Ugljen oksidi

Oba ugljenova oksida, i ugljen-monoksid i ugljen-dioksid, su pod normalnim uslovima gasovite materije.

Ugljen-dioksid je gas bez boje, kiselog je okusa. U atmosferi ugljen-dioksida ne mogu sagorevati zapaljive materije. Zbog ovog i zbog osobine da vrši istiskivanje vazduha iz sredine u koju prodire, kao i sprečavanju pristupa kiseonika mestu sagorevanja ugljen-dioksid se s velikim uspjehomkoristi u mnogimslučajevima kao efikano sredstvo za gašenje požara. Teži je od vazduha, a u atmosferi ga ima u relativno malim količinama; svega oko 0,03%. Međutim, on je jedan od „modernih gasova“ koji se razvija pri mnogim procesima sagorevanja i koji u savremenom svetu sve više predstavlja problem u zaštiti čovjekove sredine.

U atmosferi ugljen-dioksida se ne može disati. Već pri manjem povećanju sadržaja ovog gasa u vazduhu čovek osjeća određene tegobe. Pri većim koncentracijama za život čoveka postoje neposredne opasnosti- pri koncentraciji od oko 14% čovek počinje da se guši, a pri koncentracijama do oko 25% vrlo brzo nastupa smrt. Ugljen- dioksid na čoveka deluje ugušujuće, jer sprečava prisustvo kiseonikan čovekovom organizmu.

Ugljen-dioksid pod određenim uslovima može preći u tečno, odnosno čvrsto stanje. U tečno agregatno stanje ugljen-dioksida prelazi na temperaturu od 0ºC i pod pritiskom od oko 35 atmosfera. Ugljen-dioksid u čvrstom stanju naziva se suvi led.

Ugljen-monoksid je takođe bezbojan gas. Bez ukusa je i mirisa, nešto je lakši od vazduha. U hemijskom smislu mnogo je reaktivniji od ugljen-dioksida; s mnogim hemijskim elementima reaguje. Posebno ima snažno izražen afinitet prema kiseoniku- pri nekim hemijskim reakcijama ugljen-monoksid za svoju oksidaciju može oduzeti kiseonik drugim hemijskim jedinjenjima.

Pored toga što je zapaljiv, ugljen-monoksid je i eksplozivan gas. Kada se zapali gori svetloplavim plamenom. Posebno treba voditi računa o činjenici da svuda tamo gde on može da se pojavi, postoji mogućnost stvaranja eksplozivnih sistema ovog gasa s vazduhom.

Pri preduzimanju zaštitnih mera od prisustva ovog gasa posebno se mora voditi računa o činjenici da je ugljen-monoksid vrlo štetan za ljudski organizam; ugljen-monoksid se ubrja u grupu najopasnijih profesionalnih otrova. Njegovo otrovno delovanje može doći do izražaja u raznim industrijskim pogonima, po rudnicima, a nažalost, s ovom opasnošću sve se više srećemo i po gradovima i opšte naseljnim mestima. Izrazito otrovno dejstvo ugljen-monoksida je, pored ostalog, posledica činjenice što ovaj gas ima vrlo izražen afinitet prema hemogoblinu iz krvi; s homogoblinom se ugljen-monoksid oko 300 puta lakše jedini nego što je to slučaj s kiseonikom; ugljen monoksid pripada grupi krvnih otrova. I najmanji sdržaj ovog gasa u atmosferi neke prostorije predstavlja ozbiljnu opsnost za sve prisutne.