ugjit ta'n wen getu'gitg aq getu'wi'g`g...
TRANSCRIPT
Ugjit Ta'n Wen
Getu'gitg aq Getu'wi'g`g
`N'nui'suti
Na’newei Gina’masuti
2
Na’newei Gina’masuti
3
Na’newei
Gina’masuti
Ugjit Gina'masuinu
(LG)
`Gjiga'qaquj aq witapa ewi'gmi'tip 1996eg.
2013eg ilugwitas`g`p.
Listuguj, Gespe'gewa'gi ©
Ula wi'gatign wejiaq na: `Gjiga’qaquj aq
Getu'apoqonmuleg gitmn aq wi'gmn `nnui'suti.
Na’newei Gina’masuti
4
Gwe'
Usguttesnu mawiapje'jgl teluemgl ula gina'masuti.
Iapjiw e'wtesg mawiapje'jgl teluemgl ta'n tujiw etlewisitunn gisna ewi'gmnn
`nnueie'l glusuaqann.
Ta's`gl mawiapje'jgl teluemgl na pantuepitewe'l teluemgl aq ta's`gl na
iltuepitewe'l teluemgl.
Na’newei Gina’masuti
5
Gegnua'taqan ugjit ula gina'masuti
Nipi
Na'newei Gina'masuti 3
Gwe'! 4
Gegnua'taqan ugjit ula gina'masuti 5
Iapjiw e'w`tesg mawiapje'jgl teluemgl 6
Pantunepitewe'l teluemgl aq iltunepitewe'l teluemgl 9
Gise'w`tesg te's iltunepit maw te's pantunepit 12
Gise'w`tesg te's pantunepit maw te's iltunepit 14
Apigjilu 16
Gnugwatign s aq gnugwatign w 17
App gitmnej mawiapje'jgl teluemgl! 18
Iltunepit + pantunepit +/- iltunepit = mawiapje’jg teluemg 19
Gise’w`jig iltunepijig maw puntunepijig aq igtig iltunepit 20
Gisgitmn wegla iltuepitewe'l teluemgl? 21
Wi'ge'n igtigl mawiapje'jgl teluemgl 22
Wi'g na gnugwatigng ta'n mu epulti'gw te's glusuaqan! 24
Na’newei Gina’masuti
6
Iapjiw e'w`tesg mawiapje'jgl teluemgl ta'n tujiw teluen `nnueie'l glusuaqann.
N aq i na gnugwatigng.
N na iltunepit aq i na pantunepit.
N na iltunepitewei gnugwatign aq i na pantunepitewei gnugwatign.
N maw i na mawiapje'jg teluemg.
Ni· na amgwesewei mawiapje'jg ta'n eteg na glusuaqan nipi.
P aq i na gnugwatigng.
P na iltunepit aq i na pantunepit.
P na iltunepitewei gnugwatign aq i na pantunepitewei gnugwatign.
P maw i na mawiapje'jg teluemg.
Pi· na ugtejgewei mawiapje'jg ta'n eteg na glusuaqan nipi.
Ni· aq pi· etegl na glusuaqan nipi. Wegla na mawiapje'jgl teluemgl.
Nipi na glusuaqan.
Ne'wijig gnugwatigng eimu'tijig na glusuaqan nipi gatu pas`g tapu'gl
mawiapje'jgl teluemgl etegl wijei glusuaqan, st`ge' na ni·pi.
Na’newei Gina’masuti
7
Ula na gopit.
Ula na glusuaqan gopit.
Go··na mawiapje'jg teluemg. Go· na amgwesewei mawiapje'jg ta'n eteg na glusuagan
gopit.··Pit na mawiapje'jg teluemg.··Pit na ugtejgewei mawiapje'jg ta'n eteg na
glusuagan go·pit.
Na tapu'gl mawiapje'jgl teluemgl etegl na glusaqan gopit.
Ula na lentug.
Ula na glusuaqan lentug.
