ukiumoortumik nalunaarut 2017-imoortoq...5 ataatsimiititaliat (2015-imit 2017-imut) oqaasiliortut...
TRANSCRIPT
-
1
Ukiumoortumik nalunaarut 2017-imoortoq
Oqaasileriffik 2018
-
2
Imarisai
Ukiumoortumik nalunaarut 2017-imoortoq ......................................................................................... 1
Oqaasileriffimmi atorfillit .................................................................................................................... 3
Ilisimatusarnermi ikiortit...................................................................................................................... 4
Ataatsimiititaliat (2015-imit 2017-imut) .............................................................................................. 5
Oqaasiliortut ............................................................................................................................... 5
Nunat Aqqinik Aalajangiisartut .................................................................................................. 5
Oqaasileriffik pillugu ........................................................................................................................... 6
Oqaasiliortut ......................................................................................................................................... 7
Oqaasiliortuni anguniakkat ......................................................................................................... 7
Oqaasiliortut ataatsimiinneri ....................................................................................................... 7
Oqaasiliortut suliaat .................................................................................................................... 8
Oqaasiliortut inuit aqqi pillugit suliaat ....................................................................................... 9
Oqaasiliortunit inuit aqqi akuerisat ................................................................................... 9
Oqaasiliortunit inuit aqqi akuerineqanngitsut ................................................................... 9
Oqaasileriffimmut inuit aqqi pillugit saaffiginnissutit .................................................... 10
Taaguusersuutinik katersineq ............................................................................................................. 11
Nunat Aqqinik Aalajangiisartut ......................................................................................................... 13
Nunat Aqqinik Aalajangiisartunit anguniakkat ........................................................................ 13
Nunat aqqinut tunngatillugu suliat ........................................................................................... 14
Nunat Aqqinik Aalajangiisartut ataatsimiinnerini .................................................................... 14
Saaffiginnissutit nunat aqqinut tunngasut ................................................................................. 14
Nunat aqqi pillugit saaffiginnissutit immikkoortitaarneri ............................................... 15
Nunat aqqi pillugit suliat immikkut taasariaqartut .......................................................... 15
Nunat aqqinik MapInfomut inissitsiterineq .............................................................................. 16
Nunat aqqisa killinginik suliaqarneq ........................................................................................ 16
Oqaaserpassualeriffik ......................................................................................................................... 17
Nutserusiorneq - nutserusiornissap piviusunngorsinnaanngornera .......................................... 17
Nutserusiornerup siunertaa.............................................................................................. 17
Nutserusiornermi atortut pingaarnerit ............................................................................. 18
2017-imi nutserusiornermut atatillugu anguniakkat ....................................................... 18
2017-imi nutserusiornerup ingerlasimanera .................................................................... 19
Nutserusiornermi oqaatsinik misissueqqissaarneq (FST-lerineq) ................................... 19
Nutserusiornermi oqaaseqatigiinnik misissueqqissaarneq (CG-lerineq) ........................ 19
Nutserusiornermut atatillugu Katersalerineq .................................................................. 21
Allagaatinik katersineq (korpus) ........................................................................................................ 23
Allagaatinik katersinerup pilernera ingerlaneralu .................................................................... 24
Oqaasileriffimmut saaffiginnissutit 2017-imi .................................................................................... 24
Kalaallit Nunaata avataaneersunik suleqateqarneq ............................................................................ 25
-
3
Oqaasileriffimmi atorfillit
Katti Frederiksen
Pisortaq
Allatseqarfimmik aqutsisoq
+299 36 23 22
Per Langgård
Siunnersortaaneq
Oqaaserpassualerisoq
+299 36 23 23
Maren Louise Brandt
AC-fuldmægtig Taaguusersuutilerisoq
+299 36 23 26
Beatrine Heilmann
Immikkut siunnersorti Oqaaserpassualerisoq
+299 36 23 29
Lisathe Møller
Immikkut siunnersorti Nunat Aqqinik Aalajangiisartunut allatsi
+299 36 23 24
Tikaajaat Kristensen
AC-fuldmægtig Oqaaserpassualerisoq
+299 36 23 17
Camilla Kleemann-Andersen
AC-fuldmægtig
Oqaasiliortunut allatsi
+299 36 23 26
Liv Molich
AC-fuldmægtig
Oqaaserpassualerisoq
+299 36 23 23
Minik Jeremiassen
AC-fuldmægtig Allagaatinik katersinermi aqutsisoq
+299 36 23 19
-
4
Ilisimatusarnermi ikiortit
Sikkersoq Olsen
Ilisimatusarnermi ikiorti
Ordbogilerinermut tunngasut
+299 36 23 20
Minik Lynge
Ilisimatusarnermi ikiorti
Allagaatinik katersinermut tunngasut
+299 36 23 20
Arnaq Brandt Johansen
Ilisimatusarnermi ikiorti
Nunat Aqqinut tunngasut
+299 36 23 20
Paneeraq Nielsen
Ilisimatusarnermi ikiorti
Allagaatinik katersinermut tunngasut
+299 36 23 20
Alatannguaq Larsen
Ilisimatusarnermi ikiorti Taaguusersuutilerinermut tunngasut
+299 36 23 20
Najannguaq Nielsen
Ilisimatusarnermi ikiorti Nutserusionermut tunngasut
+299 36 23 20
Pilunnguaq Johansen
Ilisimatusarnermi ikiorti
Taaguusersuutilerinermut tunngasut
+299 36 23 20
Dorthe M. Andersen
Ilisimatusarnermi ikiorti
Nutserusiornermut tunngasut
+299 36 23 20
Ane-Mette B. Damgaard
Ilisimatusarnermi ikiorti Taaguusersuutilerinermut tunngasut
+299 36 23 20
Tuperna Møller
Ilisimatusarnermi ikiorti Nutserusiornermut tunngasut
+299 36 23 20
-
5
Ataatsimiititaliat (2015-imit 2017-imut)
Oqaasiliortut Nunat Aqqinik Aalajangiisartut
Mariia Simonsen
Siulittaasoq [email protected]
+299 36 23 20
Kirstine K. Olsen
Siulittaasoq [email protected]
+299 36 23 20
Mette Larsen Lyberth
Siulittaasup tullia
+299 36 23 20
Karl-Elias Olsen
Siulittaasup tullia
+299 36 23 20
Juaaka Lyberth
Ilaasortaq
+299 36 23 20
Ane-Sofie Petersen
Ilaasortaq
+299 36 23 20
Niels-Hendrik Lynge
Ilaasortaq [email protected]
+299 36 23 20
Niels-Hendrik Lynge
Ilaasortaq [email protected]
+299 36 23 20
Jens Danielsen
Ilaasortaq [email protected]
+299 36 23 20
-
6
Oqaasileriffik pillugu
Oqaasileriffik 2017-imi Kalaallit Nunaanni Namminersorlutik Oqartussat iluani Ilinniartitaanermut,
Kultureqarnermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfiup ataani
inissisimavoq ilisimatusarnikkut ingerlatsiviulluni nammineq ingerlasoq.
Oqaasileriffimmi suliassat inatsisit kalaallit oqaasiinut tunngasut tunngavigalugit ingerlanneqarput,
taamaattumillu Oqaasileriffik oqaatsit pillugit aalajangiisartut ataatsimiititaliallu Inatsisartunit
Naalakkersuisunillu pilersinneqartut allattoqarnikkut sullisissallugit pisussaaffeqarpoq.
Kalaallit Nunaanni oqaatsit pillugit aalajangiisartut Inatsisartunit Naalakkersuisunillu
pilersinneqartut 2017-imi atuuttut tassaapput: Oqaasiliortut aamma Nunat Aqqinik
Aalajangiisartut.
Tamanna isumaqarpoq Oqaasileriffiup atuunneranut inatsisit tunngavigineqartut tassaasut
Oqaasiliortunut inatsit aamma Nunat Aqqinik Aalajangiisartunut inatsit.
