universiteti i mjekËsisË tiranËfshmt.umt.rash.al/wp-content/uploads/2017/10/basri-lenjani.pdf ·...

UNIVERSITETI I MJEKËSISË

TIRANË

FAKULTETI I SHKENCAVE MJEKËSORE

TEKNIKE

TEMA: ARRESTI KARDIAK - REANIMIMI

KARDIOPULMONAL

Udhëheqësi i temës Kandidati

Prof. Dr. Ilir OHRI Mr. Sci. dr. Basri LENJANI

Tiranë, 2013

2

ARRESTI KARDIAK – REANIMIMI

KARDIOPULMONAL

3

,,S’ka gjë më të bukur se të shpëtosh një jetë njeriu’’

Autori

4

FALEMINDERIME

Familjes sime nënës, bashkëshortes, fëmijëve të mi, vëllezërve dhe motrës time - stimuluesve më të

lartë në jetën time.

Falënderoj mentorin tim Prof. dr. Ilir Ohrin, Anestezist- reanimator i shkëlqyer në trojet shqiptare

për punën e palodhshme, këshillat, sugjerimet dhe vërejtjet pozitive që i ka bërë gjatë punës time i

cili sinqerisht më udhëzoi në të gjitha fazat e punës së tezës së disertacionit.

Falendërim të posaçëm vlen për Dekanin e Fakultetit të Infermierisë në Tiranë, Prof. dr.sci. Petrit

Bara, që më udhëzoi më këshilloi gjatë përgatitjes se temës së doktoratës.

Jam shumë mirënjohës Prof. dr. Sadi Bexhetit i cili me autoritetin e tij më stimuloi në punën time

arsimore.

Falënderoj Kolektivin e Klinikës Emergjente të Qendrës Klinike Universitare të Kosovës, ata që më

ndihmuan në grumbullimin e materialit e të dhënave si për mbështetjen e vazhdueshme duke më dalë

në ndihmë në çdo kohë.

Falënderoj ,,Art Studio’’ i cili më ndihmoi në përgatitjen e pjesës teknike dhe kompjuterike të tezës

së disertacionit.

Falënderoi miqtë e mijë dhe të gjithë ata të cilët në mënyra të ndryshme më ndihmuan dhe më

motivuan në përgatitjen dhe në përfundimin e tezës së disertacionit.

5

SHKURTIMET

AC - Arresti kardiak

AHA - American Heart Association

AED - Defibrilatori i Jashtëm Automatik

AED - Defibrilatori i Jashtëm Automatik

CLAR - Këshilli për Reanimim i Amerikës Latine

CPR - Reanimacioni Kardio Pulmonal

EMS - Sistemi emergjent mjekësor

FV - Fibrilacioni ventrikular

SCD - Vdekjet e papritura kardiake

SHEM - Shërbimi emergjent mjekësor

ROSC - Rikthimi i qarkullimit spontan i gjakut

ILCOR - International Liaison Committee on Resuscitation

NAS-NRC - Këshilli Kombëtar i Shkencës- Akademia Kombëtare e Shkencave

HSFC - Fondacioni kanadez për sëmundje të zemrës dhe të insultit

RSCA - Këshilli i Afrikës së Jugut për Reanimim

JAMA - Revista e Shoqatës Mjekësore Amerikane

IRC - Këshili Italian i Reanimimit

IRC - Këshilli Australian i Reanimimit

PEA - Disocimi elektromekanik

TV - Takikardia ventrikulare

ECG - Elektrokardiografia

KE - Klinika emergjente

QKUK - Qendra Klinime Universitare e Koosovës

LMA - Maska laringeale

ET - Intubimi Endotrakeal

FBAO - Obstuksioni i rrugëve të frymëmarrjes nga trupat e huaj

SKV - Sëmundjet kardiovaskulare

SHEM - Shërbimet Emergjente Mjekësore

6

PËRMBAJTJA:

Faleminderimet ..................................................................................................................................... 4

Shkurtimet ............................................................................................................................................. 5

I. HYRJE ............................................................................................................................................... 8

1.1.Historiku i arrestit kardiak ........................................................................................................... 9

1.2. Faktorët etiologjikë të arrestit kardiak ........................................................................................ 10

1.3. Mbështetja themelore e jetës........................................................................................................ 12

1.4. Zinxhiri i mbijetesës ..................................................................................................................... 13

1. Njohje e hershme e arrestit kardiak ................................................................................................ 13

2. Fillo me RKP .................................................................................................................................. 13

3. Defibrilimi i hershëm ...................................................................................................................... 14

4. Mbështetja e avancuar e jetës, kujdesi i standardizuar post-reanimator ....................................... 14

Njohja e hershme e shenjave të arrestit kardiak dhe aktivizimi i sistemit të reagimit emergjent ...... 14

1.5.Defibrilimi i jashtëm automatik (AED) ......................................................................................... 16

1.6. Cilësia e RKP –BLS ..................................................................................................................... 19

1.7. MBËSHTETJA E AVANCUAR KARDIAKE E JETËS (ACLS) .................................................... 20

1.8. Menaxhimi i arrestit kardiak ....................................................................................................... 22

1.9 Kur duhet të ndërpritet tentimet e RKP? ..................................................................................... 27

1.10. Pacing trans kutan ..................................................................................................................... 27

7

1.11. Kujdesi i arrestit postkardiak .................................................................................................... 27

1.12. Objektivat themelore të kujdesit të viktimës pas - arrestit kardiak ............................................ 29

1.12.1. Objektivat e mëvonshme të kujdesit post arrestit kardiak janë .............................................. 29

1.13. Përmbledhje përfundimtare e mbështetjes së avancuar kardiake ............................................ 29

II. ARSYESHMËRIA E HULUMTIMIT .............................................................................................. 31

III. QËLLIMI I PUNIMIT ................................................................................................................... 33

IV. MATERIALET DHE METODAT .................................................................................................. 35

V. REZULTATET E PUNIMIT ........................................................................................................... 36

VI. DISKUTIMI ................................................................................................................................... 53

VII. PËRFUNDIMET .......................................................................................................................... 71

VIII. REKOMANDIME ....................................................................................................................... 74

VIII. REZYMEJA ................................................................................................................................. 77

IX. SUMMARY .................................................................................................................................... 79

IX. LITERATURA ............................................................................................................................... 81

X. AUTOBOGRAFIA .......................................................................................................................... 95

8

I. HYRJE

Çdo vit në Evropë rreth 500.000 njerëz janë viktima të arrestit kardiak. Reanimimi kardiopulmonal

(KPR) i zbatuar nga laikët rrit shkallën e mbijetesës për 2-3 herë, nëse zbatohet në mjedise

jashtëspitalore. Zbatimi i masave të RKP në minutat e artë, në Evropë mund t’ia shpëtojë jetën

100.000 personave në vit. Arresti kardiak është shkaku kryesor i vdekjeve të papritura. Në vendet e

zhvilluara incidenca e arrestit kardiak është 1-2 raste në 1000 banorë. Në mbështetje të hulumtimeve

është vlerësuar se në Kosovë, rreth 4000-5000 persona në vit pësojnë arrest kardiak [2,3,4,32].

Më 18 tetor 2010 ERC European Resuscitation Council (ERC) publikoi udhëzimet e reja evropiane

për reanimimin kardiopulmonal, duke u mbështetur në hulmtimet dhe në provat shkencore të botuara

nga rishikimet e fundit të udhëzimeve pesë vjet më parë. Profesor Bernd Böttinger, kryetar i

European Resuscitation Council, dëfton:"Bëni shtypje të shpejtë dhe të fortë’’, dhe filloni menjëherë

me masat e RKP! Nëse viktima nuk përgjigjet ose nuk reagon, shtypni të paktën 5 cm në mes të

gjoksit me një frekuencë të paktën 100 herë në minutë [4,35,33,36,].

Procedura më e rëndësishme në RKP është masazhi i jashtëm i zemrës. Po ashtu ky veprim mund të

zbatohet edhe te fëmijët. Kjo procedurë e thjeshtë është e sigurt efektive dhe mënyrë të

konsiderueshme rrit shanset e mbijetesës. Shpëtimtarët të cilët janë të trajnuar dhe të gatshëm të

bëjnë këtë veprim, masazhi i zemrës mund ta kombinojë edhe me frymëmarrje artificiale, në raport

prej 30 shtypjeve në gjoks dhe 2 frymëmarrje jetëshpëtuese. Në Evropë personeli shëndetësor

këshillohet që përveç masazhit jashtëm të zemrës, të përdorë në masë madhe defibrilatorët e jashtëm

automatikë (AED), që mund të gjenden në shumë vende publike. “Këto mjete janë shumë të lehta

për t’u përdorur [4,27,38,39, 40].

Defibrilacioni i hershëm bashkë me masazhin e jashtëm të zemrës janë ndër faktorët kryesorë për të

rritur mundësinë e mbijetesës për viktimat me sulm në zemër apo në arrest kardiak. Gjithashtu është

konfirmuar edhe rëndësia e zbatimit të hipotermisë terapeutike në trajtimin intensiv të pacientëve që

kanë mbijetuar nga sulmi në zemër ose arresti kardiak. Megjithatë, është për t'u habitur që kjo

procedurë e thjeshtë nuk është zbatuar ende në shërbimet e emergjencës mjekësore dhe në shumë

spitalet të Evropës. Profesor Böttinger konkludon: "Në Evropë ne mund tu shpëtojmë jetën 100. 000

personave në vit, nëse laikët dhe profesionistët shëndetësor që më parë të edukuar dhe të trajnuar me

9

kurset BLS mund të përfshihen në kujdesin emergjent mjekësor te viktimat që ndodhen në rrezikë

jete. [4,28, 30,38,39, 40].

1.1.Historiku i arrestit kardiak

Arresti kardiak është ndërprerja e veprimtarisë mekanike kardiake, e konfirmuar me mungesë të

pulsit, frymëmarrjes, të aktivitetit kardiak mekanik dhe të vetëdijës. Shumica e arresteve kardiake në

spital dhe shumica prej tyre janë me origjinë nga zemra. Nuk është, megjithatë, për të mbivlerësuar

raportin e arrestit me origjinë nga zemra dhe nga problemet e tjera jashtëkardiake, nëse nuk është e

konfirmuar me autopsia [4.6.16, 17,19,21,].

Në Helsinki, Finlandë, 67% e të gjitha arresteve kardiake me origjinë kardiake janë verifikuar me

autopsi në spital. Përqindja e arresteve kardiake që ndodhin në Suedi, 90% e arresteve kardiake janë

me origjinës kardiake që ndodhin si pasojë e sëmundjeve iskemike të zemrës, ndërsa 10% janë për

shkak të sëmundjeve të tjera të zemrës si sëmundjet valvulare ose kardiomiopatitë. Shkak kryesor i

përbashkët i arresteve kardiake janë sëmundjet iskemike të zemrës, kurse personat me rrezik të lartë

nga një arresti kardiak ndodhin në mesin e personave me sëmundjet koronare të zemrës [

4,7,9,24,26,27,].

Incidenca ndryshon në mes të grupeve të ndryshme të pacientëve. Një studim i realizuar nga Seattle,

tregon për incidencën e arresteve kardiake në kushte jashtëspitalore me sëmundje të zemrës që sillet

6 / 1000 banorë në vit, kurse në spital, kjo shifër ishte 0.8/1000 banorë në vit. Të sëmurët të cilët

kishin pësuar infarkt miokardi apo dështim kongjestiv të zemrës incidenca ishte 14/1000 dhe

22/1000 banorë në vit [4,17,22,24,29,38].

Në Danimarkë, 6676 pacientët me infarkt miokardi të cilët ishin shtruar në spital, të të cilët u bë

vlerësimi i rrezikut të shkaqeve të vdekjeve të papritur kardiake ose jo (SCD). Rezultatet tregojnë se

rreziku rritet me moshën. Incidenca e SCD është më e lartë te grup moshat shtyera 18]. Në Suedi,

mosha mesatare e pacientëve me arrest kardiak në spital ishte 72 vjet.

Arresti kardiak në kushte jashtëspitalore në Kosovë është më i rëndomtë në mesin e grupit të

moshave të ndryshme, ku rezulton vdekshmëria shumë e lartë [4]. Tek gratë që vuajnë nga arresti

kardiak përqindja rritet rreth 29%, se vdekshmëria në evropë ende është e lartë [1, 3,4].

10

Në SHBA është reduktuar vdekshmëria nga sëmundjet ikemike të zemrës në spital, ndërsa në kushte

jashtëspitalore vdekshmëria është më pak e reduktuar se në spital [16,18,21,22,25,].

Arresti kardiak është ndërprerja e përkohshme e punës së zemrës dhe e frymëmarrjes që shoqërohet

me mungesë të pulsit, të vetëdijës, të aktivitetit kardiak mekanik. E vetmja mënyrë për të zvogëluar

numrin e viktimave nga arresti kardiak është zbatimi i menjëhershëm i masave të (CPR) në një kohë

zbatohet atë shumë shpejt masazhi i zemrës, dhe është treguar shumë më efikas se frymëmarrja

artificilae gojë më gojë. Në tre minutat e para, pas sulmit në zemër apo pas arrestit kardiak, shtypja

në gjoks jep më shumë mundësi, që viktima të mbijetojë sulmin. Nëse CPR zbatohet në minutat e

artë, mbijetueshmëria e viktimave do të arrijë deri 34 %, në krahasim me udhëzimet CPR të vitit

2005, ku mbijetueshmëria arrin deri në 18 % të viktimave. Këto të dhëna vijnë nga udhëzimet e reja

nga “American Heart Association 2010”, Sipas kësaj ndryshohen procedurat standarde nga ABC

(Airway-Breathing-Compressions) zbatohen veprimet dhe ndryshojnë nga ,,ABC’’ në “CAB”

(Compressions-Airway-Breathing) [4,11,18,32,35,38].

“Frymëmarrja gojë-gojë ka shkaktuar vonesa të dukshme dhe nuk është treguar e suksesshme, por i

rëndësishëm është fillimi i menjëherëshëm me shtypje në gjoks, thelbësore për të pasuruar gjakun

me oksigjen”. Sipas udhëzimeve të reja “European Resuscitation Council” (ERC) - “Nëse viktima

nuk reagon në ngacmime, është e pavetëdijshme, menjëherë fillohet duke shtypur gjoksin shumë

shpejt, fortë, të paktën 100 herë në minutë”, kështu dëfton Alessandro Barelli, president i “Italian

Resuscitation Council” (IRC). Modifikimet e reja mbështeten në studimet e fundit shkencore, duke

treguar se masazhi i kardiak i jashtëm, i ndjekur nga veprimet e BLS , rrit përqindjen për 2-3 herë të

të mbijetuarëve me arrest kardiak [4,13.14.,18,32,35,38]

1.2. Faktorët etiologjikë të arrestit kardiak

Faktorët etiologjikë të arrestit kardiak mund të jenë shkaqet kardiake, respiratore, cirkulatore,

parësore, dytësore dhe ekstrakardiakë. Të gjitha këto shkaqe çojnë në arrest kardiak dhe

ngandonjëherë nuk është e mundur të parandalohen. Te të rriturit, shkaku kryesor i arrestit kardiak

janë sëmundjet iskemike të zemrës. Gjatë autopsisë, 30% e vdekjeve të shkaktuara nga arresti

kardiak tregojnë simptomat e një sulmi në zemër si sëmundje të tjera të zemrës të cilat mund të

çojnë në arrest kardiak fajësohen anomalitë e strukturore, çrregullimet e ritmit të zemrës dhe

11

kardiomiopatitë. Kurse shkaqet që nuk kanë lidhje me muskulin e zemrës janë: infeksionet, helmimet,

barnat, traumat, kanceri etj [1,4,7,41,43,44,88].

SHKAQET

Shkaktarët kardiakë Shkaktarët respiratorë

Dicocimi elektromekanik Fibrilacioni Ventrikular Asistolia

ARRESTI KARDIO - RESPIARTOR

VDEKJA

?

Fig. 1. Shkaktarët parësorë dhe dytësorë të arrestit

Shkaktarët që sjellin ndërprerjen e punës së zemrës (cardiac arrest) janë: Fibrilacioni refleksi

vazovagal, ventrikular, tamponada e zemrës, asistolia, hipertermia, hipoksia, Fulguratio, fulguratio,

elektrocutio, çrregullimet e elektroliteve dhe statusi acido-bazik, disocimi elektromekanik si dhe

shkaktarë të tjerë.

Shkaktarët që sjellin ndërprerjen e frymëmarrjes janë: Opstruksioni i rrugëve të frymëmarrjes,

hipoksia, depresioni i qendrës së frymëmarrjes, ndalja e punës së zemrës, paraliza neuromuskulare si

12

pasojë e lëndimit të boshtit kurrizor, elektrocutio, predozimi me medikamente, intereaksioni me

medikamente si dhe shkaktarë të tjerë.

Ndërprerja e punës së zemrës cardiac arrest manifestohet me këto shenja: Humbja e vetëdijes,

mungesa e pulsit në arteriet e enëve të mëdha të gjakut (arteriet-femoralis-carotis), mungesa e

frymëmarrjes, dilatacion - shtangimi i bebëzave të syrit, që paraqitet pas 20-50 sekondash ose më së

voni deri në 2 minuta, ndryshimi i ngjyrës së lëkurës dhe i mukozave të dukshme ( të përhitura ose

cianotike). Ndërprerja e frymëmarrjes mund të verifikohet me: Apnea dhe me humbje të vetëdijes. Në

crregullimet malinje të ritmit të zemrës bëjnë pjesë: Takikardia ventrikulare (TV), Fibrilacion i

ventrikujve (FV), Disocimi elektromekanik (PEA) dhe Asistolia [4,5,32,35,98].

1.3. Mbështetja themelore e jetës

Mbështetja e themelore e jetës (BLS) është baza themelore për të shpëtuar jetën e viktimës pas

arrestit kardiak. Aspektet themelore të BLS përfshijnë njohjen e hershme të arrestit të papritur

kardiak (Sudden Cardiac Arrest (SCA) dhe aktivizimin e sistemit të reagimit emergjent, ringjalljen

kardiopulmonare të hershme (RKP), dhe defibrilimi i shpejtë, defibrilatori i jashtëm automatik

(Automated External Defibrillator AED. Njohja e hershme dhe përgjigjja ndaj sulmit në zemër me

automated external defibrillator (AED). Arresti kardiak parandalohet me zbatimin e masave të Basic

life support (BLS). Ndryshimet e BLS 2010 për të rritur vënë në përdorim udhëzimet e reja për

ekipet e shpëtimit dhe ofruesit e kujdesit shëndetësor [2,32,35,36,38,123]..

Ndryshimet kryesore dhe pikat e vazhdueshme të theksuara nga Udhëzimet 2005 BLS përfshijnë si

në vijim: njohja e menjëhershme e arrestit të papritur kardiak (Sudden Cardiac Arrest (SCA) bazohet

në vlerësimin e shenjave jetësore; pa puls, pa frymëmarrje, pa vetëdije apo mungesa te frymëmarrjes

normale (dmth., viktima nuk merr frymë). "Shiko, Dëgjo, dhe të ndiejë" me rekomandimet e reja

Basic life support BLS 2010 është larguar nga algoritmi. Vetëm shtypje në gjoks ) CPR (dmth.,

shtypje e vazhdueshme në qendër të gjoksit), për shpëtimtarët pastërvitur. Ndrysho sekuencat, së

pari shtypje në gjoks para frymëmarrjes jetëshpëtuese nga (ABC ndrysho në CAB ). Ofruesit e

kujdesit shëndetësor të vazhdojnë shtypjet efektive në gjoks / CPR deri në ri kthimin e qarkullimit

spontan të gjakut, (Return of spontaneous circulation-ROSC) ose deri në përfundimin e përpjekjeve

reanimuese.

13

Rritja dhe fokusimi përqendrohet që me metodat CPR të sigurohet cilësia e lartë (e shtypjeve në

gjoks CPR normë, thellësi të duhur, duke minimizuar ndërprerjen e shtypjeve në gjoks dhe

shmangien e ventilimit të tepruar). Në theks verifikimi i pulsit duhet të bëhet nga ofruesit e kujdesit

shëndetësor [27,32,33,35,36,38,44,42,56,58,126].

Rekomandimet e reja duhet të jenë një qasje e njëkohshme e shtypjeve në gjoks, menaxhimin

irrugëve ajërore, zbatimi i frymëmarrjes artificiale jetëshpëtuese, diagnostikimi i hershëm i

çrregullimeve malinje të ritmit të zemrës, goditjet elektrike (nëse duhet) zbatohen nga ekipet

profesionale mjekësore shumë mirë të trajnuar dhe të integruar në shërbimet emergjente mjekësore.

Megjithë përparimet e dukshme në parandalim, Sudden Cardiac Arrest (SCA) vazhdon të jenë ndër

shkaqet kryesore të vdekjeve në botë. Sudden Cardiac Arrest (SCA) mund të jenë me etiologji

kardiake dhe jokardiake, rrethanat (p.sh., dëshmitar ose i pa vënë re), dhe në mjedise (p.sh., në

mjedise jashtëspitalore ose spitalore). Ky heterogjenitet sugjeron një qasje të vetme për një reanimim

që nuk është praktikë, por duhet të inkorporohen një grup bazë veprimesh që ofrojnë një strategji

universale për arritjen e reanimimit të suksesshëm. Këto veprime përkufizohen me lidhjet në

"Zinxhirin e mbijetesës." [1,3,5,27,32,33,35,36,38,44].

1.4. Zinxhiri i mbijetesës

Zinxhiri i mbijetesës tregon hapat e nevojshëm për ringjalljen jetike të suksesshme Ky zinxhir

zbatohet te viktimat me arrest kardiak.

1. Njohje e hershme e arrestit kardiak Kjo hallkë përfshin njohjen e hershme të sëmundjve kardiake

që paraqesin rrezik jete si: dhimbje gjoksi, njohja me arrestin kardiak, vendndodhja, si dhe

aktivizimi i shpejtë i shërbimit të ambulancës, duke telefonuar në numrin 112 ose lokal të

emergjencës. Me një thirrje telefonike SHEM, kur një viktimë është në gjendje të pavetëdijshme,

ardhja e shërbimit emergjent ambulantor siguron mbijetesë të lartë.

2. Fillo me RKP: Reanimimi kardiopulmonal i menjëhershëm për dy apo tri herë mund të rritë

mbijetesën te çrregullimet e rënda të zemrës. Zbatimi i i masva të RKP ndihmon në ruajtjen dhe në

rrjedhjen e gjakut në tru deri në hapin e ardhshëm.

14

3. Defibrilimi i hershëm: RKP së bashku me defibrilim brenda 3-5 minutna mund të rritë shansat e

mbijetesës deri në 49-75%. Kurse për çdo minutë vonesë RKP dhe të defibrilimit zvogëlon shansat e

mbijetesës për 10-12% .Defibrilimi është e vetmja mënyrë për të rifilluar puna e zemrës pas arrestit

kardiak të papritur.

4. Mbështetja e avancuar e jetës, kujdesi i standardizuar post-reanimator. Pas defibrilimit të

suksesshëm, një ekip mjekësor i emergjencës ofron kujdes të avancuar kardiak me barna dhe me

mbështetje të aparaturave mjekësore. Ky kujdes vazhdon gjatë transportimit deri në spital.

[6,8,27,31,32,35,36,39, 36,133,135].

Njohja e hershme e shenjave të arrestit kardiak dhe aktivizimi i sistemit të reagimit emergjent

• RKP i hershëm në theks shtypje në gjoks,

• Defibrilim i shpejtë nëse kërkohet,

• Mbështetja efektive e avancuar e jetës,

• Kujdes i integruar pas arrestit kardiak.

Fig.2. Zinxhiri i mbijetesës

Kur zinxhiri i jetës zbatohet në mënyrë efektive, normat e mbijetesës te viktimat me fibrilacion

ventrikular (FV) arresti në kushte jashtë-spitalore. mund të arrijnë deri në 50%. Për fat të keq këto

Ftoni SHEM

94-112

RKP i hershëm

Defibrilim i

hershëm

Kujdes i hershëm

i avancuar

15

norma të mbijetesës në kushte jashtëspitalore dhe spitalore mund të zvogëlohen edhe më shumë.

P.sh. normat e mbijetesës pas arrestit kardiak për shkak të fibrilacionit ventrikular (FV) mund të

sillen nga 5%-50% në të dy mjediset (jashtëspitalore-dhe spitalore). [27,32,33,35,36,38,44,58,126].

Njohja e shenjave të arrestit kardiak nuk është gjithmonë e njohur, sidomos për personat laikë. Çdo

konfuzion për një shpëtimtar laik mund të rezultojë me një vonesë ose dështon edhe aktivizimi i

sistemit të përgjigjjes emergjente që shumë shpejt të fillohet me masat e RKP. Koha e artë është dhe

shumë e çmuar. Shpëtimtarët e rastit këtë kohë e humbasin, sepse nuk janë profesionistë, shpesh janë

të hutuar se si duhet vepruar në situatat alarmante, kur jeta e viktimës është në rrezik jete.

Prandaj, masat BLS për të rritur, përqendrohen në njohjen e hershme të shenjave të arrestit kardiak.

Në këtë mënyrë shpëtimtari me një grup veprimesh të përshtatshme përpiqet të shpëtojë jetën e

viktimës. Pasi shpëtimtari vrojtues, vëren se viktima nuk reagon, duhet menjëherë të aktivizojë (ose

të dërgojë dikë për të aktivizuar), sistemin e reagimit emergjent. Pasi që ofruesi i kujdesit

shëndetësor njeh mirë shenjat jetësore, se viktima nuk reagon, nuk ka frymëmarrje, ofruesi i kujdesit

shëndetësor do të aktivizojë sistemin e reagimit emergjent. Pas aktivizimit, ekipet e shpëtimit duhet

menjëherë të fillojnë me masat e CPR [9,11,27,32,33,55,46,68, 108,129].

