uit eijsdens verleden

maart 1988 - nummer 41

uit eijsdens verleden

uitgave van de stichting eiisdens verledenr maart 1988 - nummer 41

InhoudsopgaveVan de redactie .................... 3

Van briefkaart tot ansichtkaart(1871 - 1950)- inleiding ......................... 4

- De invoering van de briefkaart inNederland ....................... 4

- De briefkaart als boodschapper 6

- Van briefkaart tot nieuwjaarsbrief-kaart ............................ 8

- De eerste geïllustreerde nieuw-jaarskaarten ..................... 9

- Prentbriefkaarten of ansichtkaarten 12

- Ansichtkaarten van Eijsden ....... 13

Van de redactie

Negenentachtig jaar na het verschijnenvan de eerste ansichtkaarten van Eijsden in1899, organiseert de Stichting EijsdensVerleden in april 1988 een tentoonstellingover de geschiedenis van briefkaarten enansichtkaarten onder de titel "Van brief-kaart tot ansichtkaart (1871-1950)".Daarbij aansluitend is deze aflevering vanUit Eijsdens Verleden, nummer 41, geheelgewijd aan datzelfde onderwerp. De na-druk daarbij ligt- dat zal niemand verbazen- op Eijsdense kaarten, waarvan er tot 1950zoln 300 verschillende verschenen. Diegrote variatie is mede te danken aan dekloosters met hun internaten, die de kaar-ten als promotiemateriaal uitgaven. Depensionaires gebruikten de kaarten danals eenvoudig correspondentiemiddel.Ook de aanwezigheid van een retraite-huisin Eijsden heeft de aanmaak van kaartenbevorderd.

Natuurlijk biedt deze U.E.V.-41 meer daneen geïsoleerde verzameling Eijsdensekaarten. De schrijver, Henk Boersma, dievoor alle afbeeldingen evenals voor de ten-toonstelling kaarten uit zijn privé-verzame-ling beschikbaar stelde, plaatst het localeelement in een breder kader. Hij gaat daar-bij uitvoerig in op zaken als het ontstaan ende geschiedenis van de briefkaart in Neder-land, de opkomst van de ansichtkaart, degeschiedenis van de Eijsdense ansicht-kaarten en de uitgevers ervan.Omwille van de duidelijkheid zijn alle kaar-ten in dit nummer Uit Eijsdens Verledenop ware grootte afgebeeld.

Wij hopen dat u met belangstelling allezende en kijkende zult genieten zowelvan deze U.E.V.-41 als van de tentoonstel-ling. Zij is te bezoeken op 16, 17, 23 en 24april 1988 in de raadzaal van hetgemeente-huis te Eijsden, op de zaterdagen van 15.00tot 20.00 uur en op de zondagen van 11.00tot 18.00 uur.

Eijsden, maart 1988.

Van briefkaart tot ansichtkaart (1871 - 1950)Inleiding

Het is hedentendage heel gebruikelijkelkaar bij velerlei gelegenheden een schrif-telijke gelukwens, dankbetuiging, nieuw-jaarswens, kerstwens of vakantieg roet toe tezenden. We kunnen daartoe gebruik makenvan de meest prachtige kaarten waarop dieene gelegenheid in het bijzonder wordt af-gebeeld of vermeld. ln feite zijn deze kaar-ten allemaal eindvariaties op het basis-principe van de door de posterijen uitge-geven briefkaarten. Het gebruik van debriefkaarten en kaarten, de maatschap-pelijke ontwikkelingen en de internationaleverdragen aangaande de posterijen, heb-ben de ontwikkelingen in belangrijke mategestuurd. Het zou te ver voeren om al dezeontwikkelingen hier te schetsen. We heb-ben ons dan ook beperkt tot de hoofdlijnenin eigen land.

De briefkaart is in Nederland in 1871geïntroduceerd als eenvoudig communica-tiemiddel. Door inventieve zakenmensen,met name uitgevers, werden de kaartenbedrukt met nieuwjaarswensen: de nieuw-jaarsbriefkaart was een feit (1872). Vanaf1876 gebruikte men eigenhandig gefabri-ceerde kaarten als informatiedrager inplaats van de officiële briefkaarten. Ander-maal waren het uitgevers die een noviteitintroduceerden. De op de kaarten aan-gebrachte nieuwjaarswensen werden aan-gevuld met allerhande illustraties. Degeïllustreerde nieuwjaarskaart kwam terbeschikking (1883). De meeste tot danverschenen kaarten waren in gebruik alsnieuwjaarskaart. Dit bleef zo tot in 1892.ln 1892 kwam een wetgeving tot stand diehet mogelijk maakte kaarten op de marktte brengen met een ander doel dan hetoverbrengen van nieuwjaarswensen.

Vanaf dat moment zien we een gestadigtoenemende stroom kaarten verschijnendie we als prentbriefkaart of ansichtkaartbetitelen. Eijsden verschijnt even voor deeeuwwisseling, in 1899, met zijn eersteansichtkaarten op het toneel. Hetzijn topo-grafische ansichtkaarten. Op een topogra-fische kaart is een dorpsgezicht, stadstafe-reel, gebouw, straatgezicht of panoramaafgebeeld.

ln de periode 1899-1950, het tijdsbestekdat we nader beschouwen, verschenen er

4

ongeveer 300 verschillende topografischekaarten van Eijsden van vele verschillendedrukkers en uitgevers. Herhaaldelijk zijn denamen zelfs niet bekend. De fotografenhadden een opmerkelijke voorkeur vooropnamen van het kasteel van Eijsden, dekerken, de kloosters en de Maaskant.

De invoering van de briefkaart in Nederland

De eerste briefkaarten verschenen inOostenrijk. De feitelijke invoering van debriefkaart danken we aan de Oostenrijkseeconoom dr. Emanuel Herrmann. Het waszijn ontwerp dat de Oostenrijkse Posterijenper 1 oktober 1869 in de dubbelmonarchieOostenrijk-Hongarije deed verschijnenonder de naam “Correspondenz-Karte" inOostenrijk en onder de naam "Le Velezési"in Hongarije. Het succes was enorm: in heteerste jaar werden er liefst 9 miljoen ver-kocht. lnvoering in andere landen kon nietuitblijven. Reeds in 1870 volgden Groot-Brittannië en Zwitserland. Per 1 januari1871 volgden o.a. België en Nederland.