Na tapu'gl mawiapje'jgl etegl na glusuaqan lentug. Len· na amgwesewei mawiapje'jg
ta'n eteg na glusaqan lentug aq··tug na ugtejgewei mawiapje'jg ta'n eteg na glusuaqan
len·tug.
Ula na pugsug.
Ula na glusuaqan pugsug.
Tapu'gl mawiapje'jgl etegl na glusuaqan pugsug. Amgwesewei mawiapje'jg na pug· aq
ta'puewei mawiapje'jg na ·sug st`ge' na pug·sug.
Ta'n tujiw teluen na glusaqan pugsugl teltluen nesisgl mawiapje'jgl. Amgwesewei
mawiapje'jg na pug·, ta'uewei mawiapje'jg na su· aq ugtejgewei mawiapje'jg na··g`l,
st`ge' pug·su·g`l.
Na’newei Gina’masuti
8
Ula na wasueg.
Nesisgl mawiapje'jgl etegl ula glusaqan.
Amgwesewei na wa··,ta'puewei na su· aq ugtejgewei na ·eg.
Na glusaqan ewi'gas`g epune'g musga'tas`g na nesisgl mawiapje'jgl.
wa·su·eg.
Ne'wgl mawiapje'jgl etegl na glusuaqan wasuegl.
Amgwesewei na wa·, ta’puewei na su·, si'stewei·na e· aq ne'wewei na ·g`l.
Na glusaqan ewi'gas`g epune'g musga’tas`g na ne’wewe’l mawiapje'jgl.
wa·su·e·g`l.
Ula na gisigu.
Nesisgl mawiapje'jgl etegl ula glusuaqan `st`ge' na:
gi·si·gu.
Me'. na nesisgl mawiapje'jgl teluemgl etegl na glusuaqan gisigu'g `st`ge' na: gi·si·gu'g.
Ula na gisigui'sgw.
Ne'wgl mawiapje'jgl etegl ula glusuaqan `st`ge' na:
gi·si·gu·i'sgw.
Nangl mawiapje'jgl etegl na glusuaqan gisigui'sgwaq `st`ge'
na: gi·si·gu·i's·gwaq.
Nangl mawiapje'jgl etegl na glusuaqan mimajuinu `st`ge' na mi·ma·ju·i·nu.
Me' na nangl mawiapje'jgl ta’n etegl na glusuaqan mimajuinu'g `st`ge' na
mi·ma·ju·i·nu'g.
Nesisgl mawiapje'jgl etegl na gusuaqan gaqamin `st`ge' na ga·qa·min.
Ne'wgl mawiapje'jgl etegl na glusuaqan gaqamioq `st`ge' na ga·qa·mi·oq.
Nangl mawiapje'jgl etegl na glusuaqan gaqamultioq `st`ge' na ga·qa·mul·ti·oq.
Na’newei Gina’masuti
9
Pantunepitewe'l teluemgl aq iltunepitewe'l teluemgl
Ula na gisigu.
Nesisgl mawiapje'jgl etegl ula glusuaqan `st`ge' na:
gi·si·gu
Te's mawiapje'jg teluemg na pantunepitewei teluemg muta pantuepin ta'n tujiw
gaqitlunen te's mawiapje'jg. Tlua te's mawiapje'jg teluemg aq `gji'tutesg na teliaq.
Ula na mimajuinu.
Na'ngl pantunepitewe'l teluemgl etegl na glusuaqan mimajuinu `st`ge'
na: mi·ma·ju·i·nu.
Tlua te's mawiapje'jg teluemg aq `gji'tutesg na teliaq.
Ula na qospem.
Tapu'gl mawiapje'jgl etegl ula glusuaqan
`st`ge' na:
qos·pem.
Te's mawiapje'jg teluemg na iltunepitewei
teluemg muta iltunepin gisna suel iltunepin ta'n tujiw gaqitlunen te's mawiapje'jg. Tlua
te's mawiapje'jg teluemg aq `gji'tutesg na teliaq.
Ula na pugsug.
Tapu'gl mawiapje'jgl etegl ula glusuaqan `st`ge' na:
pug·sug.
Wegla mawiapje'jgl teluemgl na iltunepitewe'l teluemgl.
Gitg pantunepitewe'l teluemgl aq iltunepitewe'l teluemgl etegl `nnueie'l glusuaqann.
Na’newei Gina’masuti
10
Ula na nipi, ni·pi.
Gitg mawiapje'gl teluemgl na pantuenipewe'l mawiapje'jgl
muta ugtejgewei gnugwatign ta'n epij te's mawiapje'jg
teluemg na pantuepit. Pantunepit na I.
Ula na qospem, qos·pem.
Gitg mawiapje'gl teluemgl na iltuenipewe’l
mawiapje'jgl muta ugtejgewei gnugwaqan
ta'n epij te's mawiapje'jg tluemg na
iltuepit.
Amgweswei mawiapje'g na qos· aq ugtejgewei gnugwaqan ta'n epij ula mawiapje'jg
tluemg na S.
Ugtejgewei mawiapje'g na ·pem aq ugtejgewei gnugwaqan ta'n epij ula mawiapje'jg
tluemg na M.
Ula na jagej, ja·gej.
Amgweswei mawiapje'jg teluemg na ja·. Ula na
pantuepitewei mawiapje'jg muta ugtejgewei
gnugwagan ta'n epij ula mawiapje'jg tluemg na
panutepit. Ula pantuepit na A.
Ugtejgewei mawiapje’jg na ·gej. Ula na iltunepitewei mawiapje’jg muta ugtejgewei
gnugwagan na iltunepit. Ula iltunepit na J.
Na’newei Gina’masuti
11
Ula na gapjagwej, gap ja·gwej.
Amgwesewei aq ugtejgewei mawiapje'jg na iltunepitewe'l
mawiapje'jgl muta ugtejgewei gnugwtign ta'n epij te's
mawiapje'jg teluemg na iltunepit.
Amgwesewei mawiapje'jg na gap· aq ugtejgewei gnugwatign
na P. Ugtejgewei mawiapje'jg na ·gwej aq ugtejgewei gnugwatign na J.
Miawe'g wegla eteg na pantunepitewei mawiapje'jg muta ugtejgewei gnugwatign ta'n
epij ula mawiapje'jg teluemg na pantunepit. Ula pantunepitewei mawiapje'jg na ·ja· aq
pantunepit na A.
Ula na pugwales, pu·gwa·les.
Amgwesewei aq ta'puewei mawiapje'jg na
pantunepitewe'l mawiapje'jgl muta ugtejgewei gnugwtign
ta'n epij te's mawiapje'jg teluemg na pantunepit.
Amgwesewei mawiapje'jg na pu· aq ugtejgewei gnugwatign na U. Ta'puewei
mawiapje'jg na gwa· aq na ugtejgewei gnugwatign na A.
Ugtejgewei mawiapje'jg na iltunepitewei mawiapje'jg muta ugtejgewei gnugwatign ta'n
epij ula na mawiapje’j teluemg na iltunepit. Ula iltunepit na S.
Na ugtejgwei gnugwatign ta'n epij te's pantunepitewei mawiapje'jg na pantunepit.
Na ugtejgwei gnugwatign ta'n epij te's iltunepitewei mawiapje'jg na iltunepit.
Na’newei Gina’masuti
12
Gise'w`tesg te's iltunepit maw te's pantunepit aq teltlunen wegla pantunepitewe'l teluemgl.
iltunepit
aq
pantunepit
a e i o u
gopit
g ga ge gi go gu
jijuejg
j ja je ji jo ju
lentug
l la le li lo lu
mui'n
m ma me mi mo mu
nipi
n na ne ni no nu
pugsug
p pa pe pi po pu
qalipu
q qa qe qi qo qu
sisip
s sa se si so su
tia'm
t ta te ti to tu
wasueg
w wa we wi wo wu
Na’newei Gina’masuti
13
Gisgitmnn wegla pantunepitewe'l teluemgl aq glusuaqann ta'n ew'gas`gl ula nipigtug?
a e i o u
g ga
gatu
ge
gewisin
gi
gisigu
go
gopit
gu
guow
j ja
jagej
je
jenu
ji
jijuejg
jo
meluijoqo
ju
jujij
l la
lapue'l
le
milest
li
lietew
lo
weloqotal
lu
lugowinu
m ma
magot
me
metue'g
mi
mimiges
mo
moqwa'
mu
mui'n
n na
najinpat
ne
nemitu
ni
nipi
no
`nsanoqon
nu
nutaq
p pa
papuaqan
pe
peju
pi
pisit
po
poqwatign
pu
pugwales
q qa
qalipu
qe
mulqejig
qi
gaqiaq
qo
qopisun
qu
ga'qaqujl
s sa
sasap
se
segi'gn
si
sisip
so
wasoqweg
su
suitis
t ta
tap`tan
te
tepiaq
ti
tia'm
to
togwa'q
tu
tugwiet
w wa
wauseg
we
weti
wi
wigit
wo
wowgwis
wu
wije'wut
Na’newei Gina’masuti
14
Gise'w`tesg te's pantunepit maw te's iltunepit aq teltlunen wegla iltunepitewe'l teluemgl.
a amu
e epit
i iga’tu
o oqoti
u ula
pantunepit
aq
iltunepit
ag eg ig og ug g egsitpu'g
aj ej ij oj uj j ejgwit
al el il ol ul l elgusuet
am em im om um m amgwesewei
an en in on un n anguowei
ap ep ip op up p epteg
aq eq iq oq uq q aqtatpa'q
as es is os us s esge'g
at et It ot ut t atgitemit
aw ew iw ow uw w awti
Na’newei Gina’masuti
15
Gisgitmnn wegla iltunepitewe'l teluemgl aq glusuaqann ta'n ew'gas`gl ula nipigtug?
a e i o u
ag
agnutm
eg
epteg
ig
gaqamig
og
go'gwejij
ug
ugjit g
aj
wetmaj
ej
eliej
ij
epij
oj
poj
uj
amuj j
al
alsing
el
elgimatl
il
ilsumatl
ol
alusol
ul
apoqonmul l
am
amgwes
em
emtesgit
im
tlim
om
na'qoqom
um
`nji'nmum m
an
a'sutman
en
engejit
in
epin
on
ugsisqon
un
wisun n
ap
apgwa'tu
ep
epteg
ip
sisip
op
nemioqop
up
gaqami'gup p
aq
tepiaq
eq
iq
oq
epioq
uq
q
as
asga'sit
es
matues
is
istu'eg
os
mapos
us
usgus s
at
amalgat
et
eliet
It
pisit
ot
magot
ut
nitaptut t
aw
awti
ew
wastew
iw
mu pisiw
ow
wi'guow
uw
w
Na’newei Gina’masuti
16
APIGJILU
Apigjilu na wi'sis mawi welamugsit. Tewjiglu'lg
ugtanguoweim. Maqtawe'g aq wape'g. Gatu apjiw
newtugwalugwet jel tlia ulamugsij.
Mu wen getu'gigja'sigul. Na apigjilu apjiw alingute'g.
Apjiw ala'sit iga'taqanigtug aq nipugtug. Algwiluatl
ta'n wenn witapewilital. Apigjilu ewlitutg.
Lentug weltesguatl.Teluet, “Apigjilu talgis ewlgwijin?”
Apigjilu teluet, “Mu nitapmiw. Siwei. Gatu ginu
gisgitapewitesnu?”
Lentug teluet, “Moqwa'! Gi'l wesamapje'ji'jin. Maja'si
aq gwilu na'tuen wijei telgiloq.”
Apigjilu maja'sit aq siawewlitutg. Siawa'sit nipugtug.
Na'te'l weltesguatl igtigl apigjilu'l. Toqiala'tijig.
Witapewijig. Nige' apigjilu welgwijing.
Na’newei Gina’masuti
17
Gnugwatign S aq gnugwatign W
Gite'n na glusuaqann ewi'gas`gl epue'g 1.
Na gnugwatign S wijei teltluen aq wijei ewi'g`g ta'n tujiw piltupij `nnueie'l
glusuaqanigtug.
Nige' app gite'n te's glusuaqan epue'g 1 aq wi'g te'sit gnugwatign ta'n tegen nuta't!
1
sisip __i__ip
2
wapus __apus
sasap __a__ap
mawio'mi
ma__io'mi
matues matue__
wastew __aste__
qospem qo__pem
giwnaqa gi__naqa
ugsuguni ug__uguni
ejgwit ejg__it
Gite'n na glusuaqann ewi'gas`gl epune'g 2.
Na gnugwatign W wijei teltluen aq wijei ewi'g`g ta'n tujiw piltupij `nnuewe'l
glusuaqanigtug.
Nige' app gite'n te's glusuaqan aq wi'g te'sit gnugwatign ta'n tegen nuta't!
Na’newei Gina’masuti
18
App gitmnej mawiapje'jgl teluemgl (pantunepitewe'l teluemgl)!
Gise'w`jig iltunepijig aq puntunepijig wi'gmnn wegla mawiapje'jgl teluemgl.
1 iltunepijig 2 pantunepijig 3 mawiapje'jgl teluemgl
g ga ge gi go gu
j ja je ji jo ju
l la le li lo lu
m a ma me mi mo mu
n e na ne ni no nu
+ p + i = pa pe pi po pu
q o qa qe qi qo qu
s u sa se si so su
t ta te ti to tu
w wa we wi wo wu
gw gwa gwe gwi gwo gwu
qw qwa qwe qwi qwo qwu
Te's mawiapje'jg teluemg ta'n ewi'gas`g epune'g (3) na pantunepitewei teluemg muta `gtun
pantateg ta'n tujiw gaqtluen te's mawiapje'jg teluemg.
Ugsua'l na iltunepit Q (1) aq na pantunepit A (2) aq wi'ge’n na
mawiapje'jg teluemg qa··(3). Ugsua'l na iltunepit L (1) aq na
pantuepit I (2) aq wi'ge’n na mawiapje'jg teluemg·li· (3).
Ugsua'l na iltunepit P (1) aq na pantuepit U (2) aq wi'ge’n na
mawiapje'jg teluemg pu· (3). Nige' wi'ge'n na glusuaqan qalipu (qa·li·pu).
Ugsua'l na iltunepit G maw na iltunepit W (1) aq na pantunepit I (2) aq wige’n na mawiapje'jg
teluemg gwi· (3). Ugusa'l na iltunepit M (1) aq na pantuepit U (2) aq wi'ge’n na mawiapje'jg
teluemg ·mu (3). Nige' wi'ge'n na glusuaqan gwimu (gwi·mu). Nenat ula sisip?
Ugsua'l iltunepit (1) aq panunepit (2) aq wi'ge’n pugwelgl pantunepitewe'l teluemgl (3).
Gise'w`jig iltunepijig (1), pantunepijig (2) aqt wi'ge’n pugwelgl mawiapje'jgl teluemgl aq ta's`gl
glusuaqann.
Na’newei Gina’masuti
19
Iltunepit + pantunepit +/- iltunepit = mawiapje’jg teluemg
(1) iltunepit (2) pantunepit (3) iltunepit
g g
j j
l l
m a m
n e n
+ p + i + p
- q o - q
s u s
t t
w w
gw gw
qw qw
Gise'w`jig iltunepit (1) aq pantunepit (2) teltluen te's pantunepitewei teluemg muta `gtun pantateg ta'n
tujiw gaqtluen na mawiapje'jg teluemg.
Gise'w`gig iltunepit (1) aq pantunepit (2) maw igitg iltunepit (3) teltluen ta'sijig iltunepitewei teluemg muta
`gtun iltateg gisna suel iltateg ta'n tujiw gaqitluen na mawiapje'jg teluemg.
Gise'w`gig pantunepit (2) aq iltunepit (3) teltluen ta'sijig iltunepitewei teluemg muta `gtun iltateg gisna suel
iltateg ta'n tujiw gaqitluen na mawiapje'jg teluemg.
Na’newei Gina’masuti
20
Gise'w`jig iltunepijig maw puntunepijig aq igtig iltunepit wi'gmnn pugwegl mawiapje'jgl
teluemgl (iltuepitewe'l teluemgl).
iltunepit pantunepit iltunepit
g g
j j
l l
m a m
n e n
+ p + i + p
- q o - q
s u s
t t
w w
gw gw
qw qw
Ugsua'l na iltunepit Q (1) aq na pantunepit O (2)
maw na iltuntunepit S (3) aq wige’n na
mawiapje'jg teluemg qos·. Ugusa'l na iltunepit P
(1) aq na pantuepit E (2) maw na iltunepit M (3)
aq wi'ge’n na mawiapje'jg teluemg ·pem. Nige'
wi'ge'n na glusuaqan qospem (qos·pem).
Ugsua'l na pantunepit E (2) aq na iltunepit P (3) aq wi’ge’n na mawiapje'jg teluemg ep·. Ugusa'l
na iltunepit T (1) aq na pantuepit E (2) maw na iltunepit G (3) aq wi'ge’n na mawiapje'jg teluemg
·teg. Nige' wi'ge'n na glusuaqan epteg (ep·teg). Geitu'n ula glusuaqan?
Ugsua'l pantunepijig (2) aq iltunepijig (3) aq wi'ge’n pugwelgl iltunepitewe'l teluemgl.
Ugsua'l iltunepijig (1), panunepijig (2) aq igtigig iltunepijig (3) aq wi'ge’n pugwelgl iltunepitewe'l
teluemgl.
Na’newei Gina’masuti
21
Gisgitmn wegla iltuepitewe'l teluemgl?
+ g + g gag geg gig gog gug
+ j - j jag jeg jig jog jug
+ l - l lag leg lig log lug
+ m + a - m mag meg mig mog mug
+ n + e - n nag neg nig nog nug
+ p + i - p = pag peg pig pog pug
+ q + o - q qag qeg qig qog qug
+ s + u - s sag seg sig sog sug
+ t - t tag teg tig tog tug
+ w - w wag weg wig wog wug
+ gw - gw gwag gweg gwig gwog gwug
+ qw - qw qwag qweg qwig qwog qwug
+ g - g gam gem gim gom gum
+ j - j jam jem jim jom jum
+ l - l lam lem lim lom lum
+ m + a + m mam mem mim mom mum
+ n + e - n nam nem nim nom num
+ p + i - p = pam pem pim pom pum
+ q + o - q qam qem qim qom qum
+ s + u - s sam sem sim som sum
+ t - t tam tem tim tom tum
+ w - w wam wem wim wom wum
+ gw - gw gwam gwem gwim gwom gwum
+ qw - qw qwam qwem qwim qwom qwum
Nige' e'we'n ta's`gl iltunepitewe'l teluemgl aq wi'ge'n ta's`gl glusuaqann!
Na’newei Gina’masuti
22
Wi'ge'n igtigl mawiapje'jgl teluemgl
E'w`jig iltunepijig (1), pantunepijig (2) aq igtigig iltunepijig (3)
1 2 3
g g
j j
l l
m a m
n e n
+ p + i + p
- q o - q
s u s
t t
w w
gw gw
qw qw
Na’newei Gina’masuti
23
Aq wi'ge'n igtigl mawiapje'jgl teluemgl.
4
Na’newei Gina’masuti
24
Wi'g na gnugwatigng ta'n mu epulti'gw te's glusuaqan!
___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___
___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ jl
___ u' ___ ___ ___ sm ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___
___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___ ___
___ ___ ___ ___ ___ i's ___ ___ nji'___ ___ ___ ___