh-i-wala (Pers.); Khas khas (Hind.); Izkhir-i-Jami (Ar.); Vetiver

(Tam.)

ي سيمي شكل و معير براي مقاصد پزشكي و همچنين در عيرسازي در هند سابق طومني دارد. هاریشه كاربرد این

و بافند ميرا بصورت حصير یا پادري هاآنند بوي دلپذیري دارند بهمين دليل شوميزماني كه مرطوب هاریشه این

نطد. لطذا ایطن كنميزیطر انطداز اسطتفاده به عنوان یا هارا به خصوص در فصول گرم براي پوشاندن درها و پنجره هاآن

یابد.ميهم خنك تر مانده و هم فضائي معير هاخانه

بطراي فطراهم كطردن د. همچنطين شطومياده براي كاه دماي بدن استف داروئي عنوانبه هاریشه حاصل از این ضماد

روغطن معيطري هاریشطه . از ایطن بسطيار مفيطد اسطت قرار دادن چند ریشه شكسته در آبحمامي خوش بو و خنك،

بامیي دارد.بسيار د كه قيمت شومياستخراج

Vicia Faba L. (Leguminosae)

باقله

Bghqal (Iraq); Banklent (Bal.); Bakla (Hind.); Baqilla, Baqlah (Turk.); Paglah

(Kurd.).

كطامالً شطناخته ایطن گيطاه سطبزيد. شطوميو درحال حاضر بيور جهاني كشت بودهبومي ایران از حبوبات كهنوعي

( ایطن گيطاه بطراي بازگردانطدن shootsگفتطه شطده ك رونطد.ميي بسيار عالي براي اسبها به شمار ئو غذا بوده ايهشد

خواران موثر است.ميهشياري

ميلطي 9در 8ي كوچكتري نيز وجود دارد كه اندازا آن هاگونهميلي متر هستند. 48در 01مستييلي و حدود هادانه

بطراي ه وشطدصطادر بطه مصطر در مقادیر زیاد هادانهاین و با یك فرورفتگي یا ناف سفيدرنگ. ايقهوهمتر، به رنگ

د.شوميتغذیه اسبها استفاده

Vigna Catjang walp. (Leguminosae)

لوبیاLubia (Iraq); Mak (Bal.); Chowli (Hind.); Barbati (Beng.).

هشطتاك در تابستان یا پطائيزرودخانه مرطوب حاشيهدر زمينهاي زراعت شده و بيشترتابستانه كشت آبيعنوان ه لوبيا ب

د.شومي

بطا شطكل هادانطه .pulseعنطوان نيطز بطه هادانهد و شوميبه عنوان سبزیجات خورده پخته شده و این لوبيا غالف سبز

ي بطه رنطگبطه رنطگ سطفيد بطا فرورفتگطي یطا نطافبوده ميلي متر 7در 40 هاآناندازا .شان شناخته شده اندمستييلي

شطناخته ( Faggiuola del occhioك یا سطياه در یطك ططرف آن. گونط چشطم سطياه در ایتاليطا تحطت نطام ايقهوه

د.شومي

Viola sp (Violaceae)

گل بنفشهGul-i-banafshah (Teh.).

.V)بنفشطه شطيرین گونطه د. گفتطه شطده شطومي شطناختهدارویطي بطاارزش، عنوانبطه پنجطابگل بنفشطه در ایطران و

odorata) هطاگلاز آنجا كه این د با این حال شوميو بصورت تجاري خرید و فروش شدهعنوان دارو استفاده ه ب

بخط و قابض، آرامد. دارویي باشميتشخيص گونه گياهي مشكل ،ندباشمياغلب شكسته و همراه با ساقه و برگ

ضدتب و ضدسردرد كاربرد دارد. دم نوش عنوانبهمعرق است و مخلوط آن با شكر و آب ليمو

، (.Echium amoenum Fisch. & Mey(، ك.Nymphaea alba L(، ك.Cordia myxa Lمخلطوط بطا ك

همچنين آب ليمو و شكر، بنفشه به عنوان دم نوشي براي سردرد و تب كبه جز مامریا( (.Zizyphus vulgaris Lك

د.شومي( استفاده purgationهمچنين براي نرم كردن صورت پي از بند زدن ك

Vitis vinifera L. (Vitaceae)

کشمش عنابInab (Iraq); Angur, Drakh (Hind.).ʻ

Kishmish, Munakha (Pers.). با نامهاي كشم سبز، كشم عسگري و كشم دوغ نيز ثبت شده. هادر دیگر نمونه

نطام بطرده شطده Charakaو چاراكطا Susruta و توسطط سوسطروتا شدهناميده Drakshaانگور در سانسكریت

كطاربرد در پزشطكي گي اش، ملين و خنك كنندبه خاطر خاصيت تسكين دهندهاست. انگور در حالت خشك شده

بسطيار هاگونطه. بعضطي آیطدمطيبدسطت انواعي است كه در ایران و كابل د ازشوميدارد. كشمشي كه در هند یافت

ي سطياه هاگونطهند. شطوميناميده (Angul Drakh)به زرد هستند و انگول دراخ سبز كم رنگ مایل بوده، بزرگ

ضمنا د. شوميدر پزشكي استفاده آید ميكه این نوع هم از ایران و كابل (Kala Drakh)كشم به نام كامدراخ

بصورت پودینطگ شبيه به كشمشي است كه (Munakha)كه از لحاظ كيفيت پائين تر است به نام موناخا ايهگون

نطوعي شطيریني اسطت كطه از كشطم و گطردو در دیطاربكر (Pasteek)رسطد. پاسطتيك مطيفروش ه در انگلستان ب

(Diarbakr) سوجوش .دشوميو كردستان تهيه(Soo’juch) شيریني دیگري اسطت كطه از كشطم و بطادام در

د.شوميميوه در فصل زمستان صرف عنوانبهد و شوميكردستان درست

Withania somnifera Dunal (Solanaceae)

اندبوزی

Bzdn (Teh., Ham.); Asgandh (Hind., Guz.); Sekran (Syr.); Hajarat el dib

.(.Ar) ”درخت گرگ “

است كه در جنوب اروپا، سوریه، عربستان هند و آفریقا یافت و كركدار درختچه بدون خار با برگهاي بيضوي شكل

و نرم است و داخل آن سفيد رنگ ظخيم و فربه بوده دارد روشن ايقهوهبه رنگ ، مخروطيي بلندهاریشه د. شومي

ياه . با توجه به طبيعت خاص این گداردتا حدودي تلخ با طعمي لعابدار حالتكه ي باریك و خراش مانندهابا ترك

رسد كطه ميبنظر (hypnoticaو Somniferaاند كبراي این درختچه انتخاب كرده كه گياه شناسان ايهو نام گون

ند و در بعضطي نقطاط شطوميسطمي قلمطداد هاریشطه این گياه خاصيت مضر براي انسان داشته باشطد. در همطدان ایطن

خطوراك بطز اسطتفاده عنوانبطهدر بلوچسطتان از آن با این حطال ند. كنميحيوانات را از چرا این گياه منع نيز عربستان

ند. شطوميخوراك به اسطب داده عنوانبه ی هاریشه و مقوي بوده این درختچه (Duthie)گفته دوثي ه ب. دشومي

شطواهدي مبنطي بطر وجطود آلكالوئيطد و (1434ك( A.H. salwyك . ا . سطالويايو (F.B. Powrكپاور اف. بي.

حطال هطيچ گونطه مطدركي دال بطر وجطود پيطدا كردنطد. بطا ایطن هاریشطه در این دیگر مواد با قابليت كریستاله شدن

موفطق بطه فيزیولوژیكيتهاي تسهمچنين در این ریشه بدست نيامد. Mydriatic alkakoidآلكالوئيد ميدریاتيك

تأیيد خواص آرام بخشي و خواب آوري این ریشه نشد.

Zanthoxylum Rhetsa DC. (Rutaceae) دهن باز دهن بسته

Dahan-bastah, Dahan bastah-bz (Teh.); Fagara Avicennae ي ریزيهاچرك بودهروشن مایل به قرمز ايقهوهكروي هستند كه داراي رنگ تقریبا ي این درخت بيضي یا هاميوه

ایطن حالطت شطكوفا . دشوميون آن نمایان و یك دان سياه رنگ و درخشان در دارند. ميوه زماني كه رسيد، باز شده

. طعم آن در ابتدا بسيار دلپذیر است مانند شودنيز معروف « هدون گشاكباب ده»ایران به نام در شدن ميوه باعث شده

حاوي روغنطي هاميوهند. كنميدر كام ایجاد Pyrethrumد و حالتي مشابه گياهان شوميليمو، اما بعد از مدتي تند

د. همچنين براي رفع التهاب شوميتفاده فرار و رزین هستند كه بصورت تونيك براي درمان تب، سوءهاضمه و وبا اس

ند.شوميمثانه درهنگام سوزاك تجویز

Zataria multiflora Boiss. (Labiatae)

آب شم

Ab-i-sham, Afsin, Marzanpsh, Zatar (Teh.); Sa’atar (Ind. bazaars); Izgun, Isghand

(Bal.).

كه بسيار د. این گون گياهي شوميي مسقط در عمان همچنين در ایران و بلوچستان یافت هااین گياه كوچك در تپه

پي نطامي اسطت كطه در شناسند. مرزنميرا تحت همين نام دو گاهي هر لذااست Z. vracteota ونهگنزدیك به

اتطالق نگطاه كنيطد( Stachys lavandulaefoliaكبطه بازار تهران براي این گياه و همچنين به گياه مشابه دیگري

بادشكن مشابه و خاصيت شتهاین گياه بو و عير تيمول را دا گرد و برجستگي دار كوچك، ضخيم،د. برگهاي شومي

دارویي بطراي تسطكين دردهطاي عنوانبهآن نوش دمد. شوميیك ضد نفخ استفاده عنوانبهكه .نعناع و آویشن دارد

د.شوميتجویز یا درد شكستگي استخوان زودرس زایمان

Zizyphora tenuior L. (Labiatae)

کاکوتي

Kkt (Teh.); Kahkuti (Bal.); Mishk-i-taramashia (Ind. bazaars).

بطه گفتطه ند. شوميدر ایران، بلوچستان و افغانستان یافت ي شيپوري كشيده كههاگلي از خانواده نعنا با گياه كوچك

د. در بلوچسطتان ایطن گيطاه شطوميعير قوي نعناع و آویشن خود بسطيار در ططب اسطتفاده خاطربهآتچيسون این گياه

د نطكنميدر دوغ حل ،صورت پودر درآوردهه برا آن بذرهايد همچنين شوميیك داروي ضدتب تجویز عنوانبه

و داروي براي تقویت معده عنوانبه. در تهران شاخ و برگ این گياه ندكنمياز آن استفاده اسهال خوني درماندر و

كاربرد دارد.قلب

Zizyphus vulgaris L. (Rhamnaceae)

عناب/ برگ عناب

Unnb, Barg-i-unnb (Teh.); ʻUnnb (Iraq); Ber (hind.).ʻ

ي بادغيس واقع در شرق كشمير هادر تپهد با این حال به ندرت باشميصورت یك درختچه ه عناب در شكل بومي ب

. دشطوميبيشتر در طي سطفر خطورده ميوا آنكشت شده و باغها تمام د. این گياه در شوميبصورت درخت نيز دیده

آتچيستون اعتقاد دارد كه این ممكن است دليلي براي گسترش درخت در سراسر آسيا در امتطداد راههطاي كطارواني

باشد.

وارداتطي بطه ايه. عناب ميوندشوميي شيریني نيز استفاده براي پخت نوع شيرین و مفيد هستندكه ي این گياه هاميوه

همچنين این محصول از خليج گيرد. ميقرار استفاده مورد یك آرام بخ عنوانبه و از آند شوميهند محسوب

مهم چطين يهاميوهو یكي از شتهاین ميوه در اشكال مختلف مصارف مختلفي داو در آنجا شدهفارس به چين وارد

بطه عنطوان نوعي صمغ حاصل از درخت آكاسيا( catechuك هندي مراه كاده رود. برگ درخت عناب بهميبشمار

د.شوميتجویز جوش و كوركو یا بصورت ضماد براي بهبودي شدهخورده قابض

داروها با منشاء معدنيAlum

زاج سفید

Zj-u-safd (Teh.); Sheb (Bagh., Iraq); Spati-kari (Sans.); Zamchi (Turk.);

Phitkari, Phataki (Hind.).

جلوگيري از خونریزي، از جملهرا براي موارد گوناگوني وگس. این مادهطعم شيرین با وم ومينيبلورهاي سولفات آل

یك عامل سفيد كننده عنوانبهند. همچنين كنميته نشين كردن گل و مي آب و همچنين در صنعت دباغي مصرف

د.شومي( فراهم Kucharو Aksuاین ماده بصورت تجاري از شرق تركستان كمناطق كاربرد دارد.

Antimonium sulphate

کل/ سرمهKuhl or Surmah (Pers.); Arjan, Surma-ka-pathar (Hind.).

د. درحقيقطت شوميچشم استفاده پلكاه كردن براي سي ايهماد عنوانبهسرمه یا پودر آنتيموان سياه در سراسر شرق

عنوانبطهشطد ولطي هطم اكنطون مطيدارویي براي درمان بيماریهاي چشم توسط طبيبطان تجطویز عنوانبهسرمه در ابتدا

معطدني محصطول جانشطين سطرمه عنوانبطهآرایشي براي بانوان شناخته شده است. دودا چراغ گطاهي اوقطات ايهماد

د.شوميفروخته

Armenian earth

گِل ارمني

Gil-i-arman (Pers., Hind.); Hajr-el-armeni (Ar.).

و شطامل ميطزان است و براقد. گل ارمني به رنگ قرمز باشمي كلسيمگل ارمني شامل اكسيدآهن مخلوط با كربنات

د و به شطدت بطا اسطيدها واكطن باشميحاوي مقدار كمتري اكسيدآهن ،نوع روشن تر آن د اماباشميكمي آهك

شطده دهد. گل ارمني، به صورت مخلوط با چوب صندل قرمز و یا به تنهایي به روي صورت و بطدن ماليطده مينشان

و زخمها مناسب است. گتل ارمني یكي از مواد معدني است كه زنان در هنگام هاد براي درمان جوششوميكه گفته

خورند.ميبارداري

كه خاك رس براي اینگونه افراد « گتل خوار»به عادت خاك خواري چنان متداول است كه از اصيالح در افغانستان

د.شومياستفاده خورند، ميیا گل سفيد

Arsenic trisulphide

زرنیخ

Zarnkh, Zrnichk-i-dandan (Teh.); Zrnikh-zard (isf.); Hartal (Hind.); Haritala

(Sans.).

زرد ي هارگطهتوده یطا بصورت این ماده آید.ميست كه از كوههاي هایانا در هند، ایران و چين بدست ایهزرنيخ ماد

عنطوان ه بط زرنطيخ د.شطوميفلزي خاكسطتري و یطا سطياه دیطده يهارگهمخلوط با ي كه برخي اوقاتطالیي كریستال

یك مطادا عنوانبهد. مخلوط آن با آهك شوميبراي تقویت عمومي بدن و همچنين تقویت اعصاب استفاده ايهماد

موبر كاربرد دارد.

Calcium sulphate

گچ کاشان

Gach-i-kshn (Teh.); Guetcha (Schl.); Gil-i-dschar (Achundow, Ph. Pers.);

Sanjirahut (Sans.); Sufid pathar (Hind.).

قابليطت حطل شطدن در آب را دارد. بعضطي از سنگ گچ مادا معدني سفيد كریستاله و شطفاف اسطت كطه تاحطدودي

نطد و بطر روي كنميي بازار داراي ناخالصي هستند. براي توقف خونریزي از بيني، پودر گطچ را در آب حطل هانمونه

مانند.ميپيشاني

Copper oxide

السرخ

Lsurkh (Teh., Isf.).

