Uniwersyteckie zbiory elektroniczne a

ochrona praw autorskich

dr Justyna Ożegalska-Trybalska

Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

Pełnosprawny Student IIIKraków, 16-17 września 2009 r.

Źródła prawa

ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r.

dyrektywa z 22 maja 2001 r., 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym

Przedmiot ochrony

1) Utwory

- utwory literackie, naukowe, programy komputerowe, bazy danych.

2) Przedmioty praw pokrewnych

- artystyczne wykonania, fonogramy, wideogramy, nadania stacji radiowych i telewizyjnych

- pierwsze wydania, wydania naukowe i krytyczne (tzw. prawa pokrewne wydawców)

 

Utwory powstające w szkołach wyższych

utwory tworzone przez pracowników (naukowych/nienaukowych) szkół wyższych:

w sferze naukowej: raporty, opinie, artykuły, ekspertyzy, referaty konferencyjne (szkoły artystyczne: obrazy, rzeźby), doktoraty, habilitacje, monografie

w sferze edukacyjnej: egzaminy (testy dla studentów, kazusy), prezentacje, skrypty, zbiory testów na egzaminy wstępne

w sferze administracyjnej/organizacyjnej: zarządzenia, statuty, recenzje (prac magisterskich, prac doktorskich, rozpraw habilitacyjnych), strona www uczelni

 

Utwory powstające w szkołach wyższych

problem kwalifikowania niektórych materiałów, opracowań przygotowywanych przez pracowników szkół wyższych jako dokumentów lub materiałów urzędowych w rozumieniu art. 4 pr.aut. np:

- zarządzeń władz uczelni (rozporządzenia rektora)

- zarządzeń organów uczelni (uchwały senatu, uchwały

rady wydziału)

Utwory powstające w szkołach wyższych

utwory tworzone przez studentów szkół wyższych:

- prace licencjackie- prace magisterskie

- prace doktorskie

Podmiot praw autorskich

Uczelnia jako podmiot uprawniony z tytułu prawa autorskiego:

uprawnienia uczelni jako pracodawcy – art. 12 pr. aut.

uprawnienia uczelni w stosunku do utworów naukowych pracowników - art. 14 pr. aut.

relacja pomiędzy regulacją z art. 12 i 14 pr. aut.

uprawnienia uczelni w stosunku do prac dyplomowych studentów na podstawie art. 15a pr.aut.

Treść prawa autorskiego

autorskie prawa osobiste (art. 16 pr.aut.)

autorskie prawa majątkowe (art. 17 i art. 50 pr.aut.)

Autorskie prawa osobiste prawo do:

- autorstwa utworu

- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem lub udostępniania go anonimowo

- nienaruszalności treści i formy oraz jego rzetelnego wykorzystania

- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności

- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu

nieograniczone w czasie

niezbywalne

Ochrona autorskich praw osobistych w procesie digitalizacji

oznaczenie autorstwa

metki elektroniczne

zachowanie nienaruszalności treści i formy utworu

Autorskie prawa majątkowe

treść prawa - wyłączne prawo do:

korzystania z utworu wynagrodzenia za korzystanie rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji

pola eksploatacji

a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu (wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu cyfrowego, techniką cyfrową)

b) w zakresie obrotu oryginałem lub egzemplarzem, na którym utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie, najem),

c) w zakresie rozpowszechnienia utworu (publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie, nadawanie, udostępnienie za pośrednictwem Internetu).

Digitalizacja utworów i korzystanie z elektronicznych wersji utworów

digitalizacja to forma zwielokrotnienia utworu!

co do zasady, w okresie trwania autorskich praw majątkowych digitalizacja, rozpowszechnianie i udostępnianie wersji elektronicznych utworów wymaga zgody podmiotu uprawnionego (twórca, wydawca) z tytułu autorskich praw

czas trwania autorskich praw majątkowych – czas życia twórcy + 70 lat od jego śmierci

Digitalizacja utworów i korzystanie z elektronicznych wersji utworów

Podstawa prawna korzystania z utworów przez uczelnie (w tym dokonania digitalizacji utworu, udostępniania w elektronicznych zbiorach, bazach uczelni, udostępniania za pomocą Internetu):

umowa z uprawnionym z tytułu praw autorskich (licencyjna, przenosząca prawa)

przepisy dotyczące dozwolonego użytku

wewnętrzne regulacje jednostki naukowej (np. Rozporządzenia Rektora UJ nr 45 w sprawie elektronicznej bazy danych prac dyplomowych i rozpraw doktorskich)

Digitalizacja utworów i korzystanie z elektronicznych wersji utworów

Rozporządzenia Rektora UJ nr 45 w sprawie elektronicznej bazy danych prac dyplomowych i rozpraw doktorskich

