ทวตเตอรxสอพลเมองมตใหมของการรายงานขาว

โดยทมนกศกษาภาควชาวารสารศาสตร คณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพ

TWITTERCITIZEN REPORTER

DELUX

E EDIT

ION

รายชอสมาชกกลม

นางสาววลวภา สงฆะมงคลกจ 1540304241 เลขท 14

นางสาววนดา อาจารยะ 1540305305 เลขท 15

นางสาวนภาภรณ บวพม 1540319918 เลขท 49

นางสาวภทรมน เสรมศลป 1540320882 เลขท 51

นายภม บวพพฒนวงศ 1540324140 เลขท 54

นายณชนนทน เหรยญสมบต 1540325998 เลขท 55

นายภาณพงศ สมฤทธผอง 1540326582 เลขท 56

บทน�า

ในสงคมปจจบนนนเปรยบไดวาการสอสารบนโลกออนไลนมอตราการใชงาน

เพมขนเรอย ๆ สงเกตไดจากจ�านวนของผใชงานเวบไซตสงคมออนไลนเฟซบค (Face-

book) ทมผใชงานเกนกวา 800 ลานคนทวโลก ทวตเตอร (Twitter) มผใชงานมากกวา

250 ลานคนทวโลก และเมอเทคโนโลยพฒนากาวหนาขน สงผลใหเกดเครองมอสอสาร

ททนสมยมากขน อาทเชน สมารทโฟน (Smartphone) แทบเลต (Tablet) เปนตน ซง

เครองมอสอสารยงทนสมยมากแคไหน กยงท�าใหการสอสารบนโลกออนไลนสะดวก

รวดเรวมากขน

เครองมอสอสารมการพฒนามาเรอย ๆ จนเรยกไดวาเปน โซเชยลมเดย (So-

cial Media) เพราะสรางใหเกดโซเชยลเนตเวรค (Social Network) หรอเครอขายสงคม

ออนไลนทมนษยตดตอสอสารกนดวยเทคโนโลยอนทนสมยตาง ๆ ซงเกดเปนการสอสาร

สองทางทฉบไว สการแบงปนขอมลทกประเภทอยางรวดเรว

เครอขายสงคมออนไลนทอาศยโซเชยลมเดยนน ยงทวบทบาทส�าคญ

ในการสอสารแลกเปลยนขอมลมากขน โดยเฉพาะเมอสงคมตองเผชญกบภาวะวกฤต

สภาพแวดลอมในสงคมมการเปลยนแปลง หรอเกดความขดแยงระดบสงขนในสงคม

สภาวการณตาง ๆ ดงกลาวนน ลวนแตเปนสาเหตทท�าใหผคนในสงคมตองการขอมล

ขาวสารทรวดเรวทนเหตการณ ซงเราจะเหนไดวาส�านกขาวหลายๆ เจาทงไทยและตาง

ประเทศกเรมใหความส�าคญกบการน�าเสนอขาวผานสงคมออนไลนกนมากขน

ฉะนน โซเชยลมเดยทมคณสมบตทงความสะดวกและรวดเรวในการตดตอ

สอสาร จงเขามามบทบาทส�าคญ กระทงกลายเปนทางเลอกใหมของนกขาวในการน�า

เสนอขอมลสประชาชน เพราะนอกจากจะสะดวกและรวดเรวในการใชงานแลว ยง

สามารถสรางปฏสมพนธระหวางผสงสารและผรบสาร ท�าใหการรายงานขาวมมมมองท

หลากหลายมากขน อยางทรกนดอยแลววาโซเชยลมเดยทมความโดดเดนในเรองความ

รวดเรวของการน�าเสนอเหตการณเพอตอบสนองความตองการขอมลขาวสารของผคนได

อยางทนทวงท แตในขณะเดยวกนนนกยงมขอบกพรองทงในเรองของความถกตอง และ

ความนาเชอถอของขอมลเชนกน

ดวยประเดนทนาสนใจเกยวกบโซเชยลมเดยดงกลาวนน ไมวาจะเปนเรองของ

การมบทบาททส�าคญในการรายงานขาวชวงภาวะวกฤตทมความรวดเรว หรอประเดน

ขอสงสยทเกยวกบความถกตองของขอมลทนกขาวแตละคนไดน�าเสนอไปกด ท�าใหพวก

เราเลงเหนถงความส�าคญของการรายงานขาวทตองค�านงถงความถกตองทอยภายใตของ

ความรวดเรวดวยเปนหลก จงไดรบความรวมมอในการท�าการสมภาษณจากนกขาวมอ

อาชพ นกขาวพลเมอง และประชาชนทวไปทใช Twitter ในการรายงานขาวเปนประจ�า

เพอการน�าขอมลมาใชประกอบเปนแนวทางในการคด วเคราะห รวมไปถงการน�าเสนอ

ในดานรายละเอยดขาวสารทถกตองทสด

อยางทบอกคะ วาโลกยคสอใหมน ใคร ๆ กเปนนกขาวได กคงจะจรงอยบาง

หากเราไมพดถงในเรองของ “คณภาพของขาว” เพราะฉะนน ทงผรบสารและผบรโภค

ขาวสารเองนน คงจะตองใชวจารณญาณอยางมาก ในการคดอยางรอบคอบวาเราจะเชอ

ถอขาวนนไดมากนอยเพยงใด

โดยพวกเรามงหวงเปนอยางยงวาหนงสอเลมนจะกอใหเกดกระบวนการ

ถายทอดความร ประสบการณ การแลกเปลยนความคดเหน และก�าหนดแนวทางรวม

กนระหวางนกขาวอาชพ นกขาวพลเมอง สอตาง ๆ ทกแขนง และประชาชน เกยวกบ

การน�าเทคโนโลยดานการสอสารผานสอสงคมออนไลน โซเชยลมเดย (Social Media)

หรอ การน�าเสนอขอมลผาน Twitter มาชวยรายงานขาวในภาวะวกฤตทเกดขนไดเสมอ

รวมทงหารอแนวทางดานจรยธรรมและจรรยาบรรณทดทจะตองตระหนกถงเสมอ ตลอด

จนเพอใหประชาชนทสนใจในรายละเอยดขาวสารและผทเปนนกขาวพลเมองทวไปได

เหนถงแนวทางการรายงานขาวยคใหมในภาวะวกฤตวา ตองมการเตรยมพรอมอยางไร

เพอการน�าไปคด วเคราะห และประกอบการใชในการรายงานขาวไดอยางถกตองและ

เหมาะสมคะ

นางสาวภทรมน เสรมศลป

บรรณาธการ

สารบญ

เรอง หนา

ทฤษฎทเกยวกบการสอสาร 1

ทฤษฎการสอสาร 5

ววฒนาการการสอสาร 12

ทฤษฎการสอสารยคปจจบน 30

ทฤษฏ SMCR ของเบอรโล 43

การสอสารทางเดยวเชงเสนตรง 46

การสอสารเชงวงกลมของออสกดและชแรมม 49

ขอบขายประสบการณในทฤษฏการสอสาร 50

ทฤษฎทเกยวกบการรายงานขาว 53

หลกการเขยนขาว 55

โครงสรางของการเขยนขาว 57

คณสมบตของการเปนนกขาวทด 58

องคประกอบของขาว 59

องคประกอบการเขยนขาว 60

การพจารณาคดเลอกขาวเพอน�าเสนอ 65

การรายงานขาวชนสง 72

การมาถงของ สอใหม 81

Social Media คออะไร 87

ทวตเตอร คออะไร 93

ประวตความเปนมาของ Twitter 95

การคดคนและยคเรมตน 97

เรอง หนา

6 วธใชประโยชนจาก Twitter 99

สอพลเมอง มตใหมของการรายงานขาว 117

สอพลเมอง(citizen media) 121

Twitter กบหนงสอพมพ 126

Twitter กบโทรทศน 129

Twitter กบการพยากรณเหตการณ 135

Twitter กบการรายงานขาวในพนท 137

สมภาษณคนขาวทวตเตอร 149

ผลการศกษา

การใชทวตเตอรรายงานขาวในฐานะสอพลเมอง 159

บรรณานกรม 193

-1-

“การสอสาร” ตรงกบค�าในภาษาองกฤษวา “Communication” ซงไดมผ

ใหความหมายไวตาง ๆ กน ดงน

จอรจ เอ มลเลอร (George A. Miller) กลาววา “การสอสาร หมายถง

การถายทอดขาวสารจากทหนงไปยงอกทหนง”

คารลไอ โฮฟแลนด (Carl I. Hoveland) และคณะใหความเหนวา”การ

สอสาร คอกระบวนการทบคคลหนง (ผสงสาร) สงสงเรา (โดยปกตจะเปนภาษาพดหรอ

ภาษาเขยน) เพอเปลยนพฤตกรรมของบคคลอน ๆ (ผรบสาร)

ทฤษฎทเกยวกบการสอสาร

-2-

-3-

วอรเรน ดบเบลย วเวอร (Warren W. Weaver) ใหค�าอธบายเกยวกบการ

สอสารวา “การสอสารมความหมายกวาง ครอบคลมถงกระบวนการทกอยางทจตใจของ

คน ๆ หนง อาจมผลตอจตใจของคนอกคนหนง การสอสารจงไมหมายความแตเพยง

การเขยนและการพดเทานน หากแตยงรวมไปถงดนตร ภาพ การแสดง บลเลต และ

พฤตกรรมทกพฤตกรรมของมนษยอกดวย”

เจอรเกน รอยซ และเกรกอร เบทสน (Jurgen Ruesch and Gregory

Bateson) ใหความเหนวา “การสอสารไมไดหมายถงการถายทอดสารดวยภาษาพด

และภาษาเขยนทชดแจงและแสดงเจตนารมณเทานน แตการสอสารยงรวมไปถง

กระบวนการทงหลายทคนมอทธพลตอกนดวย ซงค�านยามนยดหลกทวาการกระท�าและ

เหตการณทงหลาย มลกษณะเปนการสอสาร หากมผเขาใจการกระท�าและเหตการณเหลา

นน นนกหมายความวาความเขาใจทเกดขนแกคน ๆ หนงนนไดเปลยนแปลงขาวสารท

คน ๆ นนมอยและมอทธพลตอบคคลผนน”

วลเบอร ชแรมม (Wilbur Schramm) อธบายวา “การสอสารคอการมความ

เขาใจรวมกนตอเครองหมายทแสดงขาวสาร (information signs)

ชารลส อ ออสกด (Charles E. Osgood) กลาววา “ความหมายโดยทวไป

การสอสารจะเกดขนเมอฝายหนง คอ ผสงสาร มอทธพลตออกฝายหนง คอ ผรบสาร

โดยใชสญญลกษณตาง ๆ ซงถกสงผานสอทเชอมระหวางสองฝาย”

เอเวอเรต เอม โรเจอรส และเอฟ ฟลอยด ชเมคเกอร (Everett M.Rogers

and F. Floyd Shoemaker) ใหความหมายวา “การสอสาร คอ กระบวนการซงสารถก

สงจากผสงสารไปยงผรบสาร”

บางทานกวา “การสอสาร” คอ การมสวนรวมในขาวสารรวมกนระหวาง

ผสงสารและผรบสาร สวนจอรจ เกรบเนอร ใหความหมายของการสอสารไววา

“การสอสาร คอกระบวนการทผสงสารและผรบสารมปฏสมพนธกนในสภาพแวดลอม

ทางสงคมเฉพาะ”

จากความหมายขางตน จะเหนไดวา สงหนงทความหมายเหลานมรวมกนกคอ

การสอสารของมนษยตงแตอยบนหลกของความสมพนธ (relationship) กลาวคอในการ

สอสารนนจะตองมผเกยวของอย 2 ฝาย โดยฝายหนงท�าหนาทเปนผสงสาร และอกฝาย

-4-

หนงท�าหนาทเปนผรบสาร ซงทงสองฝายมความเกยวกนหรอสมพนธกน

โดยสรป “การสอสาร คอ กระบวนการของการถายทอดสาร (message) จาก

บคคลฝายหนงซงเรยกวา ผสงสาร (source) ไปยงบคคลอกฝายหนง ซงเรยกวา ผรบ

สาร (receiver) โดยผานสอ (channel)”

แตถาหากเรามามองกนในอกมมมองหนง ทมองวาการสอสารระหวาง

มนษย ไมใชเปนเพยงการสงสารเพอกอใหเกดผลตามเจตนารมณของผสงสารตามความ

หมายทมกใชกนอยโดยทวไปเทานน แตการสอสารยงหมายความรวมไปถงการรบสาร

ปฏกรยาตอบกลบ หรอ feedback นอกจากนนกยงรวมถงอนตรกรยา หรอปฏกรยาท

มตอกนระหวางผสอสารทง 2 ฝาย ทงฝายผสงสารและฝายผรบสาร ปฏกรยาท

มตอกนนเรยกวา Interaction ปฏกรยาทมตอกนนจะเปนตวน�าไปสความรความเขาใจ

รวมกนในเรองของความหมาย (meaning) อยางใดอยางหนง หรอหลาย ๆ อยาง ดงนน

การสอสารในความหมายนจงนบเปนกระบวนการ 2 วถ หรอ Two - way Communi-

cation อยในตวของมนเอง เสมอนหนงเปนวงจรของความสมพนธทสรางขนมาเพอแลก

เปลยนความหมายทมอยในสมองของบคคลทสอสารกน (ตดตอกน) วงจรอนนอาจจะ

เกดขนเพยงวงจรเดยวกได ถาหากบคคลทท�าการสอสารกนนนมความสนทสนมชดเชอ

กนมาก รใจซงกนและกน หรอมความสมพนธสวนตวอยางใกลชด เชน สาม - ภรรยา

พอแมญาตพนอง เพอนสนท ครก บคคล เหลานเวลาท�าการสอสารกน วงจรของการ

แลกเปลยนความหมายทมอยในสมองอาจจะเกดขนเพยงวงจรเดยว เชน ช. กบ น. เปน

สามภรรยากน อยมาวนหนงตอนเยน ช. กพดกบน. วา “วนนออกไปกนขาวนอกบาน

กนเถอะ” ซง น. กสามารถแปลความหมายไดทนทและอาจตอบกลบไปอยางรวดเรว

วา “ดจงเลยพ” หรอ น. อาจจะไมพดแตใชอากปกรยาตอบกลบไป เชน สงสายตาเปน

ท�านองดใจและขอบคณ หรอหอมแกม ช. 1 ฟอด แสดงความขอบคณ อนนวงจรกจะ

เกดขนเพยงวงจรเดยว (ซงกรณแบบนอาจเกดขนบอยจน น. ไมตองถามกลบแลวกได

วาท�าไม) แตถาหาก น. โตตอบกลบไปดวยค�าพดทวา “เนองในโอกาสพเศษอะไรหรอ

พ” กจะท�าใหมการโตตอบแลกเปลยนความหมายทมอยในสมองของบคคล 2 คนแลว

กลายเปนวงจร 2 วงจรเกดขน โดย ช. อาจจะตอบกลบวา “วนนพไดรบการแตงตงให

เปนผจดการ เราไปฉลองกนเถอะ”

-5-

ทฤษฎการสอสาร

ทฤษฎการสอสาร คอ การอธบายการสอสารในดานความหมาย กระบวนการ

องคประกอบ วธการ บทบาทหนาท ผล อทธพล การใช การควบคม แนวคดของศาสตร

ตาง ๆ แนวโนมอนาคต และปรากฏการณเกยวกบการสอสาร แตการอธบายตองมการ

อางองอยางมเหตผลทไดจากหลกฐาน เอกสาร หรอปากค�าของมนษย

เราแปลค�านมาจากภาษาองกฤษทวา communication theory ซงมความ

หมายครอบคลมกวางขวาง รวมไปถง theory of communication (ทฤษฎของการ

สอสาร) theories in communication (ทฤษฎในการสอสาร) theories for com-

munication (ทฤษฎเพอการสอสาร) และ theories about communication (ทฤษฎ

เกยวกบการสอสาร)

ทฤษฎเพอการสอสาร

เกดขนมานานกอนทจะมการศกษาในสาขาวชานเทศศาสตร เรมดวยปรชญา

พทธและปรชญากรก ทวาดวยการคดและการพด หลกวธการเผยแพรศรทธาของศาสนา

ครสต ทฤษฎเศรษฐกจการเมองตาง ๆ วาดวยเสรภาพของการแสดงออกตงแตกอนการ

ปฏวตฝรงเศส ทฤษฎทางการแพทยและสรรวทยาทวาดวยประสาทกบการรบสารและ

สมรรถภาพในการสงสารของมนษย ทฤษฎจตวเคราะหและจตบ�าบดของฟรอยด รวม

ไปถงหลกและทฤษฎตาง ๆ วาดวยภาษา สงคม และวฒนธรรม ลวนแลวแตเปนทฤษฎ

ของสาขาตาง ๆ ทท�าหนาทเปนทฤษฎแนวปฏบต เพอการสอสารภายในบคคล ระหวาง

บคคล การสอสารในกลมหรอการสอสารในสงคมใหญ แมแตภายในสาขานเทศศาสตร

กอนทจะมการสถาปนาเปนสาขาการศกษาในยโรปและอเมรกาตอนตนศตวรรษท 20

ความรทไดมาจากการปฏบตงานวชาชพวารสารศาสตร กยงมบทบาทเปนทฤษฎหลก

เพอการปฏบตเรอยมา จนกระทงกลายเปนหลกสตรระดบปรญญาตรทสหรฐอเมรกา

ขยายไปเจรญเตบโตทเอเชยตะวนออก เอเชยใต องกฤษ และออสเตรเลย ในชวง 20 ป

-6-

กอนศตวรรษท 21

การศกษาทางดานวารสารศาสตรทแยกเปนเอกเทศในระดบมหาวทยาลย เรม

ตนเปนครงแรกทมหาวทยาลยมสซร และมหาวทยาลยโคลมเบยทนวยอรค จนในปจจบน

มวทยาลยหรอภาควชานเทศศาสตรในสหรฐอเมรกาประมาณ 1,500 แหง ในประเทศไทย

เกดขนแลวประมาณ 50 แหง โดยเรมตนทมหาวทยาลยธรรมศาสตรและจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย แลวขยายออกไปสสถาบนการศกษาทงของรฐและเอกชน

ในตอนตน ๆ การศกษานเทศกศาสตรจะมงเนนในดานการใชทฤษฎเพอการ

สอสารมาประยกตเปนเทคนควธ และทกษะในการประกอบอาชพทางดานการสอสาร

มวลชนในระบบการเมองตาง ๆ โดยเฉพาะแบบเสรประชาธปไตย และระบบตลาดเสร

บนพนฐานลทธทนนยม

โดยสรปทฤษฎเพอการสอสารกคอ ทฤษฎแนวปฏบต (operational theory)

หรอหลกวชาทงมวลในการปฏบตงานดานการสอสาร โดยเฉพาะการสอสารมวลชนท

อาศยหนงสอพมพ วทยกระจายเสยง โทรทศน ภาพยนตร และการสอสารธรกจทมการ

โฆษณา และการประชาสมพนธเปนหลกส�าคญ

ทฤษฎของการสอสาร (Theory of communication)

หลงสงครามโลกครงท 2 มหาวทยาลยในสหรฐไดพฒนาการศกษานเทศศาสตร

ทเนนสอนการปฏบตงานทางวชาชพ (professional practice) ไปสการศกษาวจยเพอ

สรางทฤษฎแนวปรชญาวทยาศาสตร โดยแรงผลกดนสวนหนงจากอทธพลทางปญญา (in-

tellectual influence) ของนกวชาการทอพยพมาจากยโรป อาท ลอน และลาซารสเฟลด

ทฤษฎของการสอสารจงเรมกอตงขน โดยคอย ๆ แยกจากทฤษฎทาง

สงคมวทยา จตวทยา และภาษา กลายมาเปนศาสตรไหมในตวของมนเองทเรยกวา การ

สอสารมวลชน (mass communication study) มงวจยผลของสอมวลชนทมตอการเมอง

สงคม และวฒนธรรม เราเรยกทฤษฎแนวปรชญาวทยาศาสตรในระยะเรมแรกนวา ทฤษฎ

การสอสารมวลชน (Mass Communication Theory) ซงจะเหนไดชดจากผลงานของ

วลเบอร ชรามม เมลวน เดอเฟอร และเดนส แมคเควล

-7-

แตกลมทฤษฎระบบ (Systems Theories) ของวเนอร แชนนอน และวเวอร

(Wiener – Shannon – Weaver) และในเชงการสอสารของมนษย (Human Commu-

nication) ของเบอรโล (Berlo) รวมทงในเชงการสอสารระหวางบคคล (Interpersonal

Communication) ของไฮเดอร นวคอมบ เฟสตงเกอร และออสกด (Heider-New-

comb-Festiger-Osgood) สงผลใหการศกษาดานสอสารมวลชนขยายตวออกไป

ครอบคลมอาณาบรเวณของการสอสาร (communication spheres) ทกวางขวางขน

วชาการสอสารมวลชนจงไดปรบปรงตนเอง และขยายตวจากความเปนเพยง

นเทศศลป (communication art) มาเปนนเทศศาสตร (Communication art and

science หรอทเรยกสน ๆ วา communication arts) สมบรณในสองทศวรรษสดทาย

ของศตวรรษท 20 ทฤษฎของการสอสารมไดจ�ากดอยเฉพาะทเกยวกบสอมวลชนเทานน

แตจะครอบคลมการสอสารทกประเภทและในทกปรบท (cintext) นบตงแตการสอสาร

ภายในบคคล (intrapersonal communication) จนไปถงการสอสารของโลก (global

communication) สรางเปนองคความรทอธบายการสอสารทวไป ในแงขององคประกอบ

โครงสราง กระบวนการ บทบาทหนาท จดประสงค (purposes) ประสทธผล (effective-

ness) ประสทธภาพ (efficiency) และคาประสทธภาพ (cost-efficiency)

ทฤษฎของการสอสารดงกลาว อาจจ�าแนกแยกยอยออกเปนทฤษฎตาง ๆ ใน

การสอสาร (theories in communication) เมอองคความรเขาไปเกยวของกบการสอสาร

ประเภทใดประเภทหนงโดยเฉพาะ เชน ทฤษฎตาง ๆ ในการสอสารระหวางบคคล หรอ

ในการสอสารมวลชน เปนตน

ทฤษฎเกยวกบการสอสาร (Theories about communication)

ทฤษฎแนวปฏบตในนเทศศลป และทฤษฎแนวปรชญาวทยาศาสตรใน

นเทศศาสตร ไดรวมกนสรางความเจรญกาวหนาใหแกทฤษฎการสอสารเปนอยางยง

สามารถผลตบณฑตออกไปท�างานในวชาชพปละมาก ๆ เฉพาะในประเทศไทย ซงม

นกศกษาในสาขานรวมทงสนไมต�ากวาหาหมนคน มบณฑตทจบออกไปปละหลายพนคน

ปญหาทบณฑตสวนใหญในประเทศตาง ๆ ตองเผชญมความคลายคลงกน คอไมสามารถ

-8-

น�าทฤษฎไปใชปฏบตไดในวงการวชาชพทสวนมากยงมลกษณะอนรกษนยม (conserva-

tism)... อนรกษนยมในแงทนกวชาชพสวนใหญยงมไดศกษาเลาเรยนมาโดยตรง และใน

แงทยงจะตองผกพนกบผลประโยชนของธรกจทเปนเจาของสอหรอเปนผอปถมภสอโดย

การใหโฆษณาหรอประชาสมพนธ

ชองวางระหวางวชาการและการปฏบตในวชาชพยงขยายวงกวางออกไป การ

ศกษาวจยสวนใหญในมหาวทยาลยผลกดนใหทฤษฎโนมเอยงไปในทางผลประโยชนของ

ประชาชน และในทางการสรางสรรคประชาสงคม (civil society) มากขน ในขณะทการ

ปฏบตในวชาชพสวนใหญยงเนนสงเสรมธรกจและอตสาหกรรมในระบบทนนยมเปน

เสมอนหนงพาณชยศลปอนเปนกลไกของตลาดเสรทมทนเปนปจจยหลก

ชองวางทกวางใหญกลายเปนความขดแยงของอดมการณสองขว (bipolar

ideoloty) และนเองทเปนจดเรมตนความเตบโตของทฤษฎสอสารแนววพากษ

ทฤษฎเศรษฐกจการเมอง เศรษฐกจสงคม สงคมจตวทยา มานษยวทยา

จรยศาสตร นเวศวทยา และสนทรยศาสตร ไดถกน�ามาเปนหลกและแนวในการมองการ

สอสารมวลชน สรางขนเปนกลมทฤษฎตาง ๆ ทเกยวกบการสอสาร จดวาเปนกลมทฤษฎ

ทพยายามอธบายเชงวพากษตอการสอสารทมผลกระทบตอชวตและสงคม

โดยสรป ทฤษฎการสอสารกคอการอธบายการสอสารในดานความหมาย

กระบวนการ องคประกอบ หลกการ วธการ บทบาทหนาท ผล อทธพล การใช การ

ควบคม ปรากฏการณทเกยวกบการสอสาร สภาพปญหา และแนวโนมในอนาคต รวม

ทงการอธบายแนวคดของศาสตรตาง ๆ ทเกยวกบการสอสาร

เราอาจจ�าแนกทฤษฎการสอสารออกไดเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คอ

(1) ทฤษฎการสอสารแนวปฏบต ทพฒนามาจากทฤษฎเพอการสอสาร

(2) ทฤษฎการสอสารแนวปรชญาวทยาศาสตร ทพฒนามาจากทฤษฎของการ

สอสาร และ

(3) ทฤษฎการสอสารแนววพากษ ทพฒนามาจากทฤษฎเกยวกบการสอสาร

ความส�าคญของทฤษฎการสอสาร

ทฤษฎการสอสารโดยรวมจดวาเปนแกนหรอองคความรในทางนเทศศาสตรทใช

-9-

เปนหลกในการศกษาวจย และการปฏบตงานทางดานนเทศศาสตรโดยทางตรง หรอโดย

ทางออม... โดยทางตรง อาท การสอสารมวลชน การโฆษณา การประชาสมพนธ... โดย

ทางออม อาท การสอสารภายในบคคล (จตวทยา) การสอสารระหวางบคคล (จตวทยา

และสงคมวทยา) การสอสารภายในองคกร (การบรหารองคกร) การสอสารของประเทศ

(รฐศาสตร)

เราอาจแยกแยะใหเหนความส�าคญของทฤษฎการสอสารแนวตาง ๆ ไดดงน

ทฤษฎแนวปฏบต (Operational theory)

ใช เป นหลกในการบรหารและปฏบตงานสอสารทกประเภทในสาขา

นเทศศาสตร และสาขาอนทเกยวของ สามารถน�ามาสรางเปนกลยทธ เพอการเพม

ประสทธผลและประสทธภาพของการสอสารมวลชน การสอสารพฒนาการ การสอสาร

การเมองหรอการสอสารธรกจ

ทฤษฎการสอสารแนวปฏบตสามารถน�ามาใชในการพฒนาคณภาพชวต ทง

ในดานการศกษา การพฒนาอารมณ และจตใจ รวมทงการพฒนาพฤตกรรม อาท การ

ใชสอเพอการเรยนร ความเพลดเพลน ความบนเทงหรอจตบ�าบด นอกจากนนยงจะเปน

ประโยชนตอการสอสาร เพอการพฒนาการเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและสง

แวดลอม

วชาตาง ๆ ในหลกสตรปรญญาตร สาขานเทศศาสตร จดวาเปนการรวมทฤษฎ

แนวปฏบตไว เพอสะดวกแกการศกษาทงในเชงองครวมและเชงแยกสวน... เชงองครวมอย

ในวชาแกนบงคบรวมเชงแยกสวนอยในวชาเอกบงคบสาขาตาง ๆ อาท สอสงพมพ วทย

กระจายเสยง โทรทศน ภาพยนตร การโฆษณา การประชาสมพนธ

ทฤษฎแนววพากษ (Critical theory)

ใชเปนหลกในการศกษาวจย และวพากษวจารณการสอสารภายในองคกร การ

สอสารสาธารณะ การสอสารมวลชน การสอสารระหวางประเทศ หรอการสอสารของ

-10-

โลก สามารถใชเปนพนฐานความคดของการสรางสมมตฐานในงานวจย และการแสวงหา

แนวหรอประเดนในการวพากษวจารณสอหรอการสอสารโดยนกวชาการ หรอนกวจารณ

สอ (media critics)

การศกษาทฤษฎแนววพากษ ควรอยในวชาปสงของระดบปรญญาตร หรอใน

วชาสวนใหญของระดบปรญญาโท

ทฤษฎแนวปรชญาวทยาศาสตร (Scientific-philosophical theory)

ใชเปนหลกในการแสวงหา (searching) หรอพสจน (proving) ขอเทจจรง หรอ

สจจะ ในเชงวทยาศาสตร เพอน�าไปเปนพนฐานหลกเพอการพฒนาการบรหารหรอการ

ปฏบตงานการสอสารทกประเภท รวมทงใชเปนหลกในการปรบปรงวพากษวจารณสอ

หรอการสอสารใหมคณคาในเชงสรางสรรค ปรชญาในทนมไดหมายถงวชาปรชญาทวไป

(general philosophy) แตหมายถงแนวคดลกซงและกวางขวางบนพนฐานการวจยเชง

วทยาศาสตร สามารถน�ามาใชเปนพนฐานในการสรางสมมตฐานของการวจย และการ

อางองในการศกษาวจยทางนเทศศาสตร

ทฤษฎการสอสารแนวปรชญาวทยาศาสตรเปดโอกาสใหเพมขยายขอบเขตของ

นเทศศาสตรออกไปทงในแนวดงและแนวราบ แนวดง ไดแก การศกษาคนควาลกซงใน

ความหมายปรชญา วตถประสงคบทบาทหนาท สทธเสรภาพ และความรบผดชอบของ

การสอสารประเภทตาง ๆ

แนวราบ ไดแก การศกษาความสมพนธเกยวโยงระหวางนเทศศาสตรกบศาสตร

อน ๆ อาท จตวทยา สงคมวทยา สงคมศาสตรแขนงตาง ๆ รวมทงวทยาศาสตรกายภาพ

วทยาศาสตรชวภาพ (Life sciences) พภพศาสตร (Earth sciences)

นอกจากนน ยงอาจน�าไปสการปฏรปหรอการปฏวตวชาการและวชาชพ

นเทศศาสตร ใหมคณประโยชนยงขนตอชวตและโลก กอใหเกดความคมคาคมทนในการ

ใชเทคโนโลยการสอสารในประเทศตาง ๆ และในโลกมนษยโดยรวม

ทฤษฎไซเบอรเนตกสของนอรเบรต วเนอร และทฤษฎสารเวลาขาองสมควร

กวยะ (เสนอทประชมราชบณฑตยสถาน เมอวนท 20 มนาคม 2545) เปนตวอยางของ

-11-

ทฤษฎแนวปรชญาวทยาศาสตรทขยายขอบเขตของนเทศศาสตรออกไปบรณาการกบ

ศาสตรทกแขนงทงในทางมนษยศาสตร สงคมศาสตร และวทยาศาสตร

สวนทฤษฎปทสถานซงเรมตนโดยวลเบอรชรามมแสดงใหเหนถงการศกษา

เจาะลกลงไปในบทบาทหนาทหรอภารกจของสอในปรบทของประเทศตาง ๆ ทมปทส

ถานทางการเมองและเศรษฐกจแตกตางกน ไดแก เสรนยม อ�านาจนยม เบดเสรจนยม

และทฤษฎความรบผดชอบทางสงคม

โดยสรป ทฤษฎการสอสารทกแนวและทกระดบมความส�าคญอยางยงตอการ

ศกษา ทางนเทศศาสตรทจ�าเปนตอการท�างานและการวจยทเกยวกบการสอสาร เชน

เดยวกบทฤษฎในศาสตรทกแขนง

ทฤษฎการสอสารมประโยชนตอชวต องคกร สงคม และโลก ทงโดยทางตรงและ

ทางออม การศกษาหรอการท�างานทปราศจากหลกการหรอทฤษฎ ยอมเปรยบเสมอนการ

แลนเรอออกไปสจดหมายปลายทางอกฝงหนงของมหาสมทร โดยปราศจากความรทาง

ภมศาสตร อตนยม ดาราศาสตร เศรษฐศาสตร นอกจากจะขาดประสทธผล (คอแลนเรอ

ไปไมถงจดหมายปลายทาง) หรอขาดประสทธภาพ (คอแลนเรอไปถงชากวาก�าหนด) แลว

ยงมความเสยงตอความเสยหาทส�าคญสองประการคอ ความเสยหายจากภยอนตราย (เชน

เรอเกยหนโสโครกหรอเรอแตกเพราะพาย) และความเสยหายจากการพลาดโอกาส (เชน

ทองเรอวาง ยงบรรทกสนคาบางประเภทไดอก แตไมรไมสนใจความตองการ ของตลาด)

ในทางนเทศศาสตร ความเสยหายจากภยอนตราย (risk cost) เหนไดชดจาก

การสอสารโดยไมรกฎหมายหรอจรยธรรมและการสอสารโดยไมรหลกจตวทยา

ความเสยหายจากการพลาดโอกาส (opportunity cost) อาจไดแก การบรหาร

สถานวทยหรอโทรทศนโดยขาดความรหรอไมค�านงถงศกยภาพของเครองสงหรอของ

บคลากร การไมถอโอกาสสอสารท�าความเขาใจเมอเราไดพบบคคลทมปญหาขดแยงกบเรา

ทงนเพราะเราไมรไมเขาใจทฤษฎความโนมเอยงรวมของนวคอมบ ซงบอกวาการสอสาร

ระหวางบคคลเปนโอกาสส�าคญของการประนประนอมความคดความเขาใจซงกนและกน

ความเสยหายอนเกดจากการพลาดโอกาสในทางนเทศศาสตร อาจมผลกระทบ

รนแรงตอชวตและทรพยสน อาท การมไดรายงานหรอเตอนภยเกยวกบสภาพอากาศให

ชาวประมงทราบ อาจท�าใหเกดความเสยหายอยางมหาศาลตอชวตและเรอประมง ดงเชน

-12-

กรณพายทขนฝงภาคใตของไทย หลายครง

การมไดสอสารสรางความอบอนในครอบครว อาจน�าไปสการตดยาของลก

หลาน หรอแมแตการฆาตวตายตามทฤษฏของเอมลดรแกง (Émile Durkheim) นก

สงคมวทยาชาวฝรงเศส ผเขยน “Le Suicide” (การฆาตวตาย) ในป ค.ศ. 1897 ซงได

เสนอวาสาเหตส�าคญอยางหนงของการฆาตวตาย คอความวปรตผดปกต (anomaly) ท

มไดมการระบายถายเทดวยการสอสารกบบคคลอน

ววฒนาการของทฤษฎการสอสาร

ยคกอนทฤษฎการสอสาร

ยคกอนทฤษฎ (pre-theoritical period) อาจยอนหลงไปหลายลานป เมอสตว

ประเภทหนงไดมววฒนาการมาสความเปนมนษยนบกลบมาจนถงครสตศตวรรษท 20

ววฒนาการสามพนหารอยลานปของสมองชวต (brain of life) ไดสรางเสรม

ใหสมองของมนษยมสมรรถนะหลายพนลานเทาของสมองแบคทเรย และนเองทท�าให

มนษยวานรไดววฒนาการมาเปนมนษยผช�านาญในการใชมอ (homo habills) มนษยผ

ลกขนยนตวตรง (homo erectus) มนษยผฉลาด (homo sapiens) และมนษยผฉลาด

แสนฉลาด (homo sapiens sapiens) อยางทเปนอยในปจจบน

ตลอดชวงระยะเวลาของววฒนาการสมองไดท�าหนาทเปนศนยกลางของการ

สอสาร 2 ระบบ คอ (1) การสอสารภายในรางกาย และ (2) การสอสารระหวางรางกาย

กบภายนอก ระหวางสงมชวตในสปชส (species) เดยวกน และกบสงภายนอกทรบรได

โดยอาศยชองทางหรอประสาทการสอสาร

1. การสอสารภายในรางกายเปนไปทงโดยมจตส�านก (conscious) จตใตส�านก

(subconscious) และจตไรส�านก (unconscious)

จตส�านกและจตใตส�านกอยเฉพาะภายในสมอง จตส�านกอยในรปแบบของการ

-13-

-14-

ส�านกรและการคด จตใตส�านกสวนใหญ “ซอนเรน” อยในสวนเลก ๆ ของสมองทท�าหนาท

เปนศนยเกบความจ�า คอ ฮปโปแคมปส (hippocampus) สวนจตไรส�านก หมายถง การ

สอสารระหวางสมองกบทกเซลลและทกอวยวะภายในรางกาย

2. การสอสารระหวางสงมชวตกบภายนอกรางกายของตนเอง หรอกบสง

แวดลอม สวนใหญกระท�าโดยจตส�านกทเกดจากการสงสาร และรบสารผานประสาท

การรบร แตกมการสอสารกบภายนอกอกสวนหนงทเกดขนในระดบจตใตส�านก เพราะใน

บรรดารป รส กลน เสยง หรอสมผส ทผานตาม ลน จมก ห หรอผวหนงเขาสสมองของ

เรานน จะมเพยงสวนเดยวทเรารบรในระบบจตส�านกของเรา นอกจากนนอาจจะผานเขา

ทางระบบจตใตส�านก เชน เสยงของท�านองเพลง (melody) ทขบรองโดยนกรองเพยงคน

เดยว มกจะผานเขาทางระบบจตส�านกแตเสยงประสาน (harmony) ของเครองดนตรนบ

รอยชนมกจะผานเขาทางระบบจตใตส�านก

กระบวนการสอสารทงภายในและภายนอกเกดขนมาพรอมกบสงมชวต แต

เมอสงมชวตไดววฒนามาเปนมนษย กระบวนการสอสารกยงมความสลบซบซอนมาก

ขน มพลง สมรรถภาพและสมรรถนะเพมมากขน เฉพาะภายในรางกายกไดมพฒนาการ

ของเนอเยอใหม (neocortex) ของสมองสวนบน ทท�าใหมการเรยนร การคด เกดปญญา

(intellignce) และภมปญญา (wisdom) ทเหนอกวาสตวอน ๆ แมในหมสปชสทคลายคลง

กบมนษย อาท ลงชมแปนซ หรอลงโบโนโบ

สวนดานภายนอกรางกาย มนษยกไดอาศยสมองปญญาและมอซงเปนมรดก

ของมนษยผลกขนยนตวตรง (homo erectus) สรางเครองมอหรอสวนขยายของมอ

(extension of hands) นบตงแตกอนหนไปจนถงสถานอวกาศ

อยางไรกตาม กระบวนการสอสารของมนษยตงแตจดแรกเรมก�าเนดมนษย

จนถงเอประมาณหาแสนป กยงเปนไปตามธรรมชาต เชนเดยวกบสตวทงหลาย นนคอ

เปนสงทเกดมาพรอมกบชวต และตองด�าเนนไปเพอตอบสนองความตองการของชวต เปน

สงทตองมเพอชวต (communication for life) และเปนสงทตองท�าโดยอตโนมต และ

ไมสามารถหลกเลยงหรอละเลยได (compulsory communication)

-15-

การสอสารโดยธรรมชาตตอบสนองความตองการทางเพศและความตองการ

ทางสงคม เพอท�าใหอตตา (self) ชาตพนธ (race) และสปชส (species) ของตนอยรอด

ปลอดภย นนคอ บทบาทหนาท (function) ทเปนเหตผลหลกของการทมนษยจะตองม

การสอสาร สวนบทบาทหนาทอนกเพมเสรมเขามาเปนสวนประกอบ เพอตอบสนองความ

ตองการพนฐานทขยายออกมาถงระดบชอเสยง ความภาคภมใจและอ�านาจเหนอผอน

กระนนกตาม บทบาทหนาทในการอยรอดปลอดภยของชวตและสงคมกยงม

ความส�าคญเปนอนดบแรกเรอยมา ยงมอนตรายหรออปสรรคตอการอยรอดปลอดภย

มาก มนษยกยงมความจ�าเปนทจะตองพฒนาการสอสารใหมประสทธผลมากขน และนเอง

ทท�าใหสมองของมนษยมพฒนาการขนในสวนหนาดานซายของเนอเยอใหม จนสามารถ

ท�าใหมนษยพดเปนค�าไดเมอประมาณ 5 แสนปกอน

การสอสารเปนค�า (verval communication) หรอการพดท�าใหสอสารกนได

เรวจนสามารถ ทจะลดหรอปองกนอนตรายจากสตวรายหรอมนษยกลมอน เพราะมนเปน

ความจ�าเปนทจะตองตอสเพอความอยรอดปลอดภย และนเองทเปนจดเรมตนของภาษา.

จากภาษาพดมาสภาษาภาพ และภาษาเขยน

หลกฐานภาษาภาพทไดพบทถ�าลาสโกสและถ�าโซเวตในฝรงเศส ถ�าอลตามราใน

สเปน รวมทงหลายแหงในออสเตรเลย สวนใหญมความหมายเกยวกบอ�านาจลกลบเหนอ

ธรรมชาต ท�าใหเราตองสนนษฐานวา ภาษาพดอยางเดยวไมเพยงพอตอการลดหรอขจด

อนตรายตอความอยรอดปลอดภยของมนษยเสยแลว ไมวาเขาจะอยในทองถนทวปใด

ภยอนตรายจากสตวหรอมนษยกลมอนอาจลดได ปองกนไดโดยการรวมตวกน

อยางรวดเรว ดวยการใชภาษาพด แตยงมภยอนตรายอกมากมายหลายอยางทมนษยตอง

ตกอยในสภาพจนตรอกจนใจ จนท�าอะไรไมได แมจะมการรวมตวรวมกลมชวยเหลอกน

เขมแขงเพยงใดกตาม

ภยอนตรายจากพาย น�าทวม แผนดนไหว ภเขาไฟ ฟาผา เชอโรค และความกลว

อนตรายทเกดจากอวชชา เมอไดเหนปรากฏการณธรรมชาต เชน สรยปราคา จนทรปราคา

ดาวหาง ดาวตก

ภยอนตรายและความกลวอนตรายนเองทอาจท�าใหมนษยตองท�าอะไรบาง

อยางเพอระบายความรสกกลว หรอพยายามตดตอสอสารขอความเหนใจจากอ�านาจ

-16-

“ลกลบ” ทอาจอยเบองหลงอาจจะตองรอง เตน เขยนภาพ ฆาสตว หรอฆามนษยดวย

กนเองเพอบชายนต

การพยายามสอสารกบ “อ�านาจลกลบ” กอใหเกดศาสนาโบราณและ

ไสยศาสตรของชนเผาตาง ๆ ในทกทวป แตเมอประมาณสามพนปศาสดาผเปรองปราชญ

และทรงปญญา ไดเสนอหลกศลธรรมเพอการอยรวมกนอยางสขสนตของเผาพนธมนษย

ท�าใหเกดศาสนาตาง ๆ ตอเนองกนมาในประวตศาสตร ไดแก ฮนด ขงจอ พทธ ครสต

อสลาม สกข (sikn) และบาไฮ

การสอสารกลายเปนองคประกอบส�าคญของศาสนาและไสยศาสตร ทงในดาน

การสถาปนาและในดานการเผยแพรลทธความเชอหรอค�าสอน

การสถาปนาลทธความเชอ ไดแก การสรางเรอง (story-making) การเลาเรอง

(story-telling) เกยวกบอ�านาจลกลบ เทพเจา พระเจาหรอภตผปศาจ

แมศาสนาพทธนกายมหายาน กยงมงใชจตวทยาการสรางเรอง สรางสมมต

เทพ และนทานชาดก เกยวกบการประสตในชาตและรปลกษณตาง ๆ ของพระพทธองค

ทงนเพอชกจงโนมนาวประชาชนใหตนเตน สนใจ และเลอมใสศรทธา อาท ลทธดนแดน

บรสทธของจนเชอวาถามศรทธาในอ�านาจของอมตาภา ซงเปนพระพทธเจาของเขตปจฉม

จะไดไปเกดใหมในแดนสขาวด ซงปราศจากความทกขโดยสนเชง มพระโพธสตวหลายองค

ทกลบมาเกดในหลายชาต เพอชวยเหลอมนษยกอนทจะบรรลการตรสรสงสดและกลาย

เปนพระพทธเจาอกพระองคหนง

อวโลกตศวร กถอกนวาเปนพระโพธสตวแหงความเมตตา สงสาร ซงคนจนเชอ

วาปรากฏออกมาในรางเจาแมกวนอม ผทรงเมตตาและใหทานแกเดกคอยชวยเหลอผตก

ทกขไดยาก และนกเดนทางในแดนกนดาร สวนในจกรวรรดเขมร พระเจาชยวรมนท 7

กไดสลกเปนจตรพกตรขนไวทง 54 ปรางค ในบรเวณปราสาทบายน (ไพชยนต)

ในดานการเผยแพรลทธความเชอหรอค�าสอนไดมการใชปจจยกลยทธ ทงในการ

สรางสอและในการสรางสาร ศาสนาพทธสอสารเผยแพรดวยภาษาบาล ซงเปนภาษาทชาว

บานอนเดยในยคนนเขาใจงายจนสามารถเขาถงหลกการสอสารภายในบคคล ระหวาง

บคคลและการสอสารสงคมเปนอยางด ทกศาสนามการใชค�าอปมาอปไมย (metaphor)

ทท�าใหเขาใจค�าสอนไดอยางลกซง

-17-

ศาสนาครสต นกายโปรเตสแตนต ใชสอสงพมพเผยแพรลทธลเธอรอยางจรงจง

มาตงแตป ค.ศ. 1536 โดยนกปฏรปศาสนา ฌอง กลแวง (Jean Calvin) เรมตนดวย

หนงสอ เรอง สถาบนศาสนาครสต (“L’ Institution de la Religion Chrétianne”)

ศาสนาครสตนกายคาทอลก ตงวทยาลยเผยแพรศรทธา (propaganda fide)

ในป ค.ศ. 1622 เพอผลตมชชนนารเปนสอบคคลออกไปสอนศาสนาในตางประเทศ นบ

วาเปนสถาบนการศกษาแหงแรกทสอนวชานเทศศาสตร แตกยงไมมองคความรทพอจะ

นบเปนหลกทฤษฎได

ในยคกอนทฤษฎนในชวงครสตศตวรรษท 19 ทางดานวทยาศาสตรกไดมการ

ศกษาเรองการสอสาร โดยมหลกฐานแนชดวา ชารล ดารวน (Charle Darwin) เจาของ

ทฤษฎววฒนาการ ไดเขยนหนงสอรายงานการศกษาเลมใหญ เรอง “The Expression

of Emotions in Man And Animals” (การแสดงอารมณของมนษยและสตว) ในป ค.

3ศ. 1872

โดยสรป ในชวงกอนทฤษฎน ยงมไดมการศกษาการสอสารอยางจรงจง ทง

ในระดบวชาชพและวชาการ ทเหนไดชดคอยงไมมการเปดสอนหลกสตรการสอสารหรอ

นเทศศาสตรเปนสาขา (discipline) ในมหาวทยาลย แมวาไดมความพยายามทจะเรยน

รเพอพฒนาการปฏบตงานสอสารบางแลวกตาม

ทฤษฎการสอสารยคตน

อาจเรยกไดวาเปนยคทไดมการพฒนาวชาการทางดานการสอสาร สรางเปน

ทฤษฎแนวปฏบตส�าหรบสถานศกษาในสถาบนชนสง เปนการน�าวชาการสอสารเขาส

ยคทฤษฎชวงแรก กอนทจะววฒนาการไปสยคสมยนยม จงอาจเรยกยคนอกอยางหนง

วา ยคกอนสมยนยม (pre-modern age) มแนวโนมพฒนาหลกการรายงานขาวสาร

ในชวตประจ�าวนใหเปนศลปะศาสตรแขนงใหมทเรยกวา วารสารศาสตร (journalism)

ยคนอาจแบงไดเปน 2 ชวงคอ ชวงแรกประมาณทศวรรษ 1890 ถงประมาณ

ทศวรรษ 1920 และชวงทสองทศวรรษท 1920 ถงประมาณทศวรรษท 1940

1. มการพฒนาวชาการสอสาร ใน 6 ดาน คอ

-18-

1.1 วารสารศาสตรทางสอสงพมพ (print journalism) มการกอตงโรงเรยน

หรอสถาบนวารสารศาสตรในสหรฐอเมรกา โดยเรมตนทมหาวทยาลยมสซร และ

มหาวทยาลยโคลมเบย (นครนวยอรค)

วชาการวารสารศาสตรคอย ๆ ขยายออกไปครอบคลมการโฆษณา (adver-

tising) และการประชาสมพนธ (public relations) โดยเฉพาะเมอนกหนงสอพมพตอง

มสวนรวมหรอสมผสกบงานการสอสารทงสองแขนง

เอดเวรด แบรเนส (Edward Bernays) หลานของซกมนดฟรอยด (Sigmund

Freud) เรมสรางทฤษฎการประชาสมพนธเปนกาวแรก หลงจากทไอวลตงส�านกงาน

ประชาสมพนธแหงแรก ทนวยอรก ในป 1903

1.2 วชาการภาพยนตร

คอย ๆ เรมเจรญเตบโตในสหรฐอเมรกา ฝรงเศส และเยอรมน โดยเฉพาะเมอ

มการสถาปนาระบบดารา (star system) ขนในฮอลลวด ในป 1910 และภาพยนตร

อเมรกนประสบความส�าเรจในการขยายอทธพลของฮอลลวดออกไปทวโลกตงแตป 1919

1.3 การปฏวตทางโทรคมนาคม

กอใหเกดการพฒนาวารสารศาสตรทางวทยและ โทรทศน (Broadcast jour-

nalism) การประดษฐเครองสงสญญาดวยคลนวทยของไฮนรค เฮรตส (Heinrich Hertz)

น�ามาสการก�าเนดสอใหม คอวทยกระจายเสยงส�าหรบนกวารสารศาสตรสมยใหม จะได

ใชในการรายงานขาวสารเปนประจ�าวน เรมตงแตป 1920 ทสถานเชลมฟอรดในประเทศ

องกฤษและป 1921 ทสถานหอไอเฟล ประเทศฝรงเศส

1.4 ทางดานหนงสอ

เรมเกดมวรรณกรรมมวลชน (Mass Literature) โดยการบกเบกของนก

เขยนอเมรกน ชอ เอช จ เวลส (H.G. Wells) นกเขยนองกฤษชอ ด เอช ลอเรนซ (D.H.