RKP e hershme mund të përmirësojë gjasët e mbijetesës, edhe pse masat e RKP nuk janë të

suksesshme deri në përgjigjien e ekpit mjekësor profesional emergjent, komponenta më e

rëndësishme është zbatimi i shtypjeve në gjoks te viktima në gjendje kritike. Është komponente e

rëndësishme e RKP, sepse perfusioni gjatë RKP varet nga shtypjet në gjoks. Prandaj, shtypjet në

gjoks duhet të jenë me përparërsi më të lartë. Defibrilimi i shpejtë është një parashikues i mirë i RKP

të suksesshëm pas FV dhe SCA. Përpjekjet për të reduktuar intervalin nga kolapsi me defibrilim

potencialisht mund të përmirësojë mbijetesën e viktimës tek arresti kardiak në mjedise

jashtëspitaloredhe dhe hospitalore. Varësisht nga vendodhja dhe rrethanat, defibrilimi i hershëm

mund të zbatohet nga përsonat laik, policia, zjarrfikësit, shërbimet emergjente mjekësore (EMS) dhe

profesionistët spitalorë. Njohja e menjëhershme, aktivizimi i EMS, CPR i hershëm dhe defibrilimi i

shpejtë, përbëjnë zinxhirin që rrit mbijetesën. Laikët shpëtimatarët si dhe profesionistët në mjedise

jashtëspitalore mund të jenë të përfshirë edhe persona në kurset e BLS, të trajnuar ose të pa trajnuar),

vetëm një herë në jetën e tyre mund të jenë akterë kryesorë për shpëtimin e një jete të viktimës.

Kështu, krijimi i një strategjie efektive të përkyer me aftësitë të përfituar të BLS me anë të edukimit

dhe trajnimit të vërtetë në rrethanat e caktuara paraqet një sfidë në vete .[27,32,33,35,36,58,126].

16

1.5.Defibrilimi i jashtëm automatik (AED)

Pas aktivizimit të sistemit të reagimit emergjent, shpëtimtari i vetëm duhet t’i ndërrmarrë hapat e

ardhshëm për sigurimin e AED (nëse është i pranishëm dhe lehtë që mund të sigurohet) dhe pastaj

veprimet ktheheni nga viktima. Bashkëngjitni elektrodat, përdorni AED. Shpëtimtari duhet të

sigurojë cilësi të lartë CPR. Kur dy ose më shumë shpëtues janë të pranishëm, njëri shpëtimtar duhet

të fillojë menjëherë shtypje në gjoks, ndërsa shpëtimtari tjetër aktivizon sistemin e reagimit

emergjent dhe merr AED sa më shpejt të jetë e mundur të përdor ë dhe të dy ekipet e shpëtimit duhet

të sigurojnë CPR shtypje në gjoks dhe ventilim. [2,13,27,31,32,35,36,39, 36,13,138].

• Kyceni AED nga ana e njësisë On,

• Bashkëngjitë elektrodat e AED në gjoksin e viktimës,

• Të siguroni elektrodat a janë të lidhura me AED.

• Ndiqnin nxitni AED.

• Kur analizohet ritmi, jep Shock goditje, nëse indikohet.

• Vazhdo RKP duke filluar me shtypje në gjoks.

• Ndiqni instruksionet e AED deri sa të arrijë personelit i emergjencës parahospitalore.

Fig.3. Bashkëngjitni elektrodat. Elektroda e parë vendoset në

vijën e mesme poshtë nën sqetull ose në apex cordis, kurse

elektroda e dytë vendoset nën klavikulën e djathtë ose në

hapësirën e dytë interkostale djathtas.© 2010 ERC.

Fig.4. Ndërsa AED analizon ritmin e zemrës, askush nuk

duhet të prekë viktimën. © 2010 ERC.

17

Fig.5. Kur shok butoni shtypet, sigurohuni se askush nuk e

prek viktimën. © 2010 ERC.

Funksionin e AED-së e analizoni në EKG aktivitetin elektrik të zemrës te viktimat për të përcaktuar

ritmin nëse viktima është në FV ose në ritmin tjetër të zemrës. Nëse AED ka detektuar FV, zbatoni

një goditje sipas udhëzimeve operative të pajisjes. Nëse AED duke analizuar nuk gjen asnjë ritëm

tjetër, AED shok goditje,nuk duhet të jepet shok goditje. Prandaj, menjëherë pas dhënies të një

goditjeje, shpëtimtari duhet të rifillojë masat e RKP, shtypje në gjoks për të ndihmuar mekanikisht

që zemra të fillojë të punojë përsëri.

Fig.6. Pas shok-goditjes me AED, filloni menjëherë

me masat RKP, Mos pritni filloni me RKP në

raport shtypje-ventilim 30:2. © 2010 ERC

Fig.7. Fig. Shenjë universale (ILCOR) për të

treguar praninë e AED. Kjo shenjë tregon drejtimin

e AED më të afërt. © 2010 ERC

Efektiviteti i një shoku është më i mirë, kur RKP është zbatuar menjëherë pas goditjes, në raport

masazhë – ventilim 30:2 për 2 minuta. AED automatikisht do të ndalet dhe do të japë udhëzime çdo

2 minuta. Përsëritni procesin e veprimit dhe respekto udhëzimet, detyrat e AED. Mos harroni

rifilloni me RKP pas përdorimit të AED, zbatoni RKP por gjithmonë duke bërë shtypje në gjoks.

[27,31,32,35,36,39, 36,38,44,42,45].

18

REANIMACIONI KARDIOPULMONAL MBESHTETJA THEMELORE PËR JETË PËR TË RRITURIT

Afrohuni të sëmurit, të lënduarit, apo të aksidentaurit dhe

kapeni për shpatulla dhe ngadalë bëni lëvizje “shkundeni”.

Me zë të lartë pyetni : "A jeni mirë?"

Nëse nuk përgjigjet

Hapni rrugët ajrore dhe kontrolloni frymëmarrjen

Nëse nuk merr frymë normalisht ose nuk ka frymëmarrje

Nëse merr frymë normalisht

Filloni menjëherë RKP

Vendosni shuplakat e dorës në qendër të gjoksit

Masazhi i zemrës fillon atëherë kur pacienti merr pozitë të

përshtatshme në dysheme të fortë, pozitë të shtrirë në shpinë, rrënja

e shuplakës së dorës së majtë vendoset në gjoks (sternum), 1 cm

mbi procesus xifoideus, kurse dora tjetër vendoset mbi dorën tjetër.

Zbatoni 30 shtypje në gjoks

Bëni shtypje të fortë në gjoks të paktën 5 cm , por jo më

shumë se 6 cm, me një frekuencë të paktën 100/min, por jo

më shumë se 120/min

Bëni puthitjen e buzëve mirë me gojën e viktimës, jepni

frymëmarrje në mënyrë të barabartë derisa gjoksi të ngritet

Pas uljes së gjoksit, përsëri jepni frymëmarrje.

Vazhdoni me RKP-ës

Vendosni viktimën në pozicionin lateral

Thirrni 94 (112)

Kontrolloni viktimën a merr frymë dhe a është frymëmarrja

normale. Nëse pacienti fillon të zgjohet: Fillon të lëvizë, hap

sytë, fillon të marrë frymë normalisht, ndëpreni RKP.Nëse

është pa vetëdijshëm i sëmuri vendoset në pozitë anësore

Fig.8. Mbështetja themelore për jetë për të rriturit

19

1.6. Cilësia e RKP –BLS

Cilësia e CPR - BLS në mjedise jashtëspitalore dhe hospitalore te viktimat me arrest kardiak është

shpesh aq e dobët në shumicën e rasteve, dhe duhet të zhvillohen metodat për të përmirësuar cilësinë

e CPR, sidomos në kushtet kosovare. Disa studime kanë treguar përmirësimin dhe cilësinë e

shtypjeve në gjoks, ventilimet si dhe treguesit e fluksit të gjakut, kur veprimet janë të shpejta me

përdorimin e masave dhe mjeteve gjatë CPR. Megjithatë, nuk ka studime deri më sot që tregojnë një

përmirësim të kënaqshëm në mbijetesën e pacientëve që lidhen me përdorimin e pajisjeve dhe

reagimeve të CPR gjatë situatave të caktuara te viktimat me arrest kardiak. Të dhënat e tjera flasin se

përdorimi i pajisjes gjatë CPR mund të mbivlerësohet si shtypja e thellë, e fortë në gjoks, janë kryer

në një sipërfaqe të butë, sepse thellësitë e shtypjeve ishin të cekta. Megjithatë, në saje të teknologjisë

së re, mund të përmirësohet cilësina e CPR. [7,8,22,27,30,34,35,129,130].

Hapat kritike për shpëtimin e jetës (BLS) janë: njohja e menjëhershme dhe aktivizimi i sistemit të

reagimit emergjent, CPR e hershme dhe defibrilimi i shpejtë për F. Kur një person i rritur papritmas

e humb vetëdijen dhe rrëzohet pranë jush, menjëherë duhet të aktivizoni sistemin e reagimit

emergjent dhe të filloni shpejt me shtypje në gjoks (pavarësisht nga trajnimi).

Shpëtimtari dhe ekipet e shpëtimit të cilët janë në gjendje duhet të siguron shtypje dhe ventilime.

CPR nuk është e dëmshme. Por mosveprimi është i dëmshëm, megjithatë, cilësia e CPR është

kritike, shtypjet në gjoks duhet të zbatohen shpejt, fort, në qendër të gjoksit (d.m.th. shtypjet në

gjoks duhet të jenë në thellësi të mjaftueshme). Ekipet e shpëtimit duhet të lejojë uljen dhe ngritjen e

plotë të gjoksit pas çdo shtypjes dhe t’i minimizon ndërprerjet e shtypjeve në gjoks. Po ashtu

shpëtimtari, gjithashtu duhet t’i shmanget ventilimeve të tepruara. Mos harroni pranë jush në

dizpozicion duhet ta posedoni AED, atëherë kur është e nevojshme, në rast FV.

[27,31,32,35,40,45,48,49,51].

20

Fig. 9. Algoritmi i thjeshtësuar BLS për adultët © 2010 American Heart Association

1.7. Mbështetja e avancuar kardiake e jetës (ACLS)

Mbështetja e avancuar kardiake e jetës (Advanced cardiovascular life support- ACLS) paraqet një

qasje gjithëpërfshirëse si; zinxhirin e mbijetesës e cila përfshin reagimet e shpejta për parandalimin e

arrestit kardiak, trajtimin e arrestit kardiak, përmirësimin e gjendjes shëndetësore të të sëmurëve te të

cilët arrijmë të rikkthejmë qarkullimin spontan të gjakut (ROSC), pas arrestit kardiak. Ndërhyrjet e

shpejta ACLs kanë qëllim të parandalon arrestin kardiak në vecanti, duke përfshirë menaxhimin e

21

rrugëve ajrore, mbështetjen e ventilimit, trajtimin e bradiaritmive dhe takiaritmive. Për trajtimin e

arrestit kardiak, ndërhyrjet e ACLs janë të ndërtuar me Mbështetjen themelore të jetës (BLS), njohja

e menjëhershme dhe aktivizimi i reagimit të sistemit emergjent, RKP i hershëm, defibrilimi i

hershëm dhe i shpejtë, rikthimin e qarkullimit, duke rritur gjasët e mbijetesës me përdorimin e

barnave, menaxhimi i rrugëve ajrore të avancuara si dhe monitorimi i vazhdueshëm i shenjave

jetësore. Pas rikthimit spontan të qarkullimit të gjakut (ROSC), mbijetesa e viktimave dhe rezultatet

neurologjike mund të përmirësohen me kujdes të integruar të arrestit post kardiak

[4,6,22,27,31,32,35,61.67.77,125].

Mbështetja themelore e jetës për të rriturit. - Të gjitha ekipet e shpëtimit, të kualifikuara po ose jo,

tek viktimat me arrest kardiak duhet të aplikojnë masazhin e jashtëm të zemrës.

Qëllimi është që të shtypet gjoksi në një thellësi të paktën prej 5 cm, me një frekuencë të paktën 100

shtypje në minutë, dhe të lejojë rikthimin e gjoksit, dhe për të zvogëluar ndërprerjen e shtypjeve.

Shpëtimtarët e trajnuar duhet të zbatojnë frymëmarrje – shtypje në raport 30:2. Trajtimi i me goditje

elektrike – Me theks të vecantë në zvogëlimin e kohëzgjatjes së pushimeve para dhe pas defibrilimit,

rekomandohet vazhdimi i shtypjeve masazh i jashtëm i zemrës, ndërsa mbusheni defibrilatorin.

Inkurajoni zhvillimin e programit të mëtejshëm të Defibrilatorit të Jashtëm Automatik (AED).

[7,16,19, ,22,27,31,32,35,].

Mbështetja e avancuar e jetës për të rriturit. - Rëndësi ka cilësia e lartë e shtypjeve në gjoks gjatë

zbatimit të ALS, e cila ndërprehet vetëm për të lejuar proceset specifike. Përdorimi i barnave përmes

tubit endotrakeal nuk është i rekomanduar, por barnat duhet të aplikohen me qasje intraoseale (IO).

Atropina nuk rekomandohet për përdorim rutinor tek Asistolia ose tek aktivitetit elektrik pa puls

(PEA). Mbështetja themelore e jetës për të rriturit. Të gjitha ekipet e shpëtimit, të kualifikuar po ose

jo, tek viktimat me arrest kardiak duhet të aplikojnë masazhin e jashtëm të zemrës. Mbështetja e

avancuar e jetës për të rriturit rëndësi ka cilësia e lartë e shtypjeve në gjoks gjatë zbatimit të ALS, e

cila ndërprehet vetëm për të lejuar proceset specifike. Përdorimi i barnave përmes tubit endotrakeal

nuk rekomandohet, por barnat duhet të aplikohet me qasje intraoseale (IO). Atropina nuk

rekomandohet për përdorim rutinor tek Asistolia ose tek aktivitetit elektrik pa puls (PEA).

[12,16,18,21, 27,28, 31,32,33,34,35].

22

• Barnat inotropë me infuzion rekomandohen si një alternativë te bradikardia simptomatike e

paqëndrueshme.

• Adenosine është e rekomanduar si terapi efektive në menaxhimin fillestar të takikardive të

qëndrueshme monomorfe të padiferencuara me kompleks të gjerë

Menaxhimi, lirimi i rrugëve ajrore, nga shpëtimtari laik, ofruesit e kujdesit shëndetësor, përdorimi i

ajër tejkaluesit në pjesën e orofaringut, frymëmarrja jetëshpëtuese gojë-gojë, gojë-hundë, përmes

maskës, ambubalonës, gojë-stomë, përmes rrugës ajrore supraglotike, koniotomia janë veprime që

duhet të realizohen në Mbështetjen themelore të jetës, kurse mbështetja e avancuar e rrugëve ajrore

zbatohet në Mbështetjen e avancuar kardiake të jetës si; intubimi endotrakeal dhe zbatimi

fryëmarrjes artificiale përmes ventilatorët automatik transportues. Të gjithë ofruesit e kujdesit

shëndetësor duhet të zbatojnë mbështetjen e avancuar kardiake të jetës duke, siguruar ventilim me

pajisje mbështetvse të avancuar të rrugëve respiratore gjatë RKP kur viktima ka crregullime

kardiorespiratore. Kontrolli dhe mirëmbajtja e rrugëve ajrore mund të sigurohen me mbështetje të

avancuar të rrugëve të frymëmarrjes arrihet përmes insertimin tubit endotrakeal ose pajisjeve të

rrugëve ajrore supraglotike pajisje, është një bazë themelore ACLs. [7,16,19,22,27,31,32,49].

Ndërprerjet e prolonguara të shtypjeve në gjoks duhet t’u shmangeni gjatë sigurimit dhe mbështetjes

së rrugëve ajrore të avancuara. Të gjithë ofruesit duhet të jenë në gjendje të konfirmojnë dhe

monitorojnë sakt përdorimin e pajisjeve të avancuara të rrugëve të frymëmarrjes dhe kjo aftësi është

e nevojshme për të siguruar përdorim të sigurt dhe përdorimi efektiv të këtyre pajisjeve. Arsimimi,

edukimi dhe trajnimi i stafit shëndetësor është bazë elementare jetëshpëtuese për mbështetjen e

rrugëve respiratore, përdorimin e pajisjeve mjekësore, barnave gjatë RKP. [7,16,19,

22,27,31,48,132,135,].

1.8. Menaxhimi i arrestit kardiak

Arresti kardiak mund të shkaktohet nga katër ritme malinje të zemrës: takikardia ventrikulare me

puls (TV), fibrilacioni ventrikular (FV), disocimi elektromekanik (PEA), dhe astolia. FV

manifestohet me një aktivitet elektrik të çorganizuar, ndërsa TV me puls manifestohet me një

aktivitet elektrik të organizuar në ventrikujt e miokardit. Asnjë nga këto ritme të zemrës nuk

23

gjenerojnë ndonjë rrjedhje të dobishme të gjakut. PEA përfshin një grup heterogjen të ritmeve të

organizuara elektrike që janë të lidhura me mungesën e aktivitetit elektrik mekanik ventrikular.

Asistolia paraqet mungesën e aktivitetit elektrik ventrikular me ose pa aktivitet elektrik atrial.

Mbijetesa te këto ritme malinje tek arresti kardiak kërkon mbështetjen themelore të jetës (BLS),

Mbështetjen e avancuar kardiovaskulare të jetës (ACLs), si dhe kujdesin e integruar të arrestit post-

kardiak. Baza themelore e ACLs t është e suksesshme me cilësi të lartë CPR, për FV / TV me puls,

si dhe defibrilimi brenda disa minutash pas kolapsit.Te viktimat me arrest kardiak të verifikuar me

FV, RKP i hershëm dhe i shpejtë mund të rritë ndjeshëm mundësinë e mbijetesës së viktimës në

spital në shumicën e rasteve ka sukses. [7,16,19,26,27,30, 31,48,53,132,127,].

Një krahasim tjetër, ACLs me përdorimin e barnave dhe pajisje mbështetëse të avancuara të rrugëve

të frymëmarrjes, nuk kanë treguar efekt për të rritur shkallën e mbijetesës në spital. Pjesa më e

madhe e hulumtimeve klinike dhe i testimit të ndërhyrjeve të ACLs, megjithatë, rifreskimi i

njohurive, në kohët e fundit, theks i veçantë i kushtohet cilësisë së lartë të RKP si dhe përparimeve

në kujdesin e arrestit postkardiak, (ROSC), i përmirësuar në normë të dëshiruar me ndërhyrjet ACLs

mund shansat e mbijetesës. Algoritmet ACLs te arresti kardiak të prezantuara në (Figurën 1 dhe 2).

Në përgjithësi këto algoritme janë thjeshtësuar për të theksuar rëndësinë e cilësisë së lartë të RKP që

është baza elementare e menaxhimit të të gjitha ritmeve malinje të arrestit kardiak. Pauzat periodike

gjatë RKP duhet të jetë aq të shkurtra, dhe sipas nevojës të vlerësohet ritmi, dhe në rast të TV/FV, të

bëhen goditje elektrike, por duke monitoruar cilësinë e RKP duke pasur parasys (shtypjet në gjoks

në thellësi të paktën 5 cm, dhe minimizimin e pauzave).[8,16,17,26,27,30, 31,32,33,48,53,132].

24

Fig.10. Algoritmi i .ACLs - Arrest kardiak te të rriturrit

Bërtitë për ndihmë / Aktivizo përgjegjjen emergjente

Fillo me RKP Jep oksigjen Shok Lidh për monitor /defibrilator

Shok goditje

Asistoli/PEA

FV/TV

Shok goditje

Shok goditje

• Epinefrinë në cdo 3-

5 min

• Qasja IV/IO

• Merr në konsiderim rrugët ajrore të avancuara

• Kapnografin

Epinefrinë në cdo 3-5 min

Merr në konsiderim rrugët ajrore të avancuara Kapnografin

RKP 2min Amiodaronë Trajto shkaqet reversibile

Shok goditje

RKP 2min Trajto shkaqet reversibile

Shok goditje

• Nëse nuk kemi ri kthimit të ROSC,

shkoni në pikën10 ose 11

• Nëse ROSC, Shkoni në kujdesit

arrestit post kardiak

Shok goditje

RKP 30:2 Qasja IV/IO

1

2

3

8

7

6

5

4

11

10

9

12

Po

Jo

Shok

Shok

Jo

Po

Shok

Jo

Jo

Jo

Po

Po

Cilësi e RKP

• Bëni shtypje të fortë në gjoks të paktën 2 inç / 5 cm , por jo më shumë se 6 cm, me një frekuencë të paktën 100/min, por jo më shume se 120/min

• Minimizo kohëzgjatjen e

ndërprerjeve të shtypjeve

• Shmangeni ventilimeve të tepëruara

• Ripërsëritni shtypjet në cdo 2 min

• Nëse nuk keni të siguruar rrugë ajrore të avancuar, jepni shtypje ventilim në raport 30:2

• Kapnografi forma e valës sasiore - nëse PETCO2 “<10mmHG,

tentimet për të

përmirësuar Cilësinë e RKP

Shtypje i intra-arteriale

- Nëse në fazën e relaksimit shtypja (diastolike)< 20mmHg, për të përmirësuar Cilësinë e RKP

ROSC

- Pulsi dhe shtypja e gjakut

- Rritja e papritur të PETCO2 (tipike <40 mmHg,

- Shtypa arteriale sponatane me monitoring të shtypjes intrarteriale

Shok energjia

- Monfazike doza e rekomanduar (120-200J). Doza e dyte duhet te jete me e larte se doza e pare.

Barnat- Terapia - Epinefrinë IV/IO Doza:

1mg në cdo 3-5 min - Vasopressinnë IV/IO

Doza:40 UI, Doza e pare mund të përsëritet, OSE doza e dytë me epinephrinë

• Amiodaronë IV/IO Doza:

e parë 300mg n bolus, doza e dytë :150mg

Rrugët ajrore të avancuara

• Supraglotike ose ET

• Me kapnograf verifiko plasimin e tubit ET

• 8-10 frymvmarrje në min

shtypje të vazhdueshme në gjoks

• Shkaqet reversibile

• Hipovolemia

• Hipoksiaa

• Acizoza

• Hipo/Hiperkalemia

• Hioptermia

• Pneumotoraksi tenzivë

• Tamponada e zemrës • Toksinet • Tromboza pulmonare

• Tromoza coronare

25

Në mungesë të një rrugë ajrore të avancuar, rekomnadohet të bëhet një sinkronizim në raport

shtypje-ventilim 30:2 të paktën 100 shtypje në minutë. Pas sigurimit të rrugës ajrore të avancuar

supraglotike dhe vendosjes së një tubit endotrakeal, ofruesi i kujdesit shëndetësor duhet të bëjë

shtypje në gjoks më së paku 100 herë në minutë pa pauzaë në mes të shtypjeve dhe ventilimeve dhe

të jepet 1 frymëmarrje jetëshpëtuese çdo 6 deri në 8 sekonda (8 -10 frymëmarrje në minutë).

Kujdes ventilimeve të tepërta. Përveç cilësisë së lartë RKP, vetëm te ritmet specifike si FV / T V për

ta rritur mbijetsën duhet të zbatohet goditja elektrike. Pra, kjo ndërhyrje është përfshirë si pjesë

integrale e ciklit të RKP kur janë ritmet malinje të arrestit kardiak dhe kontrollimi i ritmit FV/ TV

me puls. Me fjalë të tjera, qasja vaskulare, administrimi i barnave dhe avancimi i rrugëve ajrore nuk

duhet të paraqesin problem në ndërprerjen e shtypjeve në gjoks dhe goditjeve elektrike.

[17,26,27,30, 31,32,33,48,53,81,83,132].

Rëndësia e diagnostikimit dhe trajtimit të shkakut kryesor është çelësi për menaxhimin e të gjitha

ritmeve të arrestit kardiak. Gjatë menaxhimit të arrestit kardiak ofruesi i kujdesit emergjent verifikon

dhe indentifikon H dhe T së pari duhet të trajtojë shkaqet që mund të jenë faktorët kryesorë në

shfaqjen e arrestit kardiak. Medikamentet e administruara gjatë RKP duhet të aplikohen në doza të

toleruara duke iu shmangur nga toksicitetit. [11,25,27,30, 31,32,33,48,53,66,88,99].

26

Arrestit kardiak te të rriturit

Bërtitë për ndihmë / Aktivizo përgjegjjen emergjente

Fillo me RKP

Jep oksigjen Shok

Lidh për monitor /defibrilator

Kujdesi post

arrestit kardiak

Kontrollo

ritmin

Nëse

FV/TV

Trajto shkaqet reversibile

Barnat terapia

Qasja IV/IO

Epinefrinë cdo 3-5 min

Amiodaronë për FV/TV refraktare

Konsidro rrugët e avavcuara ajrore

ROSC

Monitoro cilësinë e RK

Vazhdo

RKP Vazhdo RKP

2

min

Cilësi e RKP

• Bëni shtypje të fortë në gjoks të paktën 2

inç / 5 cm , por jo më shumë se 6 cm, me një

frekuencë të paktën 100/min, por jo më

shume se 120/min

• Minimizo kohëzgjatjen e ndërprerjeve të

shtypjeve

• Shmangeni ventilimeve të tepëruara

• Ripërsëritni shtypjet në cdo 2 min

• Nëse nuk keni të siguruar rrugë ajrore të avancuar, jepni shtypje ventilim në raport 30:2

• Kapnografi forma e valës sasiore

- nëse PETCO2 “<10mmHG, tentimet për

të përmirësuar Cilësinë e RKP

Shtypje i intra-arteriale

- Nëse në fazën e relaksimit shtypja (diastolike)< 20mmHg, për të

përmirësuar Cilësinë e RKP

ROSC - Pulsi dhe shtypja e gjakut

- Rritja e papritur të PETCO2 (tipike <40

mmHg,

- Shtypa arteriale sponatane me monitoring të shtypjes intrarteriale

Shok energjia

- Monfazike doza e rekomanduar (120-

200J). Doza e dyte duhet te jete me e

larte se doza e pare.