Het was de overbekende firma Joh. En-schedé & Zonen die de opdracht van deNederlandse regering verkreeg enige typenin proef aan hetoordeel van het BestuurderPosterijen te onderwerpen. Op de proevenkozen zij de benamingen "Corresponden-tie-kaart", "Brief-Kaart", Brief-kaart" en“Briefkaart”. Er werd voor “Brief-kaart"gekozen (afb. 1). ln volgende uitgavenwerd dit alras "Briefkaart" (afb. 2). Thanskennen we "BRIEFKAART" (carte postale).Het formaat was gelijk aan de Oostenrijksebriefkaart: 122 x 87 mm.1 2

De invoering van de briefkaart in Neder-land was voorzien in de Wet van 22juli1870"houdende regeling van het briefport envan de aangelegenheden der brievenposte-rij" met name in artikel 21. Dit artikel luidt:"Wij behouden Ons de invoering voor vanformulieren voor opene schriftelijke mede-deelingen bestemd. Die formulieren wor-den door de administratie verstrekt, vaneen daarop af te drukken postzegel van 21/2cent, het verschuldigde port vertegenwoor-digende, voorzien. Na de invoering dergemelde formulieren zullen naam- of zoo-genaamde visite-kaartjes niet langer opden voet van gedrukte stukken ter verzen-

afb. 1. Briefkaart van Nederland, 1871.Eerste uitgifte. Voorzijde. Briefkaartgespeld als Brief-kaart. Achter Notaenige aanwijzingen met betrekking tothet gebruik ervan. Opdruk in paars.

afb. 2. Briefkaarten van Nederland. Bo-ven.' uitgifte van 1873. Opdruk in blauw.Beneden.' uitgifte van 1877. Opdruk inpaars. Van beide kaarten is de voorzii-de afgebeeld. Briefkaart gespeld alsbriefkaart zonder koppelteken. Op uit-gifte van 1877 linksboven riikswapenmet wapenspreuk "Je Maintiendrai".

ding met de post worden toegelaten".3

Bij Koninklijk Besluit van 30 november18704 werd dit nog nader uitgewerkt:

"artikel 1. De in het bovengemelde wets-artikel (dus artikel 21 van de wet van 22ju|i1870) bedoelde opene formulieren dragenden naam van briefkaarten. De voorzijde isvan een gedrukte aanwijzing voor hetadres, alsmede van eenen afdruk van denpostzegelstempel van 21/2 cent voorzien.De keerzijde is geheel bestemd voor demededeeling, die men daarop verlangt teplaatsen.artikel 2. ...Het drukken van een en anderop de kaarten, al of niet met schriftelijkebijvoegingen, is mede toegelaten. Onder-teekening of opgave van den naam des af-zenders wordt niet vereischt.artikel 5. De briefkaarten worden met 1januari 1871 in gebruik gesteld. Te rekenenvan dat tijdstip worden de naam- of zooge-naamde visitekaartjes niet langer op denvoet van gedrukte stukken ter verzendingmet de post toegelaten."

De verkrijgbaarheid van de briefkaartenwerd door aanplakbiljetten aan het publiekbekend gemaakt:

“Aankondiging aan het Publiek's-Gravenhage, 8 dec. 1870De minister van Financiën, Van BosseBrief-KaartenDe formulier-briefkaarten zijn tegen beta-ling van DRIE cent op alle postkantoren teverkrijgen.Het port, vertegenwoordigd door den op deformulieren geplaatsten zegelafdruk, be-draagt TWEE EN EEN HALVE CENT, en deprijs voor elk formulier EEN HALVE CENT,te zamen uitmakende de bovengenoemdesom van DRIE cent".5

Op de briefkaarten zelf stonden enigeaanwijzingen (onder NOTA) met betrek-king tot het gebruik van de kaarten (zieafb. 1). De tekst van NOTA luidt: “Aan dezezijde het adres en aan de tegenzijde hetberigt, al of niet onderteekend, te plaatsen.Voor het schrijven van adres en berigt kanvan inkt, potlood of anderzins worden ge-

6

bruik gemaakt. Het drukken van een enander op deze formulieren is mede toe-gelaten. Duidelijkheid en naauwkeurigheidvan het adres worden zeer bijzonder aan-bevolen".

De briefkaart als boodschapper

Het tot stand komen van de "formulierenvoor opene schriftelijke mededelingenbestemd" had nogal wattegenstand onder-vonden. Men vond het indiscreet openbriefkaarten te verzenden, men vreesdeschade aan reputaties en verstoring van defamilierust, omdat iedereen van sorteerdertot postbesteller, alsook het dienstper-soneel, van de mededelingen kennis zoukunnen nemen, ook als die eens beledi-gend of lasterlijk zouden zijn. Ook vondmen dit goedkope correspondentiemiddelwel eens een belediging voor ontvangersvan standing. Maar het grote publiekgebruikte de briefkaart graag. Men koner een eenvoudige korte mededeling opkwijt. Vaak behelsde zo'n mededeling nietmeer dan een bestelling, verrekening, nota,aankomstbevestiging of felicitatie en der-gelijke meer, veelal onder weglating vanlange en onnodige beleefdheidformules.1 2We laten enige voorbeelden daarvan vol-gen. Een bestelling:

"Aan: Weled. Heeren Heerkens Schaep-man en Cie,Azijn en Kaarsenfabriek te Zwolle.

Weled. Heeren,Gelieve voor zaturdag e.k. mij te zenden 20N.P. waskaarsen.Steenwijk, 3 jan. 1872,J.J. Sletering, pastoor.H (zie afb. 3)

Een effectenorder:

"Aan: de heeren van der Weijden en Zoon,Handelaars in Effecten,Beurs te Amsterdam.

Wanneer UED in de verwisseling Rusland1860 tegen Lorowo Seiras Topol nog nietgeslaagd zijn, verzoek die order te roijeren.Middelburg, 21 april 1874,J.A. Zip."6

afb. 3. Achterzijde briefkaart uitgifte1871 met daarop een bestelling ge-plaatst. Verzonden op 3 januari 1872vanuit Steenwijk naar Zwolle.

afb. 4. Achterzijde briefkaart uitgifte 1881 metdaarop een bestelling geplaatst. Verzonden op21 juni 1899 vanuit Mesch (Eijsden) naar Rotter-dam.

Een condoleantie:"Aan: Mevrouw de Wed. van Sr. Wijhe,

Walstraat te Zwolle.Philip Cohen en Hendelina Cohen Polak,P.C.Groningen, den 12 december 1880."6

En tenslotte een bestelling van een winke-lier uit Mesch aan de wed. J. van Nelle:

"Aan: De Wed. J. van Nellete Rotterdam.

Mesch 21 junij 1899.Wedw. J: van NelleWeest zoo goed en zendt mij op het spoe-digst S.V.P. 300 pond tabac N0 2 en 50 pondN 3. Indien het U eenigsins mogelijk is danzend het mij omgaand af wand wij zijn erheelemaal zonder, hoopend dat u aan mijnverzoek zult voldoen,Hoogachtend,UE dienaer,L. Huijnen.” (Zie afb. 4)

Van briefkaart tot nieuwjaarsbriefkaart

Gelijktijdig met de ingebruikneming vande briefkaarten per 1 januari 1871 werd,zoals vermeld, het niet meer toegestaanvisitekaartjes als drukwerk te verzenden à1 cent per kaartje. Voortaan moest daar-voor het briefkaartentarief van 21/2 cent perkaartje voldaan worden. Het verzenden vandie visitekaartjes of met de eigen naambedrukte nieuwjaarskaartjes was in ge-bruik rond de jaarwisseling. De gegoedeburgerij wisselde op die manier nieuw-jaarsgelukwensen uit.