Lawrence) และนกเขยนฝรงเศส ชอ จลส เวรน (Jules Verne) มการเขยนเรองแนว

วทยาศาสตรเพอปอนสถานวทยกระจายเสยงและภาพยนตร หนงสอกลายเปนสอมวลชน

ประเภทชา (slower media) ทเปนพนฐานส�าคญของการพฒนาสอมวลชนประเภทเรว

(faster media) ทใชระบบอเลกทรอนกส

1.5 ทางดานสงคมวทยาการสอสาร (Sociology of Communication)

-19-

เอมล ดรแกง (Émile Durkheim) นกสงคมวทยาชาวฝรงเศสท�าการวจยเกยว

กบความสมพนธระหวางการสอสารกบการฆาตวตาย สรางเปนทฤษฎอตวนบาตกรรม

(Théorie de Suicide 1897) ทเสนอวาสงคมทมระดบการสอสารระหวางบคคลต�าจะ

มอตราการฆาตวตายสง ทฤษฎนย�าใหเหนบทบาทและความส�าคญของการสอสารทมตอ

การแกปญหาสงคม

1.6 ทางดานจตวทยาการสอสาร (Psychology of Communication)

ซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) เขยนหนงสอเกยวกบการตความหมาย

หรอการท�านายฝน (1900) และเรยงความสามเรองเกยวกบเรองเพศ (1905) อาจถอได

วาเปนบคคลแรกทไดศกษาเกยวกบการสอสารภายในบคคล (intrapersonal commu-

nication) อยางลกซงจรงจง ทงในดานทฤษฎและการปฏบต ซงรจกกนทวไปในนามของ

จตวเคราะห (psychoanalysis) และจตบ�าบด (psychotherapy)

2. ในชวงทสอง

(ทศวรรษ 1920 ถงทศวรรษ 1940) เปนชวงทโลกโดยเฉพาะสหรฐอเมรกา

เผชญกบวกฤตการณรายแรง คอภาวะเศรษฐกจตกต�า (Depression) ในป 1929 ผนวก

กบความเตบโตของลทธนาซในเยอรมน และลทธฟาสชสตในอตาล ทน�าไปสสงครามโลก

ครงทสอง (1939 – 1945)

ในชวงทสองน อาณาเขตของทฤษฎการสอสารไดขยายออกไปครอบคลม

รฐศาสตรของการสอสาร (Politics of Communication) เกดปรากฏการณทอาจ

วเคราะหเชงทฤษฎออกไดเปน 3 ปทสถาน คอ ทฤษฎเสรนยมแบบตะวนตก (Western

Libertarianism) ทฤษฎอ�านาจนยมนาซและฟาสชสต (Nazi-Fascist Authoritarianism)

และทฤษฎเบดเสรจนยมมารกซสต-เลนนสต (Marxist-Leninist Totalitarianism)

2.1 ทฤษฎอ�านาจนยมนาซและฟาสชสต

หลกการและกลยทธการสอสารไดถกน�ามาใชทงเชงรกและเชงรบ เยอรมนยค

ฮตเลอรและอตาลยคมสโสลน พฒนากลไกการโฆษณาชวนเชอ (propaganda machine)

ตงแตระดบแผนกขนไปสระดบกระทรวง ใชสอสงพมพ วทยกระจายเสยง ละครและ

ภาพยนตร ในการปฏบตการทางจตวทยา (psychological actions) โนมนาวจงใจให

หลงเชอในลทธถอเชอชาตผวพรรณ (racism) และการก�าจดศตรของสงคม

-20-

โจเซฟ เกบเบลส (Joseph Goebbels) ประสบความส�าเรจสงในการแปร

กลยทธจตวทยาการสอสาร ออกมาเปนโครงสรางของรฐทมประสทธภาพในการปลกระดม

คนเยอรมนใหท�าตามความคดของผน�า (Führer) อยางมวเมา จนถงกบรวมกนสงหารยว

หลายลานคนดวยวธการโหดรายทารณ

แซรจ ชาโกตน (Serge Tchakhotine) ศาสตราจารยจตวทยาสงคมแหง

มหาวทยาลยปารส ศกษายทธการการโฆษณาชวนเชอของเยอรมน เขยนเปนหนงสอ

เลมส�าคญประกอบการบรรยายเรอง “Le Viol des Foules par la Propagande

Politique” (การขมขนฝงชนดวยการโฆษณาชวนเชอทางการเมอง) ตพมพในป 1940

กอนสงครามโลกครงทสองเพยงสองเดอน

อกเรองหนงคอ “ปรชญาและโครงสรางของฟาสซสตเยอรมน” โดยโรเบรต เอ

แบรด (Robert A. Brady) ศาสตราจารยวชาเศรษฐศาสตรแหงมหาวทยาลยแคลฟอรเนย

ตพมพในองกฤษป 1937

ยทธการการโฆษณาชวนเชอของเยอรมน เปนปรากฏการณทางการเมองและ

สงคมทผลกดนใหเหนความส�าคญของการศกษาวชาการรณรงคทางการเมองและสาธารณ

มต (Political Campaign and Public Opinion) ในสาขาจตวทยาสงคม รฐศาสตร และ

นเทศศาสตร ยคหลงสงครามโลกครงทสอง

วอลเตอร ลปมนน (Walter Lipmann) นกวารสารศาสตรอเมรกนเขยนเรอง

“สาธารณมต” (1922) แฮโรลด ด ลาสเวลล (Harold D. Lasswell) ศาสตราจารย

รฐศาสตรอเมรกนเขยนเรอง “เทคนคการโฆษณาชวนเชอในสงครามโลก” (1927) และ

“การโฆษณาชวนเชอและเผดจการ” (1936) ทงสองนบวาเปนผบกเบกคนส�าคญใหสาขา

วชาการสอสารการเมองขนมาเคยงขางสาขาวชาการสอสารองคกรทมการประชาสมพนธ

เปนแกนหลก

ในชวงทสองของยคตนน นกวชาการหลายคนไดรบมอบหมายจากรฐบาลให

ท�าหนาทวจยเกยวกบการโฆษณาชวนเชอและขาวสารสรงคราม เพอใชเปนกลยทธการ

สอสารตอตานการโฆษณาชวนเชอของฝายอกษะในชวงกอนและระหวางสงครามโลก

ครงทสอง นกคณตศาสตร พอล เอฟ ลาซารสเฟลด (Paul F. Lazarsfeld) เปนคนหนง

ทไดรบการแตงตงเปนหวหนาส�านกงานวจยวทยของมลนธรอคกเฟลเลอร และตอมาเปน

-21-

นกวจยทปรกษาของส�านกงานสารนเทศสงคราม เขาไดผลตผลงานวจยทส�าคญหลายชน

รวมทงการสรางสมมตฐานการไหลสองทอดของขาวสาร (Two-step flow hypothesis)

หลายเปนคนหนงทรวมวางรากฐานการวจยเพอสรางทฤษฎการสอสารในสหรฐอเมรกา

ทง ๆ ทเขาเคยเปนเพยงผไดรบทนรอกกเฟลเลอรผานทางมหาวทยาลยเวยนนาทเขาได

รบปรญญาเอกทางคณตศาสตร

2.2 ทฤษฎเสรนยมแบบตะวนตก

จากการทจะตองเขารวมรบกบฝายพนธมตรทงในแนวหนาและแนวหลง รวมทง

การแกปญหาเศรษฐกจตกต�าภายในประเทศ ท�าใหประธานาธบด แฟรงคลน ดโรสเวลต

เองกตองหนมาพงพากลยทธการประชาสมพนธ ทงในระดบประเทศและระหวางประเทศ

เขาไดสรางลทธนวดล (New Deal) เพอแกปญหาความสมพนธระหวางนายจาง

กบลกจาง และระหวางเศรษฐนายทนกบคนจน ไดใชบคลกเฉพาะตนทเตมเปยมไปดวย

ความมมนษยสมพนธ รวมทงสอสงพมพและวทยกระจายเสยงในการจงใจคนอเมรกน

ใหเหนความจ�าเปนทจะตองเขารวมรบกบฝายพนธมตร นบวาเปนการน�าหลกการและ

ทฤษฎการประชาสมพนธของภาคเอกชนไปใชในภาครฐไดอยางผล หลงสงครามจงไดม

การเปดสอนวชาการสอสารสาธารณะ (Public Communication) และบรการขาวสาร

สาธารณะ (Public information Service) ทงในอเมรกาและยโรปกลายเปนแขนงวชา

หนงของการประชาสมพนธในประเทศไทยทเรยกวา “การประชาสมพนธภาครฐ” หรอ

“การประชาสมพนธของรฐบาล” ถอไดวาเปนทฤษฎการสอสารภายในกรอบปทสถาน

การเมองแบบเสรประชาธปไตย

2.3. ทฤษฎเบดเสรจนยมแบบมารกซสต-เลนนสต

ส�าหรบในสหภาพโซเวยต ตงแตการปฏวตรสเซย ในป 1920 เลนนเขยนทฤษฎ

การเมองแนวสงคมนยมหลายเลม ในสวนทเกยวกบการสอสารมวลชน เขาไดเสนอแนวคด

ส�าคญทวา สอมวลชนจะตองเปนของรฐโดยการควบคมของพรรค มหนาทในการใหการ

ศกษาแกชนชนกรรมาชพ มใชท�าธรกจขายขาวเชนในประเทศเสรนยม ซงสอมวลชนมก

จะกลายเปนเพยงเครองมอของนายทน

ทฤษฎพนฐานอดมทศนมาจากทฤษฎมารกซสตผสมผสานกนออกมาเปน

ทฤษฎมารกซสต-เลนนสต (Marxism-Leninism) ซงจะมอทธพลอยางมากตอประเทศ

-22-

คอมมวนสตหลงสงครามโลกครงทสอง โดยเฉพาะอยางยงในจนและเวยตนาม

มองในแงทฤษฎปทสถาน (normative theory) ทฤษฎมารกซสต-เลนนสต

สรางรฐเบดเสรจนยม (totalitarian state) ทรฐมอ�านาจเตมในการด�าเนนงานการสอสาร

มวลชน เพอใหเปนกลไกการโฆษณาชวนเชอ (propaganda machine) ทจะปลกระดม

มวลชนและผลกดนประเทศไปสความเปนสงคมนยมทสมบรณ

การศกษาวารสารศาสตรสงคมนยม (socialist journalism) ในประเทศ

คอมมวนสตจงไดมงเนนไปทเปาหมายอดมการณนนบตงแตทศวรรษ 1920 เรอยมา

จนถงครงหลงของศตวรรษ 20 คขนานมากบวารสารศาสตรนยม (liberal journalism)

ในประเทศตะวนตกและทนยมตะวนตก

ทฤษฎการสอสารยคกลาง

ยคนเรมตงแตประมาณป 1945 หลงสงครามโลกครงทสองจนมาถงทศวรรษ

1970 อาจเรยกไดวาเปนยคโมเดรนนสต (modernism) มแนวโนมส�าคญสามประการคอ

1. การวพากษทฤษฎการสอสารของกลมอ�านาจนยม และเบดเสรจนยม

2. การกอเกดทฤษฎสอสารเพอการพฒนา หรอนเทศศาสตรพฒนาการ (De-

velopment Communication Theory

3. การวพากษลทธสมยนยม (modernism) ทเปนจดเรมตนของลทธหลงสมย

นยม (postmodernism)

4. การพฒนาเทคนคและเทคโนโลยอนเปนทมาของศาสตรแหงการสอสาร

มวลชน

1. ในภาพรวม การวพากษทฤษฎของกลมอ�านาจนยมและเบดเสรจนยม กคอ

การวเคราะหเชงมานษยวทยาวาเปนแนวคดทขดตอหลกสทธมนษยชน ปดกนเสรภาพ

ทางการเมองของปจเจกชน ใชสอมวลชนปฏบตการทางจตวทยาอยางเขมขนเพอผล

ทางการเมองของฝายเผดจการ สอมวลชนมประสทธผลสงในเชงการเมอง แตขาดคณคา

-23-

ในเชงมนษยธรรม

การวพากษไดกอใหเกดทฤษฎหลากหลายทเกยวกบผลและอทธพลของสอใน

เชงลบ อาท

กลมทฤษฎผลอนไมจ�ากดของสอ (unlimited effects) ไดแก ทฤษฎกระสนปน

(magic bullet theory) และทฤษฎกระสนเงน (silver bullet theory) ซงเชอวาการ

โฆษณาชวนเชอของสอมวลชนมอทธพลตอความเชอและพฤตกรรมของมวลชนอยาง

มหาศาล เชน ในกรณทฮตเลอรกระท�าตอประชาชนชาวเยอรมนกอนสงครามโลกครงท

2 ทฤษฎเขมฉดยา (hypodermic needle theory) ทพยายามแสดงใหเหนวาสอมวลชน

สามารถอดฉด “สารอยางเดยวกน” แกสมาชกทงหมดของสงคมมวลชนอยางไดผล

กลมทฤษฎนตอมาถก “ลบลาง” ดวยกลมทฤษฎผลทจ�ากดของสอ (limited

effects) ทอางปจจยตวแปรตาง ๆ

ทางดานจตวทยา สงคมวทยา หรอรฐศาสตรทสามารถจ�ากดผลของสอได ทาง

ดานจตวทยา เชน กระบวนการเลอกสรร (selective process) ความนาเชอถอของ

แหลงสาร (source credibility) กระบวนการยอมรบนวตกรรม (innovation adoption

process) ทฤษฎแรงเสรม (reinforcement theory)

ทางดานสงคมวทยา เชน แบบจ�าลองการเกยวโยงพงพากนของผลจาก

สอมวลชน (dependency model of media effects) สมมตฐานการไหลสองทอดของ

การสอสาร (two-step flow of communication) แบบจ�าลองสงคมวฒนธรรมและกลม

ประเภททางสงคมในกระบวนการโนมนาวใจ (sociocultural and social categories

models of the persuasion process)

ทางดานรฐศาสตร เชน ทฤษฎปทสถานของการปฏบตงานสอสารมวลชน

(normative theories of media performance)

อยางไรกตาม การวพากษผลและอทธพลของสอมไดจ�ากดอยเฉพาะผลทาง

ตรงเทานน หากมงมองไปทผลทางออมดวย ทฤษฎส�าคญทยงศกษากนจนถงปจจบน

ไดแก ทฤษฎคนเฝาประต (gatekeeper theory) ซงเครท ลอน (Kurt Lewin) เปนผ

เรมเสนอในป 1947 วาสอมวลชนเปนผกลนกรองคดเลอกขาวใหเหลอนอยลงเพอการ

เสนอตอประชาชน แสดงใหเหนอ�านาจเดดขาดของสอมวลชนทไมมใครเขาไปเกยวของ

-24-

ได ทฤษฎบทบาทหนาทในการก�าหนดวาระ (agend-setting function) โดยลาซารสเฟล

ด (Lazarsfeld) เรมชใหเหนตงแตป 1944 วานกการเมองพยายามโนมน�าประชามตให

สนใจแตวาระเรองราวทสอดคลองสนบสนนจดยนของพรรคตน ซงตอมาแมคคอมบและ

ชอว (McCombs and Shaws) ในป 1972 ไดเสนอเปนทฤษฎทแสดงอทธพลทางออม

ของสอในการชน�าวาระทางสงคม หรอเรองราวทตองใหความสนใจ

แบบจ�าลองการขยายวงของความเงยบ (spiral of silence) ซงโนแอล-นอ

ยมนน (Noelle-Neumann) เรมเสนอตงแตป 1974 วาสอมวลชนเปนผสรางบรรยากาศ

ของความคดเหน (climate of opinion) ทท�าใหปจเจกชนรแนวโนมของประชามต และ

มกจะปดปากเงยบเมอรสกวาประชามตไมตรงกบความคดเหนของตน จ�านวนปจเจกชน

ทปดปากเงยบจะเพมขนเรอยๆ ตามสดสวนความเขมขนของประชามตนน

2. นอกจากแนวโนมในการวพากษผลและอทธพลของสอแลว ยคกลางของ

ทฤษฎการสอสารยงมแนวโนมในการเสนอแนวคดและแนวทางใหมเกยวกบบทบาทหนาท

ของสอมวลชน เพราะมแรงผลกดนจากผลของสงคราม สงครามท�าใหเหนความส�าคญของ

การบรณะฟนฟพฒนายโรปตะวนตก การขยายขอบเขตการพฒนาออกไปสประเทศทยง

ดอยพฒนาในโลกทสาม รวมทงความส�าคญทจะตองปรบเปลยนบทบาทของสอมวลชนให

หนมาเนนสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในประเทศ ตาง ๆ ทกทวป

ไดเกดมกล มทฤษฎทรวมเรยกวา ทฤษฎการสอสารเพอการพฒนา หรอ

นเทศศาสตรพฒนาการ ซงสวนใหญมาจากนกวชาการอเมรกนทตระหนกในอ�านาจ

อทธพลของสอ และประสงคจะใชสอในแนวทางใหมทจะชวยแกไขปญหาของโลก โดย

เฉพาะในสวนทยงยากจนและมองเหนวาลาสมย

แดเนยล เลอรเนอร (Daniel Lerner) เขยนหนงสอเรอง :”The Passing of

Traditional Society, Modernization of the Middle East” (การผานไปของสงคม

ประเพณดงเดม การท�าใหตะวนออกกลางทนสมย) ในป 1958 เสนอความคดใหเปลยน

ตะวนออกกลางจากสภาพสงคมประเพณดงเดมไปสความทนสมย เปนหนงสอเลมส�าคญ

ทชธงทฤษฎการสอสารเพอการพฒนาอยางกลาหาญ

ทฤษฎของเขาไดรบการสนบสนนโดยทฤษฎทางเศรษฐศาสตรของรอสตอฟ

(Rostow) ทเสนอในป 1960 วา ประเทศทดอยพฒนาจะเจรญเตบโตไดกดวยการท�าให

-25-

เปนประเทศอตสาหกรรม (industrialization) มฉะนนกไมสามารถทจะบนเหน (take-

off) ขนไปสความทนสมยได

หลงจากนนอกสองป เอเวอเรตต รอเจอรส (Everett Rogers) ทมเทงานวจย

และเปดฉากเสนอทฤษฎสอสารนวตกรรม (communication of innovation) ไปทวโลก

แนวความคดของเขามอทธพลเปนอนมากตอนกนเทศศาสตรในประเทศทก�าลงพฒนา

โดยเฉพาะแบบจ�าลองการยอมรบของชาวบาน (adoption process model of the

peasants) ทยงน�ามาประยกตใชกนอยในปจจบน

ลเซยนพาย (Ludien Pye) ในปเดยวกนเขยนเรอง “บทบาทของทหารใน

ประเทศก�าลงพฒนา”

แตทตอกย�าความส�าคญของสอมวลชนในการพฒนามากเปนพเศษจนพดไดวา

เปนจดเรมตนของนเทศศาสตรพฒนาการทแทจรงกคอหนงสอเรอง “สอมวลชนกบการ

พฒนาประเทศ” (1964) ของวลเบอรชรามบ (Wilbur Schramm) นกสงคมวทยาทตอ

มาไดรบการยกยองวาเปนนกวชาการสอสารมวลชนทส�าคญทสดคนหนงของโลก

ทฤษฎเหลานมงเสนอใหสอชวยสงเสรมสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมของประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะทยงลาหลง โดยมองเหนวา “การพฒนากคอการ

ท�าใหทนสมย” (เลอรเนอร) “การพฒนาคอความมนคง” (แมคนามารา) “การพฒนาคอ

เสรภาพ” (ฌองมาเออ ผอ�านวยการยเนสโก) “การพฒนาคอการปฏวตดวยเสรภาพ” (เฮ

อรเบรต มารแชล รฐมนตรตางประเทศของสหรฐ)

แตกถกยอนวพากษ (reverse criticism) วาการท�าใหทนสมย (moderniza-

tion) กคอการท�าใหเปนตะวนตก (westernization) ท�าใหเปนอเมรกน (Americaniza-

tion) เปนการหลอหลอมโนมนาวใหเชอในลทธนยม (modernism) เปนเสรภาพทน�าไป

สความเปนทาสความคดและวฒนธรรมตะวนตก

3. การวพากษลทธสมยนยม (modernism) เปนจดเรมตนของลทธหลงสมย

นยม (postmodernism) นกทฤษฎแนววพากษจ�านวนมใชนอยไดทมเทศกษาวจยเพอ

โตแยงหรอตกเตอนใหประเทศก�าลงพฒนายงคดไตรตรองกอนทจะทมตวยอมรบลทธ

สมยนยมจากนกวชาการชาวอเมรกน

เฮอรเบอรต มาคคเซ (Herbert Marcuse) ไดวางรากฐานการวพากษสงคม

-26-

-27-

ไวในหนงสอเรอง มนษยมตเดยว (One-dimensional Man) ซงเสนอในป 1964 วา

วทยาศาสตรและเทคโนโลยไดถกน�ามาเปนบรรทดฐานความคดและเครองมอสรางความ

ทนสมย ทายทสดกไดลดระดบการพดและการคดของมนษยใหเหลอเพยงมตเดยว อาท

การรวบความจรงกบการปรากฏความจรงไวดวยกน การรวบสงของกบบทบาทหนาทของ

มนไวดวยกน การรวบธนบตรกบความสขไวดวยกน

ทฤษฎของเขาสรางขนตงแตสอนอยทสาขาปรชญาในมหาวทยาลยฟรงเฟรต

ซงรจกกนในนามของส�านกแฟรงเฟรต (Frankfurt School) มสวนเปนชนวนใหนกศกษา

ลกฮอตอตานสถาบนทนนยม (capitalist establishment) และสงคมบรโภค (society

of consumption) ทงในปารส และแคลฟอรเนย ในป 1968 ชอของเขาถกกลาอางวา

อยในกลมสามเอม (3 M’s) ผปฏวตสงคม คอ Marx, Mao และ Marcuse

เฮอรเบรต ชลเลอร (Herbert Schillet) แหงมหาวทยาลยซานดเอโก

มลรฐแคลฟอรเนย เปนผผลกดนทฤษฎวพากษออกไปสทฤษฎใหมทอาจเรยกวาลทธ

จกรวรรดนยมทางการสอสาร (communication imperialism) โดยการเขยนเรอง

จกรวรรดอเมรกนกบการสอสาร “American Empire and Communicaiton”

(1969) ตามมาดวยหนงสออกหลายเลมทเปนศนยรวมความคดตอตาน “การรกรานทาง

วฒนธรรม” ของสหรฐอเมรกา ตดตามสนบสนนดวยงานวจยของ คารล นอรเดนสเตรง

(Karl Nordenstreng) ตาปโอ วารส (Tapio Varis) จากประเทศฟนแลนด สมควร กว

ยะ, บญรกษ บญญะเขตมาลา จากประเทศไทยและนกคดนกวชาการอกหลายคนจาก

ตะวนออกกลางและอเมรกาใตในชวงทศวรรษ 1970

ในบทความเรอง “La Morale des Objects” (วตถธรรม) ตพมพในวารสา

รนทเทศศาสตรของฝรงเศส (1969) ฌอง โบดรยารด (Jean Baudrillard) มสวนรเรม

อยางส�าคญในการสถาปนาทฤษฎการบรโภคสญญะ (consumption of signs) ทประสม

ประสานแนวคดลทธนยมบรโภคของมารคเซและลทธจกรวรรดนยมทางการสอสารของ

ชลเลอรทฤษฎบรโภคสญญะอธบายวา ในประเทศทมงคงฟมเฟอย (Pays de Cocagne)

ดวยลทธบรโภค มนษยมความสขความหวงของชวตอยทความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

ทจะท�าใหเขาไดบรโภควตถอยางฟมเฟอย แตในความเปนจรงเขาตองบรโภค “สญญะ

ของวตถ” ทมาจากสอมวลชนดวยและโดยทวไป “สญญะ” กมกจะไมตรงกบ “วตถ”

-28-

หรอผลตภณฑ

ทฤษฎทวพากษการบรโภคสญญะ วเคราะหลทธบรโภคและวจารณลทธ

จกรวรรดนยมทางการสอสาร ไดรวมกนกระตนเตอนอยางรนแรงใหโลกของนเทศศาสตร

ผานจากยคสมยนยม (modernism) มาสยคหลงสมยนยม (postmodernism) ใน

ทศวรรษ 1980

4. การพฒนาเทคนคและเทคโนโลยกลายเปนทมาของวชาการสอสารมวลชน

ยอนกลบมาทสหรฐอเมรกาหลงสงครามโลกครงท 2 นกคดนกวชาการไมเพยงแตจะได

เสนอแนวคดทฤษฎการสอสารเพอการพฒนาโลกทสาม (ประเทศดอยพฒนาและก�าลง

พฒนา) เทานน หากยงไดพยายามศกษาวจยเพอพฒนาเทคนคและเทคโนโลยการสอสาร

ของตนเองใหเพมพนคณคาและประสทธภาพอยโดยตลอด อาจเรยกรวมแนวคดทฤษฎ

เหลานอยในกลมพฒนาการสอสาร (communication development) ซงตอมายเนส

โกกไดน�าไปเปนพนฐานในการตงโครงการนานาชาต เพอการพฒนาการสอสาร (Inter-

national Program for Communication Development) และญปนกไดน�าแนวคด

ไปสรางแผนพฒนาระบบเครอขายสารสนเทศ (Information Network System) ทเรม

ตนตงแตป 1985-2000 ท�าใหญปนกาวเขามาสสภาพสงคมสอสาร (cybersociety) ใน

ตนศตวรรษท 21

ทฤษฎทส�าคญและเปนรากฐานของการพฒนาสงคมสอสารเรอยมาจนถง

ปจจบนกคอ ไซเบอรเนตกส (Cybernetics) ซงหมายถงศาสตรทวาดวยการสอสาร

และการควบคมภายในสตวและในเครองจกร ซงน�าเสนอโดยนอรเบรต วเนอร (Norber

Wiener) เมอป 1948 แสดงใหเหนบทบาทส�าคญของสารสนเทศในการเสรมสรางและ

ด�ารงสงคมมนษย โดยอาศยกลไกการปอนไปและปอนกลบ (feedforward-feedback

mechanism) ภายในระบบชวตและระบบสงคม ซงถอวามชวตเชนเดยวกน ชวตและ

สงคมจะเจรญพฒนาไปไดกโดยการพฒนาระบบการสอสารทสามารถถายทอดแลกเปลยน

สารสนเทศกนไดอยางมประสทธภาพ

ในปเดยวกน ฮาโรลด ลาสเวลล (Harold Lasswell) เสนอทฤษฎบทบาท

หนาทของสอมวลชน (functionalism) เสนอใหเหนชดเจนเปนครงแรกวาบทบาทหนาท

ของสอมวลชน คอการด�ารงรกษาและบรณาการสงคม (social integration) จงจะตองม

-29-

การปรบปรงพฒนาสอมวลชนมใหเกดความลมเหลว (dysfunction) ในการปฏบตหนาท

ของตนคอ การเฝาระวงสภาพแวดลอม การประสานสวนตาง ๆ ของสงคมใหตอบสนอง

ตอสภาพแวดลอม และการถายทอดมรดกทางวฒนธรรม

อกทฤษฎหนงแมในตอนเรมตนมไดเกยวกบการสอสารมวลชนโดยตรง แตก

ถกน�ามาประยกตใชในการพฒนาสอมวลชน นนคอ ทฤษฎสารสนเทศ (information

theory) ของ แชนนอน และวเวอร (Shannon and Weaver) ซงพฒนาขนในป 1949

เสนอเปนแบบจ�าลองทวเคราะหการถายทอดสารนเทศ และแสดงใหเหนการสอสาร

เปนกระบวนการทเรมตนจากแหลงสาร (source) เลอกสาร (message) ถายทอดไป

(transmitted) ในรปแบบของสญญาณ (signal) ผานชองทางการสอสาร (channel) ไป

ยงเครองรบ (receive) ซงแปลงสญญาณเปนสารส�าหรบจดหมายปลายทาง (destination)

ในกระบวนการนอาจมสงรบกวนหรอแทรกแซง (noise or interference) ซงท�าใหสาร

ทสงกบสารทรบแตกตางกนได

แบบจ�าลองของทฤษฎสารสนเทศน มสวนเปนแรงบนดาลใจให เดวด เค เบอร

โล (David K. Berlo) พฒนาไปเปนแบบจ�าลองทางจตวทยาวาดวยองคประกอบของการ

สอสารระหวางบคคลทรจกกนดในนามของ S M C R (Source, Message, Channel,

Receiver) พมพในหนงสอ ชอ “The Process of Communication” (กระบวนการ

สอสาร” ในป 1960

แตองคประกอบของกระบวนการการสอสารทเสนอเพมเตมอยางมความส�าคญ

จากทฤษฎสารสนเทศของแชนนอน-วเวอร กคอการเขารหสและการถอดรหส (encod-

ing-decoding) ของผสงสารและผรบสารในแบบจ�าลองเชงวงกลมของ วลเบอร ชรา

มม และ ชารลส ออสกด (Wilbur Schramm and Charles osgood) ท�าใหเหนวาการ

สอสารของมนษยและของสอมวลชนจะมประสทธผลสงกตอเมอการเขารหสถอดรหสทด

ผสอสารทงสองฝายจะตองมความรความสามารถในการแปลสารสนเทศ (information)

เปนสาร (messgae) และแปลงสารเปนสารสนเทศไดทงสองทศทาง

ทฤษฎอกกลมหนงทน�ามาประยกตใชบอยครงในการเพมประสทธภาพของการ

สอสารมวลชนกคอแนวคดของแบบจ�าลองการใชประโยชนและการไดรบความพงพอใจ

(uses and gratifications) โดยเฉพาะของเอลฮคทซ (Elihu Katz) และคณะ (1974)

-30-

ซงเสนอวา “การใชประโยชนและการไดรบความพงพอใจของผรบสารมาจากการเปดรบ

สารจากสอมวลชนทเขาคาดหวงวาจะใหสารสนเทศตามความตองการ อนเกดจากสภาวะ

ทางจตใจและทางสงคม”

จากทฤษฎนท�าใหเรมตระหนกวาสอมวลชนทประสบความส�าเรจจะตองมการ

วเคราะหวจยใหรความตองการสารสนเทศของประชาชน รวมทงสภาวะทางจตใจและ

สงคมอนเปนทมาของความตองการนนอยตลอดเวลา

ทฤษฎทกลาวขางตนมประโยชนอยางยงตอการสอสารมวลชน ซงถอวาเปนการ

สอสารทส�าคญทสดของสงคมสมยใหม (modern society) ในทสดกกอใหเกดศาสตรใหม

ทขยายตวมาจากวารสารศาสตร เรยกวา วชาการสอสารมวลชน

สถาบนการศกษาหลายแหลงในสหรฐอเมรกาไดตอเตมชอคณะหรอสถาบน

วารสารศาสตร เรยกเปน “วารสารศาสตรและสอสารมวชชน” (Journalism and Mass

Communication) ซงในประเทศไทยกจะเหนไดชดเจนจากกรณของมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร ทกอตงขนเปนคณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชนในชวงทศวรรษ 1970

เชนเดยวกน

แตสถาบนการศกษาอกสวนหนงกขยายขอบเขตหลกสตรการศกษาออกไป

ครอบคลมวาทะวทยา และศลปะการแสดง แลวเรยกรวมวานเทศศาสตร (Communica-

tion Arts) ซงตองการใหหมายถงทงศลปะและศาสตรของการสอสาร (Art and Science

of Communication) ดงเชนในกรณของคณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ใน

ปจจบนสถาบนการศกษาสวนใหญในประเทศไทยนยมใชค�าวา “นเทศศาสตร” ยกเวน

มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยรามค�าแหง และมหาวทยาลยเชยงใหม ซงตอง

เนนความส�าคญของวชาการทเกยวกบสอมวลชน ซงถอวาเปนสอหลกของสงคมมวลชน

ทฤษฎการสอสารยคปจจบน

ยคนอาจแบงไดเปน 2 ชวง คอ ชวงแรกตงแตประมาณป 1980 ถงประมาณป

1995 และชวงทสองประมาณป 1990 จนถงปจจบน คอป 2002

-31-

1. ในชวงแรก มแนวโนมการพฒนาแนวคดทฤษฎการสอสารมาใน 2 ทศทาง คอ

1.การวพากษเชงองครวม (holistic approach criticism) ทน�าโลก

การสอสารเขาสยคหลงสมยนยม และ

2.การปฏรปแนวคดและแนวทางการพฒนาการสอสารในสงคมใหม

1.1 การวพากษเชงองครวม หมายถง การทนกคด นกวจย จากสาขาวชาตาง

ๆ หนมาใชความคดเชงองครวม วเคราะหและวพากษการสอสารในระบบทนนยมเสรของ

สงคมเศรษฐกจการตลาด (liberal capitalism in market economy)

ในเชงเศรษฐกจการเมอง เกดกลมทฤษฎการครอบง�าก�าหนด (determinism)

ทวพากษวาเทคโนโลยลทธสมยนยม และลทธการแพรกระจายของรอเจอรส (Rogers’s

Diffusionism) มอ�านาจในการก�าหนดชะตากรรมของประเทศ (fatalism) เทคโนโลย

สรางสอใหเปนพระเจา (dei ex machina) และ “เปดโอกาสใหชนชนน�ามอ�านาจเหนอ

ความรและการตดสนใจของประชาชน” ตามทศนะของ ฌอง ฟรองซวส ลโอตารด (Jean

Francois Lyotard) ในหนงสอเรอง “La Condition Postmoderne” (1979)

มองลกและกวางไปในปรชญาเชงองครวม ฌาคสแดรดา (Jacques Derrida)

และมแชล ฟโกลต (Michel Foucault) สนบสนนแนวคดเชงวพากษของลโอตารด และ

เสรมตอวาในยคสอหลากหลาย รฐบาลและชนชนน�ายงไดใชเทคโนโลยการสอสารควบคม

พฤตกรรมสงคมแบบตามจ�าลอง “กวาดดโดยรอบ” (panopticon) ซงถอวาเปนการ

ละเมดสทธและคณคาความเปนมนษยของประชาชน ทงสามนกวชาการจงไดเสนอ

แนวคดใหมทเรยกวา ลทธหลงสมยนยม (postmodernism) ถอวาในสงคมใหม เอกชน

ตองเขามามบทบาทในการสรางระบบสารสนเทศเสร (free flow of information) ทง

ในองคกรและในสงคม

สมควร กวยะ เสนอแนวคดไวเมอป 1986 วา มองในแงอ�านาจอทธพลของ

เทคโนโลย เราอาจแบงประเทศในโลกออกไดเปน 2 กลม คอ กลมประเทศทก�าหนด

เทคโนโลย และกลมประเทศทถกก�าหนดโดยเทคโนโลย กลมแรกสรางเทคโนโลยเพอ

ตอบสนองความตองการของสงคม กลมทสองถกเทคโนโลยจากกลมแรกเขามาก�าหนดวถ

ชวต และระบบเศรษฐกจสงคมของประเทศ กอใหเกดความเสยเปรยบทงดานเศรษฐกจ

-32-

การเมอง และสงคมวฒนธรรม ประเทศจะตองใชเงนมหาศาล เปนตนทนของการท�าเผอ

ท�าเกนอยางฟมเฟอยโดยไมจ�าเปน (redundancy cost) รวมทงตนทนของการสญเสย

โอกาสในการผลตเทคโนโลยของตนเอง (opportunities cost)

วสาหกจหรอการประกอบการ (entreprise) ในทศวรรษ 1980 มลกษณะเปน

นามธรรม และหลากหลายรปแบบเตมไปดวยภาษาสญลกษณ และกระแสการสอสารท

เปนบอเกดของการปรบโครงสราง และล�าดบชนของการพงพาอาศยกนในระดบโลก แต

การตอสแขงขนทขยายขอบเขตและเพมความเขมขนไดบบบงคบใหเจาของกจการและผ

บรหารตองน�าความรนแรง และความวจตรวตถาร (violence and hardcore fantasy)

ของศลปะประยกตมาใชในการสอสารและวทยายทธการบรหารองคกร

วฒนธรรมการโฆษณาและการโฆษณาชวนเชอแอบแฝงตามแบบฮอลลวด

(Hollywoodian hidden propaganda) แทรกซมเขาไปสวถและวธการสอสารของ

มนษยในสงคมหลงสมยใหม จนถงขนาดทอาจมสวนในการสรางวฒนธรรมสงครามเยน

หรอแมสงครามยง

1.2 แนวโนมทสองในชวงแรกของทฤษฎการสอสารยคปจจบน คอการปฏรป

แนวคดและแนวทางของการพฒนาการสอสารในสงคมใหม

สงคมใหมตองอาศยสารสนเทศเปนปจจยหลกของการสรางและธ�ารงพฒนา

สงคม จงตองสรางและพฒนาระบบสารสนเทศ ทงในองคกรและในสงคม

บนพนฐานแนวคดจากรายงานเรอง L’ Informatisation de la Societe (การ

สรางสงคมใหเปนระบบสารสนเทศ) ของซมองโนรา และอะแลงแมงก (Simon Nora และ

Alain Minc) ทเสนอตอรฐบาลฝรงเศส ในป 1978 องคกรกลายเปนองคกรสารสนเทศ

(Information Organization) สงคมกลายเปนสงคมสารสนเทศ (Information Society)

ตองอาศยการสนบสนนทางเทคโนโลยจากระบบคอมพวเตอร ซงเปนปจจยหลกของการ

สรางระบบสารสนเทศ (Informationization)

สหรฐอเมรกา ยโรปตะวนตก และญปน จงเรมวางแผนพฒนานทศทางนมา

ตงแตตนทศวรรษ 1980 แผนของญปนด�าเนนงานโดยบรรษทโทรเลขและโทรศพทแหง

ชาต (NTT) ภายใตโครงการ 15 ป เพอพฒนาระบบเครอขายสารสนเทศ (Information

Network System) กลายเปนแมแบบส�าคญส�าหรบสาธารณรฐเกาหล มาเลเซย และ

-33-

ประเทศก�าลงพฒนาอกหลายประเทศ จดมงหมายกเพอน�าเทคโนโลยของชาตมาสราง

สงคมสารสนเทศทพงตนเองได

ตอมาภายหลงความหมายของค�า “สงคมสารสนเทศ” ไดขยายครอบคลม

มาถงค�า “สงคมความร” (Knowledge Society) และ “สงคมสอสาร” (Cyber หรอ

Communication Soiety)

สงคมความร หมายถง สงคมสารสนเทศทเนนสารสนเทศประเภทความรส�าคญ

กวาประเภทอน เพราะเชอวาความรคอสารสนเทศทพสจนสรปแลววาเปนความจรง และ

มสาระพรอมจะน�าไปใชเปนประโยชนตอชวตและสงคม

สงคมสอสาร คอ สงคมสารสนเทศทประชากรสวนใหญมเครองมอสอสารหรอ

เทคโนโลยสารสนเทศ (Information Technology) พรอมทจะสอสารกนไดอยางรวดเรว

และกวางขวาง อาณาบรเวณของการสอสาร ครอบคลมทกทองถนของสงคม และสามารถ

ขยายออกไปไดทวโลกในยคโลกาภวตน (globalisation)

ทฤษฎโลกาภวตนถอก�าเนดขนในบทความเรอง Globalization ทศาสตราจาร

ยธโอดอร เววตต (Theoder Levitt) เสนอในวารสาร “Harvard Business Review”

เมอป 1983 แมวากอนหนานนในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง มการใชค�านกนแลว

ในทางดานการเงน (financial globalization) มความหมายถงการคาขามพรมแดนใน

ระบบการเงนระหวางประเทศ

2. ในชวงทสองของทฤษฎการสอสารยคปจจบน ซงเรมตงแตประมาณกลาง

ทศวรรษ 1990 มาถงป 2002 นบวาเปนชวงวกฤตทางทฤษฎ (Theoritical Crisis) ทส�าคญ

มากอกครงหนงในประวตศาสตรทฤษฎการสอสาร ทงนเพราะถงแมโลกจะมเทคโนโลย

สารสนเทศ โดยเฉพาะระบบอนเตอรเนตทสามารถท�าใหทกองคกรและทกสงคมตดตอ

เชอมโยงกนไดในอาณาจกรไซเบอร (Cyberspace) หรอโลกไซเบอร (Cyberworld)

แตโลกภายใตการบรหารจดการขององคกรโลก หรอสหประชาชาตกยงอยในสภาพไร

ระเบยบและแตกแยกจลาจลกนจนถงขนท�าศกสงคราม

รายงานการศกษาปญหาการสอสารของโลก โดยคณะกรรมาธการ “แมคไบรด”

ของยเนสโก ไดพบมาตงแตป 1978 วา ในโลกหนงเดยวนมหลายความคด หลายความ

เชอ หลายความเหน (“Many Voices, One World” ชอของรายงานทพมพเปนหนงสอ

-34-

ในป 1979) แตทโลกมปญหากเพราะวาประเทศตาง ๆ และสงคมวฒนธรรมตาง ๆ ไม

พยายามสอสารท�าความเขาใจและประนประนอมยอมรบกน ทงนเพราะมทฐในลทธความ

เชอของตน หรอมผลประโยชนขดแยงกนในทางเศรษฐกจการเมอง จนกระทงทศวรรษ

สดทายของศตวรรษท 20 ทฐหรอความขดแยงเหลานนกยงไมบรรเทาเบาบาง แตกลบยง

รนแรงจนกลายเปนความตงเครยดระหวางภมรฐศาสตร (geopolitics) ภมเศรษฐศาสตร

(geoeconomics) และภมสงคมวฒนธรรม (geosocio-culture) อาณาจกรทางเศรษฐกจ

ของโลกขยายเขาไปกาวกายแทรกซอนกบอาณาจกรทางการเมอง การปกครอง ซงมความ

เหลอมล�ากนอยแลวกบอาณาจกรทางสงคมวฒนธรรม ความตงเครยด (tension) กลาย

เปนความเครยดของโลก (world stress) ทบนทอนทงสขภาพกายและจตของประชากร

การท�าศกสงคราม การกอการราย การตอสเชงกลยทธเศรษฐกจ หรอแมแต

การแขงขนกนในเชงอตสาหกรรม กลายเปนสงทบอนท�าลายคณภาพชวต คณภาพของ

สงแวดลอม หรอระบบนเวศ โดยเฉพาะอยางยง ขวญ ก�าลงใจ และศกดศรเกยรตภม

ของมนษยชาต

ทายทสดความขดแยงในความเปนจรงกน�ามาสความรสกขดแยงในเชงทฤษฎ

เขาท�านอง “สอยงมาก การสอสารยงนอย” (The more the media, the less the

communication) ซงอาจจะเปนเพราะวาสอสวนใหญมกถกใชเพอสรางสงคมบรโภค

ทมนษยแขงขนกนดวยการโฆษณาสนคาฟมเฟอย หรอโฆษณาชวนเชอลทธเศรษฐกจ

การเมองทไมค�านงถงสทธเสรภาพและคณคาของความเปนมนษย สอสวนนอยเทานน

ทถกใชเพอสรางสงคมสารสนเทศหรอสงคมความรทแทจรง ซงมนษยอยรวมกนดวยสต

ปญญาและคณธรรมความรบผดชอบรวมกน

แตเหตผลทแนนอนกคอ ทฤษฎการสอสารตงแตกอนยคทฤษฎ ยคสมยนยม

ยคหลงสมยนยม แมมการวพากษวจารณ และปรบปรงพฒนามาแลวเพยงใด ทฤษฎการ

สอสารกยงอยในกรอบของปรชญาตะวนตกทเนนเทคนคนยม (technism) มากกวามนษย

นยม (humanism) และเปนการสอสารทางเดยวมากกวาการสอสารสองทาง ทงนเพราะ

ปรชญาตะวนตกมรากฐานมาจากลทธเทวนยมแนวศาสนาครสต (Christian theism) ซง

ถอวาพระเจาองคเดยวมอ�านาจเหนอมนษย ถายทอดมาเปนกระบวนทศนการสอสารเบอง

บนสเบองลาง (top-down communication) จากผน�าถงประชาชน จากคนรวยถงคนจน

-35-

จากคนมถงคนไมม (have to have-not) จากนายทนผผลตถงประชาชนผบรโภค จากผ

มอ�านาจทางเศรษฐกจหรอการเมองถงผบรโภคสญญะ ซงหมายถงผจายเงนสวนหนงซอ

ความเปนนามธรรมทไมมตวตนของสนคาหรออดมการณ

การแสวงหากระบวนทศนใหมจงคอย ๆ เรมขนในตอนตนทศวรรณ 1990 และ

คอยทวความเขมขนจรงจงในครงหลงของทศวรรษน

รฐธรรมนณฉบบ 2540 ของประเทศไทยไดรบทฤษฎสอมวลชนประชาธปไตย

มาเปนแนวทางของรฐ ในการปฏรปการสอสารมวลชนใหมหลกประกนเสรภาพ อสรภาพ

ความเสมอภาค ความรบผดชอบ และประสทธภาพเพอสาธารณประโยชน และเพอสงคม

ตามทบญญตในมาตรา 39, 40 และ 41

อมาตยา เสน (Amatya sen) นกเศรษฐศาสตรผไดรบรางวลโนเบล ในป 1996

เสนอทฤษฎกระแสเสรของขาวสารเพอพฒนาเศรษฐกจ (free flow of information for

economic development) ชใหเหนวาความเปดกวางของขาวสาร (informational

openness) จะสงเสรมระบอบประชาธปไตยและระบอบประชาธปไตยจะสงเสรมการ

พฒนาเศรษฐกจทแทจรงและยงยน เพราะผน�าในระบอบนจะรบรขอมลขาวสารทถกตอง

เพอการรเรมและด�าเนนโครงการพฒนาอยางมประสทธภาพ

โจเซฟ สตกลทซ (Joseph Stiglitz) นกเศรษฐศาสตรอกคนหนงทไดรบรางวล

โนเบล ในป 2000 เสนอทฤษฎสารสนเทศอสมมาตร (Asymetric Information) แสดง

เปนสมการวาความแตกตางทางสารสนเทศท�าใหเกดความแตกตางระหวางกลมคนรวย

กบคนจน เชน การรบรขาวสารเรองสมปทานของรฐเรวกวาหรอดกวายอมไดเปรยบใน

การยนซองประกวดราคา ท�าใหมโอกาสดกวาในการไดมาซงสมปทาน ท�าใหมโอกาสท

จะเพมความร�ารวยยงกวาคนทมไดรบรขาวสารเกยวกบสมปทาน

ทฤษฎนยนยนถงบทบาทส�าคญของการเผยแพรสารสนเทศเพอการพฒนา

เศรษฐกจและสงคม ทวาการเผยแพรสารสนเทศนนจะตองยดหลกความโปรงใส ความ

เสมอภาค และความรบผดชอบตอสงคมโดยรวม ไมวาจะเปนการเผยแพรสารสนเทศของ

สอประเภทใด การท�างานบนพนฐานอดมการณดงกลาว จงตองมอสรภาพในทางวชาชพ

(professional independence) ซงถอวาเปนจรยธรรมทส�าคญ

ในชวงเวลาเดยวกน สมควร กวยะ ไดน�าเอาทฤษฎความรบผดชอบตอสงคม

-36-

มาปฏรปการประชาสมพนธแบบดงเดม สรางเปนทฤษฎการประชาสมพนธใหมทเรยก

วา การสอสารองคกรเชงบรณาการ (Integrated Oraganizational Communication)