Barnat- Terapia

- Epinefrinë IV/IO Doza: 1mg në cdo 3-

5 min

- Vasopressinnë IV/IO Doza:40 UI,

Doza e pare mund të përsëritet, OSE doza e dytë me epinephrinë

• Amiodaronë IV/IO Doza: e parë

300mg n bolus, doza e dytë :150mg

Rrugët ajrore të avancuara

• Supraglotike ose ET

• Me kapnograf verifiko plasimin e

tubit ET

• 8-10 frymvmarrje në min shtypje të

vazhdueshme në gjoks

• Shkaqet reversibile

• Hipovolemia

• Hipoksiaa

• Acizoza

• Hipo/Hiperkalemia

• Hioptermia

• Pneumotoraksi tenzivë

• Tamponada e zemrës

• Toksinet

• Tromboza pulmonare

• Tromoza koronare Fig. 11. Algoritmi i arrestit kardiak (ACLs)

27

1.9 Kur duhet të ndërpritet tentimet e RKP?

Vendimi përfundimtar për të ndaluar tentimet e RKP mund të merren vetëm në ato raste kur janë

shfaqur shenjat e jetës, ose janë shfaqur shenjat e sigurta të vdekjes. Përkundrazi, ky gjykim klinik

dhe respekti për dinjitetin njerëzor duhet të hyjnë në vendimmarrje. Vendimarrjet në mjedise

jashtëspitalore, ndërprerja e përpjekjeve të RKP te të rriturit duhet të ndjekin sistemin e kritereve

specifike nën kontrollin strikt të drejtpërdrejtë mjekësor. [18,24,32,35,36,38,50].

1.10. Pacing trans kutan

Pacing trans kutan në shumicën e rasteve tek arresti kardiak nuk është efektiv. Për këtë nuk ka

studime që mund të ketë benifite për të mbijetuar viktima. Për shkak pacing Transcutaneous

transvenous, ose transmyocardial tek arresti kardiak nuk kemi shanse që të përmirësohet ROSC ose

mbijetesa, pavarësisht nga koha e vendosjes pacing (për shkak të vonesës), duke pasur parasysh

vendndodhjen e arrestit kardiak ne mjedise jashtëspitalore ose hospitalore apo te ritmet filestare

kardiake (asistolia PEA) si objektiv do të jetë trajtimi. Pacing-ut elektrik nuk rekomandohet për

përdorim rutinor tek arresti kardiak.[1,3,25,26,32,31,32,35,36,40].

1.11. Kujdesi i arrestit postkardiak

Ka një rritje sistematike të kujdesit ndaj arestit postkardiak, pas rikthimit të qarkullimit spontan të

gjakut (Return of Spontaneous Circulation) (ROSC), e cila mund të përmirësojë gjasët e mbijetesës

së viktimës me cilësi të mirë të jetës. Kjo është bazuar pjesërisht në publikimin e rezultateve të

rasteve të kontrollit klinik si dhe një përshkrim të sindromës të arrestit post-kardiak. Kujdesi i

arrestit postkardiak ka rol të rëndësishëm për të zvogëluar sëmundshmërinë, vdekshmërinë e

hershme nga jostabiliteti hemodinamik si pasojë e dëmtimit të multiorganeve duke shkaktuar lezione

ne indin e trurit. Këtu mund të përfshihen edhe anomalitë hemodinamike, neurologjike, metabolike

që mund të atakohen te pacientët të cilët janë në reanimim fillestar te arresti kardiak.

29

1.12. Objektivat themelore të kujdesit të viktimës pas - arrestit kardiak

• Funksioni optimal kardiopulmonal me një perfusion të mjaftueshëm të organeve jetësore.

• Viktimat nga arresti kardiak në kushte jashtëspitalore, transporti për në spital duhet të jetë

komod i rehatshëm me një sistem gjithëpërfshirës që kërkon ndërhyrje emergjente në trajtimin

akut arterieve të koronare të zemrës, përkujdesje të avacuar neurologjike, si dhe mbështetje të

avancuar për viktimat në gjendje kritike si dhe nga hipotermia.

• Gjatë transportit të viktimës në spital pas arrestit kardiak në njësi të specializuar dhe të

përshtatshme për të sëmurët në gjendje kritike, duhet të sigurohet një kujdes i plotë dhe i

avancuar pas arrestit kardiak.

• Me anë të këtij kujdesi të avancuar do të arrijmë të parandalojmë shkaqet që mund të sjellin në

ndaljen akute të punës së zemrës dhe për të parandaluar arrestet e përsëritura të arrestit kardiak.

1.12.1. Objektivat e mëvonshme të kujdesit post arrestit kardiak janë:

• Kontrollimi i temperaturës për të optimizuar mbijetesën dhe rimëkëmbjen neurologjike;

• Identifikimi, trajtimi i sindromës akute koronare;

• Ventilimi mekanik për të minimizuar dëmtimin e mushkërive, duke zvogëluar rrezikun e

dëmtimeve të shumë organeve;

• Prognoza dhe vlerësimi i gjendjës.

• Ndihma profesionale për viktimën që të mbijetojë, duke angazhuar edhe shërbimet e

rehabilitimit.

1.13. Përmbledhje përfundimtare e mbështetjes së avancuar kardiake

Ndërhyrja e shpejtë për të parandaluar arrestin kardiak te të sëmurët me arrest kardiak është imediate

për të shpëtuar jetën e viktimës. Kur i sëmuri është në arrest kardiak, thelbësore është të jepet cilësi e

lartë RKP dhe çdo ndërhyrje e mëvonshme ACLs mund të jetë e suksesshme. Gjatë ofrimit të

kujdesit emergjent mjekësor me rëndësi është të bëjmë shpejt shtypjeje të fortë, shpejtë në gjoks në

thellësi të mjaftueshme dhe të lejojë spostimin e plotë të gjoksit pas çdo shtypjeje, duke minimizuar

30

ndërprerjet e shtypjeve në gjoks, për të shmangur ventilimet e tepruara, sidomos me një rrugë ajrore

të avancuar.

Cilësia e CPR (RKP) duhet të monitorohet vazhdimisht. Monitorimi fiziologjik mund të jetë i

dobishëm për t’i zgjedhur përpjekjet për reanimim. Te të sëmurët me FV / TV me puls, shok-goditjet

duhet të jepen menjëherë me ndërprerjen minimale në shtypjeve në gjoks. Normat e rritjes së ROSC

janë të ndërlidhura me dhënien e terapisë gjatë mbështetjes së avancuar të jetës (ACLs) mund të ketë

benifite viktima për të mbijetuar më gjatë. Megjithatë, përmirësimi i cilësisë së RKP, mund të ketë

përparime në kujdesin e të sëmurëve postkardiak me arrest kardiak, dhe zbatimi i standardeve me të

reja ERC, 2010 në përgjithësi përmes sistemit të plotë të kujdesit emergjent mjekësor, mund të

përmirësojë dhe të ofrojë një rrugë për t’i optimizuar rezultatet e të sëmurëve me arrest kardiak të

trajtuar gjatë ndërhyrjeve me ACLs. [4,9,22,26,28,32,31,32,33,35,44].

31

II. ARSYESHMËRIA E HULUMTIMIT

Duke ditur mirë se sëmundjet iskemike të zemrës sidomos sulmi në zemër, që për kah incidenca dhe

vdekshmëria paraqesin një problematikë në emergjencat parahospitalore dhe hospitalore që kërkon

ndërmarrjen e masave për shpëtimin e viktimës me arrest kardiak me rrezik jete. Për të hetuar këtë

problematikë shumë të rëndësishme është e nevojshme që të krijohen parakushte për fuqizimin dhe

avancimin e shërbimeve emergjente, sidomos në emergjencat paraspitalore me të vetmin qëllim për

shpëtimin e viktimave që jetën e kanë në rrezik. Arresti kardiak në kushte paraspitalore është në

rritje e sipër, vdekshmëria sillet reth 90-95%. Kjo përqindje e madhe e vdekshmërisë, duhet të

sensibilizojë shoqërinë kosovare për ndërmarrjen e masave paranadaluese, duke vetëdijësuar akterët

që merren me kujdesin emergjent mjekësor që brenda Ministrisë së Shëndetësisë të krijohet politika

dhe strategjia afatgjate për menaxhim sa më të mirë të viktimave me arrest kardiak. Për të ulur

vdekshmërinë e viktimave me arrest kardiak duhet të ndërmirren dhe të krijohen parakushte

elemenatre dhe të avancuara të kujdesit emergjent mjekësor për të sëmurët me arrest kardiak si;

• Fuqizimi dhe avancimi i shërbimeve emergjente në mjedise jashtë-spitalore dhe spitalore;

• Sigurimi i autoambulancave me pajisje mjekësore

• Formini e qendrës dispeçerike dhe funksionalizimi i saj;

• Krijimi i udhëzuesve klinikë i prtotokolleve dhe algoritmeve për trajtimin e gjendjeve

emergjente;

• Arsimi, edukimi dhe trajnimi i infermierëve, i mjekëve si dhe në komuniteteve.

Në klinikën Emergjente të Qendrës Klinike Universitare të Kosoës mjekët emergjentë dhe

infermieret janë të trajnuar dhe të edukuar me kurset bazike dhe të avacuar për shpëtimine jetës me

udhëzimet 18 tetorit 2010 të RKP. Kurse, në mjedise jashtëspitalore mungojnë ose pak është bërë sa

duhet në këtë drejtim prandaj ky staf shëndetësorë paraspitalor duhet të edukohet dhe të trajnohet me

kurset e mbështetjes themelore dhe të avacuar të jetës. Po ashtu edhe në komunitete nuk kanë

njohuri elementare të ofrimit të ndihmës së parë dhe masave të RKP sidomos te viktimat me arrest

kardiak. Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH-ës) dhe Ministria i Shëndetësisë të Kosovës në

vitin 2010 në mbështetje të projektit SHEM nga Qeveria e Lukseburgut për fuqizimin dhe avancimin

shërbimeve emergjente jashtëspitalore si në; sigurimin e autoambulancave me pajisje mjekësore,

organizimin e trajnimeve, krijimin e udhëzuesve klinikë, algoritmet dhe protokollet për menaxhimin

32

dhe trajtimin e gjendjeve emergjente në mjedise jashtëspitalore. Ministria e Shëndetësisë së Kosovës

në nivelin parësorë të SHEM duhet t’i ndërmarrin të gjitha masat për ngritjen e cilësisë në këto

shërbime, duke pasur parasysh numrin e madh te të sëmurëve që vdesin në shtëpi, rrugë apo ente

shëndetësore nga arresti kardiak. Po ashtu edhe në komunitetet fare nuk kanë njohuri për ofrimin e

kujdesit themelor për shak se mungojnë kurset elementare të RKP për shpëtimin e jetës së të

sëmurëve me arrest kardiak. Prandaj do të ishte shumë mirë që edhe anëtarët e familjes, që shpesh

janë dëshmitarë të arrestit kardiak, të kenë njohuri elementare që më parë duhet të edukohen dhe të

trajnohen me kurset elementare të RKP. Nga përvojat e tyre e përfituar mund të jenë ndonjëherë

shpëtimtarë të rastit. Po ashtu stafi shëndetësor në kushte paraspitalore, spitalore, komunitetet,

nëxësit, studentët duhet të aftësohen dhe të trajnohen me kurset mbështetjes themelore e jetës (RKP),

kurse për profesionistë mjekësorë dhe me kurset e avancuar të jetës.

33

III. QËLLIMET E PUNIMIT

Qëllimi i këtij hulumtimi të përgjithshëm, me këtë tezë qëndron në zvogëlimin e incidencës dhe të

vdekshmërisë së viktimave nga arresti kardiak për të përshkruar aspekte të ndryshme të RKP për

gjetjen e metodave, e për ndërhyrje të shpejtë për shpëtimin e jetës së viktimave. Zbatimi i

rekomandimeve të reja RKP 2010 me anë të kurseve të edukimit dhe të trajnimit të vazhdueshëm,

lidhur me aftësitë profesionale të mjekëve dhe të infermierëve në mjedise spitalore dhe

jashtëspitalore, ka për qëllim për t’i hetuar aftësitë e performancës RKP në mënyrë të hollësishme

dhe për këtë arsye këtu është interesi i tërë komunitetit.

Duke pasur parasysh:

• Mundësitë e shumta për viktimat me arrest, ofrimi i kujdesit mjekësor emergjent në mjedise

jashtëspitalore dhe spitalore nga laikët dhe profesionistët e kujdesit mjekësor emergjent, mund të

jenë akterë kryesorë për shpëtimin e jetës së viktimave me arrest kardiak;

• Se rreth 90-95% e të sëmurët me arrest kardiak vdesin në vendin e ngjarjes pa asnjë kujdes të

mbështetjes themelore të jetës për viktimat me arrest kardaik;

• Vizitat në terren flasin për viktimat me arrest kardiak që vdesin në vendin e ngjarjes në mungesë

të ndihmës themelore dhe ofrimi i kujdesit mjekësor emergjent nga stafi shëndetësor, si dhe në

komunitetet jo mirë të edukuar trajnuar me kurset e elementare dhe avancuar për shpëtimin e

jetës të RKP.

➢ Qëllimi parësor i këtij punimi është të zvogëlohet vdekshmëria nga arresti kardiak në vendin e

ngjarjes, në rrugë, në shtëpi dhe në mjedise spitalore duke zbatuar masat e hershme të RKP.

• Mbështetja themelore e jetës (BLS) është qëllimi themelor për të shpëtuar jetën e viktimës nga

arresti kardiak. Aspektet themelore të BLS përfshijnë njohjen e hershme të arrestit të papritur

kardiak (Sudden Cardiac Arrest (SCA) dhe aktivizimin e sistemit të reagimit emergjent,

reanimimin i hershëm kardiopulmonar (RKP), defibrillimi i shpejtë, (Automated External

Defibrillator AED). Njohja hershme dhe përgjigjja ndaj sulmit në zemër me defibrilatorin e

jashtëm automatik (AED).

34

• Të ofrojmë ndihmë sa më shpejt, kujdesit emergjent mjekësor për viktimat me arrest kardiak, dy

hapa të shpejtë të jetës: telefono Entin e Ndihmës së Shpejtë Mejkësore 112, bëni shtypjeje të

shpejt, fortë në gjoksin e viktimës.

• Është e rëndësishme për të hetuar hapat kritikë të mbijetesës BLS sic janë: Njohja e hershme e

shenjave të arrestit kardiak, aktivizimi i sistemit të reagimit emergjent, RKP i hershëm me theks

shtypje në gjoks, defibrilim i shpejtë, kujdesi i integruar pas arrestit kardiak. Cilësia e RKP është

vendimtare për mbijetesën e viktimave e rëndësishme që të sigurojë cilësi dhe performancë te

viktimat me arrest kardiak.

• Zbatimi i rekomandimeve të reja RKP 2010 me anë të kurseve të edukimit dhe të trajnimit të

vazhdueshëm, lidhur me aftësitë profesionale të mjekëve dhe të infermierëve në mjedise

spitalore dhe jashtëspitalore, ka për qëllim për t’i hetuar aftësitë e performancës të RKP në

mënyrë të hollësishme, dhe për këtë arsye këtu qëndron interesi i tërë komunitetit.

35

IV. MATERIALET DHE METODAT

Materiali është marrë nga Qendra e Klinikës Universitare e Kosovës – Klinika Emergjente në

Prishtinë në periudhën dy (2) vjeçare (2010-2011).

Të dhënat u nxorrën nga protokolli i të sëmurëve të Klinikës Emergjente te të sëmurët me arrest

kardiak. Janë hulumtuar vetëm viktimat me arrest kardiak dhe të përzgjedhura vetëm me origjinë

kardiake. Prej numrit të përgjithshëm të viktimave me arrest kardiak 269 janë ndarë sipas etiologjisë,

moshës, gjinisë, vendbanimit, ditëve të javës, muajve të vitit, dhe janë krahasuar me autorët e

jashtëm. Të gjitha viktimat me arrest kardiak në materialin tonë janë prezantuar viktimat me shenja

jete, ose pa shenja jete.

Hulumtimi është realizuar në bazë të të dhënave anamnestetike, statusi i parametrave jetësorë,

rezultatet e ekzaminimit objektiv, hulumtimit diagnostik-laboratorik, radiologjikë, parametrave

statistikor, indeksit të strukturës, mesatares aritmetike dhe devijimit standard. Testet statistikore: X2-

testi dhe T-testi.

Verifikimi i testeve është bërë për nivelin e besueshmërisë 95% dhe 99%, përkatësisht për p<0.01

dhe p<0.05.

36

V. REZULTATET E PUNIMIT

Në Qendrën Emergjente të QKUK në Prishtinë gjatë viteve 2010-2011 janë trajtuar 269 pacient me

cardiac arrest, prej të cilëve 159 ose 59.1% janë trajtuar në vitin 2010, kurse 110 ose 40.9% në vitin

2011 (Tabela 1).

Tabela 1. Numri i të sëmurëve me cardiac arrest sipas viteve

Viti N %

2010 159 59.1

2011 110 40.9

Gjithsej 269 100.0

Prej 269 pacienteve te trajtuar në Qendrën Emergjente 176 ose 65.4% kanë vdekur në Qendrën

Emergjente dhe 93 ose 34.6% janë transferuar në klinika tjera. Perqindja e exituseve sipas viteve

nuk ka ndryshuar në vitin 2010 ishte 35.8% dhe ne vitin 2011 ishte 32.7% dallim ky pa sinjifikancë

të rendësishme statistikore (X2-test = 0.159, P>0.05), (Tabela 2).

Tabela 2. Numri i te vdekurve në QE ose i transferuar në klinikat tjera si pasoje e cardiac

arrestit

Viti Exitus Transfere Gjithsej X2-test

2010 N 102 57 159

X2=0.159

P>0.05

% 64.2 35.8 100.0

2011 N 74 36 110

% 67.3 32.7 100.0

Gjithsej N 176 93 269

% 65.4 34.6 100.0

37

Tabela 3. Numri i të sëmurëve me cardiac arrest sipas gjinisë

Gjinia N % X2-test

F 83 30.9

X2=39.4

P<0.001

M 186 69.1

Gjithsej 269 100.0

Në numrin e përgjithshëm të të sëmurve me cardiac arrest kanë dominuar pacientët e gjinisë

mashkullore me 186 raste ose 69.1% (X2-test = 39.4, P<0.001), (Tabela 3 dhe Grafiku 1).

M

69.1%

F

30.9%

X2=39.4

P<0.001

Grafiku 1. Struktura e të sëmurëve me cardiac arrest sipas gjinisë

38

Tabela 4. Parametrat moshor te të sëmurëve sipas gjinisë

Mosha

(vjet)

Gjinia Gjithsej

F M

N 83 186 269

Mesatarja 55.2 57.3 56.7

DS 14.6 16.6 16.0

Min 20 1 1

Max 92 87 92

T-test, P-value T=0.99, P>0.05

Mosha mesatare e të sëmurëve të përfshirë në hulumtim ishte 56.7 vjet (DS ±16.0 vjet), pacienti më i

ri ishte nën 1 vjet dhe më i vjetri 92 vjet. Mosha mesatare e të sëmurëve të gjinisë femërore të

përfshirë në hulumtim ishte 55.2 vjet (DS ±14.6 vjet), pacienti më i ri ishte 20 vjet dhe më i vjetri 92

vjet. Mosha mesatare e të sëmurëve të gjinisë mashkullore të përfshirë në hulumtim ishte 57.3 vjet

(DS ±16.6 vjet), pacienti më i ri ishte nën 1 vjet dhe më i vjetri 87 vjet. Me T-test të mesatarës nuk

kemi fituar dallim me sinjifikancë të rëndësishme statistikore në mes të moshës mesatare sipas

gjinisë (T=0.99, P>0.05), (Tabela 4 dhe Grafiku 2).

39

0

10

20

30

40

50

60

70

80

F M

Mes

ata

rja

± D

S

P>0.05

Grafiku 2. Parametrat moshor te të sëmurëve sipas gjinisë

Tabela 5. Të sëmurët me arrest kardiak sipas grup-moshës dhe gjinisë

Grup-mosha

Gjinia Gjithsej

F M

N % N % N %

<1 - - 1 0.5 1 0.4

1-6 - - 2 1.1 2 0.7

7-18 - - 1 0.5 1 0.4

19-64 60 72.3 117 62.9 177 65.8

65+ 23 27.7 65 34.9 88 32.7

Gjithsej 83 100.0 186 100.0 269 100.0

Siç shihet në tabelën 5 kemi pasur vetëm një rast ose 0.4% fëmijë me pak se një vjet, 2 raste ose

0.7% 1-6 vjet, 1 rast ose 0.4% të grup-moshës 7-18 vjet, 177 raste ose 65.8% të grup-moshës 19-64

vjet dhe 88 raste ose 32.7% ishin 65 e më shumë vjet. Fëmijë me arrest kardiak kemi pasur vetëm të

gjinisë mashkullore, kurse të sëmurat femra ishin të moshave të rriture 19-64 vjet 72.3% dhe 65 e

më shumë vjet 23 ose 27.7%.

40

Tabela 5a. Të sëmurët me arrest kardiak sipas grup-moshës dhe gjinisë

Grup-mosha

(vjet)

Gjinia Gjithsej

F M

N % N % N %

<10 - - 3 1.6 3 1.1

10-19 - - 2 1.1 2 0.7

20-29 5 6.0 4 2.2 9 3.3

30-39 6 7.2 18 9.7 24 8.9

40-49 12 14.5 21 11.3 33 12.3

50-59 26 31.3 41 22.0 67 24.9

60-69 17 20.5 44 23.7 61 22.7

70-79 12 14.5 38 20.4 50 18.6

80+ 5 6.0 15 8.1 20 7.4

Gjithsej 83 100.0 186 100.0 269 100.0

Duke e bërë shpërndarjen e të sëmurëve në intervale moshore 10 vjecare vërejmë se kemi pasur

pacient në të gjitha grup moshat por rreth gjysma e tyre ishin të grup-moshës 50-69 vjet (Tabela 5a

dhe Grafiku 3).

1.1 0.7

3.3

8.9

12.3

24.9

22.7

18.6

7.4

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

<10 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80+

Grup-mosha (vjet)

%

Grafiku 3. Strukura moshore e te semurve sipas grup-moshës

41

Tabela 6. Format patofiziologjike e prezentimit në EKG në fillim të procedurave të reanimimit

kardiopulmunar

Ritmi i zemrës N %

Tahikardia ventrikulare 20 7.4

Fibrilacioni ventrikular 39 14.5

Asistolia 193 71.7

Aktiviteti elektrik pa puls

(disocimi elektromekanik) 17 6.3

Gjithsej 269 100.0

Në fillim të procedurave të reanimimit kardiopulmunar kemi pasur 20 pacient ose 7.4% te te gjithë

pacientëve me tahikardi ventrikulare, 39 ose 14.5% me fibrilacion ventrikular, 193 ose 71.7% me

Asistoli dhe 17 ose 6.3% me Aktivitet elektrik pa puls (disocimi elektromekanik), (Tabela 6).

Tabela 7. Format patofIziologjike të prezentimit në EKG në fund të procedurave të

reanimimit kardiopulmunar

Ritmi i zemrës N %

Tahikardia ventrikulare 26 9.7

Fibrilacioni ventrikular 34 12.6

Asistolia 168 62.5

Aktiviteti elektrik pa puls

(disocimi elktromekanik) 14 5.2

Ritmi normal i të mbijetuarëve 27 10.0

Gjithsej 269 100.0

42

Në fund të procedurave të reanimimit kardiopulmunar kemi pasur 26 pacient ose 9.7% te te gjithë

pacienteve me tahikardi ventrikulare, 34 ose 12.6% me fibrilacion ventrikular, 168 ose 62.5% me

Asistoli, 14 ose 5.2% me Aktivitet elektrik pa puls (disocimi elektromekanik) dhe 27 ose 10.0% me

ritëm normal (Tabela 7).

7.4

14.5

71.7

6.39.7

12.6

62.5

5.210.0

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

Tahikardia

ventrikulare

Fibrilacioni

ventrikular

Asistolia Aktiviteti

elektrik pa

puls

Ritmi normal

i të

mbijetuarëve

%

Në fillim të RKP Në fund të RKP

Grafiku 4. Ritmi i zemrës në fillim dhe në fund të RKP

43

Pa defibrilim

176

65.4%

Me defibrilim

93

34.6%

Grafiku 5. Struktura e te semurëve sipas aplikimit të procedurave te defribilimit

Nga 269 pacientet me cardiak arrest defribilimi është aplikuar te 93 ose 34.6% (Grafiku 5). Në

mjedise paraspitalore, defribilimi është berë te 3 ose 3.2% e pacienteve (Tabela 8).

Tabela 8. Numri i të sëmurëve të defibrilluar në mjedise paraspitalore dhe spitalore

Defibrilimi N %

Në mjedise paraspitalore 3 3.2

Në mjedise spitalore të QKUK-KE 90 96.8

Gjithsej 93 100.0

Te pacientet e defribiluar janë aplikuar prej një shok goditje deri në katër shok goditje. Një shok

goditje është aplikuar te 20 të sëmurë ose 21.5%, dy shok goditje 38 ose 40.9%, tri shok goditje 22

ose 23.7% dhe katër shok goditje 13 ose 14.0% (Tabela 9).

44

Tabela 9. Numri i defibrillimeve gjatë veprimeve të masave të RKP

Numri i shok goditjeve N %

1 x shok goditje 20 21.5




Gjithsej 93 100.0

Tabela 10. Numri i të sëmurëve te te cilët janë zbatuar masat e RKP

RKP N %

Në mjedise spitalore 243 90.3


Jo RKP 37 13.8

Gjithsej 269 100.0

Reanimimi kardiopulmunar te 243 pacient ose 90.3% është aplikuar në mjedise spitalore, te 3 ose

1.1% është aplikuar në mjedise paraspitalore dhe te 37 ose 13.8% nuk është aplikuar reanimimi

kardiopulmunar (Tabela 10).

45

Tabela 11. Shkaqet e mumdshme të shfaqjes të Cardiac arrest-it

Shkaktarët e mundshëm N %

Sëmundjet 187 69.5

Lëndimet 34 12.6

Vdekjet e befasishme të zemrës 27 10.0

Të panjohur 21 7.8

Gjithsej 269 100.0

Shkaktarët e mundshëm te arrestit kardiak ne materialin tonë klinik te 187 të sëmurë ose 69.5% e të

sëmurëve ishin Sëmundjet, te 34 ose 12.6% Lëndimet, te 27 ose 10.0% Vdekjet e befasishme të

zemrës dhe të 21 ose 7.8% të rasteve shkaktari i mundshëm ishte i panjohur (Tabela 11).