توان كریستالهاي فلزي را شكسته را در سيح ميس است به رنگ خاكستري و یا سياه فلزي است و م مسرخ، اكسيد

و كبودیهاي ناحيطه شطكم باعطث هاس( بر روي سيح سوختگيم آن دید. گفته شده كه با قرار دادن مسرخ كاكسيد

د. همچنين براي بهبودي تورم چشمي توصيه شده.شومي هاآنبهبودي

ند كه نطه كنميفرمي از سرمه در نظر گرفته شده كه خانمها براي چشم و ابرو از آن استفاده عنوانبهمسرخ همچنين

.دكنميكمك صاف و نرم شدن سيح پوست نيز به د بلكه شوميچشم و ابرو زیبایيتنها باعث

Edible clay

گل سرشور

Gil-i-sarshr (Teh., Afg.)

افغانستان اتالق كطرد. ایطن نطام بطراي خطاك (edible clay)گل سرشور نامي است كه آتچيسون به رس خوردني

موهطاي خطود شستشطويبطراي این نوع گل رسرسي كه استفادا خانگي دارد در نظر گرفته شده. در ایران، زنان از

تميزي مو و صورت كاربرد دارند. دو نمونه از این ماده از تهران فراهم شده كه براي ند.كنمياستفاده

Lead carbonate

سفیدآب شیخ

Safd b-i-shaikh (Teh.); Isfedaj (Ar.); Sufeda (Hind.).

عنوانبهد. این پماد شوميدر ساخت نوعي پماد استفاده همراه با كربنات سرب پودري سفيد، نرم و سنگين است كه

د.شومياستفاده مسكنیك

Lead oxide ئيموردا سنگ نقر

Murd sang-i-nugra’I, Murd sang-i-tal’, Murda sang

مایل به خاكستري و یا صورتي اسطت. احتمطامً در ايقهوهظاهر آن شبيه فلز وب شده كه سيح بيروني آن به رنگ

د.شومياثر وب ناقص سرب بدست آماده و یك مونوكسيد سرب خالص محسوب ن

Potassium nitrate

قلم ۃورش

Shrah-i-qalam (Teh.); Shorah (Hind.).

د. نيتطرات پتاسطيم خطام بطه شطكل شطومياستخراج (Bihar)پنجاب و بيهار شوره زار در مقياس وسيعي از زمينهاي

آید. سوره قلم نيتطرات پتاسطيم مينمك طعام است بدست مقدار زیادي كه مخلوط با خاك آلود بلورهاي كوچك

خالص است كه به رنگ سفيد، كریستاله و منشوري شكل شبيه قلم است. این ماده براي درمطان مشطكالت ادراري و

د.شوميسوزاك تجویز

Russian clay

گل داغستان

Gil-i-dghistn (Isf., Teh.).

تشطكيل شطده اسطت. بشطكل سيليس و آلومينيوم ي كه از تركيبي ازخاك رسي است به رنگ سفيد مایل به خاكستر

. این خطاك رس از داغسطتان در شطمال شطرق قفقطاز چسبندميو به زبان سيح صابوني هستند باي سنگيني هاهكلوخ

د. همچنطين شطوميبصورت خارجي بر روي بخشهاي عفوني بطدن اسطتفاده همراه با داروهاي دیگر آید و ميبدست

بطراي ( Schlimmerو یا بطه گفتطه كد شوميراي زنان باردار بصورت خوراكي تجویز ب قویت كنندهیك ت عنوانبه

برآورده كردن ویار خانمها طي بارداري موثر است.

Shf- i- mamit (Teh.)

شاف مامیتا

سانتي متر هستند كه در یك انتها كشيده شده اند. شطاف 9.9تا 0.9ي كوچكي از مواد معدني حدود هابشكل گلوله

ماميتا متشكل شده از گچ كه در اسيد حل شده و مقداري خاك رس قرمز به آن اضافه شطده كطه غيرمحلطول اسطت.

د.شومياماله استفاده تنقيه یا صورته باحتمام برپایه نام آن

Sigillated earth

گل مخدوم

Gil-i-makhdm (Teh.); Tukhm-makhtum (Punj.).

یي كطه از تهطران هااست. نمونه Lemnian earth , Scaled clayگل مخدوم به دو شكل وجود دارد كه شامل

0آن قيطري سطفيد در آن وجطود دارد و هابدست آمد بشكل كيك گرد با رنگ قرمز روشطن خطاك رس كطه لكطه

تو رفتگي وجود داشت كه به وسطيله مهطر كطردن بطه هاآندر سيح فوقاني .متر بودسانتي 4.9 ضخامتبه سانتي متر

نبطود. درپزشطكي ایطن مطاده را بطا آب كلسطيمحطاوي كربنطات لطيوبطوده كطامالً نطرم هاآنخاك رس وجود آمده.

ند.كنميخيسانند و بر روي زخمهاي چركي بدن استفاده مي

4.0سطانتي متطر و ضطخامت 9.0ي مدور از خاك رس سفيد بطه قيطر هاه از عراق بشكل تودهي بدست آمدهانمونه

در سيح فوقاني خود سه جاي مهر شدن داشته و در سيح زیري بطه صطورت هاهر كدام از این نمونهسانتي متر بود.

كاربرد دارد. (abradedكعنوان یك خشك كن براي سيوح ه پودر خاك رس براه راه بودند.

دو شكل گل مخطدوم اشطاره كطرده به وجود هر متون و منابع زیادي

(494-004از مطيالد مسطيح پطي جطالينوس ك سطال پطي از مطيالد مسطيح(و 10اند. این ماده توسط دیطوژن حكطيم ك

.شدهميدر اروپا استفاده 47توصيف و توضيح داده شده و تا قرن

( كر شده و شاید به Histoire des Druges 1694در كتاب ك (Pomet’sميلب جالبي در این رابيه توسط ك

.C. J. Sروزترین ميلب در رابيه بطا ایطن موضطوع در كتطاب یطك درمطان معطروف از زمطان باسطتان كطه توسطط ك

Thompson 1914.نوشته شده، آمده است )

امل یي كه خاصيت دارویي دارند و براي این مجموعه جمع آوري شده اند شهاسایر خاك رس

د.شوميبراي جلوگيري از تعرق استفاده (Gil- i- berz) گل برز

(Gil- i- gazwin) گل قزوین

ي است كه توسط ند و گل ایباتوني كه پودر سيليسشوميتركيبي است از خاك رسي كه توسط زنان باردار خورده

د.شومينقاشان استفاده

:(Gil- i- qubrasi) خاك رس مصري

(Cretan earth) كرتين ارث (Gil-i- igritus):

:(Gil- i- khurasani) گچ خوردني/ گل خراساني

Karkooti ك خاك كف رودخانه نيل در مصر كاركوتي یا (Gil- i- misri

براي جلوگيري از استفراغ خوني كاربرد دارد خاك ساميان ايهماد عنوانبه (Gil-i-Shamus)

آید گل زرد مياز استانبول بدست خاك رس زرد كه (Gil- i- Zard)

یي در نزدیكي هام هاحالت صابوني دارد و از زمينهاي اطراف دریاچه Halla آید و توسط زنان سند ميبدست

(Sind) د آهك چيني شوميخورده (Chunniah)

موضوع خوردن خاك رس عالوه بر وی گيهاي قومي خواص دارویي نيز دارد.

و عادت زمين اريتحت نام ك زمين خو ايهتوان در مقالميبراي مقابله با این موضوع كخوردن خاك رس( را تالش

مشاهده كرد. (Earth- eating and earth eating habitin india)خورندگي در هند(

Sodium carbonate (Crude)

نمك قلیاب

Namak, Qalyb (Teh.).

گویند (Sajji mayiك د كه به آن ساج ماتيشومينمك قليایي سفيد كه بشكل كریستاله شده در سيح زمين یافت

كلریطد و سطولفات مقطدار زیطادي د. تشكيل شده است از كربنات سطدیم، شوميو یا از خاكستر گياهان دریایي تهيه

و مواد غير محلول در آب. سدیم

Sulphur

گوگرد زرد

Ggird-i-zard, Ggird-i-akhmar (Teh.); Gogut (Yark.); Gandhak (Hind.).

آیطد. پمطاد گطوگرد بطراي مطيگوگرد زرد، بشكل پودر یطا كریسطتاله از منطاطق كوههطاي دماونطد در ایطران بدسطت

ناراحتيهاي پوستي و همچنين درمان سفليس ثانویه كاربرد دارد.

داروها با منشاء حیواني

Nummulites sp. (Foraminifera)

عدس الملك

ʻAdasu ʻl-mulk, Shhdnej-i-ʻadas (Teh.); Sang-i-shadnaj (Afg.); Shudnuj

udsee (Ar.); Satanj, samgh nadh (Punj.).

نام عدس نيطز بطه ميلي متر متفاوت است. 40تا 1از هاآنشكلي هستند كه قير ايهي یا دكمسنگوارا كوچك و لنز

یك داروي ضدترش عنوانبهومً عمدتاً از كربناب كلسيم تشكيل شده اند و معمدليل همين شباهت به آن داده شده.

براي درمان بيماریهاي چشمي و هاد. همچنين با توجه به دستور طبيب پودر این سنگوارهشوميگي معده استفاده كرد

و سماق شاه بطراي (.Punica Grantum L) گياه به همراه هااین سنگوارهد. مخلوط پودر شوميزخمها استفاده

د.شوميي دردناك استفاده هادرمان لثه

Corallium rubrum Lam. (Anthozoa)

مرجانخه شا

Shkhah-i-marjn (Teh.); Sang-i- marjan (Hind.); Bussud (Ar.); Prabala (Sans.).

ي مرجاني كه قدرت جذب هاآید و توسط پوليپمياز دریاي سرخ، خليج فارس و سواحل عربي بدست هاآنمرج

اساسطاً از هطاآنرود. بنطابراین، مرجميآید. این آهك در ساخت اسكلت مرجان بكار ميآهك آب را دارند بوجود

وجود دارد كه (Tubiporaك ايهلكربنات كلسيم تشكيل شده اند. دوگونه مرجان به رنگ قرمز و مرجان ارگان لو

تقویطت كننطده و چطك تهطوع كیطك عنوانبطه درآوردهشكل پودر ه برا هاآند. شوميهردو در پزشكي استفاده

check vomitingد.شوميتيه معده و سوءهاضمه مصرف ( و همچنين بهبودي اسيدی

Cidaris sp. (Echinoidea)

حجرالیهود

Hajaru’l-yahd, Sang-i-yahuda (Pers.); Pathar-ka-ber (Hind.); Dugre bore (Bom.);

Lipis jadaicus (Ph. Pers.).

ي سنگ شدا خارپشت دریایي اسطت كطه در رسطوبات دوران ژوراسطيك در هااین سنگواره دریاي درحقيقت مهره

شطده كطه سطنگ ميا تصور آید. ایدا عجيب این است كه در ابتدميدر پنجاب بدست (Salt Range)سالت رنج

دملت به همطين موضطوع (Pathar-ka-berكد و نامي كه در دهلي به آن داده اند باشميیهودا، سنگوارا یك ميوه

دارد و عقيده داشتند كه سنگ یهودا سنگوارا ميوه درخت عناب است. سنگ یهودا بيضطي شطكل و در هطر دو انتهطا

كربنطات كلسطيم اسطت. ایطن سطنگ در %39متر قير آن است كه حطاوي سانتي 0سانتي متر طول و 9.9كشيده شده

رسد و عقيده بر این است كه براي درمان زخمها، نفخ و اسطهال مفيطد ميشمال هند، ایران، سوریه و فلسيين بفروش

است.

Cypraea moneta L. (Gastropda)

صدفSadaf, Wuda (Ar.); Khar mahra (Pers.); Cowrim, Sipi (Hind.).

آید و در سراسر شطرق كطاربرد زینتطي مينوعي صدف چيني مانند است كه از دریاي مدیترانه و خليج فارس بدست

پول كاربرد داشت. عمدتاً عنوانبهوسيله دادوستد كام در نظر گرفته شده بود و عنوانبهدارد. زماني این نوع صدف

ند. شطوميتقطویتي و خلطط آور اسطتفاده ،معطده ك داروي ضداسطيدیط عنوانبطهاز كربنات كلسيم تشكيل شده اند و

د.شومياستفاده هاآن، اسبها و ماشين آمت از هاهمچنين براي دوري چشم بد از بچه

Bee’s wax (Hymenoptera,Apoidea)

موم

Mm (Teh.); Moma (Hind.).

از ايهكاربرد دارد. شمع كافور یا موم كطافور نمونط مرهمرسد و براي تهيه ضماد و ميبفروش هاموم سفيد در مغازه

د. ایطن نطوع شطمعها در هنگطام سطوختن بطوي شطوميموم است كه با كافور مخلوط شده و در ساخت شمع اسطتفاده

ند.كنميدلپذیري پخ

(Bombyx fortunatus Hutton (Lepidoptera)

پیله ابریشم

Abrsham, Plh abrsham (Teh.); Pileh, cocoon; Resham, silk; Pat (Beng.);

Resham-ki-keri (Duk.).

گفته شده پيله ابریشم خاصيت قابض و تقویت كنندگي دارد. خاكستر پيله ابریشم براي زناني كه دوران قاعطده گطي

د و همچنين براي اسهال مزمن نيز كاربرد دارد. ابریشم سطفيد شوميخونروش زیادي دارند بصورت خوراكي تجویز

د.شوميدرماني براي ناتواني جنسي تجویز عنوانبهد و در اجمر كهند( شوميبه قيعات كوچك تقسيم

Otoliths of Fish (Percomorphi, Sciaenidae)

سنگ سرماهي

Sang-i-sar-i-mh

د. سنگ سرماهي شومياهي یافت مهاي آیند و در آبش ميقيعات نيمه كریستال شده كه از كربنات آهك بوجود

هستند و دو سطيح محطدب د. شبيه دندان انسان، سفيد و صافرسميدر دهلي و دیگر شهرهاي شمال هند به فروش

د.شوميدرماني براي بيماریهاي ادراري مانند احتباس ادرار تجویز عنوانبهدارند. پودر آن

Trotoise eggs (Testudo horsfieldii Grey and T. graeca. Chelonia)

تخم الك پشت

Tukhm-i-lk-pusht (Teh.); Sur-kk (Afg.); Lek-poshte (Schl.).

از خطود پطودر شده وست. درآب شكسته هاآنسانتي متر قير 0تخمهاي كوچك، كروي، نارنجي رنگ كه حدود

ایطن تخمهطا بطا آب بطه هطاآنند. توسط افغكنميي روغني شكل در سيح آب آزاد هازرد رنگ نامحلولي با گویچه

فطره در سطيح پوسطت در زمطان آبلطه د تا از توليطد حشوميشدت مخلوط شده و بر روي چوشهاي سيح بدن ماليده

د. مخلطوط ایطن تخمهطا و شوميدارو خورده عنوانبهكشمال هند( نيز این تخمها (Asam)جلوگيري شود. در آسام

گوشت براي تقویت قواي جنسي مناسب تشخيص داده شده است.

Milk curds From Bos indicus (Ruminantia)

قرقروت

Qar-i-qurt (Teh.); Kart, Krt (Afg.).

د. معمطومً بطا شطوميو یا بطز سطاخته گاومي د و از شير گاو، شومي( دیده قالبيقرقروت به اشكال مختلف كتوپي یا

د و در نهایطت آنطرا در دهنميآید. ماده بدست آمده كشك ماننداست كه از صافي عبور ميتبخير دوغ ترش بدست

د.شوميچادرنشين در منيقه هيرمند استفاده هاآنند. بيشتر توسط افغكنميآفتاب خشك

د كطه بطا نطان خطورده شطوميدر موارد مورد نياز، قرقروت با آب مخلوط شده سبزیجاتي مانند بادنجان بطه آن اضطافه

ند. قرقروت تهران مشكي، ميخوش و شور بود كه بيور عمطده در آب قابطل حطل شطدن بطوده و شطبيه عصطاره شومي

د. خاصيت ضدكرم كانگل( دارد.شوميگوشت اروپایي و آمریكایي در بازار فروخته

Kashk

کشك

وش خطوراك نوعي خوردني خط عنوانبهد. شوميبه شكل توپي است و از كازئين، كره و نمك بكمك شير حاصل

د. شوميبخصوص درافغانستان مخلوط با انقوزه خورده

Camel’s flesh, dried from Camelus dromedaries L.