ทฤษฎนเสนอวาองคกรจะตองปรบเปลยนปรชญา (1) จากการสอสารมตเดยวมาเปนการ

สอสารหลายมต (multi-dimensional communication) ใชหลายสอ หลายทศทาง

และมวตถประสงคเพอสงเสรมทงองคกรและสงคมอยางเปนธรรม (2) จากการสอสารถง

สาธารณชนหรอมวลชนมาเปนการสอสารกบสมาชกของสงคม เนนสงคมภายในองคกร

และชมชนรอบองคกร กอนขยายขอบเขตออกไปสองคกรอน และสงคมมวลชน (3) จาก

การสอสารโนมนาวใจใหคลอยตามมาเปนการสอสารเพอสรางความเปนหนงเดยวบน

พนฐานความแตกตาง (oneness of differences) ของความร ความคด และบทบาท

หนาท (4) จากการสอสารเพอสรางเสรมภาพลกษณ (mind image) ขององคกรเพยง

ดานเดยวมาเปนการสอสารเพอสงเสรมภาพจรง (real image) ทแสดงความรบผดชอบ

ขององคกรตอสงคมตอโลกและตอชวตของเพอนมนษย ไมวาจะเปนลกคาหรอกลมเปา

หมายขององคกรหรอไม

แตการเปลยนกระบวนทศน (paradingm shift) ทมความหมายความส�าคญ

มาก เรมตนโดย ฟรตจอฟ คาปรา (Fritjof Capra) นกวจยสาขาฟสกส จากมหาวทยาลย

เวยนนา ซงตอมาไดเปนผอ�านวยการศนยนเวศศกษา (Ecoliteracy) ทมหาวทยาลยเบรก

เลย แคลฟอรเนย ในป 1975 เขาจดประกายกระบวนทศนใหมเชงปรชญาฟสกสในหนงสอ

เรอง The Tao of Physics (เตาแหงฟสกส) โดยการประยกตทฤษฎแนวปรชญาตะวนออก

โดยเฉพาะฮนด พทธ และเตา เขาบรณาการกบสจธรรมทางวทยาศาสตรทคนพบใหมใน

ศตวรรษท 20 อาท ทฤษฎควอนตม (Quantum Theory) และทฤษฎจกรวาลวทยาตาง

ๆ (Cosmological Theories) เสนอใหเหนคณคาเชงวทยาศาสตรของปรชญาตะวนออก

ทสมควรจะน�ามาปฏรปสงคมทไดถกกระท�าใหเปนทาสความคดของตะวนตกตลอดมา

ป 1982 เขาเสนอปรชญาสงคมแนวใหมเชงองครวมในหนงสอเรอง “The

Turning Point” (จดเปลยนแปลงแหงศตวรรษ) เสนอใหใชการคดเชงองครวม (holistic

thinking) ในการแกปญหาของสงคมและของโลก โดยเฉพาะอยางยงใหสอมวลชนค�านง

ถงสงแวดลอม มจตส�านกทจะท�าความรจก เขาใจ ชวยอนรกษระบบนเวศ และสงเสรม

การพฒนาทยงยน

-37-

-38-

ในป 1996 หนงสอเรอง “The Web of Life” (ใยแหงชวต) ของเขา ปฏรป

ปรชญาวทยาศาสตรบนพนฐานทฤษฎระบบ (Systems Theories) ทฤษฎไซเบอรเนต

กส และทฤษฎเกยา (Gaia Theory) ของเจมส เลฟลอก (James Lovelock) ทเสนอ

วา โลกกเปนสงมชวตเปนอภชวต (Superbeing) ทชวตทงหลายอยรวมกนเปนสหชวต

(symbiosis) เชนเดยวกบทแบคทเรยนบแสนลานมชวตรวมกนกบรางกายมนษย สรปให

เหนวาการสอสารหรอสนนธานกรรม (communication) คอความเชอมโยงระหวางกน

(interconnectedness) ของทกระบบ ระบบชวต ระบสงคม ระบบโลก เปนกระบวน

การเชอมโยงดวยสารสนเทศในรปแบบของปฏสมพนธระหวางการปอนไปและการปอน

กลบ (feed forward – feedback interacfion) ท�าใหทกสวนของระบบตดตอเชอม

โยงกนตามหลกปรชญาของนเวศวทยาแนวลก (deep ecology)

จากพนฐานแนวคดหนงสอสามเลมของฟรตจอฟ คาปรา สมควร กวยะ

พยายามน�ามาสรางเปนกระบวนทศนใหมของการสอสารมวลชน ในหนงสอเรองนเวศ

นเทศ (Eco-communication) ในป 1997

นเวศวทยาเปนแนวคดการสอสารเชงนเวศวทยา (Ecological Communi-

cation) ทเสนอใหสอมวลชนเปลยนมโนทศนของการท�างาน จากการเสนอขาวสารตาม

กระแสในรปแบบดงเดมของวารสารศาสตรอเมรกน (American journalism) ซงวาง

รากฐานหยงลกมาตงแตตนศตวรรษมาเปนการเฝาตดตามสบสวนสอบสวนพฤตกรรม

และผลกระทบของอตสาหกรรมเชงลบ (negative industry) ทมตอระบบนเวศ ดน น�า

อากาศ อาหาร ชวต และโลก สอมวลชนใหมจะตองมจตส�านกรบผดชอบอยางลกซงตอ

ความเสอมโทรมของชวตโลก และหลกเลยงการโฆษณาสนบสนนผลตภณฑทก�าลงกอ

ใหเกดผลกระทบเชงลบระยะยาวตอพภพ (The Earth) ซงเปนทอยแหงเดยวและอาจ

จะเปนแหลงสดทายของมนษยชาต

ส�าหรบกระบวนทศนใหมทเกยวของกบการสอสารภายในบคคล และการ

สอสารระหวางบคคล มความเคลอนไหวทนาสนใจในการเสนอทฤษฎปญญาแหงจต

วญญาณ (Spiritual Intelligence Quotient หรอ SQ) ในสหรฐอเมรกา โดยไมเคล เพ

อรซงเกอร (Micheal Persinger) นกจตประสาทวทยา เรมตนในป 1990 แตมการขยาย

ความคดโดย วเอส รามจนทรน (V.S. Ramachandran) แหงมหาวทยาลยแคลฟอรเนย

-39-

ในป 1997 และเปนทยอมรบกวางขวางในป 2000 เมอมเชล เลวน (Michel Levin) เขยน

หนงสอเรอง “Spiritual Intelligence Awakening the Power of Your Spirituality

and Intuition”

เสนทางเดนของปญญาแหงจตวญญาณ (Paths of SQ) ม 6 ประการคอ การ

รจกหนาท (Duty) การรจกทะนถนอม (Nurturing) การแสวงหาความร (Knowledge)

การปรบเปลยนลกษณะตน (Personal Transformation) การสรางภราดรภาพ (Broth-

erhood) และการเปนผน�าแบบบรการ (Servant Leadership)

ทฤษฎปญญาแหงจตวญญาณ เปนแนวคดใหมในการพฒนาการสอสารของ

มนษย คลายทฤษฎเสนทางทปราศจากกาลเวลา (The Timeless Way) ของดปกโชปรา

(Deepak Chopra) ในหนงสอ “Ageless Body, Timeless mind” (1993) ทเสนอวา

มนษยจะตองรจกใชธรรมะหรอพลงแหงววฒนาการ (power of evolution) มาเปน

พลงสรางสรรครางกายและจตใจ โดยปฏบตตนในเสนทางทปราศจากกาลเวลาหรอความ

เสอมโทรมตามอายขยทเรวเกนควร คอ

(1) รจกชนชมกบความเงยบ (silence)

(2) รจกความสมพนธเชงบวกของตนกบธรรมชาต (nature)

(3) ไววางใจในความรสกของตนเอง (trust in own feeling)

(4) มความมนคงในทามกลางความสบสนวนวาย (self – centered amid

chaos)

(5) รจกเลนสนกสนานเหมอนเดก (childlike fantasy and play)

(6) มนใจในสตสมปชญญะของตน (trust in own conscionsness) และ

(7) ไมยดตดความคดดงเดมแตสรางเสรมความคดสรางสรรคตลอดเวลา (non

– attachment but openness to won creativity)

ทงทฤษฎปญญาแหงจตวญญาณ (SQ) และทฤษฎเสนทางทปราศจากกาล

เวลา (Timeless Way) นบวาเปนพฒนาการมาสกระบวนทศนใหมของทฤษฎการสอสาร

ภายในบคคลทเรมตนโดยซกมนดฟรอยด และทฤษฎการสอสารระหวางบคคลทเรมตน

โดยฟรตซไฮเดอร เปนการน�าเอาจรยศาสตรมาผสมผสานเปนจรยธรรมการสอสารของ

มนษย (Ethics of Human Communication) ทถกท�าใหเสอมโทรมมาหลายทศวรรษ

-40-

-41-

โดยลทธบรโภค และกระแสโลกาภวตนของระบอบทนนยมเสร

โดยเฉพาะอยางยงทฤษฎเสนทางทปราศจากการเวลา มสวนชวยสนบสนนให

เกดกระบวนทศนล�าสมยและแนวอนาคต (ultramodernist and futuristic paradigm)

ทมเวลาเขามาเปนปจจยส�าคญของสารสนเทศและการสอสารทกประเภท นนคอ ทฤษฎ

สารเวลา (The Infotime Theory) ซง สมควร กวยะ ไดน�าเสนอตอทประชมราชบณฑต

ส�านกธรรมศาสตรและการเมอง เมอเดอนมนาคม 2002 หลงจากทไดวจยและพฒนามา

ตงแตป 1997

ทฤษฎสารเวลามาจากการวจยเชงทดลองทางความคด (thought exper-

iment) บนพนฐานความคดเชงองครวม และความรทางนเทศศาสตร มนษศาสตร

สงคมศาสตร และวทยาศาสตรทกแขนง ไดรบแรงบนดาลใจจากแนวคดทฤษฎของ

พระพทธองค ไอนสไตน ดารวน ฟรอยด ชรามม วเนอร คาปรา โชปรา และโดยเฉพาะ

อยางยงสตเฟน ฮอวคง (Stephen Hawking) ในหนงสอเรอง “A Brief History of

Time” (1990)

ตามทฤษฎสารเวลาสาร (Information) หมายถงทกสรรพสงในเอกภพ คอสาร

ทางกายภาพ (Physical Information) สารทางชวภาพ (Biological Information) สาร

ทางสมอง (Brain Information) และสารนอกรางกาย (Extrasomatic Information)

หรอสารสงคม (Social Information)

การสอสาร คอการสรางสภาพรวมระหวางผสอสาร (commonness-making)

หรอการสรางความเปนหนงเดยว (oneness-making) ของทกสาร นบตงแตอะตอม

โมเลกล ดาวฤกษ กาแลกซ หรอดาราจกร ดาวเคราะห ชวต สงคม มาจนถงองคกร

การสอสารเปนกระบวนการพลวตของความเชอมโยงตดตอระหวางกน (dy-

namic process of intyerconnectedness) ทกอใหเกดสารหรอระบบ (information

or system)

แตจากทฤษฎเวลาทงในทางวทยาศาสตร มนษยศาสตร และสงคมศาสตร

พบวาการสอสารอยางเดยวไมพอทจะเกดใหเกดระบบได ระบบตองมกระบวนการ

เปลยนแปลงโดยตลอด (perpetual change) นบตงแตการเกดไปจนถงการตาย

ทกระบบหรอทกสารจงตองมเวลาเปนองคประกอบทจะขาดเสยมได เรยกรวม

-42-

เสยใหมวา สารเวลา หรอ Infotime... สารคอโครงสรางและกระบวนการกคอ เวลา ซง

จะตองรวมกนเปนหนงเดยว

โดยสรป ทฤษฎสารเวลากคอ สมมตฐานหลกของทฤษฎการสอสารหรอสน

นธานกรรมทวไป (The General Communication Theory) ซงคาดวาจะเปนปฐมบท

ส�าคญ (major postulate) ส�าหรบทฤษฎของทกสงทกอยาง (The Theory of Every-

thing and Every Non-Thing)

สตรการสอสารของลาสแวลล (Lesswell)

ฮาโรลด ลาสแวลล (Harold Lasswell) ไดท�าการวจยในเรองการสอสาร

มวลชนไวในป พ.ศ. 2491 และไดคดสตรการสอสารทถงพรอมดวยกระบวนการสอสาร

ทสอดคลองกน โดยในการสอสารนนจะตองตอบค�าถามตอไปนใหไดคอ

ใคร พดอะไร โดยวธการและชองทางใด ไปยงใคร ดวยผลอะไร

สตรการสอสารของลาสแวลลเปนทรจกกนอยางแรหลายและเปนทนยมใชกน

ทวไปโดยสามารถน�ามาเขยนเปนรปแบบจ�าลองและเปรยบเทยบกบองคประกอบของ

การสอสารไดดงน

ในการทจะจดใหการเรยนการสอนเกดขนอยางมประสทธภาพดนน เราสามารถ

น�าสตรของลาสแวลลมาใชไดเชนเดยวกบการสอสารธรรมดา คอ

•ใคร (Who) เปนผสงหรอท�าการสอสาร เชน ในการอานขาว ผอานขาวเปน

ผสงขาวารไปยงผฟงทางบาน ในสถานการณในหองเรยนธรรมดากเชนเดยวกนยอม

เปนการพดระหวางผสอนกบผเรยน หรอการทผเรยนกลายเปนผสงโดยการตอบสนอง

กลบไปยงผสอน แตถาเปนการสอนโดยใชภาพยนตรหรอโทรทศน ตวผสงกคอภาพยนตร

หรอโทรทศนนน

•พดอะไร ดวยวตถประสงคอะไร (Says what, with what purpose) เปนสง

ทเกยวกบ เนอหาขาวสารทสงไป ผสงจะสงเนอหาอะไรโดยจะเปนขาวสารธรรมดาเพอให

ผรบทราบความเคลอนไหวของเหตการณตาง ๆ ในแตละวน หรอเปนการใหความรโดยท

ผสอนจะตองทราบวาจะสอนเรองอะไร ท�าไมจงจะสอนเรองนน สอนเพอวตถประสงค

อะไร และคาดวาจะไดรบการตอบสนองจากผเรยนอยางไรบาง

•โดยใชวธการและชองทางใด (By what means, in what channel) ผสง

-43-

ท�าการสงขาวสารโดยการพด การแสดงกรยาทาทาง ใชภาพ ฯลฯ หรออาจจะใชอปกรณ

ระบบไฟฟา เชน ไมโครโฟน หรอเครองเลนวซดเพอถายทอดเนอหาขาวสารใหผรบรบได

โดยสะดวก ถาเปนในการเรยนการสอน ผสอนอาจจะสอนโดยการบรรยายหรอใชสอสาร

สอนตาง ๆ เพอชวยในการสงเนอหาบทเรยนไปให ผเรยนรบและเขาใจไดอยางถกตอง

ท�าใหเกดการเรยนรขน

•สงไปยงใคร ในสถานการณอะไร (To whom, in what situation) ผสงจะ

สงขาวสารไปยง ผรบเปนใครบาง เนองในโอกาสอะไร เชน การอานขาวเพอใหผฟงทาง

บานทราบถงเหตการณ ประจ�าวน หรอแสดงการท�ากบขาวใหกลมแมบานชม ผสงยอม

ตองทราบวาผรบเปนกลมใดบางเพอสามารถเลอกสรรเนอหาและวธการสงใหเหมาะสม

กบผรบ การเรยนการสอนกเชนเดยวกน การสอน ผเรยนอาย 8 ปกบอาย 15 ปตองมวธ

การสอนและการใชสอการสอนตางกน ผสอนตองทราบถงระดบสตปญญาความสามารถ

และภมหลงของผเรยนแตละคนวามความแตกตางกนอยางไรบางตลอดจน สงอ�านวย

ความสะดวกตาง ๆ และสงแวดลอมทางกายภาพของการเรยน เชน มสอการสอนอะไร

ทจะน�ามาใชสอนไดบาง สภาพแวดลอมหองเรยนทจะสอนเปนอยางไร ฯลฯ

•ไดผลอยางไรในปจจบน และอนาคต (With what effect, immediate and

long term ?) การสงขาวสารนนเพอใหผรบฟงผานไปเฉย ๆ หรอจดจ�าดวยซงตองอาศย

เทคนควธการทแตกตางกน และเชนเดยวกนกบในการเรยนการสอนทจะไดผลนน ผสอน

จะตองตระหนกอยเสมอวาเมอสอนแลว ผเรยนจะไดรบความรเกดการเรยนรมากนอย

เทาใด และสามารถจดจ�าความรทไดรบนนไดนานเพยงใด โดยทผเรยนอาจไดรบความร

เพยงบางสวนหรอไมเขาใจเลยกได การวดผลของการถายทอดความรนนอาจท�าไดยาก

เพราะบางครงผเรยนอาจจะไมแสดงการตอบสนองออกมา และบางครงการตอบสนอง

นนกอาจจะวดผลไมไดเชนกน

ทฤษฏ SMCR ของเบอรโล (Berio)

เดวด เค. เบอรโล (David K.Berlo) ไดพฒนาทฤษฎทผสงจะสงสารอยางไร

-44-

และผรบจะรบ แปลคววามหมาย และมการโตตอบกบสารนนอยางไร ทฤษฏ S M C R

ประกอบดวย

•ผสง (source) ตองเปนผทมทกษะความช�านาญในการสอสารโดยมความ

สามารถใน “การเขารหส” (encode) เนอหาขาวสาร มทศนคตทดตอผรบเพอผลใน

การสอสารมความรอยางดเกยวกบขอมลขาวสารทจะสง และควรจะมความสามารถใน

การปรบระดบของขอมลนนใหเหมาะสมและงายตอระดบความรของผรบ ตลอดจนพน

ฐานทางสงคมและวฒนธรรมทสอดคลองกบผรบดวย

•ขอมลขาวสาร (message) เกยวของดานเนอหา สญลกษณ และวธการสง

-45-

ขาวสาร

•ชองทางในการสง (channel) หมายถง การทจะสงขาวสารโดยการใหผรบได

รบขาวสาร ขอมลโดยผานประสานทสมผสทง 5 หรอเพยงสวนใดสวนหนง คอ การไดยน

การด การสมผส การลมรส หรอการไดกลน

•ผรบ (receiver) ตองเปนผมทกษะความช�านาญในการสอสารโดยมความ

สามารถใน “การถอดรหส” (decode) สาร เปนผทมทศนคต ระดบความ และพนฐาน

ทางสงคมวฒนธรรม เชนเดยวหรอคลายคลงกนกบผสงจงจะท�าใหการสอสารความหมาย

หรอการสอสารนนไดผล

ตามลกษณะของทฤษฏ S M C R น มปจจยทมความส�าคญตอขดความสามารถ

ของผสงและรบทจะท�าการสอสารความหมายนนไดผลส�าเรจหรอไมเพยงใด ไดแก

•ทกษะในการสอสาร (communication skills) หมายถง ทกษะซงทงผสงและ

ผรบควรจะมความช�านาญในการสงและการรบการเพอใหเกดความเขาใจกนไดอยางถก

ตอง เชน ผสงตองมความสามารถในการเขารหสสาร มการพดโดยการใชภาษาพดทถก

ตอง ใชค�าพดทชดเจนฟงงาย มการแสดงสหนาหรอทาทางทเขากบการพด ทวงท�านอง

ลลาในการพดเปนจงหวะ นาฟง หรอการเขยนดวยถอยค�าส�านวนทถกตองสละสลวยนา

อาน เหลานเปนตน สวนผรบตองมความสามารถในการถอดรหสและมทกษะทเหมอน

กนกบผสงโดยมทกษะการฟงทด ฟงภาษาทผสงพดมารเรอง หรอสามารถอานขอความ

ทสงมานนได เปนตน

•ทศนคต (attitudes) เปนทศนคตของผสงและผรบซงมผลตอการสอสาร ถาผ

สงและผรบ มทศนคตทดตอกนจะท�าใหการสอสารไดผลด ทงนเพราะทศนคตยอมเกยว

โยงไปถงการยอมรบซงกนและกนระหวางผสงและผรบดวย เชน ถาผฟงมความนยมชม

ชอมในตวผพดกมกจะมความเหนคลอยตามไปไดงาย แตในทางตรงขาม ถาผฟงมทศนคต

ไมดตอผพดกจะฟงแลวไมเหนชอบดวยและมความเหนขดแยงในสงทพดมานน หรอถาทง

สองฝายมทศนคตไมดตอกนทวงท�านองหรอน�าเสยงในการพดกอาจจะหวนหาวไมนาฟง

แตถามทศนคตทดตอกนแลวมกจะพดกนดวยความไพเราะอานหวานนาฟง เหลานเปนตน

•ระดบความร (knowledge levels) ถาผสงและผรบมระดบความรเทาเทยม

กนกจะท�าใหการสอสารนนลลวงไปดวยด แตถาหากความรของผสงและผรบมระดบท

-46-

แตกตางกนยอมจะตองมการปรบปรงความยากงายของขอมลทจะสงในเรองความยาก

งายของภาษาและถอยค�าส�านวนทใช เชน ไมใชค�าศพททางวชาการ ภาษาตางประเทศ

หรอถอยค�ายาว ๆ ส�านวนสลบซบซอน ทงนเพอใหสะดวกและงายตอความเขาใจ ตวอยาง

เชน การทหมอรกษาคนไขแลวพดแตค�าศพทการแพทยเกยวกบโรคตาง ๆ ยอมท�าใหคนไข

ไมเขาใจวาตนเองเปนโรคอะไรแนหรอพฒนากรจากสวนกลางออกไปพฒนาหมบานตาง

ๆ ในชนบทเพอใหค�าแนะน�าทางดานการเกษตรและเลยงสตวแกชาวบาน ถาพดแตศพท

ทางวชาการโดยไมอธบายดายถอยค�าภาษางาย ๆ หรอไมใชภาษาทองถนกจะท�าใหชาว

บานไมเขาใจหรอเขาใจผดได หรอในกรณของการใชภาษามอของผพการทางโสต ถาผรบ

ไมเคยไดเรยนภาษามอ มากอนท�าใหไมเขาใจและไมสามารถสอสารกนได เหลานเปนตน

•ระบบสงคมและวฒนธรรม (socio - culture systems) ระบบสงคมและ

วฒนธรรมในแตละชาตเปนสงทมสวนก�าหนดพฤตกรรมของประชาชนในประเทศนน ๆ

ซงเกยวของไปถงขนบธรรมเนยมประเพณทยดถอปฏบต สงคมและวฒนธรรมในแตละ

ชาตยอมมความแตกตางกน เชน การใหความเคารพตอผอาวโส หรอวฒนธรรมการกน

อย ฯลฯ ดงนน ในการตดตอสอสารของบคคลตางชาตตางภาษา จะตองมการศกษาถง

กฎขอบงคบทางศาสนาของแตละศาสนาดวย

การสอสารทางเดยวเชงเสนตรงของแชนนนและวเวอร

คลอด อ. แชนนน (Claude E.Shannon) และวอรเรนวเวอร (Warren

Weaver) ไดคดทฤษฏการสอสารทางเดยวเชงเสนตรง การสอสารเรมดวยผสงซงเปน

แหลงขอมลท�าหนาทสงเนอหาขาวสารเพอสงไปยงผรบ โดยผานทางเครองสงหรอตว

ถายทอดในลกษณะของสญญาณทถกสงไปในชองทางตาง ๆ กนแลวแตลกษณะของ

การสงสญญาณแตละประเภท เมอทางฝายผไดรบสญญาณแลว สญญาณทไดรบจะถก

ปรบใหเหมาะสมกบเครองรบหรอการรบเพอท�าการแปลสญญาณใหเปนเนอหาขาวสาร

นนอกครงหนงใหตรงกบทผสงสงมาก ในขนนเนอหาทรบจะไปถงจดหมายปลายทางคอ

ผรบตามทตองการ แตในบางครงสญญาณทสงไปอาจถกรบกวนหรออาจมบางสงบาง

-47-

อยางมาขดขวางสญญาณนน ท�าใหสญญาณทสงไปกบสญญาณทไดรบมความแตกตาง

กนเปนเหตใหเนอหาขาวสารทสงจากแหลงขอมลไปยงจดหมายปลายทางอาจผดเพยน

ไปนบเปนความลมเหลวของการสอสารเนองจากทสงไปกบขอมลทไดรบไมตรงกน อน

จะท�าใหเกดการแปลความหมายผดหรอความเขาใจผดในการสอสารกนได

จากทฤษฏการสอสารนพจารณาไดวา แชนนนและวเวอรสนใจวาเมอมการ

สอสารกนจะมอะไรเกดขนกบขอมลขาวสารทสงไปนน ไมวาจะเปนการสงโดยผาน

อปกรณระบบไฟฟา หรอการสงโดยใชสญญาณตาง ๆ เชน เมอมการเปดเพลงออก

อากาศทางสถานวทย เสยงเพลงนนจะถกแปลงเปนสญญาณและสงดวยการกล�าสญญาณ

(modulation) จากสถานวทยไปยงเครองรบวทย โดยเครองรบจะแปลงสญญาณคลน

นนเปนเพลงใหผรบไดยน ในขณะทสญญาณถกสงไปจะมสงตาง ๆ “สงรบกวน” (noise

source) เชน ในการสงวทยระบบ AM สญญาณจะถกรบกวนโดยไฟฟาในบรรยากาศ

หรอในขณะทครฉายวดทศนในหองเรยน

การรบภาพและเสยงของผเรยนถกระกวนโดยสงรบกวนหลายอยาง เชน แสงท

ตกลงบนจอโทรทศน และเสยงพดคยจากภายนอก เปนตน หรออกตวอยางหนงเชนการ

พดโทรศพท ผทเรมตอโทรศพทจะเปนผสงเพอสงขาวสารโดยอาศยโทรศพทเปนเครองสง

เมอผสงพดไปเครองโทรศพทจะแปลงค�าพดเปนสญญาณไฟฟาสงไปตามสายโทรศพท เมอ

สญญาณไฟฟานนสงไปยงเครองรบโทรทศนของหมายเลขทตดตอกจะมเสยงดงขน และ

เมอมผรบ โทรศพทเครองนนกจะแปลงสญญาณไฟฟาใหกลบเปนค�าพดสงถงผรบหรอผ

ฟงซงเปนจดหมายปลายทางของการสอสาร แตถาระหวางทสงสญญาณไปมสงรบกวน

-48-

-49-

สญญาณ เชน ฝนตกฟาคะนอง กจะท�าใหสญญาณทไดรบถกรบกวนสนสะเทอนอาจรบไม

ไดเตมทเปนเหตใหการฟงไมชดเจน ดงนเปนตน จงสรปไดวา “สงรบกวน” คอ สงทท�าให

สญญาณเสยไปภายหลงไปภายหลงทถกสงจากผสงและกอนทจะถงผรบท�าใหสญญาณท

สงไปกบสญญาณทไดรบมลกษณะแตกตางกน และอาจกลาวไดวาเปนอปสรรคของการ

สอสารเนองจากท�าใหการสอสารไมไดผลเตมทถกตองตามทควรจะเปน

การสอสารเชงวงกลมของออสกดและชแรมม

ตามปกตแลวในการสอสารระหวางบคคลและแบบกลมบคคลนน ผสงและผรบ

จะมการเปลยนบทบาทกนไปมาในลกษณะการสอสารสองทาง โดยเมอผสงไดสงขอมล

ขาวสารไปแลว ทางฝายผรบท�าการแปลความหมายขอมลทรบมา และจะเปลยนบทบาท

จากผรบกลบเปนผสงเดมเพอตอบสนองตอ สงทรบมา ในขณะเดยวกนผสงเดมจะเปลยน

บทบาทเปนผรบเพอรบขอมลทสงกลบมาและท�าการแปลความหมายสงนน ถามขอมลท

จะตองสงตอบกลบไปกจะเปลยนบทบาทเปนผสงอกครงหนงเพอสง ขอมลกลบไปยงผรบ

เดมการสอสารในลกษณะททงผสงและผรบจะวนเวยนเปลยนบทบาทกนไปมาในลกษณะ

เชงวงกลมดวยลกษณะดงกลาวท�าใหชารลส อ. ออสกด (Charles E. Osgood) และ วล

เบอร แอล. ชแรมม (Wibur L. Schramm) ไดสรางแบบจ�าลองการสอสารเชงวงกลมขน

โดยเนนถงไมเพยงแตองคประกอบของการสอสารเทานน แตรวมถงพฤตกรรมของทงผสง

และผรบดวยโดยทแบบจ�าลองการสอสารเชงวงกลมนจะมลกษณะของการสอสารสองทาง

ซงตรงกนขางอยางเหนไดขดกบการสอสารทางเดยวเชงเสนตรงของแชนนนและวเวอร

ขอแตกตางอกประการคอในขณะทความสนใจของแชนนนและววเรออยทชองทางการ

ตดตอระหวางผสงและผรบ แตออสกดและชแรมมไดมงพจารณาและเฉพาะพฤตกรรม

ของผสงและผรบซงเปนผทมสวนส�าคญในกระบวนการสอสาร

ในแบบจ�าลองนจะเหนไดวาออสกดและชแรมมมไดกลาวถงตวถายทอดการ

สอสารเลยแตไดเนนถงการกระท�าของผสงและผรบซงท�าใหทอยางเดยวกนและเปลยน

บทบาทกนไปมาในการเขา รหสสาร การแปลความหมาย และการถอดรหสสาร อยางไร

-50-

กตามอาจกลาวไดวาหนาทในการเขา รหสนน มสวนคลายคลงกบตวถายทอด และการ

ถอดรหสกคลายคลงกบการบของเครองรบนนเอง

ขอบขายประสบการณในทฤษฏการสอสารของชแรมม

ชแรมมไดน�าทฤษฏการสอสารทางเดยวเชงเสนตรงของเชนนนและวเวอรมา

ใชเพอเปนแนวทางในการอธบายการสอสารทเกดขนในการเรยนการสอน โดยเนนถง

วตถประสงคของการสอน ความหมายของเนอหาขอมล และการทขอมลไดรบการแปล

ความหมายอยางไร นอกจากนชแรมมยงใหความส�าคญของการสอความหมาย การรบ

ร และการแปลความหมายของสญลกษณวาเปนหวใจส�าคญของการเรยนการสอน ตาม

ลกษณะการสอสารของชแรรมมน การสอสารจะเกดขนไดอยางดมประสทธภาพเฉพาะ

ในสวนทผสงและผรบทงสองฝายตางมวฒนธรรม ประเพณความเชอ ความร ฯลฯ ท

สอดคลองกลายคลงและมประสงการณรวมกน จงจะท�าใหสามารถเขาใจความหมายท

สอกนนนได

ทงนเพราะผสงสามารถเขารหสและผรบสามารถถอดรหสเนอหาขาวสารใน

ขอบขาวประสบการณทแตละคนมอย เชน ถาไมเคยเรยนภาษารสเซย เราคงไมสามารถ

พดหรอแปลความหมายของภาษารสเซยได ดงนเปนตน ถาสวนของประสบการณของทง

ผสงและผรบซอนกนเปนวงกวางมากเทาใด จะท�าใหการสอสารนนเปนไปไดโดยสะดวก

และงายมากยงขนเพราะตางฝายจะเขาใจสงทกลาวถงนนไดเปนอยางด แตเมอใดทวงของ

ขอบขายประสบการณซอนกนนอยมากหรอไมซอนกนเลย แสดงวาทงผสงและผรบแทบ

จะไมมประสบการณรวมกนเลย การสอสารนนจะท�าไดยากล�าบากหรอแทบจะสอสารกน

ไมไดอยางสนเชง ซงสามารถทราบไดจากผลปอนกลบทผสงกลบไปยงผสงนนเอง

จากทฤษฏการสอสารของชแรมมเนองจากในการสอสารเราไมสามารถสง

“ความหมาย” (meaning) ของขอมลไปยงผรบได สงทสงไปจะเปนเพยง “สญลกษณ”

(symbol) ของความหมายนน เชน ค�าพด รปภาพ เสยงเพลง ทาทาง ฯลฯ ดงนน เมอมการ

สอสารเกดขน ผสงตองพยายามเขารหสสารซงเปนสญลกษณเพอใหผรบเขาใจไดโดยงาย

-51-

ซงสารแตละสารจะประกอบดวยสญลกษณตาง ๆ มากมาย โดยทสญลกษณแตละตวจะ

บงบอกถง “สญญาณ” (signal) ของบางสงบางอยางซงจะทราบไดโดยประสบการณของ

คนเรา เชน เมอยกมอขนเปนสญญาณของการหอมหรอเมอตะโกนเสยงดงเปนสญญาณ

ของความโกรธ ฯลฯ ดงนน ผสงจงตองสงสญญาณเปนค�าพด ภาษาเขยน ภาษามอ ฯลฯ

เพอถายทอดความหมายของสารทตองการจะสง โดยพยายามเชอมโยงเนอหาสารเขากบ

ประสบการณทสอดคลองกนทงสองฝาย เพอใหผรบสามารถแปลและเขาใจความหมาย

ของสญลกษณเหลานนไดโดยงายในขอบขายประสบการณของตน ตวอยางเชน ถาผสง

ตองการสงสารค�าวา “ดจทล” ใหผรบทยงไมเคยรจกค�านมากอน ผสงตองพยายามใช

สญลกษณตาง ๆ ไมวาจะเปนการอธบายดวยค�าพด ภาพกราฟกอปกรระดบดจทล เชน

กลองถายภาพ หรอลญลกษณอนใดกตามเพอใหผรบสามารถเขาใจและมประสบการณ

รวมกบผสงไดมากทสดเพอเขาใจความหมายของ “ดจทล” ตามทผสงตองการ

อยางไรกตาม เนองจากการเรยนการสอนเปนการทผสอนตองใหความรและ

ขยายขายขายประสบการณของผเรยนใหกวางขวางยงขน หากมสงใดทผเรยนยงไมม

ประสบการณหรอยงไมมความรในเรองนนอยางเพยงพอ ผสอนจ�าเปนตองพยายาม

เพมพนความรและประสบการณในเรองนน ๆ ใหแกผเรยนโดยการอภปราลยรวมกน

ใหผเรยนตอบค�าถาม หรอท�าการบานเพมเตมยอมจะเปนการทราบขอมลปอนกลบวาผ

เรยนเกดเการเรยนรและไดรบประสบการณในเรองทเรยนนนอยางเพยงพอหรอยงและ

ถกตองหรอไม ถาผเรยนยบไมสามารถเขาใจหรอยงไมเกดการเรยนรทถกตองขน แสดง

วาเกด “สงรบกวน” ของสญญาณในการสอนนน ผสอนตองพยายามแกไขวธการสอน

โดยอาจใชสอประเภทตาง ๆ เขาชวย หรอการอภปลายยกตวอยางใหงายขน รวมถง

การใชสญลกษณอน ๆ ทเหมาะกบระดบของผเรยนมาชวยการสอนนนจนกวาผเรยนจะ

มประสบการณรวมกบผสอนและเกดการเรยนรท ถกตองในทสด

จากทฤษฏการสอสารทกลาวมาแลวอาจสรปไดวา ในการสอสารนนการทผ

สงและผรบจะสามารถเขาใจกนไดดเพยงใดยอมขนอยกบทกษะ ทศนคต ความร ระบบ

สงคมและวฒนธรรมของทงสองฝาย ถาทงผสงและผรบมสงตาง ๆ เหลานสอดคลองกน

มากจะท�าใหการสอสารนนไดผลดยงขน เพาะตางฝายจะมความเขาใจซงกนและกน และ

สามารถขจดอปสรรคในการสอสารระหวางผสงและ ผรบออกไปได

-53-

ขาวสารนบเปนปจจยส�าคญอกประการหนง ตอการบรหารงานประชาสมพนธ

การทจะสรางความเขาใจแกประชาชน จ�าเปนตองมขาวสารทด ทเกดประโยชนตอสงคม

การเลอกขาวสารส�าหรบเผยแพร จงจะตองกระท�าดวยความระมดระวงใหองคกรได

รบประโยชนจากการเผยแพรขาวสารทกครง ขณะเดยวกน สงทควบคกบขาวสารกคอ

เครองมอสอสารทเหมาะสม ซงตองมการเลอกใหถกตองเชนกน ขาวสารทมมคณคาตอ

สงคม และใชเทคนคในการเขยนใหสอดคลองกบแบบฉบบของสอแตละประเภท ยอม

จะไดรบการเผยแพรอยางตอเนอง

ทฤษฎทเกยวกบการรายงานขาว

-54-

-55-

ขาว คอการรายงานขอเทจจรงของเหตการณทเกดขน ตลอดจนความคดเหน

ของบคคลส�าคญ ซงเปนเรองราวทนาสนใจ ซงประชาชนใหความส�าคญและสนใจ รวม

ทงมผลกระทบตอผคนจ�านวนมาก ส�าหรบนกประชาสมพนธ ขาวกคอหวใจของงาน

ประชาสมพนธ ทจะรายงานภารกจ ความกาวหนาของหนวยงานใหสาธารณชนทราบ

การเขยนขาวเปนทงศาสตร และศลป และตองมเทคนคในการสรางความเขาใจและความ

สนใจแกประชาชน ความส�าเรจหรอความลมเหลวของการประชาสมพนธ ยงขนอยกบ

ความถของผลงานขาว ทน�าเสนอในสอตางๆ

หลกการเขยนขาว

“ขาว” คอ เรองราวหรอเหตการณทเกดขน ซงมความส�าคญและนาสนใจของ

ประชาชน หรอตอคนจ�านวนมากๆ หรอ “ขาว” คอ “สนขกดคนไมใชขาว แตคนกดสนข

นนแหละเปนขาว” ซงกหมายถง เรองราวหรอเหตการณทผดไปจากปกตธรรมดานนเอง

ส�าหรบเรองราวหรอเหตการณทเกดขน ซงจะมลกษณะทส�าคญและนาสนใจส�าหรบ

ประชาชนหรอตอคนจ�านวนมากๆ นน ในทางวชาการไดก�าหนดเอาไว ดงน

ความสดใหม หมายถง เรองราวหรอเหตการณทเพงเกดขนสดๆ รอนๆ ยอม

จะเปนทนาสนใจของประชาชน เพราะฉะนนการรายงานขาวเรองอะไรกตามทเกดขนให

ประชาชนไดรบฟงไดเรวเทาไหร กยอมจะเปนทสนใจของประชาชนมากเทานน

ความใกลชด หมายถง เรองราวหรอเหตการณทเกดขนและมความใกลชด

กบประชาชนเขากจะสนใจ เชน ขณะนมเรองปญหาราคาขาวเปลอกตกต�า จะเหนได

วานอกจากพนองชาวนาซงเปนผปลกขาวจะใหความสนใจ เพราะวาเปนอาชพของตน

แลว ประชาชนโดยทวไปกใหความใจดวยเนองจากขาวเปนอาหารหลกซงพวกเราทก

คนรบประทาน

ความเดน ในเรองของความเดนน แบงเปน 2 ลกษณะ คอ

ตวบคคล เรองราวหรอเหตการณทเกดขนกบบคคลทมชอเสยงทเดนดง หรอ

โดงดง ไมวาจะเปน นายกรฐมนตร บคคลทมชอเสยง ดารา นกรอง นกแสดง หรอแมแต

-56-

บคคลทเกยวของกบความเปนอยของประชาชน เชน ในจงหวดตางๆ กจะมผวาราชการ

จงหวด นายอ�าเภอ พฒนาการจงหวด และอนๆ ไมวาเรองราวหรอเหตการณอะไรกตาม

ถาเกดขนกบบคคลทเดนกจะเปนทสนใจของประชาชน

สถานทเดน เรองราวหรอเหตการณทเกดขนกบสถานททเดน หรอสถานท

ส�าคญ หรอสถานททประชาชนรจกแพรหลาย เชน พระบรมมหาราชวง ท�าเนยบรฐบาล

ศาลากลางจงหวด ถามอะไรเกดขนกบสถานทเหลานน กจะเปนทสนใจของประชาชน

ผลกระทบ หมายถง เรองราวหรอเหตการณทเกดขน และมผลกระทบตอชวต

ความเปนอยของประชาชน ถามผลกระทบกบคนสวนมาก กจะเปนขาวส�าคญ เชน ราคา

ยางหรอราคากาแฟตกต�า พนองชาวสวนยางและชาวไรกาแฟกจะสนใจ หรอราคาขาว

เปลอกตกต�า พนองชาวนากจะสนในหรอกรณราคาหนในตลาดหลกทรพย หนตกมาก

หรอหนขนมาก บรรดานกเลนหน กจะใหความสนใจ

ความขดแยง เรองราวหรอเหตการณซงเปนการขดแยงระหวางบคคล หม

คณะผลประโยชนขดกน ความขดแยงของพรรคการเมอง กรณพพาทระหวางประเทศ

และความขดแยงอนๆ จะเปนทสนใจของประชาชน

ความมเงอนงา เรองราวหรอเหตการณทนาสนใจ คนอยากรอยากเหน ซงอาจ

จะเปนเรองฆาตกรรม คอรปชน เรองลกลบ ประชาชนสนใจ

ความแปลกหรอผดไปจากธรรมดา หมายถง เรองราวหรอเหตการณทเกดขน

แปลกและผดไปจากธรรมดา คนจะสนใจ เชน การคลอดลกแฝด 4 หรอ แฝด 5 สนขมงา

งอกออกมา ตนกลวยมหวปลเปนพญานาค หรอแมกระทงสถตตางๆ ทมค�าวา “ดทสด”

“เรวทสด” “ใหมทสด” “แพงทสด” “แกทสด” และอนๆ

เรองราวทเราใจมนษย หมายถง เรองราวหรอเหตการณทเราใจคน ไมวาจะ

เปนเรองของการตอส การแขงขน ผจญภย รวมไปถงเรองราวของเดกและสตร ทท�าให

เกดความรสกสงสาร เหนใจ เศราสลดใจ เรองเหลานประชาชนจะสนใจ

ภยพบต หรอความกาวหนา หมายถง เรองราวหรอเหตการณทเกยวกบภย

พบตตางๆ คนจะสนใจ เชน น�าทวม ไฟใหม เครองบนตก แผนดนไหว ความเสยหาย

ตางๆ ทเกดจากภยธรรมชาตหรอโดยฝมอมนษย สวนความกาวหนาทคนสนใจจะได

แกผลส�าเรจตางๆ ทางวชาการ เชน การผาตดเปลยนหวใจ การผสมเทยม การสงยาน

-57-

อวกาศไปนอกโลก และอนๆ

เรองราวเกยวกบเพศ หมายถง เรองราวหรอเหตการณอะไรกตามทเกยวกบ

เพศ ไมวาจะเปนผหญงหรอผชาย คนจะสนใจ

วธการเขยนขาว

ในการเขยนขาวแตละชน จะตองประกอบดวย ใคร ท�าอะไร ทไหน เมอไหร

ท�าไม และอยางไร กลาวคอ จะตองเขยนขาวใหผฟงหรอผอานไดทราบวาในเรองราว

ของขาวนน มใคร ไปท�าอะไร ทไหน อยางไรใหมากทสดเทาทจะมากได โดยการน�าจด

เดนของเรองราวหรอเหตการณนนขนมาเขยนเปนขาว ส�าหรบการเขยนขาวทางวทย

กระจายเสยง จะมขอแตกตางไปจากการเขยนขาวของหนงสอพมพและวทยโทรทศนบาง

เลกนอย กลาวคอ วทยกระจายเสยงเปนสอส�าหรบบคคลทกเพศทกวย ใหความรความ

บนเทงและขาวสารแกคนทมการศกษาและไมมการศกษา คนฉลาดและคนโง โดยการ

รบฟงดวยห ไมใชการอาน ดงนน การเขยนขาวทางวทยและจายเสยงจะตองใชภาษาท

เขาใจงาย กะทดรด ชดเจน เปนความจรง และเปนทสนใจของผฟง

โครงสรางของการเขยนขาว

ในการเขยนขาวนนจะมดวยกน 3 สวน คอ พาดหวขาว หรอหวขอขาว ความ

น�า และเนอเรอง

พาดหวขาว หรอ หวขอขาว เปนการเขยนเพอเรยกรองความสนใจของผ

อานหรอผฟง หนงสอพมพจะใชค�าวา “พาดหวขาว” สวนวทยกระจายเสยงจะเรยกวา

“หวขอขาว”

ความนา หรอ วรรคน�า หรอโปรยหว เปนยอหนาแรกทยอเรองส�าคญของขาว

เอาไว ซงถอวาเปนสวนส�าคญของเรองราว เพราะจะยอเรองใหคนอานหรอคนฟงไดรเรอง

กอน ซงมกจะมความยาว 3 – 4 บรรทด

-58-

ขาวทด ควรมลกษณะดงตอไปน

1. ความถกตอง ขาวทดจะตองมความถกตอง ครบถวน ระบแหลงทมาของ

ขาวใหชดเจน มขอเทจจรงของเหตการณ หรอเรองราวทเกดขน ทถกตองมากทสดเทา

ทเราจะท�าได

2. ไมลาเอยง (มความสมดล) มการจดล�าดบความส�าคญของเรองราวหรอ

เหตการณตลอดจนขอเทจจรงทเกดขนอยางสมบรณ เพอใหผอานหรอผฟงไดเขาใจ

3. ความเทยงตรงและยตธรรม ขาวทดจะตองรายงานดวยความเทยวธรรม

ไมน�าความรสกสวนตวเขาไปปะปนในการเขยนขาวหรอเสนอขาว จะตองไม “ระบายส”

“ไมมอคต” จะตองเสนอขาวไปตามสงทเกดขนจรง

4. กระทดรดและชดเจน ขาวทดจะตองกระทดรด ชดเจน เลอกใชภาษาท

เขาใจงาย ไมวกวน นาอาน และเขยนใหกระจางแจง

5. ทนตอเหตการณ จะเขยนขาวเพอแสดงวาขาวนนมความสดใหม ทนตอ

เหตการณ เชน มการใชค�าวา “เชาวนน” “ตอนใกลเทยววนน” “บายวนน” หรอ “ขาว

ลาสดแจงวา” อนเปนการแสดงถงความสดใหมของขาว

6. รสนยมด เปนการเขยนทสรางสรรและใชภาษาทสภาพ การใชค�าเชอมบคคล

ในการเขยนขาวจะตองระบ ชอ ต�าแหนง ยศ บรรดาศกดใหถกตอง และจะตองมการตรวจ

ทานดวยความระมดระวง เพอมใหเกดผดพลาดในสงเหลาน ซงถอวาเปนเรองส�าคญและ

ในการเสนอขาวทางวทยกระจายเสยง ไมจ�าเปนจะตองระบชอบคคลทไมเกยวของ หรอ

ไมมความส�าคญในขาว เชน ขาวเครองบนตกมผโดยสารเสยชวต 60 คน ไมจ�าเปนตอง

บอกรายชอทง 60 คน ควรบอกเฉพาะบคคลทมชอเสยงหรอเปนทรจกกพอแลว

การเปนนกขาวทด ควรมคณสมบตดงน คอ

1. มความรบผดชอบตอประชาชน กลาวคอ มความส�านกในวชาชพของ

-59-

สอมวลชนและจะตองท�างานในหนาทดวยความเสยสละซอสตย

2. จะตองมความอยากรอยากเหน และสามารถเลอกขาวทนาสนใจไดโดย

สญชาตญาณ จะตองไมรอใหขาวมาหา ตรงกนขามจะตองออกไปหาขาว

แหลงทมาของขาว

ขาวเกดจากเหตการณและกจกรรมดงตอไปน

1. เหตการณทเกดขนเองตามธรรมชาต

2. กจกรรมทวางแผนไว

3. ความพยายามของผสอขาว

ขาวประชาสมพนธ เปนขาวเชงบวกและสรางสรรคบนพนฐานของความจรง

ทเกดจากกจกรรมของหนวยงาน

องคประกอบของขาว

การเขยนขาวสารทจะประชาสมพนธ หรอสารทจะสอออกไปยงสอมวลชน ควร

มสาระส�าคญหรอองคประกอบ ทเรยกวา “5 W 1 H ” ดงตอไปน

1. ใคร (Who) ใครคอบคคลส�าคญทเกยวของกบขาว

2. ท�าอะไร (What) เกดอะไรขน การกระท�าหรอเหตการณใดทส�าคญ

3. ทไหน (Where) การกระท�าหรอเหตการณนนๆ เกดขนทไหน

4. เมอไร (When) การกระท�าหรอเหตการณนนๆ เกดขนวน เวลาใด

5. ท�าไมและอยางไร ( Why and How) ท�าไมเหตการณนนจงเกด และเกด

ขนไดอยางไร

6. ขอมลประกอบอนๆ เชน ความเปนมา

ขนตอนในการเขยนขาว

การเขยนขาว ผเขยนควรปฎบตตามขนตอนดงตอไปน

-60-

1. หาขอมล โดยการคนควา รวบรวมขอมล และสมภาษณ

2. วางแผนการเขยน ศกษากลมเปาหมายและนโยบายของสอทจะสงเผยแพร

3. รางเนอหา รปแบบ ภาษา ทบทวน

4. ประเมนผล โดยการอานทบทวนดวยตนเอง หรอผทเกยวของชวยอาน

องคประกอบการเขยนขาว

การเขยนขาวหนงสอพมพ ตองบอกสงส�าคญทสดกอน แลวจงบอกสงส�าคญ

รองลงมา ซงการเขยนขาวมองคประกอบส�าคญเรยงล�าดบ ดงตอไปน

1. พาดหวขาว (headline) เปนการบอกประเดนส�าคญของขาว มกใช

ประโยคทเปนขอความสนๆ เพอชวยใหรวาเปนขาวอะไร และมประเดนใดนาสนใจ วธการ

พาดหวขาวใหพจารณาความส�าคญของขาวนนๆ วาใคร ท�าอะไร เมอไร ทไหน อยางไร

และท�าไมจงท�าเชนนน ตวอยางการเขยนพาดหวขาว

1.1 แบบ Who น�า เชน “นายกรฐมนตรประชมชแจงเจาหนาท ศอ.บต.”