Tabela 12. Numri i të sëmurëve të intubuar

Intubimi endotrakeal N %


Në mjedise spitalore 238 88.5

Jo 27 10.0

Gjithsej 269 100.0

Në materialin tonë klinik 242 ose 90.0% e të sëmurëve ishin me intubim endotrakeal. Të katër të

sëmurë ose 1.5% intubimi endotrakeal është bërë në mjedise paraspitalore, te 238 ose 88.5% në

mjedise spitalore (Tabela 12 dhe Grafiku 6).

46

1.5

88.5

10.0

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

90.0

%

Në mjedise

parahospitalore

Në mjedise

hospitalore

Jo

Grafiku 6. Struktutra e të sëmurëve sipas intubimit

Tabela 13. Ndryshimet në bebëza te pacientet e pranuar me arrest kardiak

Bebëzat N %

Pa shenja jete 193 71.7

Bebëza të zgjeruara pak 4mm 76 28.3

Gjithsej 269 100.0

Nga 269 pacientet me arrest kardiak 193 ose 71.7% kanë ardhur në emergjencë pa shenja jete dhe 76

ose 28.3% kanë pasur bebëza të zgjeruara më pak se 4 mm (Tabela 13 dhe Grafiku 7).

47

Bebëza të

zgjeruara pak

76

28.3%

Pa shenja jete

193

71.7%

Grafiku 7. Struktura e pacientëve sipas ndryshimeve në bebëza

Tabela 14. Rrjedhja e rezutateve të Cardiac arrest-it

Rrjedhja e rezultateve N %

Të mbijetuarit 27 10.0

Exitus letalis 242 90.0

Gjithsej 269 100.0

Në fund të trajtimit në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës 242 të sëmurë ose 90.0%

përfundojnë me vdekje, kurse vetëm 27 të sëmurë ose 10.0% mbijetojnë (Tabela 13 dhe Grafiku 8).

48

Të mbijetuarit

10.0%

Exitus letalis

90.0%

Grafiku 8. Struktura e pacientëve sipas rrjedhës se rezutateve të Cardiac arrest-it

Tabela 15. Të mbijetuarit nga arresti kardiak sipas kohës kur është dhënë ndihma

Koha (min.) N %

1-2 3 11.1

3-4 21 77.8

5-6 1 3.7

7-8 1 3.7

9-10 1 3.7

Gjithsej 27 100.0

Te gjithë të mbijetuarit nga arresti kardiak kanë marrë ndihmën adekuate mjekësore brenda 10

minutave pas sulmit. Prej numrit të pergjithshëm 3 ose 11.1% janë trajtuar brenda minutës së parë

dhe të dytë pas sulmit, 21 ose 77.8% brenda minutës së tretë dhe të katërt dhe tre të tjerët prej

minutës së pestë deri te minuta e dhjetë pas sulmit. Nuk kemi pasur asnjë të mbijetuar kur ndihma

mjekësore është dhënë më vonë (Tabela 15 dhe Grafiku 9).

49

11.1

77.8

3.7 3.7 3.7

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

90.0

1-2 3-4 5-6 7-8 9-10

%

Grafiku 9. Të mbijetuarit nga arresti kardiak sipas kohës kur është dhënë ndihma

Tabela 16. Numri i të mbjetuarëve nga cardiac arresti të semure në shtëpi, rrugë dhe në spital

Vendi N %

Në shtëpi 0 0

Rrugë 3 11.1

Spital 24 88.9

Gjithsej 27 100.0

Nga 27 rastet me arrest kardiak që kanë mbijetuar, asnjëri prej tyre nuk ka pasur arrest kardiak në

shtëpi, 3 ose 11.1% kanë pasur arrest kardiak në rrugë dhe 24 ose 88.9% kanë pasur arrest kardiak

në spital. Që do të thotë se nëse arresti kardiak ndodh afër instituticionit shëndetësor (mundësisë për

t’iu dhënë ndihma emergjente ) shkalla e mbijetesës është më e lartë (Tabela 16)

50

Tabela 17. Dëmtimet neurologjike te të mbijetuarit nga arresti kardiak

N %

Me dëmtime neurologjike 5 18.5

Pa dëmtime neurologjike 22 81.5

Gjithsej 27 100.0

Me dëmtime

neurologjike

5

18.5%

Pa dëmtime

neurologjike

22

81.5%

Grafiku 10. Struktura e të mbijetuarve sipas dëmtimeve neurologjike

Sië shihet në tabelën 17 dhe Grafikun 10, nga 27 te mbijetuarit - 5 ose 18.5% kanë përfunduar me

dëmtime neurologjike.

51

Tabela 18. Arrestet kardiake të ndodhura sipas ditëve të javës

Ditët e javës N %

E hënë 86 32.0

E martë 25 9.3

E mërkurë 34 12.6

E enjte 29 10.8

E premte 66 24.5

E shtunë 26 9.7

E dielë 23 8.6

Gjithsej 269 100.0

Raste me arrest kardiak ka pasur në të gjitha ditët e javës por më së shpeshti ka pasur të Hënën me

32.0% të rasteve, pastaj të Premtën me 24.5% kurse ditëve tjera përqindja është e ngjashme dhe

sillet nga 12.6% të Mërkurën, 10.8% të Enjtën, 9.7% të Shtunën, 9.3% të Martën dhe 8.6% të Dielën

(Tabela 18).

Te të gjithë të sëmurët me arrest kardiak është dhënë tretje fiziologjike, te 245 ose 91.1% është

aplikuar Adrenalina, të 64 ose 23.8% Amiodaronë, të 12 ose 4.5% Atropinë, të 11 ose 4.1%

NaHCO3, të 7 ose 2.6% Lidokainë dhe të 6 ose 2.2% Dopaminë (Tabela 19 dhe Grafiku 11).

52

Tabela 19. Terapia e aplikuar te pacientet me arrest kardiak

Medikamentet N %

Gjithsej 269 100.0

Adrenalinë 245 91.1

Amiodaronë 64 23.8

Atropinë 12 4.5

Lidokainë 7 2.6

Dopaminë 6 2.2

NaHCO3 11 4.1

O2 13 4.8

NaCl 0.9 % 269 100.0

100.0

91.1

23.8

4.8 4.5 4.1 2.6 2.2

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

NaC

l 0.9

%

Ad

ren

ali

në

Am

iod

aro

në

O2

Atr

op

inë

NaH

CO

3

Lid

okain

ë

Do

pam

inë

%

Grafiku 11. Terapia e aplikuar të pacientët me arrest kardiak

53

VI. DISKUTIMI

Mbështetja e themelore e jetës (BLS) është baza themelore për të shpëtuar jetën e viktimës pas

arrestit kardiak. Aspektet themelore të BLS përfshijnë njohjen e hershme të arrestit të papritur

kardiak (Sudden Cardiac Arrest (SCA), aktivizimin e sistemit të reagimit emergjent, ringjalljen

kardiopulmonare të hershme (RKP), dhe defibrilimi i shpejtë, (Automated External Defibrillator

AED. Njohja e hershme dhe përgjigjja ndaj sulmit në zemër me automated external defibrillator

(AED). Arresti kardiak parandalohet me zbatimin e masave të Basic life support (BLS). Ndryshimet

e BLS 2010 për të rritur vënë në përdorim udhëzimet e reja për ekipet e shpëtimit dhe ofruesit e

kujdesit shëndetësor [2,32,35,36,38,123]..

Ndryshimet kryesore dhe pikat e vazhdueshme të theksuara nga Udhëzimet 2005 BLS përfshijnë si

në vijim: njohja e menjëhershme e arrestit të papritur kardiak (Sudden Cardiac Arrest (SCA) bazohet

në vlerësimin e shenjave jetësore; pa puls, pa frymëmarrje, pa vetëdije apo mungesa te frymëmarrjes

normale (dmth., viktima nuk merr frymë). "Shiko, Dëgjo, dhe të ndiejë" me rekomandimet e reja

Basic life support BLS 2010 është larguar nga algoritmi. Vetëm shtypje në gjoks ) CPR (dmth.,

shtypje e vazhdueshme në qendër të gjoksit ), për shpëtimtarët pastërvitur. Ndrysho sekuencat, së

pari shtypje në gjoks para frymëmarrjes jetëshpëtuese nga (ABC ndrysho në CAB ). Ofruesit e

kujdesit shëndetësor të vazhdojnë shtypjet efektive në gjoks / CPR deri në ri kthimin e qarkullimit

spontan të gjakut, (Return of spontaneous circulation-ROSC) ose deri në përfundimin e përpjekjeve

reanimuese.

Arresti kardiak është shkaku kryesor i vdekjeve të papritura. Në vendet e zhvilluara incidenca e

arrestit kardiak është 1-2 raste në 1000 banorë. Në mbështetje të hulumtimeve është vlerësuar se në

Kosovë, rreth 4000-5000 persona në vit pësojnë arrest kardiak. Çdo vit në Evropë rreth 500.000

njerëz janë viktima të arrestit kardiak. Reanimimi kardiopulmonal (KPR) i zbatuar nga laikët rrit

shkallën e mbijetesës për 2-3 herë, nëse zbatohet në mjedise jashtëspitalore. Zbatimi i masave të

RKP në minutat e artë, në Evropë mund t’ia shpëtojë jetën 100000 personave në vit. [2,3,4,32].

Në Helsinki, Finlandë, 67% e të gjitha arresteve kardiake me origjinë kardiake janë verifikuar me

autopsi në spital. Përqindja e arresteve kardiake që ndodhin në Suedi, 90% e arresteve kardiake janë

54

me origjinë kardiake që ndodhin si pasojë e sëmundjeve iskemike të zemrës, ndërsa 10% janë për

shkak të sëmundjeve të tjera të zemrës si sëmundjet valvulare ose kardiomiopatitë.

Shkak kryesor i përbashkët i arresteve kardiake janë sëmundjet iskemike të zemrës, kurse personat

me rrezik të lartë nga një arresti kardiak ndodhin në mesin e personave me sëmundjet koronare të

zemrës [ 4,7,9,24,26,27,].

Incidenca ndryshon në mes të grupeve të ndryshme të pacientëve. Një studim i realizuar nga Seattle,

tregon për incidencën e arresteve kardiake në kushte jashtëspitalore me sëmundje të zemrës që sillet

6/1000 banorë në vit, kurse në spital, kjo shifër ishte 0.8/1000 banorë në vit. Të sëmurët të cilët

kishin pësuar infarkt miokardi apo dështim kongjestiv të zemrës incidenca ishte 14/1000 dhe

22/1000 banorë në vit [4,17,22,24,29,38].

Bazuar në certifikatat e vdekjes llogaritët se vdekshmeria nga Arresti kardiak është rreth 15% në

vendet perëndimore apo (330,000 te vdekur / vit në Shtetet e Bashkuara të Amerikës). [144, 145]

Rreziku i jetës është tre herë më e madhe të meshkujt (12.3%) sesa te femrat (4.2%), bazuar në

analizën e studimit të zemrës - studimi afatëgjatë i vazhdueshëm i sistemit kardiovaskular që është

bere të banorët e qytetit në Framingham, Masaçusets.[146] Megjithatë, ky dallim gjinor zhduket me

rritjen e moshës mbi 85 vjeç. [144]

Në Danimarkë, 6676 pacientët me infarkt miokardi të cilët ishin shtruar në spital, të të cilët u bë

vlerësimi i rrezikut të shkaqeve të vdekjeve të papritur kardiake ose jo (SCD). Rezultatet tregojnë se

rreziku rritet me moshën. Incidenca e SCD është më e lartë te grup moshat shtyera [18].

Në Suedi, mosha mesatare e pacientëve me arrest kardiak në spital ishte 72 vjet. Arresti kardiak në

kushte jashtëspitalore në Kosovë është më i rëndomtë në mesin e grupit të moshave të ndryshme, ku

rezulton vdekshmëria shumë e lartë [4]. Tek gratë që vuajnë nga arresti kardiak përqindja rritet rreth

29%, se vdekshmëria në Evropë ende është e lartë [1, 3,4].

Në SHBA është reduktuar vdekshmëria nga sëmundjet iskemike të zemrës në spital, ndërsa në

kushte jashtëspitalore, vdekshmëria është më pak e reduktuar se në spital [16,18,21,22,25,].

Rritja dhe fokusimi përqendrohet që me metodat CPR të sigurohet cilësia e lartë (e shtypjeve në

gjoks CPR normë, thellësi të duhur, duke minimizuar ndërprerjen e shtypjeve në gjoks dhe

55

shmangien e ventilimit të tepruar). Në theks verifikimi i pulsit duhet të bëhet nga ofruesit e kujdesit

shëndetësor [27,32,33,35,36,38,44,42,56,58,126].

Rekomandimet e reja duhet të jenë një qasje e njëkohshme e shtypjeve në gjoks, menaxhimin e

rrugëve ajrore, zbatimi i frymëmarrjes artificiale jetëshpëtuese, diagnostikimi i hershëm i

çrregullimeve malinje të ritmit të zemrës, goditjet elektrike (nëse duhet) zbatohen nga ekipet

profesionale mjekësore shumë mirë të trajnuar dhe të integruar në shërbimet emergjente mjekësore.

Megjithë përparimet e dukshme në parandalim, Sudden Cardiac Arrest (SCA) vazhdon të jenë ndër

shkaqet kryesore të vdekjeve në botë. Sudden Cardiac Arrest (SCA) mund të jenë me etiologji

kardiake dhe jokardiake, rrethanat (p.sh., dëshmitar ose i pa vënë re), dhe në mjedise (p.sh., në

mjedise jashtëspitalore ose spitalore). Ky heterogjenitet sugjeron një qasje të vetme për një reanimim

që nuk është praktikë, por duhet të inkorporohen një grup bazë veprimesh që ofrojnë një strategji

universale për arritjen e reanimimit të suksesshëm. Këto veprime përkufizohen me lidhjet në

"Zinxhirin e mbijetesës." [1,3,5,27,32,33,35,36,38,44].

Cilësia e CPR - BLS në mjedise jashtëspitalore dhe spitalore te viktimat me arrest kardiak është

shpesh aq e dobët në shumicën e rasteve, dhe duhet të zhvillohen metodat për të përmirësuar cilësinë

e CPR, sidomos në kushtet kosovare. Disa studime kanë treguar përmirësimin dhe cilësinë e

shtypjeve në gjoks, ventilimet si dhe treguesit e fluksit të gjakut, kur veprimet janë të shpejta me

përdorimin e masave dhe mjeteve gjatë CPR. Megjithatë, nuk ka studime deri më sot që tregojnë një

përmirësim të kënaqshëm në mbijetesën e pacientëve që lidhen me përdorimin e pajisjeve dhe

reagimeve të CPR gjatë situatave të caktuara te viktimat me arrest kardiak. Të dhënat e tjera flasin se

përdorimi i pajisjes gjatë CPR mund të mbivlerësohet si shtypja e thellë, e fortë në gjoks, janë kryer

në një sipërfaqe të butë, sepse thellësitë e shtypjeve ishin të cekta. Megjithatë, në saje të teknologjisë

së re, mund të përmirësohet cilësina e CPR. [7,8,22,27,30,34,35,129,130].

Mbështetja e avancuar kardiake e jetës (Advanced cardiovascular life support- ACLS) paraqet një

qasje gjithëpërfshirëse si; zinxhirin e mbijetesës e cila përfshin reagimet e shpejta për parandalimin e

arrestit kardiak, trajtimin e arrestit kardiak, përmirësimin e gjendjes shëndetësore të të sëmurëve te të

cilët arrijmë të rikkthejmë qarkullimin spontan të gjakut (ROSC), pas arrestit kardiak. Ndërhyrjet e

shpejta ACLs kanë qëllim të parandalon arrestin kardiak në veçanti, duke përfshirë menaxhimin e

56

rrugëve ajrore, mbështetjen e ventilimit, trajtimin e bradiaritmive dhe takiaritmive. Për trajtimin e

arrestit kardiak, ndërhyrjet e ACLs janë të ndërtuar me Mbështetjen themelore të jetës (BLS), njohja

e menjëhershme dhe aktivizimi i reagimit të sistemit emergjent, RKP hershëm, defibrilimi i hershëm

dhe i shpejtë, rikthimin e qarkullimit, duke rritur gjasat e mbijetesës me përdorimin e barnave,

menaxhimi i rrugëve ajrore të avancuara si dhe monitorimi i vazhdueshëm i shenjave jetësore.

Pas rikthimit spontan të qarkullimit të gjakut (ROSC), mbijetesa e viktimave dhe rezultatet

neurologjike mund të përmirësohen me kujdes të integruar të arrestit post kardiak

[4,6,22,27,31,32,35,61.67.77,125].

Norma e mbijetesës se njerëzve që marrin kujdesin fillestar urgjent me ambulancë është vetëm 2%,

ku me 15% përjeton kthimin e qarkullimit spontan. [147] Megjithatë, me defibrilacion brenda 3-5

minuta, norma e mbijetesës rritet në 30 për qind. [148, 149]

Mbështetja themelore e jetës për të rriturit. - Të gjitha ekipet e shpëtimit, të kualifikuara po ose jo,

tek viktimat me arrest kardiak duhet të aplikojnë masazhin e jashtëm të zemrës.

Qëllimi është që të shtypet gjoksi në një thellësi të paktën prej 5 cm, me një frekuencë të paktën 100

shtypje në minutë, dhe të lejojë rikthimin e gjoksit, dhe për të zvogëluar ndërprerjen e shtypjeve.

Shpëtimtarët e trajnuar duhet të zbatojnë frymëmarrje – shtypje në raport 30:2. Trajtimi me goditje

elektrike. me theks të vecantë në zvogëlimin e kohëzgjatjes së pushimeve para dhe pas defibrilimit,

rekomandohet vazhdimi i shtypjeve masazh i jashtëm i zemrës, ndërsa mbusheni defibrilatorin.

Inkurajoni zhvillimin e programit të mëtejshëm të Defibrilatorit të Jashtëm Automatik (AED).

[7,16,19,22,27,31,32,35,].

Mbështetja e avancuar e jetës për të rriturit. - Rëndësi ka cilësia e lartë e shtypjeve në gjoks gjatë


tubit endotrakeal nuk është i rekomanduar, por barnat duhet të aplikohen me qasje intraoseale (IO).


(PEA). Mbështetja themelore e jetës për të rriturit. Të gjitha ekipet e shpëtimit, të kualifikuar po ose

jo, tek viktimat me arrest kardiak duhet të aplikojnë masazhin e jashtëm të zemrës.

Mbështetja e avancuar e jetës për të rriturit rëndësi ka cilësia e lartë e shtypjeve në gjoks gjatë


57

tubit endotrakeal nuk rekomandohet, por barnat duhet të aplikohet me qasje intraoseale (IO).


(PEA). [12,16,18, 21,2827,31,32,33,34,35,].

• Barnat inotropë me infuzion rekomandohen si një alternativë te bradikardia simptomatike e

paqëndrueshme.

• Adenosine është e rekomanduar si terapi efektive në menaxhimin fillestar të takikardive të

qëndrueshme monomorfe të padiferencuara me kompleks të gjerë

Menaxhimi, lirimi i rrugëve ajrore, nga shpëtimtari laik, ofruesit e kujdesit shëndetësor, përdorimi i

ajër tejkaluesit në pjesën e orofaringut, frymëmarrja jetëshpëtuese gojë-gojë, gojë-hundë, përmes

maskës, ambubalonës, gojë-stomë, përmes rrugës ajrore supraglotike, koniotomia janë veprime që

duhet të realizohen në Mbështetjen themelore të jetës, kurse mbështetja e avancuar e rrugëve ajrore

zbatohet në Mbështetjen e avancuar kardiake të jetës si; intubimi endotrakeal dhe zbatimi

fryëmarrjes artificiale përmes ventilatorët automatik transportues. Të gjithë ofruesit e kujdesit

shëndetësor duhet të zbatojnë mbështetjen e avancuar kardiake të jetës duke, siguruar ventilim me

pajisje mbështetvse të avancuar të rrugëve respiratore gjatë RKP kur viktima ka crregullime

kardiorespiratore. Kontrolli dhe mirëmbajtja e rrugëve ajrore mund të sigurohen me mbështetje të

avancuar të rrugëve të frymvmarrjes arrihet përmes insertimin tubit endotrakeal ose pajisjeve të

rrugëve ajrore supraglotike pajisje, është një bazë themelore ACLs. [7,16,19,22,27,31,32,49].

Ndërprerjet e prolonguara të shtypjeve në gjoks duhet t’u shmangeni gjatë sigurimit dhe mbështetjes

së rrugëve ajrore të avancuara. Të gjithë ofruesit duhet të jenë në gjendje të konfirmojnë dhe

monitorojnë sakt përdorimin e pajisjeve të avancuara të rrugëve të frymëmarrjes dhe kjo aftësi është

e nevojshme për të siguruar përdorim të sigurt dhe përdorimi efektiv të këtyre pajisjeve. Arsimimi,

edukimi dhe trajnimi i stafit shëndetësorë është bazë elementare jetëshpëtuese për mbështetjen e

rrugëve respiratore, përdorimin e pajisjeve mjekësore, barnave gjatë RKP. [7,16,19,22,27,31,48,

132, 135,].

Arresti kardiak mund të shkaktohet nga katër ritme malinje të zemrës: takikardia ventrikulare me

puls (TV), fibrilacioni ventrikular (FV), disocimi elektromekanik (PEA), dhe astolia. FV

manifestohet me një aktivitet elektrik të çorganizuar, ndërsa TV me puls manifestohet me një

aktivitet elektrik të organizuar në ventrikujt e miokardit. Asnjë nga këto ritme të zemrës nuk

58

gjenerojnë ndonjë rrjedhje të dobishme të gjakut. PEA përfshin një grup heterogjen të ritmeve të

organizuara elektrike që janë të lidhura me mungesën e aktivitetit elektrik mekanik ventrikular.

Asistolia paraqet mungesën e aktivitetit elektrik ventrikular me ose pa aktivitet elektrik atrial.

Mbijetesa te këto ritme malinje tek arresti kardiak kërkon Mbështetjen themelore të jetës (BLS),

Mbështetjen e avancuar kardiovaskulare të jetës (ACLs), si dhe kujdesin e integruar të arrestit post-

kardiak. Baza themelore e ACLs t është e suksesshme me cilësi të lartë CPR, për FV / TV me puls,

si dhe defibrilimi brenda disa minutash pas kolapsit.Te viktimat me arrest kardiak të verifikuar me

FV, RKP i hershëm dhe i shpejtë mund të rritë ndjeshëm mundësinë e mbijetesës së viktimës në

spital në shumicën e rasteve ka sukses. [7,16,19,26,27,30,31,48,53,132,127,].

Një krahasim tjetër, ACLs me përdorimin e barnave dhe pajisje mbështetëse të avancuara të rrugëve

të frymëmarrjes, nuk kanë treguar efekt për të rritur shkallën e mbijetesës në spital. Pjesa më e

madhe e hulumtimeve klinike dhe i testimit të ndërhyrjeve të ACLs, megjithatë, rifreskimi i

njohurive, në kohët e fundit, theks i veçantë i kushtohet cilësisë së lartë të RKP si dhe përparimeve

në kujdesin e arrestit postkardiak, (ROSC), i përmirësuar në normë të dëshiruar me ndërhyrjet ACLs

mund shansat e mbijetvsës. Algoritmet ACLs te arresti kardiak të prezantuara në (Figurën 1 dhe 2).

Në përgjithësi këto algoritme janë thjeshtësuar për të theksuar rëndësinë e cilvsisë së lartë të RKP që

është baza elementare e menaxhimit të të gjitha ritmeve malinje të arrestit kardiak. Pauzat periodike

gjatë RKP duhet të jetë aq të shkurtra, dhe sipas nevojës të vlerësohet ritmi, dhe në rast të TV/FV, të

bëhen goditje elektrike, por duke monitoruar cilësinë e RKP duke pasur parasysh (shtypjet në gjoks

në thellësi të paktën 5 cm, dhe minimizimin e pauzave). [8,16,17,26,27,30,31,32,33,48,53,132].

Në mungesë të një rrugë ajrore të avancuar, rekomnadohet të bëhet një sinkronizim në raport

shtypje-ventilim 30:2 të paktën 100 shtypje në minutë. Pas sigurimit të rrugës ajrore të avancuar

supraglotike dhe vendosjes së një tubit endotrakeal, ofruesi i kujdesit shëndetësor duhet të bëjë

shtypje në gjoks më së paku 100 herë në minutë pa pauzaë në mes të shtypjeve dhe ventilimeve dhe

të jepet 1 frymëmarrje jetëshpëtuese çdo 6 deri në 8 sekonda (8 -10 frymëmarrje në minutë).

Kujdes ventilimeve të tepërta. Përveç cilësisë së lartë RKP, vetëm te ritmet specifike si FV / T V për

ta rritur mbijetsën duhet të zbatohet goditja elektrike. Pra, kjo ndërhyrje është përfshirë si pjesë

integrale e ciklit të RKP kur janë ritmet malinje të arrestit kardiak dhe kontrollimi i ritmit FV/ TV

me puls. Me fjalë të tjera, qasja vaskulare, administrimi i barnave dhe avancimi i rrugëve ajrore nuk

59

duhet të paraqesin problem në ndërprerjen e shtypjeve në gjoks dhe goditjeve elektrike.

[17,26,27,30, 31,32,33,48,53,81,83,132].

Rëndësia e diagnostikimit dhe trajtimit të shkakut kryesor është çelësi për menaxhimin e të gjitha

ritmeve të arrestit kardiak. Gjatë menaxhimit të arrestit kardiak ofruesi i kujdesit emergjent verifikon

dhe indentifikon H dhe T së pari duhet të trajtojë shkaqet që mund të jenë faktorët kryesorë në

shfaqjen e arrestit kardiak. Medikamentet e administruara gjatë RKP duhet të aplikohen në doza të

toleruara duke iu shmangur nga toksicitetit. [11,25,27,30, 31,32,33,48,53,66,88,99].