– domniemanie udzielenia UJ (w momencie przekazania wersji elektronicznej pracy) nieodpłatnej licencji niewyłącznej na umieszczenie pracy w wersji elektronicznej w bazie oraz jej zwielokrotnianie i udostępnianie w formie elektronicznej w zakresie koniecznym dla weryfikacji autorstwa tej pracy i ochrony przed przywłaszczaniem jej autorstwa

– zobowiązuje się do przechowywania pracy w postaci niezmienionej i z poszanowaniem praw osobistych twórcy

– możliwość udzielenia UJ w formie pisemnej, nieodpłatnej licencji niewyłącznej do korzystania z pracy bez ograniczeń czasowych i terytorialnych w zakresie:

zwielokrotnienia w formie elektronicznej

udostępnienia w Internecie

Digitalizacja utworów przed upływem autorskich praw majątkowych

możliwość dokonania digitalizacji bez zgody uprawnionego z tytułu praw autorskich w zakresie dozwolonego użytku (osobistego lub publicznego)

art. 23 pr.aut. (dozwolony użytek osobisty)

art. 27 pr.aut. (licencja dla instytucji naukowych i oświatowych)

art. 28 pr.aut (licencja dla bibliotek)

art. 30 pt.aut (licencja dla archiwów, ośrodków dokumentacji)

art. 33¹ pr.aut. (licencja na rzecz osób niepełnosprawnych)

Licencja dla bibliotek – art. 28 ust. 1 pr.aut

1) udostępnianie egzemplarzy utworów rozpowszechnionych

– brak podstaw do dokonywania internetowych wypożyczeń cyfrowych wersji utworów on line!

– możliwość dokonywania udostępnień zbiorów elektronicznych na podstawie umów między biblioteką a twórcami/wydawcami)

Licencja dla bibliotek – art. 28 ust. 2 pr.aut

2) sporządzania lub zlecania sporządzania egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów

– problem dopuszczalności globalnej retrodygitalizacji zabiorów analogowych biblioteki na potrzeby tworzenia zbiorów w wersji elektronicznej, a następnie udostępniania takich zbiorów na zasadach określonych w art. 28 ust.3 pr.aut

Licencja dla bibliotek – art. 28

3) udostępniania zbiorów dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek

- brak podstaw do udostępniania elektronicznych wersji utworów w ogólnodostępnych sieciach komputerowych, nawet przy ograniczeniu kręgu osób korzystających z zasobów do czytelników posługujących się indywidualnymi hasłami dostępu do zbiorów biblioteki.

Korzystanie z utworów dla dobra studentów niepełnosprawnych - art. 33¹ pr.aut.

Możliwość korzystania z utworów przez uczelnie dla dobra studentów niepełnosprawnych po warunkiem, że:

utwór został rozpowszechniony

problem „rozpowszechnienia”:

utworów rozpowszechnianych w trakcie zamkniętych zajęć (np. ćwiczeń)

prac magisterskich, dyplomowych przekazanych przez twórców do biblioteki

korzystanie nie ma zarobkowego charakteru

odnosi się bezpośrednio do upośledzenia i jest podejmowane w zakresie wynikającym z natury upośledzenia

Korzystanie z utworów dla dobra studentów

niepełnosprawnych - art. 33¹ pr.aut.

przygotowywanie i udostępnianie materiałów dydaktycznych dla osób niepełnosprawnych w formie elektronicznej

tworzenie elektronicznych zbiorów utworów (literatury, podręczników, wykładów) dla niepełnosprawnych studentów

wymiana zbiorów elektronicznych z zasobami dla studentów niepełnosprawnych z innymi uczelniami, instytucjami itp

Digitalizacja i korzystanie z utworów po upływie autorskich praw majątkowych

na dokonanie digitalizacji, wprowadzenie do obrotu egzemplarzy zdigitalizowanych utworów nie jest wymagana zgoda podmiotu uprawnionego

możliwość tworzenia przez instytucję naukową biblioteki cyfrowej, w której udostępniane będą utwory, co do których wygasły autorskie prawa majątkowe

obowiązek wniesienia opłat na rzecz Funduszu Promocji Twórczości

Dziękuję za uwagę

Justyna Ożegalska-TrybalskaInstytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

ul. Kanonicza 14, 31-002 Krakówtel: 012 422 74 22

e-mail: ozeg@wp.pl, j.ozegalska-trybalska@uj.edu.pl

Konferencja jest współfinansowana ze środków

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Konferencja pod patronatem:

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. dr hab. Barbary Kudryckiej