“แฝดสยามเพศหญงเสยชวตแลว” “กกต.ยนกรานหามจดใหม พรรคถกยบ”

1.2 แบบ What น�า เชน “เกดเพลงไหมทยานชมชนกลางตลาด” ซงสวน

ใหญความส�าคญของขาวอยท การกระท�าและผลกระทบ

1.3 แบบ When น�า เชน “31 พ.ค.ชชะตายบพรรค” ซงขาวนความส�าคญ

อยทเงอนไขของเวลา

1.4 แบบ Where น�า เชน “เชยงใหมกลายเปนเมองในหมอกจากไฟปา”

ซงคณคาของขาวอยทสถานท

1.5 แบบ Why น�า เชน “เรงหาสาเหตหนมคลงยงกราด 3 ศพ กลางตลาด

ไท” ความส�าคญของขาวอยทการตงขอสงเกต เพอเพมความอยากร อยากเหน

1.6 แบบ How น�า เชน “อยากไดมอถอรนใหม วยรนหาเงนดวยการ

ขายตว” ความส�าคญของขาวอยทความเปนเหตเปนผล

2. วรรคนา เปนประเดนส�าคญของเรอง คอตองตอบสนองความสนใจของผ

-61-

-62-

อานวา Who What When Where Why เขยนดวยประโยคสรปเรองหรอสรปประเดน

ส�าคญและกระชบ เพอขยายพาดหวขาว มความยาวประมาณ 3-6 ประโยค เชน “สดศร

ยนกรานพรรคถกยบจดชอเดมไมได ทนายบอก แมวพรอมแกปญหา หาก ทรท.ถกยบ

ดานประธาน คมช.ตวเขมต�ารวจ-ทหาร สงหามใชอาวธรบมอมอบ”

3. สวนเชอม เปนตวเชอมระหวางวรรคน�ากบเนอขาว สวนใหญเปนขอความ

ทขยายประเดนของเรอง จะมหรอไมมกได มกใชกบขาวใหญ เชน “ทงนเปนการประชม

ลบ หามไมใหผไมเกยวของเขาไปในหองประชมศาลฎกา”

4. เนอขาว เปนการบอกเรองทเหลอจากทบอกไวแลวในวรรคน�า เปนขอเทจ

จรงทสนบสนนหรอขยายความ หรอชวยใหวรรคน�าไดใจความชดเจนขน เปนเรองราว

ทงหมดของขาวทตอบค�าถาม 5 W และ 1 H ม 2-5 ยอหนาตามความเหมาะสม โดย

ยอหนาแรกๆ เปนรายละเอยดตามวรรคน�า ยอหนาสอง อางค�าพดผใหสมภาษณ หรอผ

บรหาร เพอเพมความนาเชอถอ ยอหนาสดทาย เสรมขอมลเฉพาะทจ�าเปน เชน “รายงาน

ขาวแจงวา……………….” นอกจากนตวอยางการน�าค�าพดมาใชในเนอขาว เชน “ผกอความ

ไมสงบก�าลงสญเสยมวลชน เขาหมดโอกาสทจะเดนไปสความส�าเรจในการแบงแยกดน

แดน” พนเอกอคร ทพโรจน โฆษกกองทพบก กลาว หรอ ประโยคออม “พนเอกอคร ทพ

โรจน กลาววาผกอความไมสงบก�าลงสญเสยมวลชน และหมดโอกาสทจะเดนไปสความ

ส�าเรจในการแบงแยกดนแดน” หรอประโยคตรง พนเอกอคร ทพโรจน โฆษกกองทพ

บก กลาววา “ผกอความไมสงบก�าลงสญเสยมวลชน เขาหมดโอกาสทจะเดนไปสความ

ส�าเรจในการแบงแยกดนแดน”

5. ทงทายขาว เปนการสรปประเดนเพอดงดดความสนใจ ตอกย�าจดหมาย สวน

ใหญม ความยาวประมาณ 4-6 ประโยค เชน “เชญรวมกจกรรมวนงดสบบหรโลก ในวน

ท 31 พฤษภาคมน และรวมกนท�าความดถวายในหลวงดวยการงดสบบหร”

รปแบบการเขยนขาว

โดยทวไปการเขยนขาวจะมเพยง 3 สวนเทานน ไดแก พาดหวขาวหรอโปรย

-63-

หวขาว (headline) วรรคน�า เปนการสรปเรองราว (lead) เนอขาว เปนรายละเอยด

ของเหตการณและเรองราว (detail) นอกจากนรปแบบการเขยนขาวทวๆ ไป ไมวาขาว

หนงสอพมพ หรอขาววทยโทรทศน ม 3 รปแบบ ไดแก ปรามดหวกลบ ปรามดหวตง และ

สเหลยมผนผาทรงยนแบบผสม ซงใชในรปแบบของขาวทแตกตางกนดงน

1. แบบปรามดหวกลบ (inverted pyramid) เปนการน�าเสนอขาวโดยล�าดบ

ประเดนส�าคญจากมากไปหานอย ซงสอดคลองกบธรรมชาตของมนษยในการอยากรอยาก

เหนสงส�าคญกอน สวนรายละเอยดไวทหลง ประกอบดวย ขาวพาดหว วรรคน�า สวนเชอม

และสวนของเนอเรอง เรยงตามล�าดบความส�าคญ เปนการเขยนขาว โดยเรมดวยความ

น�าทเปนประเดนส�าคญของเรอง และสวนเชอมทโยงความสมพนธระหวางความน�ากบ

เนอหา ทมความส�าคญรองลงมา สวนเนอหา จะเปนสวนประกอบทใหรายละเอยดของ

เหตการณหรอเรองราวทเกดขนทงหมด

พาดหวขาว

สวนน�า

เนอหา

-64-

รปแบบโครงสรางของขาวในหนากระดาษ

พาดหว

วรรคน�า

ค�าเชอม

เนอขาวส�าคญ

เนอขาว

เนอขาวส�าคญนอย

2. แบบประมดหวตง (upright pyramid) จะเรยงล�าดบขอมลทมความ

ส�าคญนอยไปหามากทสด (climax) เพอใหผอานมความอยากร เรมจากประเดนทไมม

ความส�าคญมากนก แลวคอยๆ เพมประเดนทส�าคญขนเรอยๆ จนกระทงถงประเดนส�าคญ

ทสด มกจะใชในเรองทมเงอนง�า เชงสบสวน สอบสวน ปจจบนไมนยมใช

พาดหวขาว

สวนน�า

เนอหา

-65-

3. แบบสเหลยมผนผาทรงยนแบบผสม (combination) มกใชเขยนขาวทไม

คอยส�าคญ เปนขาวสนๆ เรมจากสวนเชอม หรอจากเนอเรองขาว หลงจากพาดหวขาว

แลว ไมมความน�า ความส�าคญของขาวเทาเทยมกน ตงแตตนจนจบเนอเรองของขาว มก

จะเขยนแบบเสนอขอเทจจรง

ขอควรระวงในการเขยนขาว

1. ชอและนามสกลตองสะกดใหถกตอง เพราะวาถาผดพลาดอาจกลายเปน

คนละบคคล หรอเกดความเสยหายได

2. ยศ ต�าแหนง ตองระบใหตรงกบความเปนจรงขณะนน เชน อดตรฐมนตร

วาการกระทรวงมหาดไทย

3. ค�าน�าหนาชอ และบรรดาศกดตองระบเรยงล�าดบใหถกตอง

4. การใชอกษรยอ หรอตวยอตางๆ ควรตรวจสอบใหด

5. ไมสอดแทรกความคดเหนสวนตวเขาไป

6. การเขยนตวเลขถามจ�านวนมากอาจใชตวอกษรแทน ถาไมใชตวเลขท

แนนอน ควรใชค�าวาประมาณ

7. หลกเลยงการใชศพทเทคนคทเขาใจยาก

การพจารณาคดเลอกขาวเพอน�าเสนอ

ขาวทงานประชาสมพนธคดวาส�าคญและเดน และน�ามาเสนอ แตสออาจจะ

เหนวาไมส�าคญและไมนาสนใจ หรอขาวทงานประชาสมพนธเหนวา เปนขาวทสงคม

ควรร แตอาจเปนขาวทเขาไมอยากร ดงนนประเดนของขาวจงควรอยในกระแสสงคม

และมผลกบคนสวนใหญ

-66-

เทคนคการเขยนขาวใหไดรบการตพมพเผยแพรทางสอมวลชน

การเขยนขาวเปนทงศาสตรและศลป มความยดหยน ไมยดตดกบรปแบบ เขยน

อยางสรางสรรคและมประสทธภาพ ความส�าเรจของการประชาสมพนธสวนหนง คอการ

ไดรบการเผยแพรขาวของหนวยงานผานสอมวลชน ปจจบนการสงขาวเพอเผยแพรท�าได

ยากขน เนองจากองคกรและสถาบนตางๆ ลวนสงขาวไปยงสอมวลชนแทบทงสน ดงนน

การเขยนขาวใหไดรบการตพมพเผยแพรทางสอมวลชนตองค�านงถงเทคนคดงตอไปน

1. ศกษารายละเอยดของสอใหเขาใจ เชน ชอของบรรณาธการ เนอหาของ

สอ เพอทจะด�าเนนการสงขาวไดอยางนาสนใจ และไดรบการตพมพเผยแพร

2. รายละเอยด เนอหาขาวประชาสมพนธ ตองเลอกประเดนและมเนอหา

นาสนใจรวมทงตองมความครบถวนในตวเอง และตองไมผดพลาดทงในดานเนอหา วน

เวลา สถานท และชอบคคล เพราะหากมความผดพลาด สอมวลชนจะจ�าความผดพลาด

นนไปตลอด

3. ขาวมคณภาพ ครบถวนสมบรณ ถกตอง

4. ความรวดเรวของเหตการณทเกดขน หากรายงานทนทเมอมเหตการณ

คณคาของขาวจะมากขน เพราะการรายงานขาวสดๆ รอนๆ ผอานมกชนชอบและให

ความสนใจ

5. ตองคานงเสมอวา การสงขาวตองถกคน ถกหนา ถกฉบบ ถกเวลา เพราะ

โอกาสไดรบการตพมพจะมสง นกประชาสมพนธควรทราบก�าหนดของการปดตนฉบบของ

แตละสอ เพอก�าหนดเวลาในการสงขาวไดอยางถกตอง

6. ตองกระตนความสนใจของผสอขาวหรอบรรณาธการ โดยการพาดหวขาว

ใหนาสนใจ โดยทวไปสอมวลชนมความตองการขาวจากหนวยงานตางๆ ดงนนการเขยน

ขาวตองสรางความนาสนใจเพอดงดดใจบรรณาธการใหได เชน “ม.อ.จดพธพระราชทาน

ปรญญาบตร” เปลยนเปน “ม.อ.ถวายปรญญาในหลวง” “คลนกวยรนโรงพยาบาล ม.อ.

สรปปญหาวยรน” เปลยนเปน “คลนกวยรน ม.อ.สะทอนปญหาวยโจ” นอกจากนสงท

ท�าใหขาวนาสนใจเพมขน ไดแก ความใกลชดของขาวกบผบรโภคทงกายและใจ ความ

ส�าคญหรอความเดนของบคคลในขาว ขนาดของเหตการณ ซงเหตการณใหญ ยอมไดรบ

-67-

ความสนใจมากกวา ขาวทมผลกระทบตอคนจ�านวนมาก ยอมมความส�าคญมากกวา ขาว

มเงอนง�า มกไดรบความสนใจ หรอขาวแปลก พสดาร จะไดรบความสนใจมาก เปนตน

7. ขาวทสงไปเปนประโยชนแกผอานและมขอมลเพยงพอ

8. ไมเขยนยกยองจนออกนอกหนา เพราะหากหนงสอพมพเขยนขาวยกยอง

มากเกนไป อาจถกเพงเลงวาไดรบผลประโยชน

9. ตองมกระดาษหวขาว ซงมทอย เบอรโทรศพทตดตอ รวมทงผใหขาว ท

พรอมจะใหสอมวลชนตดตามหรอสอบถามขอมลเพมเตมไดตลอดเวลา

10. เลอกสอใหตรงกบเนอหาขาว ตองพจารณาดวา เขยนไปลงหนงสอพมพ

อะไร การเขยนขาวของหนงสอพมพนนเปนอยางไร ควรรนโยบายและการท�างานของ

หนงสอพมพ วาน�าเสนอขาวแนวไหน ท�าขาวประเภทใด ท�าใหขาวทเขยนสงไปมโอกาส

ตพมพเผยแพรมากขน เชน ขาวเรองสงแวดลอมตองเชญมาท�าขาวหรอ สงใหสอหรอนก

ขาวในสายนเพอจะไดสอตรงกลมเปาหมาย

11. เนอขาวไมจาเปนตองเขยนยาวมาก ควรพมพจบในกระดาษ เอ 4 หนา

เดยว

เทคนคและขนตอนในการถามคาถามเพอจะไดขอมลทเปนประโยชนมา

เขยนขาว

ความส�าเรจของการไดขอมลขนอยกบความสามารถในการถามค�าถาม และ

ท�าใหผทถกถามพงพอใจ โดยมขนตอนดงน

1. ถามอยางมจดมงหมาย และวางแผนทจะถามค�าถามในสงทคนทวไปอยากร

2. ศกษาคนทเราจะไปถาม

3. เรมจากคาถามกวางๆ ไปเจาะประเดนค�าถามทแคบเขาหรอประเดนท

อยากร

4 .อาศยคาตอบกอนหนานของผใหสมภาษณ มาเปนพนฐานในการถาม

ค�าถามตอไป

5. คาถามควรกระชบ ไมควรถามค�าถามทยาวเกนไป

-68-

-69-

6. ขออนญาตกอนถาม โดยหลกจตวทยา ถาขออนญาตถามค�าถาม คนทวไป

จะตอบรบทจะตอบ

7. หลงจากถามคาถามแลวใหหยดฟง

8. จดบนทก หรออดเทปค�าใหสมภาษณไว เพอน�าขอมลมาเขยนขาว

คาถามทวไปทสามารถนามาใชสมภาษณ

ค�าถามพนฐานทสามารถน�ามาใชไดทวไป ไมวาจะท�าขาวหนงสอพมพ วทย

หรอโทรทศน ไดแก รายละเอยดของโครงการเปนอยางไร วตถประสงคของโครงการเปน

อยางไร เปาหมาย ความคาดหวงหรอประโยชนของโครงการหรอกจกรรมคออะไร ความ

คบหนาในการด�าเนนการไปถงขนไหน ปญหาและอปสรรคในการท�างานมอะไรบาง และ

จะแกไขอยางไร นอกจากนขอควรระวง คอ หลกเลยงค�าถามทน�าไปสความขดแยง หรอ

ความไมพอใจของผถกสมภาษณ เชน ค�าถามวา มความขดแยงในการท�างานใชหรอไม

เรองนมการเมองเขามาแทรก หรอมขอผดพลาดเกดขนหรอไม ยกเวนวาไดสรางความ

สมพนธกบผถกสมภาษณเปนอยางดแลว และมความเชยวชาญในการท�าขาวเจาะลก

กรณเปนผใหสมภาษณ ซงนกประชาสมพนธมโอกาสทจะเปนผถกสมภาษณ

เชน การใหสมภาษณทางโทรทศน การพดเขาสายในรายการวทย หรอการให

สมภาษณหนงสอพมพ ซงนกประชาสมพนธควรคดวา การใหสมภาษณเปนโอกาสทได

ประชาสมพนธกจกรรมและเปนการใหขอมลทถกตอง เปนโอกาสไดชแจงหรออธบาย

เหตผลในสงทถกวพากษวจารณ รวมทงไดชมเชยเพอเสรมสรางขวญก�าลงใจแกเจาหนาท

ผปฎบตงาน นอกจากนเมอไดฟงค�าถาม ไมควรรบตอบ แตพยายามท�าความเขาใจค�าถาม

กอน อยาทองจ�าค�าตอบ ใหพยายามท�าความเขาใจเรองทจะใหสมภาษณ พดอยางเปน

ธรรมชาต ถาไมไดยนหรอไดยนไมชดเจน ใหขอค�าถามอกครง และถาผสมภาษณอางถง

ขอมลทไมถกตอง ใหกลาวแกไข อยาปลอยใหผานเลยไป

-70-

ภาพขาวเพอการประชาสมพนธ

ภาพถายชวยใหขาวมความสมบรณยงขน เพราะชวยใหผอานเขาใจเนอหา ราย

ละเอยดของเรอง รวมทงนยมชมชอบตอบคคลและหนวยงานไดดยงขน ภาพถายจงเปน

สอทมบทบาทส�าคญในการประชาสมพนธ

ประเภทของภาพขาวเพอการประชาสมพนธ

ประเภทของภาพขาวเพอการประชาสมพนธ แบงเปน 4 ประเภท ไดแก 1)

ภาพบคคล เนนบคคลส�าคญในเหตการณ 2) ภาพกจกรรม เนนกจกรรมทนาสนใจ 3)

ภาพสถานท เนนสถานทส�าคญในขาว 4) ภาพเหตการณ เนนเหตการณตามธรรมชาต

เทคนคในการถายภาพใหไดลงขาว

เทคนคในการถายภาพใหไดลงขาวมขอควรพจารณาดงน

1. มความสอดคลองกบเนอหาขาว ขาวและภาพควรจะกลมกลนกน มเนอหา

มชวตชวา มความชดเจน สามารถบอกเรองราวใหผดรเรองและเขาใจไดชดเจน และควร

มค�าอธบายภาพ ซงมรายละเอยดวาใคร ท�าอะไร ทไหน เมอไร ท�าไม อยางไร โดยพมพ

ดวยกระดาษตางหากไวใตภาพ ไมควรเขยนขางหลงภาพ

2. การถายภาพเพอการประชาสมพนธ ตองเลอกบคคลทนาสนใจ จะตามใจ

ผทตองการเปนขาวไมได ตองมศลปะและใชวจารณญาณในการถายภาพและคดเลอก

ภาพใหเหมาะสม หากภาพถายไมนาสนใจ ไมมความแปลกใหม อาจไมไดรบการตพมพ

3. ภาพถายประกอบขาวของบคคลผเปนแหลงขาวในภาพ ไมควรนงตว

ตรง (แขงเหมอนภาพจากบตรประชาชน) ควรอยในอรยาบถตางๆ เชน กอดอก ก�าลง

จบปากกา ก�าลงพดอธบาย ซงท�าใหภาพขาวนาสนใจขน

-71-

วธการถายภาพ

ภาพถายทจะน�าไปประกอบขาวนน ปจจบนมความสะดวก รวดเรวและงายขน

เพราะเทคโนโลยของกลองถายภาพระบบดจตอล ทใชระบบอตโนมตในการท�างาน ซงม

ขอแนะน�าในการถายภาพดงตอไปน

1. วางนวไวบนปมชตเตอรแลวกดลงไปเบาๆ ประมาณครงทาง อยาเพงกดลงไป

จนสด กลองจะเรมโฟกสภาพและค�านวณแสง จากนนคอยกดปมชตเตอรลงไปอกครงหนง

จนสดอยางแผวเบา กลองกจะบนทกภาพทนท ภาพทไดจะไมสนและไดจงหวะทตองการ

2. การถายภาพยอนแสง สามารถเปดแฟลชชวย เพอไมใหภาพทออกมามด

3. การถายภาพบคคลครงตว ผถายภาพควรยอตวเลกนอย เนองจากหากถาย

จากสวนสง ปกตแลว ภาพทอยในมมทกดลง จะท�าใหศรษะดใหญ และชวงตวดสน เปน

สาเหตใหไดภาพทล�าตวและขาสนแตศรษะโตเมอถายภาพบคคลเตมตว

4. การถายภาพบคคล ตองค�านงถงองคประกอบ ดานแสง ฉากหนา ฉากหลง

โดยเฉพาะฉากหลงทดตองไมรกรงรง และรบกวนสายตาในการมอง เชน มใบไมหรอเสา

โผลขนมาจากศรษะ ตองหลกเลยงฉากดงกลาว หรอถายใหฉากหลงเบลอ ดวยการปรบ

รรบแสงใหกวาง ความเรวชตเตอรสง

เคลดลบในการถายภาพหมเพอนาไปเปนภาพประกอบขาว

ภาพขาวประชาสมพนธนนตองใชภาพหมเพอประกอบในการเผยแพรขาวคอน

ขางมาก ซงมขอแนะน�าในการถายภาพหมดงน

1. พยายามใหน�าหนกของภาพดสมดล ไมหนกไปทางซายหรอขวา ซงเปน

หนาทของชางภาพเนองจากเปนผทเหนองคประกอบทงหมด ผทถกถายจะไมทราบวา

ภาพดสมดลดหรอไม

2. การถายภาพหมบอยครงตองถายในทมแสงนอย ตองใชแฟลชชวย ควรให

ภาพทออกมาเหนชดเจนทกคน

3. หากไมตองการใหผถกถายภาพหมบางคนหลบตา อาจใชวธ บอกใหทกคน

-72-

หลบตากอน แลวจงนบ 1-2-3 ใหเปดตาได แลวจงท�าการกดชตเตอรถายภาพ จะไดภาพ

ทไมมใครหลบตา

4. การถายภาพหมไมจ�าเปนตองถายภาพเมอเสรจสนกจกรรม อาจถายตอนเรม

ตนกจกรรมหรอระหวางการท�ากจกรรม เพราะหากรอเสรจสนกจกรรม สมาชกอาจอยไม

ครบหรอสอมวลชนบางทานไมสามารถรอจนจบกจกรรม อาจกลบไปกอนได

การรายงานขาวชนสง

การรายงานขาวเชงสบสวน

(Investigative Reporting)

วงการวชาชพหนงสอพมพไทยเรยกการรายงานขาวประเภทนวา “ขาวเจาะ”

การรายงานขาวเชงสบสวนเปนขาวทไดมาดวยการสบคน ขดเจาะเรองราวออกมาตแผ

อยางตอเนอง น�าขอเทจจรงของขาวมาเปดเผยตามล�าดบ ท�าใหเกดความสนใจตดตาม

และวพากษวจารณอยางกวางขวาง จนน�าไปสการปรบปรงเปลยนแปลง การระงบยบยง

หรอยตเรองนน รวมทงการด�าเนนการเอาผดลงโทษผเกยวของ

การรายงานขาวเชงสบสวนนผสอขาวจงตองลวงลกเขาไปถงตนตอของเรองจน

กระทงถงผอยเบองหลงเหตการณขาวนน ซงกตองมแหลงขาวตวบคคลทจะยนยนความ

ถกตองของขาว รวมไปถงการเกบรวบรวมหลกฐานเอกสารทสามารถพสจนวา เรองท

เกดขนเปนความจรงทกประการหรอใกลเคยงกบเรองจรงทสดอกดวย

การรายงานขาวแบบนจะแตกตางจากการรายงานขาวประเภทอน ๆ ตรงท

การรายงานขาวประเภทอน ๆ นน จะน�าเอาสงทปรากฏใหเหนอยางเดนชดอยแลวมา

น�าเสนอ แตการรายงานขาวเชงสบสวน จะน�าขอเทจจรงทมไดปรากฏใหเหนเดนชด

และไมอาจหยบยกไดโดยงายมาน�าเสนอ เปนการพยายามขดคนความจรงทซอนเรน

-73-

(Hidden Facts)

ลกษณะของขาวทจดวาเปนขาวเชงสบสวนมองคประกอบตาง ๆ ดงตอไปน

1. มความลก

2. มความกวาง

3. มความซบซอน

4. มความแรง

5. มความตอเนอง

6. ควรเปนขาวเดยว

7. มลกษณะเปดโปง

8. หาขอยตได

การรายงานขาวเชงสบสวนเปนศาสตรและศลปควบคกนไป จดเรมตนมก

เกดจากความสงหรณใจ (Hunch) ตอเหตการณทเกดขน หรอไดแงมม ประเดนขาว

(Tip) จากการทมผชเบาะแส (Hint) โดยบอกเลาทางวาจาหรอสงเอกสารขอมลมาให

หรออาจมนกขาวหรอใครกตามในกองบรรณาธการเกดความสงสยหรอสงหรณใจในเรอง

ทไดยน ไดอานพบวานาจะมอะไรซกซอนอยอก นาจะเปนเพราะเหตนน เหตน ดงนน

มมมองทแตกตาง จงเปนสงทส�าคญมากในการท�าขาวประเภทน

หลงจากไดประเดนขาวกตองมการตงสมมตฐานถงสาเหตความเปนไปได โดย

อาจศกษาจากหลกฐานแวดลอม การสงเกต การคด หรอการปรกษาบรรณาธการ

หรอคนอน ๆ ในกองบรรณาธการ เมอไดขอสมมตฐานแลวกน�ามาเรยงตามความเปน

ไปได ขอสมมตฐานทนาเชอถอทสดจะอยบนสด สวนขอสมมตฐานทไมนาจะเปนไปได

อาจถกตดทงไป

เมอไดสมมตฐานแลว ล�าดบตอไปกคอการก�าหนดเปาหมายของการท�าขาว

เชน เรองนตองถกน�ามาพจารณาใหม ค�าสงทไมชอบธรรมไรเหตผลนนตองถกยกเลก

คนท�าความผดตองถกสอบสวนทางวนย ถกด�าเนนคดเพงและอาญา นโยบายเรองนซง

มเงอนง�ามผลประโยชนซกซอนอยตองถกยกเลก เปนตน

เมอเปาหมายในการรายงานขาวเรองนน ๆ ชดเจน การวางแผนสบคนเรอง

-74-

ราว การมองหาแหลงขาวทจะเขาไปหาขอเทจจรงจะตามมาทนท

การท�าขาวเชงสบสวนจะตองมการวางแผนและประสานการท�างานกนเปนทม

ตงแตการเกบรวบรวมขอมล จนมาถงขนตอนของการน�าเสนอหรอการรายงานขาวออกไป

ซงการรายงานขาวออกไปนไมมกฎเกณฑตายตววาจะตองไดขอมลหลกฐานทงหมดครบ

ถวนสมบรณเสยกอนจงน�าเสนอได หากขอมลทไดมามน�าหนกของความเปนไปได เปน

เรองทเกดขนจรง ครบองคประกอบของขาว ทงมแนวโนมจะตดตามสบเสาะขอเทจจรง

ตอไปได การรายงานขาวเบองตนใหผอานรวาเรองราวเปนมาอยางไร แงมมทเปนเงอนง�า

นาสงสยอยตรงไหน กสามารถรายงานขาวไดเลย การคอย ๆ รายงานขาวออกไปนจะ

ท�าใหกองบรรณาธการไดขอมล หลกฐาน เอกสารตาง ๆ แมแตการสมภาษณ บคคล

จะคอย ๆ เพมขนเรอย ๆ เมอการเสนอขาวกระทบไปถงผใด ทงผไดประโยชนและเสย

ประโยชน แมกระทงคนทไมมสวนไดสวนเสย แตเนองจากเขารเรองราวทงหมดและม

หลกฐานอยในมอ ตองการเหนความถกตองจงตดสนใจใหขอมลแกหนงสอพมพ ซงขน

ตอนการน�าเสนอหรอการรายงานน จะมผลกดดนผรบผดชอบอยางส�าคญ

จากการทขาวเชงสบสวนมประเดนสลบซบซอนมากมาย การหยบประเดน

ขนมาตดตามและน�าเสนอจงตองคดเลอก กลนกรองวาประเดนใดจะเสนอกอน เสนอ

ระหวางทขาวก�าลงเดนไป หรอเกบรอไวเสนอในตอนทายใกลจะจบ

การน�าเสนอ นอกจากในรปแบบของขาวทตดตามอยางตอเนองแลว การน�า

เสนอดวยรปแบบอนมสวนชวยผลกดนใหขาวบรรลเปาหมายมากขน เชน บทรายงาน

สมภาษณพเศษ บทวเคราะห บทบรรณาธการ

ขนตอน วธการด�าเนนการท�าขาวเชงสบสวนอาจท�าไดโดยพจารณาจากหลก

11 ขอ ดงน

1. จะตองมความคด (Conception)

2. ศกษาเรองราวทกระทาได (Feasibility Study)

3. การตดสนใจทาหรอไม (Go and No Go Study Decision)

4. การวางแผนและสรางพนฐานในการทางาน (Planning and Base

Building)

5. การวจยพนฐาน (Original Research)

-75-

6. การประเมนผลใหมอกครง (Re-Evaluation)

7. ทบทวนการตดสนใจทาหรอไมทาอกครง (Go and No Go Decision)

8. สมภาษณบคคลทเปนกญแจไขขาว (Key Interviews)

9. การประเมนผลครงสดทาย (Final Evaluation)

10. ทบทวนการตดสนใจทาหรอไมทาอกครงเปนครงสดทาย (Final Go

anf No Go Decision)

11. เขยนและตพมพขาว (Writing and Publication)

ขอควรระวงในการเสนอขาวเชงสบสวน

1. ควรระวงผใหเบาะแสขาว ผสอขาวจะตองประเมนคณคาของผใหเบาะแส

ขาวดวยวานาเชอถอเพยงใด และขอมลทไดมามขอพสจนอะไรเพอสนบสนนขออางหรอ

ขอเทจจรงหรอไม ตองตงสมมตฐานดวาผใหเบาะแสขาวมจดมงหมายอะไรหากขาวไดรบ

การตพมพเผยแพร ใครจะไดรบผลประโยชนบาง หรออาจหวงใหหนงสอพมพเปนเครอง

มอท�าลายใครหรอไม หรอหวงผลประโยชนอะไร อยางไรกด หากการประเมนขอมลขอ

เทจจรงทไดจากผใหเบาะแสขาวแลวพบวาไมนาเชอถอ กไมควรทงขอมลเหลานนทงหมด

ควรเกบใสแฟมไวกอน เพราะอาจมประโยชนตอไปในวนขางหนากได

2. การท�าขาวเชงสบสวน นอกจากความถกตองซงเปนหวใจแลว ความเปน

ธรรมและความเปนกลางยงตองค�านงถงตลอดเวลาดวย ผสอขาวควรเปดโอกาสใหทก

ฝายไดแสดงขอเทจจรงในฝายของเขาออกมา โดยเฉพาะอยางยงฝายทเสยหายหรอตก

เปนขาวในทางเสอมเสย แมผสอขาวจะมสมมตฐานของตนทจะตองหาขอมลหลกฐานมาส

นบสนนหรอพสจนเงอนง�าตาง ๆ ของเรองนนกตาม ผสอขาวจะตองไมดวนสรปอะไรงาย

ๆ ถอเอาความคดเหนของตนเองเปนหลก ยดเยยดขาวสารขอมลดานเดยวใหผอานเชอ

ตามสมมตฐานทตงไวแตแรกเปนส�าคญ

3. ขาวสบสวนเปนการพยายามเปดเผยประเดนทถกซอนเรน เมอมการสบคน

ยอมท�าใหผทเสยผลประโยชนไมพอใจและตอบโตกลบ ซงการตอบโตกลบนอาจตอบโต

ดวยวธการทางกฎหมาย หรออาจตอบโตโดยวธการทอยเหนอกฎหมาย ดงนนผสอขาว

-76-

ตองระมดระวงการท�าขาวประเภทนใหด หากขอมลหลกฐานไมชดเจนพออาจถกฟองรอง

กลบฐานหมนประมาทไดงาย ๆ บางครงอาจถกอทธพลบางอยางท�ารายกอนขาวจะสน

สด การวางแผนจงเปนสงทส�าคญมากส�าหรบการน�าเสนอขาวประเภทน

4. ความเคยชนตอเรองราวทเกดขนในแตละวนเปนอปสรรคส�าคญในการ

รายงานขาว เมอไดยน ไดฟง ไดอานพบอะไรกคดวาเปนเรองปกตธรรมดาไปหมดทก

เรอง ความรสกเชนนเปนเรองอนตราย ท�าใหผสอขาวเฉอยชา และมองไมเหนประเดน

ขาว ผสอขาวตองพยายามก�าจดความรสกเชนนออกไป และจะตองตนตวตลอดเวลากบ

เหตการณทไดพบเหนในแตละวน

การรายงานขาวเชงตความ

(Interpretative Reporting)

ในปจจบน ผสอขาวจ�าเปนตองมวธการสอขาวหรอเสนอขาวทใหขอมลหรอ

ขอเทจจรงของสถานการณขาวทชดเจนและลกซง อนเปนการสนองความตองการดาน

ขอมลขาวสารของบคคลในสงคมยคปจจบนทเหตการณตาง ๆ เตมไปดวยความยงยาก

ซบซอนมากขน การรายงานขาวลกษณะนจะตองอธบายถงสงทเกยวของกบขาวทงหมด

ตองอาศยขอมลจ�านวนมาก และผอยรวมในสถานการณมสวนชวยอธบายขอเทจจรง

ของเหตการณทเกดขน เรยกวธการเสนอขาวประเภทนวา การรายงานขาวเชงตความ

ในสงคมปจจบน การรายงานขาวเชงตความ หรอบางครงเรยกวาการ “ไข

ขาว” มความจ�าเปนมากยงขน การแสวงหาขาวหรอการสอขาวของผสอขาวมใชปฏบต

หนาทไปวน ๆ เทานน แตตองพฒนาศกยภาพของตนเองใหกาวทนโลก ทนเหตการณ

และทนตอความตองการของผอานทตองการบรโภคขาวสารทมคณคาและเปนประโยชน

ตอตนเองมากทสด ดงนนการสอขาวทนอกเหนอจากการรายงานเหตการณหรอขอเทจ

จรงทเปนจรงอยแลว จ�าเปนตองแสดงขอมลทเกยวของกบเหตการณในอดตสปจจบน

-77-

และมความหมายตอเนองตอการเปลยนแปลงในอนาคต การเขยนขาวประเภทนมหลก

การส�าคญอยตรงทวา “จะไมเสนอขอเทจจรงหรอเหตการณทมองเหนเทานน แตจะให

รายละเอยดหรอแสดงความสมพนธกบอดต (ถาม) และชทศทางใหเหนวาอะไรจะเกดขน

หรอกระทบกระเทอนอยางไรในอนาคต”

องคประกอบของการรายงานขาวเชงตความ ไดแก

1. มลเหตและแรงจงใจ (Cause and Motive)

2. ความสาคญ (Significance)

3. การวเคราะห (Analysis)

4. การเปรยบเทยบ (Comparison)

5. การคาดคะเนหรอพยากรณ (Forecast)

ปจจยทเอออานวยการรายงานขาวเชงตความ ไดแก

1. ขออาง (Reference)

2. ภมหลง (Background)

3. ขอมลสวนตว (Resumes)

4. การสารวจ (Survey)

5. สถานการณและแนวโนม (Situation and Trends)

ขนตอนในการรายงานขาวและการเขยนขาวเชงตความ ควรปฏบตดงน

1. รวบรวมขอมลขาวจากแหลงขาวตาง ๆ ทเกยวของกบเหตการณขาวนน

ใหมากทสด

2. เลอกประเดนขาวทส�าคญทสดเพอเปนแกนในการเขยนขาวและอธบาย

ขาวตอไป

3. เขยนวรรคน�าขาวทเปนการสรปเรอง (Summary Lead) เพอใหผอาน

สามารถเรยนรถงเหตการณขาวในเบองตนกอน

-78-

4. รายงานเหตการณหรอเรองราวของขาวทเกดขนในปจจบนอยางชดเจนทสด

5. น�าเสนอเบองหลงหรอค�าอธบายของผทอยในเหตการณ หรอผเชยวชาญ

ในเรองราวนน เพอเชอมโยงเหตการณตาง ๆ ทเกดขนท�าใหผอานเขาใจเรองราวในขาว

รวดเรวยงขน

6. แสดงขอมลอน ๆ ประกอบ ไดแก ขอมลจากการส�ารวจ การวเคราะห

การคาดการณ แนวโนมในอนาคต เพอความสมบรณของขาวชนนนหรอแสดงทศทาง

ของขาวนนตอไป

7. รายงานความคบหนาของเหตการณทเกดขนลาสด ณ เวลานน เพอท�าให

ผอานเกดความเขาใจในเรองราวทเกดขนทงหมด อกทงสามารถตดสนหรอประเมนคาใน

เหตการณขาวนนไดในทสด

คณสมบตทดของผสอขาวเชงตความ ไดแก

1. ตองเปนผมความรความสามารถในการสอขาวในสถานการณตาง ๆ เปน

อยางด เนองจากจะตองเปนผเจาะลกในเรองราวทเกดขน

2. ตองเปนผมความอดทน ละเอยดรอบคอบ สามารถปฏบตงานไดทามก

ลางความกดดน และแขงขนกบเวลาเพอใหไดขอมลขาวทจ�าเปนส�าหรบการตพมพใน

หนาหนงสอพมพในแตละกรอบ

3. ตองเปนผมความรในเรองสถานการณและแนวโนมของโลกปจจบนเปน

อยางด เพอวางแผนการท�างานใหไดขอมลขาวทสอดคลองกบความตองการของผอาน

4. ตองเปนนกส�ารวจหรอนกวเคราะหทช�านช�านาญ สามารถมองเหนประเดน

ขาวทจะน�ามาอธบายขยายความเพอประโยชนตอสงคมตอไป

5. ตองเปนผศกษา เพมพนความรของตนเองอยเสมอ เพอทนตอความ

เปลยนแปลงของโลกยคใหม

6. ตองเปนผรจกอทศตนเองเพอประโยชนตอผอานและวชาชพของตนเอง

-79-

การรายงานขาวประเภทสะเทอนใจ

(Human Interest Reporting)

การรายงานขาวประเภทนจะมงรปแบบการเขยนขาวใหเกดความสะเทอนใจ

(Human Interest) ซงจะเนนการกระตนทางอารมณ

หลกการเขยนขาวสะเทอนใจ มดงน

1. การเขยนขาวสะเทอนใจมกเขยนในรปสารคดสน ตรงไปตรงมา ท�านอง

การเขยนเปนสงส�าคญ การเขยนรปประโยคทออนไหวจะสะเทอนใจมากกวาประโยค

แขงกระดางหรอเกนเลยความจรง

2. การถวงเรองไวมความส�าคญ เพอยวยใหผอานตดตามอานตงแตตนจน

จบ (Climax)

3. การจบอารมณคนเปนองคประกอบทส�าคญ แตไมใชสอดแทรกอารมณลง

ในการเขยน ใหผเขยนเปนสอทางความรสกและจตใจไปสผอาน

4. การล�าดบเหตการณและการจบเรองเพอรายงานใหผอานไดรวา เหตการณ

นนมงไปสจด Climax (ความส�าคญทสดของเรอง) อาจเดนเรองทงหมดโดยไมบอก

จด Climax เพอจะไดเปดเผยในวนาทสดทายกอนจะจบเรองนนกได วธการเสนอขาว

ประเภทน ตงแตสวนแรกของวรรคน�าและเนอหาไมไดก�าหนดแนนอนตายตว ขนอยกบ

เนอหาหรอขอเทจจรง และสไตลของผเขยนเปนส�าคญ

5. ลกษณะการด�าเนนเรอง ในทางปฏบตของขาวประเภทสะเทอนใจจะตรง

กนขามกบขาวประจ�าวนทวไป โดยการรายงานขาวสะเทอนใจจะไมตรงเขาสเนอหา ผ

อานจะมความรสกเหมอนกบเคลอนเขาไปในขาวเพอรบการปอนเตมท สวนการรายงาน

ขาวทวไปเปนการเดนเขาหาจดทส�าคญของเรองทนททนใด

-81-

ในอดตสอมวลชนมบทบาทส�าคญอยางมากในดานการก�าหนดวาระขาวสาร

(Agenda Setting) ความเปนตวกลางการน�าคดและเลอกเสนอขอมลขาวสารในสงคม

(Gatekeeper) หรอแนวคดผน�าทางความคดของสงคม (Opinion Leader) แตปจจบน

น บทบาทของสอมวลชนซงถอเปนแกนส�าคญของเหลาน ก�าลงถกสอใหม หรอ ? นว

มเดย? (New Media) ทาทาย หรออาจถงขนแนวคดและทฤษฎบางทฤษฎถกลบความ

ส�าคญจากต�ารายคใหมใหเปนเพยงประวตการศกษาถงผลกระทบของสอมวลชนตอผอาน

เลยทเดยว นยงไมรวมถงแนวคดและทฤษฎในวชาการนเทศศาสตรและสอสารมวลชนอก

การมาถงของ สอใหม

-82-

-83-

หลายทฤษฎทปรากฏการณของการเกดขนของสอใหมไดท�าใหแนวคดและทฤษฎเหลา

นนลดความส�าคญไปมาก เชน ทฤษฎการไหลของขาวสาร (Information Flow) ไดแก

ทฤษฎเขมฉดยา (Hypodermic Needle) ทเชอวาสอมวลชนมบทบาทและทรงอทธพล

อยางมากตอผรบสาร ทฤษฎการไหลของขาวสารสองขนตอน (Two step Information

flow) ทสอมวลชนมบทบาทในการเลอกหยบน�าเสนอขาวสารไปยงผรบสาร โดยเปนผ

รายงานขาวสารตางๆ ทเกดขนซงมมากมายในสงคม

นอกจากนน ทฤษฎแนวเศรษฐศาสตรของสอ (Media Economics) ไดแก การ

ผลตขาวสารมวลชน (Mass Production) การเผยแพรขาวสารมวลชน (Mass Distribu-

tion) การผกขาดของสอมวลชน (Media Monopolies) กก�าลงถกทาทายจากสอใหม

หากยอนรอยเหตปจจยทเกดขนของสอใหมท�าใหการท�าความเขาใจเกยวกบ

บาทและอทธพลของสอมวลชนตองหนไปในทฤษฎบางส�านกทจะมบทบาทมากยงขน

เชน ทฤษฏแนววพากษสอ (Media Criticism) หรอทฤษฎเทคโนโลยเปนตวก�าหนด

(Technology Determinism) นกวชาการคนแรกๆ ทสนใจเรองนคอ ฮาโรลด อนนส

(Harold A Innis) นกวชาการชาวแคนาดา แหงมหาวทยาลยโตรอนโต (University of

Toronto) ปรากฏความคดในหนงสอชอ Empire and Communication ตพมพครงแรก

ในป ค.ศ. 1950 ราว พ.ศ.2493 และ The BIAS of Communication ตพมพครงแรก

ในป ค.ศ. 1951 (พ.ศ.2494) ความชดเจนของแนวคดเทคโนโลยเปนตวก�าหนดชดเจน

ยงขน เมอมค�าพดของ มารแชล แมคลฮน (Marshall McLuhan) นกวชาการสอชาว

อเมรกาซงไดรบอทธพลจากแนวคดของอนนส ทวา Medium is Massage ในหนงสอชอ

Understanding Media : The Extensions of Man ตพมพครงแรกในป ค.ศ. 1964

(พ.ศ.2507) ค�าพดทนบวาเปนวรรคทองในหนงสอเลมน แสดงใหเหนวา สอเปนตวก�าหนด

รปแบบการสอสารของมนษยชาต

จนกระทง ป ค.ศ. 1989 (พ.ศ.2532) หนงสออกเลมของ แมคลฮน ชอ The

Global Village ซงปรากฏค�าวา สงคมขาวสาร (Information Society) เปนครงแรก อาจ

ถอเปนครงแรกทจดประกายแกนกวชาการสอสารมวลชนทวโลกใหหนมาสนใจท�าความ

เขาใจกบการสอสารไรพรมแดนนบแตบดนน จะเหนไดวาอนเตอรเนตเกดขนครงแรกใน

สหรฐอเมรกา ในป พ.ศ. 2512 และประมาณป พ.ศ.2530 ขณะทนกวชาการคนไทยได

-84-

เรมน�าอนเตอรเนตเขามาในประเทศไทย นบเปนเวลาไลเลยกบการตพมพหนงสอเลมน

ของแมคลฮน จดเดนของหนงสอเลมนของแมคลฮนคอ การน�าเสนอใหเหนถงสภาพของ

เทคโนโลยสอในศตวรรษท 21 นนเอง

หลงจากนน ค�าวา สอใหม (New Media) กคอยๆ ปรากฏขนในแวดวงเวท

นกวชาการผสนใจศกษาท�าความเขาใจสอมวลชนตามแนวคดเทคโนโลยเปนตวก�าหนด

เมอเทคโนโลยสารสนเทศเปลยนแปลงไป? ระบบการสอสารของสงคมโดย

เฉพาะสอสารมวลชนกจะปรบเปลยนตวเองเขาสโลกเทคโนโลยสารสนเทศไปดวย โดยท

ยงท�าหนาทและบทบาทหลกของตนเองอยในดานปรชญาพนฐานส�าคญของความจรง

ความถกตอง ความตรงไปตรงมา ความเปนกลาง ความเปนธรรม และความรบผดชอบ

โดยยงเปนแหลงขอมลขาวสาร แหลงบนเทงใจ เมอเทคโนโลยการสอสารเปลยน รปแบบ

และกระบวนการสอสารกเปลยนตามไปดวย ดงเชนกรณการเกดขนของ ชมชนไซเบอร

(Cyber Community)

เทคโนโลยการสอสารยอมสงผลกระทบตอสงคมและวฒนธรรม จากเดมทเนน

การสอสารดวยภาษาค�าพด มาเปนภาษาตวอกษร จนปจจบนเปนภาษาดจตอล (Digital

Language) การเกดขนของคอมพวเตอร โทรศพทมอถอ สอเครอขายสงคม (Social Net-

work) เปนตน ท�าใหพฤตกรรมและจตวทยาการสอสารในสงคมเปลยนแปลงไป บทบาท

ของผรบสารสวนใหญในสงคมกเปลยนจากเดมทเคยเปนเพยงผรบ (Passive Audience)

มาเปนผสบคนและรบรขอมลขาวสารดวยตวเองแทน (The Active Audience) นอกจาก

นน การไหลของขาวสารในสงคมจะมความหลากหลายชองทางมากขน

ขอสงเกตทนาสนใจประการหนงคอ จากยคดงเดมมนษยมสอสารตวตอตว

เปนค�าพดหรอมขปาฐะ เทคโนโลยสอจงไดววฒนาการสอท�าใหมนษยสอสารกนผาน

สอมวลชนเหมอนๆ จ�านวนมาก (Mass Media) เกดสอมวลชนขนมาหลายประเภท เชน

วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หนงสอพมพ เปนตน แตในปจจบนการสอสารในสงคม

เปนแบบเฉพาะเจาะจงตวบคคลมากขน แตกมความหลากหลายไดในเวลาเดยวกน จงอาจ

กลาวไดวา สอเครอขายสงคม หรอ โซเชยล มเดย (Social Media) เชน ทวตเตอร เฟสบค

ไฮไฟ ยทป เปนตน ไดน�าผคนกลบมาพบกนแบบตวตอตวมากขน พรอมๆ กนบางกรณก

เปนคนในเครอขายเดยวกน แตสงทยอมรบกนวาสอเกาไมมมากนกกคอความเปน ?พนท

-85-

สาธารณะ? ของการแสดงความคดความเหนทางการเมอง (Political public sphere)