Menaxhimi bazik i ritmeve malinje të zemrës te arresti kardiak në shumicën e rasteve mund të mos

vërehet fare nga shpëtimtari, por pa humbur kohë fillohet me masat e RKP me shtypje në gjoks,

kurse shpëtimtari i dytë duhet të sjellë defibrilatorin. kyqeni defibrilatorin vendosni elektrodat në

gjoks në pozitë antero-lateral, ose si alternativë anterior-posterior, anterior majtas infraskapular dhe

anterior djathtas infraskapular. Të verifikohet për 10 sekonda pulsi, observohet, por nëse mungon

pulsi, fillon menjëherë shtypja në gjoks .I sëmuri vendoset në momenton para arrestit dhe ritmi

verifikohet para zbatimit të RKP. [23,26,27,30, 31,32,33,48,53,55,65,99].

Ritmi i zemrës kontrollohet nga defibrilatori i jashtëm automatik (AED) shpesh indentifikon FV /

TV, AED shpejt mbushet, jepni shok goditje viktimës, e cila duhet të kryhet sa më shpejt që është e

mundur. RKP duhet të fillojë menjëherë pas goditjes elektrike (pa ritëm ose verifikohet pulsi dhe

fillon shtypja në gjoks) vazhdohet për 2 minuta para se të verifikohet ritmi i ardhshëm. Ritmi i

verifikuar dhe defibrilatori tregon për FV/TV, ofruesi i kujdesit mjekësor emergjent sa më parë

duhet të fillojë me masat e RKP kurse personi i dytë merr defibrilatorin dhe e mbush për veprim,

RKP duhet të ndëpritet për një cast dhe jepet shok goditje, kurse personi i dytë i jep një goditje të

vetme sa më shpejt që është e mundur për të minimizuar ndërprerjen e shtypjeve në gjoks. Personi i

parë vazhdon me RKP menjëherë pas goditjes të shokut elektrik (pa puls kontrolloni ritmin ose nuk

ka puls filloni me shtypje në gjoks, dhe vazhdoni për 2 minuta. Pas 2 minuta të RKP, më pas

kontrolloni ritmin. Personi që jep shtypjet në gjoks në çdo cikël duhet të zgjasë 2 minuta për të

minimizuar lodhjen e personit shpëtimtar. Gjatë RKP duhet të monitorohet cilësia në bazë të

parametrave mekanikë apo fiziologjikë [25,26,27,30, 31,32,33,48,46.73,125].

60

Nëse keni në dispozicion defibrillatorin bifazikë personi shpëtimtar duhet të zbatojë dozën fillestare

të rekomanduar doza fillestare është 120-200 J) për ndërprerjen FV Nëse doza e parë nuk ka sukses

atëherë mund të përdoret doza maksimale. Nëse një defibrillator monofazikë përdoret, personi duhet

të jap goditje në dozë prej 360 J dhe kjo dozë mjafton për të gjitha goditjeve e mëvonshme.

[17,26,27,30, 31,32,33,48,53].

Në materialin tonë klinik nga 269 pacientet me cardiak arrest defribilimi është aplikuar te 93 ose

34.6%. Ne mjedise paraspitalore defribilimi është berë te tre ose 3.2% e pacienteve. Të pacientet e

defribiluar janë aplikuar prej një shok goditje deri në katër shok goditje. Një shok goditje është

aplikuar të 20 të sëmurë ose 21.5%, dy shok goditje 38 ose 40.9%, tri shok goditje 22 ose 23.7% dhe

katër shok goditje 13 ose 14.0%.

Kur persiston FV / TV me puls pas një goditje dhe një periudhë prej 2-minutash RKP, administrimi i

një vasopressorit mund të jepet me qëllimin të rritjes së fluksit të gjakut në miokard gjatë RKP dhe

arritjën e ROSC. Efekti mund të arrihet me administrimin e barit vasopressor me rrugë intravenoze

(IV) / ose intraosseale (IO) e cila jepet në bollus në dozat e caktuar gjatë RKP të paktën për 1-2

minuta. Efekti i veprimit të barit vasopressor të zbatuar me rrugë intravenoze (IV) / intraoseale (IO)

që jepet gjatë CPR nuk duhet të vonohet të paktën 1-2 minuta. Koha optimale e administrimit të barit

vasopressor është 2-minuta. Amiodaroni është bar i parë i zgjedhur antiaritmik që duhet të jepet

gjatë arrestit kardiak, sepse ka treguar klinikisht përmirësime nivelin e ROSC. Amiodarone mund të

konsiderohet si bar efikas për trajtimin FV / TV (që nuk reagon RKP, defibrilim). Nëse Amiodaroni

nuk ka efekt si bar alternativë mund të administrohet Lidokaina. Mirëpo studimet klinike dëftojnë se

Lidokaina nuk është treguar e sukseshme në norma të ROSC në krahasim me Amiodaronin.

Magnezi duhet të merret në konsiderim vetëm për tajtimin Torsades de Pointes lidhur me një

interval të gjatë [11,13,26,27,30, 31,32,33,48,53,55,79,94].

Rëndësia e diagnostikimiT dhe trajtimiT SI dhe shkakut themelor të FV / TV me puls është

thelbësore për menaxhimin e të gjitha ritmeve tek arresti kardiak. Si gjithmonë, ofruesi i kujdesit

mjekësor emergjent duhet të ketë në rikujtim H dhe T për të identifikuar një faktor që mund të ketë

shkaktuar arrestin ose mund të jetë ndërlikuar gjatë përpjekjeve reanimatore (shih Tabelën 1).

[3,4,6,17,26,27,30, 31,32,33].

61

Në qoftë se pacienti ka ROSC, pas arrestit kardiak, duhet të jemi të kujdesshëm në trajtimin e

hypokseemisë hipotensionit dhe diagnoza e hershme e trajtimi të segmentit ST- të lartë (Infarkti i

miokardit) dhe hipotermia terapeutike tek pacientët komë. [5.6,26,27,30, 31,32,33, ,86].

Nëse zbulon një ritëm të tillë AED, nuk ka nevojë për shok goditje, RKP duhet të fillohet menjëherë,

me shtypje në gjoks, dhe duhet të vazhdohet për 2 minuta para se të rishikoni ritmin. Ritmi mund të

kontrollohet me anë të defibrilatrorit manual ose me monitor kardiak ku tregon një ritëm të

organizuar, me një kontroll të pulsit. Nëse ritmi është vijë e drejtë asistoli ose mungon pulsi (p.sh.

PEA), RKP duhet të fillohet menjëherë, duke bërë shtypje në gjoks, të cilat duhet të vazhdojnë për 2

minutat e para.Pas dy minutave të verifikohen shenjat jetësore, cilësia RKP duhet të monitorohet në

bazë të parametrave mekanikë apo fiziologjike [5.6.26,27,30, 31,32,33,41,128,133].

Një vasopresor mund të jepet sa më shpejt të jetë e mundur me qëllim të rritjes së fluksit të gjakut

cerebral dhe në zemër gjatë RKP dhe arritjen e normave të dëshirueshme të ROSC. Me

rekomandimet e reja se Atropina është menjanuar nga algoritmi i menaxhimit dhe trajtimit të arrestit

kardiak. [1.6.26,27,30, 31,32,33,121].

PEA shpesh shkaktohet nga kushtet e kthyeshme dhe mund të trajtohet me sukses në qoftë se këto

shkaqe janë të identifikuara dhe të korrigjuara. Gjatë çdo periudhe RKP prej 2-minutash ofruesit të

kujdesit mjekësor emergjent duhet t’i rikujtohet H dhe T për të identifikuar faktorët që mund të kenë

shkaktuar arrestin kardiak ose mund të jetë ndërlikuar gjatë përpjekjeve të reanimimit (Tabela 1).

Duke pasur parasysh shkaqet potenciale të PEA hypoxemia, vendosja e një rrugë ajrore të avancuar

është teorikisht më e rëndësishme gjatë FV/TV me puls e nevojshme për të arritur oksigjenimin e

dëshirueshëm.

Humbjet e mëdha atë gjakut, mund të korigjohen me dhenien transfuzionit të gjakut. Kurse një

emboli pulmonale e njohur dhe pa njohur që e ka shkaktuar arrestin kardiak administrimi i terapisë

empirike fibrinolitikë mud të jetë i dobishëm. Te pneumatoraksi klinikisht i dyshuar si shkak i PEA,

menaxhimit fillestar përfshinë dekompression me gjilpërë. Ekokardiografia ndihmon në drejtim të

menaxhimit PEA, sepse ajo ofron informacion të dobishëm rreth statusit të vëllimit intravaskular

(vlerësimi i vëllimit të rrjedhjes ventrikulare), tamponadës së zemrës, lezionet masë (tumor, ngjizja),

62

si dhe shkaqeve toksikologjike te arrestit kardiak. Asistola është zakonisht që ndjeket pas FV të

prolonguar ose PEA, prognoza është shumë e keqe. [1,3,4,6,17,26,75,79,133].

Në qoftë se pacienti ka ROSC pas arrestit kardiak, duhet të inicohet kujdesi post arresti kardiak. Me

rëndësi të veçantë është trajtimi i hipoksemisë, hipotensionit, diagnoza e hershme dhe trajtimi i

shkaqeve themelore të arrestit kardiak. Hipotermia terapeutike mund të merret në parasysh kur

pacienti është në komë. [1,2,3,4,6,17,26,27,28,29,30,].

Cilësia e RKP mund të përmirësohet duke përdorur një numër teknikash jofiziologjike që ndihmojnë

ofruesin e kujdesit emergjent mjekësor t’u përmbahen rekomandimeve dhe parametrave standarde të

RKP thellësisë së shtypjeve në gjoks dhe frekuencës së ventilimit. [16,26,27,28,29,30,31,32,33,35].

Të sëmurët kritikë me arrest kardiak, monitorohen në mënyrë tipike me anë të vlerësimit të ritmit

duke përdorur elektokardiografinë (EKG), kontrollon ritmin, pulsin si dhe parametrat vetëm

fiziologjikë për të udhëzuar terapinë. Studimet dhe hulumtimet te njeriu tregojnë se monitorimi i

presionit Petco2, perfusioni koronar (CPP), dhe saturimi i oksigjenit qendror venoz (Scvo2) jep

informacione të vlefshme në të dy gjendjet e pacientit dhe për t’u përgjigjur terapisë. Edhe pse nuk

ka studime klinike të verifikuara mirë, titrimi dhe përpjekjet reanimatore si dhe parametrat tjerë

fiziologjik mund të përmirësojnë dukshëm rezultatin reanimator, duke marrë parasysh përdorimin e

parametrave që ndikojnë në optimumin e shtypjeve në gjoks dhe përdorimin e barnave vasopresorë

sipas rekomandimeve si terapi gjatë arrestit kardiak. [16,26,27,28,29,30,31,32,33,35,39,40].

Klinicistët shpesh përpiqen të prekin pulsin arterial gjatë shtypjeve compressions gjoks për të

vlerësuar efektivitetin e shtypjeve. Pulsacionet në arterien karotide gjatë RKP nuk tregojnë

efikasitetin e perfusionit të miokardit apo cerebral gjatë RKP .Ofruesit e kujdesit shëndetësor

gjithashtu mund të marrin shumë kohë për të kontrolluar pulsin, vështirë mund të përcaktojnë nëse

pulsi është i pranishëm ose mungon. Ofruesit e kujdesit shëndetësor nuk duhet të humbas kohë jo më

shumë se 10 sekonda për të kontrolluar pulsin. [27,28,29,30,31,32,33,35,51].

Gjatë arrestit kardiak, pulsoksimetri zakonisht nuk është një sinjal i besueshëm, sepse rrjedhja

pulsative e gjakut është e pamjaftueshme në indet periferike. Por prania e një vale valëvitëse në

63

plethysmograph - pulsoksimeteri është potencial i vlefshëm për detektimin e ROSC është shumë i

dobishëm për të siguruar oksigjenim të mjaftueshëm pas ROSC. [32,35,36,38,39,49,54].

Monitorimi i gazrave në gjakun arterial gjatë CPR nuk është një tregues i besueshëm te hiopksia

indore e rëndë, hypercarbia (dhe për këtë arsye është e domosdoshme gjatë ventilimit RKP), për ta

koreektuara acidozën. [27,32,35,36,38,39,50,54].

Nuk ka studime specifike për të shqyrtuar ndikimin e ekokardiografisë në rezultatet e pacientit me

arrest kardiak. Megjithatë, një numër studimesh sugjerojnë se echocardiography transthoracic and

transesophageal kanë dobi të mundshme në diagnostikimin dhe shërimin e shkaqeve të arrestit

kardiak si: tamponada kardiake, embolia pulmonare, ikemia, dhe disekcioni i aortës.

[32,35,36,38,39,49,54,77,92].

Gjatë arrestit kardiak, sigurimi i cilësisë së lartë të RKP dhe defibrilimi i shpejt janë faktorë

thelbësorë elemtare për shpëtimin e jetës kurse administrimi i barnave konsiderohen si çështje

dytësore. Pas fillimit RKP dhe tentimeve me defibrilim pas detektimit të FV me puls dhe TV, ofruesi

i kujdesit mjekësor emergjent duhet sa më shpejt të sigurojë qasjen venoze IV/IO. Qëllimi kryesor i

qasjes venoze IV / IO është administrimi i barnave gjatë arrestit kardiak. [31,32,35,36,38,45,49,117].

Barnat e administruar gjatë RKP me rrugë periferike jepen menjëherë me rrugë intravenoze, dhe më

pas jepet 20 ml të tretësirës fizologjike IV për të lehtësuar rrjedhën e barit në qarkullim qendror në

mënyrë sistematike gjatë arrestit kardiak. [9,11,32,35,36,38,39,49,64].

Rruga IO ofron qasje në enë duke bërë të mundur shpërndarjen, e barit e ngjashme me rrugën qasjes

periferike venoze. [32,35,36,38,39].

Ofruesit e kujdesit mjekësor emergjent të trajnuar dhe edukuar duhet të kenë njohuri në vendosjen e

një vijë venoze qendrore (në venat e qafës ose në subklavi) e cila është e nevojshme gjatë arrestit

kardiak, nëse nuk ka kontraindikacione. Përparësitë e kësaj qasjeje venoze janë se përqendrimet e

rrjedhjes më të lartë të barit në qarkullim në krahasim me barnat e administruara me rrugë periferike

64

IV. Kurse qasja venoze e venva cava superior mund të përdoret për monitorimin dhe vlerësimin

Scvo2 CPP gjatë RKP, dy prej të cilave janë dedikuar për ROSC. [32,35,36,38,39,49,114,116,119].

Hulumtimet tek fëmijët dhe te të rriturit kanë treguar se: Lidokaina, Epinephrine, Atropina,

Naloxona dhe Vasopresina përthithen mirë përmes mukozës së trakesë. Nuk ka të dhëna lidhur me

administrimin e barit Amiodaronë me rrugë endotrakeale. Administrimi i barnave me rrugë

endotrakeale gjatë RKP, përqendrimet në gjak janë të ulëta në trakea se sa me dozën e e njëjtë të

administruar me rrugë intravaskulare. Po ashtu administrimi i Epinefrinës me rrugë endotrakeale,

studimet e fundit tregojnë përqendrimet më të ulëta të Epinefrinës, sepse prodhojnë efekte β-

adrenergjike, duke shkaktuar vazodilacion këto efekte mund të jenë të dëmshme, sepse shkaktojnë

hipotension, zvogëlim të CPP dhe rrjedhje të dobët të ROSC. Administrimi i Atropinës dhe

Epinefrinës me rrugë IV ka efekt të mirë e shoqëruar me një normë më të lartë të ROSC dhe të

mbijetesës ndaj rrugës endotrakeale. Nëse nuk mund të kemi qasje për administrimin e barit me

rrugë IV ose IO, (si: Epinefrina, Vasopresina, dhe Lidokaina si rrugë alternative mund të jetë në

situatat e vecanta rruga endotrakeale te viktimat me arrest kardiak. Dozë optimale e administrimit të

barit me rrugë endotrakeale është e panjohur, por zakonisht doza dhënë me rrugë endotrakeale është

2 deri në 2 ½ se sa doza e rekomanduar me rrugë IV. Bari i administruar duhet tëholluar me dozën e

rekomanduar 5 -10 ml tretësirë fiziologjike dhe mund të plasohet drejtpërdrejtë në tubin endotrakeal.

[21,24,32,35,36,38,39,49,54,59,74,124].

Mbështetja e avancuar e rrugëve të frymëmarrjes nuk ka prova të mjaftueshme për të përcaktuar

kohën optimale të vendosjes së rrgëve ajrore të avancuara në raport me ndërhyrje të tjera gjatë

arrestit kardiak. Nuk ka studime bindëse që drejtpërdrejt trajtojnë marrëdhëniet në mes të kohës ose

mënyrës së vendosjes së rrugëve ajrore të avancuara gjatë RKP. Në mjediset urbane jashtë spitaore

dhe hospitore intubimi duhet të realizohet <12 minuta e lidhur me një normë më të mirë të

mbijetesës se sa intubimi ≥ 13 minuta. Hulumtimet flasin se arrestet kardiake në spital, kohë më parë

të siguruar me rrugët ajrore të avancuara (<5 minuta) nuk u shoqëruan me rritjen e ROSC, por ishte

ndërlidhur me përmirësim dhe mbikyqyrje 24-orëshe. [18, 32,35,36,38,39,49,52,114.128].

Në mjedise jashtëspitalore urbane, rurale, të sëmurët e intubuar do të kishin shkallë të mirë të

mbijetesës te të sëmurët të cilët nuk ishin intubuar. Intubimi endotrakeal i vonuar i kombinuar me

shpërndarjen e oksigjenit pasiv dhe me shtypje të ndërprera minimalisht në gjoks u shoqërua me

65

shkallë të mirë të mbijetesës si dhe me një përmirësim neurologjikë. Avantazhet e vendosjes së

rrugëve ajrore të avancuara përfshijnë eliminimin e pauzave të shtypjeve në gjoks për ventilim,

ventilimi i përmirësuar potencialisht dhe oksigjenimi zvogëlojnë rrezikun për të përdorur

Kapnografin për të monitoruar cilësinë e RKP, optimumin e shtypjeve në gjoks, dhe detektimin e

ROSC gjatë shtypjeve në gjoks. Të metat kryesore janë ndërprerjet e shtypjeve në gjoks gjatë

vendosjes së rrugëve ajrore rrezik mund të jetë plasimi i panevojshëm i tubit në ezofag. Ofruesit e

kujdesit mjekësor emergjent duhet të zbatojnë më së paku 100 shtypje në gjoks në minutë,

vazhdimisht pa pauza për ventilim dhe të japin 1 frymë në çdo 6 - 8 sekonda (8-10 frymëmarrje në

minutë) por duhet të jenë të kujdesshëm për t’iu shmangur ventilimeve të tepruara.

[18,24,32,35,36,38,39,49,62,71,91].

Vendimi përfundimtar për të ndaluar tentimet e RKP mund të merren vetëm në ato raste kur janë

shfaqur shenjat e jetës, ose janë shfaqur shenjat e sigurta të vdekjes. Përkundrazi, ky gjykim klinik

dhe respekti për dinjitetin njerëzor duhet të hyjnë në vendimmarrje. Vendimarrjet në mjedise

jashtëspitalore, ndërprerja e përpjekjeve të RKP te të rriturit duhet të ndjekin sistemin e kritereve

specifike nën kontrollin strikt të drejtpërdrejtë mjekësor. [18,24,32,35,36,38,50].

Qëllimi kryesor i terapisë farmakologjike gjatë arrestit kardiak është që të lehtësojë rikthimin dhe

mirëmbajtjen e një perfusionit spontan. Drejt këtij qëllimi, administrimi i barnave në ACLs gjatë

RKP është i lidhur shpesh me shkallën e .rritjes së ROSC dhe të mbijetesës. E rëndësishme është të

jepet cilësi e lartë RKP dhe përparimet të cilat mund të arrihen në kujdesin post-arrestit kardiak do të

mundësojë shkallë të rritjes të ROSC me barna ACLs dhe mbijetesa mbetet për t'u përcaktuar.

[17,24,32,35,36,38,50,57,126].

Hydrochloride epinephrine ka efekt të dobishëm te të sëmurët gjatë arrestit kardaik, kryesisht për

shkak të efektit stimulues të receptorëve α-adrenergjikë të saj (d.m.th. vazokonstriktor), efektet e

epinefrinës mund të rrisin presionin CPP dhe perfusionin cerebral gjatë RKP. Efektet e Epinefrinës

janë kontradiktore, sepse ato mund të rrisin punën e miokardit dhe të reduktojnë perfusionin

subendokardial. Dozimi i Epinefrinës jepet në dozë prej 1 mg IV / IO në çdo 3 - 5 minuta gjatë

arrestit kardiak, kurse doza të larta trajtuese mund të jepen tek probleme të veçanta si te mbidozimi

me bllokuesit e kanaleve të kalciumit [1,6,18,24,32,35,36,38,52]

66

Vasopresina është një vazokonstriktor periferik joadrenergjikë që administrohet kur shkaqet mund të

jetë me origjinë kardiake dhe të veshkave. Vazopresina nuk ka treguar asnjë sukses në ROSC,

mbijetesën e viktmave dhe benifiteve neurologjike. Vasopresina në dozë 40 UI kundrejt Epinefrinës

1 mg si një vasopressor i vijës së parë tek arrest kardiak, në doza të përsëritura gjatë arrestimit

kardiak nuk përmirëson normat e mbijetesës në krahasim me doza të përsëritura të Epinefrinës.

[1,7,18,24,26,32,35,36,37,38,115].

Vasopresorët e tjerë alternativë si: (norepinephrine, phenylephrine) mund të kenë efekte të dobishme

në rritjen e mbijetesës te viktimat me arrest kardiak. [ 26,32,35,36,37,38,].

Çdo antiaratimikë i administruar në mënyrë rutinore gjatë arrestit kardiak rrit mbijetesën e viktimës.

Amiodarone, megjithatë, ka treguar rritjen afatshkurtër për mbijetesën e viktimës kur bëhen

krahasimet me Lidokainë. [18,24,26,32,35, 38,112, 116].

Bar i parë i përzgjedhur gjatë reanimimit kardiopulmonal cerebral. Bar inhibitor i abnormaliteteve të

automatizmit të zemrës. Dozimi: dozë fillestare është prej 300 mg IV / IO pastaj mund të vazhdohet

me një dozë prej 150 mg IV / IO. Amiodarone mund të konsiderohet si bar i zgjedhur për trajtimin

FV ose TV me puls [13,20,21,24,26,32,35, 38,40,112, 138].

Lidokaina është një antiaritmikë alternativ me më pak efekte anësore se sa me antiartmikët të tjerë.

Lidokaina mund të jetë bar aletrnativ, nëse Amiodaronin nuk e kemi në dispozicion. Doza fillestare

është 1-1,5 mg / kg IV. Nëse FV / TV me puls vazhdon, doza shtesë mund të jetë prej 0.5-0.75 mg /

kg IV mund të administrohen në 5 - 10-minuta në intervale kohore në një dozë maksimale prej 3 mg

/ kg. [20,21,24,26,32,35, 38,40,44,47,50].

Përdorimi i Magnez sulfatit IV mund të lehtësojë ndërprerjen e; Torsades de Pointes, TV polmorfe

me interval QT të zgjatur. Magnez sulfati nuk ka efekt të mirë në ndërprerjen TV polimirfe te të

sëmurët me interval QT normal. Doza e administrimit të Magnez sulfatit është prej 1-2 g e titëruar

në 10 ml të tretësirës fiziologjike. Ofruesit e kujdesit emergjent mund të japin me rrugë IV/IO.

67

Përdorimi rutinor i Magnez sulfatit te viktima me arrest kardiak nuk rekomandohet nëse është i

pranishëm Torsades de Pointes. [20,21,24,26,32,35, 36,41,43,47,49,50].

Atropina sulfati ul në normë përçueshmërinë atrioventrikulare. Nuk ka asnjë dëshmi se Atropina ka

efekte të dëmshme gjatë bradikardisë ose asistolisë dhe arrestit kardiak. Por përdorimi rutinor i

Atropinës gjatë PEA ose asistolisë nuk efekt. Për këtë arsye Atropina është larguar nga algoritmi i

arrestit kardiak. [10,21,24,26,32,35, 36,37,50,51].

Bikarbonati i natriumit- acidoza dhe acidemia që manifestohen gjatë arrestit kardiak dhe RKP janë

procese dinamike që shfaqen si pasojë e mosrrjedhjes së gjakut gjatë arrestit kardiak. Këto procese

manifestohen si pasojë e kohëzgjatjes së arrestit kardiak, nivelit të dobët të rrjedhjes së gjakut,

nivelit të ulët të oksigjenit në gjakun arterial gjatë RKP. Restaurimi i përmbajtjes së oksigjenit me

ventilim të përshtatshëm me oksigjen, mbështetja e perfusionit indor dhe debiti kardiak me cilësi të

lartë të shtypjeve në gjoks, atëherë ROSC shumë shpejt mund të konsiderohen si shtylla kryesore të

restaurimin dhe ekuilibrit të statusit acido-bazik gjatë arrestit kardiak. Nga studimet e hulmuntuara

në praktikën mjekësore përdorimi i bikarbonateve nuk ka asnjë benifit, por ka shumë të dhëna se

mund të jetë vetëm si terapi mbështetëse ose si mbulesë gjatë arrestit kardiak. Nuk ka asnjë dëshmi

që bikarbonatet përmirësojnë gjasët e defibrilimit ose mbijetesën te viktimat në FV ose në arrest

kardiak. Një shumëllojshmëri e gjerë e efekteve anësore janë të lidhura me përdorimin e

bikarbonatev gjatë arrestit kardiak. [22,21,24,26,32,35, 36,37,53,55,136].