De tariefsverhoging leidde enerzijds toteen toename van het gebruik van briefkaar-ten, dat was immers goedkoper dan brievenin een gesloten envelop, terwijl men boven-dien slechts zijn naam en gelukwens op hetkaartje behoefde te schrijven, en anderzijdstot een afname van het gebruik van visite-kaartjes en nieuwjaarskaartjes. De vermin-derde afname van genoemde kaartjes en deinkomstenderving die de drukkers en boek-handelaren daardoor leden werd op eeneven eenvoudige als verrassende wijzeopgevangen door de zeer inventieve Cor-nelis Johannes Koster, firmant van deboek- en papierhandel van de GebroedersKoster te Amsterdam. Hij drukte op de cor-respondentiezijde van de officiële brief-kaarten een nieuwjaarswensl Deze"Nieuw-jaarsbriefkaarten" behoefden slechts on-dertekend en verzonden te worden. Om deverkoop ervan te stimuleren plaatste hij eenadvertentie in het Algemeen Handelsbladvan 12 december 1872 (afb. 5).7 Hij bood dekaarten te koop aan voor f 1,15 per 25stuks, elk voorzien van een andere nieuw-jaarswens. Op één kaart dichtte men:

“Moge mijn innige wensch verhooringvinden, dan zal de nieuwejaarkring voor u overvloeienvan de rijkste zegeningen."8

Per 1 augustus 18769 werd het weertoe-gestaan visitekaartjes en dergelijke tegenhet goedkopere drukwerktarief te verzen-den. De "Nieuwjaarsbriefkaarten" blevenbestaan als "Nieuwjaarskaarten", in feitedezelfde wensen, alleen niet meer gedrukt

8

op de officiële briefkaarten. De prijs kondaardoor dalen. De kopers konden vol-staan met ondertekening en frankering met1 cent (drukwerktarief). Hetspreekt vanzelfdat ook andere drukkers en uitgevers dande Gebroeders Koster ertoe overgingengelijksoortige kaarten in de handel tebrengen. Bekende namen op dit gebiedzijn: drukkerij Faddegon en lithograafTresling & Co, beide te Amsterdam geves-tigd, Caspari en Jacobs, beide te Gronin-gen gevestigd, Kousbroek te Leiden nader-hand Gouda, De Liefde te Utrecht en Slag-ter te Kollum.10

1873.IETS NIEUWS

van GEBRUEDERS KGSTEH, Lellegracht,AlIlß'l'llllDalIl.

Op ontvangst van een Poetwieeel groot f 1.15 o! tekeneomptante betaling, leveren vrü _lrancu door geheel het land:

25 NIEUWJAARSBHIEFKAARTEN,elkd voketrzien

van een voreehillenden Nienwjaarevveneeh, zeer netge ru .

Zooale men weet, ie het verzenden van Vieltekaartjel\u open envelop of onder krnlaband, volgens tarief van druk-werkon verboden. Evenzoo ie het b minieterieele resolutievan 18 Mel 1872 verboden. gelegonlxe dekuarten als drukwerkte verzenden. De convonliiøefe we! in dus de bovenbedoeldøNIEUWJALBUBRIIIIIIKAART, waarbij men eUeeu zijnnaam heeft te ondertcekenen. Bovendien blnven deze Brief-kaarten ook ne Nieuwjaar altijd nog te gebruiken, wanneermen de daarop vermelde Nieuwjaerewenseh doorhaalt.

Bij eene kostbare onderneming ale deze moeten wit one!oplage min of meer kunnen berekenen. WU verzoeken dnavooral npoedige opgave, omdat het niet altül zeker in, of 'U\val aan alle aanvragen kunnen voldoen, en niet weder, zooalanog onlangs en ook bij de Poetalruinietratl'e bekend ia. eeneovergroote menigte Postwieeele moeten torngzenden. Die el'van proliteeren wil, moet zich beesten. en bepaald dadelijk denPuetwisaei zenden. of hier in de etud dadelijk zün bestellingdoen. Zonder de ontvangst der gelden worden de NIEUW-lJLIRSBRIEI'IÂALBTEN niet afgeleverd. W'd moetendezen maatregel nemeu.ter wille eener goede administratie. Ookbehoeft men one geen Brief ol Briefkaart bi! zijn beetellinltøschrijven. de enkele toezending van den Poetwieeelof de Gelden,met duidelijke o gave van de naam en woonplaats dee afzen-dere, ie voldoen e.

Binnen 8 degen ne de verzending der gelden. ontvangt mende 26 NIEUWIAARHBBIEI'KAAB'I'EN goheell'raaeotehnil. Na 25 December nemen wd :eene beetellin eu meer aan.

P-Nfl. Dat men liet gon-.t begrijpe De Mr one ge-

everde Briefkaarten kan men evenals alle Brie-(kaarten zóóov de post bezorgen. zonder meer

gortte betalen, aangezien

het de gewone Briefkaarten zijn, edrukt met NiennjL-rl-Irnsclvn (39597)

GEBIoEIIEllI KDITEB, Leliograebt, Amsterdam.

afb. 5. Annonce van Gebr. Koster uitAmsterdamin het Algemeen Handelsblad van 12 december1872, met daarin de aankondiging van het ver-schijnen van nieuw/aarsbriefkaarten.

afb. 6. Geillustreerde nieuwjaars(brief)kaart inkleur met b/oemtafere/en. Uitgave van Gebr.Koster te Amsterdam. Gedrukt door Amand,Hoflithograaf te Amsterdam. Poststempel: Mep-pel-Groningen, 31 december 1884.

De eerste geïllustreerde nieuwjaarskaarten

` Tot in 1883 waren de nieuwjaarskaartenniet meer dan eenvoudige kaartjes bedruktmet een nieuwjaarswens. ln 1883 was hetopnieuw Koster die een noviteit in de han-del bracht: geïllustreerde nieuwjaars-kaarten."Twaalf jaren zijn voorbij en het dunkt onsnu om een sprongetje vooruit te gaan (Wijkennen de Hollandsche geest: langzaammaar zeker)" en “Hoe wij daartoe gekomenzijn, zult u ”t best kunnen beoordeelen uitbijgaande proeve, die wij nu, niettegen-staande ze zes malen in kleuren gedruktzijn, verwonderlijk genoeg zullen leveren,voor dezelfde prijzen van de gewone brief-kaarten in eenvoudig boekdruk één keergedrukt."11ln eerste instantie beperkten hij en deandere uitgevers die hem meteen imiteer-den, zich tot fraaie bloemdessins (afb. 6).

ln navolgendejaargangen werd het assorti-ment steeds groter en verschenen er demeest prachtige kaarten met allerhandevoorstellingen, waarbij een nieuwjaars-wens, meestal in dichtvorm, niet ontbrak.Vaak waren de voorstellingen en nieuw-jaarswensen op godsdienstige leest ge-schoeid, waarbij een vermaning of stichte-lijk woord, vaak een bijbeltekst, de boven-toon voerde (afb. 7).