ทกลาวมาน เพอชใหเหนวาภมทศนสอ (media landscape) ไดเปลยนแปลง

ไป ท�าใหรปแบบการสอสารของคนในสงคมและวฒนธรรมเปลยนแปลงไป นกสอสาร

มวลชน โดยเฉพาะสอเกาจะกาวพรอมๆ รวมทงใชประโยชนจากความเปลยนแปลงน

อยางไร หากไมมการปรบตวจากความเคยชนเดมๆ

คงตองยอมรบกนทวไปแลววา คนไทยสมยนไมแพ(ชาตใด)ใครแลว ในเรอง

ความทนสมยเกยวกบไอท มอะไรใหมในโลกไซเบอรหรอไอท คนไทยสมยนกสามารถม

สวนในการเขาใชไมแพใคร

ป พ.ศ. 2554 ทผานมานนเปนปของการสอสารบนโลกออนไลน สงเกตไดจาก

จ�านวนของผใชงานเวบไซตสงคมออนไลนเฟซบค (Facebook) ทมผใชงานเกนกวา 800

ลานคนทวโลก ทวตเตอร (Twitter) มผใชงานมากกวา 250 ลานคนทวโลก และเมอ

เทคโนโลยพฒนากาวหนาสงผลใหเกดเครองมอสอสารททนสมยมากขน เชน สมารท

โฟน (Smartphone) แทบเลต (Tablet) เปนตน ซงเครองมอสอสารยงทนสมยยงท�าให

การสอสารบนโลกออนไลน สะดวกรวดเรวมากขน

เครองมอสอสารทพฒนาดงกลาวขางตนไดกลายมาเปน โซเชยลม

เดย (Social Media) เพราะสรางใหเกดโซเชยลเนตเวรค (Social Network) หรอเครอ

ขายสงคมออนไลนทมนษยตดตอสอสารกนดวยเทคโนโลยอนทนสมยตาง ๆ เกดเปนการ

สอสาร 2 ทางทฉบไว เกดการแบงปนขอมลทกประเภทอยางรวดเรว

เครอขายสงคมออนไลนทอาศยโซเชยลมเดย ยงทวบทบาทส�าคญ

ในการสอสารแลกเปลยนขอมลมากขน โดยเฉพาะเมอสงคมตองเผชญกบภาวะวกฤต

สภาพแวดลอมในสงคมมการเปลยนแปลง หรอเกดความขดแยงระดบ สงขนในสงคม

สภาวการณดงกลาวท�าใหผคนในสงคมตองการขอมลขาวสารทรวดเรวทนเหตการณมาก

ขน เพอท�าใหตนไดรบความร ความเขาใจ และลดความวตกกงวลหรอไมแนใจทเกดขน

(Ball-Rokeach and DeFIeur, 1976)

สงเกตไดจากสงคมไทยในชวงทเกดความขดแยงกรณ “เมษาเลอด”

เมอป พ.ศ. 2553 หรอเกดภาวะวกฤต กรณ “มหาอทกภย” ป พ.ศ. 2554 ทผานมา

สมาชกในสงคมหรอผรบสารยงตองการขอมลจากสอมวลชน สอมวลชนจะไดรบการคาด

-86-

หวงจากสงคมใหมบทบาทในการชวยคลคลาย และสงเสรมการจดการกบภาวะวกฤต

ทคกคามความสงบสขของสงคมโดยเรว สอมวลชนจงตองท�าหนาทในการรวบรวมและ

เผยแพรขอมลประเดนปญหาตาง ๆ และแนว ทางแกไขใหรวดเรวทนตอความตองการ

ของผคนทตกอยในสภาพตงเครยดจากสถานการณทเกดขน

โซเชยลมเดยทมคณสมบตดานความสะดวกและรวดเรวในการตดตอสอสาร

จงเขามามบทบาทส�าคญและ กลายเปนทางเลอกใหมของนกขาวในการน�าเสนอขอมล

แกประชาชน เพราะนอกจากจะรวดเรวและสะดวกตอการใชงานแลว ยงสามารถสราง

ปฏสมพนธระหวางผสงสารและผรบสาร ท�าใหการรายงานขาวมมมมองทหลากหลาย

มากขน ขณะเดยวกนโซเชยลมเดยทมความโดดเดนในเรองความรวดเรวของการน�าเสนอ

เหตการณเพอตอบสนองความตองการขอมลขาวสารของผคนไดอยางทนทวงท กมขอ

กงขาในเรองของความถกตอง และความนาเชอถอของขอมล

ดวยประเดนทนาสนใจเกยวกบโซเชยลมเดยดงกลาวขางตน ไมวาจะเปนเรอง

การมบทบาทส�าคญในการรายงานขาวชวงภาวะวกฤตดวยความรวดเรว หรอประเดน

ขอสงสยเกยวกบความถกตองของขอมลทน�าเสนอ เวทเสวนา “โซเชยลมเดยทางเลอก

ใหม? ของการรายงานขาวในภาวะวกฤต” จงเกดขนดวยความรวมมอระหวางภาควชา

วารสารศาสตร คณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพ สถานโทรทศนไทยพบเอส และ

ชมรมนกขาวสายเทคโนโลยสารสนเทศ สมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย

โดยมงหวงใหเกดกระบวนการถายทอดความร ประสบการณ การแลกเปลยน

ความคดเหน และก�าหนดแนวทางรวมกนระหวางอาจารย นกศกษา นกวชาชพสอทง

ระดบประเทศ และระดบทองถน รวมถงภาคประชาชน เกยวกบการน�าเทคโนโลยดาน

การสอสารผานสอสงคมออนไลน หรอโซเชยลมเดย (Social Media) มาชวยรายงานขาว

ในภาวะวกฤตทเกดขนไดเสมอ รวมทงหารอแนวทางดานจรยธรรมทจะตองตระหนกถง

ทงในปจจบนและอนาคต ตลอดจนเพอใหนกศกษาดานนเทศศาสตรไดเหนถงแนวทาง

การรายงานขาวยคใหมในภาวะวกฤตวา ตองมการเตรยมพรอมอยางไร เพอใหน�าใชไป

ประกอบวชาชพตอไป

-87-

Social Media คออะไร

ส�าหรบในยคน เราคงจะหลกเลยงหรอหนค�าวา Social Media ไปไมได เพราะ

ไมวาจะไปทไหน กจะพบเหนมนอยตลอดเวลา ซงหลายๆ คนกอาจจะยงสงสยวา “Social

Media” มนคออะไรกนแน วนนเราจะมารจกความหมายของมน

ค�าวา “Social” หมายถง สงคม ซงในทนจะหมายถงสงคมออนไลน ซงมขนาด

ใหมมากในปจจบน

ค�าวา “Media” หมายถง สอ ซงกคอ เนอหา เรองราว บทความ วดโอ เพลง

รปภาพ เปนตน

ดงนนค�าวา Social Media จงหมายถง สอสงคมออนไลนทมการตอบสนอง

ทางสงคมไดหลายทศทาง โดยผานเครอขายอนเตอรเนต พดงายๆ กคอเวบไซตทบคคล

บนโลกนสามารถมปฏสมพนธโตตอบกนไดนนเอง

พนฐานการเกด Social Media กมาจากความตองการของมนษยหรอคนเราท

ตองการตดตอสอสารหรอมปฏสมพนธกน จากเดมเรามเวบในยค 1.0 ซงกคอเวบทแสดง

เนอหาอยางเดยว บคคลแตละคนไมสามารถตดตอหรอโตตอบกนได แตเมอเทคโนโลยเวบ

พฒนาเขาสยค 2.0 กมการพฒนาเวบไซตทเรยกวา web application ซงกคอเวบไซต

มแอพลเคชนหรอโปรแกรมตางๆ ทมการโตตอบกบผใชงานมากขน ผใชงานแตละคน

สามารถโตตอบกนไดผานหนาเวบ

ส�าหรบ social media แบงออกไดเปน 5 ประเภท ไดแก

ใชแสดงตวตนและการปฏสมพนธระหวางบคคล(social met work) ไดแก

Facebook,twitter,myspace,licedIn,hi-5

น�าเสนอในลกษณะเนอหาขอความ(content sharing) ไดแก Word press,

Typepad,slideshare

น�าเสนอมลตมเดย (Visual image video platform) น�าเสนอในรปของ

ภาพถายหรอวดโอ ไดแกyoutube,Frickr

social bookmark site เวปไซตทใชบคมารคเวป

-88-

Wikis pedia เวบทเปนอภธานศพท

ปจจบนสงคมบนโลกใบนไดกาวเขาสยคโลกาภวฒน (Globalization) หรอ

ยคแหงสงคมขอมลขาวสารอยางเตมตว ดวยการพฒนาเทคโนโลยการสอสารททนสมย

กาวหนา การเชอมตอโลกทงใบสามารถท�าได โดยไมมอปสรรคทงดานเวลาและระยะทาง

เรยกไดวาเปนยคแหงการสอสารทไรพรมแดน ดวยความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย

คอมพวเตอรทเตบโตอยางกาวกระโดด การตดตอสอสารท�าไดงายมากขน ไมวาจะอย

คนละซกโลก หรอตางเวลากน กสามารถเชอมโยงตดตอสอสารกนได เพยงแคมสญญาณ

โทรศพทหรอสญญาณอนเทอรเนต เรยกไดวา ไมวาจะอยไกลแคไหน กสามารถสอสาร

กนไดเพยงปลายนวสมผส

ดวยความงายและสะดวกสบายในการเขาถงอนเทอรเนต ทสามารถเชอมโยง

คนทงโลกเขาดวยกน ท�าใหเกดการสรางสงคมในโลกอนเทอรเนตขน หรอทรจกกนใน

ชอ “เครอขายสงคมออนไลน” (Online Social Network) เพอใหผคนสามารถแลก

เปลยนขอมล แบงปนขาวสาร เลาเรองราว ความสนใจเฉพาะเรองซงกนและกน และ

ทกคนสามารถกสามารถเลอกรบขาวสารขอมลดงกลาวไดอยางเสร ท�าใหเครอขายสงคม

ออนไลนกลายเปนแหลงการแบงปนและแลกเปลยนขอมลทใหญทสดในโลก

จากขอมลของสถาบนวจยและศนยขอมลการใชอนเทอรเนตในสหรฐ ไดแก

PewInternet, Tnsdigitallife, Neilsen และ Comscoredatamine ไดรวบรวมสถต

เมอตนป 2555 พบวา ประชากรทวโลกเขาถงอนเทอรเนตมากถง 2,095,006,005 คน

หรอคดเปนรอยละ 30 ของประชากรโลกทงหมด โดยใชเวลาไปกบอนเทอรเนตเฉลย 16

ชวโมงตอเดอน ซงโซเชยลเนตเวรค เปนกจกรรมบนอนเทอรเนตทใชเวลากนมากทสด เฟ

ซบค (Facebook) 137,644,000 ครงตอเดอน ยทป (Youtube) มการเขาชมวดโอราว

40 ลานครงตอวน และมการทวตขอความในทวตเตอร (Twitter) ถง 250 ลานครงตอวน

(สดทวล สขใส และณฐชญา อครยรรยง, 2555)

ดวยปจจยดานความรวดเรวในการเขาถง ท�าใหเครอขายสงคมออนไลนม

ความไดเปรยบ สงเกตไดวาเครอขายสงคมออนไลนในปจจบน จะพบทงหนวยงานของ

ภาครฐ เอกชน หรอแมแตหนวยงานภาคประชาชน ทใชเครอขายสงคมออนไลนใน

การตดตอสอสาร หรอประชาสมพนธองคกร เพอสรางภาพลกษณ ไมเวนแมแตปญหา

-89-

ของประชาชนทวไปกเลอกทจะใชชองทางเครอขายสงคมออนไลนในการเผยแพรขอมล

ขาวสารตางๆ เพอสะทอนไปยงสงคม เพราะเปนวธทประหยด รวดเรว และกระจายไป

ไดในวงกวาง ท�าใหเครอขายสงคมออนไลน กลายเปนแหลงขอมลชนด ซงคงจะปฏเสธไม

ไดวา ในจ�านวนของผใชเครอขายสงคมออนไลน มไมนอยทเปนนกขาว หรอท�างานดาน

สอสารมวลชน เพราะนอกจากจะใชในการสงขาวถงประชาชนแลว นกอาจจะเปนอก 1

ชองทางในการเปดพนทใหบคคลและหนวยงานอนๆ ตดตอสอสารมายงสอมวลชนไดดวย

ดวยความรวดเรวของขาวสารบนโลกอนเทอรเนตในยคโลกาภวฒน ท�าให

สอมวลชนจะย�าอยกบทเพอรอใหขาววงเขามาหาไมไดแลว เพราะปจจบนทกคนลวน

เปนนกขาวได เพยงแคมโทรศพทมอถอหรออปกรณทสามารถเชอมตออนเทอรเนตได

กสามารถเผยแพรขอมลขาวสาร ทงขอความ ภาพ เสยง หรอวดโอ ผานทางเครอขาย

สงคมออนไลนไดทนท และเพยงไมกนาทกอยในกระแสของเครอขายสงคมออนไลนแลว

แตจะนานหรอไมขนอยกบความนาสนใจของสงทถกเผยแพรออกไป ดงนนเพอกาวให

ทนโลกของขอมลขาวสาร สอมวลชนตองวงใหทนกระแสโลก เมอขาวไมไดวงเขามาทาง

โทรศพท เครองแฟกซ หรอการแจงหมายผานขอความอกตอไป ผสอขาวจงมความจ�าเปน

ตองเขาไปอยในเครอขายสงคมออนไลน

จากขอมลดงกลาวผวจยจงมความสนใจทจะศกษาพฤตกรรมการใชงานและ

การคดเลอกขาวจากเครอขายสงคมออนไลนของผสอขาวโทรทศน วาใชเครอขายสงคม

ออนไลนอยางไร เพอประโยชนในการท�างานขาว เพราะในโลกอนเทอรเนตมเครอขาย

สงคมออนไลนหลายลานเวบไซต แตกตางกนไปตามแตชนดของการใชงานตามความ

เหมาะสม และการจะเลอกหยบเรองใดขนมาเพอใหเปนขาว ตองมหลกเกณฑการคด

เลอกอยางไร เพอไมใหตกเปนเครองมอของแหลงขาว

“โซเชยลมเดย” เรยกไดวาเปนเครอขายสงคมออนไลนทมการใชงานอยางแพร

หลายและมอทธพลอยางกวางขวางในหลากหลายวงการ ซงไมจ�ากดเพยงแคในแวดวง

ธรกจและการตลาดทเรามกน�าเสนอกนอยเปนประจ�าเทานน แตยงมอทธพลไปในวงกวาง

ไมวาจะเปนแวดวงการศกษา, การเมองหรอแมแตในดานดนตร ซงในวนนเรามบทความ

จากเวบไซต Mylife.com ทจะมาสะทอนใหเหนอยางชดเจนวา โซเชยลมเดยมอทธพล

อยางไรบางในแตละวงการ

-90-

เรมตนกนดวยท แวดวงขาวสารและสอสารมวลชน (News) ในยคดจตอลโซเชย

ลมเดยกลายมาเปนแหลงรวบรวมขาวสารขนาดใหญจากทวทกมมโลก โดยโซเชยลมเดย

ถกใชเปนชองทางในการรบขาวสารโดยเฉพาะขาวดวน (Breaking News) คดเปนสดสวน

มากถง 50% ของผบรโภคทงหมด รวมถงโซเชยลมเดยยงเปนชองทางในการรบขาวสาร

ทไดรบความนยมเปนอนดบท 2 ในกลมผบรโภคชาวอเมรกน โดยมสดสวนอยท 27.8%

ซงเปนรองจากอนดบท 1 อยางทางหนงสอพมพคดเปนสดสวนเพยงแค 1% เทานน

นอกจากนในกลมนกขาวกวา 65% ยงหนมาใชโซเชยลมเดยมเดยอยาง Facebook และ

Linkedin มากอนเปนอนดบตนๆเพอคนหาขาวสารและขอมลตางๆ

ตอกนดวย แวดวงการศกษา (Education) ปจจบนพบวามจ�านวนนกเรยน

และนกศกษาในสหรฐฯทใชงานโซเชยลมเดยคดเปนสดสวนมากกวา 80% ของจ�านวน

ทงหมด โดยกวา 59% ของนกเรยนทงหมดใชโซเชยลมเดยเพอพดคยและแลกเปลยน

ความคดเหนในเรองของการศกษา รวมถง 50% ยงใชโซเชยลมเดยเพอพดคยเกยวกบ

งานหรอการบานทไดรบดวยเชนกน ซงการใชงานโซเชยลมเดยในแวดวงการศกษาไม

ถกจ�ากดเพยงแคในกลมนกเรยนเทานน แตคณครและอาจารยกเปนอกหนงกลมทมการ

ใชงานอยางแพรหลาย โดยการผลส�ารวจพบวากวา 30% ของคณครทงหมดใชโซเชยลม

เดยมเดยเพอเปนชองทางในการสอสารกบนกเรยนและอกมากกวา 50% กใชโซเชยลม

เดยเพอเปนตวชวยในการสอนหนงสอ

แวดวงการจางงาน (Employment) จากผลการส�ารวจพบวาปจจบนกลมผ

สมครงานเรมหนมาคนหาต�าแหนงงานผานโซเชยลมเดยเพมมากขน ซงคดเปนสดสวนราว

1 ใน 6 ของผสมครงานทงหมด โดยโซเชยลมเดยทไดรบความนยมในกลมผสมครงานมาก

ทสดเปนอนดบท 1 คอ Facebook (52%) รองลงมาเปน Linkedin (38%) และ Twitter

(34%) แตในทางกลบกนบรษทสวนใหญกวา 89% กลบใช Linkedin เพอคนหาผสมคร

งานมากทสดเปนอนดบแรก ตามมาดวย Facebook (26%) และ Twitter (15%) ซงใน

เวลานมจ�านวนบรษทมากกวา 2.6 ลานบรษททมเพจบน Linkedin

แวดวงเศรษฐกจ (Economy) โซเชยลมเดยกลายมาเปนธรกจประเภทใหม

ทเขามามบทบาทส�าคญในแวดวงธรกจ ซงชวยสรางต�าแหนงงานไดมากกวา 1,000

ต�าแหนง อกทงยงชองทางใหมทชวยสรางรายไดและยอดขายใหเพมขนอยางมหาศาล ซง

-91-

ทาง Facebook รายงานวาในไตรมาสท 3 ของป 2012 ทผานมา Facebook มรายได

รวมกนอยท 1,260 พนลานเหรยญสหรฐ ซงเพมขนกวาเดมจาก 954 ลานเหรยญสหรฐ

ในชวงเวลาเดยวกนในป 2011

และแวดวงสดทายทเราเลอกมาใหตดตามกน คอ แวดวงการตลาด (Market-

ing) โดยผลการส�ารวจพบวาในแงมมของนกธรกจโซเขยลมเดยเปนชองทางส�าคญในการ

ท�าการตลาดทชวยสราง Lead ไดมากกวาชองทางอนอยาง Trade Show, Direct Mail,

Telemarketing, และ PPC (Pay Per Click) ถง 2 เทาตว รวมถงโซเชยลมเดยยงมอตรา

การซอสนคาตอจ�านวนการคลก หรอ Conversion Rate มากกวาคาเฉลยปกตถง 13%

สวนในแงมมของผบรโภคพบวากวา 46% ของผใชงานอนเทอรเนตมการใชงานโซเชยลม

เดยเพอเปนชองทางทชวยในการตดสนใจกอนซอสนคา

-93-

Twitter.com เปนบรการสงขอความเปนประโยคสนๆ ทคณสงไปนนจะ

เปนการบอกวา คณ ก�าลงท�าอะไรอย? ในตอนนน เพอเปนบนทก ณ. ชวงเวลานนวา

คณท�าอะไรอย ลงไปในเวบไซตของ Twitter.com เชน “ก�าลงจะกนขาว” “ก�าลงจะ

ออกจากบาน” เปนตน และเมอคณสงประโยคสนๆ ไปเรอยๆ ในชวงเวลาทคณมเวลา

และสามารถท�าได เมอกลบมาอานมน ขอความทงหมด มนจะกจะสามารถประตดประ

ตอ บอกเรองราววาคณท�าอะไรไปบางชวงวนหนงๆ ซงจะสะดวกกวาการ มานงหลงคด

หลงแขงมานงเขยนบลอก ทงวน นแหละท Twitter.com เลยเขามาทดแทนและชวยให

ทวตเตอร คออะไร

-94-

-95-

คนไมชอบเขยน บลอก หนมาใชบรการพวกนเยอะมากขน

แตสงหนงทมาชวยให Twitter มประโยชน และสนกมากขน กคอ คณสามารถ

ตดตาม (Follow) คนอนๆ ทเคาเขยนขอความลงไปใน Twitter ของเคาได วาเคาคนนน

ก�าลงท�าอะไรอย โดยเมอคณ ตดตาม (Follow) เคาแลว เมอคนนนเคาท�าอะไรและพมพ

อะไรลงไปใน Twitter คณกไดรบขอความเหลานนดวยไปพรอมๆ กน และกสามารถ

ตดตามไดทละหลายๆ คน ซงกจะท�าใหคณทราบวาเคาเหลานนก�าลงท�าอะไรอยในขณะ

นนทนท จะเหนวา Twitter กเรมกลายเปนเครองมอในการกระจายขอมล (Broadcast)

ของคนๆ หนง ไปยงคนหลายๆ คนไดงายๆ ผานเครอขายอนเทอรเนต และทส�าคญคอ

คณสามารถสงขอความเขา Twitter ผานโทรศพทมอถอไดงายๆ ผาน SMS หรอ WAP

โดยเขาไปท http://m.twitter.com ดงนนไมวาคณอยไหนกตาม ทคณมโทรศพทมอถอ

คณกสามารถสงขอความเขา Twitter ไดงายๆ

ประวตความเปนมาของ Twitter

Twitter กอตงขนโดยบรษท Obvious Corp เมอเดอน มนาคม ค.ศ. 2006 ท

เมองซานฟรานซสโก ประเทศสหรฐอเมรกา พฒนาขนโดย Evan Williams และ Meg

Hourihan Evan Williams

Twitter ไดรบความนยมสงขนอยางมาก จนนตยสาร “ TIME ” ฉบบวนท 15

ม.ย. 2009 ไดน�าเอา Twitter ขนปก เปนเรองเดนประจ�าฉบบ และบทบรรณาธการกลาว

ถงการเปลยนแปลงการน�าเสนอขาว ทมทมาจากเทคโนโลยใหมอยาง Twitter “บรการ

ของ Twitter นน ถงจะเปนแคบรการเลกๆ แตตอนน บรการเลกๆ ทวาน ประสบความ

ส�าเรจอยางสวยงาม มผใชงานหลายลานคนทวโลก ทงหมดทงมวลน สานตอจากการเปน

บลอกเกอรแคคนๆ หนงจรงๆ

Twitter (ทวตเตอร) เปน Social Network ขนาดเลกเรยกวา “Micro-Blog”

มคณสมบตคลายกบบลอกทวไป แตจะสามารถสงขอความไดเพยง 140 ตวอกษรเทานน

Twitter มาจากรากศพทค�าวา tweet ทแปลวา เสยงนกรอง หมายถง Unified Message

-96-

ชนดหนง ขอความสน ๆ กระชบ กบค�าถามทวา What are you doing? (คณก�าลงท�า

อะไรอย) ใหเราแสดงความรสกอารมณ ตาง ๆ ของเรา มาบอกใหผคนรบรถงขอความท

เราไดแสดงออกไป จะสามารถอพเดตขอความไดตลอดเวลา (Real time) Tweet ไดไม

เรอยๆ แตขอความทโพสตจะตองไมไปรบกวนใหผอนร�าคาญดวย

Twitter ไมไดโพสตเพยงขอความเทานน แตสามารถโพสตภาพถาย, วดโอ และ

ไฟลตางๆ ไดดวย โดยมเวบไซตทใหบรการฝากรปภาพจากนนกแนบลงคเพอใหบคคลอน

คลกเขาไปดจากเวบไซตแทน Twitter จะเนนขอความมากกวารปภาพ หรอ วดโอ จง

ท�าใหอพเดตขอความใหม ๆ ไดอยางรวดเรว อพเดทขาวสารททนตอเหตการณปจจบน

ตงแตเปดตวมาจนถงตอนน 5 ปแลวส�าหรบ Social Network อยาง Twitter

ทมคอนเซปตเลกๆ โลโกกใชนกตวเลกๆ แถมจ�ากดการโพสต การทวตของ user ใหเปน

แคประโยคเลกๆ ทประกอบไปดวย 140 ตวอกษร

ถงแมคอนเซปตของทวตเตอรจะ “เลก” แตเอาเขาจรงความ “เลก” แต “งาย”

น กลบดงดดใจหลายๆ คนใหใชทวตเตอรกนมากมายตงแตปถชนคนธรรมดา เซเหลบทใช

RT ตอบ ดวยความเลกๆ งายๆ ของทวตเตอร ท�าใหเกด Content ทมปรมาณมหาศาล

และรวดเรวทนใจ จนเดยวนหลายๆ คนวดความไวของส�านกขาวจากการทวตแบบเรยล

ไทมไปแลว

ในเชงกลยทธ Twitter กไมไดนงนอนใจทจะปรบปรงเปลยนแปลงสงใหม ๆ

ใหกบผใช และอกนยเพอเปดตลาดการขายโฆษณา ประมาณตนเดอนเมษายน ทวต

เตอรไดเปลยนดไซนหนาเวบหนาแรกสด ถาเรายงไมไดลอกอนและเขาไปดในหนาแรก

เวบ (twitter.com) จะเหนวาหนาเวบจะออกแบบใหมโดยเนนการสมครสมาชกมากขน

(คอนเซปตหนาแรกคลายคลงกบเวบ Facebook มาก) นอกจากนยงเรมพฒนา Local

Trend Feature เชนมากกวา 70 ประเทศ ปรบปรงหนาคนหาใหคนหาคนทจะ Follow

งายขน และหนมาสรบปรบมอกบ Twitter Client เจาบกเบงอยาง Ubertwitter ทโดน

แบนไปดวยสาเหตตางๆ นานา และถงกบออกมา ขอใหนกพฒนาหยดสราง Twitter

Client ไดแลว

นอกจากความเคลอนไหวตางๆ ขางตน ยงมหลายเรองทท�าให Twitter เขาส

-97-

จดพค เชนในวนท 1 พฤษภาคม ทผานมา มจ�านวนขอความทวตกวา 5,106 ขอความใน

แตละวนาทอนเนองจากการถกวสามญฯ ของ Osama bin Laden ทงหมดนเปนความ

เคลอนไหวของนกเลกอยางTwitter ในชวงเวลาเพยง 2 เดอน

การคดคนและยคเรมตน

ทวตเตอรมตนก�าเนดจากการระดมความคด ทถกจดขนโดยบรษทโอดโอ ซง

เปนบรษท พอด

แคสตง โดย ดอรซ เปนนกศกษาจากมหาวทยาลยนวยอรก ไดแนะน�าความ

คดการสงบรการขอความสน หรอ เอสเอมเอส (SMS) พดคย และสนทนากนภายในกลม

เลก ๆ ชวงแรก โคดเนมของบรการนมชอวา “twttr” ซงวลเลยมสไดแนะน�าใหกบโนอาห

กลาส โดยชอในรปแบบนมแรงบนดาลใจมากจาก

ฟลคเกอร (Flickr) และมเพยง 5 ตวอกษรคลายกบการสงขอความสนแบบชอ

ยอของชาวอเมรกน ในชวงแรกนน นกพฒนาไดก�าหนดหมายเลข “10958” เปนรหส แต

ภายหลงไดเปลยนเปน “40404” เพอความสะดวกในการใชงาน การท�างานของโครงการน

เรมตนขนในวนท 21 มนาคม พ.ศ. 2549 เมอดอรซ ไดท�าการสงทวตแรกเมอเวลา 21:50

น. ตามเวลาทองถน ดวยค�าวา “just setting up my twttr”

แจก ดอรซ กลาวไววา “...เราไดค�าวา ‘ทวตเตอร’ และมนสดยอด มนคอการ

สงขอมลดวยขอความสน เหมอนกบสงดวยนก ซงบงบอกถงวาผลตภณฑเปนอยางไร “

ตนแบบของทวตเตอรถกน�ามาใชส�าหรบพนกงานในบรษทโอดโอ และไดเผย

แพรตอสาธารณะในรนสมบรณเมอวนท 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2549 ตอมาในเดอนตลาคม

พ.ศ. 2549 บซ สโตน, อวานส วลเลยมส, แจก ดอรซ และพนกงานของบรษทโอดโอ ได

ถกโอนหนทงหมดมาทออปวโออส รวมถงเวบไซต โอดโอ.คอม และทวตเตอร.คอม ดวย

วลเลยมสไดถกไลออก ซงเขาเปนสวนหนงกบทวตเตอรจนถงชวงป พ.ศ. 2554 และทว

ตเตอรไดแยกออกมาตงเปนบรษทของตนเองในเดอนเมษายน พ.ศ. 2550

จดเรมตนของจ�านวนการใชงานทวตเตอรทเพมมากขน คอในงานเซาธบาย

-98-

เซาธเวสต หรอทรจกกนในชอ SXSW ซงจดขนในเมองออสตน รฐเทกซส ประเทศ

สหรฐอเมรกา โดยระหวางงาน การใชงานทวตเตอรมจ�านวนเพมมากขนจาก 20,000 ทว

ตตอวน เปน 60,000 ทวตตอวน ซงมสวนเพราะการวางจอพลาสมาขนาด 60 นวจ�านวน

2 จอในทางเดนระหวางงาน และจอจะแสดงทวตทผใชงานทวตเขาสระบบ โดยสตเวน

เลว นกขาวจากนตยสารนวสวก ไดกลาววา “งานประชมนบรอยงาน ทจะใชระบบทวต

เตอรน โดยทจะสามารถโตตอบกนไดอยางรวดเรวผานการเมนชน

หลายคนคงจะคดวา Facebook หรอ Google+ เปนเครอขายสงคมทเตบโต

เรวทสด แตจากการส�ารวจลาสดพบวาเปน Twitter ทสามารถครองแชมปเครอขายสงคม

ทเตบโตเรวทสดในโลก

สอตางชาตรายงานชดเจนวา Twitter เครอขายสงคมรบสงขอความสน 140 ตว

อกษรยอดนยมนนเปน “Fastest-Growing Social Platform in the World” หรอเครอ

ขายสงคมทมการเตบโตรวดเรวทสด โดยพบวาจ�านวนผใชงานประจ�าหรอ active user

ของ Twitter นนเตบโต 40% เมอเทยบระหวางยอดไตรมาส 2 และไตรมาส 4 ป 2012

อตราเตบโต 40% นนค�านวณจากตวเลขผใชงานประจ�า 288 ลานคนตอเดอน

โดยการส�ารวจของส�านกวจย Global Web Index พบวาจ�านวนผใชงาน Twitter น

เตบโตเพมขนจากป 2009 ถง 714%

Global Web Index นนเปนบรการวจยตลาดทเกบขอมลโดยองจากพฤตกรรม

การใชงานเวบไซตและโซเชยลมเดย โดยประมวลขอมลจาก 31 ประเทศบนจ�าจ�ากดความ

เรองการเปนผใชงานประจ�าวา active user คอผทใชงาน Twitter ในชวงเดอนทผานมา

ในเดอนกรกฎาคมป 2009 บรษท Global Web Index ประเมนวา Twitter

มผใชงานประจ�า 35.47 ลานคนตอเดอนเทานน ท�าใหคดเปนสดสวนเพมขน 714%

อยางทกลาวมา

การส�ารวจยงพบวา 59% ของบญชผใช Twitter คอผใชงานประจ�าทกเดอน

ถอวาเปนสดสวนทสงและแสดงถงความผกตดบรการของชาว Twitter โดยปจจบน ผใช

งาน Twitter คดเปน 21% ของผใชอนเทอรเนตทวโลก

-99-

6 วธใชประโยชนจาก Twitter

หากคณเคยไดยนค�านและยงสงสยถงประโยชนของทวตเตอร (Twitter)? ซง

จรงๆแลวมนมมากไปกวาแคใชดวาคนแปลกหนากนอะไรเปนอาหารกลางวน เพราะ

คณสามารถตดตามขาวดวน ใชเปนชองทางรองเรยนไปถงบรษทผผลต หรอแมแตแช

ตกบคนดง

ทวตเตอรมแตเรองไรสาระ ทวตเตอรเปนทใหคนใชยกหางบชาตวเอง และอนๆ

อกนานาสารพดทคณอาจเคยไดยนเกยวกบโซเชยลเนตเวรกแหงน แตจรงๆ แลวทวตเตอร

จะเปนประโยชนอยางไมนาเชอถาคณใชงานเปน และมองขามเรองทหลายคนพดไป (ซง

กจรง เราไมเถยง) เพราะโดยธรรมชาตของบรการแหงน จะเออตอการฝากขอความสนๆ

ไดอยางรวดเรว ท�าใหเหมาะส�าหรบใชเปนชองทางรบเรองรองเรยนจากลกคา หรอใช

ตดตามเหตการณทคณสนใจจากคนทอยในจดเกดเหต รวมไปถงใชตามดชวตของบคคล

ทคณสนใจเปนพเศษ และนคอ 6 วธงายๆ ทจะชวยใหทวตเตอรมประโยชนส�าหรบคณ

ตดตามขาว

เวบไซตโดยสวนใหญยงถอเปนแหลงขอมลและแหลงขาวทสมบรณกวา แตถา

คณตองการตามขาวเฉพาะเรองในแบบหายใจรดตนคอ และสนใจแมแตรายละเอยดยบ

ยอย ทวตเตอรจะเปนทางเลอกทด เพราะคณสามารถอานรายงานสดจากยสเซอรของทว

ตเตอรคนอนๆ ทอยในเหตการณหรอสถานทเกดเหต เชนกรณเครองบนตกทแมน�าฮดสน

ผคนทอยในบรเวณนนกจะโพสตเลาเรองราวทพบเหนไวในทวตเตอรของพวกเขา (คอน

เซปตของทวตเตอรกคอ การบอกเลาเรองราวในชวตประจ�าวนดวยขอความสนๆ ไมเกน

140 ตวอกษรตอหนงอพเดต)

นอกจากประชาชนคนธรรมดาแลว คณยงสามารถตดตามทวตเตอรของไซต

ขาวอยาง CNN (www.twitter.com/cnn หรอเรยกยอๆ วา @CNN) ซงจะโพสตหวขอ

ขาวพรอมกบลงกไปยงเนอหารายละเอยด แตเราชอบ @cnnbrk มากกวา แมจะไมได

เปนทวตเตอรอยางเปนทางการของสถานขาวแหงน แตกดตรงทจะสรปขาวใหอานแลว

-100-

เขาใจงายๆ ในประโยคเดยว ไมตองตามลงกไปอานอก (เวนแตวาคณสนใจรายละเอยด)

@NYTimes กเปนอกจดทคณจะพบหวขอขาวดวนทกชวโมง แถมดวยทวต

เตอรของนกเขยนและของคอลมนประจ�าในหนงสอพมพททรงอทธพลฉบบน ทนาสนใจ

อนๆ ส�าหรบเรองของขาวกจะมอยางเชน @BreakingNewsOn, @nprnews, @weird-

news, @macrumors, @MarsPhoenix, @Astronautics และแนนอนวาพซแมกะซน

เองกมทวตเตอรรายงานขาวในดานเทคโนโลยดวยเชนกน (@PCMag)

ชองทางตดตอกบบรษทผผลต

การใชทวตเตอรเปนชองทางใหบรการหลงการขายอยางเตมรปแบบ อาจยงฟง

ดไมคอยเขาทเทาไรส�าหรบบรษทสวนใหญ อยางนอยกจนกวาบรการแหงนจะมสมาชก

เพมอก 10 ลานราย อยางไรกด ในปจจบน คณสามารถใชทวตเตอรเปนชองทางในการ

รองเรยนได และเสยงของคณกจะดงไปถงเจาของสนคา เพราะบรษทยกษใหญหลายแหง

ไมวาจะเปน Zappos, Starbucks, Whole Foods, JetBlue และอนๆ อกมากมาย (มาก

มายจรงๆ) ลวนแลวแตมแอกเคานตทวตเตอรใหคณใชในการตดตอ

ดงนนตอจากนไป ถาคณมเรองอยากรองเรยนเกยวกบสนคาหรอบรการ ลอง

ใชกเกลเสรชชอของบรษทเจาของสนคา แลวตามดวยค�าวา Twitter ถาบรษทดงกลาว

มแอกเคานตบนทวตเตอร คณกจะพบในผลการคนหาล�าดบตนๆ ทส�าคญคอ พยายาม

เรยบเรยงเรองรองเรยนของคณใหกระชบไดใจความ เพราะคณตองไมลมวาขอความจะ

ถกจ�ากดไวแคไมเกน140 ตวอกษร

ขอความชวยเหลอ

เชนเดยวกบบลอกและฟอรม ทวตเตอรคอสถานททเหมาะเปนอยางยงส�าหรบ

การถามค�าถามทคณขเกยจคนหาค�าตอบดวยตวเอง รวมไปถงการขอความชวยเหลอ (เชน

“มใครวางชวยขนของยายบานวนศกรไหม?”) ขอความคดเหน (“กลวยแบบออรแกนกม

รสชาตดกวาหรอเปลา?”) หรอขอค�าแนะน�า (“ใสแรมใหกบแมคบกใหมเทาไรด?”) เปนตน

โอเวน รงเคล ผพฒนาทวตเตอรบอกกบเราวา ปญหาทคณเคยใชเวลาคด 5

นาท อาจไดค�าตอบออกมาภายในเวลา 10 วนาทบนทวตเตอร แตนหมายถงอยางนอย

-101-

คณตองมเพอนๆ ในชวตจรงตามด (follow) ทวตเตอรของคณอย และแนนอนวาถาจะ

ใหเกดประโยชนสงสด คณกควรตามดทวตเตอรของเพอนดวย เพอเปนการชวยเหลอซง

กนและกน

โปรโมตผลงานหรอบรษทของคณ

เชนเคยคอ ทวตเตอรไมใชบรการแรกทใหคณใชประโยชนในลกษณะน แตดวย

ธรรมชาตของตวมนเอง ท�าใหทวตเตอรเปนทางเลอกทเหมาะมากส�าหรบการโปรโมตผล

งานหรอประชาสมพนธบรษทของคณ ขอแคคณท�าแบบไมกระโตกกระตาก มลงกไปยง

แอพพลเคชนทคณเพงเขยนเสรจ หรอสนคาตวใหมของบรษทบางในบางโอกาส ผสม

ผสานไปกบเรองราวอนๆ ของคณ ถาเปนไปได พยายามอยาใหลงกโปรโมตงานมเกนกวา

3 ลงกตอสปดาห เพราะนนจะเปนการยดเยยดและท�าใหคนทตามดคณรสกไมดเปลาๆ

หรอหนกๆ เขากอาจไมสนใจทจะตามคณอก

ไมขาดการตดตอกบเพอนฝง

นอกจากดเรองราวการใชชวตประจ�าวนของคนแปลกหนาเพอความบนเทงแลว

ทวตเตอรยงเปนชองทางโปรดทเราชอบใชเพอไมใหขาดการตดตอจากเพอนฝง แคเขยน

ขอความบอกเลาเรองราวสนๆ ในแตละวน เพอนๆ กจะรความเปนไปของคณ วาก�าลง

ทกขหรอสขแคไหน ในทางตรงกนขาม คณกสามารถรไดวามเพอนคนไหนเจบไขไดปวย

อยหรอเปลา หรอคนไหนก�าลงอยในอารมณเศราและตองการก�าลงใจ ตองการใหคณไป

หา นยงไมนบรวมถงการใชชวนกนขาว หรอชวนท�ากจกรรมอนๆ

พบคนดง

ยสเซอรชอดงของทวตเตอรทมคนตามดเปนจ�านวนมากบางรายอาจไมสนใจ

ขอความทคณสงไปถง แตไมใชกบเบรนท สปนเนอร (ดาราจากสตารเทรก) ซงคอนขาง

เปนมตรทเดยว เชนเดยวกบดาราตลกอยางสตเฟน ฟราย หรอถาคณมไอดอลหรอฮโรใน

ดวงใจ ลองเสรชหาทวตเตอรของเขาเหลานน แลวตดตามดวา พวกเขาใชชวตอยางไรจง

ประสบความส�าเรจ

-102-

อยางไรกตาม ถาคณอยากเขาสงคมออนไลนแหงน แตยงรสกขดๆ เขนๆ และ

กไมรจะเรมอยางไรด ลองด10 ทปทเราแนะน�าในบทความน เชอวานาจะท�าใหคณใชงา

นทวตเตอรไดคลองขนราวกบวาใชงานมาไดระยะหนงแลว

1. ยอ URL ใหสนลง

ในการใชงานทวตเตอร เรองหนงทคณหนไมพนกคอการแชรลงก แตเนองจาก

ในแตละทวต คณเขยนขอความไดไมเกน 140 ตวอกษร ถา URL ทคณตองการแชรยาว

เหยยด ใชบรการยอ URL ใหสนลง เพอทคณจะไดมพนทส�าหรบเขยนขอความมากขน

ทเราชอบกอยางเชน tinyurl.com, is.gd, ow.ly และ bit.ly

2. RT = Retweet

ถาคณพบทวตทถกใจ และตองการกอบปไปแปะ (paste) ไวบนไซตของตวเอง

หรอทไหนกตาม คณสามารถท�าไดไมมปญหา ตราบใดทคณใหเครดตกบผเขยนขอความใน

ทวตนน ซงโดยธรรมเนยมปฏบตแลว จะใชการใสค�าวา RT แลวตามดวยชอทวตเตอรของ

เจาของทวต เชนถาคณน�าทวตของเราไปใช คณกควรใสค�าวา RT @PCMag ไวนาทวตนน

3. สงเมสเซจสวนตว

ดวยฟงกชน Direct Messages ของทวตเตอร คณสามารถสงขอความสวนตว

ทมขนาดไมเกน 140 ตวอกษรไปยงผใชทวตเตอรคนอนๆ ได ลกษณะจะคลายกบอเมล

ฉบบยอ แตมขอแมวาคนทคณจะสงขอความถงไดนน ตองเปนยสเซอรทตามด (follow)

คณเทานน

4. ใชสญลกษณ @

ถาคณตองการอางถง ใหเครดต หรออยากตดตอกบผใชทวตเตอรคนอนๆ ให

ใสสญลกษณ @แลวตามดวยชอทวตเตอรของคนๆ นนไวในทวตของคณ ขอความในสวน

ดงกลาว (@ยสเซอรเนม) กจะกลายเปนลงกน�าไปยงทวตเตอรของยสเซอรรายทวา และ

ทส�าคญคอ ผใชทวตเตอรรายนนสามารถเหนขอความในทวตนของคณดวย ในทางตรง

-103-

กนขาม คณกสามารถเชกไดวามใครอางถงคณในทวตของพวกเขาบาง ดวยการคลกท @

ยสเซอรเนมของคณเองจากกรอบทางขวามอในหนา Home

5. หาเพอนของคณ

ถาคณยงไมรจะเรมตนสงคมออนไลนแหงนอยางไร ลองใช Search.twitter.

com หาทวตเตอรของเพอนคณ ทวตเตอรของคนดง หรอของบรษททคณสนใจ เพอท

คณจะไดตามด หรอถาคณมหวขอทสนใจอยแลว กสามารถใชหวขอนนเปนคยเวรดใน

การคนหาไดเลย

6. เพมโอกาสในการถกพบใหกบทวตของคณ

ถาเรองทคณก�าลงจะเขยนเปนหวขอซงอยในกระแสความสนใจ (เชนโอบามา

ซรสเรอง Lost หรออนๆ) การใสเครองหมาย # ไวขางหนาหวขอนน (เชน #Lost) จะ

ท�าใหคนอนๆ พบทวตของคณไดงายขน และบางทเขาเหลานนกอาจตามดคณตอ ยก

ตวอยางเชนกรณของเครองบนตกทแมน�าฮดสน #flight1549 ไดกลายมาเปนแทกยอด

ฮต เชนเดยวกบเปนคยเวรดทผคนจ�านวนมากใชในการเสรช

7. แชรภาพถาย

ผคนสวนใหญชอบทจะแชรภาพของตวเองใหกบคนทงโลกไดด และบางคนก

โดงดงจากการเรองน อยางเชนกรณของจานส คลมส ซงใช TwitPic โพสตภาพของเทยว

บน 1549 ไวบนทวตเตอรของเขาไดกอนใครเพอน เชนเดยวกนคณสามารถใช TwitPic

รวมถงอกหลายๆ บรการทลกษณะคลายกนน เพอชวยอ�านวยความสะดวกในการอพโหลด

และโพสตภาพไวบนทวตเตอร

8. ทวตจากมอถอ

ทวตเตอรใหคณสงขอความตวอกษรจากโทรศพทมอถอเพออพเดตทวตของ

คณ เชนเดยวกบทรบทวตใหมของคนอนๆ ซงคณตามดอยได แตกอนอนคณตองเขาไป

ท Settings คลกทแทบ Devices แลวใสหมายเลขโทรศพทของคณกอน ในทางตรง

-104-

กนขาม ถาใชไปสกพกแลวคณรสกวาการรบทวตของคนอนๆ บนโทรศพทมอถอ สราง

ความร�าคาญใหกบคณมากกวาการไดอพเดตเรองราว คณกสามารถเขามายกเลกไดจาก

ในแทบเดยวกนน

9. หาเดสกทอปไคลเอนตดๆ มาใช

ดวยเดสกทอปไคลเอนตอยาง TweetDeck, Twhirl หรอ TwitterFox คณ

สามารถรบทวตและจดใหเปนหมวดหมหรอเปนระบบระเบยบส�าหรบการตามอานได

ไคลเอนตเหลานจะเปนประโยชนมากถาคณตามดทวตของหลายคน และมการปฏสมพนธ

โตตอบ รวมไปถงใชฟงกชน direct messages อยบอยๆ

10. ดาวนโหลดโมบายไคลเอนต

ถาคณมแบลกเบอรร ไอโฟน หรอสมารตโฟนอนๆ ทสามารถเชอมตอ Wi-Fi

หรอท�างานบนเครอขาย 3G เราอยากแนะน�าใหดาวนโหลดโมบายไคลเอนตของทวตเตอร

มาใช เพราะจะชวยใหคณท�าอะไรไดมากกวาแคสงขอความทเปนเทกซ ไคลเอนตทนา

สนใจกจะมอยางเชน Twitterific, TwitterBerry, PocketTweets และ Twidroid เปนตน

การพฒนาของเทคโนโลยสอสารในปจจบน ถอวาเปนการพฒนาทกาวกระโดด

และรวดเรวอยางมาก ในยคแรกเรม การสอสารเนนหลกไปทการสอสารแบบทางเดยว

คอสอมวลชนสงสารไปยงผรบสารหรอประชาชนทวไป แตในปจจบนหลงจากการเขามา

ของอนเทอรเนตและการพฒนาเทคโนโลยทางการสอสารมวลชน ท�าใหเกดการสอสาร

ทสามารถโตตอบกนไดมากขน ผสงสารนนอาจไมใชสอมวลชนเพยงฝายเดยวอกตอ

ไป ประชาชนทกคนมสทธเขาถงการสอสารไดงายและสะดวกรวดเรวมากยงขน ทกคน

สามารถก�าหนดการรบรขาวสารไดดวยตนเองโดยไมตองรอใหส�านกขาวหรอบรรณาธการ

จากสอตางๆมาคอยก�าหนดทศทางการรบรขาวสารอกตอไป อยากรหรอสนใจเรองไหน

เวลาใดกสามารถเขาดไดทนท เมอสอใหมกลายเปนชองทางทสะดวกและรวดเรว มอสระ

ในการรบรขาวสารและแสดงความคดเหน จงไมใชเรองแปลกทคนจะใหความสนใจและ

ใชสอใหมในจ�านวนทเพมมากขน

-105-

-106-

ในปจจบนสอมวลชนในประเทศไทยไดหนมาใหความสนใจกบการใชสอใหม

เพอเปนชองทางในการสอสารมากยงขน จะเหนไดจากหนงสอพมพหลายๆฉบบไดม

การจดตงกองบรรณาธการขาวออนไลนหรอแมกระทงการรายงานขาวผานสอออนไลน

และโซเชยลมเดยของสถานโทรทศนเกอบทกชองทน�าเอารายการไปท�าในรปแบบ

ออนไลนบนเวบไซตและยงไมนบรวมนกขาวททกวนนหลายคน หลายส�านกขาวรายงาน

ขาวผานทางเฟซบคและทวตเตอร แตในขณะเดยวกนกยงมสอมวลชนทยงไมมนใจใน

ประสทธภาพของสอใหมมากนก ยงไมกลาทจะเจาะลกและจรงจงกบการใชสอใหมเปน

ชองทางในการน�าเสนอขาวสารอยางเตมรปแบบ เนองจากยงกงวลในความหนาเชอถอ

ของขอมลทถกสงผานไปยงสอใหม การใชสอใหมหากจะพดถงผลดและผลเสยอาจมอง

ไดหลายดาน เชน สอใหมเปนสอทมความรวดเรวและงายตอการเขาถงของประชาชนแต

หากการสอสารนนรวดเรวมากเกนไปอาจท�าใหเกดความผดพลาดหรอความคาดเคลอน

ของขอมลไดงายเชนเดยวกน บอยครงทสอมวลชนโพสตขอความผานโซเชยลมเดยเพอ

หวงใหขอมลไปถงผรบสารใหรวดเรวกวาส�านกขาวอนๆโดยยงไมไดตรวจสอบขอเทจจรงท

เกดขน กอาจสงผลเสยไดอยางรวดเรว เพราะทนททมการโพสต กจะมการแชรขอความ

ตอไปอยางรวดเรวเชนเดยวกน

การสรางความนาเชอถอใหกบสอใหมเปนเรองทส�าคญอยางยงทนกสอสาร

มวลชนจะตองท�า เพราะในอดตคนสวนใหญปฏเสธการรบรขาวสารทมาจากสอออนไลน

เพราะความไมแนใจในความถกตองของขอมล เมอสอมวลชนเลอกสอใหมเขามาเปน

อกเครองมอในการสอสารกบประชาชน ควรทจะสรางความเชอมนและความนาเชอ

ถอตอขอมลทถกสงผานสอใหม จะท�าใหสอใหมกลายเปนชองทางในการสอสารทม

ประสทธภาพและสมบรณมากยงขน เมอสอใหมเขามามบทบาทตอสอมวลชน การเขา

ถงสอของคนทวไปยอมมมากขนตามไปดวย สงทตามมาคอการเกดขนของนกขาวพลเมอง

ซงนกขาวพลเมองอาจเปนผมความรในเรองทตองการน�าเสนอมากกวาสอมวลชน ใคร

ตอใครกสามารถเปนผลตสอได สอมวลชนกระแสหลกจงตองปรบตวเพอรองรบการ

เปลยนแปลงในอนาคต คนทผลตสอไดดอาจไมไดผกตดกบอาชพ นกขาว นกหนงสอพมพ

หรอสอโทรทศนอกตอไป แตผทน�าเสนอขอมลผานสอไดดอาจเปนผทมอาชพหรอมความ

รในเรองนนๆเชน ขาวเศรษฐกจ นกเศรษฐศาสตรทมความรดานการเงนอาจน�าเสนอขาว

-107-

ไดดกวาสอมวลชนเพราะมความเขาใจในเรองนนมากกวา ดงนนสอมวลชนในยคตอนรบ

สอใหมควรปรบตวและพฒนาทกษะความรใหรอบดานมากขน เมอสอใหมเขามา ชอง

ทางในการน�าเสนอกมากตามไปดวยสงทสอมวลชนจะตองมคอ การมคณสมบตนกขาว

รนใหมทมทกษะในการท�างานดานดจตอลมากขน เรยนรและใชเทคโนโลยรอบตวใหเกด

ประโยชนสงสด ความตองการคนทมทกษะในการท�าสอหลายชองทางกมมากขน สามารถ

ท�าขาวทน�าเสนอไดทกชองทางทงหนงสอพมพ โทรทศนและสอออนไลนในเวลาเดยวกน

ในอนาคตการแพรกระจายและการเขาถงสอใหมยงคงเพมขนการเรยนรและ

ท�าความเขาใจกบเครองมอในการสอสารทเรยกวา“สอใหม” ของสอสารมวลชนนน ควร

เตรยมความพรอมรบมอกบการพฒนาของเทคโนโลยการสอสารทนบวนมแนวโนมทจะ

พฒนามากยงขนและไมมทสนสด การท�าความเขาใจการใชสอใหมของนกสอสารมวลชนก

เปรยบเสมอนกบทหารทรจกและฝกใชอาวธปนททรงพลงมาเปนอยางดเพราะไมวาอาวธ

ปนทใชจะมการพฒนาไปมากแคไหน หากเรามทกษะในการควบคมมนและเรยนรพลง

ของมนกจะท�าใหใชปนนนไดอยางมประสทธภาพ ไมตางกนกบนกสอสารมวลชนหาก

เปรยบสอใหมเปนเครองมอหนงของการสอสาร การเรยนรขอบเขต พลงอ�านาจและขอด

ขอเสยของสอใหมถอเปนสงส�าคญทสอมวลชนจะสามารถเตรยมความพรอมและรบมอกบ

การท�าหนาทสอมวลชนไดอยางเตมประสทธภาพและเกดความนาเชอถอในการใชสอใหม

ธรกจขายขาวสารเปนอกสาขาอาชพหนงทไวตอการเปลยนแปลงมาก ไมวาจะ

เปนการเปลยนแปลงทางการเมอง เศรษฐกจ หรอสงคม ลวนสงผลกระทบตอการพฒนา

สายงานขาวทงสน

ยงเปนการเปลยนแปลงดานเทคโนโลยการสอสารดวยแลว ยงสงผลสะเทอน

โดยตรง เนองเพราะธรกจประเภทน ยดถอเอาความสดใหม รวดเรวของขาวเปนหวใจ

ส�าคญ

ไมตองยอนหลงไปไกลหรอก เอาแคเมอ 20 ปกอน สมยผมเพงกาวเขาสอาชพ

นกขาวการเมองในหนงสอพมพรายวน ตอนนนการสอสารระหวางกองบรรณาธการขาว

กบนกขาวใชโทรศพทสาธารณะเปนหลก

เมอมเหตการณใดเกดขน หรอมการแถลงขาว นกขาวจะถกสงลงพนทท�าขาว

-108-

-109-

สมภาษณแหลงขาวเสรจ ตองวงวนหาโทรศพทสาธารณะทอยใกลสดรายงานขาวใหกบ

กองบรรณาธการเรยบเรยงเปนเนอขาวน�าเสนอสสายตาประชาชน หากอยไมไกลจาก

ออฟฟตตองรบเดนทางกลบไปพมพขาวดวยตนเอง

หรอถาใครประจ�าอยในพนทขาวของตวเองอยแลว เชน ท�าเนยบรฐบาล

รฐสภา กระทรวงตางๆ อยางนโชคดหนอยครบ สวนใหญองคกรเหลานมหองนกขาวและ

มโทรศพท มเครองแฟกซประจ�าใหหองละเครอง สองเครอง เมอไดขอมลขาวนกขาวจะ

วงกรกนมาแยงโทรศพทสงขาว หรอไมเชนนนกรบมาพมพดดปอกๆแปกๆ สงเปนแฟกซ

ใหกบกองบรรณาธการ

อยางไรกตามมหลายครงเหมอนกนนะครบ ทนกขาวตางฉบบกนทะเลาะเบาะ

แวงเพราะแยงชงโทรศพท หรอแฟกซซงมอยนอยนดเดยว

แตเหตการณเหลานเรมเปลยนไปเมอมโทรศพทมอถอเขามาเปนอวยวะชน

ใหมของคนเรา แมวาในยคแรกๆ โทรศพทมอถอจะมรปลกษณหนกและเทอะทะปาน

กระบอกขาวหลามกตามเถอะ แตมนชวยใหการตดตอสอสารระหวางคนขาวภาคสนาม

กบกองบรรณาธการเปนไปไดอยางรวดเรว ทนเหตการณมากขน

ยงทกวนนโทรศพทมอถอไดพฒนาไปไกล เครองเลกกะทดรด ท�างานไดหลาก

หลายเกนกวาคนเมอสองทศวรรษกอนจะนกภาพได กอปรกบมนยงท�างานรวมกบเครอง

คอมพวเตอร อนเทอรเนต เวบไซต และโปรแกรมตางๆซงพฒนาขนอยางรวดเรว จนกลาย

เปนยคของ Web 2.0 ซงผใชบรการเปนผสามารถก�าหนด หรอสรางเนอหาสาระตางๆใน

เวบไซต เหลานยงเปลยนโฉมการท�างานในแวดวงขาวสาร

เพราะมนท�าใหสงทเรยกวา วารสารศาสตรพลเมอง (Citizen Journalism) ม

พลงและมทยนในพนทสอกระแสหลก (Mainstream media) มากขน

แลวในบรรดาเวบไซต ประเภท Web 2.0 ยอดฮต จ�าพวกสรางเครอขายสงคม

(Social network) เวบ Twitter ซงแปลเปนไทยแบบบานๆ วา เสยงรองจอกแจกของ

นก เปนอกตวหนงทมาแรงเชอกนวามผคนกวา 6 ลานคนทวโลกใชบรการ Twitter อย

ในขณะน

Twitter จดวาเปนเวบใหบรการเขยน Blog ประเภทหนง แตมนแตกตางจาก

พวก Blogger.com หรอ Wordpress.com ตรงทเวบ Blog อนๆเขาไมจ�ากดพนทการ

-110-

เขยนของสมาชก คณอยากโพสตเขยนอะไรยาวแคไหนกได

แต Twitter.com ก�าหนดใหสมาชกโพสตเขยนขอความไดครงละไมเกน 140

ตวอกษรเทานน จะวาไปแลวมนเหมอนกบการคณยงสงขอความสนๆประเภท SMS

เขาโทรศพทมอถอคนอนนนแหละครบ ดงนนจงเรยกบรการของ Twitter วาเปน Mi-

cro-blogging service

ตนก�าเนดของ Twitter เรมเมอป 2549 โดย Jack Dorsey และกลมเพอนวย

30 เศษ พวกเขาเกดปงไอเดยการสงขอความสนๆ ในหวขอค�าถาม “คณก�าลงท�าอะไรอย”

กบเพอนฝงและผตดตามอาน Microblog มาจากการไปรวมงานเทศกาลแสดงดนตรเซา

ทเวสต เมอเหลาแฟนเพลงใชรปแบบการพดคย แสดงความคดเหนและนดหมายระหวาง

กนผานการสอสารในรปแบบน

ไมนาเชอวา รปแบบการสอสารสนๆเชนนจะมอทธพลแผขยายไปอยางรวดเรว

ท�าใหนกการตลาดหยบฉวยใชเปนเครองมอในการโฆษณาประชาสมพนธอกรปแบบหนง

แมกระทงนกการเมองอยางนายบารก โอบามา ประธานาธบดสหรฐอเมรกา กใชเปน

เครองมอหนงในชวงการรณรงคหาเสยงเลอกตงประธานาธบด จนตอนนผน�าประเทศ

ตางๆทวโลก และเหลานกการเมอง ดารา นกรอง โฮโซ เซเลบฯทงหลาย อยาง Ashton

Kutcher, Oprah Winfrey ตางกลวตกเทรนดรบสมครเปนสมาชกของ Twitter สงผล

ใหบรรดาแฟนๆสมครตามกนเปนทวแถว เพอขอเปนผตดตาม (Follower) อานกจกรรม

ความคดของเหลาคนดง

อทธพลของ Twitter กระจายไปทวโลก องคกรระดบบกอยาง ส�านกงาน

อวกาศแหงชาตสหรฐ หรอทรจกดในนามของนาซา ยงใชเปนเครองมอหนงในการกระ

จายขาวสาร หรอแมกระทงรฐบาลองกฤษเองยงเตรยมแผนใหเยาวชนระดบประถมเรยน

รและฝกใชงาน Social Network อยาง Twitter ใหคลองแคลว

แลวเจา Twitter มนเกยวของกบวงการขาวอยางไรหรอครบ...สวนหนงเปน

เพราะความฮตของมน แถมยงใชงานไดงาย สามารถสงและรบขอความสนๆผานโทรศพท

มอถอ ท�าใหกลายเปนเครองมอชนส�าคญในการเผยแพรขาวสารตางๆ

-111-

เชอไหมครบวา ในชวงปสองปมาน เหตการณวกฤตส�าคญๆทวโลก ไมวาจะ

เปนภยพภยธรรมชาต หรอภยคกคามจากผกอการรายลวนถกถายทอดสดผาน Twitter

กอนสอมวลชนกระแสหลกอนๆจะรายงานขาวเสยอก

ยกตวอยางเชน เหตการณการกอการรายใหญในเมองมมไบ ของประเทศอนเดย

มผคนจ�านวนมากอยในเหตการณสงขอความสนๆผาน Twitter ของตนเองแลวถกน�าไป

ถายทอดกระจายตอโดยเพอนฝงและผตดตาม Twitter ของพวกเขา

หรอกรณเครองบนตกท Denver, Colorado ผโดยสารบนเครองบนยงสามารถ

กระหน�ายงขอความสนๆ รายงานสดผาน Twitter ของตนเองเปนชดๆ กอนสอกระแสหลก

จะหยบฉวยไปน�าเสนอขาวสดผานทางจอโทรทศน หรอหนงสอพมพเสยอก

แมแตในประเทศไทย ชวงวกฤตทางการเมอง อยางชวงสงกรานตแดงเดอดท

ผานมา Twitter กลายเปนชองทางหนงในการสอสาร บอกเลาเรองราว ขาวสารตางๆ

แนนอนครบวา ความนาเชอถอของขาวสารในลกษณะเชนนยงถกตงค�าถามถง

ความถกตอง แมนย�าของขอมล

เพราะหลายๆครงมนกลายเปนชองทางแพรกระจายขาวลอ ขาวลวง อยางเชน

ชวงวกฤตไขหวดใหญแมกซโกระบาด Twitter ของผคนจ�านวนมากกระจายขาวผดๆสราง

ความตนตระหนกไปทวโลก

ความรอนแรงของ Twitter เชนน ท�าใหองคกรสอ ส�านกขาวทวโลก ไมวาจะ

เปน CNN BBC ฯลฯ หยบฉวยใชเปนเครองมอหนงในการเชคขาวสาร ตรวจสอบกระแส

ความรสก ความคดเหนของประชาชน และยงใชเปนชองทางในการเผยกระจายขาวของ

ตนเองฟด (Feed) สงขอมลขาวผาน Twitter

ลาสดเมอ ตนเดอนเมษายน 2552 หนงสอพมพระดบยกษอยาง Guardian

ประกาศตววาเปนเจาแรกทกระโดดเขาสยคใหม ในรปโฉมของการรายงานขาวผานทาง

Twitter ทกขาว หลงจากหนงสอพมพ Guardian ยนหยดในวงการสงพมพมาถง 188

ป Guardian เชอวาทกขาวสามารถสรปสนๆไดภายใน 140 ตวอกษร แลวรายงานผาน

ทาง Twitter

องคกรสอในประเทศไทยเองกเรมกระโดดเขาส Twitter เหมอนกนครบ แมวา

ในตอนนจะแค Feed สงพาดหวขาว หรอเนอหาเลกนอยในสวนของขาวเดนประเดน

-112-

รอน แตเชอวาในอนาคต Twitter จะเปนอกชองทางหนงทคนขาวจากส�านกขาวตางๆ

ลงมาเลนมากขน

ไมแนนะครบ ในอนาคตอนใกล คณะนเทศศาสตร หรอวารสารศาสตร คงไม

เพยงแคสอนนกศกษาใหเขยนขาวตามรปแบบขาวเดมๆทเหนในหนงสอพมพอยางเดยว

เทานน

ตอไปอาจจะตองสอนใหนกขาวรนใหมสามารถจบประเดนและสรปความใหได

อยางรวดเรว และอยภายใน 140 ตวอกษร

Twitter ท�าใหผชมหนมาเปดทว

ถอเปนการคนพบครงส�าคญของบรษทวจยอยาง Nielsen ซงลงมอศกษาความ

สมพนธระหวางผชมทวชาวอเมรกนและบทสนทนาบนTwitterอยางจรงจงเปนครงแรก

จนพบวาในบางครง บทสนทนาบน Twitter กเปนแรงจงใจทท�าใหผชมหนมาเปดทว

ชาว Twitter หลายคนอาจเคยรสกอยากเปดทวชมรายการทวทเพอนก�าลง

เมาทอยบน Twitter เรองน Nielsen เปดเผยผลการส�ารวจเมอวนองคารท 6 สงหาคม

ทผานมา วาบรษทไดลงมอเปรยบเทยบบทสนทนาของชาว Twitter และอตราการชม

หรอเรทตงของรายการทวในชวงเวลาไพรมไทมของเครอขายสถานโทรทศนหลกมากกวา

221 ตอนชนดนาทตอนาท ซงแมการส�ารวจจะไมพบความสมพนธทมนยพเศษระหวาง

ขอมล 2 กลมน แตอยางนอยกสามารถสรปไดวาขอความ Twitter มสวนชวยใหเรทตง

ของรายการ 29% ของกลมตวอยางเพมขนทนท

Mike Hess รองประธานและนกวจยอาวโสของ Nielsen พบวาขอความบน

Twitter ยงมความเกยวพนกบเรทตงรายการในแงมมอนๆดวย เชนในภาพรวม เรทตง

ของรายการ 48% ของกลมตวอยางไดรบผลเปลยนแปลงจากจ�านวนขอความบน Twitter

ทเกยวของกบโชว โดยมโชวบางรปแบบทไดรบผลดจากบทสนทนาบน Twitter มากกวา

โชวบางรปแบบ ซงในรายงานไมมการใหขอมลเพมเตม โดยทงทายเพยงวาความเชอม

โยงระหวาง Twitter และทวนนเปนเรองนาสนใจทควรจะมการศกษาใหละเอยดมาก

ขนในอนาคต

อยางไรกตาม Nielsen และ Twitter นนเปนพนธมตรธรกจกนในขณะน ทงค

พยายามประชาสมพนธดชนทเรยกวา Nielsen Twitter TV Rating เพอขายขอมลใหกบ

-113-

ผสนใจสถตและการศกษาบทสนทนาออนไลนเกยวกบรายการทว จดนเชอวาจะสามารถ

ตอยอดธรกจขอมลวเคราะหตลาดไดมากมาย โดยเฉพาะในวนนทการตลาดบนโซเชยลม

เดยนนมการลงทนมากขนตอเนอง

เบองตนMitchell J. Lovett ศาสตราจารยจากมหาวทยาลยUniversity of

Rochesterซงศกษาความสมพนธระหวางขอความบน Twitter และความสนใจในการ

ชมรายการทวนนมองวาการพสจนความเกยวพนนเปนเรองยาก เนองจากความซบซอน

เกยวกบปจจยในการชมหรอการวางแผนชมรายการทว ซงวธการศกษาในประเดนนจะ

ตองมการยกระดบและพฒนาตอไป

Twitter อาวธของนกขาวสายพนธใหม

เหตการณเมษาเลอดทผานมา แทบจะบอกไดเลยวา เปนเปลยนแปลงครง

ส�าคญของวงการขาวเมองไทยเลยทเดยว เพราะการรบรขาวสารจาก “สอเดม” ดจะ

เปนชองทางท “ชาและไมทนใจ” ของกลมคนทรบขาวสาร และในขณะเดยวกนกกลาย

เปนชองทางใหมของ “สอและนกขาว” ทใชเปนชองทางการสอสาร “ทางตรง” ไปยง

กลมคนรบสอไดทนท ผานทาง “สอใหม (New Media) อยาง Social Network” โดย

เฉพาะอยางยงในบรการอยาง ทวตเตอร (Twitter) ตองถอวาเปนชองทางทรอนแรง และ

มขอมลหลงไหลเขามา แบบวนาท ตอวนาทเลยทเดยว

จากเหตการณในคนวนเกดเหตการปะทะกนของ กลม นปช. และ เจาหนาท

ทหาร หากเปนเมอกอน เราคงจะตองรอนกขาวถายทอด หรอสงขาวเขามาในรายการขาว

ทางทวหรอวทย โดยสวนใหญจะเปนการสอสารทาง “เสยง” หรอ “ภาพ” ซะสวนใหญ

และการออกแตละครงกตองรอ “จงหวะและโอกาสของรายการทว หรอวทยในชวงนนๆ

ดวย” ซงดวยเหตผลเหลานท�าให ขาวกวาจะมาถงผรบกดจะชาและใชเวลาเลยทเดยว

นกขาวสายพนธใหม : เปลยนแปลงอยางไรใหจรยธรรมคงเดม

ในยคทการสอสารเปลยนแปลงไป สยคทโซเชยลมเดยเขามามบทบาทมาก

ขน ท�าใหเกดมตใหมทางดานสมพนธภาพของมนษย ทงการสนทนาระหวางบคคล และ

การสนทนาระหวางกลมบคคลอยางไรพรมแดน แนนอนวา เมอการสอสารเปลยน องค

-114-

ประกอบของการสอสารกยอมเปลยนดวยเชนกน วชาชพหนงทตองพงระวงในเรองของ

การสอสารเปนอยางมาก คออาชพนกขาว ยงการสอสารภายในโลกโซเชยลมเดยดวยแลว

ยงตองระมดระวงเปนสองเทา

ปจจบนการน�าเสนอขาวสารหรอแมกระทงการถายทอดเรองราว ไปยง

ประชาชนมหลากหลายชองทางใหนกขาวเลอกสรรค ทงชองทางทเปนสอดงเดมอยาง

วทย โทรทศน รวมทงสอสงพมพ และสอใหมในโลกโซเชยลมเดยอยาง เฟสบค ทวต

เตอรรวมถงแอพพลเคชนทก�าลงเปนทนยมในหมดาราและบคคลทวไปอยางอนตราแกรม

อยางไรกตาม ชองทางทกลาวมานลวนแตเปนชองทางทประชาชนใช

ในการสงสารและรบสารดวยเชนกน เมอประชาชนมความตองการทจะรบรขาวสารขอมล

มากขน การท�าหนาทของนกขาวจงบกพรองไมไดเปนอนขาด และดวยความตองการท

จะรบรขาวสารของประชาชนในโลกโซเชยลมเดยนเอง ท�าใหนกขาวตองเรงพฒนาฝไม

ลายมอในการรายงานขาวและความเคลอนไหวตางๆในสงคม จนกลายเปน “นกขาวสาย

พนธใหม ” ทมบทบาทในโลกโซเซยลมเดยเพมขน

การรายงานขาวสารผานตวอกษรในรปแบบประโยคทกระชบ สน

งาย ไดใจความ และคนทตดตามขาวสารทเราเปนคนรายงานลงไปนน กสามารถเขามา

มสวนรวมแสดงความคดเหนกลบไดเชนกน

การใชสอโซเชยลมเดยกลายเปนอกโลกหนงของขาวสาร ไดสราง

ความทาทายในการท�างานใหกบนกขาวสายพนธใหมทตองปรบตวดานเนอหามากขน โดย

เฉพาะเรองความถกตองของเนอหาขาวสารนนยงตองระวงในการใชถอยค�าในการสอสาร

พรอมทงตองค�านงวาการน�าเสนอขาวสารชนนน ตองไมสงผลกระทบตอคนจ�านวนมากใน

ทางทเสยหาย

ดงนนนกขาวยคนจงตองค�านงถงคณธรรมและจรยธรรมในการน�า

เสนอขาวอยางเครงครด เพราะในโลกออนไลนหากเกดการผดพลาดกยากทจะแกไขได

ในระยะเวลาอนสน เนองมาจากความรวดเรวของการเสพสอทางโซเชยลมเดยทผรบสาร

อาจจะขาดการไตรตรองและใชวจารณญาณในการเสพขาว จนบางครงสงผลใหเกดการ

สงตอขอมลทผดพลาดและเกดผลกระทบตอสงคมตามมาอยางมากมาย

-115-

เทคนคการพจารณาความเชอถอของขาว

โลกของขาวสารในยคโซเชยลเนตเวรกกงครองเมองแบบนอะไรตอมอะไรมน

เปลยนแปลงไปเยอะครบ รปแบบในการน�าเสนอขาวสารเปลยนไป จากเดมทจะออกแนว

สอสารทางเดยว กเรมมการสอสารสองทางโดยใชโซเชยลมเดยหรอสอสงคมเปนสอกลาง

กน โดยดไดจากแนวคดโซเชยลทวของเนชน เปนตน ความไวในการน�าเสนอขาวกเพมมาก

ขน นกขาวพลเมองทประสบพบเหตสามารถน�าเสนอขาวผานชองทางโซเชยลมเดยกนได

ทนท ผคนเรมใชโซเชยลมเดยเปนชองทางในการรบขาวสารกนมากขน ทวาเมอขาวสาร

มมากขน การเผยแพรขาวเปนไปไดรวดเรวขน ปญหากตามมา นนคอ เราจะแยกแยะ

ระหวางขาวทถกตอง นาเชอถอ กบขาวทบดเบอน ไมเปนความจรง ไมมความนาเชอถอ

ไดอยางไร ในมหาสมทรขาวสารอนกวางใหญอยางโลกโซเชยลเนตเวรกน … บลอกของ

ผมในตอนนจะลองแนะน�าแนวทางปฏบตใหทานผอานไดทราบกนครบ

กอนอนเลย ลอง Google ดขาวนนๆ กอน ถาขาวดงจรง ตองคนเจอส

นกไมออก บอกไมถก พงอากไวกอน อนนผมแนะน�าอยเปนประจ�าครบ … ถา

ขาวทเราไดทราบมาเปนขาวจรง มนยอมไมถกน�าเสนอโดยเวบไซตเวบไซตเดยวแนนอน

โดยเฉพาะอยางยง ถาขาวนนเปนขาวทเปนกระแสฮอฮา รบรองวาไมมทางทคนหาดวย

Google ไมเจอแนนอน

-117-

การแลกเปลยนประสบการณจรงจากการใช Social Media ของ “คนขาว”

ชอดงอยาง สทธชย หยน บรรณาธการอ�านวยการกลม Nation, ชวรงค ลมปปทมปาณ

นายกสมาคมนกขาวนกหนงสอพมพแหงประเทศไทย และหนงสอพมพไทยรฐ, อศนา พร

วศน ประธานชมรมนกขาวสายเทคโนโลยสารสนเทศ ตลอดจนนกขาวเกอบทกส�านกขาว

ทประชาชนใหความสนใจตดตามขาวทาง Facebook, Twitter อยาง กตต สงหาปด ,

นภพฒนจกษ อตตนนท, เสถยร วรยะพรรณพงศา มาแชรความคดและประสบการณใน

การใช Social Media หลายๆ อยางนาสนใจ และหาอานไมไดทวไป

สอพลเมอง มตใหมของการรายงานขาว

-118-

-119-

การเสวนาในวงกาแฟวานนชวงแรกเปนการแชรประสบการณของนกขาว

แตละคน ด�าเนนรายการโดย ณฏฐา โกมลวาทน และนาสนใจตรงทเพงรวานกขาวหลาย

ตอหลายคนในทนหลายคนพดเหมอนกนวา เรมแรกไมคอยมใครใช Social Media แตผ

บงคบบญชาขององคกรทตวเองสงกดอยกมอบหมายใหใช Social Media อยาง Twitter

ในการน�าเสนอขาวซงจะสงผลใหขบเคลอนองคกรขาวไปขางหนาไดอยางมประสทธภาพ

อยาง ชวรงค ลมปปทมปาณ นายกสมาคมนกขาวฯ และนกขาวอาวโสจากไทยรฐ หนง

ในผสรางเวบไซต Thairath.co.th ตงแตยคแรกๆ กเปดใจยอมรบตรงๆ กบผรวมเสวนา

ในเรอง Social Media วา

ตอนแรก “ไทยรฐ” กรสกวาตวเอง “ชา” ไปในเรอง Social Media แมแต

คอลมนสตบางคนของไทยรฐจะสงตนฉบบทหนงกยงเขยนดวยปากกาลงกระดาษใหคน

น�ามาพมพตอในคอมพวเตอร และไทยรฐนาจะเปนสอสดทายทใชคอมพวเตอรพมพขาว

อยางเดยว แตดวยความทโลกขอมลขาวสารเปลยนไป ทางไทยรฐเลยเปดบรษทใหมอยาง

Trend VG3 ทแยกออกมาท�าเรองดจตอลโดยเฉพาะ จากนนกมนกขาวไอทรนใหมของ

ไทยรฐออกความเหนตามมาอกหลายคนวา เพอการรายงานทอพเดตมากขน ตวเองจง

ตองใช Social Media อยางแอคทฟมากยงขน ไมหยดอยเพยงอะไรเดมๆ

จากนนณฏฐาไดตงค�าถามไปทาง สทธชย หยน ทคอนขางอพเดตขาวผานทาง

Twitter อยางรวดเรววองไว ซงบรรณาธการอ�านวยการเนชนกเผยวา ในชวง 1-2 ปท

ผานมา Social Media มการเตบโตแบบกาวกระโดดในแงของบทบาทการน�าเสนอขาว

นาดใจทวงการนกวชาการกบวงการสอเองกรวมผลกดนใหมการใชงานกน สอนและแลก

เปลยนกนมากขน โดยทางเนชนเองภายในกมการแจกคมอจรยธรรมของนกขาวของเนช

นวา จะตองใช Social Media อยางไร

จากนนกเปนการแลกเปลยนความคดเหนสนๆ สวนใหญจะเปนนกขาวรนเดกๆ

และรนกลางๆ ถามนกขาวผใหญ อยางเรองความเปนสวนตว เพราะนกขาวบางคนกเรม

สบสนเหมอนกนระหวาง การน�าเสนอความคดเหนสวนตว กบการน�าเสนอขอเทจจรง

ของขาว ซงในเรองน สทธชย หยนไดแชรวา “ใน Social Media นกขาวจะตองระวง

ความคดเหนสวนตวเปนอยางยงครบ เพราะคนรบสารไมไดแยกวาอนไหนสวนตว อน

ไหนฐานะนกขาว นกขาวจะไมมความเปนสวนตวใน Social Media ทกคนมสทธเอาไป

-120-

พดตอได นกขาวทกคนตองยอมรบเมอไดพดออกไป… เมอคณจะมความเปนสวนตว คณ

ตองแยก Account ออกไป มนบอกกบคนรบสารไมได… นอกจากเนอหาขาว นกขาวตอง

เกบบรรยากาศ สสน มาทวตดวยซงสงเหลานบางทไมไดลงขาว”

สวนทางดาน กตต สงหาปด นกขาวมากประสบการณ ลาสดกบขาว 3 มตก

แชรวา “ผมไมใช Twitter เพอการสวนตว แตผมจะใช Twitter รายงานขาว เพราะบางท

การทวตเรองสวนตว อยางผมไปกนขาวอะไรทไหน Follower ของผมไมคอยไดอะไร

อยางการทผมมาแชรเรองวนนผมกไมไดทวตบอกใคร… สวนตวแลวเวลาใช Twitter ก

ใชในการรบขาวดวย เชน มกจะมคนดรายการสงเบาะแสเขามาวามขาวไหนนาไปท�า ก

จะเลอกและตามไปท�าขาว”

จากนนณฎฐากถามไปทาง ดร.มานะ ตรรยาภวฒน จากมหาวทยาลย

หอการคาไทย ในเชงของการสอนดานนเทศศาสตร ดร.มานะกเผยวาตอนนตวเองก�าลง

พยายามผลกดนใหนกศกษาใช Social Media ในการท�าขาวตงแตตนน�าจนถงปลายน�า

อยางตงแตการคดประเดนขาว การส�ารวจเทรนด แงมมขาว การหาแหลงขาว การรวม

มอกนระหวางนกขาวมออาชพ กบนกขาวพลเมอง ในอนาคตจะตองม Social Media

Editor ทท�างานรวมกบนกขาวในพนท อยางเชน เฮลคอปเตอรตก กตองมคนในพนท

ท�างานรวมกบนกขาวทส�านกขาว ตองสอนใหเดกรนใหมเขาใจเรองการใช Social Media

มาท�างานมากขน อยางในตางประเทศ 97% ของนกขาวใช Social Media ในการท�างาน

ขาวแลว ดงนนเราจงอยในชวงการเปลยนผานสมตใหมของการท�าขาวทมมตลมลกมากขน

หลงจากนนกจบชวงแรก เขาสชวงท 2 ทเปนการแชรกลเมดการใชประโยชน

สงสดจาก Social Media เพองานขาวจากผเชยวชาญดาน Social Media อยาง อภศลป

ตรงกานนท จาก Pantip.com และเมธา เกรยงปรญญากจ จาก Facebookgoo.com

ซงวทยากรทงสองคนไดแชรวา Social Media เปนเครองมอทเหมาะกบการท�าขาวมาก

พรอมทงแนะน�าเทคนคในการสราง Twitter List ทใชในการตดตามบทสนทนาของแหลง

ขาวออนไลน ตลอดจนเวบไซตทใชตดตามดเทรนดของขาว เชน Lab.in.th/thaitrend

และ Zanroo.com นอกจากน ทงสองคนกลาวตรงกนอยางหนงวา Social Media เปน

สอทเราจะตองสรางความนาตดตามใหกบผรบสาร อยาง Facebook ใชในการ “คยขาว”

ในเชงพดคย ตงค�าถาม แชรความรสกสวนตว ในแบบ “เปดโอกาสใหคนโตตอบ” กบสง

-121-

ทเราคดมากยงขน ตลอดจนแชรเนอหาทหาไมไดจากทไหน เชน ภาพเบองหลงขาวทเรา

ถายไดเอง สวน Twitter จะเหมาะกบการใช “รายงานขาว” และโตตอบไดฉบไว เนน

การอพเดตแบบ Realtime

จากทเฝาตดตามงานมาทงหมด เราพบวามนถงเวลาแลวทนกขาวจะตอง “เอา

จรง” กบการใช Social Media ในการ “ท�าขาว” ไมใชเพยงแค “น�าเสนอขาว” ในแบบ

ท�าขาวอะไรมากน�ามาสงผานทาง Facebook และ Twitter แตสงทนกขาวจะตองท�ากคอ

คดใหมท�าใหมทงกระบวนการตงแต สบตามดเทรนดขาวออนไลน หาแหลงขาวออนไลน

อางองแหลงขาว สบประวตบคคล และน�าเสนอผานทาง Social Media ใหถกจรตผรบ

สารในแตละชองทาง เพอใหขาวทตวเองน�าเสนอนนถกตองนาเชอถอ ฉบไว และเจาะลก

อนเปนหวใจของการน�าเสนอขาวสารขอมล

สอพลเมอง

(citizen media)

หมายถง รปแบบของเนอหาในสอ ทสรางโดยบคคลหรอชมชนทเรยกตนเองวา

นกขาวประชาชน หรอ นกขาวอสระ ซงอาจมอาชพเปนนกขาวจรงๆ หรอไมกได

ใครคอเครอขายพลเมองเนต?

เครอขายพลเมองเนต คอ การรวมตวกนในลกษณะเครอขายของกลมพลเมอง

ผใชอนเทอรเนต ทมความเชอรวมกนในเรองสทธเสรภาพในการแสวงหาขอมลขาวสาร

การแสดงออก การปกปองสทธพลเมองและสทธทางการเมอง เสรภาพของสอ และการ

สนบสนนสอพลเมอง

-122-

จดยนของเครอขาย

เครอขายพลเมองเนต รวมตวเพอท�างานรณรงคเชงนโยบายในระดบประเทศ

และรวมมอกบพนธมตรระดบภมภาคและระดบนานาชาต เพอสนบสนนและปกปอง

อสรภาพในพนทออนไลน ซงหมายถงการสนบสนนและปกปองสทธของพลเมองเนต

และเสรภาพของสอออนไลน ในฐานะพนทททกคนอยรวมกน บนพนฐานของหลก 5

ประการดงน

สทธในการเขาถงและรบรขอมลขาวสาร ความคดเหน สาระบนเทง ฯลฯ

สทธในการแสดงออกซงความคดเหนความรสก

สทธในความเปนสวนตวและสทธในขอมลสวนบคคล

สทธในการตดสนใจและมสวนรวมในกระบวนการก�ากบดแลอนเทอรเนต

สทธในการเขาถงและใชประโยชนทรพยากรสารสนเทศอยางไมเลอกปฏบต

ทกวนนสอกระแสหลกอาจท�าใหเรองราว ทเกดขนในทองถนถกบดเบอน หรอ

ไมไดรบการพดถงมากนก หากยงม ‘นกขาวพลเมอง’ ทสามารถน�าเสนอเหตการณเหลา

นนได ดวยมมมองของ ‘เยาวชน’ คนในพนท

‘ใครๆ กเปนนกขาวได’ ดจะไมใชค�าพดเกนจรงส�าหรบยคน ดวยความท

อปกรณการสอสารทกวนนถกออกแบบมาใหสามารถใชงานไดหลากหลายหนาท และ

สามารถพกพาตดตวไดตลอด บวกกบทศทางของขาวในกระแสหลก มกจะเทไปดานใด

ดานหนงมากเกนไป ขาวของคนธรรมดาหรอเรองเลาจากชมชน จงไมถกน�าเสนอมากนก

‘นกขาวพลเมอง’ คอ ปรากฏการณทประชาชนจากหลายกลม หนมาจบกลอง

สวมบทบาทเปนนกขาว บอกเลาเรองราวในทองถนของตน แนวคดนซงก�าลงอยในกระแส

ความสนใจ โดยมการขยายแนวคดนไปยงภมภาคตางๆ ใหคนธรรมดาทสนใจไดเปลยน

บทบาทเปนนกขาวพลเมอง

ส�าหรบภาคอสาน สาขาวชาการสอสารมวลชน คณะวทยาการสารสนเทศ

มหาวทยาลยมหาสารคาม เหนความส�าคญของความเปนนกขาวพลเมอง จงจบมอกบ

โตะขาวพลเมอง สถานโทรทศนทวไทย จดอบรม ‘นกขาวพลเมอง’ ในภาคอสาน อาท

-123-

จ.มหาสารคาม อดรธาน นครราชสมา ขอนแกน เปนตน โดยมจดมงหมายเพอฝกอบรม

ความรเชงปฏบตการในกระบวนการผลตสอใหแกชาวบาน เยาวชน และผทสนใจจะเปน

นกขาวพลเมองทกคน

ทงนในการจดกจกรรมทกครงจะมนสตสาขาการสอสารมวลชน รวมถงเยาวชน

จากหลายกลมเขารวมดวย ทงในฐานะผเขาอบรมและวทยากร ซงนบเปนการเคลอนไหว

ในแนวทางการศกษานอกหองเรยนของเยาวชนทนาสนใจ

‘ทน’ ไพฑรย ธระพนธ นกศกษาสาวทก�าลงเรยนใน วชาเอกวารสารศาสตร

สาขาการสอสารมวลชน คณะวทยาการสารสนเทศ มหาวทยาลยมหาสารคามแสดง

ความเหนวา

การรายงานขาวแบบนกขาวพลเมองมเสนหในเรองมมมอง การคดประเดนทม

ลกษณะเฉพาะตว แฝงลลาการเลาเรองทมกลนไอทองถน ท�าใหรวาการเปนพลเมองนน

ไมใชแคการบรโภคสออยางเดยว แตพลเมองมสทธแสดงออกซงความคดเหนผานสอได

ซงการมโอกาสไดผานเวทการอบรมทงในฐานะผเขาอบรมและในฐานะวทยากร

ทถายทอดประสบการณแกผอน ท�าใหเธอเรมหนมาสนใจงานดานสารคดโทรทศนอกดาน

หนง เพราะสนกกบการเขยนบท และลงพนทไปพดคยกบชาวบาน

สวนสาวเจาถน ‘นน’ เกศมณ ภค�าตา นสตชนปท 4 วชาเอกวทยโทรทศน

สาขาการสอสารมวลชน คณะวทยาการสารสนเทศ มหาวทยาลยมหาสารคามเปดใจวา

การเขารวมอบรมท�าใหเธอเขาใจการท�างานของนกขาวพลเมอง ซงเปนพนทของพลเมอง

ทมองปญหาอยางคนวงใน มความลกของประเดน และแตกตางจากทสอกระแสหลกน�า

เสนอ หากในขณะเดยวกนนกขาวพลเมองกตองค�านงถงจรยธรรมของสอมวลชนในการ

หนาทไมตางกบสอหลก

“การอบรมเปนการเรยนรนอกหองเรยน สงเหลานจะน�าไปตอยอดในการ

ท�างานดานสอตอไป และจะชกชวนรนนองใหเขามารวมท�างานลงพนท งานชนตอไปจะ

เสนอเรองของหมบานทภเวยงทสรางสงคมเกษตรจนน�าไปสความเปนอยทยงยน”

ในขณะท ‘เจต’ เจษฎา เกลยวกมลทต นสตหนม วชาเอกวทยโทรทศน

สาขาการสอสารมวลชน คณะวทยาการสารสนเทศ มหาวทยาลยมหาสารคาม เลาถง

ประสบการณจากการเปนนกขาวพลเมองวา การท�างานในแบบนกขาวพลเมองท�าใหรวา

-124-

การท�างานโดยไมตองอาศยทฤษฎนน มพลงในการเลาเรองทแฝงดวยแงคดอยางหลาก

หลาย ซงเกดจากการประมวลความรโดยคนในทองถนเอง ท�าใหเขาใจงายไมซบซอน

ทงนเขายงไดฝากถงร นนองทก�าลงศกษาในสาขาวชาการสอสารมวลชน

นเทศศาสตร และทกสาขาทเกยวกบการผลตสอ รวมถงผทสนใจจะเขามาเปนนกขาว

พลเมองวา ควรคดหาประเดนใหเปนกอนสงอนใด โดยเรมมองจากสงทมในทองถนหรอ

ชมชนของตนเสยกอน เพราะการมองหาประเดนจากสงใกลตว หรอสงทเราคนเคยจะ

ท�าใหเลาเรองไดถกตอง ชดเจน และมพลงความลกของขอมล

ภมพฒน บญเลยง โปรดวเซอรนกขาวพลเมอง ทวไทย กลาวถงกจกรรมการ

อบรมครงนวา เปนการสอนเลาเรองดวยภาพ มมมองในการเลาเรอง และการตดตอภาพ

ในเบองตน โดยใหผเขารวมอบรมเหนถงประโยชนจากการใชพนทสอเพอเลาเรองในชมชน

โดยไมจ�ากดรปแบบในการเลาเรอง ไมเนนเทคนค และกระบวนการตามกรอบการรายงาน

ขาวแบบมออาชพ แตเนนการน�าเสนอประเดนทสามารถสอสารใหคนภายนอกเขาใจ

ตรงกนกบผเลาเรอง และน�าความรทไดกลบไปผลตงานสอดวยตนเองเพอถายทอดเรอง

ราวในชมชน ส�าหรบนสต นกศกษาทเขารวมอบรมนน จะไดมโอกาสในการแลกเปลยน

ความรระหวางกนกบบคคลอน

“นองนสต นกศกษา จะไดเหนการเลาเรองในแบบของชาวบาน ทไมเนน

ทฤษฏ ในขณะเดยวกนชาวบานเองกจะไดรบความรจากนสตดานการเลาเรองอยางเปน

ขนตอน และดานเทคนคตางๆ เพราะผเขารวมอบรมนกขาวพลเมองสวนใหญยงไมคอย

รเรองกระบวนการผลต ไมสามารถถายทอดเรองราวไดชดเจนนก อยากเสนอแนะใหผท

สนใจจะเปนนกขาวพลเมองกลบไปศกษาผลงานของนกขาวพลเมองทไดออกอากาศทาง

ทวไทย เพอท�าความเขาใจเพมเตม พรอมทงเปดใจรบฟงความคดเหนของผอนดวย เพอ

ประโยชนในการพฒนาตนเอง” โปรดวเซอรนกขาวพลเมองกลาว

ดาน ชาครต สดสายเนตร อาจารยประจ�าสาขาการสอสารมวลชน คณะ

วทยาการสารสนเทศ มหาวทยาลยมหาสารคาม กลาววา การทนสตไดมโอกาสเขารวม

เปนสวนหนงของทมงานนกขาวพลเมองถอเปนบทเรยนหนงทท�าใหนสตไดเรยนรเรอง

ราวหรอสถานการณตางๆ ทเกดขนในชมชน ซงสอดคลองกบการเรยนการสอนในวชา

การรายงานขาวและวชาการผลตสอวทยโทรทศนเพอชมชนของสาขาการสอสารมวลชน

-125-

“เนอหาในวชาเรยนของสาขาการสอสารมวลชนมจดมงหมายเดยวกนกบการ

เกดขนของนกขาวพลเมอง นนคอ มงเนนการสรางสรรคเนอหาในชมชน เพอประโยชน

ของชมชน และงานทกชนทไดออกอากาศนนจะชวยนบเปนการแลกเปลยนองคความ

รใหม รวมกนทวประเทศ และสามารถสะทอนปญหาในทองถนใหเจาหนาทรฐไดทราบ

อกดวย”

อาจารยชาครต อธบายถงประโยชนจากการท�างานเปนนกขาวพลเมองของนสต

ทงนอาจารยชาครตคาดหวงไววา นสตทผานการเวทการอบรมและไดกลาย

เปนนกขาวพลเมองนนจะสามารถประยกตใชความรไดถกตอง และถายทอดกระบวนการ

ท�างานในแบบนกขาวพลเมองสผอนได ซงขณะนทางสาขาการสอสารมวลชนไดเรม

จดกจกรรมอบรมนกขาวพลเมองจากพสนองไปแลว 1 รน และถานสตจะตอยอด

ประสบการณนใหกาวหนายงขน ทางสาขาฯกยนดใหการสนบสนนอยางเตมท

จากประสบการณทเหลากลมเยาวชน คนรนใหมไดเขารวมเปนสวนหนงในการ

ฝกอบรม ‘นกขาวพลเมอง’ ตลอดจนถายทอดประสบการณของตนผานเวทเลกๆ ทไดรบ

การสนบสนนจากสาขาฯ เปนการเรมตนบทบาทของเยาวชนทก�าลงกาวสการท�าหนาท

พลเมองควบคกบการเปนนกสอมวลชนทด

ประสบการณจากวนน จะชวยใหพวกเขาเตบโตและกาวไปสวชาชพสอมวลชน

ทมความรความสามารถในการท�าหนาทเพอสงคมไดอยางสมบรณ

Social Media จะเปลยนแปลงอะไร

ในอนาคตเราจะไมแยกอกแลววาอะไรเปน มอถอ โทรทศน นาฬกา วทย

หนงสอพมพ คอมพวเตอร แฟกซ ปรนเตอร เพราะระบบการสอสารจ integrate เขา

กนหมดไมไชแคการเชอมตอของ hardware แตรวมถงคอนเทนดวย การสอสารจะไมใช

ทางเดยวอยางทเคยเปน และอยางทจะควบคมทศทางจากศนยกลางได แตจะมาจากคน

ทมอทธพลในดานตางๆ และเหตการณทเกดขนจะเปนตวท�าใหเกดกระแส

Social media จะรวมไปถงระบบการสอสารทงหมดทผคนจะตดตอสอสาร

เชอมโยงกนไดตลอดเวลา แมวาจะเปนสอเกา ส�านกขาว ชองทวใดๆกตาม กจะถกเชอม

-126-

โยงกบ social media และมการตอบสนองกนของขาวสารทมาจากประชาชนและมา

จากภาครฐภาคเอกชน จนเสมอนใชพนทเดยวกน

ขณะนมผใชงาน facebook twitter ทเปนนกขาวเทาทผมลสดแลวไมต�ากวา

300-400 คน คนแวดวงบนเทงทงเบองหนาเบองหลง ก 400-500 คน นกการเมอง เจา

หนาทรฐ ขาราชการ กมอกจ�านวนมาก ท�าใหสอเดมสามารถทจะดกระแสสงคม มอนเตอ

ไดวาเกดเหตการณใดนาสนใจ บคคลไดบางทเกยวของ และหยบไปน�าเสนอเปนเนอหา

รายการไมวาขาว วาไรต ทอคโชว ทตรงกบความตองการอยากรอยากเหนของผชมได

เชนเกดเรองความขดแยงระหวางคนมหนามตากลมนง มการถกเถยงกนถง

ขอเทจจรงใน social media สอหลกอยาง tv กน�าเสนอประเดนรวมถง เชญผเกยวของ

ออกมาชแจงได ซง social media ไมสามารถจะไปใหไครมาชแจงได รฐบาลเองกรบร

รบทราบถงความตองการ ขอเรยกรองของประชาชนไดโดยตรงและรวดเรว จนถงทนท

ทนใด โดยไมตองเสยเวลาไปออกแบสอบถาม ท�างานวจย

social media และสอเกากจะมการตอบสนองกน social media คอจด

พบปะกนของรฐและประชาชน social media คอจดพบปะกนของนกขาวอาชพและนก

ขาวพลเมอง ไมวาคณจะเปนใครคณอาจจะเปนขาวไดทกเมอ

จากทกลาวมาขางตนคณจะเหนวา social media เปนเครองมอของประชาชน

ในการเขาถงบรการของรฐแะเอกชน รองขอ วพากวจารณ เสนอความคด สวนสอหลก

กตอบสนอง social media ท�าใหประชาชนคนหนง กลมนงมอ�านาจตอรองมากขนโดย

ใช สอ social media ในการสรางความรวมมอ กระแสโจมต กอนหนานคงไมมไครกลา

ไปดา วาแปะชอตวเองไวบนถงยงชพ หรอคนทมอธพลคนนท�างานไมไดเรองใหไครไดยน

Twitter กบหนงสอพมพ

social network อยาง twitter เหมอนใยประสาททเชอมโยงผคน เปนพนท

แสดงความคดเหนของคนในสงคม ตอสงตางๆ เหตการณ ประเดนตางๆทเกดขน

ในสงคมได โดยเฉพาะทวตเตอรทมคลนสะทอนทเรวกวาสออน มนสามารถ

-127-

-128-

บอกไดวาวนจนทรเปดเรยนน วนวาย ผคนรสกเบอหนายอยางไร เกดเหตรายเหตฉกเฉน

ทไหน ในพนทตางๆเกดอะไร ชวงนคนก�าลงสนกและสนใจกบอะไร รายการตอนนก�าลง

เปนทสนใจ และพดคยไปรวมดวยกบการดทว แบบนาทตอนาท

มนมการสะทอนกลบ ของสอหลกทน�าเสนอเรองราวในประเดนตางๆออก

มา จากนนสอใหมอยาง social media หรอ social network จะตอบรบ และเปนเวท

ระดมความเหนจากภาคประชาชน เชน ในสภาก�าลงอภปรายไมไววางใจ เถยงกนวาจะ

เปดคลปเหตการณการกระชบพนทไดหรอไม สอ internet อยาง twitter กท�าหนาทว

พากวจารยรวมไปดวย อกทงยงน�าขอมลทอภปรายกนอย ออกมาคานกนแบบโจงครม

(Twitter Parliament)

กระแสของ iphone4 WWDC พดคย รววจากผเชยวชาญ ลนทวตเตอร ซง

ปกตแลวหากไมม social network เรากจะเพยงตดตามขาวอยหนาจอเพยงคนเดยว

หรอมการรวมกลมกนเพอด�าเนนกจกรรมบางอยางไมวาจะใน online หรอ offline จาก

ประเดนปญหาทเกดขน มกระแสตอตาน หรอความคดเหนดๆ ขอมลดๆ หลายอยางท

เกดขนจากสงคมออนไลนแหงนมากมาย ทเราเหนแลวรสกวามนโปะเชะเลย และมปรากฏ

การนาสนใจ แทบตลอดเวลา แตมนไมถกตอบสนอง

Why ? เพราะมนไมใชสงคมทงหมด (มคนใชงาน internet จ�านวนนงเทานนท

จะเขาถง) และเพราะมนไมไดออกไปสสงคมภายนอก สอใหมอยาง social media จงยง

ตองการการตอบสนองจากสอกระแสหลก หรอสอประเภท TV หนงสอพมพ วทย อยอยาง

เชน การท�าหนาทรายงานเหตฉกเฉน หรอขอความชวยเหลอ แมจะมการ RT จ�านวนมาก

กใชวาจะมใครทสามารถจะชวยเหลอได หรอมหนาทโดยตรง การรายงานสภาจราจรใน

แตละจดจากโดยเมนชนไปท @js100 แตผมกไมรวาถกน�าไปใชจรงจงขนาดไหนการทผสอ

ขาว คนท�างานดานสอ ทงการเมอง บนเทง นาๆ มาใชงาน twitter กนบวาเปนประโยชน

ทจะสามารถน�ามนไปขยายผลตอได วานโยบายรฐบาลแบบน คนในสงคมเหนอยางไร ก

สามารถจะเอาไปอางองไดคลายๆกบ POLL การใช twitter รวมกบรายการ TV ท�าให

พธกรสอสารกบผชมไดโดยตรง ซงอาจจะม feedback กลบไปกลบมาได

ปญหาของ twitter ในไทยกคอการประยกตใช สงทเปนอยคอการเขามาใช

กระจกรวมอยในทวตเตอรแตไมไดน�าไปใชภายนอก ซงจ�าเปนทตองม application,

-129-

tool หรอเวบไซตนาๆ ทตองน�าขอมลเหลานออกไปภายนอก twitter อยางเชนเวบไซต

มการ feed ขอความทมเมนชนถง , เวบไซต trending หรอการพฒนาโปรแกรมขนมา

เพอจ�าแนกขอมลในทวต+แคมเปญการใชงานรวมดวย อนๆทสามารถประยกตใชเพอท

จะเชอมโยง ประสานกบสอหลกได

ซงในใจผมก�าลงนกถง Twitter Newspaper หรอลกษณะวารสารแจกฟรท

น�าเสนอเรองราวการเคลอนไหวตางใน twitter มการรวมกลมท�ากจกรรมของชาวทว

ต, สนคาแบรนดนก�าลงมโปรโมชนนาสนใจ เโรงภาพยนตนชวนเชญไปดมเทศกาลหนง

ชวนกลมคนรกหนงไป , มทวตความเหนส�าคญจาก ทวตเตอรนกการเมอง หรอผวา, ขาว

เหตการณส�าคญทเกดขนและถกรายงานในทวตเตอร, ภาพถายเดดๆหรอแมแต twitter

traveler คนทชอบกนชอบเทยวแลวทวตเขามาอยางเปนกจลกษณะ ,ชาวทวตบางคนทม

บทบาทเดน นาสนใจในขณะนน, มการรวมกลมกน, ความเคลอนไหวของกลมตางๆเพอ

บนทกเรองราว และน�าเสนอมนตอคนนในสงคมออนไลนโดยรวม และสงคมภายนอกท

ไมไดรบขอมลขาวสารจาก internetหรออาจเปนชนดทเปนเวบไซตขาว twitter เชนเปน

หนาตาเวบขาว มระบบเหมอนเวบขาวทวไป แตถกอพเดตจากชาวทวตเตอรเองท เปน

ทงนกขาวอาชพ นกขาวพลเมอง รวมถงนกเขยน นกเทยว นกกน , ดารา celeb เขยน

ขาวบนเทงเองอยางทตองการ ลงในหมวดตางๆอยางเปนระบบรองรบ video ภาพถาย

จาก social media อนๆ twitvid twitpic ใชงานรวมกบโปรแกรม client อนๆ ทนยม

ใชได เราจะสามารถสง ภาพ ขอมล เขยนบทความลงเวบน จากมอถอ อกทงจดเกบเผย

แพรไดอยางเปนระบบ แทนทจะโผลมาแลวจมหายไป ซงระบบนอาจตองมการคดเลอก

คน หรอมคอนเนคชนทดเพอรบขาว จากชาวทวตในวงกวาง

Twitter กบโทรทศน

หลายสบหลายรอยคนแลว ในแวดวงนกแสดง นกรอง เพอนดารา ผจดการ

คนท�ารายการทว คนเบองหลงเองเขามาใชงานกน ณ ขณะน แตสวนใหญแลวเขามา

ใชเงยบๆ ไมไดมการโปรโมท จงไมเปนทรจก หรอดาราทเขามาใช กยงไมทราบวาจะใช

-130-

twitter อยางไร

สาเหตท แวดวง TV มาใชกนกเพราะวามกระแสตอเนองของ twitter อกรวม

ทง สอเปนเครองมอส�าคญในอาชพน จงเปนทกระตอรอรนพอสมควรในการเขามาใช

งาน Twitter ซงผมสงเกตจาก connection ของ twitter ดาราแลว มกเปนกลมของแต

ละคายดวยเหมอนกน หรอจากการชกชวนกนมาเลนของเพอนสนท ดาราบางทานชอบ

เลน internet สนกๆอยแลวอยางคณหนมกรรชย @noom_kanchai อยหนาจอทว จะ

รจกวางตวดมาก เปนสมาทแมนคนนง แตอยหนาจอคอมแลวคณหนมกนเองแบบสดๆ

คนนเลนเนตเกงมาก ขาหอง camfrog เลยในแวดวงทวทเขามาใชกน ใหมๆ อาจสงสย

วาเหนเคามาใชกนโครมๆ เรามาท�าไมไมคอยม follow เพราะเนองจากไมเปนทรจก

นนเอง ดาราทเคามาใชม follow นบพนหรอหมนนน มการทวตตอเนองหรอมกจะเขา

รวมในกจกรรมของชาวทวตเตอรเปดตว twitter ดารา

ในระบบของทวเตอรนนไมมระบบทจะใหเราโฆษณาไปไดกวางๆ จะอาศยการ

บอกตอหรอ RT กน การขยายตวของ follower จะตองใชระยะเวลา แตมวธการนงทมก

จะถกมองขามคอ หนา Profile ท no name ชาวทวตเตอรรจกและประเมนบคลกภาพ

กนเบองตน กจาก Avatar และ bio วาคณเปนใครมาจากไหน ไมงนจะไมไปลวงรเอาได

1. ใส Profile bio Avatar บอกวาคณเปนใคร

2. Background Twitter ชวยในเรองของ brand ได เมอมการคนหาหรอเขา

มาดหนา blog ของคณ สงทจะท�าใหคนจ�าไดคอรปคณหรอโลโกบรษท อลบม ผลงาน

ออกแบบใหโดเดนไปเลยมนคอหนาบานคณ

3. Google กเกลนนสามารถใชคนหาทวตเตอรไดแลว และคนสวนใหญกจะ

ใช google เสชหาเสยดวย ฉนนใส full name เปนภาษาไทย หรอค�าทคนเรยก เปนท

รจกครบ วธนรบรองวาจะมคน มาตาม follow ทกวน ยงกระแส twitter แรง กยงเยอะ

4. เขารวมในกจกรรม หรอเขาเยยมเวบไซตเกยวกบทวตเตอร อยาง thaifol-

low.com สารบญชาวทวตเตอรไทย กไปลงทะเบยนกน

5. ปกตแลวคนใชทวตเตอรกจะ รบขอมลขาวสารจากเครอขาย จากกลมของ

ตวเอง เลกบางใหญบาง แตใคร ดาราคนไหน ceo ทไหนมาสมครไมมทางเลยจะไปทราบ

นอกจากจะมไคร RT หรอแนะน�า กจากในกลมของศลปนดาราเอง

-131-

Twitter กบดาราเปนอะไรทเหมาะเหมง

ดารากบสอ มนของคกน เปนดารากตองอยหนาจอ แมสอจะน�าเสนอขาวทไมด

แตหลายครงกลบใหผลทางบวกกบงานของเขา แตมทแรงจนชวตศลปนตองพงทลายลง

ไปเลยกม สอใหมอยาง Social media กพอจะเปนทพงพาได เพราะคณจะเปนนกขาว

บนเทง เขยนขาวตวเอง อยางทวตเตอรดอยางไร

1. สราง loyalty สรางความส�าพนธ ทยนยาวกบผทชนชอบ ตดตามผลงาน

เปนชองทางสอสารกบแฟนๆไดโดยตรง

2. สรางความสมพนธทด กบแฟนคลบ คณสมามารถแชรเรองราวตงแตหว

จรดเทา เชาจรดเยนใหกบแฟนคลบทหลงรกคณปานจะกลนกน พดคย ทกทาย happy

birthday ผาน twitter นดหมายพบปะ ชวนไปท�ากจกรรมรวมกนได

3.ส�ารวจกระแส ความนยม Follower เปนเครองมอวดไดตวนง และความ

คดเหนทสงมาหาคณ หรอแมกระทงประเดนตางๆทเปนขาว และมการพดคยถกเถยง

กนใน Twitter

4.เปน backup ถาเปนนกการเมองอาจเรยกวา ฐานเสยง เสยงสนบสนนเลยท

เดยว celebrity ใครอยาเผลอไปดาดาราหรอคน follower เยอะๆเชยวนะ ออะ

5. มนเปนเครองมอสอสารของคณเอง ทใชไดทกทผานมอถอหรอคอมพวเตอร

คณสามารถสรางกลมผตดตาม หรอสนบสนผลงานของคณได โดยไมตองพงพาสออน

หรอบคคลอนนก

6. twitter มนเปนระบบการตดตามอยแลวเหมาะเหมงในเรองของ personal

brand เปนแบรดของตวบคคล ตนเชา แตงตวไปเทยวไหน ถายละคร ถายรายการใด

สามารถทจะโปรโมทไปดวย อยามองขามเชยวพลงการชกชวนปากตอปากของทวตเตอร

น ผมเองไปกดทวดทกททมไครทวตวาชองไหนมอะไร ส�าภาษไครอยจากการชกชวนของ

เพอนเรา

บทบาทของดาราใน Twitter

เปนสสนอยางมาก ยกตวอยางกลมศลปน kamikaze มายกครวทวตเกง แตง

-132-

ตวอะไร เลนคอนเสรต ไปเทยว ถายรายการเพลง ทวตใหตามดและรบ feedback กน

สดๆ และกลมนมแฟนคลบเยอะมากผตดตามนบหมนคน แลวเกดอะไร พอคนไดเหน

เบองหลง หรอไดปฎสมพนธกบนกแสดง นกรองแลวเคากจะเกดความรสกดๆ แลวเคา

กจะตามดรายการทคณไปถายดวย

และอกหลายคนอยาง โจอบอย คณโดมปกรณลม หลายคน เปนทนาตดตาม

เปนคนสราง content บนเทงในทวตเตอรซงเขาทากวาไป follow ทวตเตอร ขาวส�านก

บนเทงอนอก ซงดารานกแสดงเองมกจะไปรวมงาน event ตางๆ กจะไดขาวไดภาพ มา

กนดวย

การใชทวตเตอรนนไมหยดเพยงการทวต หรอใหม follow มาก แตตองม

power คอสามารถชกน�าหรอมอทธพลตอ follower ดวย ดารานกแสดงในชมชนทวตก

ไปมสวนรวมในกจกรรม ตางๆของชาวทวตเตอร เปนการสรางความสมพนธทด เพราะ

ทวตเตอรนไมไชเดกสวนไหญทมาเลน จะเปนวยท�างานซะเปนหลก และคณอาจไมคาด

คดวาเขาเปนใครกน หลายคนเปนสอเปนนกขาว มนชวยในการประสานงาน ประสาน

ความส�าพนธกบคนในแวดวงเดยวกนได

ใช Twitter กบรายการ TV อยางไร

เปนอะไรท work ทเดยวหากจะพฒนาในทางเทคนคใหเชอมตอกนได ปกตแลว

ทวกจะสอทางเดยว หลงๆมาม internet กใช e-mail ในการตอบกลบ ตชมรายการ พอ

ถงปณจบนนม Twitter แลวความคด ความเหนตอบกลบเขามาแสกหนากนเลย

Twittter จะชวยใหรายการ TV มนโตตอบกบผชมไดมากขน เชน

1.สามารถชวนเชญ คนใหไปตดตามรบชมรายการได Drive traffic ผชมรายการ

อยางกบ seo เลย 5+

2.สามารถทจะน�าค�าถาม ความเหนจากผชมทางบาน เขาไปในรายการไดทนท

แมจะไมใชรายการสด หรอเปนรายการสดกใชแทน SMS ได

3.สามารถทจะเชควาผชมมความคดความเหนอยางไร ตอสงทรายการน�าเสนอ

อย ณ ขณะนน พดงายๆวาคณไดยนเสยงคนดทอยทางบาน

-133-

พอพกเบรก ยกมอถอดวาคนทดอยทางบานรสกอยางไร วาอะไรพธกรบางร

ปาว มประเดนอะไรนาเอาไปถามแขกรบเชญ

ในมมของผชมเองปกตแลวเราจะดทวอยคนเดยว เหงาๆ แต twitter มนก

มอะไรประหลาดๆเสมอ คอมนชวยใหคนด อยทางบานพดคยแลกเปลยนความคดเหน

กบสงทรายการเสนออยไดเลยอยางเชน งานเปดตวผลตภณฑของ apple ถาเราเขา

ชมเวบไซตหรอดทางไหนกตาม เรากดอยหนาจอคนเดยว แตพอม social media มน

เปดโลกการสอสารอกมตนงเลย คอเราไดรบร ดภาพ พดคยกบคนในงานนน ผานมอถอ

แบบ real time เหนกระแส ความคดเหนทกมมโลกและค�าจารณจากกรไอท นกการ

ตลาด ผใชงานไดโดยตรงเทยบไดกบหนาจอนงเปนหนาจอทวรายการ อกหนาจอนงคอ

หนาจอ community ของคนด 2 หนาจอนมาประกบกนบางรายการกจะเอา หนาจอ

twitter wall ไปขนดวย

วธการเขามาใชงาน Twitter ของรายการทวในเรองของ brand นนจะมคน

เขาไปตามอยแลว แตเพยงแค follower มากแลวสรปวารายการเรตตงด นนยงไมพอ

twitter ยงท�าอะไรไดมากกวานน มนชวยสรางความสนทสนมและความประทบใจแกผ

ชมได คณควรมาคนทใชงานทวตเตอรไว ไมเพยงแต feed ขาวเทานน อาจแยกเปน 2

ไอดหรอ group ทวตเตอรรายการ พธกร ทมงาน ใชสวนตวดวยเลยส�าหรบทวตเตอร

ทเปนคน เพราะมนเปนมตการสอสารของคน การใชคนจะชวยได เชนเราพดคยกบชาว

ทวตเตอรเสมอเหมอนดาราคนนงคยกบแฟนคลบ แลวตวพธกรกเปนแบรนดของรายการ

ไปดวย เชนวนนถายรายการ เบองหลง ทมงาน ดารานกแสดง แขกรบเชญเปนไง คนท

ตดตามเมอไดปฎสมพนธแลว เคากอยากทจะชมรายการทออกมาหนาจอ และรกในตว

พธกร หรอศลปนดวยหรอรายการเนอหาเกยวกบอะไรกทวต หรอพดคยในกลมนนๆเชน

การเมอง วจารณรฐบาล กพดคยแสดงความเหนเกยวกบการเมอง คนไดอาน ไดโตเถยง

กจะ เขาไปตดตามรบชมดวยวา วนนจะแสดงความเหนวาอยางไร

บางทานอยางสทธชยหยน ถงกบคดท�ารายการทถายทอด หรอเปนพนทขาว

สมภาษณแขกรบเชญกนในทวตเตอรเลยทเดยว แตรปแบบนนกยงไมลงตว ในเชงเทคนค

วธการแลว รายการ Tv อยาง internet Tv จงสามารถจะเชอมตอระบบอะไรไดโดยงาย

-134-

หากเราจะคดท�านองวาจะน�าคนดทางบาน เขามานงในสตดโอ ในหองถายท�าเลย สวน

Tv ปกตอาจจะใชรบค�าตชมได แตสามารถพดคยกบพธกรไดโดยตรง จงควรจะมแทก

เพอทจะสามารถใชเปนพนทไดเขาไปดได เพราะทวตเตอรนนเราไมไดเหนวาใครทวตอะ

ไรไปหมด แทกกจะชวยไดเชน #ch3 ทงนหากตองการใหผชมมสวนรวมมากๆ ตองมการ

รณรงคเชญชวนรวมไปดวย ทายนไมวารายการ TV จะเขามาใชหรอไม คนชมทางบานก

เปดพนทใชกนอยแลว มาดวาเคาพดถงคณวาอยางไร

Twitter TV อาจเปนมตของคนด ไมไชของรายการกได แตเปนรายการทให

คนทวด

สงคมสวนใหญมกจะมอง internet computer ในแงทไมดนก เพราะการใช

งานสวนใหญในประเทศไทย เปนดานบนเทง multimedia เพลง หนง เกมส ธรกจท�า

เงนมากมาย อกทงสอยงเผยแพรเรองราวของ Internet ในดานไมดนกเชนเดกตดเกมส

โดนลอลวง ทงทยงมขอด และสาระประโยชนอกมากมายมธรกจการคา มแหลงขอมล

ดๆ มชองทางสอสารราคาประหยดอนๆทเราไชไดอกมาก ซงตางจากการใชงานใน

ตางประเทศทมทง สาระความร+นวตกรรม+ครเทอพ+ท�าเงน+สนก รสนยมในการเสพ

ทสง แตสอหลกกยงคงมอง สอ Internet ไมด เหตทวามนคอคแขงส�าคญ ทผบรโภคจะ

หนไปเสพไดงายสะดวก คาใชจายนอยหรอแมแตผบรโภคจะเปนสอเองกยงไมยาก ธรกจ

ขนาดยอม หรอใหญกเขาไปใชdigital media ในการโฆษณาประชาสมพนธนมากขน มน

ถกกวา และประเมนผลได

ส�านกขาวหนงสอพมพตางประเทศบางแหง ถงกบปลดพนกงานจ�านวนมาก

เพราะ อปกรณสอสารทมการใชจ�านวนมาก ท�าใหผบรโภครบขาวไดงายๆจากมอถอ

หรอคอมพวเตอรขางตว

ยอดหนงสอพมพ ทปกตตองแขงขนกบส�าหนกอนอยแลว ดงเหวแนนอน แม สอ

internet จะเปนสอททนสมย แตสอหลกกตระหนกถงมานานแลวเพยงแตปรบตว จากท

เดมอาจตอตาน กเขามาใชสอ Internet ซะเลยซงเปนเรองทดทางเลอกทดของผบรโภค

ส�าหรบรฐบาลเองกใชวาจะชอบ internet เพราะมนคมไมได หากจะมการ

แสดงความเหนวพากวจารณรฐบาลและการเผยแพรไปของขอมล และขาวลอมากมาย

-135-

และส�าหรบรฐบาลทเผดจการ สอ Internetอาจถกมองวาเปนทซองสมทางการเมองดวยซ

ำไป สอ interenet แททจรงมนคอสอของประชาชน เปนกระบอกเสยง เปนสภาประชาชน

หรออาจเปนศาลเตยไดในบางครง และมนท�าใหประชาชนนนเขมแขงขน มพลงมากขน

การท internet ไทยยงลาหลงกวาเพอนบาน นนอาจมาจากสาเหตน ทรฐบาลไมอยาก

ใหอนเตอรเนตเรวไป สงไดมากไปเพราะกลวประชาชนจะฉลาดเรวตามไปดวย กเปนได

Twitter กบการพยากรณเหตการณ

ขอความใน twitter facebook นนถกอพเดตเหตการณในทกๆวนาท จากทก

พนท ขาวจะเกดขนใน social media กอนจะถกน�าเสนอในทว ทกๆเรองกระแสสงคม

เหตการในทองท คนเดนทาง กจกรรมรวมตว ดนฟาอากาศเหลาน ไมวาเราจะอยหางไกล

สกเพยงใดเรากสามารถรบรไดอยางทนทวงท

social media ทมความรวดเรวสงอยาง twitter จงคลายกบ time machine

ทท�าใหเรารเหตการณลวงหนา อยางเชนมไขหวดระบาดในกรงเทพ เราอยตางจงหวดเรา

รเหตการณตงแตเนนๆ และเราสามารถมองเหนถงผลกระทบทสบเนองกอนคนในพนท

เดยวกบเราทไมไดใช social media เราเหนกระแสสงคมทจะน�าไปสการเปลยนแปลง

ทางการเมอง เศรษฐกจ วฒนธรรม ตงแตมนตงเคากอนมนจะสงผลมาถงเราในพนทๆ

เราอย

ใน social network มการแชร location เปนไปไดถาเราน�าเสนทางของ

แตละคนมาวาดแผนทดวาคนเหลานนจะไปกระจกตวทไหน สามารถก�าหนดจดเฝาระวง

อาชญากรรมและอบตเหตได เชนถาคนกรงเทพสวนใหญแชรโลเคชนเรากสามารถค�านวน

(predictive)ไดวาอกกชวโมงขางหนารถจะตดทไหน และทนนคนเยอะรถเยอะกอาจเกด

เหตรายไดถกวา ต�ารวจกไปโฟกสทนน

เราอยจงหวดนงแตเพอจงหวดไกลทวตวาฝนตก เรากสามารถรกอนชาวบาน

แลววาฝนก�าลงจะมาในอกไมถงชวโมง เราสามารถเหนเหตการณตางๆทเรมตงเคากอตว

และกระทบกนเปนโดมโน จนเกดเหตการบานปลายใหญหลวงไดดวยอลกอรทมตางๆของ

-136-

-137-

โปรแกรมทจะค�านวนพยากรณแนวโนมของเหการณการทจะเกดขนในอนาคต และนอาจ

เปนอนาคตของ google search ,twiter search twitter forecast ทจะท�าใหคนคนหา

แนวโนมเหตการณทจะเกดขนในอาคตไดนอกเหนอจาก real time search ปจจบน

หากเทยบกบยคกอนๆทเราไมมเครองมอสอสาร หากมภยพบตมาทไมวา

โรคระบาด ภยธรรมชาต การเปลยนแปลงทางการเมอง ท�าใหเราปรบตวไมทน ไขหวด

ระบาดจงหวดนงกวาจะแพรมาถงกหลายอาทตยหลายเดอนแตเรากรบรชาไป ตอนนเรา

มอนเตอรเนตทวงดวยความเรวแสงท�าใหทกทเปนทเดยวกน internet ท�าใหไมมภาค

เหนอ ใต อสาน ทกคนจะเหมอนอยภาคกลาง

ยคท ดารา เซเลป นกการเมอง เขยนขาวเอง

” อยากเปนขาว อยากแกขาว อยากสรางขาว อยากโจมต “ก tweet ออกไป

กเปนขาวแลว ไมตองโชวเตาตามงานประกาศรางวล รอใหนกขาวมาตามแอบถาย เพราะ

ถายไดเอง เขยนได เอามอถอสองไปในรองอกหรอระหวางขากเปนเรอง ดาราหนาเกา

ดาราทกระแสตกไมมนกขาวมาสนใจ กยงสามารถเปนขาวไดใน social media

อยากโจมตรฐบาล อยากอภปราย ไมตองรอสภาเปด กท�าไดแคเขยนลง twitter

facebook ซงเปนสภาประชาชน ฟองประชาชนเลย

Twitter กบการรายงานขาวในพนท

การรายงานขาวในพนทดวยSocial Media นนไมเพยงแตเปนการ

พนขอมลเทานน แตตองตอบความกระหายของมลขาวสารของผใชงาน Social Media

ดวย ดวยอปนสยของนกขาวทมกจะคอยปอนขอมล ขาวสารใหคนบรโภควาควรจะทาน

อะไร มวตามนอะไรในขาวบาง กทวตหรอโพสในสงทตองการใหคนร แตในหลายสถาณะ

การณทเกดขนในบานเมองนน ผคนตางใช Social media ไมวา Facebook twitter ใน

การคนหา แลกเปลยน ความเหนตอเรองราวและขอมลขาวสารทเกดขน เพอสงเคราะห

ขอเทจจรงตางๆอยางทนสถาณะการณ

Social media จงเหมอนกบสมองขนาดใหญของสงคมทชวยประมวลขอม

-138-

ขาวสารทเกดขน แมวจะมขาวลออยางแพรหลายแตขาวลอนนกจะถกท�าลายไป เพราะ

คนในสงคมหลากหลายอาชพ หลายแวดวง สามารถจะแสดงความเหนโตแยงได

สถานการณตางๆทเกดขนนนมนเกดขนอยางไมทนตงตว TV หนงสอพมพ ไม

อาจสอสารขอมลทคนอยากรไดทนทวงท โฆษณาบาง ละครบาง ราการบาง คนตามขาว

ตองรอแตละชวงและอาจไมไชขอมลทตองการ ในเหตการณน�าทวมกรงเทพป 2554 น

คนใจจดดใจจอ ซงสงทแตละพนทควรจะไดขาวสาร 80% มาจากพนทของตวเอง 20%

จากสวนกลาง แตไมมชองทางไหนจะตอบโจทยไดดทง ขอมลทตองการ และความเรว

อยาง social media

การรายงานขาวในพนทดวย Social Media จงตองดกระแสวาคนตองการร

อะไร หรออะไรทเปนประเดนถกเถยงวาจรงไมจรง นกขาวในพนทสามารถตอบได น�า

ภาพและคนมายนยนไดกไปเจาะตรงนน เพอตอบความตองการไดทนททนใด อยาลมวา

คนไมไดรบขาวเพอความบนเทงเทานน แตเพอรบมอไดอยางทนทวงท เปนการน�าเสนอ

ขาวแบบมปฎสมพนธกบผรบสารและเอาความตองการของผรบสารเปนหลก

และในทางกบกนนกขาวอยากจะใช social media ในการ monitor สถานะ

การณกสามารถท�าไดดวยการ search twitter ซงเจาะจงพนท เวลา ดภาพ วดโอในบรเวณ

พนทนนแบบ realtime ได แตวาการไปนงอาน timeline นนเปนเรองยาก หากจะใช

เปนจรงเปนจงแลว ตองมการพฒนาโปรแกรมมาประมวลขอมล สามารถจบเหตการณ

พฤตกรรม กระแส ประมวลภาพและวดโอทโพสเขามาทงหมดในเหตการณไดเชน มคน

รวมตวกนเพอจะไปงานมหกรรมน คนทไปกมกจะชกชวนกนไปทวตภาพ วดโองานงาน

เรากสามารถ search ดได ตอนนไดยนขาวลอหนาหวาบรเวณนน�าทวม กสามารถ search

พนทดไดวาคนบรเวณนนวาอยางไร และสอบถามคนทอยจดนนไดอกดวย

อยามองขาม Youtube Social Network

google นนแทบจะเขาถงขอมลทกอยางในโลกไมวาสาธารณะ องกร หรอขอมล

สวนตว google กมผลตภณฑรองรบหมด ไมวาพนฐานจนถงแอดวานซ แลวกสามารถใช

งานกนไดฟรมคนนยมใชทวโลก เหมอนตโทรศพททเปนสาธารรปโภคพนฐานอะไรเชนนน

แต google นนไมไดเพยงแตจะเชอมโยงแหลงขอมลทวโลก แนวคดของ google นนยง

-139-

มองไปถงsocial media ท google พยามจะ build อยเสมอมา ไมวา google wave

ทเสมอนกบเปน office ออนไลนทคนในทตางๆนนจะรวม brain storm กนไดแบบ

realtime ความจรง google wave นนเจงมาก แตใชงานยากและเทคโนโลยสงไป มรป

แบบทแมจะตรงความตองการแตไมคอยสอดรบกบพฤตกรรมการใชงาน

จนถง google pluse นนกเปนความพยามอกครงในการสรางชมชนออนไลน

social network เพอตอสกบ facebook ทมคนใชงานกวา 500 ลานคน แตดเหมอน

จะเปนเพยงการโชวแสงยานภาพเทานน google + ไมไดเปน social network ทมรป

แบบแปลกใหมแตกอปปมาทงดน จ�านวนคนเขาใชงานมหาศาลทเกดขนอยางรวดเรวไม

กสปดาหนนมาจากชองทางและจ�านวนคนใชงาน google ทมมากอยแลว

ความเปน social network นนไมไชเพยงแตมหนาตาการใชงานสะดวกสวยงาม

แตตองสามารถจะเปนเครองมอของมวลชน สอมวลชนได สามารถสรางกระแส ระดม

ความเหน รายงานขาวทฉบไว เปนระบบกลไกทางสงคม แต google + ยงไมไดพดถงสวน

นเลย ซงเปนสาระส�าคญของสอสงคมออนไลน ถา google ตองการเอาชนะ facebook

นนตองรบดวยสมองไมไชก�าลงอยางเดยว คอตองสราง social network ในรปแบบท

แตกตางและดกวา การท�าเหมอนเชนนกเปนการอาศยทมก�าลงลงไปอยางเปลาประโยชน

คาดวาไมนานจ�านวนคนใชงานกจะลดลงเรอยๆ

Social Network ระดบโลก Youtube

Google ไมควรมองขาม social network ทมอยอยาง youtube ยทบเปน

สอสงคมอออนไลนรปแบบนง ทมกจกรรมากมายไมวา viral video, auditon นกรอง

นกดนตร ,ใชเปนเครองมอทางการตลาด ใชเปนชองทว เปน live concert เปนทเผย

แพรผลงาน ตดตอ ถายท�าภาพยนต ดนตร ท�ารายการทวออนไลน อนๆมากมาย หลาย

คนนนเกดเปนดารานกรองจาก youtube นเอง ซงกมคนใชงานจ�านวนมากทวโลก ใน

เหตการณประตวตประชาชนในโลกอาหรบ มคนโพสวดโอภาพการจราจล การชมชนม

ประทวง จ�านวนมากในยทบ

รปแบบ ของสารทโตตอบและเผยแพรใน social network นนมทง text, pic-

-140-

ture,voice และ video ซงมรปแบบครบถวนทงภาพและเสยง ใน twitter กม twitvid.

com ทชวยโพสเรองราว ไปใน twitter ไดทนเหตการณ ซง youtube นนดกวามากใน

แงทงผชม ผใช แตยงใหความส�าคญกบ trend เหตการณตางๆทเกดขนทวโลกนนนอย

เกนไป ทงท search ของ youtube เองกแสนฉลาด นาจะน�าเสนอเหตการณตางใหเปน

ทประจกษตอสายตาคนวา เกดอะไรขนทไดบางอยางทนสถานะการณ แบบสดๆ

ดวยการใชงาน จ�านวนคนใชงาน youtube นนสามารถท�าใหเกดการแพรไป

อยางรวดเรวและ การตอบสนองตอเหตการณ ไดไมยาก และหากท�าไดเชนนน youtube

กจะจะเปนอก social network นงทจะมาสรางปรากฏการณไมแพ twitter ,facebook

เลย เราอาจไดเหนวดโอทมนกขาวจ�าเปน ยนบรรยายอยนากลองทกชวงเวลา และในนา

ทส�าคญๆอกมากมายในเหตการณทวโลก เชนเดยวกบขาวดวนทางทว

Facebook ,Twitter ชวยใหเขาถงกลมคนหลากหลายในสงคมไทย

social media อยางfacebook twitterนนท�าใหคนกลมตางๆในสงคมไดมพน

ทของตวเองบนสอ ไมวาจะกลมชาตพนธ อยางมง กลมตางศาสนกอยางมสลม กลมชาว

บานทไมไดรบความเปนธรรม กลมคนทสนใจในเรองเดยวกน กลมการเมอง

กอนทเรองราวปญหาของคนกลมตางๆนนไมเคยมถกมองเหนหรอรบรเรองราว

ขอเทจจรงของพวกเคาจากสอ TV หนงสอพมพมากอน เรารวาเกดปญหาภาคใต เรารบ

รวามการประทวง แตสวนใหญเรากไมไดมองเขาไปเหนปญหา เพราะสอไทยเรานนไมได

ใหพนทกบประชาชนอยางแทจรง มแตวาอยากจะใหคนรบรอะไรแคไหน อยากใหคนคด

ไปในทศทางเดยวกนหมด เปนไทยในฟอรมเดยวกน เราจะไดยนเสยงชาวบาน ปญหาใน

ชนบทบนทวเทาไหรกนเชยวมนมแตปญหาเนาๆในกรงงเทพ

อกอยางนงใครกนจะพดเรองจรงเรองไมดออกทวกมแตเรองประโลมโลก

จดการไดแลว สงบเรยบรอยด โฆษณาชวนเชอทงนน กลมคนทมคามแตกตางหลาก

หลายทางเชอชาต ศาสนา วฒนธรรมในสงคมไทยจงมาใช internet เปนพนทในการ

เผยแพรปญหาในชมชนของตนเองออกสสาธารณะ และเปนพนทในการระดมความคด

เหนและการมสวนรวม

ชาวเขาเผามงจดท�าเวบไซตชมชนออนไลน ฐานขอมลเครอญาต และ social

media อยาง facebook twitter ในการตดตอเชอมโยงกนกบชาวมงทกระจดกระจายอย

-141-

-142-

ทวประเทศไทยและทวโลก ชาวมสลม คนไทยทนบถอศาสนาอสลามกใช internet ใน

การเผยแพรศาสนา เชนครสอนศาสนาอสลามสอนในทตางๆกอดวดโอเกบเนอหาอพเดต

บนเวบไซต ใหไดตดตาม สอบถอบปญหา ประชาสมพนเรยนอะไรวนไหนควบคกนไป

กลมนกศกษาใช facebook เขาถงกลมเพอนมสลมดวยกน เพอตกเตอนแนะน�า

ในเรองการประพฤตตว ในกรณโรงเรยนวดหนองจอกหามคลมหญาบกมการแสดงความ

เหนและและชกชวนไปรวมกลมเคลอนไหวกนบน facebook ดวยเชนกน

กลมมสลมนนมการใช internet ในการดะวะหรอเผยแพรอยางจรงจงถงขนาด

ทรายการศาสนากยงมชวงสอนใชคอมพวเตอร ใช facebook กนดวย มเวบไซตและ

application เกยวกบศาสนาเชน กรอานออนไลน แปรกรอาน ปฎฐน โปรแกรมเตอน

เวลาละหมาด ม islamtube เวบวดโออสลาม มการจดท�าเนอหาดๆมากมาย

internet จงท�าใหเราไดเหนคนกลมตางๆทแทบไมเคยเหนรบรทางสอทวมาก

ขน เราไดรบรปญหาแลกเปลยนทศนะระหวางคนไทยพทธและคนไทยมสลมกนไดคนตอ

คน ไมไชอานจากงานเขยนหรอมมมองของนกขาว แตเปนการบอกเลาขอเจาตวเองซง

ใครจะเลาถงปญหาความทกขของตวเองไดดกวาตวเคา กวาคนในชมชนนน หากเปรยบ

เทยบดจากการน�าเสนอขาวทางทว ซงบางครงกเปนการกลาวอางโจมตกนมง ครนเราจะ

สอบถามโตตอบกบคนในขาวจรงกท�าไมไดเหมอน internet

และนอกจากน social media กยงชวยใหเราเขาถงกลมคนในวยตางๆ วยรน

วยผใหญ กลมรกรวมเพศ กลมผหญง กลมความสนใจอนๆ เพอรบรและเขาใจในความ

แตกตางหลากหลายทางความคดความเชอ วฒนธรรมประเพณของคนในสงคมไทย ไม

ไชสอหลกอยาง TV ทตองการก�าหนดความคดของทกคนใหเปนไปในทางเดยวกน พยาม

ปดหปดตาคนทงประเทศ

ไมแนนะครบ เมอระบบโครงขายเราครอบคลมและคนเขาถงอนเตอรเนตมาก

แลว กจะมชองทวอนเตอรเนตทองถน ของแตละอ�าเภอจงหวดเยอะขนไปดวย ซงเปนสอ

ทแมแตนกศกษาคนทวไปกสามารถจดท�าขนมาไดงายๆ

ต�าราเรยน Social Media

social media คอหนงสอทมผเขยนมากทสดในโลก และปรบปรงใหทนสมย

ไดเรวทสด

-143-

ถาพดถง social media เรามกจคดถง facebook twitter ซงอนทจรงแลว

social media นนมหลายรปแบบ ไมวาจะเปนการแชร location แชรภาพถาย แชรไอ

เดยแรงบนดาลใจ แชรขอมลขาวสารดๆ ออกสสาธารณะและใครกน�าขอมลนนไปใชได

ตามทเคาอนญาตใหใช และไมมากกนอยแบรนด หรอกลมความสนใจตางๆ กเรมทจะ

build social network ของตวเองขนมาแลว

ไมเทานน social media นนสามารเขาไปอยในองคกร เปนพนทความคด ไอ

เดย เสนอแนะ ความร ประสบการใหมๆ ใหเกดเปนองคกรแหงการเรยนรได และเปน

เการเรยนรรวมกนตลอดเวลา ไมวาจะเปนรปแบบใดในระบบ intranet ซงมนจะดกวา

ปลอดภยกวาใชสออนไลนภายนอก เวบบอรดกระดานขาว blog ซงจะท�าใหคนใน

องคกรรเรองราวโดยรอบของฝายตางๆทปฎบตการ วาเกดปญหาอะไรแกยงไง มนวตกร

รมใหมๆ ขาวสารใหมๆในฝายตางๆยงไง

ตองการขอมลความรในเรองนเพมเตมกคนไดจากคลงความรในบรษท ทอาจ

ถกถายทอดจากผเชยวชาญในบรษทเอง แตไมควรใชพดคย นนทา โตเถยงกน หรอมา

แทนการสนทนาตวตอตว แบบ facebook twitter แตควรเปนในแบบรวมแสดงความคด

เหนในประเดนปญหา แนวทางตางๆ ค�าแนะน�าในดานเทคนคได ไมจ�ากกดอยในแผนก

ตวเอง คนทปฎบตงานอยขางนอก หรอตางจงหด สามารถอพเดตเรองราว ความคบหนา

ไดตลอดเวลา มวาจะเปนภาพ วดโอ social media กจะเปนสวนนงของการมสวนรวม

การเรยนรรวมกน และตลอดเวลาดวย

ตาราเรยน social media สาหรบนกเรยน

ถานกเรยนนกศกษาม tablet pc ใชกนอยางทวถงแลว คนอาจจะนกถงต�ารา

เรยนทเปน E-book แตผมคดวาต�าราเรยนจะเปนคลงความรทเชอมโยงกนแตละวชา

สามารถสบคน และปรบปรงไดตลอดเวลาโดยบคลากรทมความสามารถ ความเชยวชาญ

ในสาขาตางๆ คลายคลงกบ wiki สาราณกรมออนไลนและ google แตเปนคลงความร

ในสถาบนการศกษาเอง ซงจะสามารถมารถจดการเรองคณภาพ ประเภทของเนอหาได

ตามตองการ

-144-

หนงสอเรยน social media จงคลายกบเวบไซตทสามารถลงคขอมลทเดยว

ของอยางเชน เราก�าลงอานวชาคอมพวเตอรแตมความเกยวของกบกฏหมาย สามารถท

จะคลกลงคขอความนน หรอคนเพอเขาไปสเนอหานนไดอยางตอเนองรวมถงสามารถเขา

ถงคน เขาถงผรเพอสอบถามปญหา เชนนกเรยนนอนอานหนงสอจาก tablet อยในเปลท

บาน เมอมขอสงสยกสามารถสงขอความสนๆสอบถามกบเพอน คณคร รนพ หรอบคลากร

ทางการศกษานอกพนทๆก�าลงออนไลนอยไดทนท ท�าใหคนควาไดตอเนอง

สามารถเขาถง งาน เรยงความ โปรเจค ของนกศกษาชนอนสาขาอนได ดวา

เพอนตางสาขาเรยนอะไรซงอาจเปนเรองทเราสนใจอยากเรยนดวย สามารถแสดงความ

คดเหนในบทความสรปบทเรยนแตละวนของเพอนได

แนวโนมโซเชยลมเดยทคนจะพดถงตอไป : Social Mechanism กลไกทาง

สงคม

Social networking นนไดเกาะหลงมาตงแตโทรศพทมอถอไดถอก�าเนด

โหนดๆ แรก ของการตดตอสอสารระหวางบคคลไดเพมทวคณ internet ไดเขามาเปนสวน

นงใน evolution ของ social networking จนไมอาจจดประเภทของการสอสารไดชดเจน

อกแลว เพราะทกอยางโยงใยถงกนจนสอสารไดทกรปแบบ วนนมนเปนมากกวาการสง

เอกสาร ขอความสนบอกความคดถง แตมนคอ social mechanism เปนกลไกทางสงคม

facebook วนนมคนใชงานแลวกวา 800 ลานคน twitter แมจะโชวตวเลข

400 ลานคนแตผใชงานท active จรงเพยง 100 ลานตนๆ โซเชยลเกดใหมอกมาอยาง

sina weibo มากกวา 100 ลาน และจะมโซเชยลเฉพาะกลม เฉพาะวตถประสงค ของ

แตละภาษาแตละะประเทศเกดใหมขนเรอยๆ พดงายๆวาสอไมวาประเภทใดจะถกปรบ

เปนรปแบบ social media ทงหมด คอ “มตการสอสารของคน” ควบคไปกบการเขา

ถงแลกเปลยนขอมลเอกสาร

Social app. growing

application สมาทโฟนท�าใหหลายคนทไมเปนทรจกมรายไดมหาศาลแบบ

ไมทนตงตว อยาง Instagram ซงเปนโปรแกรมทเจง แตไมใชมนเปน app พลกโลกอะไร

-145-

ดวยมนเปนเพราะวาจ�านวนผใชงานทมาก เครอขายขนาดความเรวสงและมาเกตทใหญ

ท�าให app ทมการการใชงานแตกตางจาก app อนเหลานโตเรวจนเปนทนาตกใจ และ

ไอความเรวของมนกท�าใหกระแสตกเรวไดเชนกน หากไมพฒนาอยางตอเนองและตอบ

ความตองการใหมๆ

Twitter นวตกรรมลายค

Twitter ขยายตวอยางชาๆแตล�าหนาดวยนวตกรรม ทวตเตอรไมไชเวบมน

คอนวตกรรม ทวตเตอรเรมจากความคดทใหคนรบรกนวาไครท�าอะไรทไหน ดวยชอง

ทาง เทคโนโลยการสอสารทมอยทกประเภท ขอความพนฐาน 140 ไปถงไดหมด แและ

ดวยเหตนไมวาเทคโนโลย ฮาดแวรจะปรบเปลยนพฒนาไปกไมมผลกระทบทจะท�าใหทว

เตอรตกไปได มแตจะยงท�าให twitter ซอกซอนไปมากขน ในขณะท facebook เตบโต

เตมทและถอยหลง twitter จะกลายเปนผน�า

Google + ไมไดใชสมอง

Google นนไมไดสราง google plus ดวยสมองแตเปนการทมแรงลงไปอยาง

มาก มนเปนเพยงการออกแบบ user interface ทนาใชเทานน ไมนานกตอง shutdown

ไปเชนเดยวกบ google wave ทเปนอภรวมการสอสารมากมายไวดวยกน แตบางทคน

เรากแคตองการจะสงขอความสน social media ทกเกลจะบวอยาง wave มนมากไป

กตองลาไป Google pluse อาจท�าไดเพยงสรางโซเชยลของผใชงานผลตภณฑอยางก

เกล doc ใชในองกร หรอเปนกลม partner เพราะ Google plus นนไมมในสงท social

network ควรจะมอยางฎสมพนธ ระบบความสมพนธ กลไกทท�าใหเกดกจกรรมรวมกน

คอนเทนและบคคลทนาสนใจ

Facebook ยกษใหญไลยกษ google

-146-

หลายคนยงสงสยวาเอะ facebook จะมาสงผลกระทบกบกเกลไดยงไงมน

คนละประเภทกนไมไชเหรอ facebook นนเชอมโยงหมเพอนวงษาคณาญาตไวโดยตรง

ไมวาจะคยอะไร โพสรปอะไรกผาน facebook ไดหมดมนจงแทนการสง sms chat

e-mail จากทมเรองราวอะไรเรา forward mail ตอนนกแคแชรตอๆกน chat กมปด

ทาง gtalk ไปอกทาง

และในสวนของเสช ทกคนโพสทาง social media วาเกดอะไรขนทไหน ไม

ไดโพสทกเกล เนอหาใน facebook ยอมมความสดใหมทนเหตการณกวา คดดวากวาจะ

มคนรวมคอนเทนลง blog, web แลวอนเดกซ การตดตามขาวทาง facebook twitter

เรวกวาแนนอน เพราะคนใหความส�าคญกบขาวใหมแตละวน และกเกลกใหความส�าคญ

ดวย อกทงเวบไซตกเชอม facebook โดยตรงกสงตรงถงคนอาน ไมตองเสช หรอเสช

ใน facebook

ในเรองของการคนหาขอมลสนคา สถาณทกนเทยว ความร social network

อยาง twitter facebook กสามารถแทนไดเพราะถามไดจากคนโดยตรง

Youtube ผนาดาน internet tv

ยทบนนกลายเปนชองทวทแมแตแมบานท�าครวกจดรายการอาหารทคนดทว

โลกได youtube ไมไชแคคลงวดโออกตอไปแตมนคอผน�าในเรอง Social TV และ in-

teractive TV คอนเทนในอนเตอรเนตสามารถท�าใหตอบโตมลกเลนไดเพราะเปนระบบ

computer ตางจาก tv ปกตสอสารทางเดยว ซ�ายงเปนทรายงานขาวของ reporter ท

ลยไปในทตางๆใหเราไดตดตามอยางไกลชดหากวา youtube นนท�า timeline

ท public และม tigger แบบ fcebook ทเหนวดโอ คอมเมน like share ของ

เพอนใน youtube ทเราตดตามไดกระแสกจะเรวขน เพราะตอนนเทาทด youtube

นาจะใชเทคโนโลยของกเกลในการคววดโอทเราตองการไดแมนย�า จาก keyword ไม

วาเราจะทองเวบอะไร google เกบ keyword ในหนาเวบทเราเปดไปคว video ขนมา

ใหหนาแรก และความแมนย�านนเองท�าใหเราไมไดรบขอมลใหมๆและหลากหลาย คอไม

เหน world trending

-147-

Geo location

มนจะเวรคและไปใชในเรอง social commerce ไดดกตอเมอรานคา กจกา

รางๆในเมองนนมเวบไซตและบรการลกคา crm ทางเวบจ�านวนมากเสยกอน และกคง

กระจกอยในเมองดวย มนถงจะครกครนและน�ามาใชในกจกรรมสงเสรมการขายได

แนวโนมของ social media

นอกจากการบอกตอ แชรกนอยางรวดเรวแลว สงทจะเปนทพดถงตอไปของ

social media กคอเรองของ Social Mechanism หรอกลไกทางสงคม และการจดการ

องคความร อะไรคอกลไกทางสงคม social media จะเขามาเปนสอกลางของผคนใน

สงคมอยางแยกไมออก จะชวนกนไปไหนท�าอะไร ครอบครวญาตอยไกลกเหมอนไกล ภาพ

สะทอนและผลกระทบ การรวมกลมเคลอนไหวทางการเมอง ตนตวภยพบต แสดงพต

กรรมทางสงคม เวทสาธารณะ เครองมอชวยรฐ เจาหนาทสอดสอง เครอขายผบรโภค

คณหมอพบคนไข นคอกลไกทางสงคม

สวนการจดการองคความรนนคอ ขอมลเนอหาใน social media สามารถสบ

ความเกยวของเชอมโยง มการระบชอบคล สถานท พกด เวลา ลงในภาพ วดโอ ขอ ความ

ถกจดและล�าดบเวลา เชอมโยงบคคลทเกยวของกนได ไปทไหนเวลาอะไร สามารถเชอม

โยงคนและขอมล เนอหาบทความกบผเขยนผอาน google ท�าใหเขาถงขอมลความร

แต social media นนท�าใหเขาถงผรดวย และเปนทแลกเปลยน ระดมความคดเหนกน

-149-

ตวอยางทดมคามากกวาค�าสอน หลงจากหลกการทยดยาวผานไปสามบท เรา

กคดเหนวา ตองมตวอยางของผทมชทวตเตอรในการรายงานขาวมาเปนตวอยาง

เราจงไดท�าการสมภาษณ ทงนกขาวจรง ๆ และนกขาวพลเมอง ทใชทวตเตอร

เปนหลกในการรายงานขาวมาจ�านวนหนง ถงวธการ หลกการ และสงทเขาคดเหนในการ

รายงานขาวผานทวตเตอรในประเทศไทย และโลก ณ ปจจบน และไดยกบางสวนทนา

สนใจมาน�าเสนอทานผอาน

สมภาษณคนขาวทวตเตอร

-150-

-151-

ตวแทนนกขาวมออาชพ คณ สมฤทย ทรพยสมบรณ (พจน) บรรณาธการขาว

การเมอง ส�านกขาวเนชน

1.การรายงานขาวผานทวตเตอรมผลตอบรบกลบมามากนอยแคไหน

อยางไร

ตวทจะชไดวาเปน Feedback ส�าหรบพนะ สวนใหญพจะทวตเรองการเมอง

อยางแรกพวาดจากคนทมาฟอลโลเรา ผลตอบรบมากโอเคนะ การทวตเรองการเมอง

ของพกเนนอานงาย เพราะวาสถานการณตาง ๆ ชวงน คนเสพขาวการเมองกนเยอะ พ

กตองทวตใหอานแลวเขาใจงาย ตอไปคอดจากการ Retweet พจะพยายามทวตขาวสาร

ทเปนเนอหาขอมลทเปนจรง ประมาณเทยงคนพจะมเวลาทวตรายละเอยดขาวแตละวน

ลงไป คนกจะ Retweet กนเยอะมาก คอไมวาจะดกแคไหนคนกยงคงสนใจและตดตาม

อย ยอมรบวา Feedback คนคอนขางใหการยอมรบเยอะมาก เพราะพท�างานวงการขาว

มากวา 4 ปแลว แตกมกรณทเปนฝายเสอแดงหรอฝายนนนมากโพสในลกษณะทรนแรง

หรอวากคอนขางเยอะเหมอนกน

2.การรายงานขาวทมการแสดงความคดเหน หรอวพากษวจารณใน

สถานการณตางๆ ลงไป คณคดวาเปนการโนมนาวประชาชนหรอไม อยางไร

อนนเกยวกบการเปน Gatekeeper ดวย เชน เรองนรโทษกรรม เรากพยายาม

อธบายความไป เรยกวาเปนการอยากกระตกใหประชาชนไดคดมากกวา อาจจะมสวน

ของการวพากษวจารณหรอวเคราะหลงไปบาง การทเราทวตลงไปเรากอยากใหคนเขาใจ

กรากตองเขยนใหเขาใจงาย การทจะใสความเหนลงไปนนเรากตองหาขอมลกอน ไมใช

ใสความเหนสวนตวลงไปเฉยๆ กรณทเราตองใสความเหนลงไปพกจะใสวงเลบเพอบอก

ใหประชาชนทราบไปเลย ถามวามผลกระทบมย กมพอสมควร เพราะขาวหลายขาว

ตองหาขอมลประกอบกอน แลวมาทวตเพออธบายใหประชาชนเขาใจมากขน ซงกขน

อยกบคนทตดตามเรา

-152-

3.คณมหลกเกณฑอยางไร ในการรายงานขาวลงทวตเตอร

ส�าคญมากๆ กคอตองรายงานขอมลทถกตองทสด ถาขอมลทรายงานไปเกด

ผดพลาดกตองรบลบและแกไขใหมใหเรวทสด แตหากลบไมทนกตองรบบอกไปวาเปลยน

ขอมลนะ ทวตชาไมเปนไรแตขอมลตองถกตองทสด ซงในสถานการณบานเมองเรามความ

แตกแยกอยดวย พกจะพยายามแนะใหคยกนมากกวาไมยายามทวตในสงทจะกอใหเกด

การแตกแยกเพมขน

4.คณคดวาทวตเตอรมอทธพลตอคนในสงคมหรอไม อยางไร

มผล การทเราน�าเสนอหรอทวตขาวลงไปนน สงผลตอการรบรของประชาชน

ทตดตามเรา แลวน�ามาตอคนในสงคม เชน กรณลาสดทประเทศไทยถกลกหลบ พกใช

ค�านทวตลงไป ตอนแรกพกคดแลวคดอกนะวาใชค�าแรงเกนไปหรอเปลา หรอกลวผคน

จะเขาใจวาไมเหมาะสม แตพอมกระแสออกมาในสอหลายสอกใชค�านเชนกน จนเปนสง

ทผคนรบรโดยทวกน เรองประเทศไทยโดนลกหลบ ซงจรง ๆ แลวพอถงจด ๆ หนงเราก

ตองใสความเหนลงไปบาง

5.คณคดวาขอความการรายงานขาวทถกทวตลงในทวตเตอรนน กอใหเกด

กระแสวพากษวจารณตอสถานการณนนๆ อยางไร

ขนอยกบประเดนในสถานการณนน ๆ จะเปนตวกระตน เชน การทคนออกมา

ตอตานนรโทษกรรม ผคนออกมาแสดงออกกนเยอะแยะมาก ๆ กระจายกนในหลาย ๆ

พนท ทงในสวนของภาพและขอความ สงเหลานกลวนมาจากโลกโซเชยล

6. คณคดวาผสอขาวพลเมองมอทธพลท�าใหการรายงานขาวเปลยนรปแบบ

หรอไม อยางไร

-153-

โซเชยลมเดยท�าใหเกดนกขาวพลเมองในการรายงานขาวเพมขน แตกไมเชง

วาเปลยนรปแบบ เพราะจรงๆ แลว ไมวาใครกรายงานขาวได ไมวาใครกสามารถเปน

นกขาวได เนองจากเรามสออยในมอ ท�าไดสะดวกและรวดเรว เพราะฉะนนคนทเปนนก

ขาวมออาชพกตองแสดงฝมอใหผคนสวนใหญเชอถอและยอมรบในความเปนมออาชพ

ทงในการรายงานขาวเชงลกและรอบดาน พรอมกบขอมลทละเอยดและถกตองกวาดวย

7. ความผดพลาดในการรายงานขาวของพลเมองมผลกระทบตอการรบรของ

ประชาชนหรอไม อยางไร

มผลอยแลว เพราะขาวทผานโลกโซเชยลนนคอนขางรวดเรว ไมไดมการตรวจ

สอบทละเอยดถถวน แพรเรว ท�าใหประชาชนเขาใจในสงทไมถกตอง คนสวนใหญจะคด

นอย ไมรอบคอบรอบดาน เนนการทวตเรวเปนหลก แตทงนทงนนพกไมไดโฟกสวาตอง

เปนนกขาวพลเมองเทานน หมายถงการรายงานขาวของคนทกคนดวย

-154-

-155-

ตวแทนสอพลเมอง คณ บญณฐ ฉตรเสาวภณฑ (พบอล) นกศกษาปรญญาโท

ดานนเทศศาสตรและนวตกรรมการจดการ

1.การรายงานขาวผานทวตเตอรมผลตอบรบกลบมามากนอยแคไหน

อยางไร

ตอบรบมาก ถาขาวนนสะทอนมมมองทสดโตงของขวการเมองดานใดดาน

หนงอยางชดเจน

2.การรายงานขาวทมการแสดงความคดเหน หรอวพากษวจารณใน

สถานการณตางๆ ลงไป คณคดวาเปนการโนมนาวประชาชนหรอไม อยางไร

เปนการโนมนาวประชาชนทงทางตรงและทางออม ในทางตรงเมอผตดตามได

เหนการทวตจากพนทขาวจรงโดยไมไดผานสอหลก ท�าใหประชาชนสวนหนงเลอกทจะ

เชอและขยายวงของความเชอออกไปโดยงายโดยไมผานการตรวจสอบอยางถถวน ขณะ

ทโนมนาวทางออมเกดขนจากบทวพากยวจารณของผคนทไดเหนทวตขอความนนและ

ไดแสดงความคดเหนตอประเดนทเกดขน กยงท�าใหประชาชนเชอวาเรองนนเกดขนจรง

3.คณมหลกเกณฑอยางไร ในการรายงานขาวลงทวตเตอร

หากเปนขาวเรองขอเทจจรงจะตองมแหลงอางองทมาชดเจนถงจะท�าการ

รายงานขาว แตถาเปนทศนะของคนททวต จะท�าการรทวตทนท และใสความคดเหนตอ

ในทวตถดไปวามความเหนเหนอยางไรตอประเดนนนๆ

4.คณคดวาทวตเตอรมอทธพลตอคนในสงคมหรอไม อยางไร

มอทธพลตอคนในสงคม

-156-

5.คณคดวาขอความการรายงานขาวทถกทวตลงในทวตเตอรนน กอใหเกด

กระแสวพากษวจารณตอสถานการณนนๆ อยางไร

ทวตเตอรขาวของเมองไทย เหมอนเปนสงคมของการบอกตอกนปากตอปาก

จนกลายเปนไฟลามทง ตรวจสอบหาทมาไดยากกวาสอสงคมอนๆ เพราะขอจ�ากดดาน

ตวอกษร การใสภาพหรอวดโอประกอบ และเนองดวยความรวดเรวของทวตเตอรในการ

รายงานขาว ท�าใหเมอเกดประเดนขน กระแสวพากยวจารณตอเรองราวตางๆ จงออกไป

อยางรวดเรวจนไรขอบเขตหรอจดสนสดของเหตการณนน และพรอมทจะกลบมาเปน

ประเดนวพากยวจารณไดอกครงเมอมผตดตามเรมกลบมา retweet อกครง (ขดทวต)

6. คณคดวาผสอขาวพลเมองมอทธพลท�าใหการรายงานขาวเปลยนรปแบบ

หรอไม อยางไร

ผสอขาวพลเมองจะเนนการรายงานขาวจากพนทจรงทรวดเรวตามประเดนท

เหนโดยผานประสบการณและทศนคตสวนตวของผรายงาน ท�าใหเกดความรวดเรวกวาสอ

ปกต หรอการเลอกใชถอยค�าทไมเปนทางการ การสรปความ ท�าใหเกดการตความขยาย

ความไดงายกวา จงเปนทชนชอบของผตดตามทงฝายทไดประโยชนและเสยประโยชน ซง

ผสอขาวพลเมองเองไมตองมเรองของจรรยาบรรณในการน�าเสนอขาวแบบสอมวลชน แต

ใชเพยงแคสญชาตญาณเทานน ท�าใหผตดตามรสกเขาถงและใกลชดเหตการณมากกวา

7. ความผดพลาดในการรายงานขาวของพลเมองมผลกระทบตอการรบรของ

ประชาชนหรอไม อยางไร

เนองจากนกขาวพลเมองไมไดถกใหความเชอถอมากเทานกขาวจรง ท�าใหผคน

ยอมรบในความผดพลาดของการรายงานขาวไดในระดบหนง เวนแตจะเปนการรายงาน

ขาวทบดเบอนกบความเปนจรงมาก เชน การใชภาพตดตอ การใสรายโดยไรซงหลกฐาน

หรอการรายงานขาวดานตรงขามกบสงทผตดตามคาดหวง ขณะทตวของผทวตเองกไมม

-157-

มาตรฐานในการยอมรบความผดพลาด เชน บางคนไมกลาลบทวตทผดพลาด เนองจาก

เปนทวตทก�าลงมคน Retweet อย ซงผทวตไดผลประโยชนทางตรงจากขอความทมการ

รทวตเยอะๆ เชน มคนตดตามทวตมากขน ดงนนจงอาจปลอยปละละเลยทจะแกไขขอ

บกพรอง และเลอกการทวตขอความใหมเพอแกไขความผดพลาดแทน

8. มอะไรอยากพดเกยวกบทวตเตอรอกหรอไม

การเลอกตามอานทวตใครบาง ถอเปนการบงบอกถงทศนคตไดชดเจนทสดวา

คนเหลานนมความเชอในเรองใด มรสนยมในการเสพขาวอยางไร หรอแมแตพฤตกรรม

ในการตอบโตกบคนในทวตเตอรเอง ดงนน การทวตอยางเปนกลางไมเคยเกดขนจรง

เพราะทกตวอกษรททวตนนลวนเกดขนจากการกลนกรองมาหลายชนจากผทวตเอง

(คด-ทวต-อาน-สง) แตเรามกจะอางวามนเปนสอทเรวจนไมสามารถควบคมความถก

ตองหรอคณภาพได ดงนน จงควรตองชแจงถงการเลนทวตเตอรวา ถาเปนเรองทมผลก

ระทบตอคนอนแนๆ กอยาทวตเลย แตถาคดจะทวตแลว จงเตรยมตวรบผลตอบรบจาก

ขอความนนดวย :D

-158-

-159-

เราไดท�าการศกษาการรายงานขาวของสอพลเมองทางทวตเตอร ผานการใหผ

ใชทวตเตอรทวไปท�าแบบสอบถาม และไดตดตามทวตเตอรของกลมคนทเปนสอพลเมอง

และเกบขอมลสถตตาง ๆ ทงในเรองของความถ เวลาทใชทวต สถานทททวต อปกรณท

ใชในการทวต รวมถงลกษณะ รปแบบ ของขาวทสอพลเมองไดทวต แลวเกบขอมลเปน

ระยะเวลา 1 เดอน กอนจะท�าการสรป จนไดผลดงทจะกลาวในหนาตอไปน

ผลการศกษา การใชทวตเตอรรายงานขาว

ในฐานะสอพลเมอง

-160-

ตอนท 1 ของแบบสอบถาม เปนค�าถามเชงประชากร เกยวกบขอมลทวไปของ

ผตอบแบบสอบถาม จ�านวนผตอบแบบสอบถาม เปนผใชบรการสอออนไลนทวตเตอรทง

สน 378 คน แบงเปนผชายรอยละ 22

และผหญงรอยละ 78

อายของผตอบแบบสอบถาม

รอยละ 67 คอ 15-20 ป รองลงมาคอ

21-24 ป รอยละ 18 และ 25 ปขนไป

รอยละ 8

ในสวนของการศกษา รอย

ละ 50 ของผตอบแบบสอบถามอยใน

ระดบปรญญาตร รองลงมาคอระดบ

มธยมปลาย รอยละ 37 และระดบต�า

กวามธยมปลาย รอยละ 10

-161-

ดานอาชพของผตอบแบบสอบถาม รอยละ 90 เปนนกเรยน/นกศกษา รองลง

มาคอพนกงานเอกชน รอยละ 7 และอน ๆ รอยละ 3

เงนเดอน

และด า น เ ง น เ ด อน ผ ต อบ

แบบสอบถามรอยละ 52 ยงไมมรายได รอง

ลงมาคอ รายไดตอเดอนต�ากวา 5000 รอย

ละ 18 และ รายไดตอเดอน 5000 - 10000

บาท รอยละ 17

ผ ล ก ร ส� า ร ว จ

แบบสอบถามในตอนนท�าให

เราทราบวา กลมคนสวนใหญ

ทเลนทวตเตอร คอวยรน ทยง

เปนนกเรยน นกศกษา มราย

ไดไมมาก อายอยในระหวาง

15-20 ป

-162-

ตอนท 2 ของการศกษาเรองสอพลเมองกบทวตเตอร เราท�าการเกบขอมลโดย

การตดตามนกขาวพลเมองจ�านวนหนง เปนเวลา 1 เดอน เพอดวาลกษณะการทวตของ

พวกเขา ความถในการทวต สถานททใชทวต อปกรณทใชทวต และจดประสงคหลกใน

การใชทวตเตอร รวมถงจ�านวนบญชทวตเตอรทพวกเขาตดตาม ไดผลสรปวา

ผตอบแบบสอบถามรอยละ 82

ใชงานทวตเตอรทกวน รองลงมาคอ 5-6

ครงตอสปดาห รอยละ 6 และ ต�ากวา

นน รอยละ 12

ดานระยะเวลาในการใชงานท

วตเตอรในแตละวน รอยละ 36 ของผ

ตอบแบบสอบถามใชงานทวตเตอร 7-9

ชม. รองลงมาคอรอยละ 19 ใชงานครง

ละ 4-6 ชม. และ 12 ชม. ขนไป

ดานชวงเวลาทใช สวนใหญ รอย

ละ 65 ตอบวาใชงานทวตเตอรในชวงเวลา

20.00 น. ถง 00.00 น. รองลงมาคอในชวง

เวลา 16.00น. - 20.00น. รอยละ 19 และชวง

เวลา 12.00 น.-16.00 น. รอยละ 8

ร อ ย ล ะ 8 5 ข อ ง ผ ต อ บ

แบบสอบถามใชงานทวตเตอรในทพกของ

ตวเอง รองลงมาคอ รอยละ 6 ใชงานทวต

-163-

เตอรในทท�างาน และรอยละ 5 ใชทว

ตเตอรในสถานศกษา

ดานอปกรณทใช รอยละ 55

ของผตอบแบบสอบถามใชงานทวต

เตอรผานโทรศพทมอถอ รองลงมาคอ

คอมพวเตอร และคอมพวเตอรตงโตะ

คดเปนรอยละ 24 และ 12 ตามล�าดบ

-164-

ดานจดประสงคในการใช พบวา ผตอบแบบสอบถามรอยละ 51 ใชทวตเตอร

ในการตดตามขาวสาร รองลงมารอยละ 32 ใชเพอตดตามบคคลมชอเสยง เชน ดารา นก

รอง รองลงมาคอใชเพอพดคย และใชเปนบลอกสวนตว รอยละ 7

ผ ตอบแบบสอบถามรอยละ

39 มจ�านวนบญชทไดท�าการตดตาม

101-200 บญช รองลงมาคอรอยละ

26 ตดตาม 301-400 บญช และรอย

ละ 21 ตดตาม 201-300 บญช แตวาผ

ตอบแบบสอบถามถงรอยละ 56 ตดตาม

บญชทวตเอตรประเภทรายงานขาวเพยง

21-30 บญชเทานน

-165-

เมอถามถงประเภทขาวทผตอบแบบสอบถามไดตดตามผานทวตเตอร พบ

วา ผตดตามสวนใหญเลอกตดตามขาวทวไป เชน ขาวประชาสมพนธ ขาวทองถน ขาว

อาชญากรรม ฯลฯ รองลงมาคอขาวบนเทง, ขาวเทคโนโลย, ขาวตางประเทศ และ ขาว

กฬา ตามล�าดบ

-166-

ในสวนท 3 ของแบบสอบถาม เปนค�าถามเชงเปรยบเทยบ ระหวางลกษณะ

การรายงานขาวผานทวตเตอรทผตอบแบบสอบถามพบเหนบอย และแบบทตองการใหม

เมอถามถงลกษณะของการรายงานขาวทางทวตเตอรทผตอบแบบสอบถาม

พบบอย ผลคอคนสวนใหญพบแบบสรปยอเนอหาขาวใหจบในทวตเดยวมากทสด แตใน

ขณะเดยวกน การสรปยอเนอหาขาวกเปนลกษณะการรายงานขาวทผตอบแบบสอบถาม

ตองการมากทสด โดยรอยละ 90 ระบวาเปนลกษณะการรายงานขาวทตองการ

ในสวนของสอทใชประกอบกบการรายงานขาว ผตอบแบบสอบถามระบวา

พบเหนรปภาพมากทสด แตเมอถามถงรปแบบทตองการ ผคนสวนใหญอยากใหเพมสอ

วดโอ แผนภม กราฟ และอนโฟกราฟฟค เขาไปในการรายงานขาวผานทวตเตอร

ดงทเราจะเหนในชวงหลายปใหหลงมาน วาอนโฟกราฟฟคเขามามบทบาท

-167-

อยางตอเนองในการรายงานขาวผานทกสอ เพราะเปนการท�าขอมลใหออกมาดแลวเขาใจ

งาย เหมาะแกการใชอธบายเรองทเขาใจยาก เชนการเมอง เศรษฐกจ

จะเหนไดวา ผคนทใชทวตเตอรกหวงทเหนพฒนาการของการรายงานขาวผา

นทวตเตอรอยางตอเนองเชนกน เมอเทคโนโลยสมยใหมท�าใหการรายงานขาวโดยแนบ

สอตางๆไดงายขน ผคนกหวงจะเหนสอเหลานนทกใชใหเปนประโยชนในการรายงาน

ขาวเชนกน

-168-

-169-

ในแบบสอบถามตอนท 4 เราใหผตอบแบบสอบถามในเรองความพงพอใจ

ในการใชทวตเตอร เพอศกษาวาเหตผลใดทท�าใหพวกเขาเลอกใชทวตเตอรในการรบ

ขอมลขาวสาร และผลการสอบถามเปนดงน

ทวตเตอรมเนอหาสน กระชบ ไดใจความ

5 222 59%

4 126 33%

3 26 7%

2 4 1%

1 0 0%

เนอหาขอมลใชภาษาทเขาใจงาย

5 173 46%

4 161 43%

3 37 10%

2 7 2%

1 0 0%

ความนาสนใจของขอมลขาวสารทวตเตอร

5 166 44%

4 161 43%

3 49 13%

2 2 1%

1 0 0%

-170-

มภาพขาวประกอบทนาสนใจ

5 116 31%

4 160 42%

3 83 22%

2 16 4%

1 3 1%

มคลปวดโอประกอบรายงานขาว

5 40 11%

4 90 24%

3 159 42%

2 54 14%

1 35 9%

มลงคส�าหรบรายละเอยดเพมเตมภายหลง

5 138 37%

4 144 38%

3 76 20%

2 20 5%

1 0 0%

ความนาเชอถอของเนอหาขาวสาร

5 50 13%

4 95 25%

3 151 40%

2 71 19%

1 11 3%

-171-

ความรวดเรวในการเขาถงขอมลขาวสาร

5 281 74%

4 73 19%

3 21 6%

2 2 1%

1 1 0%

ความทนเหตการณในปจจบนของขาวสาร

5 290 77%

4 71 19%

3 15 4%

2 0 0%

1 2 1%

ความงายตอการเปดรบขอมลขาวสาร

5 270 71%

4 96 25%

3 11 3%

2 1 0%

1 0 0%

ความงายตอการสบหาทมาของขอมลขาวสาร

5 92 24%

4 119 31%

3 132 35%

2 28 7%

1 7 2%

-172-

ความงายตอการสงตอขาวสาร

5 249 66%

4 93 25%

3 32 8%

2 3 1%

1 1 0%

งายตอการตอบกลบไปยงผเขยน

5 191 51%

4 116 31%

3 58 15%

2 11 3%

1 2 1%

งายตอการเกบไวอานภายหลง

5 180 48%

4 107 28%

3 63 17%

2 24 6%

1 4 1%

งายตอการแสดงความคดเหน

5 166 44%

4 119 31%

3 70 19%

2 18 5%

1 5 1%

-173-

เนอหาของขอมลขาวสารมการรายงานตอเนอง

5 103 27%

4 152 40%

3 99 26%

2 22 6%

1 2 1%

ขอมลขาวสารตรงตามความตองการ

5 95 25%

4 160 42%

3 103 27%

2 17 4%

1 3 1%

สรางความประทบใจใหกบผใชบรการทวตเตอร

5 123 33%

4 162 43%

3 83 22%

2 7 2%

1 3 1%

ระบบปฏบตการของทวตเตอรมการพฒนาตลอดเวลา

5 89 24%

4 154 41%

3 115 30%

2 17 4%

1 3 1%

-174-

มการแจงเตอนและเงอนไขการบรการใหผใชทวตเตอรทราบ

5 103 27%

4 130 34%

3 116 31%

2 22 6%

1 7 2%

ปรมาณของขอมลขาวสารททานไดรบในแตละวน

5 134 35%

4 158 42%

3 80 21%

2 5 1%

1 1 0%

ไดรบขาวสารทเปนประโยชน

5 104 28%

4 165 44%

3 97 26%

2 9 2%

1 3 1%

ครอบคลมเนอหาและขาวสารตางๆ

5 103 27%

4 165 44%

3 94 25%

2 13 3%

1 3 1%

-175-

ความทนสมยของขอมลขาวสาร

5 208 55%

4 142 38%

3 26 7%

2 2 1%

1 0 0%

มความถกตองของขอมลขาวสาร

5 53 14%

4 105 28%

3 164 43%

2 50 13%

1 6 2%

จะเหนไดวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญเนนทวตเตอรทเรองความเรว แต

ไมพอใจในความผดพลาดของขอมล ทเกดขนบอยและงาย เพราะความเรวทเพมสง

นอกจากนนยงแสดงใหเหนวา ผตอบแบบสอบถาม ซงเปนตวแทนของผบรโภค ไมคด

วาการกรองเนอหาและความถกตองของขาวสารเปนหนาทของผรบสาร หากแตเปน

หนาทของผสงสารตางหาก

นอกจากนนผคนยงพอใจทวตเตอรในแงของการสามารถตอบกลบและสงขาว

ตอได แสดงใหเหนวาผคนมความเปนผรบสารแบบ Active Audience คอไมไดเพยง

รบสารแตเพยงฝายเดยว ยงมการแสดงปฏกรยาตอบกลบทมตอขาวในหลาย ๆ ทาง ทง

การแสดงความคดเหน และการตชม รวมถง ผรบสารบางสวนกเลอกจะผนตวเองไป

เปนผสงสาร หรอสอพลเมองอกดวย

-176-

-177-

ในตอนท 5 เราใหผตอบแบบสอบถามยกตวอยางบญชทวตเตอรประเภท

รายงานขาวทตดตามและชนชอบ พรอมเหตผล นคอบางสวนของค�าตอบทเราหยบยก

มาน�าเสนอ

@blognone ขาวเกยวกบเทคโนโลยทมประโยชน

@Mrvop ยามเฝาโลก รายงานขาวภยพบตธรรมชาต รอบรจรง รลก อธบาย

ละเอยดจนเขาใจได ขอมลทนสมย ฉบไว รายงานเกอบตลอด24ชม.

@facebloginth รายงาาขาวไอทไดรวดเรว เขาใจงาย

@Rawangpai ดตงใจด

@lemonoiz ไมเชงรายงานขาว แตเคากทวตขาวบาง สวนมากเปนทวตไป

เรอยเรองชวตประจ�าวน มกแปกบางไรบาง แตตามแลวตลกด มสาระดวยบางท ชอบ

@news1005fm

@Thairath_News เพราะ มการอพเดตขาวตลอดเวลา แมจะดกดนแตไหน

บางครงเขาทวตเตอรมาตอนตสามตสยงเหนไทยรฐนวสรายงานขาวผานทางทวตเตอร

อยเลย

-178-

ชอบพเอม @noppatjak ทเปนนกขาวคะ เวลาทวตขาวเรากมนใจวาถกตอง

ในระดบหนงเพราะเปนนกขาวจรงไมใชใครมานงเทยนเขยนกไมร

@khajochi ทวตขาวเทคโนโลยและขาทวไป รวดเรวด

@js100 รายงานการจราจร เพราะเมอขบรถไปฟงไป กจะรวาเสนไหนควร

เลยง รถตดจากเหตอะไร

@TheReaderThai ชอบเพราะอพเดทขาวสารในวงการหนงสอ ซงเปน

วงการทไมคอยมใครรายงานมากนก และมความหลากหลายในขอมล นาสนใจ มลงค

ใหตามอานขอมลเชงลกตอได

@ThaiPBS เวลามรายการอะไรทางทวกจะทวตบอก

@NTVWorldNews เปนแอคเคาทททวตขาวทกอยาง ทงการเมองและขาว

แปลกๆจากทวทกมมโลก มภาพประกอบนาสนใจ ทวตเรอยๆ บางครงกทวตภาพนา

รกๆของสตวลกหรอทวทศนไดรบรทงขาวสาร และเปดมมมองโลก ไดยมในระหวางวน

ไปกบภาพนารกตางๆดวย

@nationchannel รายงานขาวทนตอเหตการณ

-179-

@siamphonedotcom เกยวกบมอถอและเทคโนโลย ทนทกเทคโนโลย

ใหมๆ

@NTVWorldNews รขาวตางประเทศแปลกๆใหมๆ

@AdmOd เพราะลงมอดคอลงมอด

@MorningNewsTV3 พาดหวขอชดเจน รวดเรว

@NTVWorldNews เปนการรายงานขาวเกยวกบตางประเทศ ท�าใหเราร

อะไรมากมาย

@wheresale ไดรวาสนคาตวไหนลดราคา หรอรานอาหารรานใดมโปรโม

ชนดๆ บางทกมแจกสวนลดในลงทแนบมากบเนอหาทโพส

@js100radio รายงานขาวสารการจราจรตลอดเวลาสะดวกตอการเดนทาง

@NTVWorldNews ขาวรอบโลกทรายงานทกสถานการณมความถกตอง

และปลอดภยตอการรบขาว

-180-

@sermsin_s จะมรปตางๆไมวาจะสถานทหรอเหตการณตางๆพรอมค�า

บรรยายภาพทยอความไดชดเจนกระชบ

@Kom_chad_luek ไดขอมลขาวสารครบถวนเหมอนหนงสอพมพ

@noppatjak ผสอขาวทมความเปนกนเองและน�าเสนอขาวในแงมมทไมใช

กระแสหลก

@rawangpai ขาวเรวและทนสมย

@wirojla รายงานขาวสถานการณบานเมอง สวนใหญจะเปนขาวการเมอง

เปนคนทเเสดงความคดเหนไดหลากหลายมมด มการเเยงในขอมลเพอใหเหนวาขอมล

นนไมไดมดานเดยว

@NTVWorldNews Foreign News NTV รายงานขาวตางประเทศทวทกมม

โลก มขาวทกประเภทตงแตอาชญากรรม จนถงขาวบนเทง มภาพประกอบทกขาว เท�า

ใหเนอขาวมความนาสนใจมากขน

@noppatjak : ขาวนาสนใจ เขาใจงาย มการแสดงความเหนตามสมควร

@cake_nbc : ขาวนาสนใจ ใชภาษาเขาใจงายมากกกกกกก เนอหาขาวมหลากหลาย

วงการ

-181-

@NTVWorldNews เปนขาวของตางประเทศ ซงบางทกไมไดถกน�าเสนอ

ผานทางโทรทศน ตดตามไดงาย

@MorningNewsTV3 เพราะมการสรปเนอหาขาว ไมตองไปอานยาวๆ รได

ทนท และอปเดททกวน ทนเหตการณ

@Bangkok_2474 มการรายงานขาวพรอมการวจารณอยางมเหตผลทนา

สนใจ

@bluebanana_leaf เพราะเขาทวตนาอานด

@khajochi เพราะ มการอพเดตเรองของเทคโนโลย(โทรศพทมอถอ)

@SpringNews_TV เพราะ มการอพเดตขาวทกประเภททงเรองการเมอง เศรษฐกจ

เรองทวๆไป เรองหวย ฯลฯ ท�าใหเราไดรบขาวสาร(ทส�าคญ)ตลอดเวลา

@PostToday ทนใจ เปดลงคได

@Rawangpai @Sax_Taninwat รายการรวดเรว คอนขางเชอถอได และ

สม�าเสมอ

-182-

@NTVWorldNews รายงานขาวไดนาสนใจ มรปภาพประกอบ

@sugarscrape เปนส�านกรายงานขาวบนเทงตปท ตนๆทตดตาม

@BarackObama ฉนชนชอบในตวทานและทส�าคญทกครงทมเหตการณ

ตางๆเกดขนในสหรบหรอแมกระทงประเทศอนทานกจะทวตเสมอ เชนค�าพดใหก�าลง

ใจ สถานการณขนาดนน

@Thaimarketing เพราะรายงานขาวไดหลายประเภท ทงเทคโนโลย

สถานการณปจจบนและบนเทง

@Thaimacupdate เพราะเปนคนทชอบใชสนคาของapple และเวบนน�า

เสนอขาวคราวของบรษทนไดรวดเรว

@Pat_ThaiPBS เหตผล เพราะ กระชบ เรว อานงาย

@Legend_Seven ขาวทน�ามาทวตเจาของแอคกรองมากอนและน�ามาเสนอ

เฉพาะแหลงขาวทเชอถอได แหลงขาวลอทรายงานพลาดบอยๆ จะไมน�ามาเสนอ

-183-

นอกจากนนเรายงไดขอใหผตอบแบบสอบถาม เสนอขอตชม และแนะน�า

เกยวกบการรายงานขาวผานทวตเตอร วาควรมการปรบปรง แกไขอยางไร เพอใหตรง

กบความตองการของผบรโภคสอมากยงขน และนคอค�าตอบทหยบยกมาบางสวน

ยากตอการอานเขาใจภายใน 140 ตวอกษร หากตองการเขาใจเนอหาขาว

ทงหมดตองกดลงคเขาไป ใครทอานจากทวตเตอรเทานนอาจตความเนอขาวไปผดกได

ควรรายงานขาวทถกตอง ครบถวน เชอถอได ตรงไปตรงมา ระบวนเวลาให

ทราบ และอยากใหมการระบแหลงขาวทชดเจนมากกวาน

ไมใหเครดตทมาของขาว / การรายงานขาวทตยภมมการ RT แบบเกา ท�าให

track ไมได

ขอปรบปรงคอ การรายงานขาวผานทวตเตอรตองใชขอความทกระชบและ

จ�ากดตวอกษร จงตองเลอกใชค�าใหด เพราะความหมายอาจบดเบอนได

บางทขาวยงไมกรองมากอน เปนขาวผด ๆ แตท�าใหเชองาย รไปแลว แลว

เพงรวาไมจรง ขาวมนไปเรว คดวากรองแลวกยงมพลาดได

ควรมการตรวจสอบขอเทจจรงกอนน�าเสนอขาว มการอางองแหลงขอมลท

นาเชอถอ และเลกมภาพประกอบขาวทมนละเมดสทธสวนบคคลอยางภาพคนตายหว

แบะไดแลว

-184-

การน�าเสนอขาวควรเสนอทงพาดหว และมการสรปยอขาว เพอใหผอาน

สามารถเขาใจเนอหาขาวไดงาย

ควรมลงคใหกดเขาไปอานรายละเอยด ควรมทมาของขาว เครดต

ควรเขยนขาวดวยค�าทชดเจนมแหลงทมาแนนอน เพราะขาวๆหนงจะมคนน�า

ไปทวตตอ ท�าใหเกดความเขาใจผดไดงาย

ผสอขาวบางส�านกใชทวตเตอรทวตขาวสารตางๆแตขาวนนอาจไมไดรบการ

ตรวจสอบใหถกตอง จงท�าใหเกดความเขาใจผดได

ตรวจสอบแหลงทมา และขอเทจจรงกอนน�าเสนอขาว เพราะวาขอมลทถก

ทวตนนถกสงตอออกไปในวงกวางรวดเรวมาก ถาขาวเปนขาวลวงจะท�าใหเกดความ

เขาใจผดในวงกวางได

บางครงหวขอขาวกสนเกนไป อยากรรายละเอยดเพมเตมกไมมลงคใหไปตอ

ขาวในทวตเตอรมความไวสงมาก แตไมผานการกรอง เหมอนการบอกตอๆอยางรวดเรว

มความบดเบอนสง ตองกรองจากหลายๆทวต

ตรวจสอบความถกตองของขอความกสง และความนาเชอถอของแหลงขาว

ควรบอกแหลงทมาอยางชดเจน และอางองจากแหลงเชอถอได

-185-

ควรมขาวทมความนาสนใจและแปลกใหมเรอยๆ

บางทขาวผดเเตยงเอามาเเชร เลกเอาเรวเขาวาแลวไตรตรองขอมลกน

มากกวานกจะด มวงาย

ควรจะตรวจสอบความถกตองของขาวกอนน�าเสนอ

ขอดคอขาวเรว แตความเชอถอของขาวยงไมมากนก ควรตองปรบปรงตรงน

และบางทหาตนตอทมาของขาวไมได เพราะมการกอปทวต ยอขาวมาหลายตอ

การรายงานขาวในทวตเตอรจะท�าใหแพรกระจายไปไดอยางรวดเรวเพยงแค

กดรทวต หากขาวสารนนผดพลาดจะท�าใหเกดความเขาใจผดไดงาย การรายงานขาวใน

ทวตเตอรจงควรตรวจสอบใหแนชดกอน

ขาวบางขาวไมตรงตามความเปนจรง บางครงอาจสนเกนจนท�าใหเนอหาขาว

เปลยน และมขาวลอเยอะควรคดกรองขาวสารทมสาระและนาเชอถอมากกวาทเปนอย

ขาวทดควรมความถกตองกวาน ไมใชวาเปนขาวโคมลอยฟอรเวรดตอมา

เรอยๆแลวหาตนตอไมไดจนอยากทจะแกไขขาวทเกดกรณผดพลาด

-186-

ถงการรายงานขาวทางทวตเตอรจะรวดเรวกจรง แตเรองของความถกตองก

ควรจะเชคใหดเพระการทวตนนมนจะไวมากเวลาคนรทวตท�าใหขาวแพรกนะจายโดย

เรวถาหากเนอหามนผดกจะท�าใหคนจ�านวนมากเขาใจผด

ควรมแหลงอางองทชดเจน เพราะสวนใหญเปนขาวลอหรอไมใชขอเทจจรง

ท�าใหคนสวนใหญมกเขาใจผด

นาจะสามารถอพวดโอลงไดในระยะเวลาทยาวกวานเพอประกอบเนอหาขาว

ไปพรอมกน

ความนาเชอถอนอย ขาวสารบางอยางสงตอกนมาจนเกดความผดพลาด หา

ทมาตงตนของขาวไดยากในบางครง

ตองเชอถอไดเปนอนดบแรก ทวตเตอรมขอดคอรวดเรว แตหลายครงมาก ๆ

ทจะเปนขาวทผด ไดยนมาลอย ๆ หรอขาวทไมมมลความจรง แตกท�าใหมวลชนหลง

เชอ เพราะฉะนนความถกตองจงตองเปนเรองทส�าคญกวาความรวดเรวในการน�าเสนอ

งดการเเสดงความคดเหนสวนตวโดยไมมขอมลทเเนนอน

แหลงขอมลบอกไมชดเจน ท�าใหมความคลาดเคลอน และบดเบอนในบอย

ครง ตองใชวจารณญาณอยางมากในการรบขาวสาร

-187-

บางครง ขาวททวตมามความก�ากวม เพราะการจ�ากดจ�านวนอกษร ขาวแพร

ไปเรวมาก บางครงเปนขอมลทยงไมไดรบการยนยน

ขาวคอนขางนาเชอถอนอย ตองใชวจารณญาณสงวาขาวนมความจรงมาก

นอยเพยงใด

บางบญชรายงานขาวใชค�าผด ท�าใหความหมายของขาวผดเพยนไปได ซง

ผคนสวนใหญทเหนไมสนใจจะไปดเนอขาวจรงๆ รมาอยางไรกรไปอยางนน จงคดวา

ควรระวงค�าทสอสารดวย

เนนขาวทกรองแลว หรอขาวทมมลทแทจรง มใชเกดจากการแชรตอๆกนมา

สามารถเชคไดวาขาวใดลาสด อาจมเครองหมายทใหเจาของแอคเคาทท�า

เครองหมายไว วาขาวนเรยบรอยแลว เคลยรแลว หรอมแบงตางหากไปเลยวา tweet-

tohelp เปนชองทางส�าหรบชวยเหลอ ต.ย. ขาวเดกหาย เดกปวย ทบางทแชรกนไป

โดยไมรวาเคลยรแลว

ควรมความทนสมย รวดเรว กระชบ ไมก�ากวม

ควรพจารณาแหลงขอมลและเนอหาของขาวกอนจะทวตออกมาสสาธารณะ

เพราะเพยงการทวตขาวสารทผดจะท�าใหผทตดตามรบรสงทไมเปนจรงดวย

-188-

บางครงรปภาพไมตรงกนกบเนอหาของขาว ท�าใหเกดความเขาใจผดได

#ขาวบางขาวเกดขนเมอนานมาแลว แตเพงมาทวตเพราะคดวาเพงเกดมาเมอไมนาน

ขาดความถกตองอยมาก บางครงขาวลอ คนกเชอรบกดrt ท�าใหขาวลอยง

กระจายออกไป เพราะฉะนนคนทอานตองกลนกรองและใชวจารณญาณเยอะกวาน

การสะกดค�า บางทกสะกดผด ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ควรจะตรวจ

ทานใหถกตองกอนทจะทวต

ควรรายงานขาวทจรง สวนใหญในทวตเตอรจะแขงกนลงขาวทวาฉนเรวสด

รายงานขาวโดยทไมตรวจสอบวาจรงหรอไม

บางทขาวบางขาวกไมถกตอง บางทมความผดพลาดมากแตสงตอกนอยาง

รวดเรวท�าใหไดขอมลผดๆ วธพฒนากคอตรวจสอบขอมลใหดกอนทจะเผยแพร

อยากใหยอขาวใหไดใจความและไมควรพาดแคหวขาวและใหลงคมาอานตอ

เพราะไมอยากเปดหลายหนา

ควรปรบปรงใหดงดดผใชมากกวานเพราะสวนใหญในทวตเตอรทกคนจะคด

วาเปนพนทสวนตวเลยอาจไมตองตดตามใครเลย อาจจะมการแนะน�าเพจทสรางสรรค

จดอนดบเพจสาธารณะทคนตดตามเยอะจนถงหวยสด

-189-

ดวยขอจ�ากดเรองจ�านวนตวอกษร อาจท�าใหตองมการกระชบเนอความ จน

อาจเกดความเขาใจผดได อยากใหระวงจดนเยอะๆคะ โลกทวตเตอรไมไดกวางมาก

ไมควรลงแคพาดหวขาวหรอเนอหาขาวเพยงอยางเดยว ควรลงใจความส�าคญ

และเขยนขาวแบบตรงไปตรงมา ไมโอเวอร ค�านงถงความถกตองและเปนกลาง

ขอมลในทวตเตอรบางครงความนาเชอถอนอยเกนไป ดวยปจจยตางๆ เชน

ตวอกษรไมพอเพมเครดต, เปนเรองกแลวรทวตตอๆกนมา ท�าใหขอมลทแพรไดเรวนน

อาจมมากเกนไปจนหาทมาไมเจอ หรอเผลอหลงเชอขาวลอได จงควรพยายามใหความ

ส�าคญของการเขยนทมาของขอมลใหมากกวาน

ใหมแหลงขอมลเชอมโยงทนาเชอถอในการรายงานขาวทส�าคญๆใหมากๆ

ควรมการตรวจสอบขอมลกอนน�าเสนอใหมากกวาน ควรพาดหวขาวใหเขาใจ

งาย ไมเกดความสบสน

ควรหาน�าเสนอขอมลทถกตอง กนหนาแตก

บางครงมการพาดหวขาวลอยๆ(หรอบางครงกมภาพประกอบ) อาจท�าให

ผรบสารเขาใจในตวขาวไดไมครบถวน การพาดหวขาวควรมเนอหาอยางยอหรอโดย

ละเอยดแนบมาดวย เพอใหผรบสารรบสารไดสะดวก และเขาใจไดถกตอง

-190-

nowism เกนไป ไมตรวจความถกตองของขอมลใหรอบดานกอน ควรตรวจ

สอบความถกตองของขาวกอนรายงาน เรองความนาเชอถอของขาว เพราะบางทขาวไป

เรวแตไมจรงกเดอดรอนได

อยากใหเชคขาวสาร เชคความถกตองกอน เพราะทวตเตอรเปนโซเชยล

เนตเวรคทแพรขาวสารตอกนรวดเรวมาก ถาขาวไมถกตอง ภายในไมกนาทอาจจะถกร

ไปเปนรอยแลว ท�าใหเกดความเขาใจผดได

บางทขาวจากเมองนอกทแปลมา อาจมการแปลผด หรอใชค�าผดไปเลกนอย

ท�าใหความหมายเปลยน อยากใหเชคใหด แลวกแปลอยางมความรจรงๆ

ควรมความถกตองแมนย�ามากกวาน และมลงคประกอบเพอใหคนทสนใจ

สามารถเขาไปดเนอหาของขาวไดทงหมด

ความถกตองและแหลงอางองตองพฒนา ยงสงขาวสารไดไวและงายตองยง

ระวงความถกตองของขอมลใหมาก ถาขาวสารผดกวาจะแกขาวกนไดคนกรทวตกน

ไปเยอะแลว แลวพวกทอานนอยกจะยงรบขาวทถกตองยากกวาพวกทตดตามขาวเปน

ประจ�า และคนจ�าพวกนกจะท�าใหขาวทถกตองแพรกระจายไดชา

ดานความถกตอง คนรายงานขาวควรมทมาชดเจน ตรวจสอบทมาให

เรยบรอยวาขาวทจะรายงานนนมมลความจรง ไมใชสกแตรายงานเรวเขาวาคะ :)

-191-

มการใสรปประกอบเนอหาและควรมการอพเดทขาวสารใหม ๆ ตลอดเวลา

บางบญชทวตเตอรควรเลกมแตพาดหวขาว แตไมมลงคเขาสเนอหาขาว หรอ

เนอหาขาวในลงคกแทบไมบอกอะไรเพมเตมเลย

-193-

บรรณานกรม

ประวตศาสตรของทวตเตอร. (2553). สบคนจาก http://www.lomtoe.

com/twitter/history_twitter.php

วธการใชทวตเตอร. (2553). สบคนจาก http://www.lomtoe.com/twit-

ter/

โซเชยลมเดยคออะไร. (2556). สบคนจาก http://www.microbrand.co/

social-network

สรสทธ วทยารฐ. (2554). ทฤษฎบทบาทสอมวลชนก�าลงถกทาทายสอใหม.

สบคนจาก http://www.sunandhanews.com/2011-05-10-03-44-25/1574-

2011-05-10-03-42-13.html

การรายงานขาวขนสง. สบคนจาก https://sites.google.com/site/onli-

necitizenship/home/good-communication/advanced-reporting

องคประกอบการเขยนขาว. สบคนจาก http://prd.rmutp.ac.th/km/1.

pdf

มโนชญ ศาสตรศร. (2555). หลกการเขยนขาว การผลตขาว และการ

รายงานขาว. สบคนจาก http://contentcenter.prd.go.th/contentviewfullpage.

aspx?folder=601&subfolder=&contents=6159

เทคนคการรายงานขาว. (2550). สบคนจาก www.general.psu.ac.th/

-194-

data/word/technicnew.doc

ทฤษฏสอใหม. สบคนจาก http://www.bloggang.com/viewdiary.

php?id=amuletstory&month=03-2012&date=13&group=38&gblog=1

ทวตเตอร. สบคนจาก www.fis.ru.ac.th/twitter/twitter.pdf

มโนมย ไชโย. (2552). 6 วธใชประโยชนจาก Twitter. สบคนจาก http://

www.arip.co.th/articles.php?id=407314

Twitter ท�าใหผชมหนมาเปดทว?. (2556). สบคนจาก http://thumbsup.

in.th/2013/08/study-links-tv-viewership-and-twitter-conversations/

ภาวธ พงษวทยภาณ. (2553). Twitter อาวธของนกขาวสายพนธใหม.

สบคนจาก http://www.pawoot.com/node/549/

ฌาวตรา พฒนาอารยสกล. (2556). นกขาวสายพนธใหม : เปลยนแปลง

อยางไรใหจรยธรรมคงเดม. สบคนจาก http://www.oknation.net/blog/print.

php?id=876637

กาฝาก. (2556). วธตรวจสอบความนาเชอถอในขาว. สบคนจาก http://

www.kafaak.com/2012/08/31/how-to-verify-the-creditability-of-news-

source/

จกรพงศ. (2554). เมอคนขาวไทยเอาจรงกบโซเชยลเนตเวรค. สบคนจาก

http://thumbsup.in.th/2011/07/social-media-news-reporting/

-195-

สฤณ อาชวานนทกล. (2555). เครอขายพลเมองเนต. สบคนจาก www.

fringer.org/wp-content/writings/netiquette.pdf

Social Media จะเปลยนแปลงอะไร. (2555). สบคนจาก http://twitteref-

fect.wordpress.com/2011/10/23/social-media

Twitter Newspaper : Social Media ตองการการตอบสนอง. (2556).

สบคนจาก http://twittereffect.wordpress.com/2010/06/07/twitter-newspa-

per-social-media

Twitter กบแวดวง TV และ ดารา (Twitter TV รายการทใหคนทวด).

(2555). สบคนจาก http://twittereffect.wordpress.com/2010/07/03/twitter

ผมอทธพลในทวตเตอร : Power ของ Twitter อยตรงไหน. (2553). สบคน

จาก http://twittereffect.wordpress.com/2010/06/04/