Oqaasileriffik aalajangiisartut inatsisaat malillugit ileqquusutut allattoqarfittut suliassat
ingerlatissavai, tassunga ilagitillugit suliassat aalajangiisartunit suliarineqartussat
piareersartarnissai, ataatsimiinnissat piareersartarnissai, aalajangiisartut suliaannik
nalunaarsuinissaq kiisalu aalajangersakkanik atortuulersitsineq.
Oqaasileriffik inatsisini tunaartarisani pisussaaffiit naammassiniarlugit oqaatsinik suliaqarfiit allat
Kalaallit Nunaanniittut Kalaallit Nunaatalu avataaniittut suleqatigisarpai.
Oqaasileriffik Namminersorlutik Oqartussat aningaasaqarnermut inatsisaat malillugu
aningaasalersugaanini tunngavigalugu aalajangiisartunut ataatsimiititalianullu allattoqarfiunermi
saniatigut kalaallisut oqaatsinik teknologiikkut ineriartortitsiffiuvoq. Taamaattumik inatsisini
aningaasalersugaanikkullu suliassaqarfittut pisussaaffiit Oqaasileriffimmi suliarineqartut
pingaarnerit pingasuupput: Oqaasiliortunik sullissineq, Nunat Aqqinik Aalajangiisartunik
sullissineq kiisalu Oqaaserpassualerineq.
Suliassat pingaarnerit saniatigut suliassat annertuut allat taasariaqartut tassaapput: Oqaasiliortunik
sullissinermut atatillugu inuit aqqinik suliaqarneq aamma taaguusersuutinik suliaqarneq.
Oqaasileriffimmi suliniut alla, inuiaqatigiinnik pisortanillu sullissinerup kiisalu Oqaasiliortut, Nunat
Aqqinik Aalajangiisartut Oqaaserpassualerisullu sulinerminni pitsaanerusumik pilertornerusumillu
sulinissaminnut sullissinissaminnullu ikiuutissaat, minnerunngitsumik inuiaqatigiinnik
suliffeqarfinnillu tamanik iluaqutissiisussaq tassaavoq: allagaatinik katersinermik suliaq (corpus).
-
7
Oqaasiliortut Oqaasiliortut ukiuni 1989-imiit 2017-imut malittarisassat assigiinngitsunit pingasuneersut
naapertorlugit ingerlapput.
Oqaasiliortut suliassaannut tunngatillugu malittarisassat naapertorneqartut ukuupput:
siullermik Oqaasiliortut pillugit Inatsisartut inatsisaat nr. 12, 26. oktober 1989-imeersoq,
aappaattullu Namminersorlutik Oqartussat nalunaarutaat nr. 23, 15. maj 1990-imeersoq
Oqaasiliortut pillugit.
Inatsit 1989-imeersoq malillugu Oqaasiliortut suliassaraat oqaatsit oqariartaatsillu nutaat,
naalisakkat ilanngullugit, katersussallugit, nalunaarsussallugit akuerissallugillu. Tamatuma
saniatigut Oqaasiliortut pisussaaffeqarput kalaallit oqaasii pillugit pisortat inuillu
siunnersortassallugit, kiisalu suliffeqarfiit kalaallisut aammalu Kalaallit Nunaanni
atsersuisartut atissanilluunniit inassuteqartartut suleqatigissallugit.
Nalunaarut 1990-imeersoq malillugu Oqaasiliortut suliassaat annertusineqarput
makkuninnga; pisortanik inunnillu oqaatsit aqqillu nutaat nunanit allaneersut pillugit
ilitsersuisarnissaq, kalaallit oqaasiisa eqqortumik allanneqartarnerannik atuakkiamik
aaqqissuisarnissaq saqqummersitsisarnissarlu, killiffilersuutit oqaatsillu allannissaat
malittarisassiuutissallugit, kalaallit oqaasii pillugit atortussat qaammarsaataasut
siammartissallugit kulturimut tunngasut atuagassiat aqqutigalugit, Kalaallit Nunaanni Nunat
Aqqinik Aalajangiisartut, nunani avannaamioqatigiinni nunanilu allani suleqatigiiffiit
assingusut suleqatigissallugit, immikkut pingaartillugit Canadami, USA-mi, USSR-imilu Inuit
kattuffii.
Oqaasiliortut sulineranni malittarisassatut naapertorneqartoq kingulleq tassaavoq;
Oqaasiliortut pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarneranik Inatsisartut inatsisaat
nr. 19, 30. oktober 1998-imeersoq, pingaarnertut Oqaasiliortut aaqqissugaanerannut
tunngasumik imaqartoq.
Oqaasiliortuni anguniakkat
Oqaasiliortut 2017-imi 2018-imoortumik pingaarnerutitassatut siunniussaat:
Oqaasiliortut qinigaaffiat ukiortaami inatsisip nutaap atulernerani naareersussaammat
pingaarnertut anguniagassaliortoqanngilaq, siunniunneqarlunili qinikkat nutaat strategiimik
pilersitsinissaannik kaammattuisoqarsinnaasoq.
Oqaasiliortut ataatsimiinneri
Oqaasiliortut ukioq 2017-imi arfineq-marloriarlutik ataatsimiipput. Imaqarniliat
Oqaasileriffiup nittartagaani atuarneqarsinnaapput. Ullut ataatsimiiffiit tassaapput:
1. 17.02.2017
2. 17.03.2017
3. 28.04.2017
4. 14.06.2017
5. 15.09.2017
6. 26.10.2017
7. 28.11.2017
https://oqaasileriffik.gl/2017/02/oqaasiliortut-2017-1/https://oqaasileriffik.gl/2017/03/oqaasiliortut-2017-2/https://oqaasileriffik.gl/2017/04/oqaasiliortut-2017-3/https://oqaasileriffik.gl/2017/06/oqaasiliortut-2017-4/https://oqaasileriffik.gl/2017/09/oqaasiliortut-2017-5/https://oqaasileriffik.gl/2017/10/oqaasiliortut-2017-6/https://oqaasileriffik.gl/2017/11/oqaasiliortut-2017-7/
-
8
Oqaasiliortut suliaat
Ukioq 2017-imi Oqaasiliortut suliaat makkuninnga imaqarput:
oqaasersiat taarserlugit oqaasiliorneq
inuit aqqinik akuersisarneq
taaguusersuineq
nittartakkap nutarternera atoruminarnerulerneralu Oqaasiliortunit Oqaasileriffimmut
piumasaqaatigineqarpoq
ukiumut ataasiarluni nunat avannaamioqatigiit oqaasiliortuisa allattaasa naapinneranni
peqataaneq
saaffiginnissutinik kiffartuussineq
aternut tunngatillugu Danmarkimi inatsisip allanngornerata kinguneranik Kalaallit
Nunaannut naleqqussaanermi suleqatigiissitanut peqataanerit
Canadamiut inuit oqaasiliortuinik naapeqateqarneq
Oqaasiliortut suliaat pillugit inatsit januaarimi 2018-imi allanngorpoq. Tamanna sioqqullugu
tungaanut 2017-imi Oqaasiliortut suleriusertik inatsimmut nutaassamut naleqqussarsimavaat.
Siornatigut Oqaasiliortut suleriaaserisimasartik eqaallisarniarlugu suliffeqarfinnit saaffiginnissutit
annertunerusut suliarisalerpaat, ataatsimiittarnerillu siornatigut akunnerit marluk - pingasut
missaanniittartut akunnernut tallimanut sivitsorlugit. Tamanna kinguneqarpoq saaffiginnissutit
sivisuumik uninngasarsimasut suliarilertorneqartalernerannik.
Saaffiginnissutit suliarineqartut ilaatigut suliffeqarfinnit ataani taaneqartunit saaffiginnissutaapput:
Ilinniusiorfik, maanna Ilinniartitaanermut Aqutsisoqarfik
Inatsisartut Allattoqarfiat
Inuiaqatigiilerinermik Aningaasaqarnermillu Ilisimatusarnernut Immikkoortortaq
MIO
Nunatta Atuagaateqarfia
Royal Arctic Line
Eqqartuussisoqarfiit
Inuit aqqinik akuersisarneq Oqaasiliortut suliassaannut ilanngunneqarpoq, tassani suliassat
tassaanerullutik aternik akuerineqanngitsunik qinnuteqaatinik suliarinninneq.