De populariteit en het succes van dekaarten bracht de uitgevers ertoe om ookandere dan alleen religieuze voorstellingenop de markt te brengen. Massaal storttemen zich op humoristischetaferelen (afb. 8).

"De naam Nieuwjaarsbriefkaart, komtons, nu de kaarten volstrekt niets meer opeen Rijksbriefkaart gelijken, wel wat onge-schikt voor en wij zullen ze van heden afnoemen Felicitatiekaarten".12 Deze doorKoster in een annonce opgenomen zingeeft iets van de ontwikkelingen weer.

9

$e1uk geluk in 'i nieuwe juniZoo' map ik blä te mee.

Dal; Gea veer rangen U iaewmr,Wemeh ik U harteäijk

Zijn zegen åule oy TI neer'Eu make uw hert verheugd;

Beleef deez dag nog menig keerIn welvaart en in vreugd.

.Uüí'yazie If çzáytcr, Kuil-une. Wesåayaä-,figfztzáßmsz

afb. 7. Geillustreerde nieuw/aars(brief)kaart inkleur met godsdienstig tafereel. Uitgave vanT. Slagter te Kollum. Gedrukt door Tres/ing &Co., Hof/ithograaf te Amsterdam. Circa 1888.

"W Geweenmxee een JE,"r Wanssum .u en aan Je.

53x eem mz *x een? HET wmeušš! een, Heimwee meet:

:,e wewseum m im' Hmmm,ïåe nw* zee nieuwe “Arme

Amand, Lim Amsterdam. Uitgtmv van HEER~ KOSTER, Amsterdam.

afb. 8. Geillustreerde felicitatie(brief)kaart inkleur met humoristisch tafereel. Uitgave vanGebr. Koster te Amsterdam. Gedrukt doorAmand, lithograaf te Amsterdam. Poststempel:31 december 1888.

10

Pettcmussaimïštm5Ffßmkwrm šw ..

mei 1 ws. mèzegsš.

:gids mg met;\ ššå gmåwvm

wma. f;\M ZM 1... < N

i

ø.z,

hmø

afb. 9. Enige fantasiewapens voorkomend opnieuw/'aars(bríef)kaartenin de periode 1882-1893.

en felicitatiekaarten

Dit is zeker correct voor wat de grootte vande kaarten en uiteraard de erop aange-brachte voorstellingen betreft. De rijksuit-gave had een vastgesteld formaat, waszonder opdruk en van een ingedrukt zegelvan 21/2 cent voorzien. Er blijkt wel een op-vallende overeenkomst te zijn tussen devoorzijde van de beide kaarten. Sedert de

uitgifte van de rijksbriefkaart van 1877(afb. 2) is deze voorzien van het rijkswapenmet de wapenspreuk "Je Maintiendrai".De uitgevers en drukkers hebben dit over-genomen, zij het dat zij er uiteraard eenfantasiewapen van maakten al dan niet meteen wapenspreuk (afb. 9). De fantasie-wapens bleven in gebruik tot circa 1893.

11

Prentbriefkaarten of ansichtkaarten

“Alzoo Wij in overweging genomen heb-ben, dat er noodzakelijkheid bestaat omover te gaan tot eene herziening van dewetgeving op de brievenposterij" luidt deaanhef van de wet van 15 april 1891 totregeling der brievenposterij.13 De in artikel21, derde zinsnede, opgenomen bepaling"Voor het gebruik van andere dan vanRijkswege uitgegeven briefkaartformulie-ren wordt door Ons vergunning verleend,op de voorwaarden door Ons vast te stel-lenverruimde de mogelijkheden voor drukkersen uitgevers bij het vervaardigen van kaar-ten. De datum van inwerkingtreding vangenoemde wet, zijnde 1 april 189214, en metname van de bewuste zinsnede in artikel 21kan wel de geboortedatum van de prent-briefkaart of ansichtkaart worden ge-noemd. De vóór deze datum verschenennieuwjaars(brief)kaarten en felicitatiekaar-ten worden als veredelde naam- of visite-kaartjes beschouwd en ze werden buitende periode rond de jaarwisseling nauwe-lijks gebruikt.

Van de ansichtkaarten van na april 1892is het opmerkelijk dat de ansichtkaartenals zodanig steeds als drukwerk wordenbeschouwd (verzendtarief 1 cent) en alsbriefkaart met betrekking tot de uiterlijke

12

verschijningsvorm (uitgezonderd de prent-zijde). De portokosten van een briefkaartbedroegen 21/2 cent.

Het verschil in tarief is een gevolg van hetverschil in correspondentiemogelijkhe-den. Op een ansichtkaart mocht, indien zeals drukwerk verzonden werd tegen druk-werktarief, alleen (firma-)naam, adres,woonplaats, beroep en de datum van ver-zending vermeld worden.15 Indien de kaartverzonden werd als briefkaart tegen brief-kaarttarief mocht een uitgebreidere cor-respondentie worden gevoerd.

ln beide gevallen evenwel was de adres-zijde strikt voorbehouden voor de adres-sering. Dit kwam de overzichtelijkheid tengoede. De invoering van deze beperkingwas waarschijnlijk een direct gevolg van devele varianten die de drukkers en uitgeversop hun eerdere uitgaven hadden gebruiktmet betrekking tot de adressering van deafzender op de adreszijde van de kaartenwaardoor sorteerders en bestellers in ver-warring werden gebracht en een snellepostbestelling werd bemoeilijkt.

Veel uitgevers brachten dit hun klantenin herinnering door een korte mededelingvan die strekking op de plaats van de post-zegel aan te brengen: “Aan deze zijde magniets bijgeschreven worden". ln het ge-bruik leidde dit ertoe dat uitgebreide mede-delingen en berichten een groot gedeeltevan de prentzijde (is afzenderzijde) in be-

*mrwš/ií Zwan-sw *Lie-4?