Bikarbonatet mund të komprometojnë edhe më tepër masat e RKP, duke ulur rezistencën vaskulare

sistemike. Si pasojë e përdorimit të bikarbonateve gjatë arrestit kardiak mund të shkaktohet alkaloza

ekstracelulare që do të ndryshojë kurbën e mbushjes oksihemoglobinës dhe do të pengojë lirimin e

oksigjenit. Ajo mund të prodhojë hiperosmolaritet hipernatremi dhe për këtë arsye rrit prodhimin e

tepërt të CO2, që lirisht difundohet në qelizat e miokardit dhe në ato cerebrale duke kontribuar në

mënyrë paradoksale në acidozën intracelulare. Ajo mund të përkeqësojnë edhe më shumë acidozën

qendrore venoze dhe po ashtu në të njëjtën kohë mund të inaktivojë Keteholaminat e administruara.

Në disa situata të veçanta RKP, të tilla acidoza metabolike preeksistente, hiperkalemia, apo

mbidozimi me mjete triciklike kundër depresionit, bikarbonatet mund të jenë të dobishme.

68

Megjithatë, përdorimi rutinor i bikarbonateve nuk rekomandohet te të sëmurët me arrest kardiak.

Kur përdoren bikarbonatet në situatat të veçanta, dozë fillestare është prej 1 MEQ / kg. Për të

minimizuar rrezikun e alkalozës të nxitur nga shkaqet jatrogjene, nuk duhet të përpiqemi të bëjmë

korrigjimin e plotë të deficitit në bazë të llogaritjes. Jo gjenerimi i CO2- si i tillë si carbicarb, ose

tribonatet kanë treguar potencial për të minimizuar efektet negative të disa bikarbonateve të

natriumit, duke përfshirë edhe gjenerimin CO2, hiperosmolaritin, hipernatreminë, hipoglykeminë,

acidozën intracellulare, që mund të kalojë në alkalozë. [13,23,25,26,32,31,35,36,37,73,93].

Përdorimi i kalciumit gjatë arrestit kardiak nuk përmrëison ROSC, nuk ka efekt të dobishëm për të

mbijetuar viktima si në mjedise parahospitalore dhe hospitalore. Përdorimi rutinor i kalciumit për

trajtimin e arrestit kardiak në mjedise jashtëspitalore dhe spitalore nuk është e rekomanduar (Klasa

III, Loe B). [13,23,25,26,32,31,35,36].

Terapia me fibrinolitikë mund të jetë e dobishme te arresti kardiak, vetëm atëherë nëse bëhet fjalë

për tromboembolinë mbyllje e plotë të arterieve koronare dhe pulmonare. RKP në vazhdimësi nuk

është një kontraindikacion absolut për admistrimin e mjeteve fibrinolitike - fibrinolizës. Studimet

fillestare sugjerojnë dhe mund të përfitojnë nga terapia fibrinolitike për trajtimin e viktimave me

arrest kardiopulmonar. Terapi fibrinolitike si terapi standarde, nuk arriti të tregojë ndonjë

përmirësim të viktimës me arrest kardiak gjatë RKP. Përdorimii mjeteve fibrinolitike rrit rrezikun

nga gjakderdhjet intrakraniale lidhur me përdorimin rutinor të fibrinolitikëve gjatë arrestit kardiak.

[1,3,25,26,32,31,35,36].

Fibrinolitikët nuk duhet të përdoren rregullisht gjatë arrestit kardiak. Kur dyshohet ose është i njohur

shkaku i arrestit kardiak, terapia empirike fibrinolitike mund të merret në konsiderim.

[26,32,31,35,36].

Administrimi rutinor i fluideve me rrugë IV gjatë RKP si tretësirë fiziologjike mud të ketë efekt të

mirë, kurse tretësirat normotermike gjatë CPR, shkaktojnë rënie të CPP. Ndërkaq lëngjet hipertonike

japin pak shansa të mbijetesës së viktimave me arrest kardiak. Nëse arresti kardiak është i lidhur me

humbje të vëllimit qarkullues ekstrem, hipovolemia te të sëmurët duhet të rivendoset me rrugë

intravaskulare, menjëherë për të luftuar shokun hipovolemikë. [13,23,25,26,32,31,35,39].

69

Pacing trans kutan në shumicën e rasteve tek arresti kardiak nuk është efektiv.Për këtë nuk ka

studime që mund të ketë benifite për të mbijetuar viktima. Për shkak pacing Transcutaneous

transvenous, ose transmyocardial tek arresti kardiak nuk kemi shanse që të përmirësohet ROSC ose

mbijetesa, pavarësisht nga koha e vendosjes pacing (për shkak të vonesës), duke pasur parasysh

vendndodhjen e arrestit kardiak ne mjedise jashtëspitalore ose hospitalore apo te ritmet filestare

kardiake (asistolia PEA) si objektiv do të jetë trajtimi. Pacing-ut elektrik nuk rekomandohet për

përdorim rutinor tek arresti kardiak.[1,3,25,26,32,31,32,35,36,40].

Goditjet e forta prekordiale, goditja e fortë në rast të arrestit kardiak nuk janë studiuar mirë. Te

takiaritmia ventrikulare hemodinamike e paqëndrueshme e detyrueshme gjatë testimit

elektrfiziologjik, të jepet fillimishtë një goditje e fortë prekordiale, duke menduar të jetë e sigurt, por

rrallë me forcë për të ndërprerë aritminë ventrikulare. Në një studim vëzhgimor në praktikën

mjekësore te të sëmurët me arrest kardiak, në mjedise jashtëspitalore, goditja e fortë prekordiale u

shoqërua me ROSC të dobët, duke dhënë përgjigjje bindëse për ndaljen e punës së zemrës-asistoli.

Kur jepet goditja prekordiale te FV / TV nuk do të ketë sukses. Në anën tjetër, nga të dhënat e

dokumentuara goditjet prokordiale edhe më shumë do të përkeqësojnë ritmin kardiak, TV,

konvertimin e TV në FV, duke i mundësuar zhvillim të plotë bllokut AV ose asistoli pas godtitjes

prekordiale. Nuk ka prova të mjaftueshme se mund të zbatohen goditjet prekordiale si metodë

alternative për rikthimin e ritmit të punës së zemrës. [13,3,25,26,32,31,32,135,136,140].

Ka një rritje sistematike të kujdesit ndaj arestit postkardiak, pas rikthimit të qarkullimit spontan të

gjakut (Return of Spontaneous Circulation) (ROSC), e cila mund të përmirësojë gjasët e mbijetesës

së viktimës me cilësi të mirë të jetës. Kjo është bazuar pjesërisht në publikimin e rezultateve të

rasteve të kontrollit klinik si dhe një përshkrim të sindromës të arrestit post-kardiak. Kujdesi i

arrestit postkardiak ka rol të rëndësishëm për të zvogëvluar sëmundshmërinë, vdekshmërinë e

hershme nga jostabiliteti hemodinamik si pasojë e dëmtimit të multiorganeve duke shkaktuar lezione

ne indin e trurit. Këtu mund të përfshihen edhe anomalitë hemodinamike, neurologjike, metabolike

që mund të atakohen te pacientët të cilët janë në reanimim fillestar te arresti kardiak,

[3,25,26,32,31,32,35,136].

70

Përmbledhje përfundimtare e mbështetjes së avancuar kardiake - Ndërhyrja e shpejtë për të

parandaluar arrestin kardiak te të sëmurët me arrest kardiak është imediate për të shpëtuar jetën e

viktimës. Kur i sëmuri është në arrest kardiak, thelbësore është të jepet cilësi e lartë RKP dhe çdo

ndërhyrje e mëvonshme ACLs mund të jetë e suksesshme. Gjatë ofrimit të kujdesit emergjent

mjekësor me rëndësi është të bëjmë shpejt shtypjeje të fortë, shpejtë në gjoks në thellësi të

mjaftueshme dhe të lejojë spostimin e plotë të gjoksit pas çdo shtypjeje, duke minimizuar ndërprerjet

e shtypjeve në gjoks, për të shmangur ventilimet e tepruara, sidomos me një rrugë ajrore të avancuar.

Cilësia e CPR (RKP) duhet të monitorohet vazhdimisht. Monitorimi fiziologjik mund të jetë i

dobishëm për t’i zgjedhur përpjekjet për reanimim. Te të sëmurët me FV / TV me puls, shok-goditjet

duhet të jepen menjëherë me ndërprerjen minimale në shtypjeve në gjoks. Normat e rritjes së ROSC

janë të ndërlidhura me dhënien e terapisë gjatë mbështetjes së avancuar të jetës (ACLs) mund të ketë

benifite viktima për të mbijetuar më gjatë. Megjithatë, përmirësimi i cilësisë së RKP, mund të ketë

përparime në kujdesin e të sëmurëve postkardiak me arrest kardiak, dhe zbatimi i standardeve me të

reja ERC, 2010 në përgjithësi përmes sistemit të plotë të kujdesit emergjent mjekësor, mund të

përmirësojë dhe të ofrojë një rrugë për t’i optimizuar rezultatet e të sëmurëve me arrest kardiak të

trajtuar gjatë ndërhyrjeve me ACLs. [4,9,22,26,28,32,31,32,33,35,44].

71

VII. PËRFUNDIMET

• Në Qendrën Emergjente të QKUK në Prishtinë, gjatë viteve 2010-2011 janë trajtuar 269 pacient

me cardiac arrest, prej të cilëve 159 ose 59.1% janë trajtuar në vitin 2010, kurse 110 ose 40.9%

në vitin 2011.

• Prej 269 pacienteve te trajtuar në Qendrën Emergjente, 176 ose 65.4% kanë vdekur në Qendrën

Emergjente dhe 93 ose 34.6% janë transferuar në klinika tjera.

• Në numrin e përgjithshëm të të sëmurve me cardiac arrest kanë dominuar pacientët e gjinisë

mashkullore me 186 raste ose 69.1% (X2-test = 39.4, P<0.001).

• Mosha mesatare e të sëmurëve të përfshirë në hulumtim ishte 56.7 vjet (DS ±16.0 vjet), pacienti

më i ri ishte nën 1 vjet dhe më i vjetri 92 vjet. Mosha mesatare e të sëmurëve të gjinisë femërore

të përfshirë në hulumtim ishte 55.2 vjet (DS ±14.6 vjet), pacienti më i ri ishte 20 vjet dhe më i

vjetri 92 vjet. Mosha mesatare e të sëmurëve të gjinisë mashkullore të përfshirë në hulumtim

ishte 57.3 vjet (DS ±16.6 vjet), pacienti më i ri ishte nën 1 vjet dhe më i vjetri 87 vjet. Me T-test

të mesatarës nuk kemi fituar dallim me sinjifikancë të rëndësishme statistikore në mes të moshës

mesatare sipas gjinisë (T=0.99, P>0.05).

• Në fillim të procedurave të reanimimit kardiopulmunar kemi pasur 20 pacient ose 7.4% te te

gjithë pacienteve me tahikardi ventrikulare, 39 ose 14.5% me fibrilacion ventrikular, 193 ose

71.7% me Asistoli dhe 17 ose 6.3% me Aktivitet elektrik pa puls (disocimi elektromekanik).

• Në fund të procedurave të reanimimit kardiopulmunar kemi pasur 26 pacient ose 9.7% te te

gjithë pacienteve me tahikardi ventrikulare, 34 ose 12.6% me fibrilacion ventrikular, 168 ose

62.5% me Asistoli, 14 ose 5.2% me aktivitet elektrik pa puls (disocimi elektromekanik) dhe 27

ose 10.0% me ritem normal.

• Nga 269 pacientet me cardiak arrest, defribilimi është aplikuar te 93 ose 34.6%. Ne mjedise

paraspitalore defribilimi është berë te tre ose 3.2% e pacienteve.

• Te pacientet e defribiluar janë aplikuar prej një shok goditje deri në katër shok goditje. Një shok

goditje është aplikuar te 20 të sëmurë ose 21.5%, dy shok goditje 38 ose 40.9%, tri shok goditje

22 ose 23.7% dhe katër shok goditje 13 ose 14.0%.

72

• Reanimimi kardiopulmunar te 243 pacient ose 90.3% është aplikuar në mjedise spitalore, te 3

ose 1.1% është aplikuar në mjedise paraspitalore dhe te 37 ose 13.8% nuk është aplikuar

reanimimi kardiopulmunar.

• Shkaktarët e mundshëm te arrestit kardiak ne materialin tonë klinik te 187 të sëmurë ose 69.5% e

të sëmurëve ishin Sëmundjet, te 34 ose 12.6% Lëndimet, te 27 ose 10.0% Vdekjet e befasishme

të zemrës dhe te 21 ose 7.8% të rasteve shkaktari i mundshëm ishte i panjohur.

• Në materialin tonë klinik 242 ose 90.0% e të sëmurëve ishin me intubim endotrakeal. Të katër të

sëmurë ose 1.5% intubimi endotrakeal është bërë në mjedise paraspitalore, te 238 ose 88.5% në

mjedise spitalore.

• Nga 269 pacientet me arrest kardiak 193 ose 71.7% kanë ardhur në emergjencë pa shenja jete

dhe 76 ose 28.3% kanë pasur bebëza të zgjeruara më pak se 4 mm.

• Në fund të trajtimit në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, 242 të sëmurë ose 90.0%

përfundojnë me vdekje, kurse vetëm 27 të sëmurë ose 10.0% mbijetojnë.

• Te gjithë të mbijetuarit nga arresti kardiak kanë marrë ndihmën adekuate mjekësore brenda 10

minutave pas sulmit. Prej numrit të pergjithshëm 3 ose 11.1% janë trajtuar brenda minutës së

parë dhe të dytë pas sulmit, 21 ose 77.8% brenda minutës së tretë dhe të katërt dhe tre të tjerët

prej minutës së pestë deri te minuta e dhjetë pas sulmit. Nuk kemi pasur asnjë të mbijetuar kur

ndihma mjekësore është dhënë më vonë.

• Nga 27 rastet me arrest kardiak që kanë mbijetuar asnjëri prej tyre nuk ka pasur arrest kardiak në

shtëpi, 3 ose 11.1% kanë pasur arrest kardiak në rrugë dhe 24 ose 88.9% kanë pasur arrest

kardiak në spital. Që do të thotë se nëse arresti kardik ndodh afër instituucionit shëndetësor

(mundësisë për t’iu dhënë ndihma emergjente) shkalla e mbijetesës është më e lartë.

• Nga 27 te mbijetuarit 5 ose 18.5% kanë përfunduar me dëmtime neurologjike.

• Raste me arrest kardiak ka pasur në të gjitha ditët e javës por më së shpeshti ka pasur të Hënën

me 32.0% të rasteve, pastaj të Premtën me 24.5% kurse ditëve tjera përqindja është e ngjashme

dhe sillet nga 12.6% të Mërkurën, 10.8% të Enjtën, 9.7% të Shtunën, 9.3% të Martën dhe 8.6%

të Dielën.

73

• Te të gjithë të sëmurët me arrest kardiak është dhënë tretje fiziologjike, te 245 ose 91.1% është

aplikuar Adrenalina, te 64 ose 23.8% Amiodaronë, te 12 ose 4.5% Atropinë (te çrregullimet e

ritmit të zemrës), te 11 ose 4.1% NaHCO3 (të korrigjimet e statusit acido-bazik), te 7 ose 2.6%

Lidokainë (të çrregullimet e ritmit të zemrës) dhe te 6 ose 2.2% Dopaminë (të çrregullimet e

shokut kardiogjen).

74

VIII. REKOMANDIME

Rekomandimet kryesore jane:

Mbështetetja, avansimi dhe fuqizimi i SHEM nga Ministria e Shëndetësisë në tre nivelet e

organizimit të sistemit shëndetësor duke mbështetur këto drejtime në;

1. Avansimin dhe fuqizimin e shërbimeve emergjente mjekësore në mjedise paraspitalore dhe

spitalore.

2. Krijimin e standardeve për autoambulanca për SHEM paraspitalore.

3. Krijimin e politikave dhe strategjive afatë gjate për SHEM.

4. Edukimit dhe trajnimi i vazhdueshëm e stafit emergjent në mjedise paraspitalore dhe

spitalore.

5. Krijimin e protokoleve, algoritmeve dhe udhëzuesëve klinik.

6. Formimi i ekipeve kardiake mjekësore në mjedise paraspitalore dhe spitalore.

7. Zvogëlimi i morbiditetit, invaliditetit dhe mortalitetit dhe rritja e shkallës së mbijetesës të të

sëmurët me arrest kardiak.

8. Modernizimi i shërbimeve emergjente mjekësore me hapësirë të mjaftueshme, me barna,

material shpenzues, pajisje mjekësore, autoambulanca me standarte të mbështetjes themelore

dhe të avansuar të jetës në mjedise paraspitalore dhe spitalore .

9. Formimi i linjës së vecantë buxhetore për shërbimet emergjente mjekësore në tre nivelet e

organizimit të sistemit shëndetësor.

10. Edukimin dhe trajnimi në tërë popullatën me mbështetje themelore të jetës - RKP

11. Kujdesi emergjent paraspitalor mjekësore te njohjen shenjat e hershme te sulmit në zemër

dhe ndërmarrjen e masave jetëshpëtuese.

12. Organizimi i obligueshëm i edukimit, trajnimit për mjek, inefremierë dhe i popullatës me

koncept strategjik të mbështetur në një mekanizëm kaskad: përzgjidhja e trajnerëve në nivel

kombëtar.

13. Formimi Qendrës Kombëtare të Trajnimit për SHEM, me qëllim që të garantohen standarde

të nivelit të lartë dhe cilësor të edukimit dhe trajnimit të mjekëve dhe infermierëve.

75

14. Certifikimi dhe shkallët e ndryshme të kualifikimit për RKP, bazuar në kurset kombëtare të

standardizuar që përfshijnë provimi me shkrim dhe në pjesën praktike.

15. Të inkurajojë dhe të zhvillojë shërbimet emergjente mjekëore si pjesë integrale e sistemit

unik shëndetësor.

16. Synimet e programit nacional SHEM, të jenë obligative të cilat duhen të rregullohen përmes

legjislacionit dhe ligjeve që duhet të implementohen.

Organizimi i obligueshëm i kurseve themelore dhe të avancuara për edukimin dhe trajnimin

mjekëve, infermierëve, ndihmësve, shoferëve të automjeteve të shërbimit mjekësor të emergjencës

dhe popullatës së gjerë.

Kurset themelore të trajnimit të mjekëve

• BLS-D - Ringjallja zemër mushkëri dhe defribilimi i jashtëm.

• ACLS - Diagnostikimi dhe trajtimi i viktimës adulte me arrest kardiak apo emergjenca të

tjera kardiopulmonare.

• P-BLS - Manovrat për shpëtimin e jetës dhe ringjallja kardiopulmonare për femijët dhe

foshnjet.

• PHTLS - Kujdesi dhe transporti për pacientët me politrauma.

• ATLS - Programi i menazhimit të rasteve me traume akute, që kërkojnë gjithashtu shërbim

emerrgjencës kirurgjikale.

• Triazhimi, kategorizimi i pacientëve për prioritizimin e trajtimit

• Kursi i ekos së urgjences – vlerësimi FAST- Aplikimi primar i eko-s në emergjente:

sonografia abdomianale në trauma, ekzaminimi FAST.

• Sistemi elektronik dhe komunikimi - Përdorimi i komunikacionit dhe aparaturave të tjera

elektronike.

• Menaxhimi i katastrofave mjekësore - Principet bazë të menaxhimit mjekësor të

incidenteve të dëmtimit në masë dhe katastrofave.

76

• Periudha e zgjedhur- Trajnimi në Departamentin e emergjencës nën mbikqyrjen e një

mjeku të trajnuar.

Kurset themelore të trajnimit për infermierë

• BLS-D - Ringjallja zemer mushkëri dhe defribilimi i jashtëm.

• P-BLS - Monovrat për shpëtimin e jetës dhe ringjallja kardiopulmonare për femijët dhe

foshnjet.

• PHTLS - Kujdesi dhe transporti për pacientët me politrauma.

• Triazhi - Kategorizimi i pacientëve për prioritizimin e trajtimit.

• Sistemi elektronik dhe komunikimi - Përdorimi i aparaturave të komunikacionit dhe

aparaturave të tjera elektronike.

• Menaxhimi i katastrofave mjekësore - Principet bazë të menaxhimit mjekësor të

incidenteve të dëmtimit në masë dhe katastrofave.

• Periudha e zgjedhur - Trajnimi në dhomat e urgjencës nën mbikqyrjen e një mjeku të

trajnuar.

Kurset themelore të trajnimit për ndihmesat/shoferët e automjeteve të shërbimit mjekësor

të emergjencës.

• BLS-D - Ringjallja zemër mushkëri dhe defibrilimi i jashtëm.

• P-BLS - Monovrat për shpëtimin e jetës dhe ringjallja kardiopulmonare për femijët dhe

foshnjet.

• Sistemi elektronik dhe komunikimi - Përdorimi i komunikacionit dhe aparaturave të

tjera elektronike.

77

VIII. REZYMEJA

Çdo vit në Evropë rreth 500.000 njerëz janë viktima të arrestit kardiak. Reanimimi kardiopulmonal

(KPR) i zbatuar nga laikët rrit shkallën e mbijetesës për 2-3 herë, nëse zbatohet në mjedise

jashtëspitalore. Zbatimi i masave të RKP në minutat e artë, në Evropë mund t’ia shpëtojë jetën

100.000 personave në vit. Qellimi kryesor i këtij punimi ishte te prezantohen rastet me arrest kardiak

të trajtuar në Qendrën Emergjente të Qendrës Klinike Universitare t ëKosovës. Materiali është marrë

nga Qendra e Klinikës Universitare e Kosovës – Klinika Emergjente në Prishtinë në periudhën dy

vjeçare 2010-2011. Të dhënat janë marrë nga protokolli i të sëmurëve të Klinikës Emergjente te të

sëmurët me arrest kardiak. Në Qendrën Emergjente të QKUK në Prishtinë gjatë viteve 2010-2011

janë trajtuar 269 pacient me cardiac arrest prej të cilëve 159 ose 59.1% janë trajtuar në vitin 2010

kurse 110 ose 40.9% në vitin 2011. Prej 269 pacienteve te trajtuar në Qendrën Emergjente 176 ose

65.4% kanë vdekur në Qendrën Emergjente dhe 93 ose 34.6% janë transferuar në klinika tjera. Në

numrin e përgjithshëm të të sëmurëve me cardiac arrest kanë dominuar pacientët e gjinisë

mashkullore me 186 raste ose 69.1%. Mosha mesatare e të sëmurëve të përfshirë në hulumtim ishte

56.7 vjet (DS ±16.0 vjet), pacienti më i ri ishte nën 1 vjet dhe më i vjetri 92 vjet. Në fillim të

procedurave të reanimimit kardiopulmunar kemi pasur 20 pacient ose 7.4% te te gjithë pacienteve

me takikardi ventrikulare, 39 ose 14.5% me fibrilacion ventrikular, 193 ose 71.7% me Asistoli dhe

17 ose 6.3% me Aktivitet elektrik pa puls (disocimi elektromekanik). Në fund të procedurave të

reanimimit kardiopulmunar kemi pasur 26 pacient ose 9.7% te te gjithë pacienteve me takikardi

ventrikulare, 34 ose 12.6% me fibrilacion ventrikular, 168 ose 62.5% me Asistoli, 14 ose 5.2% me

Aktivitet elektrik pa puls (disocimi elektromekanik) dhe 27 ose 10.0% me ritem normal. Nga 269

pacientet me kardaik arrest defribilimi është aplikuar te 93 ose 34.6%. Ne mjedise paraspitalore

defribilimi është berë te tre ose 3.2% e pacienteve. Te pacientet e defribiluar janë aplikuar prej një

shok goditje deri në katër shok goditje. Reanimimi kardiopulmunar te 243 pacient ose 90.3% është

aplikuar në mjedise hospitalore, te 3 ose 1.1% është aplikuar në mjedise parahospitalore dhe te 37

ose 13.8% nuk është aplikuar reanimimi kardiopulmunar. Shkaktarët e mundshëm te arrestit kardiak

ne materialin tonë klinik te 187 të sëmurë ose 69.5% e të sëmurëve ishin Sëmundjet, te 34 ose 12.6%

Lëndimet, te 27 ose 10.0% Vdekjet e befasishme të zemrës dhe te 21 ose 7.8% të rasteve shkaktari i

78

mundshëm ishte i panjohur. Në materialin tonë klinik 242 ose 90.0% e të sëmurëve ishin me intubim

endotrakeal. Te katër të sëmurë ose 1.5% intubimi endotrakeal është bërë në mjedise paraspitalore,

te 238 ose 88.5% në mjedise spitalore. Nga 269 pacientet me arrest kardiak 193 ose 71.7% kanë

ardhur në emergjencë pa shenja jete dhe 76 ose 28.3% kanë pasur bebëza të zgjeruara më pak se 4

mm. Në fund të trajtimit në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës 242 të sëmurë ose 90.0%

përfundojnë me vdekje, kurse vetëm 27 të sëmurë ose 10.0% mbijetojnë. Nga 27 rastet me arrest

kardiak që kanë mbijetuar asnjëri prej tyre nuk ka pasur arrest kardiak në shtëpi, 3 ose 11.1% kanë

pasur arrest kardiak në rrugë dhe 24 ose 88.9% kanë pasur arrest kardiak në spital. Nga 27 te

mbijetuarit 5 ose 18.5% kanë përfunduar me dëmtime neurologjike. Raste me arrest kardiak ka pasur

në të gjitha ditët e javës por më së shpeshti ka pasur të Hënën me 32.0% të rasteve dhe të Premten

me 24.5%. Te të gjithë të sëmurët me arrest kardiak është dhënë tretje fiziologjike, te 245 ose 91.1%

është aplikuar Adrenalina, te 64 ose 23.8% Amiodaronë, te 12 ose 4.5% Atropinë, te 11 ose 4.1%

NaHCO3, te 7 ose 2.6% Lidokainë dhe te 6 ose 2.2% Dopaminë. Te gjithë të mbijetuarit nga arresti

kardiak kanë marrë ndihmën adekuate mjekësore brenda 10 minutave pas sulmit që do të thotë se

nëse arresti kardiak ndodh afër institucionit shëndetësor (mundësisë për t’iu dhënë ndihma

emergjente ) shkalla e mbijetesës është më e lartë.

Fjalet kyçe: Arresti kardiak, Qendra Emergjente, Qendra Klinike Universitare e Kosoves

79

IX. SUMMARY

Every year in Europe about 500,000 people are victims of cardiac arrest. Cardiopulmonary

Resuscitation (CPR) implemented by lay persons in outpatient settings has increased the survival

rate for 2-3 times, if applicable in outpatient settings. Application of CPR measures within the

golden minutes, in Europe may save the lives of about 100 000 persons per year. The main purpose

of this paper is to present the cases with cardiac arrest treated in the Emergency Center of the

Clinical and University Center of Kosovo (CUCK). The material is taken from the the Clinical and

University Center of Kosovo – Emergency Center in Prishtina, during the two (2) year period (2010-

2011). The collected data belong to the patients with cardiac arrest that have been recorded in

patients’ protocol logbook at the Emergency Clinic. During the 2010-2011 in the Emergency Center

of the CUCK in Prishtina have been treated a total of 269 patients with cardiac arrest, of whom 159

or 59.1% have been treated in 2010, and 110 patients or 40.9% in 2011. Of the 269 patients treated

in the Emergency Center, 93 or 34.6% have lethally exited in the Emergency Center, and 176 or

65.4% have been transferred to other clinics. In the total number of patients with cardiac arrest,

males have dominated with 186 cases, or 69.1%. The average age of patients included in the survey

was 56.7 year old (SD ±16.0 years). The youngest patient was 1 year-old, and the oldest 92 year-old.

At the beginning of application of the cardiopulmonary resuscitation procedures we have had 20

patients or 7.4% of total patients with ventricular tachycardia; 39 patients or 14.5% with ventricular

fibrillation; 193 or 71.7% with asistole; and 17 or 6.3% of patients with electrical activity without

pulse (electro-mechanical dissociation). At the end of cardiopulmonary resuscitation procedures we

have had 26 patients, or 9.7% of total number of patients, with ventricular tachycardia; 34 or 12.6%

with ventricular fibrillation; 168 or 62.5% with asistole; 14 or 5.2% of patients with electrical

activity without pulse (electro-mechanical dissociation); and 27 or 10.0% with normal rhythm. Of

the 269 patients with cardiac arrest, defibrillation has been applied for 93 or 34.6% of patients. In the

pre-hospital settings defibrillation has been applied for 3 or 3.2% of patients. Patients were

defibrillated with application of one to four shocks. Cardiopulmonary reanimation in 243 patients, or

90.3% of patients has been applied in the hospital settings; in 3 or 1.1% of patients CPR has been

applied in pre-hospital settings; and in 37 or 13.8% of patients the cardiopulmonary resuscitation has

80

not been applied at all. Possible causes of cardiac arrest in our material, among 187 patients or

69.5% were diseases; among 34 or 12.6% of patients were injuries; at 27 or 10.0% patients the cause

was the sudden cardiac death; and in 21 or 7.8% of cases the possible cause was unknown. In our

clinical material 242 or 90.0% of patients were intubated with endotracheal tube. In four patients, or

1.5% of them, endotracheal intubation has been performed in the pre-hospital settings. Of 269

patients with cardiac arrest among 193 or 71.7% of them have been admitted in the emergency

without signs of life, and in76 or 28.3% them pupils were dilated less than 4 mm. at the end of

treatment in the University and Clinical Center of Kosovo, 242 patients or 90.0% have lethally

exited, whereas only 27 patients or 10.0% have survived. Of 27 cases with cardiac arrest who have

survived, none of them have suffered cardiac arrest at home; 3 or 11.1% of them have suffered

cardiac arrest on the street; and 24 or 88.9% of them have suffered cardiac arrest in the hospital. 5

out of 27 survived patients have ended with neurological impairment. Cardiac arrest cases were

present during all days of the week, but most frequently cases have been reported on Monday with

32.0% of cases, and on Friday with 24.5% of cases. All patients with cardiac arrest have been treated

with physiological solution; in 245 or 91.1% patients adrenaline has been applied; in 64 or 23.8%

amiodarone has been applied; in 12 or 4.5% cases atropine has been applied, 11 or 4.1% of cases

were treated with NaHCO3; 7 or 2.6% of cases were treated with lidocaine; and 6 or 2.2% of cases

were treated with dopamine. All survivors from cardiac arrest have received appropriate medical

assistance within 10 minutes from attack, which implies that if cardiac arrest occurs near an health

care institution (with an opportunity to provide the emergent health care) the rate of survival is

higher.

Key words: Cardiac arrest, Emergency Center, University and Clinical Center of Kosovo

81

IX. LITERATURA

1. Lick CJ, Aufderheide TP, Niskanen RA, et al. Take Heart America: A comprehensive,

community-wide, systems-based approach to the treatment of cardiac arrest. Crit Care Med. Jan

2011; 39(1):26-33.

2. Sans S, Kesteloot H, Kromhout D. The burden of cardio-vascular diseases mortality in Europe.

Task Force of the European Society of Cardiology on Cardiovascular Mortality and Morbidity

Statistics in Europe. Eur Heart J. 1997; 18(12): 1231-48.

3. Norris RM. Fatality outside hospital from acute coronary events in three British health districts,

1994-5. United Kingdom Heart Attack Study Collaborative Group. BMJ. 1998; 316(7137):

1065-70.

4. Ann-Britt Thorén How can we optimize bystander basic life support in cardiac arrest? Dept. of

Molecular and Clinical Medicine/Cardiology Sahlgrenska Academy at Göteborgs University

Sahlgrenska University Hospital Göteborg, Sweden 2007;10:17–22.

5. Chambless L, Keil U, Dobson A, Mahonen M, Kuulasmaa K, Rajakangas AM, et al. Population

versus clinical view of case fatality from acute coronary heart disease: results from the WHO

MONICA Project 1985-1990. Multinational MONItoring of Trends and Determinants in

CArdiovascular Disease. Circulation. 1997; 96(11):3849-59.

6. Hupfl M, Selig HF, Nagele P. Chest-compression-only versus standard cardiopulmonary

resuscitation: a meta-analysis. Lancet. Nov 6 2010; 376(9752):1552-7.

7. Guideline] Berg RA, Hemphill R, Abella BS, et al. Part 5: Adult Basic Life Support: 2010

American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency

Cardiovascular Care. Circulation. 2010; 122:S685-S705.

8. Emergency Medicine Manual O.John;David M. Cline; Judit E.Tintinalli; Gabor D. Kelen;

J.Stephan Stapczynski. American College of Emergency Physicians. Sixth edition 2004. 3-32.

9. Johnson A, An account of some societies at Amsterdam and Hamburg for the recovery of

drowned persons, 1773, London, pg. 119.

10. Royal Humane Society, Annual Reports, 1787, 1788, 1789. London.

82

11. Ogawa T, Akahane M, Koike S, et al. Outcomes of chest compression only CPR versus

conventional CPR conducted by lay people in patients with out of hospital cardiopulmonary

arrest witnessed by bystanders: nationwide population based observational study. BMJ. Jan 27

2011; 342:c7106.

12. Rea TD, Fahrenbruch C, Culley L, et al. CPR with Chest Compression Alone or with Rescue

Breathing. N Engl J Med. 2010; 363:423-433.

13. Bobrow BJ, Spaite DW, Berg RA, et al. Chest compression-only CPR by lay rescuers and

survival from out-of-hospital cardiac arrest. JAMA. Oct 6 2010; 304(13):1447-54.

14. Cary RJ, A brief history of the methods of resuscitation of the apparently drowned. Journal of

Johns Hopkins Hospital Bulletin, 270 (1918):243-251.

15. Karpovich PV, Adventures in Artificial Respiration. Association Press, 1953, New York.

16. Elam JO, Rediscovery of expired air methods for emergency ventilation, in Advances in

Cardiopulmonary Resuscitation, Peter Safar, Ed, Springer Verlag, 1977, New York, pg 263-265.

17. Safar P. History of cardiopulmonary-cerebral resuscitation, in Kay W and Bircher N,

Cardiopulmonary Resuscitation, Churchhill Livingston, 1989, New York, pg 1-53.

18. Committee on CPR of the Division of Medical Sciences, National Academy of Sciences-

National Research Council, Cardiopulmonary resuscitation, JAMA 1966;198:372-379.

19. Eisenberg MS, Mengert TJ. Cardiac resuscitation. N Engl J Med. Apr 26 2001; 344(17):1304-13.

20. Eckstein M, Stratton SJ, Chan LS. Cardiac Arrest Resuscitation Evaluation in Los Angeles:

CARE-LA. Ann Emerg Med. May 2005; 45(5):504-9.

21. Dunne RB, Compton S, Zalenski RJ, et al. Outcomes from out-of-hospital cardiac arrest in

Detroit. Resuscitation. Jan 2007; 72(1):59-65.

22. Hammer L, Vitrat F, Savary D, Debaty G, Santre C, Durand M, Dessertaine G, Timsit JF.

Immediate prehospital hypothermia protocol in comatose survivors of out-of-hospital cardiac

arrest. Am J Emerg Med. 2009; 27:570–573.

23. Waalewijn RA, Tijssen JG, Koster RW. Bystander initiated actions in out-of-hospital

cardiopulmonary resuscitation: results from the Amsterdam Resuscitation Study (ARRESUST).

Resuscitation. 2001; 50(3): 273-9.

24. Kellum MJ, Kennedy KW, Ewy GA. Cardiocerebral resuscitation improves survival of patients

with out-of-hospital cardiac arrest. Am J Med. 2006; 119(4): 335-40.

83

25. Herlitz J, Engdahl J, Svensson L, Young M, Angquist KA, Holmberg S. Changes in

demographic factors and mortality after out-of-hospital cardiac arrest in Sweden. Coron Artery

Dis. 2005; 16(1): 51-57.

26. Herlitz J, Engdahl J, Svensson L, Angquist KA, Young M, Holmberg S. Factors associated with

an increased chance of survival among patients suffering from an out-of-hospital cardiac arrest

in a national perspective in Sweden. Am Heart J. 2005; 149(1): 61-6.

27. Handley AJ, Koster R, Monsieurs K, Perkins GD, Davies S,Bossaert L. European Resuscitation

Council guidelines for resuscitation 2005. Section 2. Adult basic life support and use of

automated external defibrillators. Resuscitation. 2005; 67 Suppl 1:S7-2.

28. Part 12: Cardiac Arrest in Special Situations: 2010 American Heart Association Care Guidelines

for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Elizabeth Sinz, Eric J.

Lavonas, Farida M. Jeejeebhoy and Andrea GabrielliTerry L. Vanden Hoek, Laurie J. Morrison,

Michael Shuster, Michael Donnino, Circulation 2010;122;S829-S861

29. Part 1: Executive Summary: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary

Resuscitation and Emergency Cardiovascular CareSchexnayder, Robin Hemphill, Ricardo A.

Samson, John Kattwinkel, Robert A. Berg, John M. Field, Mary Fran Hazinski, Michael R.

Sayre, Leon Chameides, Stephen M. Farhan Bhanji, Diana M. Cave, Edward C. Jauch, Peter J.

Kudenchuk, Robert W. Neumar, Mary Ann Peberdy, Jeffrey M. Perlman, Elizabeth Sinz,

Andrew H. Travers, Marc D. Berg, John E. Billi, Brian Eigel, Robert W. Hickey, Monica E.

Kleinman, Mark S. Link, Laurie J. Morrison, Robert E. O'Connor, Michael Shuster, Clifton W.

Callaway, Brett Cucchiara, Jeffrey D. Ferguson, Thomas D. Rea and Terry L. Vanden Hoek

Circulation 2010;122;S640-S656

30. Part 2: Evidence Evaluation and Management of Potential or Perceived Conflicts Resuscitation

and Emergency Cardiovascular Care of Interest: 2010 American Heart Association Guidelines

for Cardiopulmonary Hazinski Ian Jacobs, Vinay M. Nadkarni, Peter T. Morley, Tanya I.

Semenko and Mary Fran Callaway, Michael Shuster, Brian Eigel, William H. Montgomery,

Robert W. Hickey, Michael R. Sayre, Robert E. O'Connor, Dianne L. Atkins, John E. Billi,

Clifton W. Circulation 2010; 122; S657-S664.

31. Part 3: Ethics: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation

and Emergency Cardiovascular Care Silvers, Ahamed H. Idris and Mary E. Mancini Laurie J.

84

Morrison, Gerald Kierzek, Douglas S. Diekema, Michael R. Sayre, Scott M. Silvers, Ahamed H.

Idris and Mary E. Mancini Circulation 2010;122;S665-S675.

32. Part 4: CPR Overview: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary

Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Robert A. Swor Berg, Michael R. Sayre,

Marc D. Berg, Leon Chameides, Robert E. O'Connor and Andrew H. Travers, Thomas D. Rea,

Bentley J. Bobrow, Dana P. Edelson, Robert A. Circulation 2010;122;S676-S684.

33. Part 5: Adult Basic Life Support: 2010 American Heart Association Guidelines for

Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Robert A. Swor Cave,

Mary Fran Hazinski, E. Brooke Lerner, Thomas D. Rea, Michael R. Sayre and Robert A. Berg,

Robin Hemphill, Benjamin S. Abella, Tom P. Aufderheide, Diana M. Circulation

2010;122;S685-S705.

34. Part 6: Electrical Therapies: Automated External Defibrillators, Defibrillation, Cardioversion,

and Pacing • 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation

and Emergency Cardiovascular Care Richard E. Kerber Samson, Roger D. White, Michael T.

Cudnik, Marc D. Berg, Peter J. Kudenchuk and Mark S. Link, Dianne L. Atkins, Rod S.

Passman, Henry R. Halperin, Ricardo A. Circulation 2010;122;S706-S719.

35. Part 7: CPR Techniques and Devices: 2010 American Heart Association Care Guidelines for

Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Fran Hazinski Steven C. Brooks,

Mohamud Daya, Robert M. Sutton, Richard Branson and Mary Diana M. Cave, Raul J. Gazmuri,

Charles W. Otto, Vinay M. Nadkarni, Adam Cheng, Circulation 2010;122;S720-S728.

36. Part 8: Adult Advanced Cardiovascular Life Support: 2010 American Heart Cardiovascular Care

Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Daniel Davis,

Elizabeth Sinz and Laurie J. Morrison Scott M. Silvers, Rod S. Passman, Roger D. White, Erik

P. Hess, Wanchun Tang, Shuster, Clifton W. Callaway, Peter J. Kudenchuk, Joseph P. Ornato,

Bryan McNally, Robert W. Neumar, Charles W. Otto, Mark S. Link, Steven L.Kronick, Michael

Circulation 2010; 122; S729-S767.

37. Part 9: Post_Cardiac Arrest Care: 2010 American Heart Association Guidelines for

Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Kronick Silvers, Arno L.

Zaritsky, Raina Merchant, Terry L. Vanden Hoek and Steven L. Geocadin, Janice L.

Zimmerman, Michael Donnino, Andrea Gabrielli, Scott M. Mary Ann Peberdy, Clifton W.

Callaway, Robert W. Neumar, Romergryko G. Circulation 2010;122;S768-S786.

85

38. Part 10: Acute Coronary Syndromes: 2010 American Heart Association Care Guidelines for

Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Demetris Yannopoulos Egan,

Chris Ghaemmaghami, Venu Menon, Brian J. O'Neil, Andrew H. Travers and Robert E.

O'Connor, William Brady, Steven C. Brooks, Deborah Diercks, Jonathan Circulation

2010;122;S787-S817.

39. .Part 11: Adult Stroke: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary

Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Yvonne (Yu-Feng) Chan, Nina Gentile and

Mary Fran Hazinski Edward C. Jauch, Brett Cucchiara, Opeolu Adeoye, William Meurer, Jane

Brice, Circulation 2010;122;S818-S828.



Lavonas, Farida M. Jeejeebhoy and Andrea GabrielliTerry L. Vanden Hoek, Laurie J. Morrison,

Michael Shuster, Michael Donnino, Circulation 2010;122;S829-S861.

41. Part 13: Pediatric Basic Life Support: 2010 American Heart Association Care Guidelines for

Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Hazinski Donoghue, Robert W.

Hickey, Robert A. Berg, Robert M. Sutton and Mary Fran Marc D. Berg, Stephen M.

Schexnayder, Leon Chameides, Mark Terry, Aaron Circulation 2010;122;S862-S875.

42. Part 16: Education, Implementation, and Teams: 2010 American Heart Cardiovascular Care

Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Meaney, Elizabeth

A. Hunt, Vinay M. Nadkarni and Mary Fran Hazinski McNeil, Theresa A. Hoadley, Reylon A.

Meeks, Melinda Fiedor Hamilton, Peter A. Farhan Bhanji, Mary E. Mancini, Elizabeth Sinz,

David L. Rodgers, Mary Ann Circulation 2010;122;S920-S933.

43. Hammer L, Vitrat F, Savary D, Debaty G, Santre C, Durand M, Dessertaine G, Timsit JF.

Immediate prehospital hypothermia protocol in comatose survivors of out-of-hospital cardiac

arrest. Am J Emerg Med. 2009; 27:570–573.

44. 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and

Emergency Cardiovascular Care Science. Part 9: Post–Cardiac Arrest Care 2010 American Heart

Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular

CareMary Ann Peberdy, Co-Chair*; Clifton W. Callaway, Co-Chair*; Robert W. Neumar;

Romergryko G. Geocadin; Janice L. Zimmerman; Michael Donnino; Andrea Gabrielli; Scott

M. Silvers; Arno L. Zaritsky; Raina Merchant; Terry L. Vanden Hoek; Steven L. Kronick.

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Mary+Ann+Peberdy&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Clifton+W.+Callaway&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Robert+W.+Neumar&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Romergryko+G.+Geocadin&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Janice+L.+Zimmerman&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Michael+Donnino&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Andrea+Gabrielli&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Scott+M.+Silvers&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Scott+M.+Silvers&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Arno+L.+Zaritsky&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Raina+Merchant&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Terry+L.+Vanden+Hoek&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Steven+L.+Kronick&sortspec=date&submit=Submit

86



Lavonas, Farida M. Jeejeebhoy and Andrea Gabrielli Terry L. Vanden Hoek, Laurie J. Morrison,

Michael Shuster, Michael DonninoCirculation is published by the American Heart Association.

7272 Greenville Avenue, Dallas, TX DOI: 10.1161/CIRCULATION AHA.110.971069

Circulation 2010; 122;S829-S861.

46. 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and

Emergency Cardiovascular Care Science. Part 12: Cardiac Arrest in Special Situations 2010

American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency

Cardiovascular Care. Terry L. Vanden Hoek, Chair; Laurie J. Morrison; Michael Shuster;

Michael Donnino; Elizabeth Sinz; Eric J. Lavonas; Farida M. Jeejeebhoy; Andrea Gabrielli.

47. Highl ights of the 2010 Ame r i c a n He a r t As s o c i a t i o n Guidelines for CPR and ECC

2010; 11-18.

48. Trinkle RM, Flabouris A. Documenting rapid response system afferent limb failure and

associated patient outcomes. Resuscitation. 2011; 82:810–814.

49. Sandroni C, Cavallaro F. Failure of the afferent limb: a persistent problem in rapid response

systems. Resuscitation. 2011; 82:797–798.

50. Tintinalli's Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide, Seventh Edition Judith

Tintinalli. J. Stapczynski O. John Ma David Cline Rita Cydulka Garth Meckler. 2011 39-44; 44-

49; 76-79.

51. Tintinalli's Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide, 7e Judith E. Tintinalli, J.

Stephan Stapczynski, David M. Cline, O. John Ma, Rita K. Cydulka, and Garth D. Meckler The

American College of Emergency Physicians. 2011.

52. Rea TD, Pearce RM, Raghunathan TE, Lemaitre RN, Sotoodehnia N, Jouven X, et al. Incidence

of out-of-hospital cardiac arrest. Am J Cardiol. 2004; 93(12): 1455-60.

53. A New Order for CPR, Spelled C-A-B: American Heart Association Guidelines (Oct. 18, 2010)

The American Heart Association is re-arranging the ABCs of cardiopulmonary resuscitation

(CPR) in its 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation

and Emergency 2010;28-37.

54. Mary Fran Hazinski, RN, MSN Highl ights of the 2010 American Heart Association Guidelines

for CPR and ECCGuidelines 2010;4-32. E

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Terry+L.+Vanden+Hoek&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Laurie+J.+Morrison&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Michael+Shuster&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Michael+Donnino&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Elizabeth+Sinz&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Eric+J.+Lavonas&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Farida+M.+Jeejeebhoy&sortspec=date&submit=Submit

http://circ.ahajournals.org/search?author1=Andrea+Gabrielli&sortspec=date&submit=Submit

87

55. Mary Fran Hazinski (Editor), Ricardo Samson (Editor), Steve Schexnayder (Editor) American

Heart Association Handbook of Emergency Cardiovascular Care for Healthcare Providers (AHA

Handbook of Emergency Cardiovascular Care) 2010; 17-39.

56. Elizabeth Sinz (Editor), Kenneth Navarro (Editor), Erik S. Soderberg (Editor)

American Heart Association Advanced Cardiovascular Life Support: Provider Manual

(American Heart Association, ACLS Provider Manual) 2011; 23-54-76.

57. ACLS Advanced Cardiovascular Life Support Provider Manual: Professional (American Heart

Association, ACLS Provider Manual) American Heart Association2010; 13-54-128.

58. Rainer TH, Ho AM, Yeung JH, et al. Early risk stratification of patients with major trauma

requiring massive blood transfusion. Resuscitation. 2011; 82:724–729.

59. Mitra B, Cameron PA, Mori A, et al. Early prediction of acute traumatic coagulopathy.

Resuscitation. 2011; 82:1208–1211.

60. Brohi K. Prediction of acute traumatic coagulopathy and massive transfusion – is this the best we

can do?. Resuscitation. 2011; 82:1127–1129.

61. Shin SD, Suh GJ, Ahn KO, Song KJ. Cardiopulmonary resuscitation outcome of out-of-hospital

cardiac arrest in low-volume versus high-volume emergency departments: an observational study

and propensity score matching analysis. Resuscitation. 2011; 82:32–36.

62. Walters JH, Morley PT, Nolan JP. The role of hypothermia in post-cardiac arrest patients with

return of spontaneous circulation: a systematic review. Resuscitation. 2011; 82:508–526.

63. Testori C, Sterz F, Behringer W, et al. Mild therapeutic hypothermia is associated with

favourable outcome in patients after cardiac arrest with non-shockable rhythms. Resuscitation.

2011; 82:1162–1157.

64. Stromsoe A, Svensson L, Claesson A, Lindkvist J, Lundstrom A, Herlitz J. Association between

population density and reported incidence, characteristics and outcome after out-of-hospital

cardiac arrest in Sweden. Resuscitation. 2011; 82:1307–1311.

65. Deakin CD, Morrison LJ, and Morley PT, et al. Part 8: Advanced life support: 2010 international

consensus on cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular care science with

treatment recommendations. Resuscitation. 2010; 81: 92:155.

66. Deakin CD, Nolan JP, Soar J, et al. European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation

2010. Section 4. Adult advanced life support. Resuscitation. 2010; 81:1305–1222.

88

67. Moon A, Cosgrove JF, Lea D, Fairs A, Cressey DM. An eight year audit before and after the

introduction of modified early warning score (MEWS) charts, of patients admitted to a tertiary

referral intensive care unit after CPR. Resuscitation. 2011; 82:150–153.

68. Laurens N, Dwyer T. The impact of medical emergency teams on ICU admission rates,

cardiopulmonary arrests and mortality in a regional hospital. Resuscitation. 2011; 82:706–710.

69. Fries M, Ristagno G. Cool flow—the microcirculation in cardiac arrest patients treated with

therapeutic hypothermia. Resuscitation. 2011; 82:650–652.

70. Sunde K, Pytte M, Jacobsen D, et al. Implementation of a standardised treatment protocol for

post resuscitation care after out-of-hospital cardiac arrest. Resuscitation. 2007; 73:29–36.

71. Tomte O, Andersen GO, Jacobsen D, Draegni T, Auestad B, Sunde K. Strong and weak aspects

of an established post-resuscitation treatment protocol—a five-year observational study.

Resuscitation. 2011; 82:1184–1190.

72. Elliott VJ, Rodgers DL, Brett SJ. Systematic review of quality of life and other patient-centred

outcomes after cardiac arrest survival. Resuscitation. 2011; 82:243–252.

73. Shinozaki K, Oda S, Sadahiro T, et al. Blood ammonia and lactate levels on hospital arrival as a

predictive biomarker in patients with out-of-hospital cardiac arrest. Resuscitation. 2011; 82:403.

74. Hayakawa K, Tasaki O, Hamasaki T, et al. Prognostic indicators and outcome prediction model

for patients with return of spontaneous circulation from cardiopulmonary arrest: the Utstein

Osaka Project. Resuscitation. 2011; 82:871–879.

75. Heradstveit BE, Larsson EM, Skeidsvoll H, et al. Repeated magnetic resonance imaging and

cerebral performance after cardiac arrest—a pilot study. Resuscitation. 2011; 82:547–53.

76. Tarassenko L, Clifton DA, Pinsky MR, Hravnak MT, Woods JR, Watkinson PJ. Centile-based

early warning scores derived from statistical distributions of vital signs. Resuscitation. 2011;

82:1011–1017.

77. Koster RW, Baubin MA, Bossaert LL, et al. European Resuscitation Council Guidelines for

Resuscitation 2010. Section 2. Adult basic life support and use of automated external

defibrillators. Resuscitation. 2010; 81:1273–1290.

78. Tschan F, Vetterli M, Semmer NK, Hunziker S, Marsch SC. Activities during interruptions in

cardiopulmonary resuscitation: a simulator study. Resuscitation. 2011; 82:1417–1423.

89

79. Fernandez Castelao E, Russo SG, Cremer S, et al. Positive impact of crisis resource management

training on no-flow time and team member verbalisations during simulated cardiopulmonary

resuscitation: a randomised controlled trial. Resuscitation. 2011; 82:1339–1342.

80. Mary Fran Hazinski (Editor), Ricardo Samson (Editor),Steve Schexnayder (Editor)

American Heart Association Handbook of Emergency Cardiovascular Care for Healthcare

Providers (AHA Handbook of Emergency Cardiovascular Care) 2010; 16-97.

81. History of CPR. Accessed Nov. 29, 2010.

82. Highlights of the 2010 American Heart Association Guidelines for CPR and ECC.

http://static.heart.org/ eccguidelines/pdf/ucm_317350.pdf. Accessed Dec. 11, 2010.

83. Field JM, Hazinski MF, Sayre MR, et al: Part 1: Executive summary: 2010 American Heart

Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care.

Circulation. 2010; 122(suppl 3):S634–S652.

84. Baubin M, Rabl W. How to detect side effects of chest compressions? Resuscitation. 2011;

82:1260.

85. Kim EY, Yang HJ, Sung YM, et al. Multidetector CT findings of skeletal chest injuries

secondary to cardiopulmonary resuscitation. Resuscitation. 2011; 82:1285–1288.

86. Arntz HR. Mobile phones—their increasing role in education and implementation of CPR.

Resuscitation. 2011; 82:1477–1483.

87. Bhanji F, Soar J. Do smartphones help deliver high-quality resuscitation care Resuscitation.

2011; 82:1370–1379.

88. Kovic I, Lulic I. Mobile phone in the chain of survival. Resuscitation. 2011;82:776–779

89. Ahn JY, Cho GC, Shon YD, Park SM, Kang KH. Effect of a reminder video using a mobile

phone on the retention of CPR and AED skills in lay responders. Resuscitation. 2011; 82:1543.

90. Jacobs IG, Finn JC, Jelinek GA, Oxer HF, Thompson PL. Effect of adrenaline on survival in out-

of-hospital cardiac arrest: a randomised double-blind placebo-controlled trial. Resuscitation.

2011; 82:1139–1142.

91. Soar J, Nolan JP. Adrenaline-Proven benefit in cardiac arrest at last?. Resuscitation. 2011;

82:1114–1118.

92. Suominen PK, Vahatalo R, Sintonen H, Haverinen A, Roine RP. Health-related quality of life

after a drowning incident as a child. Resuscitation. 2011; 82:1318–1322.

90

93. Tipton MJ, Golden FS. A proposed decision-making guide for the search, rescue and

resuscitation of submersion (head under) victims based on expert opinion. Resuscitation. 2011;

82:812–823.

94. Young N, Cook B, Gillies M. New resuscitation guidelines may result in an increased incidence

of severe chest wall injury, and lead to prolonged length of stay in the Intensive Care Unit.

Resuscitation. 2011; 82:1356.

95. Yeung J, Butler T, Digby JW, et al. Basic life support providers’ assessment of centre of the

chest and inter-nipple line for hand position and their underlying anatomical structures.

Resuscitation. 2011; 82:187–192.

96. Smekal D, Johansson J, Huzevka T, Rubertsson S. A pilot study of mechanical chest

compressions with the LUCAS device in cardiopulmonary resuscitation. Resuscitation. 2011;

82:701–703.

97. Perkins GD, Brace S, Gates S. Mechanical chest-compression devices: current and future roles.

Curr Opin Crit Care. 2010; 16:201–209.

98. Ringh M, Fredman D, Nordberg P, Stark T, Hollenberg J. Mobile phone technology identifies

and recruits trained citizens to perform CPR on out-of-hospital cardiac arrest victims prior to

ambulance arrival. Resuscitation. 2011; 82:1511–1517.

99. Breckwoldt J, Klemstein S, Brunne B, Schnitzer L, Mochmann HC, Arntz HR. Difficult

prehospital endotracheal intubation – predisposing factors in a physician based EMS.

Resuscitation. 2011; 82:1517–1523.

100. Rea T, Blackwood J, Damon S, Phelps R, Eisenberg M. A link between emergency dispatch

and public access AEDs: potential implications for early defibrillation. Resuscitation. 2011;

82:992–997.

101. Chou HC, Tseng WP, Wang CH, et al. Tracheal rapid ultrasound exam (T.R.U.E.) for

confirming endotracheal tube placement during emergency intubation. Resuscitation. 2011;

82:1277–1285.

102. Wang HE, Mann NC, Mears G, Jacobson K, Yealy DM. Out-of-hospital airway management

in the United States. Resuscitation. 2011; 82:373–387.

103. Breckwoldt J, Klemstein S, Brunne B, Schnitzer L, Mochmann HC, Arntz HR. Difficult

prehospital endotracheal intubation – predisposing factors in a physician based EMS.

Resuscitation. 2011; 82:1511–1520.

91

104. Wang HE, Mann NC, Mears G, Jacobson K, Yealy DM. Out-of-hospital airway management

in the United States. Resuscitation. 2011; 82:373–386.

105. Ruetzler K, Gruber C, Nabecker S, et al. Hands-off time during insertion of six airway devices

during cardiopulmonary resuscitation: a randomised manikin trial. Resuscitation. 2011;

82:1058–1064.

106. Zechner PM, Breitkreutz R. Ultrasound instead of capnometry for confirming tracheal tube

placement in an emergency. Resuscitation. 2011; 82:1257–1260.

107. Frascone RJ, Russi C, Lick C, et al. Comparison of prehospital insertion success rates and time

to insertion between standard endotracheal intubation and a supraglottic airway. Resuscitation.

2011; 82:1525–1530.

108. Gahan K, Studnek JR, Vandeventer S. King LT-D use by urban basic life support first

responders as the primary airway device for out-of-hospital cardiac arrest. Resuscitation. 2011;

82:1523–1529.

109. Bonnemeier H, Simonis G, Olivecrona G, et al. Continuous mechanical chest compression

during in-hospital cardiopulmonary resuscitation of patients with pulseless electrical activity.


110. Arlt M, Philipp A, Voelkel S, Graf BM, Schmid C, Hilker M. Out-of-hospital extracorporeal

life support for cardiac arrest: a case report. Resuscitation. 2011; 82:1247.

111. Ruetzler K, Gruber C, Nabecker S, et al. Hands-off time during insertion of six airway devices

during cardiopulmonary resuscitation: a randomised manikin trial. Resuscitation. 2011;

82:1056–1064.

112. Schmolzer GM, Poulton DA, Dawson JA, Kamlin CO, Morley CJ, Davis PG. Assessment of

flow waves and colorimetric CO2 detector for endotracheal tube placement during neonatal

resuscitation. Resuscitation. 2011; 82:308–314.

113. Fischer H, Neuhold S, Hochbrugger E, et al. Quality of resuscitation: flight attendants in an

airplane simulator use a new mechanical resuscitation device—a randomized simulation study.


114. Pfeifer R, Jung C, Purle S, et al. Survival does not improve when therapeutic hypothermia is

added to post-cardiac arrest care. Resuscitation. 2011; 82:1156–1177.

115. Nielsen N, Friberg H. Insights from the evidence evaluation process—do we have the answers

for therapeutic hypothermia. Resuscitation. 2011; 82:500–503.

92

116. Garrett JS, Studnek JR, Blackwell T, et al. The association between intra-arrest therapeutic

hypothermia and return of spontaneous circulation among individuals experiencing out of

hospital cardiac arrest. Resuscitation. 2011; 82:20–27.

117. Kory P, Weiner J, Mathew JP, et al. A rapid, safe, and low-cost technique for the induction of

mild therapeutic hypothermia in post-cardiac arrest patients. Resuscitation. 2011; 82:13–24.

118. Haenggi M, Barthelmes D, Ulmer H, Takala J, Jakob SM. Comparison of non-calibrated pulse-

contour analysis with continuous thermodilution for cardiac output assessment in patients with

induced hypothermia after cardiac arrest. Resuscitation. 2011; 82:420–429.

119. Donadello K, Favory R, Salgado-Ribeiro D, et al. Sublingual and muscular microcirculatory

alterations after cardiac arrest: a pilot study. Resuscitation. 2011; 82:691–699.

120. Mortberg E, Zetterberg H, Nordmark J, Blennow K, Rosengren L, Rubertsson S. S-100B is

superior to NSE, BDNF and GFAP in predicting outcome of resuscitation from cardiac arrest

with hypothermia treatment. Resuscitation. 2011; 82:24–33.

121. Bisschops LL, van Alfen N, Bons S, van der Hoeven JG, Hoedemaekers CW. Predictors of

poor neurologic outcome in patients after cardiac arrest treated with hypothermia: a

retrospective study. Resuscitation. 2011; 82:693–705.

122. Perkins GD. Rescue and resuscitation or body retrieval—the dilemmas of search and rescue

efforts in drowning incidents. Resuscitation. 2011; 82:793–798.

123. Montenij LJ, de Vries W, Schwarte L, Bierens JJ. Feasibility of pulse oximetry in the initial

prehospital management of victims of drowning: a preliminary study. Resuscitation. 2011;

82:1232–1236.

124. Guly HR, Bouamra O, Spiers M, Dark P, Coats T, Lecky FE. Vital signs and estimated blood

loss in patients with major trauma: testing the validity of the ATLS classification of

hypovolaemic shock. Resuscitation. 2011;82:555–556.

125. Nolan JP, Hazinski MF, Billi JE, et al. Part 1: Executive summary: 2010 international

consensus on cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular care science with

treatment recommendations. Resuscitation. 2010; 81:e1–e25.

126. Nolan JP, Soar J, Zideman DA, et al. European Resuscitation Council Guidelines for

Resuscitation 2010. Section 1. Executive summary. Resuscitation. 2010; 81:1219–1276.

127. Subbe CP. Centile-based early warning scores derived from statistical distributions of vital

signs. Resuscitation. 2011; 82:968–971.

93

128. Schneider A, Calzavacca P, Jones D, Bellomo R. Epidemiology and patient outcome after

medical emergency team calls triggered by atrial fibrillation. Resuscitation. 2011; 82:411–417.

129. Schneider AG, Calzavacca P, Mercer I, Hart G, Jones D, Bellomo R. The epidemiology and

outcome of medical emergency team call patients treated with non-invasive ventilation.

Resuscitation. 2011; 82:1214–1227.

130. Micallef S, Skrifvars MB, Parr MJ. Level of agreement on resuscitation decisions among

hospital specialists and barriers to documenting do not attempt resuscitation (DNAR) orders in

ward patients. Resuscitation. 2011; 82:812–817.

131. Vayrynen T, Boyd J, Sorsa M, Maatta T, Kuisma M. Long-term changes in the incidence of

out-of-hospital ventricular fibrillation. Resuscitation. 2011; 82:820–828.

132. Sasson C, Keirns CC, Smith DM, et al. Examining the contextual effects of neighborhood on

out-of-hospital cardiac arrest and the provision of bystander cardiopulmonary resuscitation.

Resuscitation. 2011; 82:671–6798.

133. Christenson J, Andrusiek D, Everson-Stewart S, et al. Chest compression fraction determines

survival in patients with out-of-hospital ventricular fibrillation. Circulation. 2009; 120:1240.

134. Mpotos N, Lemoyne S, Wyler B, et al. Training to deeper compression depth reduces shallow

compressions after six months in a manikin model. Resuscitation. 2011; 82:1321–1325.

135. Yannopoulos D, Halperin HR, During CPR. Push hard and fast and please do not stop!.

Resuscitation. 2011; 82:1470–1479.

136. Hess EP, Agarwal D, Myers LA, Atkinson EJ, White RD. Performance of a rectilinear biphasic

waveform in defibrillation of presenting and recurrent ventricular fibrillation: a prospective

multicenter study. Resuscitation. 2011; 82:682–691.

137. Scholten AC, van Manen JG, van der Worp WE, Ijzerman MJ, Doggen CJ. Early

cardiopulmonary resuscitation and use of automated external defibrillators by laypersons in

out-of-hospital cardiac arrest using an SMS alert service. Resuscitation. 2011; 82:1271–1279.

138. Hagiwara S, Yamada T, Furukawa K, et al. Survival after 385 min of cardiopulmonary

resuscitation with extracorporeal membrane oxygenation and rewarming with haemodialysis

for hypothermic cardiac arrest. Resuscitation. 2011; 82:791–793.

139. Lebreton G, Pozzi M, Luyt CE, et al. Out-of-hospital extra-corporeal life support implantation

during refractory cardiac arrest in a half-marathon runner. Resuscitation. 2011; 82:1234–1244.

94

140. Morimura N, Sakamoto T, Nagao K, et al. Extracorporeal cardiopulmonary resuscitation for

out-of-hospital cardiac arrest: a review of the Japanese literature. Resuscitation.2011;82:11–16.

141. Vaillancourt C, Everson-Stewart S, Christenson J, et al. The impact of increased chest

compression fraction on return of spontaneous circulation for out-of-hospital cardiac arrest

patients not in ventricular fibrillation. Resuscitation. 2011; 82:1480–1492.

142. Catchpole K, Hadi M. Simulation provides a window on the quality and safety of the system.

Resuscitation. 2011; 82:1372–1378.

143. Berg RA, Hemphill R, Abella BS, et al: Part 5: Adult basic life support: 2010 American Heart

Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular

Care. Circulation. 2010;122(suppl 3):S688–S710.

144. Zheng ZJ, Croft JB, Giles WH, Mensah GA (October 2001). "Sudden cardiac death in the

United States, 1989 to 1998". Circulation 104 (18): 2158–63. doi: 10.1161/hc 4301.098254.

145. Mutchner L (January 2007)."The ABCs of CPR--again".Am J Nurs 107 (1): 60–9; quiz 69–70.

146. Abstract 969: Lifetime Risk for Sudden Cardiac Death at Selected Index Ages and by Risk

Factor Strata and Race: Cardiovascular Lifetime Risk Pooling Project -- Lloyd-Jones et al. 120

(10018): S416 -- Circulation".

147. "Resuscitation Council Comment on CPR study". Resuscitation Council UK. April 2007.

Archived from the original on 2007-06-12. Retrieved 2007-06-14.

148. "CPR statistics". American Heart Association. Retrieved 2007-06-14.

149. Cardiopulmonary Resuscitation (CPR) Statistics

95

X. AUTOBOGRAFIA

Emri: LENJANI

Mbiemri: BASRI

Datëlindja: 02.08.1964

Vendlindja: Karaçevë

Komuna: Kamenicë

Natiocinaliteti: KOSOVAR

Statusi familjar: I martuar, prind i tre fëmijëve

Adresa e banimit: Rr. Bledi 46/b Prishtinë, Republika e Kosovës

Vendi i punës: QKUK- ës – Drejtor i Qendrës Emergjente Prishtinë, Republika e Kosovës

Tel në shtëpi: +381-38-517-841

Tel mobil: +377-44-165-770

Tel në punë: +381-38-500-600-23-36

E-mail : [email protected]

ARSIMIMI DHE KUALIFIKIMET:

▪ Shkolla fillore Karaçevë, Kamenicë 1979.

▪ Shkolla e Mesme Mjekësisë dega e Infermieri e prgjithshme Prishtinë 1983.

▪ Fakulteti Mjekësisë në Prishtinë 1997.

▪ Specialialist i Mjekësisë Emergjente 2004.

▪ Studimet posdiplomike nga Mjekësia Emergjente 2008 .

96

Përvoja profesionale :

▪ Mësimdhënës në Shkollën e Mesme të Mjekësisë ,,Dr.Ali Sokoli’’ Prishtinë 1995-2002

▪ Mjek i urgjencës Ndihma e shpejt , Prishtinë 1999-2000.

▪ Mjek specialist emergjent QKUK-së Qendra Emergjente, Prishtinë 2004-2005.

▪ Drejtor i Qendrës Emergjente, QKUK-së Prishtinë 2005-2013.

▪ Mësimdhënës në Universitetin Shtetëror i Tetovës2007-2009.

▪ Asistent i angazhuar në Fakulteti i Mjekësisë dega Infermieri 2010.

▪ Mësimdhënës në Fakultetin Infermierisë ,, BIOmedica’’ Prishtinë 2010/11

▪ Asistent i angazhuar në Fakulteti i Mjekësisë Prishtinë 2011/12

▪ Mësimdhënës në Fakultetin e Infermierisë ,, Kristal’’ Prishtinë 2011/12

Aftësi të dëshmuara:

▪ Anëtar i Shoqatës për Mjekësi Emergjenet të Kosovës 1999.

▪ Shoqatës Evropiane për Mjekësi Emergjente -EuSEM 2005.

▪ Anëtar Shoqatës Evropiane për Mjekësi Emergjente -EuSEM 2005.

▪ Përpilues dhe hartues i projektit të Departamentit të Emergjencës me Diagnostikë Mjekësore,

Prishtinë, 2008.

▪ Anëtar i Komisionit për Shëndetësi të Kryqit të Kuq të Kosovës 2010

▪ Përpilues dhe hartues i projektit të Emergjencës Mjekësore për QKMF-Malishevë, 2011

▪ Anëtar i Komitetit Drejtues për Shërbime Emergjente Mjekësore KDSHEM 2010-2011

▪ Anëtar i Komitetit Drejtues për Emergjencat Pediatrike 2011-2012

▪ Anëtar i Komitetit Shtetëror Politika dhe Strategjitë Kombëtare - Zhvillimi i sistemeve të

shërbimeve mjekësore emergjente në Kosovë 2012-2013

▪ Anëtar i Komitetit Drejtues për Emergjencat Pediatrike 2011-2012

▪ Anëtar i Komisionit për hartimin e Strategjisë për Sigurinë në Komunikacionin Rrugor2011-

2012

97

Tekstet dhe titujt e publikuar:

▪ Përkujdesja shëndetësore tekst i dedikuar për shkollën e mesme të infermierisë botuar Libri

shkollor në vitin 1998 Prishtinë, dhe i ribotuar 2000, 2002 Prishtinë.

▪ Pediatria me përkujdesje shëndetësore tekst i dedikuar për shkollën e mesme të infermierisë

botuar Libri shkollor në vitin 2000 Prishtinë, dhe i ribotuar 2002 Prishtinë

▪ Reanimacioni Kardiopulmonal veprimet mjekësore dhe administrimi i medikamenteve

botura botim i veqantç në Prishtinë 2001

▪ Urgjenca mjekësore botuar nga Enti i teksteve dhe mjetev mësimore në Prishtinë 2001.

▪ Ndihma e parë i botuar në Prishtinë 2010

▪

▪ Trajnime tjera:

• Trajnime na lëmia e mjekësisë emergjente për ndihmën bazike (BLS), ndihmën e avansuar

kardiake , trauma (ALSC, ALTS) 2000, 2002, 2003,2004,2005 ,2006,2007. 2010.2011Prishtinë.

Aktivitetet shkencore:

Prezantimet në konferenca ndërkombëtare dhe takimet profesionale:

▪ Croatian Medical Assocoation Croatian Society of Emergency Medicine Zagreb Emergency

Medical Centre15.10-16.10.2001 The second croatian Congres Emergency Medicine with

international 2001, Zagreb.

▪ Croatian Medical Assocoation Croatian Society of Emergency Medicine Zagreb Emergency

Medical Centre10.10-11.10.2003 The 3 croatian Congres Emergency Medicine with

international 2003, Zagreb.

▪ Cardiac insufficiency International Symposium 18-19 April 2003 Pristina.

▪ First International Conference on Medical Emergency 18 to 20 March 2004, Pristina Acute

pediatric poisonings for the period 1-15 years, B. Lenjani.

▪ First Congress of Family Medicine 2004 Ohrid.

▪ Symposiums - emergencies of respiratory Lucerne Switzerland 2005

98

▪ The disease of sugar a day professional meeting February 26, 2005 Telemedicine Center,

Pristina.

▪ MCI Suisse SA [email protected] Euroson - 24 to 29.09.05 Geneve

▪ Mediterranean EM Congress" <[email protected] ;Join us for the Third AAEM-EuSEM

Mediterranean EM Congress in Nice, France - September 1-5, 2005 ëëë.emcongress.org .

▪ IV. Croatian Congress on Emergency Medicine with amongst. SUDJ.Od 17th - 18 October 2005.

held the IV. Croatian Congress of Emergency Medicine with international participation Zagreb,

at the Sheraton Hotel.

▪ II. International Conference on Medical Emergency and First Conference Anesthesiology and

Intensive - Acute poisoning with benzodiazepines substances - management and treatment ; Dr.

B.Lenjani. S. Krasniqi A. A.Ruva University Clinical Center of Kosova - Emergency centre,

Prishtina, Kosova, 26 to 28 March 2006, Pristina

▪ Association of Physicians, Dentists and Pharmacies Albanians in Macedonia and meetings

Doctors, Dentists and Pharmacies Albanians of Macedonia with international participation

Skopje, 28 September 2005

▪ Association of Toxicologist of Macedonia 4 th Macedonian Toxicology day with International

participation Mavrovo 12-14 maj 2006.

▪ Euroson 20055 3LT Ultraschall Geneva 25-26 Semptember Susisse.

▪ Association of Kosovo oncologist Symposiums VII Diseases of the respiratory system 3.4

malinjetë November 2006 Pristina

▪ International Simpoziumu-innovations in Rheumatology Grand Hotel, Prishtina, 4 November

2006.

▪ Association of Anaesthesiologists Kosovo - Kosovo anesteziologëve professional meetings

December 2, 2006 Gjakova.

▪ International Symposium on Medical Generalists Ulcinj 23.12.2006 – Cardiopulmonary

reanimation, B. Lenjani, B. Lenjani, N. Baftiu, A.Ruva University Clinical Center of Kosova --

Emergency Centre Pristina.

▪ Provide emergency assistance to - cardiopulmonary reanimation in polytrauma - kraniofacilae B.

Lenjani, B. Lenjani, N. Baftiu, A.Ruva University Clinical Center of Kosova Qendra

Emergjente - Emergency Centre 7may 2007, Pristina.

mailto:[email protected]

99

▪ British Association for Emergency Medicine The Annual Conference of the British Association

for Emergency Medicine to be held from Tuesday, 1st May to Friday, 4th May 2007 at Lord’s

Cricket Ground, London.The Emergency Aid Provided at hospital settings-Development of

Emergency System within hospital settings. B. Lenjani, University Clinical Center of Kosova --

Emergency Centre Pristina.

▪ Association of Physicians, Pharmacies dentistsÃ and Albanians in Macedonia and Meetings

Doctors, Pharmacies dentists and Albanians of Macedonia with International Participation

Skopje, 28 September 2005 21 November, 2008, in Hotel "Lirak

▪ The medicine conference in Munich, Germany September 15-18, 2008 - Monitoring Acute

gastrointestinal bleeding Emergency centre Dr. B.Lenjani. S.Telaku, D. Berisha, S. Krasniqi A.

Polloshka, A.Ruva University Clinical Center of Kosova - Emergency centre, Prishtina, Kosova

Munich 2009,

▪ World Health Organization - Regional Office for Europe, Hospital preparedness workshop with

emphasis on pandemic influenza for Balkans, Durres, Albania8-10 September 2009

▪ SPRING SCIENTIFIC CONFERENCE OF THE COLLEGE OF EMERGENCY MEDICINE

Inaugural Conference of The College of Emergency Medicine Chelsea FC, London14th - 16th May

2008 Road Accidents in Prishtina in the Period 2005 – 2008 B. Lenjani1, S.Krasniqi1, A. Bajgora1,

Vjosa Zeka2 , M. Çitaku3, University Clinical Center of KosovoDepartamen of tEmergency Center 1,

Prishtina, Republic of Kosova

▪ Strategy System Reform in Kosovo Medical Emergency 2009-211

▪ Evaluation of the paramedics – alternative transport emergency medical services in prehospital,

Basri Lenajni1; Agron Ruva2; Marsida Berisha3; Griselda Begaj3; Emrush Pireva3; Avdi Tahiri3;

University Clinical Center of Kosovo Departamen of Emergency Center 1, Prishtina, Republic of Kosova

S i m p o z i u m - Kërçovë, 29-30 Tetor, 2010

▪ 6th European Congress on Emergency Medicine 12th Annual Meeting of SweSEM 11-14

October 2010, Stockholm, Sweden Road Accidents in Prishtina in the Period 2008 – 20010 B.

100

Lenjani1, S.Krasniqi1, A. Bajgora1, Vjosa Zeka2 , M. Çitaku3, University Clinical Center of

KosovoDepartamen of tEmergency Center 1, Prishtina, Republic of Kosova.

▪ KOMC = Frequency of cerebrovaskular brain stroke and hemorrhage subarahnoidale in our daily

activities at the emergency Lenjani1, S.Krasniqi1, A. Bajgora1, Vjosa Zeka2 , M. Çitaku3,

University Clinical Center of KosovoDepartamen of tEmergency Center 1,Telemedicine 15 Aprill, 2008

Prishtina, Republic of Kosova.

▪ IPA SI-QUAKE 2011 within the EU Programme on civil prtoection cooperation with candidate

countries and potential candidates , The programme is funded by yhe European

Commission,Slovenia 19-22 Octomber 2011.

▪ Member of the group to guide and protocol-Emergency treatment of anaphylactic reactions

Guidelines for healthcare providers

▪ Member of the group to guide and protocol- Guidelines for menagement of ischaemic stroke and

transient ischaemic attack 2011.

▪ AHIHA - American International Health Alliance - Improvement of pediatric emergency

services in Kosovo Medical Training Seminar Professional Policy and Clinical Education 26-27

November 2011

▪ Cardiac arrest - Save 5 MINUTES BE; Basri Lenjani1, Nehat Baftiu1, Salih Krasniqi2,

Emergency Centre 1, University Clinical Centre of Kosova, Prishtina, Republic of Kosova

▪ The German Medical Association- The University Medical Centre Mannheim- German-Kosovan

Medical Training Seminar Professional Policy and Clinical Education 26-27 Semptember 2011,

Emerald Hotel Pristina, Kosovo Improvement Emergency Services in Kosovo

▪ Conference of Albania Society of Echocardiography, 08 Octomber 2011, Tirana

▪ Public Health and Emergency Management PHEM-EURO III, Tel Aviv, 19-26 2012

universiteti i mjekËsisË tiranËfshmt.umt.rash.al/wp-content/uploads/2017/10/basri-lenjani.pdf ·...

Documents