-
9
Oqaasiliortut inuit aqqi pillugit suliaat Inuit aqqi Oqaasiliortunut isummerfigisassatut suliakkiissutigineqartut 2017-imi katillutik 20-upput,
taakkunannga 13-it Oqaasiliortunit akuerineqarsimallutik arfineq-marlullu akuerineqarsimanatik.
Inuit aqqi Oqaasiliortunit isummerfigisassat saniatigut Oqaasileriffimmut saaffiginnissutit allat
Oqaasiliortunit isummerfigisassanik imaqanngitsut 47-upput, taamaasillutik Oqaasileriffimmut
saaffiginnissutit inuit aqqinut tunngasut 2017-imi katillutik 67-iullutik.
Saaffiginnissutitut nalunaarsukkat isummerfigisassaanngitsut tassaasinnaapput aqqit isumaannik
apeqqutilliinerit, akuerisaareersut pillugit saaffiginnissutit kiisalu Kirkeministeriamit
Danmarkimiittumit tusarniaanerit.
Aqqit saaffiginnissutigineqartut arlaqartut Kirkeministeriamut Danmarkimiittumut
ingerlateqqinneqartarput. Tamanna aqqit saaffiginnissutigineqartut kalaallit atiisut
passunneqartussaannginnerannik pissuteqarpoq, taamaattumillu Danmarkimi aternik
akuersisartunit suliarineqartussaallutik.
Inatsit inuit aqqinut tunngasoq pillugu Naalakkersuisoqarfik peqatigalugu ataatsimiinnerit inuit
aqqinik suliaqartumit marlussoriarluni peqataaffigineqarput.
Oqaasiliortut aqqit pillugit suliaannut atatillugu immikkut eqqaaneqartariaqartut ilagaat Tunumiut
Avanersuarmiullu aqqisa sumiorpaluutaat atorlugit allanneqarsinnaalernerisa Oqaasiliortunit
akuersissutigineqarnerat, Kitaamiut sumiorpaluutaat malillugu allanneqartariaarullutik. Taakkuli
sumiorpaluutinut pineqartunut taamaallaat atuuttussatut Oqaasiliortunit aalajangiunneqarpoq.
Oqaasiliortut inuit aqqinik suliakkiissutit suliarisimasaat tulliuttuni takuneqarsinnaapput.
Oqaasiliortunit inuit aqqi akuerisat
Nukappiaqqanut Aatsi, Aqqalii, Assak, Iinngivaleeq, Kaassak, Storch
Niviarsiaqqanut Iddimanngiiu, Vaala
Nukappiaqqanut niviarsiaqqanullu Asa, Joora, Nukatsaaq, Nûnuko, Tarta
Oqaasiliortunit inuit aqqi akuerineqanngitsut
Suli, Pindu, Emili, Serrat, Dutti, Duuti, Nayaaya
-
10
Oqaasileriffimmut inuit aqqi pillugit saaffiginnissutit
Akuila, Anguasak, Anuik, Asaf, Ataatarsoorina, Aviaaja, Aviaq, Aiyna, Bartho, Daaya, Ernitsiaq,
Frederina, Gabriella, Gedi, Guluk, Inuujuk, Isak, Ivinnguaq, Jasus, Kamella, Kulapak, King,
Lanesra, Lily, Lisathe, Lucas, Maaliannguaq, Mala, Mariamagdalene, Masami, Meeraq, Mudi,
Nàsúnguaq, Nielsa, Norsannguaq, Norsaq, Nuuno, Onu, Piiannguaq, Polheim, Rasmus, Suiaq,
Tavik, Thorlak, Tulluartoq, Ukatu, Zizou
-
11
Taaguusersuutinik katersineq Oqaasileriffimmi taaguutinik suliaqarneq ukiuni arlalinni aalajangersimasumik atorfilimmik
inuttaqanngereerluni apriilip aallaqqaataa 2017 aallarnerfigalugu atorfilimmik sulisoqalerpoq ukiuni
tulliuttuni tallimani sulisussatut atorfinitsitamik.
Taaguutinik suliaqarnermut atatillugu kalaallisut oqaatsit isumaqataat qallunaatoortut
Oqaasiliortunit akuerisat misissoqqaarneqarput. Oqaasiliortunit oqaatsit akuerisat Oqaasileriffimmi
oqaatsinut katersaasivimmut Katersanut akuerisatut nalunaaqutserlugit ilisimatusarnermi ikiortit
marluk peqatigalugit ikkussuunneqarput sulilu Katersanut ikkussuineq ingerlalluni.
Oqaatsit akuerisat Katersanut ikkussuuneri Oqaasileriffiup nittartagaani erngerluni
takuneqarsinnaapput. Tamanna ilutigalugu kalaallisuumit qallunaatuumut imaluunniit killormut,
qallunaatuumit kalaallisuumut, oqaatsinik ujaasineq oqinnerulerpoq.
Oqaasiliortut akuerisaannik Katersanut ikkussuinerup saniatigut taaguusersuuserinermi suliassat
ilagaat pisortanit inuinnarnilluunniit saaffiginnissutit susassaqarfinnut assigiinngitsunut
tunngassuteqartut, pingaartumik qallunaatut taaguutaasut kalaallisut taaguuteqartinneqanngitsut
kalaallisut taaguutissaannik noqqaassuteqartut sullisissallugit.
Kalaallisut taaguuteqanngitsut taaguutissaannik noqqaanerit suliffeqarfinnit
assigiinngitsuneersuupput, soorlu Ilinniusiorfimmit, CSR-imit, Kalaallit Nunaanni eqqartuussivinnit,
nutserisoqarfinnit il.il.
Susassaqarfiit saaffiginnittut piumaffigineqartarput qallunaatut taaguut kalaallisut
taaguutissaqartinngisartik nassuiaqqullugu kiisalu pisinnaagunik taaguutigisinnaasaanik
siunnersuuteqaqqullugit. Taamaaliornikkut Oqaasiliortut kalaallisut taaguusiinissaat
aqqutissiuunneqareersinnaasarniassammat. Kalaallisut taaguutissatut aalajangiunneqartut
saaffiginnittunut ilisimatitsissutigineqartarput kingornalu Katersanut Oqaasiliortut akuerisaattut
nalunaarlugit ikkussuunneqartarlutik.
Ukiut ingerlanerini oqaatsit akuerisarpassuit, maanna Namminersorlutik Oqartussani IT-lerisumik
suleqateqarnikkut, nutserisut qarasaasiakkut ikiuutissaannut Multitermimik taaneqartartumut
ikkussuunneqarput.
Multitermimi oqaatsit ikkussat Oqaasiliortunit akuerisaanersut nutserisunilluunniit
siunnersuutaanersut nalunaarneqartarpoq. Tamatuma saniatigut nutserisut periarfissaqarput
oqaatsit kalaallisoortut nutserinerminni atortakkatik suli akuerineqanngikkaluartut Multitermimut
ikkussinnaallugit ’siunnersuut’-itut nalunaaqutserlugit. Taamaaliornikkut Oqaasileriffimmit
takuneqarsinnaalissaaq susassaqarfiup aalajangersimasup iluani taaguutinik inerisaanissap
pisariaqalersimanera. Killiffimmit tassannga taaguutit inerisagassat Oqaasiliortunut suliassatut
ingerlateqqinneqarsinnaalissapput.
Ukiup nikinnerani Tunngaviusumik Inatsisissamik Isumalioqatigiissitap Allattoqarfianit
saaffiginnissut aallaavigalugu inatsisit iluini taaguutit kalaallisoortut assigiinngitsut
katersorneqarput misissorneqarlutillu. Taaguutinik katersinermi ilisimatusarnermi ikiorti ataaseq
suleqatigineqarpoq, sulilu suliaq ingerlalluni. Suliaqarnermi Isumalioqatigiissitami allattoqarfimmiut
ataatsimeeqatigineqartarput siunnersorneqartarlutillu.