*ná-ä: "egmse'f ~^

afb. 10. Totin 1905 wasde adreszijde van eenansichtkaart strikt voor-behouden voor vermel-ding van het adres. lnde praktijk leidde ditertoe dat uitgebreidecorrespondentie eengroot gedeelte van deprentzijde in beslagnam.Ansichtkaart van Laag-Caastert (Eysden) inzwart-wit. Uitgever endrukker onbekend. Post-stempel: Wii/re, 12 au-gustus 1903.

afb. 11. Annonces vanM. Crolla, boekhande-laar te Wijk-Maastricht,waarin hij ansichtkaar-ten te koop aanbiedt.De kleinste annonceverscheen in het Dag-blad van Maastricht op17 augustus 1897, deandere verscheen inhet dagblad De Zuid-Limburger van 11 /uli1899.

,Briefkaartenimet gezichten van Malaguti-teint,V

IN VERSCHILLENDE SOORTEN,l verkrügbm In den boekhandel van

lll. GllllLLÂ 'Stationstraat, Wijk-Maastricht.

Het beste adres vanAnsichtskaartenvanMaastríchtåšz omstreken

is bij Math. ORGLLA, M,ILII. Café- en llotcllmnderfl genieten ilink ruimt.

slag namen waardoor de afbeelding in deverdrukking kwam (afb. 10).Aan dit ietwat bizarre gebruik kwam eerstin 1905 een einde:“indien de voorzijde der briefkaarten daar-toe op zichtbare wijze is ingericht, dat wilzeggen door een staande lijn in twee helf-ten is verdeeld, is alleen de rechterhelftvoor het adres bestemd en mag de linker-helft door den afzender gebezigd wordenvoor mededeelingen".16Tot op heden is dit niet gewijzigd. En daar-mee is de verschijningsvorm van de brief-kaart en de daarvan afgeleide ansichtkaartvoor lange tijd vastgelegd.

Het zijn vooral de Duitse uitgevers diehet voortouw nemen en de markt over-spoelen met goedkope kwaliteitskaarten.Van vrijwel ieder onderwerp worden kaar-ten geproduceerd: kaarten met kleder-drachten, fantasiekaarten, kaarten metmuziek, humoristische kaarten, kaarteninspelend op de actualiteiten en natuurlijktopografische kaarten.

Alle genoemde kaarten worden thansaangeduid met prentbriefkaart of ansicht-kaart. Persoonlijk prefereer ik de aandui-ding ansichtkaart voor topografische kaar-ten en prentbriefkaart (beter nog "prent-kaart'l: het zijn immers geen briefkaartenmet prentl) voor alle overige typen kaarten.

Boekhandelaar

Ansichtkaarten van Eijsden

in Maastricht startte de boekhandelaarMath. Crolia, gevestigd aan de Station-straat te Wijk-Maastricht, op 17 augustus189717 in het Dagblad van Maastricht, eenadvertentiecampagne om de verkoop vanbriefkaarten met gezichten van Maastricht(afb. 11) te bevorderen. Eerst bijna tweejaar later (11 juli 1899) plaatste hij eentweede advertentie in het dagblad De Zuid-Limburger,18 dan adverterend met “Hetbeste ad res van Ansichtskaarten van Maas-tricht & Omstreken (afb. 11). ln de periodedaarna is hij dan niet meer de enige adver-teerder, maar wel de actiefste. De oudsteansichtkaarten van Eijsden stammen uitdeze tijd. ln het navolgende treft u eenchronologisch overzicht aan van de vanEijsden verschenen ansichtkaarten. Hetbleek ondoenlijk om iedere uitgave te ver-melden. Daarom hebben we ons beperkttot drukkers en uitgevers die ofwel een heleserie kaarten het licht deden zien ofweldrukkers en uitgevers die gespreid in detijd meerdere op zichzelf staande uitgavenop de markt brachten. We beginnen onsoverzicht in 1899 en eindigen in circa1950.

Zoals hiervoor vermeld stammen deoudste ansichtkaarten van Eijsden uitcirca 1899. Het zijn drie door Brüsseler en

13

Ricken, met vestigingen te Maastricht enAken, uitgegeven kaarten, aangeduid met:"Groet uit Eijsden, Kerk, Brüsseler enRicken, Maastricht en Aken, 5127, Groet uitEijsden, Kasteel, Brüsseler en Ricken,Maastricht en Aken, 5128 en Groet uitEijsden, Panorama, Brüsseler en Ricken,Maastricht en Aken, 5129", een en anderin rode opdruk. De kaart met Panorama(afb. 12) is afgestempeld op 26 augustus

,M w.

'äáf/fg*

Ureenhpf.

14

1899. Dit is tot nog toe de oudste, bekende,gedateerde kaart van Eijsden. Terzijde zijopgemerkt dat de kaart verzonden is doorde Eijsdense notaris R.M.J. de Cleijn Bremaan de in Brussel woonachtige Emma Mar-zorati, Waarschijnlijk is zij een zus vanMère Hélène Marzorati, die van 1869 tot1908 moeder-overste was van het kloosterder Ursulinen in Eijsden (pag. 77 van hetboek Ursulinencomplex Eijsden, Eijsden

Greet wi* Emden.kt!

U/ë

afb. 12. De oudst be-kende gedateerde an-sichtkaart van Eijsden,voorstel/ende een pa-norama van Eijsden. Hetzo bekende “Du Trans-vaal" (thans “Le Papil-lon") is nog niet ge-bouwd! Kaart in zwart-wit en gedrukt doorBrüsseler en Ricken.Poststempel: Eijsden,26 augustus 1899.

afb. 13. Ansichtkaartvan Eijsden, Vroenhof,in zwart-wit. Deze kaartuit circa 1900 kon, voorwat de gebouwen be-treft, evengoed in 1988gemaakt zijn.Uitgave van de Gez.Hoen uit Valkenburg.

šštáäfflšfš. (äiššïíffii'f UP DE MAAS.

afb, 15. Ansichtkaartvan Eijsden, Stations-p/ein, in /íchtgroenlUitgever onbekend.Circa 1903. Let op despel/ing van Eijsden.

Groet uit: Eisden

1984). Soortgelijke kaarten zijn er ook vanSittard (5120: Ronds Café van Jean Le-mens en 5162: Magazijnen v. J. Hermans-Claessens).

Voorts zijn er zeven kaarten bekend,waarvan de opmaak en het gebruikte letter-type overeenkomen met de door Brüsseleren Ricken uitgegeven kaarten. Op dezekaarten worden als uitgevers de GezustersHoen uit Valkenburg genoemd (afb. 13).De gedateerde kaarten zijn van iets lateredatum, te beginnen met 30 oktober 1900.Het is voor de hand liggend te veronder-stellen dat de Gezusters Hoen de uitgeverszijn en Brüsseler en Ricken de drukkers.De Gezusters Hoen hadden een souvenir-zaak aan de Muntstraat in Valkenburg.19Ze adverteerden zeer frequent in het Dag-

afb. 14. Ansichtkaartvan Eijsden, gezicht opde Maas, in zwart-wit.Uitgever onbekend.Poststempel: Eijsden,25 juni 1900.