کوهان شتر

نمونه جمع آورده شده براي این مجموعه گوشت ليفي، سفيدمایل به زرد، خشك شده كوهان شتر بود. ایطن دارو بطا

د و براي ساختن پماد كاربرد دارد. تاتارها قيعات بریده شده كوهان شطتر را داخطل چطاي قطرار شوميچربي مخلوط

د. گوشطت تطازه شطتر جمطاز شوميكرد. گوشت شتر توسط یونانيان و ایرانيها خورده ميدادند كه مانند كره عمل مي

براي اعراب برابربا گوشت گوساله است.

د. هونيطگ برگطر شوميماده براي تقویت قواي جنسي شناخته عنوانبهر ایران پنيرمایه شتر د Ainslieبگفته اینسلي

(Honig berger) این مطاده را كطاملينوم لختطه شطده(Camelinum coagulum) ناميطد و گفطت كطه توسطط

د.شوميپزشكان عرب به شدت توصيه

Bezoar stones from Capra aegagrus Gmel.

كاز بز كوهي( پادزهر

Pdzahr (Pers.); Fadzehre heyvani (Schl.); Gorochan (Hind.).

براي اولين بار به عنوان دارو توسط ابن سينا استفاده شده است. همچنين رازي آنرا كامالً توصيف كطرده و خاصطيت

یك فصل از كتاب خطود را بطه شطرح ایطن مطاده Licschoteآنتي دوتي و ضدسمي آنرا بيان كرده است. لينشوتن

د. سطنگهاي شطومياست كه در ایران اسطتفاده گفته كه منشاء آن سنگهاي Ortaاختصاص داده و به نقل از ارتا

آیطد. نطوع بدسطت آمطده از شطتر از همطه ارزانتطر مطيمشابهي از گاو، بز، گراز، بز كوهي، جوجه تيغي و شتر بدسطت

یي بطراي ایطن هاند. نمونطهشوميآید موثرترین نوع محسوب ميیي كه از بز وحشي ایراني بدست هاد اما نمونهباشمي

مجموعه از شيراز خریداري شد.

Goot’s droppings کری مامیز

Mmz, Mmz-i-kir (Teh.);

د. باشطميسانتي متر است كه معمومً بقایاي مواد نبطاتي 4.9تا 4ي موضوع به اندازه هاي متشكل شده از تودههانمونه

د با این حال در تهران عقيده بر این است ماليدن آن بر روي سينه باعث بهبطودي باشميیك دارو غيرمعمول عنوانبه

د.شوميبرونشيت

Sheep’s Stomach

مایه بره

Myah-i-barrah (Isf.).

ند. باشميمتشكل شده از بخشهاي خشك شده دستگاه گوارش گوسفند كه حاوي آنزیمها و باكتریهاي تخميركننده

ند. عالوه بر گوسفند گطاهي از معطده خرگطوش، سطگ و خطوك و كنميمایه براي توليد پنير استفاده عنوانبهاز آن

د.شوميخميرمایه استفاده عنوانبهگوساله

Mummy

مومیایي

Mmiy, Mmiy (Pers.); Silajit (Hind.); Silajatu (Sans.); Khatmolt,

Mashana churro (Bal.); Asphaltum Persivum; Osteocolla (Lat.).

د كه سردرگمي زیادي در مورد منشاء آن وجود دارد. شكي شوميیكي ازكهن ترین داروهاي ایران و هند محسوب

گرفت.ميازا افراد مورد استفاده قرار جندر این نيست كه در اوایل این دارو توسط مصریان براي نگهداري

در بلوچستان یافت شد كه منباء حيواني داشته و Khatmoltاز موميایي در ختمولت ايهعالوه بر نوع مصري، گون

ناميطده (Silajit)كطه در هنطد سطيالجيت (bituminous)غني از اوره بوده. همچنين وجطود نطوعي زغطال سطنگ

د در موميایي مشاهده شده است. موميایي كه در ایران از تراواشاتي كه در كوه وجود دارد بدسطت آمطده كطه شومي

ي مشابه هستند. زمان یكي از پادشاهان ایراني این تراوشات كوهي هاير، آسفالت و هيدروكربناین تراواشات شامل ق

ي نقره گذاشت و آنرا در بطين هارا داخل صندوقچه هاآنرا از كوههاي اطراف بهبهان و داراب جمع آوري كرده و

د كه افراد شوميمدرن، پي بيني كساني كه به این دارو محتاج بوند پخ كرد. بيور كلي، در سایه دان پزشكي

كمتري از موميایي در ایران و سيالجيت در هند استفاده كنند و بزودي جزء داروهطاي عصطر گذشطته در نظطر گرفتطه

شود.

Cuttle Fish bone From Sepia officinalis L. (Cephalopoda) کف دریا

Kaf-i-dary; Samudraphena (Sans.).

ند. كنميوسيله براي صاف كردن سيوح زبر استفاده عنوانبهكف دریا اسكلت داخلي نوعي ماهي مركب است كه

د. اغلطب توسطط زائرانطي كطه از مكطه شطوميهمچنين بصورت پطودر بطراي درمطان تطرش كطرده گطي معطده اسطتفاده

د. اسكلت ماهي مركب حاوي مواد زیر شوميد از این رو بسيار با ارزش در نظر گرفته شوميگردند وارد ایران ميبر

اكسطيد آهطن و آلومينيطوم، 18/0مطواد آلطي و آب، % 9/3سولفات كلسطيم، % 78/0كربنات كلسيم، % 88/87است %

انيدریه فسفریك. 09/0سيليكا و % 4/0منگنز و مواد قليایي، % %7/4

اریان( -ی دارویی )از اصفهاناهنسخه ربای سرردد

ش، نبات و تخم گشنیز.ورز نق م صبحاهن: عناب، گل ارواهن، مثقال باید بگیرید. 5از ره یک دو مثقال باید باشد. اما از نبات

عصراهن: نبات، تخم گشنیز، اسقوندوس د.شومید و نوشیده شومیمثقال باید باشد. مخلوط این رتکیبات رد آب جوشانده 5از ره یک دومثقال بگیرید اما از نبات

ربای رددسر

آب گشنیز، مغز هسته آلبالو، سندل سرخ، رتیاک این دوااه را سائیده و بپیشانی بمالید

و ذات الجنب ربای ذات الرهی

لعاب هب داهن، موم کافوری، روغن بادامری از رهیک مخلوط کرده و این دوای مالیدنی می باشد مالند.میمقدا

ربای ردد معده و سینههن، گل بنفشه، روغن بادام، سماق رعبی، س ستان، شکر سفید، اتجرزییپ صبحاهن: عناب، بهدا

عدد 5ستان و عناب پ از رهیک دو مثقال ولی از س

هن، مغز تخم کدو، روغن بادام از رهیک دو مثقال عصراهن: بهدا د.شومید و نیم مثقال روغن بادام بعد از جوشانده شدن هب ره دو رتکیب باال اضاهف شومیرتکیبات مخلوط شده و جوشانده

)اسهال خونی( اریاتدوسین

اض، کهربا، از ره یک از این دوااه دو مثقال. کهربا دو نخود و بارهنگ، ریشه ختمی، اتجرزیی، شکر سفید، روغن بادام، تخم حُم مثقالبارهنگ و تخم حُماض از ره یک نیم

بعد از جوشاندن روغن بادام را اضاهف کرده استعمال کنند.

ربای بیرون آمدن بواسیر ند.کن میرا بصورت مالیدنی مصرف (Euphorbia Pilulifora)ریشة انجبار

ربای رفع بیرون آمدن بواسیر خونی

ل اجرق،ق بین، م گ گل گاوزبان، تخم رته، گز آن م دو مثقال ولی از گز آنلبین ند.کن میمثقال باشد. بعد از مخلوط جوشانده و مصرف 7از رهکدا

ربای بستن روی بواسیر

زرده تخم مرغ، کواهن شتر، مغز قلم گاو، روغن بادام. مالند.میند رب روی بدن کن میاین مواد را نیم گرم کرده ضماد

ربای رفع بیرون آمدن بواسیر بادی

.آتش می کننداکسیر رتکی، رته خشک، اینها را زری پای بیمار ربای بند آوردن خون

مازوی سبز، زاج سفید. مالند.میپاشند. زاج را میمازو را سائیده و روی زخم

ربای بند آوردن خون دماغ

ان، عدس. مرجشازنج، کهربا، ریشه

رند. میاین مواد را سائیده و با قدری پنبه و اترعنکبوت رب روی ینیب گذا د.شومیهمچنین استفاده از آب خی روی پیشانی، سر و پا و دستها توصیه

ربای حیضه

گل گاوزبان، مغز هسته آلبالو، پوست پسته، نبات، روغن بادام، تباشیر، پازدره. خورند.مید هب مخلوط هک ردحال جوشیدن است و شومیمثقال اضاهف 5نخود و شکر 2از رهیک دو مثقال ولی از تواشیر و پازدره

ربای ردمان زیادی خون حیض اینها را رنم کردهمازوی سوخته، خون سیاوشان، ربگ مورد، پوست اانر.

رده، ده یجوشان هک فتیله پشمی را رد آب پوست اانر شته. این فتیله را رد محل هسپس این فتیله پشمی را رد رنم شداند گذا مواد دیگر گذارند ربای چندین مرتبه ات کل خون اقعده گی را جذب کند.میخورنزیی گذا

ربای گشودن خون حیض

. دهن، زرهه گاو، تخم مورزیاابهل، را شته ات مواد را جذب کند و بصورت داخلی استعمال مثقال. 2د. از رهیک شومیدوااه را رنم کرده پشم خیس را رد این دوااه گذا

ربای اسقاط جنین د.شومیند و دود باعث سقط جنین کن میابهل، پوست مار، اینها را زری پای مارد آتش

(1ربای آبستن نشدن )

د.آنفوره را حب کرده و بخورن روزی نیم نخود

(2ربای آبستن نشدن )روز بعد از اینکه 3مالند. این دو کار را باید میند و کن میآرنا استعمال داخلی سائید و روی کهنه مالیده و بصورت میسنب االغ خوب

حیض شدند بکنند.

ربای رفع سختی زایمان ا مخلوط کرده و بنوشندچهار مثقال روغن بادام با دو فنجان آب گرم ر

ویا مشک را با نبات دم کرده و بنوشند. زند زن اقبله داان و خوب و فهیمی باید باشد.

ربای تقویت باد )انتوانی جنسی(، جلغوزه، مغز بادام، انرگیل، مغز پسته، )سماق( بهمن سرخ و سفید، تو ردی سرخ و سفید ، )هویج وحشی( لق اربیشم خام، شقا

خورند.میعسل را معجون ردست کرده و دو مثقال قبل از جاجت

ربای رفع روماتیسمن، مغز اکلیل، سورنجان، نبات، از رهیک دو مثقال گرفته خورند.میجوشانند و میگل گاوزبان، بوزیدا

و یا مالند.میگود صلیب، سورنجان، هستة آلبالو، رتیاک، آب گشنیز با هم مخلوط کرده

و یا مالند.میروغن بذر البنک، روغن گردو، باهم مخلوط کرده و

ی شکستهاهآنربای استخو

رند و عضو شکسته را با کمک تکه چوب اثبت کرده و میروغن موم، زرده تخم مرغ، اینها را نیمه گرم کرده و روی یگتسکش استخوان گذا بندند. روغن موم از همه بهتر است.می

ربای جلوگیری از رزیش مو

مالند.میکُندر، روغن گل سرخ، از رهیک قدری گرفته مخلوط کرده و

ربای جلوگیری از رشد مواهی زائد مالند.میمخلوط کرده و رعبی، روغن زیتون. رهیک قدری گرفته مقمغز کلة گوسفند، س

ربای مارگزیده گی

رد باید ای زغال داغ را روی زخم باز قرار داد.محل زخم را با چاقو ربید و قطعه داروی مشخصی ندا

جدول اسامي داروها و گياهان مورد استفاده همراه با نام علمي آنها

ALPHABETICALLIST OF NATIVE NAMES WITH LATIN EQUIVALENTS

Aabb-el-harar (Teh.) Juniperus excelsa Bieb.

Abhil (Teh.) Juniperus excelsa Bieb.

Abhil (TehAbir (Pers) Crocus sativus L.

Ab-i-sham (Teh.) Zataria multiflora Boiss.

Abrisham (Teh.) Bombyx fortunatus Hutton.

Abu Suwaif (Ar.) Hordeum sp.

Acoron (Gr.) Acorus calamus L.

Adas (Turk.) Lens esculenta Moench (also p 194)

'Adas-i-talkh (Teh.) Indigofera Roxburghii Jaume

Adas mar (Bagh.) Lens esculenta Moench

'Adasu '1-mulk (Teh.) Nummulites sp.

Adhafir-aj-jian (Iraq.) Astragalus hamosus L.

Adhafir-ash-shaitan (Iraq.) Astragalus hamosus L.

Affaz (Teh.) Quercus infectoria Olivier

Afsant-el-bahara (Ar.) Artemisia maritima L.

Afsantm (Teh.) Artemisia vulgaris L.

Afsantln-i-hindi (Ar.) Artemisia vulgaris L.

Afs-el-batum (Tri.) Pistacia Khinjuk Stocks

Afsin (Teh.) Zataria multiflora Boiss

Aftab gardan (Teh.) Helianthus annuus L.

Aftimun Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Afyun (Iraq.) Papaver somniferum L.

Agalactie (Schl.) Lecanora esculenta Eversm

Agirgarha (Teh., Isf.) Anacyclus Pyrethrum DC

Ajees-aafs (Ar.) Quercus infectoria Olivier

'Ajlbah (Punj.) Triticum vulgare Vill

Ajibak Trtticum sp

Ajll-i-turki (Teh.) Acorus Calamus L.

Ajmud (Hind.) Apium graveolens L.

Ajowan (Hind.) Carum copticum Benth. & Hook

Ajwain (Hind.) Carum copticum Benth. & Hook

Ajwain-ka-phul (Ind.) See Carum copticum Benth. & Hook

Akalkara (Hind.) Anacyclus Pyrethrum DC

Akar (Bal.) Sesbania aculeata Poir

Aketi (Ham.) Astragalus hamosus L.

Akhrot (Hind.) Juglans regia L.

Aksir-i-turki (Teh.) Acorus Calamus L.

Akulla (Ar.) Commiphora opobalsamum Kunth

Alaf-khareg (Afg.) Crataegus orientalis Bieb

Alashi (Ind.) Linum usitatissimum L.

Alfabaca (Port.) Ocimum Basilicum L.

Al-kanna (Ar.) See Onosma echioides L.

Alkikenji (Ar.) Physalis Alkekengi L.

Alsi (Ind.) Linum usitatissimum L.

Alu (Teh.) Prunus institia L. var. bokharensis

Alu-bokhara (Teh.) Prunus institia L. var. bokharensis

Alucha (Hind.) Prunus domestica L. var. Juliana

Aluchah (Teh.) Prunus domestica L. var. Juliana

Ambari (Duk.) Hibiscus cannabinus L.

Amlaj (Ar.) Phyllanthus Emblica L.

Amla morabba (Turk.) Phyllanthus Emblica L.

Ammeos (Ph. Pers.) Carum copticum Benth. & Hook

Amulah-i-suftah (Teh.) Phyllanthus Emblica L

Amulah-mugashshar (Isf.) Phyllanthus Emblica L

Andiz otu (Turk.) Inula Helenium L.

Anduz (Ham.) Inula Helenium L

Anghinar (Turk.) Cynara Scolymus L.

Angul Drakh (Ind.) Vitis vinifera L.

Angum (Teh.) Acacia Senegal Willd

Angur (Hind.) Vitis vinifera L

Angur-i-kauli or kawali(Iraq, Pers) Loranthus Grewinkii Boiss. & Bunge

Anila-ghnaka (Sans.) Terminalia bellerica Roxb

Anisun (Teh.) Pimpinella Anisum L.

Anitum (Yunani) Peucedanum graveolens Benth. & Hook

Anjabar-i-rumi (Pers) Polygonum Bistorta L.

Anjar (Iraq.) Prunus domestica L. var. Juliana

Annee (Fr) Inula Helenium L.

Antchibun (Tab.) Pimpinella Anisum L.

Anzarut (Ar.) Astragalus fasciculaefolius Boiss

Aola amla (Hind) Phyllanthus Emblica L

Arab qosi (Turk) Glossostemon Bruguieri Desf

Arak-badiani (Schl) Pimpinella Anisum L.

Arak Hail (Bagh) Elettaria Cardamomum Maton

Arakta chandana (Sans) Pterocarpus santalinus L

Ardi-shauki (Ar) Cynara Scolymus L

Arjan (Hind) Antimonium Sulphidum

Arpa (Turk) Hordeum sp

Arwah-i-kunjad (Pers) Sesamum indicum L.

Arzan (Pers) Panicum miliaceum L.

Asal-alsus Glycyrrhiza glabra L.

Asalia (Bom) Lepidium sativum L

Asarun (Teh) Asarum europaeum L.

Asbaghul (Pers) Plantago ovata Forsk

Asbarg (Iran) Delphinium Zalil Ait. & Hemsl

Aschna (Ar) See Roccella Montagnei B61

Asfar-i-makkl (Teh) Cymbopogon Schoenanthus Spreng

Asgandh (Hind., Guz) Withania somnifera Dunal

Asil-a-krasb (Afg.) Apium graveolens L.

Aspand (Kurd) Peganum Harmala L.

Asphaltum Persicum Mummy

Asphaltum Punjabinum Mummy

Aspust (Bal.) Medicago saliva L

Aswarg (Iran.) Delphinium Zalil Ait. & Hemsl

Atasi (Ind) Linum usitatissimum L.

Atractus (Gr.) Carthamus tinctorius L.

Avartin (Sans) Helicteres Isora L

Azaraki (Ind.) Strychnos Nux Vomica L.

Azkar (Teh) Cymbopogon Schoenanthus Spreng

Baberang (Hind) Embelia Ribes Burm

Babuna Anthemis Wiedemanniana Fisch. & Mey

Babunah (Teh.) Matricaria Chamomilla L.

Babunaj Anthemis Wiedemanniana Fisch. & Mey

Babunaj (Pers.) Matricaria Chamomilla L

Bach (Punj) Acorus Calamus L.

Badam-i-talkh (Teh.) Prunus Amygdalus Stokes var. amara Baill

Badian (Pers.) See Foeniculum vulgare Mill

Badian (Ar.) See Pimpinella Anisum L.

Badian-i-rumi (Teh.) Pimpinella Anisum L.

Bad-i-ranjah buyah (Teh.) Dracocephalum Moldavica L.

Bad-i-ranjah-buyah (Teh.) Asperugo procumbens L.

Badiyan-i-khata'i (Pers.) Illicium verum Hook. f

Badiyan-i-sabz (Teh., Ham.) Foeniculum vulgare Mill

Badrandj-boia See Asperugo procumbens L.

Badrendj-bou-yih (Schl.) Dracocephalum Moldavica L.

Badrish-bu (Tab.) Dracocephalum Moldavica L.

Badroudge ibieze (Schl.) Ocimum canum Sims.

Badyan (Afg.) Foeniculum vulgare Mill

Baghala (Iraq) Vicia Faba L.

Bahar-i-naranj (Teh.) Citrus sinensis (L.) Osbeck

Bahman-i-p!ch (Teh.) Helicleres Isora L.

Baibun (Mosul) Matricaria Chamomilla L.

Bajindak (Afg., Hind.) Lepidium Draba L.

Bakayan (Hind.) Melia Azedarach L.

Bakla (Hind.) Vicia Faba L.

Baladur (Teh., Isf.) Semecarpus Anacardium L.

Balasan (Ar.) Commiphora opobalsamum Kunth

Balchar (Afg.) Nardostachys Jatamansi DC

Balera (Hind.) Terminalia bellerica Roxb

Balilah (Teh., Isf.) Terminalia bellerica Roxb

Balingu (Ham.) Lallemantia Royleana Benth

Balingu shahrl (Teh.) Lallemantia ibirica F. & M

Balingu-shirazI (Teh.) Lallemantia Royleana Benth

Balut (Teh.) Quercus persica Jaub. & Spach

Bango (Port.) Hyoscyamus reticulatus L.

Banj barri (Iraq) Hyoscyamus reticulatus L.

Banklent (Bal.) Vicia Faba L.

Banoi Anthemis Wiedemanniana Fisch. & Mey

Bans lochan (Hind.) Bambusa arundinacea L.

Baphalli (Hind.) Corchorus olitorius L.

Baqilla (Turk.) Vicia Faba L.

Baqlah (Turk.) Vicia Faba L.

Barambi (Hind.) Taxus baccata L.

Barbati (Beng.) Vigna Catjang Walp

Bardane (Teh.) Arctium Lappa L.

Barg-i-gav-zaban (Teh.) Echium sericeum Vahl

Barg-i-hind Iran (Teh.) Butea frondosa Roxb

Barg-i-livas (Isf.) Rheum Ribes L.

Barg-i-murd (Teh.) Myrtus communis L.

Barg-i-naranj (Isf.) Citrus sinensis (L.) Osbeck

Barg-i-quitaran (Teh.) Chrozophora verbascifolia Juss

Barg-i-sadhaj (Teh.) Cinnamomum Cassia Blume

Barg-i-unnab (Teh.) Zizyphus vulgaris L.

Barg tiol (Teh.) Tilia rubra DC

Barhang (Teh.) Plantago major L.

Barhi Phoenix dactylifera L.

Barljah (Teh.) Ferula galbaniflua Boiss.

Bar-i-tang (Bal.) Plantago major L.

Bariz (Teh.) Ferula galbaniflua Boiss.

Barmakiya (Pers.) Vetiveria zizanioides Stapf.

Bar ranjubah (Teh.) Asperugo procumbens L.

Barsim (Iraq) Trifolium alexandrinum L.

Baryadh dari (Turk.) Sorghum vulgare Pers.

Basal (Ar.) Allium Cepa L.

Basarak Katrin (Pers.) Linum usitatissimum L.

Basfaij (Ind. bazaars) Polypodium vulgare L.

Bas-fayij (Teh.) Polypodium vulgare L.

Basilikon Kuminon (Gr.) Carum copticum Benth. & Hook.

Bazbaz (Pers.) Myristica fragrans Houtt.

Baz-i-tamar-hindi (Ar.) Tamarindus indica L.

Bazrak (Ham.) Linum usitatissimum L.

Bazr-el-fujl (Ar.) Raphanus sativus L.

Bazr-i-banj (Teh., Ham.) Hyoscyamus reticulatus L.

Bazr ul Kattan (Achundow) Linum usitatissimum L.

Bazrul khasa (Ar.) Lactuca sativa L.

Bdellium (Hind.) Commiphora Mukul Engl.

Bedanjir Ricinus communis L.

Bekh (Ait.) Gypsophila paniculata L.

Bekh-i-sumbul (Pers.) Nardostachys Jatamansi DC.

Bekh-sus Glycyrrhiza glabra L.

Benj (Ar.) Hyoscyamus reticulatus L.

Ber (Hind.) Zizyphus vulgaris L.

Berengue Kaboii (Schl.) Embelia Ribes Burm.

Berij sadri Gilan (Teh.) Oryza sativa L.

Bernooty (Iraq) See Nicotiana Tabacum L. and N. rustica L.

Bhela (Hind.) Semecarpus Anacardium L.

Bhilava (Hind.) Semecarpus Anacardium L.

Bibi (Bal.) Pyrus Cydonia L.

Bid-anjubin (Afg.) Salix fragilis L.

Bide Knecht (Achundow) Salix fragilis L.

Bidend jireh khatai Croton Tiglium L.

Bld-khisht (Teh.) Salix fragilis L.

Bihidana (Pers.) Pyrus Cydonia L.

Bikh-anjubaz (Punj.) Polygonum Bistorta L.

Bikh-i-banafshah (Teh.) Iris spuria Pall.

Blkh-i-hallmun (Teh.) Asparagus officinalis L.

Blkh-i-shankaran (Isf.) Conium maculatum L.

Bikh-i-wala (Pers.) Vetiveria zizanioides Stapf.

Bin-i-talkh (Isf.) Indigofera Roxburghii Jaume.

Biranj mishk Calamintha graveolens Benth

Birinjasaf (Ind. bazaars) Achillea Santolina L.

Birinj-i-kabuli (Teh., Isf.) Embelia Ribes Burm

Birinj-i-sadri (Teh.) Oryza sativa L.

Bizousha dishi and erkek (Turk.) Plantago major L.

Bizr dinbil (Iraq) Plantago major L.

Bizre Kattane (Schl.) Linum usitatissimum L.

Bol (Hind., Bom.) Commiphora Molmol Engl

Bol shiah (Hind.) Aloe Perryi Baker

Bonduk-i-hindi (Ar.) Caesalpinia Bonducella Roxb

Bon tamaku (Ar.) Verbascum Thapsus L.

Bughdai (Turk Triticum sp.

Bui madaran (Punj.) Achillea Santolina L.

Bundaq (Iraq) Corylus Colurna L.

Buqnaq (Teh.) Glossostemon Bruguieri Desf

Burghul (Kurd.) Triticum durum Desf. (p 182).

Buski (Bal.) Lepidium Draba L.

Bussud (Ar.) Corallium rubrum Lam.

Butinak (Teh.) Saussurea Lappa C. B. Clarke.

Buzghanj (Ham., Isf.) Pistacia Khinjuk Stocks.

Buzldan (Ham., Teh.) Withania somnifera Dunal

Buzz-ul-karaphs (Ar.) Apium graveolens L.

C'a (N. Chin.) Thea sinensis L.

Cai (Russian) Thea sinensis L.

Camphire (Syr.) Lawsonia alba Lam.

Cha (Hind.) Thea sinensis L.

Chab roman (Bagh.) Punica Granatum L.

Chagzl (Iraq) Juglans regia L.

Chahar tankhush (Teh.) Pistacia integerrima Stew.

Chahar-tukhmah (i.e. four seeds) Plantago major, Alyssum campestre, Cordia

Myxa, Pyrus Cydonia (p. 98)

Cha'l sabz (Teh.) Thea sinensis L.

Chakha-khoul (Turk.) Trachydium Lehmanni Benth.

Chaltuk (Kurd.) Oryza saliva L.

Ghana (Hind.) Cicer arietinum L.

Charmaghy (Pers.) Juglans regia L.

Chasm (Ham., Teh.) Cassia Absus L.

Chasm-i-khurus (Pers.) Abrus precatorius L.

Chatlanguch (Ham.) Pistacia integerrima Stew.

Chighaghole metri (Schl.) Trachydium Lehmanni Benth.

China (Hind., Sans.) Panicum miliaceum L.

Chinai-katha (Bom.) Uncaria Gambler Roxb.

Chini (Chin.) See Saccharum officinarum L.

Chiresh Eremurus Aucherianus Boiss.

Chir zadi (Schl.) Lecanora esculenta Eversm.

Chitra (Bom.) Plumbago rosea L.

Chitrak (Hind.) Plumbago rosea L.

Chitraka (Sans.) Plumbago rosea L.

Chob-i-kut (Afg.) Saussurea Lappa C. B. Clarke

Chota gokhru (Hind.) Tribulus terrestris L.

Chowli (Hind.) Vigna Catjang Walp.

Chub Chini (Ind. bazaars) Smilax China L. and S. glabra Roxb.

Chughak Prosopis Stephaniana Kunth

Chuk-andar (Hind.) Beta vulgaris L.

Chukundar (Turk.) Beta vulgaris L.

Chuli (Botes) Prunus Armeniaca L.

Chunniah Sigillated Earth

Costum amarum (Ph. Pers.) Saussurea Lappa C. B. Clarke

Cowri (Hind.) Cypraea moneta L.

Cummun (Syr.) Cuminum Cyminum L.

Cuscuta (Lat.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Dahan-bastah (Teh.) Zanthoxylum Rhetsa DC.

Dahan bastah-baz (Teh.) Zanthoxylum Rhetsa DC.

Dairi Phoenix dactylifera L.

Dalik (Ar.) Rosa hemisphaerica Herm.

Dall (Ind. bazaars) ens esculenta Moench

Damaverah (Ham.) Rosa hemisphaerica Herm.

Dam-el-akhwain (Ar.) Dracaena Cinnabari Balf.

Dam-i-albalu (Teh.) Prunus Cerasus L.

Daramanah (Teh.) Artemisia maritima L.

Darasini (Ar.) Cinnamomum Cassia Blume

Dar-chlm (Isf.) Cinnamomum Cassia Blume

Dari (Hind.) Sorghum vulgare Pers.

Darunaj-i-akrabi (Teh., Ham.) Doronicum Pardalianches L.

Darvunedge eghrebi (Schl.) Doronicum Pardalianches L.

Datura (Hind.) Datura Stramonium L.

Davalah (Ham.) Roccella Montagnei Bel.

Dawalak (Achundow) See Roccella Montagnei B61.

Dhanya (Hind.) Coriandrum sativum L.

Dhupa Boswellia Carterii Bird.

Dhurah (Ar.) Sorghum vulgare Pers.

Dibk (Ar.) Loranthus Greunnkii Boiss. & Bunge

Digal Phoenix dactylifera L.

Digh-dighane (Isf.) Celtis australis L.

Djusha (Pers.) Thymus Serpyllum L.

Doronic (Gr.) Doronicum Pardalianches L.

Doronicum Graeci (Ph. Pers.) Doronicum Pardalianches L.

Drakh (Hind.) Vitis vinifera L.

Draksha (Sans.) Vitis vinifera L.

Dudhi (Ind. bazaars) See Citrullus vulgaris Schrad.

Dugre bore (Bom.) Cidaris sp.

Dukhn (Iraq) Panicum miliaceum L.

Dulm-ul-hasak See Tribulus terrestris L.

Dza (Chin.) Thea sinensis L.

Ela (Sans.) Amomum subulatum Roxb.

El-sabuniyeh (Ar.) Gypsophila paniculata L.

Enula Campana (Med. Lat.) Inula Helenium L.

Epitymon (Gr.) See Cuscuta planifolia Ten. & C. hyalina

Roth

Erok Chatma (Achundow) Althaea ficifolia Cav.

Erok Chatma (Bagh.) Althaea rosea L. (p. 83)

Erok Hail (Bagh.) Elettaria Cardamomum Maton.

Erok orab kuzzi (Iraq) Glossostemon Bruguieri Desf.

Erva dos (Dymock) Pimpinella Anisum L.

Fadzehre heyvani (Schl.) Copra aegagrus Gmel.

Faranj mishk Calamintha graveolens Benth.

Fasuliyah (Iraq) Phaseolus vulgaris L.

Filfil ahmer (Ar.) Capsicum frutescens L.

Filfil-i-surkh (Teh.) Capsicum frutescens L.

Filfil muyeh (Teh.) Capsicum frutescens L.

Findak (Hind.) Corylus Colurna L.

Findaq (Iraq) Corylus Colurna L.

Flores Punicae granati (Ph. Pers) Punica Granatum L.

Folusi (Yark.) Cassia Fistula L.

Foveh (?) (Ham.) Cirsium lanceolatum L.

FraiyOnah (Iraq) Tulipa montana Lindl.

Fudanaj (Ar.) Mentha sylvestris L.

Fufal (Teh., Ar.) Areca Catechu L.

Fulus (Isf.) Cassia Fistula L.

Fuluz mahi (Pers.) Strychnos Nux-vomica L.

Funduk (Teh.) Corylus Colurna L.

Futfuteh (Teh.) Adansonia digitata Juss.

Fuwwah (Ar.) Rubia Cordifolia L. and R. tinctorium L.

Gach-i-kashan (Teh.) Calcium Sulphate

Gaiwuzh (Turk.) Crataegus orientalis Bieb.

Gaizar (Iraq) Daucus Carota L.

Gajur (Hind.) Daucus Carota L.

Gandhak (Hind.) Sulphur

Gandum-abi (Teh.) Triticum vulgare Vill.

Gandum-i-safld (Teh.) Triticum vulgare Vill.

Ganim (Kurd.) Triticum sp.

Gaoshira (Teh.) Ferula galbaniflua Boiss.

Garabi (Hind.) Entada gigas (L.) Fawc. & Rendle

Gara tsochorek oti (Tab.) Nigella arvensis L. (p. 144)

Gara za'rak (Tab.) Lallemantia ibirica F. & M.

Garchak farang! (Teh.) Ricinus communis L.

Gashnish (Turk.) Coriandrum sativum L.

Gaz-alafi (Teh.) Tamarix gallica L. var. mannifera Ehrenb.

Gaz-anjabin (Teh.) Tamarix gallica L. var. mannifera

Ehrenb.(also p. 162)

Gaz-i-khunsar (Teh.) Tamarix gallica L. var. mannifera Ehrenb.

Gaz-i-shakar Tamarix gallica L. var. mannifera Ehrenb.

Gehun (Hind.) Triticum vulgare Vill.

Gentar Phoenix dactylifera L.

Gharekum (Hind., Bom.) Polyporus officinalis Fries

Gharlgun (Teh.) Polyporus officinalis Fries

Gharikun (Ind. bazaars) Polyporus officinalis Fries

Ghariqun (Gr.) See Agaric

Ghartsche (Schl.) Agaric

Ghaza gouzanah (Teh.) Inula Helenium L.

Ghich (Ham.) Crataegus orientalis Bieb.

Ghodaoumche chirazi (Schl.) Alyssum campestre L.

Ghya ke bij (Hind.) Lagenaria vulgaris Ser.

Giafari (Schl.) Heracleum persidum Desf.

Giash mashi (Ham.) Quercus sp.

Gidar tamaku (Hind.) Verbascum Thapsus L.

Gila (Beng.) Entada gigas (L.) Fawc. & Rendle

Gil-i-arman! (Pers., Hind.) Armenian Earth

Gil-i-batuni Sigillated Earth

Gil-i-berz Sigillated Earth

Gil-i-daghistan (Isf., Teh.) Russian Clay

Gil-i-dschar (Achundow, Ph. Pers) Calcium Sulphate

Gil-i-gazwin Sigillated Earth

Gil-i-gubrasi Cyprus Clay, Sigillated Earth

Gil-i-igritus Cretan Earth, Sigillated Earth

Gil-i-khurasani Edible Chalk, Sigillated Earth

Gil-i-makhdum (Teh.) Sigillated Earth

Gil-i-misri Egyptian Earth, Sigillated Earth

Gil-i-sarshur (Teh., Afg.) Edible Clay

Gil-i-shamus Samian Earth, Sigillated Earth

Gil-i-zard Yellow Clay, Sigillated Earth

Gil-khwar (Laufer) See Armenian Earth

Gingelly (Hind.) Sesamum indicum L.

Girdu (Teh.) Juglans regia L.

Gizar Gia (Kurd.) Hordeum sp.

Glans Quercus Ballotae (Ph. Pers) Quercus persica Jaub. & Spach

Godumai (Tarn.) Triticum vulgare Vill.

Gogut (Yark.) Sulphur

Goi-zira (Tab.) Cuminum Cyminum L.

Gole himmicheh behar (Schl.) Calendula officinalis L.

Goleper (Kerm.) Heracleum persicum Desf.

Gole zarde (Schl.) Rosa foetida Herm.

Gol tighol (Royle) Echinops persicus Stev.

Goondina (Pers.) Allium Cepa L.

Gora vach (Hind.) Acorus Calamus L.

Gorochan (Hind.) Capra aegagrus Gmel.

Goulpere (Boiss.) See Heracleum persicum Desf.

Govarikh (Bal.) Tulipa montana Lindl.

Goz (Turk.) Juglans regia L.

Gozharik (Kurd.) Citrullus Colocynthis Schrad.

Granati Cortex (Ph. Pers.) Punica Granatum L.

Guda (Hind.) See Saccharum officinarum L.

Gudamah (Teh.) Alyssum campestre L.

Gudamah-i-shahri (Teh.) Alyssum campestre L.

Gudamah-i-sherazi (Teh.) Alyssum campestre L.

Guetcha (Schl.) Calcium Sulphate

Gueza-elefi (Schl.) Quercus sp. (p. 162)

Gueze elefi (Teh.) Quercus Vallonea Kotschy

Guezmazedj (Teh.) Tamarix pentandra Pall.

Gugal (Hind.) Commiphora Mukul Engl.

Gugird-i-akhmar (Teh.) Sulphur

Gugird-i-zard (Teh.) Sulphur

Guize khouncar (Schl.) Tamarix pentandra Pall.

Gujar (Bom.) Astragalus fasciculaefolius Boiss.

Gul gaindo (Bal.) Tagetes erecta L.

Gul-i-abbasa (Pers.) Mirabilis Jalapa L.

Gul-i-anar (Teh.) Punica Granatum L.

Gul-i-arbore(?) (Teh.) Salvia Hydrangea DC.

Gul-i-babuna (Ham.) Anthemis Wiedemanniana F. & M.

Gul-i-banafshah (Teh.) Viola sp.

Gul-i-bumadaran Achillea Santolina L.

Gul-i-chaman (Teh.) Lolium rigidum Gaud.

Gul-i-gav-zaban (Teh.) Echium amoenum Fisch. & Mey. and other

spp.

Gul-i-geshuz (Ham.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Gul-i-halva (Isf.) Celosia argentea L.

Gul-i-hamaz (Dymock) Rumex vesicarius L. (p. 167)

Gul-i-ja'fari (Teh.) Tagetes erecta L.

Gul-i-jauz Myristica fragrans Houtt.

Gul-i-kadu (Teh., Ham.) Cucurbita Pepo DC.

Gul-i-kajira (Ar.) Carthamus tinctorius L.

Gul-i-kakanj Physalis Alkekengi L.

Gul-i-keshus (Pers.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Gul-i-khatm! Althaea lavateraefolia DC.

Gul-i-khatml (Teh.) Althaea sp.

Gul-i-khatmi (Ait.) Malva sylvestris L. var. mauritiana Boiss.

Gul-i-livas (Ham., Teh.) Rheum Ribes L.

Gul-i-mlufar (Teh.) Nymphaea alba L.

Gul-i-pan!rak (Teh.) Malva sylvestris L. var. mauritiana Boiss.

Gul-i-parr (Isf.) Heracleum persicum Desf.

Gul-i-pisteh (Bom.) Pistacia Khinjuk Stocks.

Gul-i-punah (Isf.) Mentha sylvestris L.

Gul-i-punah (Teh.) Hyssopus officinalis L. var. angustifolia

Boiss.

Gul-i-raman-zeba (Ait.) Rosa foetida Herm.

Gul-i-rang (Teh.) Carthamus tinctorius L.

Gul-i-sarnigun (Teh.) Fritillaria imperialis L.

Gul-i-sarv (Teh.) Cupressus sempervirens L.

Gul-i-serwaj (Pers.) Hymenocrater elegans Br. (p. 168)

Gul-i-shirper (Pers.) Fritillaria imperialis L.

Gul-i-sipar (Teh.) Heracleum persicum Desf.

Gul-i-surkh (Teh.) Rosa damascena Mill.

Gul-i-zard (Teh.) Rosa foetida Herm.

Gul-jaferi (Hind.) Tagetes erecta L.

Gulkhand See Rosa damascena Mill.

Gul nare-farci (Schl.) Punica Granatum L.

Gulnar-i-farsI (Teh.) Punica Granatum L.

Gur (Leh) See Saccharum officinarum L.

Gurfah (Teh.) Cinnamomum Cassia Blume

Guzk (Kurd.) Juglans regia L.

Habbat Halwah (Iraq) Peucedanum graveolens Benth. & Hook.

Habb-dilmaluk (Ait.) Croton Tiglium L.

Habb-el-khatai Croton Tiglium L.

Habb-el-nil (Ham.) f Ipomoea hederacea Jacq.

Habb-el-salatin (Ham.) Croton Tiglium L.

Habb-i-balsan (Isf.) Commiphora opobalsamum Kunth

Habbu'l ghar (Isf.) Pistacia Khinjuk Stocks.

Habbu'l-ma'lab (Teh.) Prunus Mahaleb L.

Hab-el-aas (Ar.) Myrtus communis L.

Hab-el-a'ra'r (Ind. bazaars) Juniperus excelsa Bieb.

Hab-el-balasana (Ar.) Commiphora opobalsamum Kunth

Hab-el-zalim (Ar.) Hibiscus cannabinus L.

Hab-es-souda (Ar., Egy., Iraq) Nigella saliva Sibth.

Hab-safarjal Pyrus Cydonia L.

Habul-khazra (Teh.) Pistacia Khinjuk Stocks.

Hab-ul-mahaliba (Ar.) Prunus Mahaleb L.

Hab-us-sudan (Ar.) Cassia Absus L.

Hajarat el dib (Ar.) Withania somnifera Dunal

Hajaru'l-yahud (Pers.) Cidaris sp.

Hajr-el-armeni (Ar.) Armenian Earth

Halawi (Iraq) Phoenix dactylifera L.

Haldi (Hind.) Curcuma domestica Val. and C. longa Trim.

Halilah-i-kabull (Teh., Isf.) Terminalia Chebula Retz.

Halllah-i-siyah (Teh., Isf.) Terminalia Chebula Retz.

Halllah-i-zard (Teh., Isf.) Terminalia Chebula Retz.

Halim (Hind.) Lepidium sativum L.

Haliyun (Teh.) Asparagus officinalis L.

Halu zhgarh (Kurd.) Prunus domestica L. var. Juliana

Hamam Komandji (Turk.) Malva sylvestris L. var. mauritiana Boiss.

Hamlshah bahar (Teh., Iraq) Calendula officinalis L.

Handhal (Kurd.) Citrullus Colocynthis Schrad.

Hanzal (Ar.) Citrullus Colocynthis Schrad.

Har (Hind.) Terminalia Chebula Retz.

Kara (Hind.) Terminalia Chebula Retz.

Harhar-kohl (Afg.) Juniperus excelsa Bieb.

Haritaki (Beng.) Terminalia Chebula Retz.

Haritala (Sans.) Arsenic Trisulphide

Harmal (Ar., Iraq) Peganum Harmala L.

Harmal rutbah (Ar., Iraq) Peganum Harmala L.

Hartal (Hind.) Arsenic Trisulphide

Hasach (Iraq) Tribulus terrestris L.

Hasawi Phoenix dactylifera L.

Hastah-i-albalu (Teh.) Prunus Cerasus L.

Hastah-i-naranj (Teh.) Citrus sinensis (L.) Osbeck

Hasta-i-zard alu (Pers.) Prunus Armeniaca L.

Havah-i-chubah (Teh.) Onosma echioides L.

Hawuch (Turk.) Daucus Carota L.

Hebbel asle (Schl.) Tamarix pentandra Pall.

Hebbul-beneh (Ar.) Pistacia Khinjuk Stocks.

Helenion (Gr.) Inula Helenium L.

Hermodactyl (Gr.) Colchicum luteum Baker and C.

speciosumStev

Hil (Ar.) Amomum subulatum Roxb.

Hil (Iraq) Elettaria Cardamomum Maton.

Hil-i-qurab (Teh., Isf.) Amomum subulatum Roxb.

Hinna (Iraq) Lawsonia alba Lam.

Hinnay-i-barg (Teh.) Lawsonia alba Lam.

Hintah Triticum sp.

Hintah Khushnah Triticum durum Desf. (p. 182)

Hintah Qandahar! Triticum vulgare Vill.

Hintah walwal Triticum sp.

Hira dukhi (Hind.) Dracaena Cinnabari Balf.

Hirda (Bom.) Terminalia Chebula Retz.

Hishwarg (Bal.) Delphinium Zalil Ait. & Hemsl.

Hsiang fu (Chin.) Cyperus rotundus L.

Hulbah (Iraq) Trigonella Foenum-graecum L.

Hurtamun (Iraq) Lathyrus sativus L.

Idhrah baidha (Ar.) Sorghum vulgare Pers.

Ighir iggur (Ar.) Acorus Calamus L.

Ignatia Amara Strychnos Ignatii Berg.

Iklll (Teh.) Astragalus hamosus L.

Iklll-ul-malik (Ar.) Astragalus hamosus L.

Iklll-ul-mulk (Bom.) Astragalus hamosus L.

Ilachi (Hind.) Elettaria Cardamomum Maton.

Imm-harmal Punica Granatum L.

Tnab (Iraq) Vitis vinifera L.

Inab-ath-thalab (Teh.) Solanum nigrum L.

Inab-ed-dib (Ar.) Solanum nigrum L.

Indrajaou (Hind.) Holarrhena antidysenterica Wall.

Indrazana (Hind.) Citrullus Colocynthis Schrad.

Intubus (Lat.) Cichorium Intybus L.

Irisha (Ind. bazaars) Iris spuria Pall.

Isbaghol (Bal.) Plantago ciliata Desf. (p. 155)

Isband (Bom.) Corchorus olitorius L.

Isfedaj (Ar.) Plumbi Carbonas

Isghand (Bal.) Zataria multiflora Boiss.

Ish-hony Gossypium peruvianum (p. 123)

Ishkar (Ind. bazaars) See Cymbopogon Schoenanthus Spreng.

Iskhir (Ar.) Cymbopogon Schoenanthus Spreng.

Ispaghul (Pers.) Plantago ovata Forsk.

Isparak (Teh.) Delphinium Zalil Ait. & Hemsl.

Isparza (Yark.) See Chahar-tukhmah

Isparzah (Teh.) Plantago ovata Forsk.

Ispinakh (Iraq) Spinacia oleracea L.

Issikuttuz (Turk.) Salvia Hydrangea DC.

Izgun (Bal.) Zataria multiflora Boiss.

Izkhir-i-jami (Ar.) Vetiveria zizanioides Stapf (also p. Ill)

Ja (Chin.) Thea sinensis L.

Ja'ad (Iraq) Teucrium Folium L.

Jaephal (Hind.) Myristica fragrans Houtt.

Ja'fari (Iraq) Tagetes erecta L.

Jamalgota (Punj.) Croton Tiglium L.

Jangali-haladi (Hind.) Curcuma aromatica Salisb.

Jav (Sind) Hordcum vulgare L.

Jata-masi (Sans., Hind.) Nardostachys Jatamansi DC.

Jatt (Ar.) Medicago saliva L.

Jau (Iraq) Hordeum vulgare L.

Jauz-i-buya (Teh., Ar.) Myristica fragrans Houtt.

Jav (Hind.) Hordeum vulgare L.

Jawz-i-rumi (Afg.) Juglans regia L.

Jayanti (Beng.) Sesbania aculeata Poir.

Jazar (Iraq) Daucus Carota L.

Jazr-ul-bostani (Ar.) Daucus Carota L.

Jequirity (Tupi, Brazil) Abrus precatorius L.

Jift (Teh.) Pistacia integerrima Stew.

Jiljil (Iraq) Hibiscus cannabinus L.

Jinjili (Hind.) Sesamum indicum L.

Jira (Beng., Bom.) Cuminum Cyminum L.

Jira-shak (N.E.Pers.) Carum Bulbocastanum Koch

Joshan ShlrazI (Teh.) Thymus Serpyllum L. var. Kotschyanus

Boiss.

Jouj macel (Ar.) Datura Stramonium L.

Jowar (Hind.) Sorghum vulgare Pers.

Joyi safld (Iraq) Hordeum vulgare L.

Joyi siyah (Iraq) Hordeum vulgare L.

Joz (Turk.) Juglans regia L.

Ju (Kurd.) Hordeum vulgare L.

Juft (Teh.) Pistacia integerrima Stew

Juntiyana (Duk.) Gentiana lutea L.

Jupha (Hind.) Hyssopus officinalis L. var. angustifolia

Boiss.

Jutiyana (Isf.) Gentiana lutea L.

Kababah-i-chlnl (Teh., Isf.) Piper Cubeba L.

Kababah-i-dahan kushadeh (Pers.) Zanthoxylum Rhetsa DC

Kabab-chini (Hind.) Piper Cubeba L.

Kabar (Pers., Iraq) Capparis spinosa L.

Kabiste talkh (Pers.) Citrullus Colocynthis Schrad

Kachola (Pers.) See Datura Stramonium L

Kachura (Hind.) Curcuma Zedoaria Roxb. and C.

ZerumbetRoxb.

Kadu (Hind.) Cucurbita Pepo DC.

Kaf-i-darya (Ar.) Sepia officinalis L.

Kafshah (Teh., Ham.) Carthamus tinctorius L.

Kahkuti (Bal.) Zizyphora tenuior L.

Kahu-khaskabija (Hind.) Lactuca saliva L.

Kaik-vash (Isf.) Crataegus orientalis Bieb.

Kakanj (Isf., Teh.) Physalis Alkekengi L.

Kakil-i-zard (Teh.) Nannorrhops Ritchieana Wendl,

Kakutl (Teh.) Zizyphora tenuior L.

Kaladanah (Hind.) Ipomoea hederacea Jacq.

Kala Drakh (Ind.) Vitis vinifera L.

Kala jira (Hind.) Nigella saliva Sibth.

Kalamb-ki-jar (Hind.) Jateorhiza Columba Miers

Kala-zirah (Afg.) Carum Bulbocastanum Koch

Kalpah (Bom.) Cinnamomum Cassia Blume

Kalpora (Bal.) Teucrium Stocksianum Boiss. (p. 178)

Kamal (Ind.) Nymphaea sp. (p. 144)

Kamela (Hind., Bom.) Mallotus philippinensis Muell. Arg.

Kam-parah (Punj., Yark.) See Chahar-tukhmah

Kandal (Afg.) Dorema Ammoniacum Don

Kangar (Isf., Teh.) Cynara Scolymus L.

Kangar-i-dahri (Isf., Teh.) Cynara Scolymus L.

Kanim (Kurd.) Triticum vulgare Vill.

Kanocha (Isf.) Salvia macrosiphon Boiss.

Kansburaj (Ind. bazaars) Adiantum Capillus-Veneris L.

Kapila (Mad.) Mallotus philippinensis Muell. Arg.

Karafs (Iraq) Apium graveolens L.

Karanaphal (Ar.) Eugenia aromatica Baill.

Karasza (Hind.) Prunus Cerasus L.

Karawyah (Iraq) See Peucedanum graveolens Benth. &

Hook.

Karaz (Ar.) Prunus Cerasus L.

Karbasu (Achundow) See Roccella Montagnei Bel.

Karchak (Ham.) Ricinus communis L.

Karedemonah (Ham.) Conium maculatum L.

Karezgi (Bal.) Solanum nigrum L.

Karkooti Egyptian Earth, Sigillated Earth

Karkum (Pers.) Crocus sativus L.

Karkum (Teh.) Curcuma domestica Val. and C. longa Trim.

Kami Yarikh (Tab.) Plantago sp.

Kar shutur (Pers.) Alhagi camelorum Fisch.

Karut (Afg.) Bos indicus

Karvaya-i-dashti (Pers.) Conium maculatum L.

Kashburat (Teh.) Adiantum Capillus-Veneris L.

Kashburat-el-bir (Pers.) Adiantum Capillus-Veneris L.

Kashi (Hind., Bom., Beng.) Cichorium Intybus L.

Kashi (Leh) See Saccharum officinarum L.

Kashir (Bal.) Erysimum repandum L.

Kashk Kashk (Kurd.) Bos indicus

Kashus (Pers.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Kashuth (Ar.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Kasis (Pers.) Lepidium Iberis L. (p. 171)

Kassutha (Gr.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Katan (Ait., Afg.) Linum usitatissimum L.

Katek bah(?) (Teh.) Pyrethrum sp.(?)

Kathlra (Teh.) Astragalus gummifer Labill.

Kat-i-gulabI (Teh.) Uncaria Gambier Roxb.

Katira gond (Hind.) Astragalus gummifer Labill.

Kat karanj (Hind.) Caesalpinia Bonducella Roxb.

Katun (Ait., Afg.) Linum usitatissimum L.

Kavl-a-kuknar (Pers., Afg.) Papaver somniferum L.

Kawich (Isf.) Crataegus orientalis Bieb.

Keruwiah (Isf.) Chaerophyllum sp.

Kesa Quercus sp.

Kesar (Kash.) Crocus sativus L.

Kesara (Hind.) Crocus sativus L.

Kesari (Hind.) Lathyrus sativus L.

Keshus (Pers.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Khabazi (Ar.) Malva sylvestris L. var. mauritiana Boiss.

Khadrawi (Iraq) Phoenix dactylifera L.

Khakechi (Schl.) Erysimum repandum L.

Khak-i-mugl (Teh.) Commiphora Molmol Engl.

Khakshlr (Teh.) Sisymbrium Sophia L. (also p. 118)

Khakshir-i-shlrln (Teh.) Sisymbrium Sophia L.

Khakshir-talkh (Isf.) Erysimum repandum L.

Khaksi (Hind.) Sisymbrium Sophia L.

Khalal Phoenix dactylifera L.

Khalal-i-naranj (Teh.) Citrus sinensis (L.) Osbeck

Khand (Leh) See Saccharum officinarum L.

Kharbuz (Ind. bazaars) See Citrullus vulgaris Schrad.

Kharbuzah-rubah (Pers.) Citrullus Colocynthis Schrad.

Khardal Brassica nigra (L.) Koch

Khardal-i-shahr! (Teh., Ham.) Salvia sp.

Khar-danick (Bal.) Plantago ovata Forsk.

Khar-khasak (Teh.) Tribulus terrestris L.

Khar mahra (Pers.) Cypraea moneta L.

Kharnuban (Isf.) Prosopis Stephaniana Kunth

Khar-shnai (Kash.) Pistacia integerrima Stew.

Khas Khas (Hind.) Vetiveria zizanioides Stapf

Khasib Phoenix dactylifera L.

Khatmi See Malva sylvestris L. var. mauritiana

Boiss

Khatmolt (Bal.) See Mummy

Khavi (Hind.) Cymbopogon Schoenanthus Spreng.

Khaza-i-ibl!s Caesalpinia Bonducella Roxb.

Khib-baze (Schl.) Malva sylvestris L. var. mauritiana Boiss.

Khili-wili (Tab.) Lepidium Draba L.

Khira (Punj.) Cucumis sativus L.

Khitmi See Malva sylvestris L. var. mauritiana

Boiss

Khitmi-i-kuchak (Pers.) Malva sylvestris L. var. mauritiana Boiss.

Khorasain-ajwan (Ind. bazaars) Conium maculatum L.

Khove (Afg.) Nannorrhops Ritchieana Wendl.

Khu (Afg.) Nannorrhops Ritchieana Wendl.

Khubah (Ar.) Erysimum repandum L.

Khubani (Hind.) Prunus Armeniaca L.

Khub-kalan (Hind.) Sisymbrium Sophia L.

Khulanjan (Teh.) Languas officinarum Burkill

Khun-i-siyavash (Isf.) Dracaena Cinnabari Balf.

Khurma Phoenix dactylifera L.

Khushak (Ham.) Asparagus adscendens Roxb.

Khushk-horak (Afg.) Bos indicus

Kinguere (Schl.) Cynara Scolymus L.

Kira (Hind.) Cucumis sativus L.

Kirmani (Isf.) Carum Bulbocastanum Koch

Kisa Quercus sp.

Kishah-i-kasni (Ham., Teh.) Cichorium Intybus L.

Kisher Kundur Boswellia Carterii Bird.

Kish-kash (Ar.) Papaver somniferum L.

Kishmish (Pers.) Vitis vinifera L.

Kishmish-askari (Bagh.) Vitis vinifera L.

Kishmish-i-dOgh (Bagh.) Vitis vinifera L.

Kishmish-i-kull (Teh.) Loranthus Grewinkii Boiss. & Bunge

Kishmish-i-sabzah (Bagh.) Vitis vinifera L.

Kishmish-kawali (Ind. bazaars) Loranthus Grewinkii Boiss. & Bunge

Kisht bar Kisht (Pers.) Helicteres Isora L.

Kodu (Ind. bazaars) See Citrullus vulgaris Schrad

Kohi bang (Bal.) Hyoscyamus reticulatus L

Kohl Farsi (Pers.) Astragalus fasciculaefolius Boiss.

Kohl Kirmani Astragalus fasciculaefolius Boiss.

Kondochi (Schl.) Veratrum album L.

Koriyan (Gr.) Coriandrum sativum L.

Kornub (Isf.) Prosopis Stephaniana Kunth

Kors-i-kamar (Ait.) Entada gigas (L.) Fawc. & Rendle

Koshataki (Sans.) Luffa acutangula Roxb.

Krafas-al-bir (Iraq) Adiantum Capillus-Veneris L.

Kriwarik (Turk.) Agaric

Kriit (Afg.) Bos indicus

Kuchila (Hind.) Strychnos Nux Vomica L.

Kuchulah (Teh.) Strychnos Nux Vomica L.

Kuhan-i-shutur (Teh.) Camelus dromedarius L.

Kuhl (Pers.) Antimonium Sulphidum

Kukil-i-pol (Kash.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Kulambu (Teh.) Jateorhiza Columba Miers

Kunbut (Syr.) Prosopis Stephaniana Kunth

Kundij (Turk.) Sesamum indicum L.

Kundur (Achundow) Gypsophila paniculata L.

Kundur (Teh.) Boswellia Carterii Bird.

Kundura unsa and zakara Boswellia Carterii Bird

Kundusch (Achundow) Gypsophila paniculata L.

Kundush (Ham., Teh.) Veratrum album L.

Kunjad (Bom.) Astragalus fasciculaefolius Boiss.

Kunjad (Kurd.) Sesamum indicum L.

Kunjada (Ait.) Astragalus fasciculaefolius Boiss

Kunjidah-i-surkh u safld (Teh.) Astragalus fasciculaefolius Boiss.

Kurdumana (Hind.) Conium maculatum L.

Kurk amla (Turk.) Phyllanthus Emblica L.

Kurwa (Ar., Iraq) Ricinus communis L.

Kusam (Hind.) Carthamus tinctorius L.

Kusa misri (Leh) See Saccharum officinarum L.

Kust (Ham.) Saussurea Lappa C. B. Clarke

Kutha Kushta patchuk (Hind.) Saussurea Lappa C. B. Clarke

Kuzbara (Ar., Iraq) Coriandrum sativum L.

Lachyat-as-sheikh See Lecanora esculenta Eversm.

Lakh (Bom.) Lathyrus sativus L.

Lala (Afg.) Tulipa montana Lindl.

Lal-chandan (Hind.) Pterocarpus santalinus L.

Lai mirch (Hind.) Capsicum frutescens L.

Lang (Guz.) Lathyrus sativus L.

Lapis jadaicus (Ph. Pers.) Cidaris sp.

Lar (Kash.) Cucumis sativus L.

Lasurkh (Teh., Isf.) Cupri oxidum

Laung (Hind.) Eugenia aromatica Baill.

Leeka (Iraq) Rhodymenia sp.

Lehsan (Hind.) Allium sativum L.

Lek-poshte (Schl.) Testudo horsfieldii Grey and T. graeca

Lesan ul Lamal (Ar.) Plantago ovata Forsk.

Liane vermifuge (Fr.) Quisqualis indica L

Lihayat as-shayib (Bagh.) Roccella Montagnei Bel.

Lihayat as-shayib (Iraq) Cladophora sp. (p. 165)

Lihur Phoenix dactylifera L.

Limmon Basra (Iraq) Citrus aurantifolia (Christm.) Swingle

Limon (Iraq) Citrus aurantifolia (Christm.) Swingle

Limon-amman (Iraq) Citrus aurantifolia (Christm.) Swingle

Livas (Pers., Ar.) Rheum Ribes L.

Lizan ul usafir (Achundow) Holarrhena antidysenterica Wall.

Lubia (Iraq) Vigna Catjang Walp.

Lubia (Teh.) Phaseolus vulgaris L.

Lubia-kermiz (Teh.) Phaseolus vulgaris L.

Lubiya-gul (Teh.) Dolichos Lablab L.

Lukah (Kurd.) Gossypium sp. (p. 123)

Lyka (Iraq) Rhodymenia sp.

Mab-ul-dan (Ar.) Melia Azedarach L.

Maghdunes (Iraq) Carum Petroselinum Benth.& Hook.

Maglah Matricaria sp.

Mahizahraj (Ar.) Verbascum Thapsus L.

Mahriz (Kash.) See Lecanora esculenta Eversm.

Maiphala (Hind.) Quercus infectoria Olivier

Majandri (Bal.) Sesbania aculeata Poir.

Mak (Bal.) Vigna Catjang Walp.

Mamiran (Teh.) Coptis Teeta Wall.

Mamlz (Teh.) Copra sp.

Mamlz-i-kiri (Teh.) Copra sp.

Manjit (Hind.) Rubia Cordifolia L. and R. tinctorium

Mansaril (Kash.) Polygonum amplexicaule Don (p. 156)

Marchubah (Ham.) Asparagus adscendens Roxb.

Murchin gusht Stachys lavandulaefolia Vahl

Marg-i-mahl (Teh.) Anamirta paniculata Coleb.

Marjanjush (Achundow) Origanum Majorana L. (p. 174)

Marmut (Ait.) Boucerosca Aucheri(l) (p. 135)

Marorphali (Hind.) Helicteres Isora L.

Marv (Isf.) Salvia macrosiphon Boiss.

Marva (Yark.) See Chahar-tukhmah

Maryam nukhudi (Teh.) Teucrium Folium L.

Marzanjush (Tab.) Stachys lavandulaefolia Vahl

Marzanpish (Teh.) Zataria multiflora Boiss.

Mash (Iraq, Pers.) Phaseolus radiatus L.

Masha (Sans.) Phaseolus radiatus L.

Mashana churro (Bal.) Mummy

Mash-i-maha (Afg.) Phaseolus radiatus L.

Masur (Hind.) Lens esculenta Moench

Maur (Bal.) Salvia aegyptica L. (p. 169)

Mayah-i-barrah (Isf.) Ovis sp.

Mazaryun (Teh.) Verbascum Thapsus L.

Mazu (Isf.) Quercus infectoria Olivier

Meriam Nekhodi (Teh.) Teucrium scordioides Schreb. (p. 177)

Metahk (Iraq) Juglans regia L.

Methi (Hind., Bom.) Trigonella Foenum-graecum L.

Mishi Phoenix dactylifera L.

Mishk-i-taramashia (Ind. bazaars) Zizyphora tenuior L.

Mishmish (Iraq) Prunus Armeniaca L.

Misri (Egy.) See Saccharum officinarum L.

Mlvah-i-zaban-i-gunjishk (Pers.) Holarrhena antidysenterica Wall.

Moghl-ezregh (Schl.) Commiphora Mukul Engl.

Moma (Hind.) Hymenoptera, Apoidea

Moohar-khas (Ind. bazaars) Adiantum Capillus-Veneris L.

Motha (Hind.) Cyperus rotundus L.

Muchchah (Isf.) Lepidium Draba L.

Mughat (Egy.) Glossostemon Bruguieri Desf.

Mugrila (Hind.) Nigella saliva Sibth.

Mukhlisah Matricaria sp.

Mukul See muql

Mula (Hind.) Raphanus sativus L.

Mulukhiyah (Iraq) Corchorus olitorius L.

Mum (Teh.) Hymenoptera, Apoidea

Mum-i-kafuri Hymenoptera, Apoidea

Mumiya (Pers.) Mummy

Mumiyai (Pers.) Mummy

Munakha (Pers.) Vitis vinifera L.

Mun-e-makki (Teh.) Commiphora Molmol Engl.

Muql (Ar.) See Commiphora Mukul Engl.

Muql-i-abair (Teh.) Commiphora Mukul Engl.

Muql-i-azraq (Teh.) Commiphora Mukul Engl.

Muql-i-yahud (Teh.) Commiphora Mukul Engl.

Mur (Hind., Bom.) Commiphora Molmol Engl.

Murda sang (Teh.) Plumbi Oxidum

Murda sang-i-nugra'i (Teh.) Plumbi Oxidum

Murda sang-i-tila'I (Teh.) Plumbi Oxidum

Murd-i-sabz Myrtus communis L.

Muro (Hind.) Raphanus sativus L.

Musabbar (Ar.) Aloe Perryi Baker

Muschk-i-zemin Cyperus rotundus L.

Myrrha mechensis (Ph. Pers.) Commiphora Molmol Engl.

Nafal (Iraq) Trifolium repens L.

Nafil (Iraq) Trifolium repens L.

Nakhl Phoenix dactylifera L.

Nakhud (Teh., Punj., Turk.) Cicer arietinum L.

Namak (Teh.) Sodium carbonate

Naphae flores (Schl.) Citrus sinensis (L.) Osbeck

Nar (Turk.) Punica Granatum L.

Nasab!dah-i-kirmani (Teh.) Indigofera tinctoria L.

Nashwar (Pers.) Nicotiana sp.

Nenuphar (Ph. Pers.) Nymphaea alba L.

Nil (Hind.) Indigofera tinctoria L.

Nil-kanthe (Punj.) Chrozophora verbascifolia Juss.

Nilufar See Nymphaea alba L.

Nllufar-i-kirmanashahl (Teh.) Nymphaea alba L.

Nishastah (Teh.) Triticum vulgare Vill.

Nisik (Kurd, in Iraq) Lens esculenta Moench

Nok (Kurd.) Cicer arietinum L.

Normush (Ham.) Ochrocarpus longifolius Benth.& Hook.

Nukhud-i-alvand (Teh., Isf.) Aristolochia rotunda L.

Nukhund-i-alavandi (Ar.) Aristolochia rotunda L.

Numi Basra Citrus aurantifolia

(Christm.)

Swingle

Nur-mus (Ham.) Ochrocarpus longifolius Benth.& Hook.

Omum (Tam.) Carum copticum Benth.& Hook.

Orisa (Afg.) Iris spuria Pall.

Osteocolla (Lat.) Mummy

Osthoukhodouce (Schl.) Lavandula dentata L.

PLANTS AND DRUGS OF IRAN

AND IRAQ

Pachman-i-puh (Teh.) Helicteres Isora L.

Padzahr (Pers.) Capra aegagrus Gmel.

Paglah (Kurd.) Vicia Faba L.

Paiwand-e-maryam (Pers.) Prunus Mahaleb L.

Pala-mangy (Kash.) See Lecanora esculenta Eversm.

Palas Keby (Hind.) Butea frondosa Roxb.

Palaspapado (Duk.) Butea frondosa Roxb.

Palsan (Hind.) Hibiscus cannabinus L.

Pambu (Kurd.) Gossypium sp. (p. 123)

Pambuq (Turk.) Gossypium sp. (p. 123)

Panirak See Malva sylvestris L. var. mauritiana oiss.

Panir mayeh Ovis sp.

Papal (Pers.) Areca Catechu L.

Papita (Ar., Hind., Bom.) Strychnos Ignatii Berg.

Paptiyal (Teh.) Strychnos Ignatii Berg.

Parakeh-i-hindi (Teh.) Butea frondosa Roxb.

Parr-i-siyavash Adiantum Capillus-Veneris L.

Pat (Beng.) Bombyx fortunatus Hutton

Patchak (Beng.) Saussurea Lappa C. B. Clarke

Pathar-ka-ber (Hind.) Cidaris sp.

Pating (Afg.) Prunus Armeniaca L.

Pechak (Hind.) Helicteres Isora L.

Peganon (Scripture) Ruta graveolens L.

Penirek (Schl.) Malva sylvestris L. var. mauritiana Boiss.

Phataki (Hind.) Alum

Phitkari (Hind.) Alum

Piaz (Kurd.) Allium Cepa L.

Pllah abrlsham (Teh.) Bombyx fortunatus Hutton

Pileh Bombyx fortunatus Hutton

Pil gush Inula Helenium L.

Pinang (Mai.) Areca Catechu L.

Plrlnj (Turk.) Oryza sativa L.

Pistah (Teh.) Pistacia vera L.

Pitar saleri (Hind.) Carum Petroselinum Benth.& Hook.

P6st-a-kuknar (Pers., Afg.) Papaver somniferum L.

Post~i-limon (Afg.) Citrus aurantifolia (Christm.) Swingle

Post-i-naranj Citrus sinensis (L.) Osbeck

Prabala (Sans.) Corallium rubrum Lam.

Psylli semina (Ph. Pers.) Plantago ovata Forsk.

Pudina (Hind., Pers.) Mentha sylvestris L.

Punah (Teh.) Mentha sylvestris L.

Pune (Teh.) Quercus Vallonea Kotschy

Punir-mayeh-shutur (Pers.) Camelus dromedarius L.

Punjah-i-salaba Orchis latifolia L.

Pust-i-kinah-kinah (Teh.) Cinchona Calisaya Wedd.

Pust-i-pistah (Teh.) Pistacia vera L.

Pust-i-utruj (Teh.) Citrus sinensis (L.) Osbeck

Qalyab (Teh.) Sodium Carbonate

Qamr-ad-din Prunus Armeniaca L.

Qanaqinah (Iraq) Cinchona Calisaya Wedd.

Qantaryun (Teh.) Calendula officinalis L.

Qarah Koz (Turk.) Calendula officinalis L.

Qaranful (Iraq) Eugenia aromatica Baill.

Qaranful-asward (Iraq) Eugenia aromatica Baill.

Qarch (Teh.) Agaric

Qar-i-qurut (Teh.) Bos indicus

Qarpuz (Turk.) Citrullus vulgaris Schrad.

Qatera (Hind.) Astragalus gummifer Labill.

Qatt (Ar.) Medicago sativa L.

Qodumah (Ar.) Alyssum campestre L.

Qunah baqan (Turk.) Helianthus annum L.

Qunbalilah (Teh.) Mallotus philippinensis Muell. Arg.

Qunnab Hibiscus cannabinus L. (p. 125)

Qurdumana (Teh.) Chaerophyllum sp.

Qurs-i-kamar (Teh.) Entada gigas (L.)Fawc.& Rendle

Qurtum (Ar.) Carthamus tinctorius L.

Qurunbad (Teh.) Curcuma aromatica Salisb.

Qurut (Teh.) Bos indicus

Qust-i-talkh (Teh.) Saussurea Lappa C. B. Clarke

Qutn (Ar.) Gossypium sp.

Qutn Amerikani Gossypium hirsutum L. (p. 122)

Qutn Iraqi Gossypium herbaceum L. (p. 122)

Qutn Misri Gossypium sp. (p. 123)

Rad. Junci odorati (Ph. Pers.) Cyperus rotundus L.

Rahishi (Ar.) Sesamum indicum L.

Raihan (Ar.) Ocimum Basilicum L.

Raihan (Yark.) See Chahar-tukhmah

Raiz de China (Port.) Smilax China L. and S. glabra Roxb.

Rajajira (Bom.) Corchorus olitorius L.

Rakta Chandana (Sans.) Pterocarpus santalinus L.

Rangan-ki-bel (Hind.) Quisqualis indica L.

Rangh (Ar., Hind.) Lawsonia alba Lam.

Rang-i-kirmani (Teh.) Indigofera tinctoria L.

Rang-i-sabldah (Teh.) Indigofera tinctoria L.

Rang-i-vasmah (Teh.) Indigofera tinctoria L.

Rang-mehndi (Hind.) Lawsonia alba Lam.

Ranj-i-badshah Onosma sp.

Rasan Inula Helenium L.

Rashi (Bagh.) Sesamum indicum L.

Ra's-i-hindi (Teh.) Inula Helenium L.

Rasin (Hind.) Sesbania aculeata Poir.

Rasna (Hind.) Inula Helenium L.

Ratanjali (Guz.) Pterocarpus santalinus L.

Ratanjot (Hind.) Onosma echioides L.

Rati (Hind.) Abrus precatorius L.

Ratiyanah (Teh.) Pterocarpus santalinus L.

Razmah (Kash.) Phaseolus vulgaris L.

Resha-i-kishvar (Ham., Isf., Teh.) Cuscutaplanifolia Ten. and C. hyalina Roth

Resham Bombyx fortunatus Hutton

Resham-ki-keri (Duk.) Bombyx fortunatus Hutton

Reyhane Kouhi (Schl.) Ocimum canum Sims

Risha Baba Adam (Schl.) Arctium Lappa L.

Rishah havah-i-chubah (Ham.) Onosma echioides L.

Rishah-i-anar (Teh.) Punica Granatum L.

Rishah-i-anjabar (Teh.) Polygonum Bistorta L.

Rishah-i-arlsa (Teh.) Iris spuria Pall.

Rishah-i-asl-i-siis (Teh.) Glycyrrhiza glabra L.

Rishah-i-baba-Adam (Teh.) Arctium Lappa L.

Rishah-i-kabar (Teh.) Capparis spinosa L.

Rishah-i-kalafs (Teh.) Ferula Sumbul Hook. f.

Rishah-i-khatmi (Ham.) Althaea lavateraefolia DC.

Rishah-i-raziyanah (Teh.) Foeniculum vulgare Mill.

Rishah-shah-tut (Teh.) Morus nigra L.

Rishah tamesh (Teh.) Plumbago rosea L.

Rish-shar (Teh.) Ferula galbaniflua Boiss.

Rivand-i-chin! (Isf., Teh.) Rheum palmatum L.

Riwas (Punj.) Rheum Ribes L.

Roghan-i-khash khash Papaver somniferum L.

Roghan-i-zagher (Ait., Afg.) Linum usitatissimum L.

Rojia (Port.) Tagetes erecta L.

Rounace (Schl.) Rubia Cordifolia L. and R. tinctorium L.

Rubb-i-sus Glycyrrhiza glabra L.

Rughan-i-char-i-chesak See Tribulus terrestris L.

Ruhan (Kurd.) Ocimum Basilicum L.

Runas (Teh., Isf.) Rubia Cordifolia L. and R. tinctorium L.

Runiyas (Teh., Isf.) Rubia Cordifolia L. and R. tinctorium L.

Rutab Phoenix dactylifera L.

Ruzz (Ar.) Oryza saliva L.

Sa'ad (Iraq) Cyperus rotundus L.

Sa'atar (Ind. bazaars) Zataria multiflora Boiss.

Sabr-i-zard (Teh.) Aloe Perryi Baker

Sadaf (Ar.) Cypraea moneta L.

Sadhaj-i-hindl (Isf.) Cinnamomum Cassia Blume

Safld ab-i-shaikh (Teh.) Plumbi Carbonas

Sag-anjar Solanum Dulcamara L. (p. 172)

Sages (Staff.) Pistacia Terebinthus L.

Sagiz-i-safid (Teh.) Pistacia Terebinthus L.

Sag Palak (Hind.) Spinacia oleracea L.

Sa'ir Phoenix dactylifera L.

Saisaban (Egy.) Sesbania aculeata Poir.

Sajji mati Sodium Carbonate

Saka-binaja (Ar.) Ferula persica Willd.

Sakblnaj (Teh.) Ferula persica Willd.

Sakulali (Teh.) Commiphora Mukul Engl.

Sa'lab (Teh.) Orchis latifolia L.

Salab-misri (Ar.) Orchis latifolia L.

Samagh Hamama (Hind.) Dorema Ammoniacum Don

Samgh Arabi (Ar., Pers.) Acacia Senegal Willd.

Samgh-i-arzhan (Teh.) Acacia Senegal Willd.

Samgh nadh (Punj.) Nummulites sp.

Samudraphena (Sans.) Sepia officinalis L.

Sana (Teh.) Cassia acutifolia Delile

Sana-hindi (Ar.) Cassia acutifolia Delile

Sana-mukhi (Iraq) Cassia acutifolia Delile

Sandal-i-safid (Teh.) Santalum album L.

Sandal-i-surkh (Teh.) Pterocarpus santalinus L.

Sandalus (Ind. bazaars) Trachylobium Hornemannianum Hayne

Sang-i-marjan (Hind.) Corallium rubrum Lam.

Sang-i-sar-i-mahl (Ind.) Percomorphi, Sciaendae

Sang-i-shadnaj (Afg.) Nummulites sp.

Sang-i-yahuda (Pers.) Cidaris sp.

Sanjirahut (Sans.) Calcium Sulphate

Sansaq (Ar.) Slachys lavandulaefolia Vahl

Saosafid (Ait.) Gypsophila paniculata L.

Sapistan (Pers.) Cordia Myxa L.

Sarcocolla (Gr.) Astragalus fasciculaefolius Boiss.

Sarish Eremurus Aucherianus Boiss.

Sarsand (Bal.) Salvia Hydrangea DC.

Sarsun (Hind.) Brassica campestris L. var. Napus Bab.

Sarwali (Hind.) Celosia argentea L.

Satanj (Punj.) Nummulites sp.

Satari (Hind.) Ruta graveolens L.

Satarmul (Hind.) Asparagus adscendens Roxb.

Satavar (Hind.) Asparagus adscendens Roxb.

Sawa (Hind.) Peucedanum graveolens Benth.& Hook. (p.

148)

Sebestan (Pers.) Cordia Myxa L.

Seetere (Schl.) Thymus Serpyllum L. var. Kotschyanus

Boiss.

Seid (Sud.) Cyperus rotundus L.

Sek binedge (Schl.) Ferula persica Willd.

Sekran (Syr.) Withania Somnifera Dunal

Semen Bardanae (English Arctium Lappa L.

Herbal1730)

Semen Basilici (Old Herbals) Ocimum Basilicum L.

Sem. Cichorii (Ph. Pers.) Cichorium Intybus L.

Sepistan (Teh.) Cordia Myxa L.

Sesbaniyah (Iraq) Sesbania aculeata Poir.

Seta Kundura (Hind.) Boswellia Carterii Bird.

Shabbit (Ar.) Peucedanum graveolens'Benth.& Hook. (p.

148)

Shaf-i-mamita (Teh.) Clyster

Shaftal (Punj., Bal.) Trifolium repens L.

Shagagi (Teh.) Trachydium Lehmanni Benth.

Shahdanej-i-'adas!(Teh.) Nummulites sp.

Shahdeve (Hind.) Chrozophora verbascifolia Juss.

Shahi (Leh) See Saccharum officinarum L.

Shahna (Bal.) Pistacia vera L.

Shahtarrah (Pers.) Fumaria parviflora Lam.

Shah-tut (Pers.) Morus nigra L.

Sha'ir Hordeum sp.

Sha'lr Abu Sikkatain (Ar.) Hordeum sp.

Sha'ir Abu Suwaif (Ar.) Hordeum sp.

Sha'irah Hordeum sp.

Sha'ir Sparqalan (Ar.) Hordeum sp.

Shakakula micari (Hind.) Asparagus adscendens Roxb.

Shakar (Pers.) Saccharum officinarum L.

Shakar-i-surkh (Teh.) Saccharum officinarum L.

Shakar tlqal (Teh.) Echinops persicus Stev.

Shakhah-i-marjan (Teh.) Corallium rubrum Lam.

Shakr-ul-ashar (Pers.) Cotoneaster nummularia Fisch.& Mey.

Shamballlah (Teh.) Trigonella Foenum-graecum L.

Shami (Iraq) Citrullus vulgaris Schrad.

Shams-wa-qamar (Iraq) Helianthus annuus L.

Shar^al-anat (Iraq) Adiantum Capillus-Veneris L.

Shatarrah (Teh., Isf.) Fumaria parviflora Lam.

Sha'ur Hordeum sp.

Sheb (Bagh., Iraq) Alum

Shekakul (Teh.) Trachydium Lehmanni Benth.

Shijar (Iraq) Cucurbita Pepo DC.

Shilib (Turk.) Oryza saliva L.

Shinah Azqhi (Bal.) Datura Stramonium L.

Shingir gaz Tamarix pentandra Pall.

Shirias Eremurus Aucherianus Boiss.

Shir Kalan (Teh.) Acanthophyllum squamosum Boiss.

Shir Khisht (Teh.) Cotoneaster nummularia Fisch.& Mey.

Shir-milk (Pers.) Cotoneaster nummularia Fisch.& Mey

Shir-zad (Teh.) Lecanora esculenta Eversm.

Shltaraj (Teh.) Plumbago rosea L.

Shivit (Isf.) Peucedanum graveolens Benth.& Hook.

Shok (Ar.) Prosopis Stephaniana Kunth

Shorah (Hind.) Potassium Nitrate

Shudnuj udsee (Ar.) Nummulites sp.

Shurah-i-qalam (Teh.) Potassium Nitrate

Shuwairib Hordeum sp.

Shuwandar sukari (Iraq) Beta vulgaris L.

Siah gaz Tamarix articulata Vahl (p. 176)

Sibar (Ar.) Aloe Perryi Baker

Silaigah (Iraq) Beta vulgaris L.

Silaijah (Iraq) Beta vulgaris L.

Silajatu (Sans.) Mummy

Silajit (Hind.) Mummy

Siliq (Turk.) Beta vulgaris L.

Sim (Hind.) Dolichos Lablab L.

Simbi (Sans.) Dolichos Lablab L.

Simsim (Iraq) Sesamum indicum L.

Sindur (Bom.) Plumbi Oxidum

Sinjad-i-talkh (Teh., Isf.) Melia Azedarach L.

Sinn-aj-jamal Triticum sp.

Sinn-al-fil Triticum sp.

Sipand (Teh.) Peganum Harmala L.

Sipi (Hind.) Cypraea moneta L.

Sir (Teh., Iraq) Allium sativum L.

Siris Eremurus Aucherianus Boiss.

Sirish-i-narm Eremurus Aucherianus Boiss.

Sirlsh-i-saf!d (Isf., Teh.) Eremurus Aucherianus Boiss.

Siyah-danan (Teh.) Nigella saliva Sibth.

Siyah-tukhmah (Teh.) Nigella saliva Sibth.

So-ad (Ham.) Cyperus rotundus L.

Som (Ar.) Allium sativum L.

Soo'juch (Kurd.) Vitis vinifera L.

Sopari (Hind.) Areca Catechu L.

Soyah (Hind.) Peucedanum graveolens Benth.& Hook.

Spati-kari (Sans.) Alum

Spistha (Afg.) Medicago sativa L.

Stigu (Afg.) Prunus Armeniaca L.

Subz-i-gulanj (Teh.) Pistacia Khinjuk Stocks.

Sudab (Teh.) Ruta graveolens L.

Sudaba (Ar.) Ruta graveolens L.

Sufeda (Hind.) Plumbi Carbonas

Sufed musli (Bom.) Asparagus adscendens Roxb.

Sufid pathar (Hind.) Calcium Sulphate

Sukhur Pistacia Trebinthus L.

Sumbul (Teh.) Ferula Sumbul Hook. f.

Sumbul-i-lat!f (Teh., Isf.) Nardostachys Jatamansi DC.

Sumbul-jibali (Ar.) Nardostachys Jatamansi DC.

Sumbulu'1-tib (Teh., Isf.) Nardostachys Jatamansi DC.

Sumgh alucha (Pers.) See Prunus Cerasus L.

Summaq (Teh.) Rhus coriaria L.

Summaq-i-shakki bi hastah (Teh.) Rhus coriaria L.

Surinjan See Merendera persica Boiss.

Surinjan-i-kirmanI (Teh.) Cokhicum luteum Baker and C.

speciosumStev.

Surinjan-i-shirin (Ind. bazaars) See Merendera persica Boiss.

Surinjan-i-sufrah shudah (Teh.) Merendera persica Boiss.

Surinjan-i-talkh (Pers.) Colchicum luteum Baker and C.

speciosumStev.

Sur-kuk (Afg.) Testudo horsfieldii Grey and T. graeca

Surmah (Pers.) Antimonium Sulphidum

Surma-ka-pathar (Hind.) Antimonium Sulphidum

Tabashir (Ind. bazaars) Bambusa arundinacea L.

Tabashira (Ar.) Bambusa arundinacea L.

Tabashlr-i-qalami (Teh.) Bambusa arundinacea L.

Taj-i-khurus (Teh.) Amaranthus paniculatus L.

Taj-i-rizi (Teh.) Solanum nigrum L.

Takmeria (Bom.) Ocimum Basilicum L.

Talispatra (Hind.) Taxus baccata L.

Talkak (?) (Iraq) Quercus lusitanica Lam. var. tauricola

Tambaku (Afg.) Nicotiana Tabacum L. and N. rustica L.

Tambra nagkeshur (Pers.) Ochrocarpus longifolius Benth.& Hook.

Tamr Phoenix dactylifera L.

Tannum (Ar.) Chrozophora verbascifolia Juss.

Tapalaq (Teh.) Cyperus rotundus L.

Tar-anjubin (Pers.) Alhagi camelorum Fisch. (also p. 162)

Tara tezak (Afg.) Lepidium sativum L.

Tarbuz (Teh.) Citrullus vulgaris Schrad.

Tarrah (Pers.) Fumaria parviflora Lam.

Tartak (Hind.) Rhus coriaria L.

Tavi misri (Leh) See Saccharum officinarum L.

Tawak (Kurd.) Celtis Tournefortii Lam. (p. 97)

Terengamisk(?) (Teh.) Calamintha graveolens Benth

Thebba (Iraq) See Nicotiana Tabacum L. and N. rustica L.

Thum (Turk.) Allium sativum L.

Til (Hind.) Sesamum indicum L.

Timan (Iraq) Oryza saliva L.

Tin Ficus Carica L.

Tirsh (Kurd.) Rhus coriaria L.

Tochme Kertchec (Schl.) Ricinus communis L.

Towdri (Hind.) Sisymbrium Sophia L.

Tribolia (modern Gr.) Tribulus terrestris L.

Triorit (Sans.) Ipomoea Turpethum R. Br.

Triputa (Sans.) Ipomoea Turpethum R. Br.

Tuber Chinae Smilax China L. and S. glabra Roxb.

Tu fu ling (Chin.) Smilax China L. and S. glabra Roxb.

Tukhm-chirbati (Schl.) Ocimum canum Sims

Tukhm-i-anjurah (Teh.) Salvia macrosiphon Boiss.

Tukhm-i-babunah (Teh.) Matricaria Chamomilla L.

Tukhm-i-badanjan (Teh.) Solanum xanthocarpum Schr. & Wend, and

S.Melongena L.

Tukhm-i-barhang (Ham.) Plantago major L.

Tukhm-i-bazrak (Ham.) Linum usitatissimum L.

Tukhm-i-bihdanah (Teh.) Pyrus Cydonia L.

Tukhm-i-chuqundur (Teh.) Beta vulgaris L.

Tukhm-i-garmak (Teh.) Citrullus vulgaris Schrad.

Tukhm-i-gishn!z (Teh.) Coriandrum sativum L.

Tukhm-i-havlj (Teh.) Daucus Carota L.

Tukhm-i-hummaz (Teh., Ham.) Rumex conglomerate L. and R. obtusifolius

L.

Tukhm-i-iblis (Teh.) Caesalpinia Bonducella Roxb.

Tukhm-i-isfand (Teh.) Peganum Harmala L.

Tukhm-i-ispanaj (Teh.) Spinacia oleracea L.

Tukhm-i-jinjak (Ait.) Prosopis Stephaniana Kunth

Tukhm-i-kadu (Teh.) Cucurbita Pepo DC.

Tukhm-i-kadu qalyanl (Teh.) Lagenaria vulgaris Ser.

Tukhm-i-kafshah (Teh., Ham.) Carthamus tinctorius L.

Tukhm-i-kahu (Teh.) Lactuca saliva L.

Tukhm-i-kalam (Teh.) Carum Petroselinum Benth. & Hook.

Tukhm-i-karafs (Teh.) Apium graveolens L.

Tukhm-i-kasni (Ham., Teh.) Cichorium Intybus L.

Tukhm-i-katan (Ait.) Linum usitatissimum L.

Tukhm-i-keshus (Pers.) Cuscuta planifolia Ten.and C. hyalina Roth

Tukhm-i-khabazi (Teh.) Malva sylvestris L. var. mauritiana Boiss.

Tukhm-i-khak-i-shir (Ham.) Erysimum repandum L.

Tukhm-i-khakshlr talkh Erysimum sp. (p. 171)

Tukhm-i-khardal (Teh., Ham.) Salvia sp.

Tukhm-i-khash khash Papaver somniferum L.

Tukhm-i-khatml (Isf.) Althaea sp.

Tukhm-i-khatmi Althaea lavateraefolia DC.

Tukhm-i-khiyar (Teh.) Cucumis sativus L.

Tukhm-i-kishavar (Ham., Isf.,Teh.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Tukhm-i-kushuth (Ham., Isf.,Teh.) Cuscuta planifolia Ten. and C. hyalina Roth

Tukhm-i-lak-pusht (Teh.) Testudo horsfieldii Grey and T. graeca

Tukhm-i-lal'abbas (Teh.) Mirabilis Jalapa L.

Tukhm-i-livas (Ham., Teh.) Rheum Ribes L.

Tukhm-i-marv (Teh.) Salvia macrosiphon Boiss.

Tukhm-i-murd (Teh.) Myrtus communis L.

Tukhm-i-nil Ipomoea hederacea Jacq.

Tukhm-i-nllufar (Teh.) Ipomoea hederacea Jacq.

Tukhm-i-piyaz (Teh.) Allium Cepa L.

Tukhm-i-raihan (Ham., Teh.) Ocimum Basilicum L.

Tukhm-i-raziyanah (Teh., Ham.) Foeniculum vulgare Mill.

Tukhm-i-shabdar (Teh.) Trifolium repens L.

Tukhm-i-shaga'ig (Ham.) Papaver somniferum L.

Tukhm-i-shahl (Teh.) Lepidium sativum L.

Tukhm-i-shalgham (Teh.) Brassica campestris L. var. Napus Bab.

Tukhm-i-shambal!lah (Teh., Ham.) Trigonella Foenum-graecum L.

Tukhm-i-sharbati (Ham., Teh.) Ocimum canum Sims

Tukhm-i-shatarrah (Ham.) Fumaria parviflora Lam.

Tukhm-i-shivid (Teh.) Peucedanum graveolens Benth.& Hook.

Tukhm-i-siyah (Teh.) Nigella saliva Sibth.

Tukhm-i-tamr (Teh.) Tamarindus indica L.

Tukhm-i-tarrah (Teh.) Allium sativum L.

Tukhm-i-turi (Afg.) Luffa acutangula Roxb,

Tukhm-i-turubchah (Teh.) Raphanus sativus L.

Tukhm-makhtum (Punj.) Sigillated Earth

Tukhm-taj-i-khurus (Isf.) Amaranthus paniculatus L.

Tukhm tartizak (Isf.) Lepidium sativum L.

Tukhm-tatura (Pers.) Datura Stramonium L.

Tukhm-zaban-i-gunj ishk-i-

talkh(Pers.)

Holarrhena antidysenlerica Wall.

Tukhm zardak (Teh.) Daucus Carota L.

Tukhm zlreh (Teh.) Carum Bulbocastanum Koch

Tuklejah(?) (Ham.) Stachys germanica L.

Tumaku Nicotiana Tabacum L. and N. rustica L

Tur (Kurd.) Raphanus sativus L.

Turb (Pers.) Raphanus sativus L.

Turbad (Leh) Ipomoea Turpethum R. Br

Turbud (Teh.) Ipomoea Turpethum R. Br.

Turl (Teh.) Luffa acutangula Roxb

Tut-i-dham (Pers.) Moms nigra L.

Tut-i-kushk (Teh.) Moms nigra L

Tutun (Iraq) Nicotiana Tabacum L. and N. ruslica L.

Udasaliyun (Gr.) Apium graveolens L.

Ud-i-balsan (Isf.) Commiphora opobalsamum Kunth

Unnab (Iraq) Zizyphus vulgaris L.

Unnab (Teh.) Zizyphus vulgaris L.

Urd (Ind.) Phaseolus radiatus L.

Urid (Ind.) Phaseolus radiatus L.

Uruk-el-kafur (Ar.) Curcuma Zedoaria Roxb. and C.

ZerumbetRoxb

Ushna ushek (Pers.) Dorema Ammoniacum Don

Ustukhudus (Teh.) Lavandula dentata L.

Uurd (Abu Mansur) Myrtus communis L.

Uzarih (Turk.) Peganum Harmala L.

Valik (Teh.) Allium Akaka Gmel.

Vasha (Teh.) Dorema Ammoniacum Don

Vetiver (Tarn.) Vetiveria zizanioides Stapf

Vrishanasana (Sans.) Embelia Ribes Burm.

Warch (Punj.) Acorus Calamus L.

Ward (Ar.) Rosa damascena Mill

Ward (Ar.) Rosa hemisphaerica Herm.

Ward-ash-shams (Iraq) Helianthus annuus L.

Wasma (Punj., Pers., Turkey) Indigofera tinctoria L.

Welec See Valik

Weleque See Valik

Winjah (Kurd.) Medicago saliva L.

Wodak (Bal.) Tulipa montana Lindl.

Wuda (Ar.) Cypraea moneta L.

Yunjah (Kurd.) Medicago sativa L.

Zaadi Phoenix dactylifera L.

Zafaran (Teh.) Crocus sativus L

Zaeteran (Boiss.) Thymus sp.

Zafran (Ar.) Crocus sativus L.

Zagher (Ait., Afg.) Linum usitatissimum L.

Zahar (Iraq) Anamirta paniculata Coleb.

Zaitun Olea europea L.

Zaj-u-safld (Teh.) Alum

Zalil (Iran) Delphinium Zalil Ait. & Hemsl.

Zamchi (Turk.) Alum

Zanjabil chami Inula Helenium L.

Zanjabil-i-shami Inula Helenium L.

Zaravand-i-gird (Pers.) Aristolochia rotunda L.

Zaravand-i-tavll (Ham., Teh.) Aristolochia longa L.

Zard alu (Pers.) Prunus Armeniaca L.

Zard chobah (Pers.) Curcuma domestica Val. and C. longa Trim.

Zarishk (Hind., Bom.) Berberis vulgaris L.

Zarnab (Isf., Ar.) Taxus baccata L.

Zarnickh-i-dandan (Teh.) Arsenic Trisulphide

Zarnlkh (Teh.) Arsenic Trisulphide

Zarnikh-zard (Isf.) Arsenic Trisulphide

Zatar (Syr., Iraq) Thymus Serpyllum L. var. Kotschyanus

Boiss.

Zatar (Teh.) Zataria multiflora Boiss. (also pp. 174, 178)

Zatar farisi (Boiss.) Thymus sp.

Ziniyan (Teh., Ham.) Carum copticum Benth. & Hook.

Zira (Hind.) Cuminum Cyminum L.

Zlrah-i-sabz (Isf., Iraq) Cuminum Cyminum L.

Zireh-siyah (Isf.) Carum Bulbocastanum Koch

Zirishk (Bagh.) Berberis vulgaris L.

Zirishk-i-guli (Ham., Teh.) Berberis vulgaris L.

Zirishk-tursh (Punj.) Berberis vulgaris L.

Ziwan (Iraq) Lolium rigidum Gaud.

Zufa (Teh.) Nepeta micrantha Bunge and N.

ispahanicaBoiss.

Zufah-i-yabis (Ar.) Nepeta micrantha Bunge and N.

ispahanicaBoiss

Zuleh (Ham.) Gypsophila paniculata L.

Zuna (Teh.) Nepeta micrantha Bunge and N.

ispahanicaBoiss.

Zunghari Pistacia Terebinthus L.

Zupha-e-yabis (Ar.) Hyssopus officinalis L. var. angustifolia

Boiss.

Zuratspi (Kurd.) Sorghum vulgare Pers.

Zurraij (Iraq) Chrozophora verbascifolia Juss.

Zurunbad (Teh.) Curcuma Zedoaria Roxb. and C.

ZerumbelRoxb.