Eqqartuussiveqarfinnut tunngasuni immikkut eqqaasassaavoq eqqartuussiviit taaguutaat pillugit
marlunnik assigiinngitsunik Oqaasiliortunit innersuussisoqarnikuummat.
-
12
Ataani taanna takuneqarsinnaavoq:
Massakkut taaguutaa Qallunaatut taaguutissatut
siunnersuut
Kalaallisut taaguutissatut
siunnersuut
Eqqartuussisoqarfik Kujalleq
Kujalleq Kredsret Kujalleq Kredsret Kujalliup Eqqartuussivia
Kredsretten i Kujalleq Kujallermi Eqqartuussivik
Eqqartuussisoqarfik Sermersooq
Sermersooq Kredsret Sermersooq Kredsret Sermersuup Eqqartuussivia
Kredsretten i Sermersooq Sermersuumi Eqqartuussivik
Eqqartuussisoqarfik Qeqqata
Qeqqata Kredsret Qeqqa Kredsret Qeqqata Eqqartuussivia
Kredsretten i Qeqqa Qeqqani Eqqartuussivik
Eqqartuussisoqarfik Qaasuitsoq
Qaasuitsup Kredsret Qaasuitsoq Kredsret Qaasuitsup Eqqartuussivia
Kredsretten i Qaasuitsoq Qaasuitsumi Eqqartuussivik
-
13
Nunat Aqqinik Aalajangiisartut Nunat Aqqinik Aalajangiisartut ukiuni 1989-imiit 2017-imut malittarisassat assigiinngitsunit
marlunneersut naapertorlugit ingerlapput.
Nunat Aqqinik Aalajangiisartut suliassaannut tunngatillugu malittarisassat naapertorneqartut
ukuupput: siullermik Kalaallit Nunaanni Nunat Aqqinut Aalajangiisartut pillugit Inatsisartut
inatsisaat nr. 11, 26. oktober 1989-imeersoq, aappaattullu Namminersorlutik Oqartussat
Nunat Aqqinut Aalajangiisartut pillugit nalunaarutaat nr. 22, 15. maj 1990-imeersoq.
Inatsit 1989-imeersoq malillugu Nunat Aqqinut Aalajangiisartut suliassaraat Kalaallit
Nunaanni nunat aqqi, allanneri naalisarnerilu ilanngullugit, aqqusernit illoqannginnersallu
taaguutaat kisiisa pinnagit, katersussallugit, nalunaarsussallugit atuuttussanngortissallugillu.
Tamatuma saniatigut Nunat Aqqinik Aalajangiisartut pisussaaffeqarput Kalaallit Nunaanni
pisortat aamma kikkulluunniit Kalaallit Nunaanni nunat aqqi pillugit ilitsersortassallugit,
kiisalu suliffeqarfiit kalaallisut aammalu Kalaallit Nunaanni atsersuisartut atissanilluunni it
inassuteqartartut suleqatigissallugit.
Nalunaarut 1990-imeersoq malillugu Nunat Aqqinik Aalajangiisartut suliassaat
annertusineqarput, makkuninnga: qinnuigineqarlutik imaluunniit namminneq suliniuteqarlutik
pisortat imaluunniit inuit ataasiakkaat ilitsersussallugit paasissutississallugillu apeqqutinut
nunap aqqinut tunngassuteqartunut tunngasutigut, kiisalu akissallugit suliffeqarfiit inuillu
ataasiakkaat apeqqutilliissutaat. Nunat Aqqinik Aalajangiisartuttaaq pisussaaffeqarput nunat
aqqi allassimaffiliussallugit. Nunat Aqqinik Aalajangiisartut nunani allani taamatut suliaqartut
suleqatigisinnaavaat.
Nunat Aqqinik Aalajangiisartunit anguniakkat
Nunat Aqqinik Aalajangiisartut ataatsimiittarnissaasa piviusunngortinneqarnissaat
anguniagaavoq.
Nunat aqqinut tunngasut saaffiginnissutaasussat akissuteqarfigineqarlutik
suliarineqartarnissaat anguniagaavoq.
Nunat aqqinik programmimut mapinfomut inissititerineq 2007-miilli ingerlalersup
nangillugu suliaqarfigineqarluni nunat aqqinik inissititeriffigineqarnissaa
anguniakkanut ilaavoq.
Nunat aqqinik nalunaarsuiffigeqqitassatut naliligaq Kangaamiut eqqaat
Kangerlussuullu aaffaata nalunaarsuiffigiartornissaa pilersaarutaavoq.
Nunat aqqisa Oqaasileriffiup nittartagaani misissuataarlugit
takuneqarsinnaanngornissaat anguniakkanut ilaavoq.
Illoqarfiit iluini nunat aqqinik nalunaarsuinissaq anguniakkat ilagivaat.
Nunat aqqisa paasissutissaannik GIS-imut immersuinissaq piffissaqassuseq
naapertorlugu immersuiffigineqarnissaa pilersaarutaavoq.
-
14
Nunat Aqqinik Aalaajngiisartut ataatsimiinnerannit imaqarnliat
filinngortinneqarnissaat pilersaarutinut ilaavoq, apeqqutaalluni qanoq
piffissaqartigiumaarnissaq.
Nunat aqqinut tunngatillugu suliat
2017-imi Oqaasileriffimmi nunat aqqinik suliaqarnermi suliat assigiinngitsut makkua
suliarineqarput:
Nunat Aqqinik Aalajangiisartunik ataatsimiisitsinerit
nunat aqqinut tunngasut saaffiginnissutit
nunat aqqinut tunngatillugu saaffiginnissutit annertuunik suliassartallit arlallit
nunat aqqi nalunaarsugaataareersut MapInfomiittut inissitsiterneri
nunat aqqisa killinginik suliaqarneq
Nunat Aqqinik Aalajangiisartut ataatsimiinnerini
Nunat Aqqinik Aalajangiisartut 2017-imi arfinileriarlutik ataatsimiipput suliassallu annertussusii
aallaavigalugit ataatsimiinnerit ingerlanneqartarlutik.
2017-imi ullut ataatsimiiffiit ukuupput:
13.01.17 03.04.17 17.08.17 12.10.17 02.11.17 14.12.17
Saaffiginnissutit nunat aqqinut tunngasut Oqaasileriffiup Nunat Aqqinik Aalajangiisartunik sullissinerminut atatillugu suliassaasa ilagaat
apeqqutit nunat aqqinut tunngasut inunnit pisortaqarfinniillu apeqqutigineqarsimasut
akissusiortarnissaat.
2017-imi Oqaasileriffimmut saaffiginnissutit nunat aqqinut tunngassuteqartut katillutik 59-iupput.