Stationsplein.

blad van Maastricht met allerhande artike-len.20 Een ansichtkaart met hun winkelerop verscheen van uitgever en drukkerNauta uit Velsen onder nummer 2287.

Omstreeks dezelfde tijd verschenenenige kaarten van het kasteel van Eijsdenen een gezicht op de Maas (afb. 14). Druk-ker en uitgever zijn onbekend. De schrijf-ster van laatstgenoemde kaart liet zichontvallen "Hier heb je nu het heerlijk ver-gezicht van het schoone dorp, waar ik nuvertoef".

Eveneens van een nog onbekende ult-gever kwam rond 1903 een serie kaartenvan Eijsden uit. De kaarten zijn niet ge-nummerd, maar zijn gemakkelijk te classi-ficeren doordat de drukker op alle kaartende spelling van Eijsden verbasterd heefttot

15

Eisden (atb. 15). Er komen meerdere spel-lingsfouten op de kaarten voor: Trechter-weg, Ursuline Klooster. Het zijn kaartenmet lichtbruine of lichtgroene opdruk. Erzijn acht verschillende ansichten bekend.

1904 is een belangrijk jaar in verband metde uitgifte van ansichtkaarten van Eijsden.ln dat jaar verscheen een prachtige twaalf-delige, ongenummerde serie kaarten, uit-gegeven door de Eijsdense drukker Th.

16

iššštštísim. Iiltåëflïššçt

Theunissen (afb. 16). Om de verkoop vanzijn kaarten te bevorderen bracht hij ze uitmet tweetalige bijschriften: in het Neder-lands en in het Frans. Zelf noemt hij zich"éditeur". Het zijn juweeltjes van kaartendie een gevarieerd beeld geven van Eijs-den. Rond 1910 gaf hij opnieuw een seriekaarten uit, eveneens met tweetalige bij-schriften. Deze serie is wel genummerd._(Op dit moment zijn de nummers 12 61901,

afb. 16. Ansichtkaartvan Eijsden, P/ace dela Station, Stationsplein,in zwart-wit.Uitgave van Th. Theu-nissen, éditeur. Post-stempel: Eijsden, 16augustus 1913.

afb. 17. Ansichtkaartvan Eijsden, Station, inzwart-wit.Uitgever onbekend.Circa 1903/04.

afb. 18. Ansichtkaartvan Eijsden, Trechter-weg, in zwart-wit.Uitgever onbekend.Circa 1903/04. Let opde spelling van Eijsden.ln het huis op de voor-grond was de leer/ooie-rij van de joodse fami-lie Coopman gevestigd.

afb. 19. Ansichtkaartvan Eijsden, Dorpstraat,in zwart-wit.Uitgave van J. Jeukens-Vos, Valkenburg. Post-stempei: Liège, 5 de-cember 1910.

12 61905, 12 61909 en 12 64242 bekend).Op de voorzijde van de kaarten vermeldthij zichzelf als uitgever.

ln 1903/1904 verscheen een mooie serievan een nog onbekende uitgever (afb. 17).Het aantal is onbekend. Een nummeringkomt voor. Vijf kaarten zijn bekend. Gelijk-tijdig verscheen een soortgelijke, onge-nummerde serie, waarvan inmiddels achtkaarten bekend zijn (afb. 18). De voorzijdevan beide uitgaven is nagenoeg gelijk,zodat het voor de hand liggend is dat de

drukker dezelfde is. Op de eerste seriespreekt men van Eijsden, op de tweedevan Eysden.

Rond 1906 dateren we een serie ansicht-kaarten (vijf exemplaren bekend) van uit-gever J. Jeukens-Vos, Firma Gez. Hoen uitValkenburg en rond 1908 een soortgelijkeserie (vier kaarten bekend) uitgegevendoor J. Jeukens-Vos, Valkenburg (atb. 19).De gezusters Hoen zijn ons bekend. Dedoor hen gedreven winkel in Valkenburgwerd door Jeukens voortgezet. De kaarten

Treshterweg.

DorpstraatEijsden

Mwi 3k`t§`ï§5f=

17

zijn ongenummerd maar wel van de uitge-versnaam voorzien.

Rond 1910 verscheen van dezelfde uit-gever een serie gekleurde kaarten. Zewaren niet van een uitgeversnaam voor-zien, maar wel genummerd.

Uit het jaar 1909 stamt een andere seriekaarten, van een helaas nog onbekendeuitgever en drukker. De kaarten hebbeneen opdruk in rood en zijn meestal genum-

18

merd. Tot deze serie behoren de nummers9096, 9098, 9111 en een ongenummerdexemplaar (atb. 20).

We vervolgen onze opsomming met tweevoorname uitgevers van Eijsdense kaarten.Het zijn de zusters Ursulinen en de zusters"De Dochters van de H. Maagd".

De zusters Ursulinen verbleven reedssedert 1849 in Eijsden.21 Aan hun kloosterwas een kostschool verbonden. Door de

afb. 20. Ansichtkaartvan Eijsden, Postkan-toor, in zwart-wit.Uitgever onbekend.Datum poststempel: 6/uli 1909. Hetpostkan-toor (en gemeentehuis)ligt op de achtergronden is met een pijltje aan-gegeven.

afb. 21. Ansichtkaartvan Ei/sden, Pension-nat des Ursulines, Courde récréation, in zwart-wit. Uitgave van de zus-ters Ursulinen, gedruktbi/ “De Tulp" in Haar-/em. Poststempel: En-gis, 13 februari 1909.Deze kaart geeft eenmooi beeld van de kle-ding van de kinderendie bijde Ursulinen opkostschool zaten.

afb. 22. Eiisden, HuizeMaria Kapel, in zwart-wit. Uitgever.' de rele-gieuze zusters "Doch-ters van de H. Maagd".Datum poststempel: 14maart 1914. De kape/bevond zich in een huisaan het Bad.

zusters werden voor promotionele doel-einden en om de pensionaires op een leukemanier met"thuis“telaten corresponderenansichtkaarten uitgegeven. Op de kaartenwerden veelal voorstellingen gedrukt vande kloostergebouwen, het interieur daar-van en de tuinen. De kaarten verschenenzowel los, als ook in fraai uitgevoerdeboekjes van twaalf stuks, gedrukt doorPhototypie Emrik & Binger te Haarlem,onder de titel "Pensionnat des Ursulines,Eysden lez Maestricht, Hollande". Er zijntwee van deze boekjes bekend (series l enll). Door de zusters werden rond 1909 ookprachtige kaarten uitgegegen waarop depensionaires in kostschoolkledij zijn te be-wonderen (afb. 21). Deze kaarten warengedrukt bij N.V. “De Tulp” in Haarlem. "DeTulp" bracht ook gekleurde kaarten uit.De opdrukken waren meestal in het Fransgesteld. Van "De Tulp" zijn negen kaartenbekend.

De religieuzen "De Dochters van deH. Maagd" openden in 1905 een retraite-huis voor vrouwen in Eijsden.22 Ook zij lie-ten ansichtkaarten drukken die grif door dedaar op retraites komende vrouwen wer-den gekocht en verzonden. Er zijn zo'ndertig verschillende kaarten bekend, ge-drukt door zes verschillende drukkers inde periode 1909-1931. De op de kaarten

voorkomende drukkers zijn: E. Dumont,Liège (1909), onbekend met een meerde-lige serie (1910-1914, afb. 22), "Druk enfoto der N.V. Willfried Deyhle's Lichtdruken Grafische Kunstinrichting", Amsterdam(1911-1915, zowel met kaarten in boek-vorm als los, afb. 23), de hierboven ge-noemde Emrik & Binger (1919, boekje mettwaalf (?) kaarten), Editeur L. Vanderho-ven, Liège (1927) en tenslotte Weenenk &Snel (1931). De genoemde jaartallen zijnsteeds afgeleid van de afstempelingsdatavan kaarten van de betreffende drukker.

De op de kaarten aangetroffen corres-pondentie geeft een aardig beeld van desfeer gedurende een retraite:“Beste Anna. Vele groeten' van uit Eijsden.Er komen dezen maand 51 huismoedersop retrate. Dat zal vol zijn." (14 maart1914);"Lieve Ca. Zooals ge ziet ben ik in Eijsdenen dat wel op de Retraitie. Het bevalt mebest hoor". (31 januari 1910);"Lieve Leo. Hier in Eijsden is 't heel watanders. Aldoor stilte. Pater de Greevepreekt erg mooi. Tot nog toe vind ik 't hierheel gezellig. Je hebt hier niet veel tijd omte schrijven er is een reglement zoodat jeden geheelen dag in beslag ben genomen".(8 mei 1911).23

19

ln Eijsden was ook de RK. CoöperatieveVerbruikersvereniging De Eendracht ac-tief. Van haar verscheen bij Edition Das &Crombach te Maastricht rond 1922 eenserie ansichtkaarten. Ze werden aange-duid met de hoofdletter A en een nummer.Er zijn drie kaarten bekend waarvan ertweehetzelfde nummer dragen! (atb. 24).

De belangrijkste drukker en uitgever vanLimburgse kaarten en in ieder geval vanEijsdense ansichtkaarten is de firma Si-

20

mons uit Ubach over Worms. Het bedrijf isopgezet door Peter Simons. Hij maaktekennis met het fenomeen ansichtkaart inDuitsland waar hij als bouwvakker werk-zaam was. Kort na 1900 startte hij het be-drijfje. Hij fotografeerde zelf, ontwikkeldezelf en drukte zelf zijn kaarten. In 1933kwamen twee van zijn zonen in het bedrijfdat inmiddels was uitgegroeid tot eenpapiergroothandel, terwijl de kaartproduk-tie een belangrijk onderdeel bleef. ln 1955

afb. 23. Eijsden, Retrai-tenhuis "Maria", Eijs-den, voorzijde, in zwart-wit. Drukker is “Druken foto der N. V. Will-fried Deyh/e's Lichtdruken Grafische Kunstin-richting " te Amsterdam.Poststempel: Meerssen,22 augustus 1911.Deze kaart komt uit eenboekje, vandaar de per-foratie aan de linkerzij-de van de kaart.

afb. 24. Ansichtkaartvan Eijsden, Breuster-straat, opdruk ín bruin.Uitgave van de R. K. Co-öperatieve Verbruikers-vereeniging De Een-dracht te Eijsden. Kaartgedateerd op 29 juli1922. Rechts op de voor-grond "Stoomzuive/fa-briek St. Martinus",sinds 1980.' CultureelCentrum Eijsden.

afb. 25. Eijsden, WitHuis, in zwart-wit.Uitgave van P. Simons,Ubach over Worms.Circa 1928.Op de voorgrond eenbruggetje over de Voer.Gedeelten van hetsmeedijzeren hekwerkzijn nog aanwezig.

afb. 26. Eijsden, GrooteRijksweg en Kolonie,in zwart-wit.Uitgaven van P. Simons,Ubach over Worms. Cir-ca 1920. De Kolonieheet nu officieel Maria-dorp. De bergen keienop de voorgrond zijnwaarschijnlijk sinte/svan de M.Z.M. (Maas-trichtsche Zinkwit Maat-schappij) die werdengebruikt bij het wegon-derhoud.

E iåscšen.

bleek het archief van deze onderneming23.000 verschillende foto's van Nederlanden 5.000 verschillende opnamen van Belgiëte bevatten. De eigenaren waren niet alleenactief op ansichtkaartengebied, maar pro-duceerden ook fietsvlaggetjes en badges(insignes). Hun archief bestaat niet meer.De fotocollectie is verspreid over het ge-hele land24.

Van Eijsden deden zij vele kaarten hetlicht zien over een lange periode. Eerst als

Wii Huis

t g en tšaløflie.

drukker en uitgever naderhand als drukkerin opdracht. Het bleek niet mogelijk alledoor hen uitgegeven kaarten chronolo-gisch te rangschikken. De oudst bekendekaart is gedateerd op 22 augustus 1912.Vanaf dat moment verschenen er minstens75 kaarten van Eijsden met velerlei code-ringen en in ieder geval voorzien van deaanduiding P. Simons óf, na 1933, Gebr.Simons, zodat de door hen uitgegevenkaarten wel altijd zijn te plaatsen.

21

Niet aan alle door hen uitgegeven kaar-ten werd een codering gegeven. Bekendzijn een M-serie, een R-serie en een O-se-rie. De O-serie verscheen rond 1928 (afb.25). Waarschijnlijk bestond deze uit twaalfkaarten. Vele andere kaarten zijn genum-merd met vaak ver uitelkaar liggende num-mers. Een ongecodeerde serie van waar-schijnlijk acht kaarten verscheen in 1920(afb. 26). Alle kaarten werden op stevigkarton geleverd. Van hen verschenen ookkaarten in kleur. De coderingen daaropzijn soms afwijkend van de zwart-wit va-riant, soms gelijkluidend. Van de Gebr.Simons verschenen van Eijsden voorna-melijk fotokaarten. Fotokaarten kwamenvanaf circa 1947 in de mode. Het zijn echtefoto's. Iedere ansichtkaart werd op foto-papier ontwikkeld (afb. 27).

We besluiten onze opsomming met eenrond 1948 verschenen tien-delige seriefotokaarten van Hub. Leufkens, uitgegevendoor de Fa. Speckens, aan de Dorpstraat(nu Diepstraat) te Eijsden. Sommige kaar-ten zijn genummerd (afb. 28). De Fa. Spec-kens dreef een zaak in koloniale waren enmanufacturen.