Ataani takuneqarsinnaapput saaffiginnissutit sumut tunnganersut suminngaanniillu
saaffiginnissutaasimanersut:
https://oqaasileriffik.gl/wp-content/uploads/2017/10/NAA_13.01.17.pdfhttps://oqaasileriffik.gl/wp-content/uploads/2017/10/NAA_03.04.17.pdfhttps://oqaasileriffik.gl/wp-content/uploads/2017/10/NAA_17.08.17.pdfhttps://oqaasileriffik.gl/wp-content/uploads/2018/06/NAA_04.17_12.10.17.pdfhttps://oqaasileriffik.gl/wp-content/uploads/2018/06/NAA_05.17_02.11.17.pdfhttps://oqaasileriffik.gl/wp-content/uploads/2018/06/NAA_06.17_14.12.17.pdf
-
15
Nunat aqqi pillugit saaffiginnissutit immikkoortitaarneri
Aatsitassanut Ikummatissanullu Pisortaqarfimmit saaffiginnissutit 21
Nunat aqqinik nalunaarsugaatigineqanngitsunik paasissutissiinerit 6
Kalaallisut pisortatigoortumik qanoq ateqarnerinik saaffiginnissutit 5
Nunap aqqinik nalunaarsugaatinik pissarserusunnerit 4
Nunap aqqa sorleq eqqornersoq pillugu saaffiginnissutit 3
Nunap aqqata sumiinneranik saaffiginnissutit 3
Nunap aqqanik naqqiinerit 3
Nunap aqqata isumaanik saaffiginnissutit 2
Nunat aqqisa qanoq allanneqartarneri pillugit saaffiginnissutit 2
Sumiiffiup atserneqarnissaanik siunnersuillutik saaffiginninnerit 1
Nunap assinganik piumanerit 1
Nunat aqqisa kalaallisuujunngitsut kalaallisuunngortiternerinut tunngasut 1
Nunat aqqinut tunngasumik inatsisissamik pisortanit tusarniaaneq 1
Nunat atiinik atuakkameersunik akuerisassanngortitsineq 1
Assigiinngitsut 5
Katillugit 59
Nunat aqqi pillugit suliat immikkut taasariaqartut
2017-imi nunat aqqi pillugit Oqaasileriffimmut saaffiginnissutit ilaat immikkut taasariaqartut suliamik
misissuinermillu annertuumik nassataqarsimasut tassaapput:
nunap aqqa Tunu pillugu saaffiginnissut
Nuup qaqqaasa ilaat Ukkusissat, piffissaq sivisujaaq atorlugu misissuiffigingaatsiareernerani
pisortatigoortumik ateqalerpoq Ukkusissaq
suliat nunat aqqinik nalunaarsugaataanngitsut nunat aqqinik ilisimasalimmik suleqateqarluni
nalunaarsukkat amerlanngitsut 29-t nalunaarsugaatigineqalerput
-
16
Nunat aqqinik MapInfomut inissitsiterineq
Nunat aqqi nalunaarsugaataareersut qarasaasiaq atorlugu nunat aqqisa inissaviinut
inissitsiterneqarput, inissitsiterinermilu GIS program MapInfomik atilik atorneqarluni.
2017-ip ingerlanerani nunat aterparujussui MapInfomi inissaviinut inissinneqartut katillutik 2.138-
upput.
Nunat aqqi nalunaarsukkat
Nunat aqqisa killinginik suliaqarneq
Suliffeqarfik nunap assiliortartoq Danmarkimiittoq Styrelsen for Dataforsyning og Effektivisering (SDFE)
aningaasaateqarfimmit A. P. Møller Fondimit aningaasaliiffigineqarnermi kingorna Kalaallit Nunaanni
immikkoortut sisamat digitaliusunik misiliutaagallartumik nunap assiliorfigai. Immikkoortuni sisamani
pineqartuni nunap nunat aqqisa killinginik suliaqarneq Oqaasileriffiup suliaraa nunallu aqqi taama
suliaqarfigisat katillugit 10.596-iupput.
Ataani suliaqarfigisat qanorlu suliarineqarsimanerannut assersuutitut takusassiat takuneqarsinnaapput.
Immikkoortut nunap assiliorfigisat Nunat aqqisa killingi titartorneqarput nalunaarsorneqarlutik
-
17
Oqaaserpassualeriffik
Oqaaserpassualerineq (sprogteknologi) tassaavoq qarasaasiaq atorlugu oqaasilerinermik suliaqarneq.
Taanna Oqaasileriffimmi immikkut suliaqarfiit ilagaat 2017 aallarnerfigalugu pingaarnertut
nutserusiornermik suliaqarfiulersoq.
Ukiut siuliini Oqaaserpassualeriffiup pingaarnertut suliassarisimasai, ass. kalaallisut kukkuniiaammik
ineriartortitsineq ataavartitsinerlu aamma oqaatsinik oqaaseqatigiinnillu misissueqqissaarutinik
ineriartortitsineq ataavartitsinerlu, 2017 aallarnerfigalugu Naalakkersuisut immikkut
nutserusiornissamut aningaasaliineratigut suliat tassunga sangutinneqarput.
Immikkoortumi tulliuttumi atuarneqarsinnaavoq 2017-imi nutserusiornermik suliap qanoq
ingerlasimanera suullu suliat nutserusiornermut atatillugu Oqaaserpassualeriffimmi
anguniagaasimanersut ingerlanneqarsimanersullu.
Nutserusiorneq - nutserusiornissap piviusunngorsinnaanngornera Naalakkersuisut 2017 aallarnerfigalugu ukiuni tulliuttuni tallimani (2017-2021) ukiumut 2 mio. kr.-nik
Oqaasileriffimmut aningaasaliissutit saniatigut aningaasaleeqqinnerisigut nutserusiornermik suliaq
piviusunngortinneqarsinnaanngorlugu allartinneqarpoq.
Nutserusiornermut aningaasaliissutinut ilanngullugit suliat allat aallartinneqarsinnaanngortut ilagaat
allagaatinik katersinermik suliaq (korpus) aamma taaguusersuutinik katersat taaguusersuutinik
katersaasivimmut nutserisunut atugassiamut MultiTermimik atilimmut atorfinitsitaqarluni
ikkussuisoqarsinnaanngornera.
Nutserusiornermik aningaasaliissutit atorlugit allagaatinik katersinermik suliaq kiisalu taaguusersuutit
MultiTermimut ikkussuunneqarnissaannik suliaqarneq toqqaannartumik Oqaaserpassualerinermut
nutserusiornermulluunniit attuumassuteqanngikkaluarput tassaanerullutilli inuiaqatigiinnik pisortanillu
sullissinermut attuumassuteqarnerusut.
Suliassalli taakku pingaaruteqarneri ineriartortinneqartariaqarnerilu pillugit nutserusiornissamik
suliamik aallartitsinialernermi ‘neqitarineqartunut’ ilaapput, tassami nutserusiornermi kalaallisut
oqaaseqatigiilioriaatsit oqaatsillu ataasiakkaat atuuffiisa misissornissaannut tunngavissat kiisalu
oqaatsit taaguutillu ataasiakkaat nutserneri nutserusiornermi pisariaqartinneqarmata, uffa suliaqarfiit
pineqartut immikkut suliassaqarfiugaluartut annertuut immikkullu aningaasalersugaallutik
ineriartortinneqarnerat ingerlanneqartariaqaraluartoq.
Nutserusiornerup siunertaa
Nutserusiornermi siunertaavoq ukiut tallimat ingerlanneranni qarasaasiakkut nutserut - kalaallisuumit
qallunaatuumut aamma qallunaatuumit kalaallisuumut - nutserisinnaasoq pilersinneqassasoq,
qarasaasiakkut allannermi programini (ass. MSOfficemi) ilaareerluni atoriaannaasoq.
Erseqqissaatigineqassaarli tamanna isumaqanngimmat ukiut tallimat qaangiuppata
kukkuneqanngivissunik nutserisoqarsinnaanngussasoq, kiisalu inuit nutserisut qarasaasiakkut
nutserummik taarserneqarsinnaanngussasut.
Nutserusiornermi siunertarineqarpoq ukiut tallimat qaangiuppata qarasaasiakkut nutserut tamanit
atoriaannaasoq pilersinneqarsimassasoq. Taannali suli kukkunernik nutsernerlutanillu pilersitsisassaaq,
-
18
malittarisassalli tunngavigalugit nutserusiaagami ukiut ingerlanerini
pitsanngortinneqartuaannarsinnaalluni.
Nutserutissap iluaqutissartai tassaassapput kalaallisut oqaatsinik imaluunniit qallunaatut oqaatsinik
paasinnissinnaanngitsut allatat imarisaasa pingaarnersaannik erngerlutik paasinnissinnaanngussamata.
Aammali ukiuni makkunani suut tamarsuisa nutsigaanissaannik piumasaqaateqarfiusuni, allaat allatat
kingornatigut qiviaqqinneqartussaanngitsut ilanngullugit nutserneqartariaqartuni, nutserutissaq
iluaqutissiissaaq nutsigassat pingaannginnerit utaqqisinneqarsinnaalernissaannut. Tassa
utaqqiisaasumik qarasaasiakkut nutserummik nutserneqarallarsinnaallutik, pisariaqalissappallu aatsaat
kingornatigut inunnit nutserisunit kukkunersiorneqarsinnaassallutik.
Tamannattaaq isumaqarpoq inuit nutserisut allatat pingaaruteqarnerusut tuaviornerusullu
aallunnerusinnaalissagaat, taamaasilluni allatat pingaaruteqarnerusut salliutinneqarsinnaalissallutik
piffissaqarfigineqarnerulissallutillu.
Ulloq manna tikillugu oqaatsit imminnut assigiinngeqqissaartut, soorlu qallunaatut (analytiskiusut)
kalaallisullu (polysyntetiskiusut) akornanni maskiina atorlugu nutserusiortoqarsinnaasimanngilaq,
nutserummillu taama ittumik pilersitsisoqarsinnaasoq nunarsuarmi oqaasilerisorpassuit akornanni
upperineqarsimanani. Tamanna pissutigalugu nutserusiornermik suliaq tamanna nunarsuarmi
immikkuullarissuuvoq piviusunngortinneqarpallu qarasaasiat atorlugit oqaasilerinerup
oqaluttuarisaanerani oqaatsit assigiinngeqqissaartut akornanni nutserutit siullersarisussaallugu.
Nutserusiornermi atortut pingaarnerit
Nutserusiornermik suliap ingerlannerani atortut pingaarnerit tassaapput - siullermik kalaallisut oqaatsit
eqqarsaatigalugit Oqaaserpassualeriffiup ataani kalaallisut qarasaasiakkut atortorissaarutit
Oqaasileriffiup 2006-imiilli ineriartortissimasai - aappaattullu, qallunaatut oqaatsit eqqarsaatigalugit
Oqaasileriffiup suleqatigisaata Grammar Transip programiliai leksikoniliaalu.
Qarasaasiakkut kalaallisut qallunaatullu atortorissaarutit pioreersut imminnut
ataqatigiissinnaanngorlugit naleqqussarneqarput nutaanillu aamma programinik taakkuninnga
ataqatigiilersitsisussanik pilersitsisoqarluni. Taakku isumagineqareermata nutserutissap imassai
maanna suliarineqarlutik ineriartortinneqarput.
2017-imi nutserusiornermut atatillugu anguniakkat
Nutserusiornermik suliaq 2017-imi aallartippoq. Aallartinneraniit ukiumi siullermi pilersaarutaasimavoq
kalaallisuumit qallunaatuumut kukkunersiornertaqanngitsunik nutserummik pilersitsinissaq. Tamanna
anguniarlugu oqaasilerinermi malittarisassat kalaallisuumit qallunaatuumut nutserinissamut atugassat
siulliullugit suliarineqarput.
Oqaasilerinermi malittarisassat kalaallisuumit qallunaatuumut nutserinermi atugassat
nassaarinissaannut alloriarneq siulleq tassaavoq kalaallisuumit qallunaatuumut nutserinermi ilutsinik
sukumiisumik misissueqqissaarineq. Ilutsinik sukumiisumik misissueqqissaartoqareerpat paasisat
aallavigalugit qarasaasiap paasisinnaasaanik kalaallisut oqaaseqatigiit qallunaatuumut nutserneqarunik
qanoq paasineqassaneri pillugit malittarisassiortoqassaaq, tassa kalaallisut malittarisassat qallunaatut
malittarisassanut tulluarsarneqassallutik, aatsaat taamaasiornikkut qarasaasiaq kalaallisuumit
qallunaatuumut nutserisinnaanngortinneqarsinnaammat.
-
19
2017-imi nutserusiornerup ingerlasimanera
Nutserusiorluni ineriartortitsineq aallartinneqarmat siullermik qulakkeerniarneqaqqaarpoq ilumut
nutserummik ineriartortitsinissaq piviusunngortinneqarsinnaanersoq, tamannalu iluatsilluartutut
taaneqarsinnaavoq, tassa qulakkeerneqarmat nutserutip piviusunngortinneqarsinnaanera. Tamannali
isumaqanngilaq ajornartorsiuterpassuit naammattoorneqartarunnaartut, tassami nutaat
takkussortuaannarput, piviusunngorsinnaanerali uppernarsineqarpoq.
Suliaq aallartimmat nutserusiornermi sulisussat programinik atugassanik suleriusissamillu
ilinniartinneqaqqaarput. Nutserusiorneq 2017-imi pilersaarutit malillugit ineriartortinneqarpoq, tassa
kalaallisuumit qallunaatuumut nutserisinnaaneq, sulili kukkunersiorneqanngitsunik (råoversættelse) -
anguneqarmat. Suliaq tamanna ukioq naallugu (2018-imi aasap tungaanut) ingerlasussatut
naatsorsuutigineqartoq pilersaarutit malillugit suliarineqarpoq.
Nutserusiornermi oqaatsinik misissueqqissaarneq (FST-lerineq)
Nutserusiornermut atatillugu suliat pingaarnerit ilaat tassaavoq kalaallisut oqaatsinik ataasiakkaanik
misissueqqissaarummik (FST = Finite State Transducer) oqaasiliuummillu ineriartortitsineq. Suliaq
tamanna nutserusiornermik suliap aallartinngikkallarnerani Kukkuniiaammik ineriatortitsinermik
siunertaqarluni ingerlanneqarsimavoq, maannali nutserusiornermi atortussatut pingaarnertut
siunertalimmik ineriartortinneqalerluni.
Atortut pingaarnertut nutserusiornermi atorneqarsinnaanissaat siunertaralugu 2017-imi FST-ip
tamatigoornerulernissaa anguniarneqarsimavoq. Tamanna isumaqarpoq oqaatsit qaqutigoornerusut
tamaasa ilanngullugit aamma misissoqqissaarneqarlutik nagguissiugaaneri FST-imiilersimasut.
Tamatuma saniatigut FST-ip sananeqarnermigut tunngavia allanngortittariaqalersimavoq
nutserusiornermut tulluarsarniarlugu, tamannalu ilutigalugu FST-imi misissoqqissaarneqarsinnaasut
amerlanerit uteqqinneqarsinnaanngorlugit (rekursivt analyse). Misissoqqissaarneqarsinnaasut FST-imik
uteqqinneqarsinnaanngornerisa navianartortaraat misissoqqissaakkanik kukkusunik amerlasuunik
pilersitsisinnaaneq, tassa kukkunerit amerlasuut nutsikkallu piviusorsiunngitsut
pilersittoorsinnaanerinik kinguneqarsinnaalluni. Tamanna pinngitsoortinniarlugu misissueqqissaarnermi
oqaatsit isumaasa immikkoortissinnaanissaat anguniarlugu aamma nutserusiamut
akornutaasinnaanerat annikillisarniarlugu oqaatsit paasissutissanik pilersorneqartarput (semantiske
tags). Taamatut iliornerup siunissami kingunerissavaa oqaatsit assigiimmik allanneqartartut
isummamikkut immikkoorutillit immikkoortinneqarsinnaalernissaat, tamatumalu saniatigut aamma
oqaaseqatigiinnik misissueqqissaarummi (CG = Constraint Grammar) oqaatsit ataasiakkaat
paasissutissalersorneqarsimasut peqatigalugit nutsikkat piviusorsiornerusut
pilersinneqarsinnaassallutik.
Nutserusiornermi oqaaseqatigiinnik misissueqqissaarneq (CG-lerineq)
CG Contraint Grammarimut naalisaataavoq oqaasilerinermillu immikkuullarissumik imaqarluni. CG
allatanik annertuunik passussinermi atorneqartarpoq suliassaasalu pingaarnerit ilagalugu allatat
assigiinngitsunik isumaqarlutik paasineqarsinnaasuni taakkua isumaasa eqqortup ataatsip toqqarnissaa,
tamannalu disambigueriinermik taaneqartarpoq.
Oqaatsini tamangajanni oqaatsit oqaaseqatigiilluunniit assigiinngitsunik arlariinnik paasineqarsinnaasut
-
20
nassaassaasarput. Ingammik kalaallisut oqaatsini oqaatsit oqaaseqatigiilluunniit assigiinngitsunik
arlalinnik paasineqarsinnaasut amerlanerullutik, tassami kalaallisut oqaatsini oqaatsit amerlanerpaat
arlalinnik isumaqarlutik paasineqarsinnaasaramik.
Oqaaseqatigiit uku assigiinngitsunik arlalippassuarnik paasineqarsinnaasut assersuutigeriartigit:
’Suliffinni ittuunngilanga.’
Siullermik oqaaseq ’suliffinni’ assigiinngitsunik sisamanik kinaassusersiuteqarsinnaavoq, tassa
piginnittoq aamma pigisaq allanngorarsinnaallutik. Aappaattut oqaaseq ’ittuunngilanga’
assigiinngitsunik sisamanik isumaqarsinnaavoq, tassa ukuninnga: ’aqutsisuunngilanga’,
’aataajunngilanga’, ’pisortaanngilanga’ aamma ’kanngusunngilanga’. Oqaaseqatigiinnilu oqaatsit
assigiinngitsunik isumaqarsinnaanerat aallaavigalugu isumagisinnaasaat assigiinngitsut 16-it
takussutissiareriartigit. Oqaaseqatigiit ima assigiinngitsunik 16-inik isumaqarsinnaapput:
1. ’suliffinni aqutsisuunngilanga’:
1A: uanga suliffinni aqutsisuunngilanga.
1B: uanga suliffinni arlalinni aqutsisuunngilanga.
1C: illit suliffinni aqutsisuunngilanga.
1D: illit suliffinni arlalinni aqutsisuunngilanga.
2) ’suliffinni aataajunngilanga’:
2A: uanga suliffinni aataajunngilanga.
2B: uanga suliffinni arlalinni aataajunngilanga.
2C: illit suliffinni aataajunngilanga.
2D: illit suliffinni arlalinni aataajunngilanga.
3) ’suliffinni pisortaanngilanga’:
3A: uanga suliffinni pisortaanngilanga.
3B: uanga suliffinni arlalinni pisortaanngilanga.
3C: illit suliffinni pisortaanngilanga.
3D: illit suliffinni arlalinni pisortaanngilanga.
4) ’suliffinni kanngusunngilanga’:
4A: uanga suliffinni kanngusunngilanga.
4B: uanga suliffinni arlalinni kanngusunngilanga.
4C: illit suliffinni kanngusunngilanga.
4D: illit suliffinni arlalinni kanngusunngilanga.
CG-p, oqaaseqatigiilerinermi isumasiuinermilu malittarisassat ikiorsiullugit ingerlaannartumik isumani
taakkunani assigiinngitsuni eqqortoq toqqarsinnaavaa, taamaalilluni nutserusiamut eqqortoq
ingerlateqqillugu, eqqunngitsullu piiarlugit. Isummat assigiinngitsut akornanni eqqortoq ataasiinnaq
toqqarneqarsinnaanngippat nutserusiaq iluamik atorsinnaanngilaq.
-
21
CG-p suliassaa alla pingaarutilik tassaavoq oqaatsit ataasiakkaat oqaaseqatigiilerinermi atuuffii
nalunaaqutsersussallugit. Nalunaaqutsersuineq taamaattoq atornagu qarasaasiaq atorlugu nutserineq
pisinnaanngilaq qularnaatsumilluunniit nutserisoqarsinnaassanani.
Assersuutigalugu oqaaseqatigiit soorlu imaattut: ’1999-imi Namminersornerulernerput ukiunik 20-
nngortorsiormat meeqqat inuusuttullu taalliullaqqissut oqaluttualiullaqqissullu unammisinneqarput’
CG-ip passutereerpagit ima isikkoqassapput:
"1999" Num Lok @ADVL> (1999 i)
"namminersornerulerneq" N Abs Sg 1PlPoss @SUBJ> (Hjemmestyre vores)
"ukioq" N Ins Pl @ADVL> (år)
"20" Num NNGUR nv iv TUQ vn SIUR nv iv V Cau 3Sg @CAU (20 den_der_bliver fejre da)
"meeraq" N Abs Pl @SUBJ> (barn flertal)
"inuusup" iv TUQ vn N Abs Pl LU @SUBJ> (ung flertal)
"taallior" iv LLAQQIP vv iv TUQ vn N Abs Pl @
-
22
2017-imi Katersalerineq nutserusiornermi siunertatut anguniakkamut attuumatillugu
ingerlanneqarpoq, tassa oqaatsit kalaallisuumit qallunaatuumut nutserneqarnissaat pingaarnertut
suliarineqarlutik.
Katersanut oqaatsinik oqaatsinullu assersuutinik ikkussuinermi oqaatsinut paasissutissat assigiinngitsut
ilanngullugit nalunaarsorneqartarput, ass. oqaatsip nagguissiugaanera, allattaasitoqqamik allannissaa,
oqaaseq nalinginnaasumik oqaasiunersoq suliaqarfimmiluunniit aalajangersimasumi oqaasiunersoq,
oqaatsimut nassuiaatit ilanngunneqarsinnaallutik, kiisalu oqaatsip sumut tunngasuunera, ass.
nerisassaanersoq, uumasuunersoq il.il. nalunaarneqartarlutik. Tamakku saniatigut oqaatsit
isumaqatigiit imminnut atassuserneqartarput, kiisalu oqaatsip, soorlu kalaallisuujusimaguni,
qallunaatut tuluttulluunniit isumaqatai/nutserneri ilanngullugit nalunaarsorneqartarlutik.
2017-imi Katersani suliarineqarsimasut kisitsisinngorlugit
Oqaatsit Katersanut ilanngunneqarsimasut katillugit 4059
Qallunaatut oqaatsit ilanngunneqarsimasut 1372
Tuluttut oqaatsit ilanngunneqarsimasut 144
Kalaallisut oqaatsit ilanngunneqarsimasut 2543
Oqaatsit sumit tiguneqarfiinik paasissutissanik ilanngussinerit 15308
Oqaatsit isumaqataannut atassusiinerit 10780
Oqaatsit imminnut atassusikkat 22
Assersuutit ilanngunneqarsimasut katillugit 81
Qallunaatut assersuutit ilanngussat 31
Kalaallisut assersuutit ilanngussat 50
Assersuutit sumit tiguneqarfiinik paasissutissanik ilanngussinerit 164
Assersuutit isumaqatigiittut atassusikkat 130
Katersani 2017-imi passussinerit tamarmik katillugit 32173
-
23
Allagaatinik katersineq (korpus)
Oqaasileriffimmi allagaatinik katersineq tassaavoq allagaatinik kalaallisut allassimasunik aammali
kalaallisut allaqqaagaasimallutik ass. qallunaatuumut nutsikkanik, kiisalu allamiutut
allagaaqqaarlutik kalaallisuumut nutsikkanik qarasaasiamit atuarneqarsinnaanngorlugit katersineq.
Allagaatit katersat, Oqaasileriffimmi ulluinnarni korpusimik taasakkavut, tassaapput allagaatit
immikkut oqaasilerinerup silarsuaani paasissutissanik paasissutissersorneqarsimasut, kingornatigut
oqaatsit imaluunniit paasissutissat oqaasilerinermut tunngasut tunngavigalugit
ujaasiffigineqariaannanngorlugit piareersakkat.
Oqaasilerinermi paasissutissat tassaasinnaapput oqaatsip suussusaanut atuuffiinullu tunngasut,
nagguinnut, uiguutinut naanernulluunniit tunngasut, aamma oqaaseqatigiinni oqaatsit atuuffiinut
tunngasut il.il. Paasissutissat tamakku tunngavigalugit oqaatsit, oqaaseqatigiit imaluunniit
uiguuteqatigiit suut ataatsimuukulanerunersut imaluunniit qanoq atugaatiginersut
misissorneqarsinnaapput.
Allagaatinik katersat ujaasiffigineqarsinnaanngorlugit piareersakkat atorluarsinnaaffii
tassaasinnaapput;
oqaatsinut ataasiakkaanut, nagguinnut ataasiakkaanut, uiguutinut ataasiakkaanut
naanernulluunniit ataasiakkaanut tunngatillugu misissuineq
◦ oqaaseqatigiinni qanoq ittuni takkutikulanersut
◦ qanoq pissuseqartarnersut
◦ qanoq isumaqartinneqarsinnaanersut,
◦ oqaaseqatigiinni qanoq atuuffeqarnersut
◦ oqaatsit aalajangersimasut assigiinngitsunik isumaqarsinnaanersut
◦ oqaaseqatigiinni qanoq ittuni qanoq isumaqartinneqartarnersut
◦ isummamikkut, ilutsimikkut pissutsimikkulluunniit allanngoriartorsimanersut
◦ qanoq nalinginnaatigineri pillugit
uiguuteqatigiinnut tunngatillugu misissuineq
◦ suut ataatsimuukulanerunersut,
◦ suut isummanik allannguisinnaanersut
◦ suut allatut isumaqalersimanersut allanngoriartorsimanersulluunniit
oqariartaatsinik, oqaasersianik, sumiorpaluutinik, suliaqarfinni piffimmiluunniit
aalajangersimasumi oqaatsit atukkat suunersut
Allarpassuillu suliluunniit eqqarsaatigineqarsimannngitsut misissuiffigissallugit
periarfissanngussalluni aamma ordbogiliornissamut tunngavigineqarsinnaalluni.
Allagaatinik katersat misissuiffigineqarsinnaasut tassaannaanngillat oqaasilerinermik suliaqartunut
imaluunniit kalaallisut oqaatsinik soqutigisaqartunut taamaallaat atugassiat. Allagaatinik katersat
ujaasiffigineqarsinnaasut inuiaqatigiinnit tamanit atorluarneqarsinnaapput sumilluunniit
suliaqaraluaraanni. Assersuutigalugu nutserinermi oqaatsinik atugassanik nassaarneq ajulernermi
isumassarsiorfissatut atorluarneqarsinnaapput, inatsisit pisariaqartitat
ujalertupallanneqarsinnaapput, taaguutit siornatigut atorneqarsimasut
nassaarilertupallanneqarsinnaapput il.il.
-
24
Allagaatinik katersinerup pilernera ingerlaneralu
Allagaatinik katersineq 2015 naajartulersoq aalajangersimasumik akisussaasoqartinneqarluni
aallartinneqarsimavoq. Ukiumut nalunaarummi 2015-imeersumi atuarneqarsinnaavoq ukioq 2016
naatinnagu oqaatsit katersorneqartut 20 millionit missaanniikkumaartut, tamannali ajoraluartumik
eqquutsinneqanngitsoorsimavoq allagaatinik katersinerup qanoq pilaarnarsinnaatiginera
naatsorsuutigineqarsimanngimmat.
Aviisit, takorluukkiat (skønlitteratur), atuakkiat aalajangersimasunut tunngasut (faglitteratur),
inatsisit oqaasertaat il. il. allagaatinik katersuivitsinnut digitalinngorlugit katersorpavut.
Oqaasileriffik 2014-imi aviisitoqqanik pdf-iusunik 6 terabyte-t eqqaanni annertussusilinnik
Timarit.is-imit pissarseqqaarpoq.
Aviisitoqqat taakku tassaapput: Atuagagdliutit, Avangnâmioĸ, Grønlandsposten, Nalunaerutit
kiisalu Sujumut.
Allagaatinik katersalerinermi ukiut siulliit marluk sinnilaarlugit (nov. 2015 – sep. 2017)
Atuagagdliutit 1952-ip 1955-illu akornanni saqqummersartut katersorneqarnerannut
atorneqarsimapput. Atuagagdliutitoqqat pdf-itut pissarsiarineqarsimasut siullermik OCR-
erneqarlutik1 allaasitoqanngortinneqarput kingornalu Oqaasileriffiup allaasitaamut nuutsissutaa
Kleinschmidt konverter atorlugu allaasitaamut nuutsinneqarlutillu kukkuniiarneqarlutik.
Ukiuni siullerni taakkunani oqaatsit katersorneqarsimasut 750.000-it missanni amerlassuseqarput,
taakkunannga affai inorlugit kalaallisuujullutik.
2017-imi oktobarip ulluisa aallaqqaataanni Minik Jeremiassen allagaatinik katersinermi
akisussaasunngorpoq. Allagaatinik katersinermi periuseq nutaaq misilinniarlugu qaammatit siulliit
pingasut atuakkianik assigiinngitsunik katersisoqarmat oqaatsit 150.000-init ikinnerunngitsut
katersorneqarsimapput. Allagaatinik katersineq tunngavimmigut allanngortinneqanngilaq.
Siornatigut Internet atorlugu OCR-iineq (allakkat scanneriarlugit qarasaasiakkut naqinnernik
ilisarsisitsisarneq), allaasitaamut nuutsineq kiisalu kukkuniiaaneq ingerlanneqartarsimagaluartut
maannakkut tamarmik nammineq qarasaasiarisaq atorlugu ingerlanneqartalerput.
OCR-iinerup saniatigut allagaatinik digitalioreersunik katersisoqarpoq. Ajoraluartumik katersat
digitalioreersut oqaasertaat qanoq amerlatigisut ilisimanngilarput. Digitalioreersuni
katersorneqartut pingaarnerit tassaapput Inatsisit.gl-imiittut inatsisit kalaallisuui qallunaatuuilu
aammalu KNR-ip nittartagaani 2004-p kingorna ilanngutassiarineqartarsimasut tamarmik.
Allagaatinik katersinermi ilisimatusarnermi ikiortit (studentermedhjælperit) suleqataapput.
Oqaasileriffimmut saaffiginnissutit 2017-imi Ukioq 2017-imi Oqaasileriffimmut saaffiginnissutit nalunaarsorneqarsimasut katillutik 324-iupput.
Oqarasuaatikkut imaluunniit Oqaasileriffimmut ornigulluni saaffiginnissutit ilaat kisitsisinut
nalunaarsukkanut ilaanngillat.
1 OCR tassaavoq qarasaasiaq atorlugu naqinnernik ilisarsiniut.
-
25
Saaffiginnissutit amerlanerpaartaat oqaatsit ataasiakkaat pillugit paasiniaanernut
tunngassuteqarput, tulliullutik inuit aqqi pillugit saaffiginnissutit.
Ataani saaffiginnissutit ataasiakkaat sumut tunngassuteqarneri takuneqarsinnaapput.
Kalaallit Nunaata avataaneersunik suleqateqarneq
Ukioq allortarlugu Nunat Avannaamioqatigiit naapittarnerat septembarimi 2017-imi Danmarkimi
ingerlanneqartoq Oqaasiliortut sinnerlugit allatsinit peqataaffigineqartarpoq. Tassani
isumasioqatigiinnissaq isummanillu paarlaasseqatigiinnissaq siunertaavoq, taamaalilluni aamma
isummat nutaat isumassarsiallu nutaat pissarsiarineqartarlutik.
Oktobarip ingerlanerani Canadamiut Inuit oqaasiliortuisa Nuummiinnerat iluatsillugu Oqaasiliortut
pulaarneqarput. Tassani pingaarnertut eqqartorneqarput taaguusersuinermi suleqatigiissinnaaneq.
Oqaatsit kalaallisut Inuktitullu sannamikkut assigiissuteqarmata taaguutinut nutaanut ilaatigut
isumassarsiorfiusinnaasutut isigineqarpoq. Tassani suleriaatsit aamma eqqartorneqarput.
30
62
13 5 4
67
2
59
28
5 1 5 26
1 6 1 1 1 1 1 1 2 1 1 0
10
20
30
40
50
60
70
80
Saaffiginnissutit suussusaannut agguataarlugit
Oqaasileriffimmut saaffiginnissutit 2017