De opkomst van de fotokaarten luiddeeen nieuw tijdperk in op ansichtkaarten-gebied. De vermenigvuldigingstechniekwas relatief goedkoop en kleine oplagen

22

.. . šàwmämsw \-

konden reeds lonend worden aangemaakt.leder zichzelf respecterend café, hotel ofwinkel bracht dan ook al snel foto-ansicht-kaarten op de markt. Meestal bleef het be-perkt tot een kaart van het eigen bedrijfdie dan voor promotionele doeleindenwerd aangewend. Soms werden hele seriesuitgegeven, waarbij commerciële aspectenvan doorslaggevender belang waren.Ook de Eijsdense ondernemers lieten zichniet onbetuigd. Het aantal uitgaven is ech-ter te groot om hier opgesomd te worden.Wellicht dat we er in een ander verbandnog eens op terug komen.

Henk Boersma

afb. 27. Fotokaart vanEijsden, Wilhelmina-straat, in zwart-wit.Uitgegeven door deGebr. Simons, Ubachover Worms. Datumpoststempel: 11 mei1951.Let op de priee/t/'es voorde huizen aan de linker-zijde van de straat.

Noten:1. Broekman, J.H., 100 Jaar Briefkaart, in: Neder-

landsch Maandblad voor Philatelie, november1969, pag. 596-600.Schäfer, J.C., Over Briefkaarten en Prentbrief-kaarten, in: Ned. Bond v. Filatelisten Vereni-gingen 75 jaar, Utrecht, 1983, pag. 86-105.Staatsblad van het Koninkrijk der NederlandenN0138 d.d. 9 augustus 1870.Als voren N0185 dd. 30 november 1870.Deel van een affiche aanwezig in het Postmu-seum, Zeestraat 82, Den Haag.Overgenomen van briefkaarten uit eigen collec-tie.

afb. 28. Fotokaart van Eijsden, St. Christinakerk,in zwart-wit.Uitgave van de Fa. Speckens, Eijsden. Foto vanHub. Leufkens. Circa 1948.

11.

12.

13.

14.15.

16.

17.18.19.

20.

21.

22.

23.

24.

ln kopie aanwezig op pag. 5 van Putman, Louis,De opkomst, voortgang en ondergang van deNederlandse nieuwjaarsbriefkaart, in: Uitgele-zen Boeken, Amsterdam, 1983.Afschrift van kaart uit eigen collectie van lateredatum.Staatsblad N0145 dd. 28 juni 1876.Voor gegevens met betrekking tot het adverten-tiebeleid van de genoemde drukkers en uitge-vers zie het hiervoor geciteerde artikel van LouisPutman.Voor bedrijfsgegevens zie: Haverkate, H.J., Degeschiedenis van de Nederlandse prentbrief-kaart deel 1, Oud-Zuilen, 1987, pag. 53-70.Zinsnede annonce Gebr. Koster d.d. 1 mei 1883.Annonce als bijlage aanwezig bij het hiervoorgeciteerde artikel van Louis Putman.Zinsnede annonce Gebr. Koster dd. 5 februari1886. Annonce als bijlage aanwezig bij het hier-voor geciteerde artikel van Louis Putman.Staatsblad N087 d.d. 15 apri|1891.|n de wetge-ving wordt herhaaldelijk een nader preciseringgegeven van de derde zinsnede van artikel 21.Zo bijvoorbeeld Staatsblad N° 222 d.d. 14 de-cember 1895, artikel 11, paragraaf 6: "Het isgeoorloofd briefkaartenformulieren te bezigen,welke niet van Rijkswege zijn uitgegeven, mits zijmet deze overeenkomen, wat betreft de gedrukteopschriften, de afmetingen en de stevigheid vanhet papier", en Staatsblad N0226 dd. 2 november1899 artikel 2e: "Het is geoorloofd briefkaartfor-mulieren te bezigen, welke niet van Rijkswegeuitgegeven, mits zij met de van Rijkswege uitge-gevenen overeenstemmen, wat betreft de afme-tingen en de stevigheid van het papier en opduidelijk leesbare wijze, op de voorzijde boven-aan, in het midden, het woord "briefkaart" dra-gen. Gelijktijdige vermelding van eene daar-mede overeenkomende uitdrukking in eeneander taal is toegelaten".Staatsblad N041 d.d. 11 februari 1892.Staatsblad N0222 d.d. 14 december 1895, artikel3, paragraaf 1, onder 1.Staatsblad N0269d.d. 15 september 1905, artikel1, tweede zinsnede.Dagblad van Maastricht, d.d. 17 augustus 1897.Dagblad "De Zuid-Limburger", d.d. 11 juli 1899.Bijschrift atb. 13 in: Valkenburg in oude ansich-ten, Zaltbommel, 1971.Zie bijvoorbeeld Dagblad van Maastricht, d.d.14 augustus 1897.Boersma, H.J.L.M., in: Uit Eijsdens Verleden nr.17, 1982, pag. 14.Van Lieshout, J., Ste. Cecile De Rode draad,Eijsden, 1980, pag. 30.Overgenomen van enige kaarten uit eigen col-lectie.Gazet van Limburg, d.d. 2 november 1953; Gazetvan Limburg d.d. 12 februari 1955; Goossens,H.M.H., Ubach over Worms: van OvermaasKwartier tot Gemeente Landgraaf, 1981, pag.324-325. Voor een afbeelding van de winkel enhet woonhuis van P. Simons zie: Ubach overWorms in oude ansichten, Zaltbommel, 1972,afbeeldingen 52 en 57.

23

UIT EIJSDENS VERLEDEN

Een uitgave van de StichtingEijsdens Verleden

Redactie:

J. Warnier-HenquetH. BoersmaR. BoersmaH. van HallR. HuijnenW. JeukensH. Wijnands

Vormgeving:L. Jonkers

Druk.'Drukkerij Spons Eijsden

ISSN 0920-3915

/f_\\

STICHTING EIJSDENS VERLEDEN

Secretariaat:Postbus 72, 6245 ZH EijsdenTel. 04409-1563

04409-3712

Bankre/aties:Rabobank - Eijsden, nr. 11.50.96.590

Amrobank - Eijsden, nr. 45.29.76.022

A.B.N. Bank - Eijsden, nr. 57.62.18.952

Spaarbank Limburg - Eijsden, nr. 87.90.14.369

Postbank nr. 56 83 530

Wilt U het werk van de stichting financieel steunen, dankunt U dit doen door een bedrag te storten of over teschrijven op een van bovenstaande rekeningen, ondervermelding van naam en adres.Bij een minimale bijdrage vanf 25,- (voor studerendenf 12,50) per kalenderjaarontvangtU de driemaandelijkseuitgave 'Uit Eijsdens Verleden' gratis.

Overname van artikelen of afbeeldingen is uitsluitendtoegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie.