ttb dİlovasi raporu±_raporu.pdfakut bronĢite neden olurken, solunum yolu alerjisi olan ve hava...

9 786055 867539

Editoumlrler Cavit IĢık Yavuz

Feride Aksu Tanık

Katkıda Bulunanlar Ahmet Soysal

Ali Osman Karababa Aslı Davas Aksan

Cem Terzi Huumlr Hassoy

IĢıl Ergin Melike Erkoccedil

Meltem Ccediliccedileklioğlu Meral Tuumlrk

Raika Durusoy Reyhan Uccedilku Seyfi Durmaz ġafak Taner Zeliha Oumlcek

TUumlRK TABĠPLERĠ BĠRLĠĞĠ DĠLOVASI RAPORU

Birinci Baskı Kasım 2011 Ankara Tuumlrk Tabipleri Birliği Yayınları ISBN 978-605-5867-53-9 TUumlRK TABĠPLERĠ BĠRLĠĞĠ MERKEZ KONSEYĠ GMK Bulvarı ġehit DaniĢ Tunalıgil Sok No 2 17-23 06570 Maltepe ANKARA Tel (0 312) 231 31 79 Faks (0 312) 231 19 52-53 e-posta ttbttborgtr httpwwwttborgtr

TTB DİLOVASI RAPORU

3

ĠCcedilĠNDEKĠLER

ĠCcedilĠNDEKĠLER 3

SUNUġ 5

I GĠRĠġ 9

A ENDUumlSTRĠ CcedilEVRE VE SAĞLIK 9

BHAVA KĠRLĠLĠĞĠ 9

C SU VE TOPRAK KĠRLĠLĠĞĠ 12

D YASAL BOYUT 13

E ENDUumlSTRĠYEL SEKTOumlRLERĠN CcedilEVRE VE SAĞLIK ETKĠLERĠ 14

II SANAYĠNĠN CcedilEVRE VE ĠNSAN SAĞLIĞINA ETKĠLERĠNĠN CcedilARPICI OumlRNEĞĠ DĠLOVASI 23

A DĠLOVASININ GENEL OumlZELLĠKLERĠ 23

B DĠLOVASI‟NDA FAALĠYET GOumlSTEREN SANAYĠ KURULUġLARI 26

C SAĞLIK VERĠLERĠ VE SAĞLIK SAĞLIK HĠZMETLERĠ 28

III DĠLOVASI ĠLCcedilESĠNDE SANAYĠLEġMENĠN CcedilEVRE VE HALK SAĞLIĞI UumlZERĠNDEKĠ ETKĠLERĠNĠ DEĞERLENDĠRME AMACIYLA GERCcedilEKLEġTĠRĠLMĠġ BAġLICA CcedilALIġMALAR VE RAPORLAR 33

1 THE TRANSFORMATION OF AN INDUSTRIAL LOCATION DĠLOVASI FROM 1990‟s TO PRESENT 36

2 GEBZE-DĠLOVASI ARASINDA SANAYĠ FAALĠYETLERĠNĠN GELĠġĠMĠ VE CcedilEVREYE OLAN ETKĠLERĠ 41

3 GEBZE-DĠLOVASI‟NDA PARTĠKUumlL MADDE KĠRLĠLĠĞĠ KĠRLETĠCĠ KAYNAKLARIN DOumlKUumlMUuml VE PARTĠKUumlL MADDE KANSEROJENĠK PAH ANALĠZĠ 46

4 ENDUumlSTRĠYEL BOumlLGE KOMġULUĞUNDA KIYISAL KIRSAL ALANDAKĠ HAVA KALĠTESĠ MUALLĠMKOumlY‟DE PARTĠKUumlL MADDEDE VE TOPRAKTAKĠ AĞIR METAL KĠRLĠLĠĞĠ 47

5 SANAYĠLEġMĠġ KIYISAL BOumlLGEDEKĠ ORTAM HAVASINDA UCcedilUCU ORGANĠK BĠLEġĠK KĠRLĠLĠĞĠ GYTE MUALLĠMKOumlY YERLEġKESĠ VE DĠLOVASI YERLEġĠM BOumlLGESĠNDE BTEX OumlLCcedilUumlMLERĠ 50

6 KOCAELĠ DĠLOVASI BOumlLGESĠ OumlN RAPORU 52

7 CONCENTRATIONS of TOXIC METALS and TRACE ELEMENTS in the MECONIUM of NEWBORNS from an INDUSTRIAL CITY 55

8 THE CAUSES of DEATHS in an INDUSTRY-DENSE AREA EXAMPLE OF DILOVASI (KOCAELĠ) 56

9 KOCAELĠ ĠLĠ CcedilEVRESĠNDE ATMOSFERĠK AĞIR METAL CcedilOumlKELĠMĠNĠN LĠKEN VE KARAYOSUNU ANALĠZĠ YOumlNTEMĠYLE BELĠRLENMESĠ 58

10 KOCAELĠ‟NDE YEREL OLARAK UumlRETĠLEN YUMURTALARDA DĠOKSĠN VE FURAN (PCDDF) SEVĠYELERĠNĠN BELĠRLENMESĠ 58

11 CcedilEVRE VE BOumlLGESEL KALKINMADA DĠLOVASI OumlRNEĞĠ CcedilALIġTAYI VE EYLEM PLANI RAPORU 58

12 TBMM RAPORU 66

IV SONUCcedil VE OumlNERĠLER 86


5

SUNUġ

1972de Stockholmde toplanan BirleĢmiĢ Milletler Ccedilevre Konferansı ccedilevre hakkı-nı bir insan hakkı olarak tanıyan bir bildiri kabul etmiĢti ldquoİnsan onurlu ve iyi bir yaşam suumlrmeye olanak veren nitelikli bir ccedilevrede oumlzguumlrluumlk eşitlik ve tatmin edici yaşam koşulları temel hakkına sahiptirhelliprdquo

1982 Anayasası ise 56 maddesinde ldquoHerkes sağlıklı ve dengeli bir ccedilevrede ya-şama hakkına sahiptir Ccedilevreyi geliştirmek ccedilevre sağlığını korumak ve ccedilevre kir-lenmesini oumlnlemek Devletin ve vatandaşların oumldevidirrdquo biccedilimindeki huumlkmuumlyle bireyin hakkı karĢısında devlete ve yurttaĢlara da oumldevler yuumlkleyerek ccedilevre hakkını tanımakta ve en geniĢ biccedilimde duumlzenlemektedir Kaboğlu‟nun değerlendirmesiyle ccedilevre hakkı uumllkemizin pozitif hukukunda hem bir insan hakkı olarak hem de normatif bir huumlkuumlm olarak yerini almıĢ bulunmaktadır

Oysa Dilovası orada yaĢayan insanlar iccedilin onurlu ve iyi bir yaĢam suumlrmeye olanak veren nitelikli bir ccedilevre sunamadı Havasından suyuna taĢından toprağına kapita-list kar hırsının ccedilevreyi ve insanı goumlzetmeyen politikaları nedeniyle Dilovası‟nda ccedilevre on yıllar iccedilinde hızla kirlendi

Bu derlemede ccedilalıĢmaları yer alan araĢtırmacılar Dilovası boumllgesinin yok edilmesi-nin bileĢenlerini ortaya koydular Coğrafyanın da katledilebilir bir Ģey olduğunu onların ccedilalıĢmalarından anladık Nasıl bir bıccedilak yarası bir insanın yuumlzuumlnde ldquoccedilehre-de sabit eserrdquo denilen bir iz bırakabiliyorsa tarihin coğrafyanın ccedilevrenin de bir daha kendini onaramayacağı biccedilimde yara alabildiğini oumlğrendik Kastı oumllduumlrmek olmasa da toprak su hava dolayısıyla otlar ve ağaccedillar dolayısıyla tavuklar ve kuzular ve martılarla guumlvercinler dolayısıyla insanlar hastalandılar oumllduumller

Bu durumun en koumltuuml ve acı olan yanı boumllge bir buumltuumln olarak katledilirken orada varlığını suumlrduumlren hayata iliĢkin tuumlm bileĢenlerin hatta insanların umursanmaması idi Solunamaz hale gelen hava kirlenen yeraltı suları asit yağmurlarıyla kuruyan ağaccedillar bir baĢka deyiĢle hayata dair hiccedilbir Ģey goumlzetilmemekteydi Canlı cansız tuumlm varlıklara hatta insanlara iliĢkin kayıplar ekonomik buumlyuumlmenin ldquo kaccedilınılmazrdquo ve ldquokabul edilebilirrdquo bedeliydiler Aslında onlar kendi oumlluumlmlerinin bile oumlznesi de-ğildiler Kuumllliyen kapitalizmin kar hırsının nesnesiydilerhellip

Ekonomi buumlyuumlrken sessizce oumlluumlvermiĢlerdi Giderek daha fazla giderek daha er-ken giderek daha tevekkuumllle goumlruumlnmez olmuĢlardı Onlar oumlluumlrken biz belki sağımı-za solumuza bakmadan hatta uyuyarak bir otobuumlsuumln iccedilinde yanı baĢlarından geccediltik Boumllgeden geccedilerken aracın camı accedilıktı belki soluduğumuz havadaki kokuya katlanamadan gayrı ihtiyari camı kapadık Bizim dakikalar iccedilinde solumaya katla-namadığımız havayı hayatın olmazsa olmazı zanneden hava zaten boumlyle kokar diye duumlĢuumlnen algılasa da rahatsız olsa da ne koĢulları ne yaĢam yerini değiĢtire-meyen burada tutunduğu dalı da yitirmek istemeyen insanları algılamadan geccedilip gittik Meselenin geccedilip gitmekle durup bakmak fark etmek goumlrmek goumlruumlnuumlr kıl-mak arasındaki farktan kaynaklandığını ayırt etmedenhellip

CcedilamaĢırlar asılıydı pencerelerde kururken kirlenen EĢitsizliklerin toz duman dioksin furan olup kol gezdiği sokaklarda ccedilocuklar koĢuyordu DehĢetle kirlilik saccedilan fabrikalarda guumlvencesiz bir iĢ bulmak sevinccedil oluyorduhellip Boumllgedeki derme ccedilatma gecekondulara barınak deniyorduhellip


6

Durup bakmak nereye bakacağını bilmeyi goumlren goumlzlere sahip olmayı gerektirir Hayatın karmaĢık ve zıtlıklarla dolu buumltuumlnluumlğuuml iccedilinde sonuccedilları ortaya ccedilıkartan nedenselliklerin goumlzlemlenmesini irdelenmesini kanıtlanmasını gerektirir Yıllarca ldquosadece sonuccedilları değil sonuccedilların perde arkasındaki son neden ara neden ama illaki temel nedenleri ortaya koymak gerekirrdquo diyen Onur Hamzaoğlu da ccedilalıĢma arkadaĢları ile birlikte bunu yaptı Bilimsel youmlntemde goumlzlem ilk ve en oumlnemli yak-laĢımdır Bilimsel araĢtırma goumlzlemle baĢlar Dilovası‟nı farklı boyutlarıyla ccedilalıĢan araĢtırmacılar da bunu yaptılar Bu goumlzlemlerden biri de Dilovası‟nda kanserden oumlluumlm orantısının Tuumlrkiye‟den Avrupa‟dan daha fazla olmasıydı boumllgede yaĢam suumlresi uzadıkccedila kanser oumlluumlmleri katlanmaktaydı

Oysa kapitalizmin yandaĢları buumlyuumlmeyle elde edilen yeni kaynaklar nasıl kullanı-lırsa kullanılsın ekonomik buumlyuumlmenin nihayetinde yaĢam suumlresini uzattığını ve dolayısıyla sağlık politikasının ana hedefinin bu olması gerektiğini savunurlar An-cak biliyoruz ki en zengin uumllkeler arasındaki ortalama oumlmuumlr sıralamasını bile GSYH miktarı değil yurttaĢlar arasındaki eĢitlik duumlzeyi belirlemektedir (Wilkinson 2005) Dilovası boumllgesi Tuumlrkiye‟de GSYH‟nın en yuumlksek olduğu boumllgelerden biridir ama bu artı değer birilerinin yaĢamı pahasına birikmektedir

Mesele sessizce oumlluumlp gidenleri kuru birer istatistikten oumlte goumlrmektedir Farklı araĢ-tırmacılar birbirlerinden belki de habersiz bir biccedilimde enduumlstrinin bu boumllgeye youml-nelmesinin dinamiklerinden ccedilevreye yani toprağa havaya suya bitki oumlrtuumlsuumlne olan etkilerine tavukların yumurtalarındaki karsinojen maddeden enduumlstriyel atıkların uzaklaĢtırılmasına dek uzanan bir yelpazede sorunun farklı boyutlarını ele aldılar nesnel verileriyle sunarak tarihe not duumlĢtuumller Kapitalizm en dokunulmaz olana analarımızın karnındaki bebeğe dokunmuĢtu Boumllgede yaĢayan annelerin ilk suumltuumlnden doğan bebeklerin ilk kakalarından oumlrnekler aldılar

Bilim insanları araĢtırmalarını yaparken sadece teknik bir iĢ yuumlruumltmezler Bilimsel bir ccedilalıĢmanın yuumlruumltuumllmesi suumlrecinde araĢtırma konusuna karar vermek ile baĢla-yan ve verilerin yorumlanmasına ve kullanılmasına dek suumlren bir izlek vardır Bu izlek bilim insanının bilim tarihine kaydedilecek ayak izleridir Bilim insanının duumln-yamıza mirası da iĢte bu izlek olacaktır

Halk Sağlığının Etik Pratiğinin Ġlkeleri adlı belgede Ģoumlyle denmektedir ldquoBilgi oumlnemli ve guumlccedilluumlduumlr Sağlığa ilişkin anlayışımızı geliştirmek ve yapacağımız araş-tırmalar ve elde edeceğimiz bilgi birikimi ile sağlığın korunmasına yapacağımız katkılar yaşamsaldır Bilgi bir kez elde edildiğinde bilineni paylaşmak moral bir zorunluluktur İnsanlar bildiklerinin ccedilerccedilevesinde hareket etme sorumluluğu taşır-lar Bilgi moral olarak noumltr değildir ve sıklıkla harekete geccedilmeyi gerektirirrdquo (Prin-ciples of the Ethical Practice of Public Health Public Health Leadership Society 2002)

Halk sağlığının roluumlnuumln giderek kuumlresel salgın tehlikelerine verilecek tepkilerin planlanmasına ve toplumsal eğitim yoluyla bireylerin ldquoyaĢam tarzlarınınrdquo Ģekillen-dirilmesi arayıĢlarına indirgendiği guumlnuumlmuumlzde sağlığın sosyal belirleyenlerine youml-nelik araĢtırma ve değerlendirmeler yapan Halk Sağlıkccedilılara youmlnelik bir ldquooumltekileĢ-tirmerdquo kampanyası da yuumlruumltuumllmektedir (Leys 2009) Bireysel risklerin ortadan kaldırılmasına youmlnelik ccedilalıĢmalara kaynak aktarılırken eĢitsizlikleri ve nedenlerini değil değiĢtirmek ortaya koymak bile succedil kapsamına girmektedir Pollock‟ın ifade ettiği gibi ldquohalka bu tuumlrden şeyleri anlatmanız araştırmalarınıza ayrılan kaynakla-rın kesilmesi riskini doğurabilecek ve kim bilir belki de mesleki itibarınıza youmlnelik devlet destekli bir saldırı dalgası yaratabilecektirrdquo


7

Dilovası‟ndaki acımasız suumlrecin annelerin ilk suumltuumlne bebeklerin ilk kakasına dek bulaĢtığını kanıtladığında tam da yukarıda soumlz edilen ccedilerccedilevede Onur Hamzaoğ-lu‟na youmlnelik saldırılar guumlndeme geldi

Bu derleme ile Dilovası oumlrneğinde akademik duumlnyada yapılan ccedilalıĢmaların daha yaygın ve anlaĢılır biccedilimde goumlruumlnuumlr kılınması hedeflendi Bilim insanlarının sağlıklı bir ccedilevrede yaĢama hakkını kendi alanlarının bilgi birikimiyle nasıl da nesnel somut ve muumltevazı bir biccedilimde savunduklarının kanıtı bu ccedilalıĢmalar Onların gouml-ren goumlzlerine duyarlı yuumlreklerine sorumlu bilim insanı kimliklerine ve cesaretleri-ne teĢekkuumlr borccedilluyuz

Bu derleme pek ccedilok yaĢam hakkı savunusu yapan hekimin goumlnuumllluuml emeğiyle ger-ccedilekleĢti Onlar dar zamanda olağanuumlstuuml bir dayanıĢma ile eldeki ccedilalıĢmaları oku-dular oumlzetlediler Onların kolektif emeği olmadan tarihe not duumlĢecek bu derlemeyi sizlere sunamazdık Tuumlrk Tabipleri Birliği ve TTB Halk Sağlığı Kolu adına tuumlm arkadaĢlarımıza iccediltenlikle teĢekkuumlr ederiz Sadece Dilovası‟nda değil uumllkemizin her yerinde yaĢam hakkı muumlcadelesi veren herkese yararlı olacağını umuyoruz Saygı-larımızla

Feride Aksu Tanık Cavit IĢık Yavuz


9

I GĠRĠġ1

A ENDUumlSTRĠ CcedilEVRE VE SAĞLIK

Ccedilevre insanın dıĢındaki her Ģey olarak tanımlanabilir Ccedilevre kirliliği ve ccedilevrenin yıkımının yaĢam uumlzerinde ccedilok fazla olumsuz etkisi vardır Fiziksel biyolojik ve sos-yo-kuumlltuumlrel ccedilevre olmak uumlzere uumlccedil ana baĢlık altında incelenen ccedilevre insan sağlığını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilir Hastalık nedenleri kiĢinin kendisine ait nedenler (yaĢ cinsiyet genetik yapı vb) ve ccedilevresel nedenler olarak ikiye ayrılabi-lir Her insanın ccedilevresel etkenlerden etkilenme durumu değiĢkenlik goumlsterir Oumlrne-ğin yaĢlılar ve ccedilocuklar ile kalp ve solunum sistemi hastalığı gibi ek kronik hastalı-ğı olanlar diğer kiĢilere oranla ccedilevresel tehditlere daha ccedilok accedilıktır CcedileĢitli araĢtır-malar tuumlm hastalıkların 20-80‟inin ccedilevresel nedenli olabileceğini ortaya koy-maktadır Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (DSOuml) tuumlm kanserlerin 80‟ninin doğrudan veya dolaylı olarak ccedilevresel faktoumlrlere bağlı olduğunu bildirmiĢtir Ccedilevre kirliliği doğru-dan hastalıklara neden olabilirken kiĢinin oluĢmuĢ bazı hastalıklarının artmasına bazı hastalıkların da daha hızlı yayılmasına neden olabilir

Diğer yandan 19 yuumlzyılda Ġngiltere‟de baĢlayan ve kısa suumlrede Batı Avrupa uumllke-lerine ve daha sonra diğer uumllkelere yayılan enduumlstri devrimi sadece guumlnuumlmuumlzde de ileri suumlruumllduumlğuuml gibi refah toplumsal kalkınma vs beraberinde getirmemiĢ yanı sıra baĢta ccedilevresel boyut olmak uumlzere birccedilok olumsuzluğu da guumlndeme taĢımıĢtır Enduumlstrinin geliĢimi yoksullukla muumlcadele ve yaĢam kalitesinin geliĢimi accedilısından oumlnemli goumlruumllmuumlĢ ise de enduumlstriden kaynaklanan kirlilik enduumlstri devriminden bu yana guumlnden guumlne artan boyutlarda ccediloumlzuumllemeyen bir sorun oluĢturmuĢtur En-duumlstrinin geliĢimi beraberinde ciddi ccedilevre kirliliği ve iĢ ve iĢccedili sağlığı sorunlarını da getirmiĢtir Enduumlstri kuruluĢları ham maddeyi alan belli uumlretim aĢamalarından geccediliren ve sonuccedilta mamul madde olarak piyasaya veren kuruluĢlardır Bu kuru-luĢlar gerek ham maddeyi alma gerek uumlretim aĢamasında ve gerekse mamul maddeleri pazarlara ulaĢtırırken katı sıvı ve gaz atıkları ile toprağı havayı ve yer altı-yer uumlstuuml su kaynaklarını az veya ccedilok kirletebilirler Ccedilıkarttıkları atıklar tehlikeli atık veya evsel atık sınıfından olabilir Bu nedenle enduumlstrinin geliĢmesine bağlı ccedilevresel bozulma ve kirliliğin oumlnlenmesi buna bağlı sağlık sorunlarının geliĢmesi-nin oumlnuumlne geccedililmesi iccedilin oumlnlemler almak Ģarttır

BHAVA KĠRLĠLĠĞĠ

Enduumlstriyel kaynaklı hava kirliliği atmosfere sanayi kuruluĢlarının gaz halindeki kirleticilerini (emisyonlarını) bırakması ile oluĢur Bu kirleticilerin baĢlıcaları S02 azot oksitler CO ozon ccedileĢitli kimyasal maddeler ve asılı partikuumll maddelerdir SO2 ve partikuumll maddeler fosil yakıt tuumlketen enerji santralleri ve enduumlstri kuruluĢla-rı tarafından bırakılırken kimya tesisleri ve petrol rafinerileri uccedilucu hidrokarbonlar azot oksitler aldehitleri atmosfere bırakır ozon kirliliğine neden olabilir Ayrıca oumlzel bazı enduumlstri kuruluĢları ağır metal kirliliği gibi kirliliklere neden olabilir Bu kirleti-cilerin insanda oluĢturduğu sağlık sorunları ccedileĢitlidir SO2 ve petrokimya atıkları akut bronĢite neden olurken solunum yolu alerjisi olan ve hava kirliliği yoğun olan boumllgelerde yaĢayanlar daha ccedilok astım krizi ile karĢılaĢırlar Hava kirleticilerin baĢlıcalarının kaynakları ve olası sağlık etkileri Tablo 1‟de oumlzetlenmiĢtir

1 Bu boumlluumlmde kullanılan kaynaklar metin iccedilinde goumlsterilmemiĢ kaynaklar boumlluumlmuumlnde toplu olarak sunulmuĢtur


10

Tablo1 Bazı hava kirleticiler kaynakları ve olası sağlık etkileri

Merkezi Sinir Sistemi

Kirletici Kaynağı Sağlık Etkileri

SO2 Fosil ve biomass yakıtlar enduumlstriyel emisyonlar

Solunum yolu irritasyonu bozulmuĢ solunum fonksiyo-nu mevcut kardiyovaskuler

hastalıkları koumltuumlleĢtirmek

Nitrojen oksit-ler

Fosil ve biomass yakıtlar trafik

Goumlz irritasyonu solunum yolu enfeksiyonuna yatkınlık astım

Partikuumlller Fosil ve biomass yakıtlar enduumlstriyel emisyonlar trafik

Goumlz irritasyonu solunum yolu enfeksiyonuna yatkınlık mev-cut kardiyovaskuumller hastalıkları

koumltuumlleĢtirmek alerjiler

Ozon Fosil yakıtlar trafik Goumlz irritasyonu solunum yolu enfeksiyonuna yatkınlık solu-num yolu hastalıklarını koumltuuml-

leĢtirmek

KurĢun ve di-ğer ağır metal-ler

KurĢunlu yakıtlar maden ve petrokimya enduumlstrisi

Noumlropsikiyatrik etkiler Merkezi Sinir Sistemi hasarı oumlğrenme guumlccedilluumlkleri bazı ağır metaller

kanserojen etkili

Aldehitler Fosil ve biomass yakıtlar Goumlz irritasyonu uumlst solunum yolu irritasyonu

CO Fosil ve biomass yakıtlar trafik

Goumlz irritasyonu bulantı baĢ doumlnmesi duumlĢuumlk doğum ağırlı-

ğı bilinccedil bulanıklığı koma oumlluumlm

Volatil Organik Hidrokarbonlar

Fosil ve biomass yakıtlar trafik bazı kimyasallar mo-bilya yapımında kullanılan

kimyasallar

BaĢağrısı baĢ doumlnmesi uumlst solunum yolu irritasyonu kan-

serojen

Hava kirleticiler arasında bulunan benzen PAH 1-3 butadine arsenik ve bileĢik-leri dioxin ve furanlar kanserojen olduğu bilinen kimyasallardır ve oumlzellikle gerekli oumlnlemlerin alınmadığı durumlarda enduumlstriyel emisyonlarla atmosfere ulaĢır Hava kirleticilerin birden fazlasının ortamda bulunmasının etkilerini artıracağı ve karma-ĢıklaĢtıracağı unutulmamalıdır Partikuumll maddelerin ise buumlyuumlkluumlğuuml oumlnemlidir 100 microm ve daha buumlyuumlk partikuumll maddeler goumlz burun ve boğaz tahriĢine neden olur ve alt solunum yollarına ulaĢamaz Buumlyuumlkluumlğuuml 20 microm‟ye kadar olan partikuumlller ise trakea‟ya kadar inip irritasyona neden olabilir10 microm‟nin altındaki partikuumlller al-veollere kadar ulaĢabilir 10-25 microm boyutlarındaki partikuumlller kaba partikuumll 25microm‟nin altındaki partikuumlller ince partikuumll olarak isimlendirilebilir Bu partikuumlller oumlzellikle ccedilalıĢma ortamında yoğun bulunursa pnoumlmokonyoza neden olabilirler bu nedenle solunan havadaki PM25 ve PM10 izlenmelidir

Hava kirliliği sadece oluĢtuğu boumllgede etkisini goumlstermez atmosferik olaylarla uzak boumllgelere de ulaĢabilir Bu nedenle enduumlstri boumllgelerinin belirlenmesinde o boumllge-deki etkin ruumlzgarlar yerleĢim yerleri doğal kaynaklar tarım alanları goumlz oumlnuumlnde bulundurmalıdır Ayrıca hava kirliliği sonucu oluĢan asit yağmurlarının ccedilevre uumlze-


11

rindeki olumsuz etkisi unutulmamalıdır Asit yağmurları oumlzellikle bitki oumlrtuumlsuumlne zarar verir yuumlzey sularının pH‟ını duumlĢuumlrebilir

Uumllkemizde hava kalitesinin korunması ile ilgili youmlnetmelik 1986 tarihlidir ve bu youmlnetmelikteki tuumlm kirleticiler iccedilin sınır değerler uumlyesi olmayı hedeflediğimiz Avru-pa Birliği‟nin (AB) ilgili 9662EC sayılı direktifindeki sınır değerlerden yuumlksektir Ayrıca DSOuml‟nuumln oumlnerdiği sınır değerler de youmlnetmeliğimizdeki sınır değerlerin altındadır Bu youmlnetmeliğin yenilenmesi yenilenirken Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml ve AB‟nin sınır değerlerinin goumlz oumlnuumlnde bulundurulması gereklidir Sorunun ccediloumlzuumlm yollarından bir diğeri ise sanayinin emisyonlarının kontrol altına alınmasıdır Ccedilev-re ve ġehircilik Bakanlığı‟nın (o zamanki adı ile Ccedilevre ve Orman Bakanlığı) 2006 yılında yayımladığı bdquoEnduumlstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontroluuml Youmlnetmeliği‟ sanayi ve enerji uumlretim tesislerinden kaynaklanan bdquois duman toz gaz buhar halindeki‟ emisyonları kontrol altına almak insanı ve ccedilevresini hava alıcı ortamındaki kirlenmelerden doğacak tehlikelerden korumak hava kirlenme-leri sebebiyle ccedilevrede ortaya ccedilıkan umuma ve komşuluk muumlnasebetlerine oumlnemli zararlar veren olumsuz etkileri gidermek ve bu etkilerin ortaya ccedilıkmamasını sağ-lamayı amaccedillamaktadır Bu youmlnetmeliğe goumlre emisyon izini alması gereken tesisler ve bu izinlerin nasıl ve hangi aĢamalardan sonra alınabileceği bellidir Ancak bu youmlnetmelik 22 Temmuz 2006‟da yayınlanmasına karĢılık uygulamada sorunlarla karĢılaĢılmıĢtır Halen uumllkemizin sanayi boumllgelerinde birccedilok oumlnemli tesis emisyon izini olmadan rahatccedila ccedilalıĢabilmektedir Bu da sorunun boyutlarını iccedilinden ccedilıkıla-maz duumlzeye taĢımaktadır Ayrıca iĢyeri iccedilindeki sadece o iĢyerinde ccedilalıĢanları etki-leyen bdquokapalı ortam hava kirliliği‟ unutulmamalıdır Tablo 2 de ccedileĢitli kirleticiler iccedilin hava kirliliğinin kontroluuml youmlnetmeliği AB ve DSOuml sınır değerleri karĢılaĢtırmalı olarak verilmiĢtir

Tablo 2 Hava kirliliğinin kontroluuml youmlnetmeliği AB ve DSOuml sınır değerleri

Parametreler Hava kalitesinin korunması youmlnet-

meliği

AB 9662EC

Direktifi

DSOuml

SO2 250 microgmsup3 enduumlstri boumllgelerinde uzun va-deli sınır değer

400 microgmsup3 kısa vadeli sınır değer

900 microgmsup3 anlık değer

350 microgmsup3saatlik 500 microgmsup310dk

125microgmsup324 saat

50microgmsup3 yıllık ort

Azot oksit 600 microgmsup3 kısa vadeli sınır değer

200 microgmsup3 saat-lik

200 microgmsup3 saatlik

Partikuumll Madde 150 microgmsup3 genel uzun kısa vadeli sınır değer

50 microgmsup3 _

Ozon 240 microgmsup3 120 microgmsup3 8 saatlik ortalama

120 microgmsup3 8 saatlik ortalama


12

C SU VE TOPRAK KĠRLĠLĠĞĠ

Enduumlstriyel atıklar yer altı ve oumlzellikle yeruumlstuuml su kaynaklarının kirlenmesi ve kali-tesinin bozulmasının baĢlıca nedenidir GeliĢmekte olan uumllkelerde birccedilok sanayi kuruluĢu maliyet nedeni ile atık sularını gerekli Ģekilde arıtmadan su kaynaklarına boĢaltmaktadır Uluslar arası pazarlarda fiyat avantajı ile yer almak isteyen geliĢ-mekte olan uumllkelerdeki enduumlstri kuruluĢları ccedilareyi bdquoccedilevresel maliyetten‟ kaccedilınmak-ta bulmakta ve oldukccedila maliyetli bir iĢlem olan atıkları oumlzellikle de tehlikeli atıkla-rını arıtmaktan kaccedilınarak yer uumlstuuml su kaynaklarına boĢaltmaktadır Bu durum su kaynaklarının oumlzellikle organik kimyasal atıklar ve ağır metallerle kirlenmesi sonu-cunu getirmektedir Bu kirlilik ccediloğunlukla besin zincirine de ulaĢmaktadır

Katı atıkların youmlnetiminde karĢılaĢılan sorunlar da benzerdir Oumlzellikle uumllkemiz baĢ-ta olmak uumlzere geliĢmekte olan uumllkelerde enduumlstri kaynaklı tehlikeli atıkların youmlne-timinde buumlyuumlk sorunlar vardır Birccedilok sanayi kuruluĢu tehlikeli atıklarını oumlzellikle de ağır metallerden ve organik kimyasal maddelerden zengin atıklarını bdquoevsel nite-likli atık‟ olarak beyan edip belediye katı atık depolama alanlarına boĢaltmaktadır Bazı durumlarda ise daha oumlnceki yıllarda kamuoyuna da yansıdığı gibi bu atıkları-nı varillere doldurup gizlice toprağa goumlmmektedir Bu durum su kaynaklarının yanı sıra toprağın da ağır metaller ve organik kimyasal maddelerle kirlenmesi so-nucunu ortaya ccedilıkarmaktadır Tuumlrkiye Ġstatistik Kurumu (TUĠK) 2005 yılında yap-tığı ccedilalıĢma sonucu Tuumlrkiye‟de 2004 yılında 1196000 ton tehlikeli atık ccedilıktığını tespit etmesine karĢın Ccedilevre ve ġehircilik Bakanlığı 2009 yılında 629029 ton teh-likeli atık ccedilıktığını accedilıklamıĢtır Geccedilen beĢ yılda uumllkemizde tehlikeli atık miktarı yarı yarıya azalmıĢ mıdır azalmadıysa bu tehlikeli atık ne olmuĢtur Tablo 3‟te alıcı ortam kirliliğine (hava su veya toprak kirliliğine) yol accedilan bazı kanserojen olduğu goumlsterilen ağır metallerin ve kimyasal maddelerin neden olduğu kanser tipleri oumlzet-lenmektedir

Tablo 3 Alıcı ortam kirliliğine (hava su veya toprak kirliliğine) yol accedilan bazı kan-serojen olduğu goumlsterilen ağır metallerin ve kimyasal maddelerin neden olduğu kanser tipleri

Kimyasallar Kanser yeri veya tipi

Arsenik ve bileĢikleri Akciğer deri

Asbestos Akciğer mezotelioma

Benzene Loumlsemi

Benzidine Mesane

Berilyum ve bileĢikleri Akciğer

Kadmiyum ve bileĢikleri Akciğer

Etilen oksit Loumlsemi lenfoma

BirleĢmiĢ Milletlerin oumlncuumlluumlğuumlnde 1992‟de Brezilya‟nın Rio kentinde yapılan Duumln-ya Ccedilevre ve Kalkınma Zirvesinde de tartıĢılmıĢ ve her uumllkenin ccedilevreyi korumak iccedilin gerekli duumlzenlemeleri yapması kontrol mekanizmalarını kurması kararlaĢtırıl-masına karĢın sorun halen devam etmektedir


13

D YASAL BOYUT

Enduumlstri kuruluĢları uumlretimlerine goumlre ham maddeyi alan belli uumlretim aĢamaların-dan geccediliren ve sonuccedilta mamul madde olarak piyasaya veren kuruluĢlardır Bu kuruluĢlar ccedilevrelerine az veya ccedilok ruhsal kimyasal mikrobiyolojik youmlnden zarar verebilirler Yani bu kuruluĢlar birer gayri sıhhi muumlessesedir (GSM) ve GSM ruhsa-tına sahip olmak zorundadır 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasasının 268-275 maddelerine dayanılarak ccedilıkarılan GSM youmlnetmeliği 2005 yılında kaldırılarak ye-rine bdquoĠĢyeri Accedilma ve CcedilalıĢma Ruhsatlarına ĠliĢkin Youmlnetmelik‟ uygulamaya kon-muĢtur Bu youmlnetmelikte de eski youmlnetmelikte olduğu gibi bu tesisler uumlccedil sınıfa ayrılmıĢtır Birinci sınıf tesisler kesinlikle yerleĢim yerlerinin dıĢında olması gereken tesislerdir Yine bu youmlnetmelikle organize sanayi ve enduumlstri boumllgeleri tanımlan-mıĢtır Bu youmlnetmeliğe goumlre genellikle buumlyuumlk sanayi kuruluĢlarını kapsayan 1 Sınıf GSM kurulmadan oumlnce yetkili idarelerden yer seccedilimi ve tesis kurma izini almak ve tesisi kurduktan sonra da deneme izini almak zorundadır Ancak bu suumlreccedillerin sorunsuz tamamlanması halinde iĢletme ruhsatlandırılabilir Bu ruhsatı olmayan iĢyerlerinin ccedilalıĢtırılmaması gerekir Ancak youmlnetmelikteki aĢamaları geccedilip ruhsat-landırılan sanayi tesislerinin sayısı yine GSM ruhsatı olmadan ccedilalıĢan tesislerin sayısı tam olarak bilinmemektedir

Ccedilevreyi doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen bir uumlretimin bu etkilerini planlama aĢamasında irdeleyerek ccedilevre ve insan sağlığı iccedilin yaratabileceği olumsuz etkileri en aza indirebilmek iccedilin alternatif ccediloumlzuumlmlerin belirlenebilmesi amacıyla kullanılan bir youmlntem olarak tanımlanan Ccedilevresel Etki Değerlendirmesi (CcedilED) youmlnetmeliği ile uumllkemiz ilk kez 1993 yılında tanıĢmıĢtır 2872 sayılı ccedilevre yasasına dayanılarak ccedilıkarılan youmlnetmelik daha sonraki suumlreccedilte guumlnuumlmuumlze kadar tam 10 kez değişikliğe uğramıĢtır Yakından incelendiğinde bu değiĢikliklerin CcedilED suumlrecini bdquokolaylaştırıcı‟ youmlnde yapıldığı goumlruumllmektedir Ġlk CcedilED youmlnetmeliği karar verici olarak devlet kurumlarını Ccedilevre ve Orman Bakanlığını belirlerken yapılan youmlnetmelik değiĢik-likleri ile giderek yetki ve sorumluluk oumlzelleĢtirilmiĢtir Bu youmlnetmelik değiĢiklikleri ile oumln CcedilED yok edilmiĢ ilgili kamu kurum ve kuruluĢlarından goumlruumlĢ alma koĢulları da buumlrokrasiyi yok etme bahanesi ile kaldırılmıĢtır Yine bu youmlnetmelik değiĢiklik-leri ile CcedilED suumlreci kolaylaĢtırılmıĢ CcedilED‟e tabi iĢkollarının sayısı daraltılmıĢtır Pet-rol jeotermal kaynak ve maden arama ccedilalıĢmaları gemi soumlkuumlm tesisleri nuumlkleer tesisler tehlikeli atık ara depo tesisleri bile oumlzel sektoumlr talepleri ile CcedilED kapsamı dıĢına ccedilıkarılmıĢtır Bu iĢkolları ise nadiren verilen CcedilED olumsuz kararlarının en ccedilok ccedilıktığı iĢkollarıdır

Yine mevcut youmlnetmeliklere goumlre enduumlstri kuruluĢları bdquoemisyon izini‟ almak zorun-dadır 2006 yılında yayınlanan bdquoEnduumlstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirlili-ğinin Kontroluuml Youmlnetmeliğine‟ goumlre tesisin planlama aĢamasında emisyon oumln izini ccedilalıĢma aĢamasında ise emisyon izini almaları gereklidir Ancak youmlnetmeliğin bu accedilık huumlkmuumlne karĢın bir ccedilok sanayi kuruluĢu emisyon izini olmadan ccedilalıĢmaktadır Bu durum enduumlstri kaynaklı hava kirliliğinin boyutlarını arttırmaktadır Oumlrneğin Ġzmir‟in Aliağa ilccedilesinde yapılan bir ccedilalıĢmada rafineri petrokimya ve demir-ccedilelik sektoumlrlerindeki tesislerden ccedilok az sayıda tesisin youmlnetmeliğe goumlre emisyon izin iĢlemlerini tamamlayarak ldquoemisyon iznirdquo alabildiği goumlruumllmuumlĢtuumlr

2004 yılında yayımlanan bdquoSu Kirliliğini Kontroluuml Youmlnetmeliği‟ enduumlstri kuruluĢları-na ccedilıkarttıkları atık suyun niteliğine goumlre oumln arıtma koĢulu getirmiĢtir Atık suların-da tehlikeli atık sınıfı atığı bulunan sanayi tesisleri bu atıkları iccedilin bdquoTehlikeli Madde-lerin Su ve Ccedilevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontroluuml Youmlnetmeliği‟ huumlkuumlmleri


14

kapsamında Tehlikeli Madde DeĢarj Ġzin Belgesi iccedilin ilgili idareye baĢvurmak zo-rundadır

Uumllkemizdeki enduumlstri kaynaklı ccedilevre kirliliğini oumlnlemeye doumlnuumlk mevzuatın eksikleri olmasına karĢılık daha buumlyuumlk sorun eksik ve yetersizliklerine karĢın bu mevzuatın bile tam olarak uygulanmamasıdır bdquoSerbest piyasa ekonomisinin kuralları‟ gereği pazar kapma yarıĢında maliyet unsuru oumln plana ccedilıkmakta ve maliyeti duumlĢuumlrmek iccedilin ilk anda feda edilen ise ccedilevre olabilmektedir

E ENDUumlSTRĠYEL SEKTOumlRLERĠN CcedilEVRE VE SAĞLIK ETKĠLERĠ

Enduumlstri (sanayi) devamlı veya belli zamanlarda makine ve benzeri araccedillar kul-lanarak bir madde veya guumlcuumln niteliğini veya biccedilimini değiĢtirerek toplu uumlretimde bulunan faaliyet dalıdır Enduumlstri devrimi 18 Yuumlzyılın ortalarında Ġngiltere‟de bir dizi zeki buluĢun makinaların uumlretimde kullanılmasının yolunu accedilmasıyla baĢla-mıĢtır Uumlretim suumlrecinde insan veya hayvan guumlcuumlnuumln yerini giderek artan oranda koumlmuumlruumln yakılmasıyla elde edilen enerji almıĢ bu enerjinin yeni makinaları ccedilalıĢ-tırması makinaların giderek yaygınlaĢması ve suumlreccedil iccedilinde enerji kaynağı olarak diğer fosil yakıt tuumlruuml olan petroluumln devreye girmesi insan ve ccedilevre iccedilin sonun baĢ-langıcı olmuĢtur

Sermayenin dur durak bilmeyen kar hırsı uumlretimin ve buna koĢut olarak tuumlketimin artırılmasını uumlretim artıĢının karĢılanabilmesi iccedilin daha ccedilok kaynak kullanılmasını ve ccedilevreye daha ccedilok atık verilmesini beraberinde getirmiĢtir Daha ccedilok kaynak kullanımı doğanın giderek artan biccedilimde yıkımına ve yenilenemeyen kaynakların hızla tuumlkenmeye baĢlamasına yol accedilmıĢ atıkların verildiği alıcı ortamlar olan hava su ve toprak giderek daha ccedilok kirlenmiĢtir Hızlı ve kontrolsuz enduumlstrileĢme do-ğanın daha ccedilok kirlenmesine neden olurken baĢta insanlar olmak uumlzere tuumlm canlı-lar giderek daha ccedilok ccedilevresel etkene (fiziksel kimyasal biyolojik sosyal) maruz kalmaya baĢlamıĢlardır Bu suumlreccedilte hastalık oumlruumlntuumllerinin değiĢtiği kronik hastalık-ların ve oumlzellikle kanserlerin arttığı goumlzlenmiĢtir Bu goumlzlemlere oumlnceleri ldquoduumlnyanın geccedilmiĢ doumlnguumllerinde de var zatenrdquo denilerek oumlnemsenmeyen ancak bilimsel veri-lerin yoğunluğu karĢısında insan eliyle oluĢturulduğu itiraf edilen kuumlresel ısınma ve buna bağlı geliĢen iklim değiĢikliği de eklenmiĢtir Ccediluumlnkuuml kuumlresel ısınmaya neden olan sera gazları oumlnemli duumlzeylerde enduumlstriyel etkinlikler sonucunda uumlretilmekte-dir

Ccedilevre kirlenmesi bozulması ve doğal kaynakların tuumlketilmesinde sanayi ccedilok oumlnemli bir paya sahip olmakla birlikte tek etken değildir Bu sebeple ccedilevre politi-kalarının oluĢturulması baĢta sanayi olmak uumlzere diğer temel sektoumlr faaliyetlerini kapsayacak bir buumltuumlnluumlk iccedilinde ele alınmalıdır(Tuumlrkiye Ccedilevre Atlası-Ccedilevre ve Orman Bakanlığı) Ccedilevre kirliliğinin en oumlnemli kaynaklarından birisi de tartıĢıl-maz olarak enduumlstriyel kuruluĢlardır SanayileĢme ve geliĢmenin sonucu olarak birccedilok sınai kuruluĢ amacı doğrultusunda ve oumlzellikle uumlretim faaliyetleri esnasında yeterli oumlnlemleri almadan hava su ve toprağa verdikleri katı sıvı veya gaz halin-deki atık ve artıklarla ccedilevreyi yoğun bir Ģekilde kirletmektedir Ancak değiĢik mal ve mamul uumlreten tuumlm enduumlstriyel kuruluĢları kirletici ana kaynak olarak saymak soumlz konusu olmakla birlikte ccedileĢitli sektoumlrlerin alıcı ortamlara verdikleri ccedilok ccedileĢitli atık artık ve emisyon yuumlkuuml ağırlıklarına goumlre bir sıralama yapılması muumlmkuumln ol-maktadır (Tuumlrkiye Ccedilevre Atlası-Ccedilevre ve Orman Bakanlığı)

Ccedilevre kirlenmesine sebep olan ve aynı zamanda bir uumllke ekonomisi accedilısından oumlnemli olan sektoumlrleri Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr


15

a Sanayi Sektoumlruuml

b Enerji Sektoumlruuml

c Madencilik Sektoumlruuml

d Tarım Sektoumlruuml

e YerleĢim Alanları

f Altyapı ve UlaĢım Sektoumlruuml

g Turizm Sektoumlruuml

Ccedilevredeki fiziksel kirlenme ve bozulma hava su ve toprak kirlenmesi olarak sınıf-landırılabilirse de bunlar ccedilok ccedilabuk birbirine doumlnuumlĢebilir Ccediluumlnkuuml ekolojik dengenin bir parccedilasındaki bozulma buumltuumln sistemin yapısını olumsuz youmlnde etkiler Bunun iccedilin ccedilevre kirlenmesini sadece hava su ve toprak kirlenmesinden ibaret saymak hatalı bir yaklaĢım olur (Tuumlrkiye Ccedilevre Atlası)

Hava ve suya atılan farklı nitelikte kirletici parametreler dikkate alınarak Tuumlrkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Ccedilevre Kurulu tarafından 1993 yılında hazır-lanmıĢ olan bir raporda bazı enduumlstriyel etkinliklerin ccedilevresel etkileri bir ekli tablo-da (ek 1) verilmiĢtir (Tuumlrkiye Ccedilevre Atlası-Ccedilevre ve Orman Bakanlığı)

Tablo 4 Bazı Enduumlstriyel Faaliyetlerin Ccedilevresel Etkileri

Sanayi kuruluĢlarının uumlretim alanları ne olursa olsun ccedilevre kirliliğinin oumlnlenmesi-ne youmlnelik tesislerin kuruluĢ ve iĢletme maliyetlerinin ccedilok yuumlksek olması nedeni ile ccedilevre kirliliğini oumlnlemeye youmlnelik ccedilalıĢmalarda oumlnemli eksiklikler bulunmaktadır Eğer bu alanda giriĢim yapılıyorsa oumlncelik atıkların iccedilindeki değerli maddelerin geri kazanılarak değerlendirilmesine youmlnelik yatırımlara oumlncelik verilmektedir Boumlylelikle atıkların ccedilevreye vereceği zarar bir miktar azaltılmakta ek olarak eko-nomik yararlar da sağlanmaktadır Geri kazanılamayanlar ise alıcı ortamlara ve-rilmektedir Var olan mevzuat bu alanda gerekli yatırımların yapılması accedilısından yeterli olamamaktadır


16

Ccedilimento enduumlstrisi

Ccedilimento enduumlstrisi uumlretim suumlrecinde oluĢan yuumlksek sıcaklık tozluluk alerjik mad-deler ve guumlruumlltuuml nedeniyle ccedilalıĢanları (850 000 kiĢi) uumlrettiği toz baca emisyonla-rındaki atık gazlar ve toksik kimyasallarla da ccedilevreyi ve ccedilevrede yaĢayan halkı olumsuz youmlnde etkilemektedir

Bir ton ccedilimento uumlretebilmek iccedilin yaklaĢık 15 ton hammadde 03 ton hava 6 gigajuumll yakıt kullanılırken 094 ton karbon dioksit de atmosfere salınır Ccedilimento enduumlstrisinde geliĢen teknolojiler uyarınca enerji ve yakıt tasarrufu sağlamak uumlretim ve karlılığı artırmak ve kirletici emisyonları kontrol altına alabilmek amacıy-la son yıllarda ccedilok kademeli oumln ısıtıcılı ve prekalsinasyonlu yuumlksek kapasiteli doumlner fırınlar sistemine geccedililmektedir

Ccedilimento uumlretimiyle iliĢkili temel ccedilevre sorunları havaya verilen emisyon ve enerji tuumlketimidir Atık su deĢarjı ise genellikle sınırlıdır Ccedilimento enduumlstrisinde ham-madde ccedilıkarılması toprak kullanımını ve biyoccedileĢitliliği olumsuz etkilemektedir

Ccedilimento enduumlstrisi duumlnya birincil enerji tuumlketiminin 2‟sini oluĢturmaktadır ve duumlnyadaki insan kaynaklı CO2 emisyonunun 5‟i ccedilimento enduumlstrisi kaynaklıdır Ccedilimento enduumlstrisinde kullanılan geleneksel fosil yakıtlar koumlmuumlr ve ağır fueloil‟dir Yanabilir evsel atıkların ve diğer enduumlstrilerden kaynaklanan atıkların ve hatta tehlikeli atıkların (oumlrneğin atık solventler kullanım suumlresi dolmuĢ araccedil lastikleri atık plastikler artık yağlar toksik kimyasallar pestisitler vb) ccedilimento fabrikaların-da yakıt olarak kullanımı atıkların miktarının azaltılmasına ve enduumlstriyel atık so-rununa bir ccediloumlzuumlm olarak goumlruumllebilmesine karĢın yarattığı ccedilevresel kirlilik bu ola-nakla karĢılaĢtırılamayacak kadar buumlyuumlktuumlr Duumlnyada ccedilimento uumlretiminin artması-na paralel olarak bu yakma suumlreccedilleri sonucunda gittikccedile artan duumlzeylerde kalıcı organik kirleticilerin (KOK) ve parccedilalanmaya direnccedilli biyoakuumlmuumllatif (vuumlcutta bi-rikme oumlzelliği olan) toksik kimyasalların ve istenmeyen yan uumlruumlnlerinin doğaya salınımı da artmakta ccedilevre ve insan sağlığı accedilısından doğrudan ve dolaylı maruzi-yetler (gıda zincirine girerek) nedeniyle ccedilok buumlyuumlk zararların oluĢumu riski de gi-derek buumlyuumlmektedir

Ccedilimento uumlretiminden kaynaklanan tozların hammadde ocaklarından baĢlamak uumlzere hammaddenin taĢınması kırılması stoklanması oumlğuumltuumllmesi ve piĢirilmesi ile alccedilı ve katkı maddeleri katılıp tekrar oumlğuumltuumllerek paketlenmesine kadar geccedilen her aĢamada atmosfere partikuumll madde emisyonu olarak yayılması kaccedilınılmaz bir sonuccediltur Ccediluumlnkuuml ccedilimento uumlretiminde hem ara maddeler hem de son uumlruumln olan ccedilimento toz halindedir

Ccedilimento uumlretiminden kaynaklanan ve ccedilevreye yayılan en oumlnemli emisyonlar sıra-sıyla ccedileĢitli partikuumll maddeleri hammadde tozu koumlmuumlr tozu klinker tozu farin tozu alccedilı ccedilimento tozu doumlner fırında veya kurutma iĢlemlerinde kullanılan yakıt-lardan oumlğuumltuumllmuumlĢ toz koumlmuumlr fuel-oil veya doğal gazdan ccedilıkan normal yanma uumlruumlnleri olan SOx NOxdir

Ccedilimento enduumlstrisi yarattığı partikuumll ve gaz kirliliği yanında kullanılan hammadde-lere ve oumlzellikle alternatif yakıt olarak kullandığı maddelere bağlı olarak baĢta ar-senik kadmiyum nikel krom bakır cıva kurĢun mangan selenyum vanadyum ccedilinko gibi birccedilok metalin ccedilevreye yayılarak ccedilevre kirliliği (hava su ve toprak kirlili-ği) oluĢmasına yol accedilar Bu metallerin doğrudan solunum yoluyla ve dolaylı ola-rak beslenme zinciri aracılığıyla insan ve diğer canlılar tarafından alınmasıyla farklı sistem veya organ kanserlerine değin varan olumsuz sağlık etkilerine neden olur


17

Demir-ccedilelik enduumlstrisi

Uumllkemizde 2005 yılında 18 milyon ton olan demir-ccedilelik uumlretiminin 2013 yılında 33 milyon tona ulaĢması beklenmektedir

Demir-ccedilelik enduumlstrisi duumlnyada en ccedilok enerji tuumlketen sanayi alanlarından birisidir Demir-ccedilelik uumlretimi sırasında enerji koumlmuumlr doğalgaz elektrik ve yakıt yağı kulla-nılarak doğrudan tuumlketilir Demir-ccedilelik enduumlstrisinde doğrudan enerji tuumlketiminden kaynaklanan karbondioksit emisyonları kuumlresel karbondioksit emisyonlarının 7‟sini oluĢturduğu oumlngoumlruumllmektedir (TOBB Ġklim DeğiĢikliği Raporu)

Petrokimya enduumlstrisi

Rafinerilerden gelen atıklar ham petroluumln kalitesine prosese ve kullanılan teccedilhizata bağlı olarak değiĢik oumlzellikler taĢır Rafineri ccedilıkıĢ sularındaki esas kirleticiler petrol ve onun bileĢenleridir Askıda mineral katılar (kum kil gibi) anorganik asitler baĢ-lıca kirleticilerdir Bu kirleticilerin oumlzellikleri sadece rafineri prosesine ve kullanılan teccedilhizata bağlı değil aynı zamanda ham petroluumln kalitesine de bağlıdır Atıklar pompalama tuz giderme distilasyon fraksiyonlama alkilleme ve polimerizasyon iĢlemlerinden gelir Bu atıklar buumlyuumlk hacimde askıda ve ccediloumlzuumlnmuumlĢ katı madde yağ mum suumllfitler kloruumlrler merkaptanlar fenolik bileĢikler krezilatlar ve bazen buumlyuumlk miktarda ccediloumlzuumlnmuumlĢ demir ihtiva ederler (Ccedilevre Atlası)

Petrokimya enduumlstrisinin hava kirliliği su kirliliği toprak kirliliği ve guumlruumlltuuml kirliliği oluĢturması soumlz konusudur

Hava kirleticiler kuumlkuumlrtluuml hidrojen azot oksitler kuumlkuumlrt oksitler suumllfuumlrler suumllfatlar ve partikuumller maddelerdir Bunlardan kuumlkuumlrtluuml hidrojen ve azot oksitler asit yağ-muruna yol accedilarak youmlrede ekolojik dengenin bozulmasına neden olmaktadır Bu doumlnuumlĢuumlm hem insan sağlığını olumsuz etkilemekte hem de youmlrenin tarımsal uumlreti-mine zararlar vermektedir Ayrıca asit yağmurları youmlrenin su kaynakları uumlzerinde asitleĢtirici etki yaratmaktadır Doğaldır ki belirtilen bu hava kirliliği oumlgeleri insanda sağlık sorunları yaratmaktadır Bu sağlık sorunları solunum yolu mukozasındaki siliya‟ların yok olması mukusun atılamaması alveollerde iĢlev kaybı ve harabiyet ve akciğerlerin dıĢ etkenlere karĢı korumasız kalması biccediliminde goumlzlenir Bu olum-suz zemin uumlzerinde ise solunum sistemi enfeksiyonlarına yatkınlık allerjik solunum sistemi hastalıklarında artıĢ allerjik solunum sistemi hastalıklarında alevlenmeler kronik-obstruumlktif akciğer hastalığında artıĢ kronik-obstruumlktif akciğer hastalıklarında alevlenmeler goumlzde irritasyon solunum sistemi kanserleri solunum ve dolaĢım sistemi hastalıklarının morbidite ve mortalitesinde artıĢ geliĢir

Akrilonitril Akut etkilenimde solunum sisteminde irritasyon (tahriĢ) baĢdoumln-mesi bulantı-kusma korneal hasar konvuumllziyon ve koma ile oumlluumlme kadar giden bir tablo oluĢabilir Kronik etkilenimde ise baĢağrısı baĢdoumlnmesi bulantı-kusma bitkinlik korku endiĢe akciğer kanseri riskinde artma gastrointestinal sistem kan-serlerinde artma goumlruumllebilir

Hidrojen siyanuumlr akut etkilenimde baĢdoumlnmesi bulantı hızlı solunum algılama kaybına kronik etkilenimde ise tiroid fonksiyonlarının baskılanması noumlropati optik atrofi goumlruumllebilir

Benzen Akut etkilenimde narkotik etki merkezi solunum felci denge duygu koordinasyon bozukluğu baĢağrısı halsizlik yorgunluk dalgınlık bilinccedil kaybı uzun suumlren sinirlilik uykusuzluk ve kas yorgunluğu kronilk etkilenimde goumlz ve mukozalarda irritasyon (tahriĢ) dermatitler (ciltte yağsızlaĢmaya bağlı) nevraste-


18

nik yakınmalar parestezi (duyu bozukluğu) anemi hemopoetik sistem kanserleri ortaya ccedilıkabilmektedir

Toluen Akut etkilenimde narkotik etki merkezi solunum felci denge duygu koordinasyon bozukluğu baĢağrısı halsizlik yorgunluk dalgınlık bilinccedil kaybı sinirlilik uykusuzluk kas yorgunluğu Kronik etkilenimde mukoz membranlarda irritasyon (tahriĢ) baĢağrısı baĢdoumlnmesi bulantı alkol intoleransı otoimmun has-talıklar

Ksilen Akut etkilenimde Yorgunluk baĢdoumlnmesi sarhoĢluk Kronik etkilenimde halsizlik yorgunluk baĢ ağrısı baĢ doumlnmesi bulantı kusma uykusuzluk hafıza kaybı sistemi sorunları merkezi sinir sistemi fonksiyonlarında bozukluk kadınlarda adet bozuklukları kan tablosunda değiĢme

Metanol Mukoz membranlarda irritasyon (tahriĢ) baĢağrısı baĢdoumlnmesi bulan-tı kusma kulak ccedilınlaması optik sinir harabiyeti

Hidroklorik asit Ciltte korozyon mukoz membranlarda irritasyon larenjit glottis oumldemi bronĢit

Hidrazin Goumlz burun ve solunum sisteminde irritasyon dermatit santral sinir sistemi harabiyeti hematopoetik sistem toksisitesi (hemolitik) karaciğer dejene-rasyonu (yağlı) boumlbrekte toksik etkilenim hayvan deneylerinde karsinojenik etki

TaĢ ocakları

TaĢ ocaklarında iĢ akım Ģeması aĢağıdaki gibidir

ĠĢletmenin etkileri iki ana baĢlıkta toplanabilir Bunlar

1 Ccedilevreye youmlnelik etkiler

a Estetik bozulma

b Ekosistemin zarar goumlrmesi

c Tozluluk

d) Su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi

Sıyırma (alandaki yeşil oumlrtuumlnuumln

yok edilmesi)

Cevher alanındaki bitkisel toprağın

kaldırılması

Patlatma (cevherin yerinden

soumlkuumllmesi)

Kırma (cevherin kuumlccediluumlk parccedila-

lar haline getirilmesi)

Eleme (farklı boyutlarda

tanecikler şeklinde ayrılma-sı)

Taşıma (cevherin işletme tesi-

sine taşınması)

Toz-Guumlruumlltuuml


19

2 Ġnsan sağlığına youmlnelik etkiler

a) Hava kirliliği

b) Guumlruumlltuuml kirliliği

c) Vibrasyon

d) Ruh sağlığına etkiler

Estetik bozulma

Cevher ccedilıkarımı sırasında gerccedilekleĢtirilen sıyırma iĢlemi sonrasında doğal bitki oumlrtuumlsuuml tamamen ortadan kalkacağı ve accedilık maden ocağı iĢletilmesi suumlrecinde belli boyutlarda katmanlar halinde yuumlzey yapay olarak yeniden Ģekillendirileceğinden topografyanın ve bitki dokusunun yok olması sonucu oumlnemli bir estetik bozulma gerccedilekleĢmektedir

Ekosistemin bozulması

Sıyırma iĢlemi ve accedilık maden ocağı ccedilalıĢmalarının doğal bitki oumlrtuumlsuumlnuuml ve yuumlzey Ģeklini bozacağı boumllgedeki flora ve faunayı yok edeceği accedilıktır Bozulan flora ve faunanın ise iĢletme oumlmruumlnuuml tamamladıktan sonra belirtilen rehabilitasyon suumlreccedil-lerinde yeniden oluĢturulması imkansızdır Bu bozulmaların uzun erimde daha buumlyuumlk ccedilevresel sorunları tetiklemesi beklenmelidir

Tozluluk

Cevherin ccedilıkarılması taĢınması kırılması depolanması ve satıĢ sonrası yeniden yuumlkleme ve taĢıma suumlreccedillerinde hem ccedilalıĢan sağlığı accedilısından hem ccedilevresinde yaĢayanlar accedilısından ve hem de habitat accedilısından oumlnemli bir risk haline getirmek-tedir YerleĢim yerindeki bitkiler ve tesis ccedilevresindeki bitkiler accedilısından tozluluğun beslenme ve buumlyuumlme sorunları yaratması ve bitki oumlluumlmlerinin gerccedilekleĢmesi kaccedilı-nılmaz olacaktır

Su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi

Cevher ccedilıkarılması sırasında kullanılacak dinamitlerin patlatılmasının oluĢturacağı jeolojik yapılardaki bozulmalar nedeniyle yer altı su yapılanmalarında (akifer) bo-zulmalar yaĢanabileceği literatuumlr taramasında ortaya ccedilıkan olumsuz etkilerden birisidir Ayrıca oumlzellikle yakın ccedilevredeki yuumlzeysel su kaynaklarının da hava hare-ketleriyle taĢınacak kirletici etkenlerden etkilenmesi beklenir

Ġnsan sağlığına etkiler

Hava kirliliği

Uumlretim suumlrecinin en oumlnemli parccedilası olan cevherin ccedilıkarılmasından satıĢına kadar olan suumlreccedilte oluĢan toz ve taĢıma sırasında oluĢan egzos emisyonları hava kirlili-ğine neden olmaktadır Bu kirlilikten iĢyeri ortamında ccedilalıĢanlar ve tesisin ccedilevre-sinde yaĢayanlar ciddi boyutta olumsuz etkilenir Olumsuz etkiler suumlreccedil iccedilinde aĢa-ğıdaki Ģekilde belirtilen solunum sistemi savunma sistemlerini etkisizleĢtirerek bi-reyleri hava kirletici etkilere accedilık hale getirir ve hava kirliliğinin insanlar uumlzerindeki etkileri giderek artar


20

Bu olumsuz etkilenim sonucu ortaya ccedilıkması beklenen sağlık sorunları Ģunlardır

Solunum sistemi enfeksiyonlarına yatkınlık

Allerjik solunum sistemi hastalıklarında alevlenmeler

Kronik obstruumlktif akciğer hastalığında alevlenmeler

Goumlzde irritasyon

Solunum sistemi kanserleri

Solunum ve dolaĢım sistemi hastalıklarının morbidite ve mortalitesinde

artıĢ

Tozluluk

Uumlretim suumlreccedilleri alınacak tuumlm oumlnlemlere karĢın oluĢacak toz hava kirliliğinin en oumlnemli bileĢenidir ve en oumlnemli sağlık sorunlarının ortaya ccedilıkmasına yol accedilacak niteliktedir Toz ccedilok duumlĢuumlk duumlzeylerde bile sağlık sorunlarına neden olan bir hava kirletici etkendir Bu nedenle hem kısa suumlreli hem de uzun suumlreli ortalama kon-santrasyon iccedilin bilimsel kaynaklarda oumlnerilen bir eĢik değer yoktur (her ne kadar mevzuatta sınır değerler tanımlanmıĢ olsa da) Yani havadaki solunabilir tozun yoğunluğu ne olursa olsun sağlık etkileri ortaya ccedilıkabilir

Hava

Burun kılları

(10μ ve daha buumlyuumlk

tanecikler tutulur)

Mukozadaki siliyalar

ve uumlzerindeki mukus

(10μ - 2μ arası

tanecikler tutulur)

Hava kirliliği

Savunmanın

yıkılması


21

Kısa erimli (akut) etkileri

Solunum sistemi enfeksiyonlarına yakalanma olasılığında artıĢ ve hastalık-ların iyileĢme suumlrecinde uzama

Hastanelerin acil servislerine solunum sistemi hastalıkları nedeniyle baĢvu-rularda artıĢ

Solunum sistemi hastalıklarında alevlenmeler

BronĢ geniĢletici ilaccedil (bronkodilatatoumlr) kullanımında arıĢ

Oumlksuumlruumlk prevalansında (goumlruumllme sıklığı) artıĢ

Uzun erimli etkileri

Kalp damar hastalıkları ortaya ccedilıkmasında ve hastaların oumlluumlm hızında artıĢ

Miyokard infraktuumlsuumlnde artıĢ

Solunum sistemi hastalıklarının ortaya ccedilıkmasında ve hastaların oumlluumlm hı-zında artıĢ

Amfizem

Kronik bronĢit

(kronik obstruumlktif akciğer kastalığı) KOAH

Kronik Obstruumlktif Akciğer Hastalığı (KOAH)

Pnoumlmokonyozlar

Kriptojenik fibrotik alveolitis (hastalığın etiyolojisinde ccedilevresel toza maruzi-yet oumlnemli bir etken olarak kabul edilmektedir)

Akciğer fonksiyonlarında azalma ve buna bağlı efor dispnesinde (hızlı yuuml-ruumlme yokuĢ ccedilıkma vb iĢler sırasında solunum yetmezliği) artıĢ

Sağlık hizmetlerinin kullanımı ve ilaccedil tuumlketimi artıĢı nedeniyle uğranacak ekonomik kayıplar

Silika kum kaya ve mineral kayaccedillarının yapısında yer alan temel unsurdur Yer kabuğunda ikinci en sık bulunan mineraldir Kristal silikaya maruziyet silikozis krkronik bronĢit bazı bağ doku hastalıkları ve akciğer kanserine neden olur Ġnsan karsinojeni olarak sınıflanmaktadır ve sistemik otoimmun hastalıklarla iliĢkili bu-lunmuĢtur

TaĢ ocağı uumlretim suumlrecinde ortaya ccedilıkan toz iccedilindeki silika oumlnemli bir sağlık sorunu kaynağıdır Epidemiyolojik araĢtırmalar silika tozuna maruziyetin radyolojik ola-rak silikozis bulgularının geliĢmediği doumlnemlerde bile solunum yollarında daral-maya neden olduğunu goumlstermektedir Silika tozuna kuumlmuumllatif maruziyet ile solu-num yollarındaki daralma arasındaki iliĢki silikozisten bağımsız olarak ortaya ccedilık-maktadır

Deneysel ve klinik araĢtırmalar silikanın da iccedilinde yer alabildiği mineral tozların tuumlm kuumlccediluumlk hava yollarında kuumlccediluumlk lezyonlara yol accediltığını en ccedilok da bronĢioller ve alveoler kanalların membranoumlz duvarlarını etkilediğini ortaya koymaktadır CcedilalıĢ-malar silika tozuna maruziyetin kuumlccediluumlk hava yollarında fibrotik lezyonlara neden olduğunu daha ccedilok respiratuvar ve membranoumlz bronĢiollerin duvarlarını daha az olarak da alveoler kanalları etkilediğini ortaya koymaktadır Bu değiĢiklikler solu-num yollarında daralmaya neden olmaktadır

Madencilerde yapılan bir araĢtırmada hem sigara iccedilen ve hem de iccedilmeyenlerde kuumlmuumllatif toz maruziyetinin artmasıyla yaĢ boy ve sigara iccedilme durumuna goumlre


22

standardizasyon yapıldıktan sonra bile akciğer fonksiyonlarında (FEV1ve FEV1FVC oranlarında) azalma olduğu ortaya konmuĢtur Oumlzetle epidemiyolojik araĢtırmalar sigara iccedilme durumundan bağımsız olarak silika tozuna maruz kalan tuumlm bireylerde solunum yollarında daralma bulguları (FEV1 ve FEV1FVC‟de ka-yıplar) saptandığını ortaya koymaktadır Bu bulgular daha ccedilok silikosize bağlı rad-yolojik bulguları olmayan genccedil iĢccedililerde goumlruumllmektedir

AraĢtırmalar silika maruziyetinin yoğunluk ve suumlresinin artmasıyla kronik bronĢit prevalansı arasında iliĢkiler olduğunu goumlstermiĢtir

TaĢ ocağının faaliyetleri sonucunda ortaya ccedilıkan Solunabilir Kristalin Silika (Res-pirable Crystalline Silica) maddesine bağlı olarak maruziyet sonucunda silikozis geliĢmektedir Silikozis uzun yılları takiben geliĢen bir hastalık olmasına karĢın akut silikozis de goumlruumllebilir Aylar iccedilinde geliĢen ve oumlluumlmle seyreden bir formudur Uzun doumlnemli ağır maruziyet pnoumlmokonyozlara ve akciğer kanserine neden ola-bilmektedir KOAH da yine bu tozlara maruziyet sonucu geliĢebilen hastalıklar-dandır

Silikanın genotoksik etkilerini inceleyen Tuumlrkiye‟de yuumlruumltuumllmuumlĢ bir araĢtırmada silikaya maruz kalan iĢccedililerde hedef organ olan solunum yollarının bir bileĢeni olan burun epitel huumlcrelerinde mikronukleus sıklığının kontrol grubuna goumlre daha fazla olduğu belirlenmiĢtir Burun epitelyum huumlcrelerinde mikronukleus oluĢumu kontrol gurubuna goumlre 3 kat fazla iken kandaki lenfositlerde de 2 kat fazla bulun-muĢtur (Ccedilakmak Demircigil 2010) Mikronukleuslar DNA kırılmalarına bağlı oluĢ-tur ve genotoksisite goumlstergesidir DNA kırıkları kanser geliĢimiyle iliĢkilidir

Guumlruumlltuuml

Uumlretim yaptığı suumlrece oluĢturacağı ccedilevresel guumlruumlltuumlnuumln ccedilalıĢanlar kadar etrafındaki yerleĢim yeri sakinleri accedilısından da sağlık riski oluĢturması soumlz konusudur Bu etki-ler iĢitsel etkiler fizyolojik etkiler psikolojik etkiler ve performans etkileridir


23

II SANAYĠNĠN CcedilEVRE VE ĠNSAN SAĞLIĞINA ETKĠLERĠNĠN CcedilARPICI OumlRNEĞĠ DĠLOVASI

A DĠLOVASININ GENEL OumlZELLĠKLERĠ

Dilovası yuumlzoumllccediluumlmuuml accedilısından Kocaeli‟nin en kuumlccediluumlk ilccedilelerinden biridir Buna karĢılık sanayinin en yoğun olduğu ilccedilelerin baĢında gelmektedir Ġlccedile yuumlzoumllccediluumlmuuml-nuumln 40‟ını sanayi yerleĢimi oluĢturmakta bu oranı sırasıyla konut (25) ve or-manlık alan(35) takip etmektedir Ccedilanak biccedilimindeki topoğrafik yapısı bulunan ilccedilenin ekonomisi tamamen sanayiye dayanmaktadır Tuumlrkiye genelindeki 500 dev fabrikanın yaklaĢık 10‟u Dilovası boumllgesindedir Kocaeli ili genelinde sekizi aktif olmak uumlzere 15 adet Organize Sanayi Boumllgesi (OSB) iki adet serbest boumllge ve ikisi aktif durumda olan doumlrt Teknopark bulunmaktadır ve OSB‟lerin uumlccedilte biri-nin Dilovası boumllgesine yerleĢtiği izlenmektedir Boumllgede bir tanesi faal (Dilovası Organize Sanayi Boumllgesi) diğerleri yapım aĢamasında olan toplam beĢ ayrı OSB ve bir de kuumlccediluumlk sanayi sitesi bulunmaktadır Altyapı ccedilalıĢmaları suumlren organize sanayi boumllgeleri arasında kimya makine mermer ve koumlmuumlr organize sanayi boumll-geleri yer almaktadır Yeni yapılanmakta olan bu boumllgelerden sadece bir tanesi iccedilin(makine imalatı yapılacak olan OSB) 250 yeni kuruluĢun daha boumllgeye yer-leĢmesi beklenmektedir (Kanbak A 2011Tezkızan S 2009) Tuumlrkiye ima-lat sanayisi iccedilinde Ġstanbul‟dan sonra ikinci sıradaki yerini 20 yıldır koruyan Koca-eli‟nin Dilovası Ġlccedilesinde ilccedile sınırları iccedilerisinde bulunan koumlylerin arazileri OSB‟lerin kurulması suumlreci nedeniyle kamulaĢtırılmıĢtır ve bu nedenle tarım ve hayvancılığın geccedilim kaynağı olma oumlzelliğinin kaybolduğu belirtilmektedir Yeni kurulmakta olan OSB‟ler ile sanayi yoğunluğu ilccedilede artma eğilimindedir (Ccedilevre ve Boumllgesel Kalkınmada Dilovası Oumlrneği CcedilalıĢtayı Raporu ve Eylem Planı 2011) Boumlylece Dilovası buguumlne kadar yaĢadığı sanayileĢme yoğunluğu-nun daha da artacağı hatta deyim yerindeyse yeni bir ldquosanayi patlamasırdquo yaĢana-cak ldquocazibesini koruyanrdquo bir boumllge olarak yatırımcıları cezbetmektedir Ek olarak Ġstanbul-Ġzmir otoyolu Ġzmit Koumlrfezi koumlpruuml geccediliĢinin de boumllgeden olacağı duumlĢuumlnuumll-duumlğuumlnde artacak sanayi yoğunluğuna trafik yoğunluğunun da eĢlik etmesi soumlz konusudur Bu accedilıdan bakıldığında gerekli oumlnlem alınmadığı ve duumlzenlemeler yapılmadığı takdirde Dilovası‟nda yaĢanan sorunların daha da ağırlaĢacağını oumln-goumlrmek ccedilok zor değildir


24

Dilovası gerek buguumln gerekse de geccedilmiĢte bir ccedilok accedilıdan oumlnemli bir yerleĢim yeri olmuĢtur ldquoĠlccedilerdquo haline gelmesi yeni olsa da boumllgedeki yerleĢimin tarihi oldukccedila eskiye antik doumlneme kadar uzanmaktadır Dilovası Kaymakamlığı bilgilerine goumlre Dilovası‟nın bulunduğu boumllge Ġzmit Koumlrfezinin karĢı kıyıya en yakın yeridir Bu oumlzelliği ile tarihsel suumlreccedilte karĢı kıyıya en kısa ve hızlı yoldan ulaĢımın sağlandığı yer olma oumlzelliği kazanmıĢtır Guumlnuumlmuumlzde de yeni otoyol projelerinin bağlantı ve koumlpruuml geccediliĢinin bu boumllgeden yapılması planlanmaktadır 1955 yılında E-5 karayolunun boumllgeden geccedilmesiyle birlikte karayolu accedilısından da oumlnemi artan boumllge 60‟lı yılların baĢından itibaren sanayileĢme ile tanıĢmıĢtır Hızla buumlyuumlk sa-nayi tesisleri faaliyetine baĢlamıĢtır Seksen yılı ve sonrası hızla goumlccedil almaya baĢlayan boumllge 1986 yılında belde 2008 yılında da ilccedile olmuĢtur (Dilovası kaymakamlığı web sayfası Dilovası belediyesi web sayfası) Ġlccedileye bağlı 4 koumly bulunmaktadır Tuumlrkiye Ġstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nuumlfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı 2010 verilerine goumlre ilccedilenin nuumlfusu toplamda 44958‟dir Bu nuumlfusun 942‟si (42350 kiĢi) ilccedile merkezindedir (TUumlĠK web sayfası) Kocaeli Ġl Sağlık Muumlduumlrluumlğuuml kayıtlarında ise nuumlfus 41108‟dir (Kocaeli Ġl sağlık muumlduumlrluumlğuuml web sayfası)

Dilovası sanayileĢme ile birlikte goumlccedille de tanıĢmıĢtır Dilovası‟na goumlccedil iki boumlluumlm halinde incelenmektedir Birinci goumlccedil dalgası ilk buumlyuumlk sanayi kuruluĢlarının faali-yete geccediltiği 1967 yılıdır Ġkinci dalga ise 1987 yılında baĢlamaktadır Bu tarihlerde ldquobelediyerdquo haline gelen boumllge hem sanayici iccedilin hem de fabrikalarda iĢ bulma umuduyla baĢta guumlvenlik ve ekonomik olmak uumlzere ccedileĢitli sebeplerle yaĢadıkları yerlerden ayrılmıĢ birey ve gruplar iccedilin ccedilekici olmuĢtur Birbirinden farklı goumlccedil di-namikleri olan bu iki doumlnemle yaĢanan goumlccediller ikibinli yıllara dek suumlrmuumlĢtuumlr 1985 yılında nuumlfus 10 bin civarında iken 1990 yılında 19 bine 1997 yılında da 36 bine ccedilıkmıĢtır (httpwwwtaskdilovasicom) Boumllgede sanayileĢmeyi teĢvik eden unsurlar ldquosu ve enerji kaynaklarının nitelikli ve niteliksiz iĢguumlcuumlnuumln mevcut oluĢu ile deniz kara hava ve demiryolu ulaĢım avantajları haberleĢme ve ticaret imkacircn-larının kolaylığı bilgi merkezlerine ulaĢım kolaylığı ihracat ve ithalat limanlarına yakınlıkrdquo baĢlıklarında sıralanmaktadır Bin dokuz yuumlz yetmiĢlerde baĢlayan ve 1980 sonrası artan bir eğilimle Ġstanbul‟da faaliyet goumlsteren birccedilok sanayi kuruluĢu ldquoĠstanbul metropoluumlnde sanayi etkinliklerinin desantralize olması ile Ġstanbul‟un doğu yakasında baĢta Gebze-Dilovası olmak uumlzere Koumlrfez Derince Ġzmit ve daha doğuda Adapazarı gibi merkezlererdquo youmlnelmiĢtir Boumlylece Dilovası ldquoCcedilorlu-Sakarya sanayi kuĢağındardquo yer almasının yanında gerek Ġstanbul‟un bir alt boumllgesi gibi goumlruumllmesi gerekse de ldquoĠstanbul‟dan ccedilıkan sanayi tesislerinin youmlneldiği bir alan olarak geniĢ ve ucuz araziye ihtiyaccedil duyan oumlzellikle kirletici sanayi kollarının yo-ğunlaĢtığı bir sanayi boumllgesi haline gelmiĢtirrdquo (Tezkızan S 2009)

Dilovası‟na kurulu sanayinin Organize Sanayi Boumllge-si(OSB) haline gelmesi suumlreci ldquo4562 Sayılı Organize Sanayi Kanununun sanayiciye sun-duğu imkanlardan faydala-nılmasırdquo amacıyla 90‟lı yılla-rın baĢında baĢlamıĢtır 1998 yılında Resmi Gazete‟de OSB ilan edilmiĢ ilan edildikten doumlrt yıl sonra 2002 yılında da doumlnemin Sanayi ve Ticaret


25

Bakanlığı tarafından onaylanmıĢtır Dilovası OSB web sayfası verilerine goumlre Di-lovası Organize Sanayi Boumllgesi yaklaĢık 822 hektarlık bir alana kurulmuĢ kuzey ve doğudan D-100 Karayolu ve batısında TEM bağlantısı Demiryolu taĢımacılığına uygun bağlantıları oumlzellikle boumllge sınırlarında bulunan 8 adet kuru ve sıvı yuumlk tahmil ve tahliyesine uygun yuumlksek liman kapasitesiyle faaliyet goumlstermektedir Dilovası OSB‟de 300‟e yakın buumlyuumlk ve orta oumllccedilekli sanayi kuruluĢunun bulunduğu ve bunlar arasında 193 sanayi kuruluĢunun faal olduğu ve bu kuruluĢlarda yakla-Ģık yirmi bin kiĢinin ccedilalıĢtığı belirtilmektedir OSB‟de ağırlıklı olarak metal ve kimya sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren kuruluĢlar bulunmaktadır Adı geccedilen web sayfasında Dilovası OSB‟nin ldquoyatırımcı iccedilin caziprdquo yanları Ģu Ģekilde ifade edilmektedir ldquoBoumll-ge TEM Otoyoluna ve D-100 Devlet Karayoluna direkt bağlantısı iccedilinden geccedilen demiryolu hattı limanları ve Kurtkoumly Sabiha Goumlkccedilen Havaalanına yakınlığı ile oumlzel bir konumda bulunması Gebze Petro Kimya İhtisas Guumlmruumlk Muumlduumlrluumlğuuml ve Gebze Guumlmruumlk Muumlduumlrluumlğuuml faaliyetini boumllgemiz iccedilinde suumlrduumlrmesi yatırımcıların yer seccediliminde oumlnemli bir rol oynamaktadırrdquo (Dilovası OSB web sayfası)

Sağlık Bakanlığı‟nın ldquoTuumlrkiye‟de Kanser Kontroluumlrdquo baĢlıklı belgesinde Kocaeli Di-lovası Boumllgesi Oumln Raporu boumlluumlmuumlnde boumllgedeki sanayi kuruluĢlarına iliĢkin bazı veriler paylaĢılmıĢtır Buna goumlre Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yuumlruumltuumllen ve raporda yılı belirtilmeyen bir ccedilalıĢma sonuccedilla-rına goumlre Dilovası OSB‟de 36 adet birinci sınıf GSM‟den (gayri sıhhi muumlessese) yer almakta ve bunların yarısının ruhsatı bulunmamaktadır Ġkinci sınıf GSM ise 39 adettir ve bunlardan 12‟si ruhsatsızdır Aynı ccedilalıĢmada emisyon izinleri de ince-lenmiĢtir 36 birinci sınıf GSM‟den 15‟inde 39 ikinci sınıf GSM‟den 36‟sında emisyon izni bulunmadığı belirtilmiĢtir (Tuncer AM Oumlzen E 2007) Bilindiği gibi mevzuatımıza goumlre gayrı sıhhi muumlessese ldquoccedilevresinde bulunanlara fiziki ruhi ve sosyal youmlnlerden az veya ccedilok zarar veren veya vermesi muhtemel olan ve do-ğal kaynakların kirlenmesine neden olabilecek muumlesseselerrdquo olarak tanımlanmak-tadır Bu kapsamda birinci sınıf gayri sıhhi muumlesseseler ldquomeskenlerden ve insan-ların ikametine mahsus diğer yerlerden mutlaka uzak bulundurulması gereken muumlesseselerrdquo ikinci sınıf gayri sıhhi muumlesseseler ise ldquomeskenlerden ve insanların ikametine mahsus diğer yerlerden kurulca oumlnerilip Valilikccedile uygun goumlruumllecek bir uzaklıkta yapılması gereken muumlesseselerrdquo biccediliminde sınıflandırılmaktadır Sunulan verilerde de goumlruumllduumlğuuml gibi Dilovası emisyon izni olmayan ve ruhsatı olmayan buumlyuumlk sanayi kuruluĢlarının bulunduğu bir boumllgedir


26

B DĠLOVASIrsquoNDA FAALĠYET GOumlSTEREN SANAYĠ KURULUġLARI

Eski adıyla Kocaeli Ccedilevre ve Orman Muumlduumlrluumlğuuml tarafından yayımlanan Kocaeli Ccedilevre Durum Raporu 2009 belgesinde Dilovası Organize Sanayi Boumllgesi‟nde yer alan firmalar listelenmiĢtir Bu listede 181 kuruluĢun faaliyet goumlsterdiği izlenmek-tedir KuruluĢların faaliyet sektoumlrleri baĢlıklar halinde aĢağıdaki gibi sıralanmakta-dır

Aluumlminyum geri doumlnuumlĢuumlm

Metal

Petrokimyasal -madde depolama

Aluumlminyum levha ve folyo uumlretim

CcedileĢitli tuumlrlerde makine uumlretimi(reaktoumlr - kazan ndash mikser vb)

CcedileĢitli uumlruumln depolamaları ve antrepolar

CcedileĢitli kimyasal madde uumlretimi

Demir ccedilelik haddeleme

Enerji santrali

Akaryakıt depolama

Ambalaj kutu ve plastik uumlretimi

Metal sac kesme ve Ģekillendirme

Biodizel uumlretimi

TaĢ-yuumlnuuml polistren

Ccedilelik konstruumlksiyon

Boya ve vernik uumlretimi

Oluklu mukavva uumlretimi

Otomotiv ve enduumlstriyel boya uumlretimi

Kimyasal madde depolama

Doumlkuumlm

Aluumlminyum suumllfat

Aluumlminyum profil uumlretimi

Yalıtım malzemesi uumlretimi

Ccedilelik halat ve ccedilelik hasır uumlretimi

Ccedilelik doumlkuumlm

Polyester

Cam uumlretimi

Deterjan uumlretimi

Madeni yağ uumlretimi

Koumlmuumlr eleme ndash paketleme ve asfalt uumlretimi

Demir ve baskı iĢleri

Metal kaplama

Gres ve madeni yağ sanayi

Metal - ccedilinko oksit

Havuz kimyasalları uumlretimi

Ġlaccedil


27

Bu baĢlıklar arasında oumlne ccedilıkan buumlyuumlk sanayi kuruluĢları ldquocam sanayi temel kim-ya ve plastik boya sanayi demir-ccedilelik ve doumlkuumlm sanayi madeni eĢya ve araccedil-gereccedil yapımı sanayi motorlu taĢıt yapımı sanayi sanayiye ait elektrikli cihazlar yapımı sanayi dokuma ağaccedil yedek parccedila sanayirdquo baĢlıklarında yer almaktadır Sanayi kuruluĢlarının ve yerleĢimin dar bir coğrafi alanda yoğunlaĢtığı Dilova-sı‟nda 2010 yılına gelinceye değin evsel ve enduumlstriyel atıksu arıtma tesisi kurul-mamıĢtır 2009 tarihli Kocaeli Ġl Ccedilevre Durum Raporu‟nda Dilovası‟na Evsel ve Enduumlstriyel Atıksu Arıtma Tesisi yapılması planlandığı ve ccedilalıĢmaların 2007 yılında baĢladığı belirtilmektedir Projenin ldquoCcedilED Raporu-Teknik Olmayan Oumlzetrdquo baĢlıklı dokuumlmanında da belirtildiği gibi proje ile Marmara Denizi‟ne gelen kirliliğin 25‟ini taĢıdığı duumlĢuumlnuumllen Dil Deresi‟ne daha az atık yuumlkuuml boĢaltılması planlan-mıĢtır(Dilovası evsel ve enduumlstriyel Atıksu arıtma tesisi projesi CcedilED ra-poru) Tesis 2010 Nisan ayında faaliyete baĢlamıĢtır (httpwwwtaskdilovasicom165)

Fabrikaların neden olduğu su kirliliğinin ldquoKocaeli Ġl Ccedilevre Durum Raporu 2006rdquo dokuumlmanında da altı Ģu ifadelerle ccedilizilmiĢtir ldquoDilovası Belediyesi sınırları iccedilerisinde akan Dilderesi‟nin D-100 karayolunun 1500 m kuzeyinden başlayarak Marmara Denizi‟ne kadar olan yatak ve etrafındaki fabrikalarla kaplı duumlz alan iccedilerisinde yer altı suyu zengindir Fakat fabrikalar bu yer altı suyunu kirleterek kullanamaz hale getirmiştirrdquo ĠĢin ilginccedil yanı Dilderesi aynı belgede ldquosit alanlarırdquo arasında sayılmak-tadır Raporda yapılan bir baĢka oumlnemli saptama da hava kalitesi ile ilgilidir Dilo-vası‟nın topoğrafik yapısının ccedilanak konumunda oluĢu oumlzellikle demir-ccedilelik izabe tesisleri ile boya ve kimya tesislerinin bu alanda yer alması boumllgenin hava kalitesi-ni olumsuz youmlnde etkilemektedir (Kocaeli Ġl Ccedilevre Durum Raporu 2006) Bu konuda yapılan bazı ccedilalıĢmalar Dilovası‟nda oumlzellikle aĢırı biccedilimde ağır metal kir-lenmesi nedeniyle ldquoacil oumlnlemler alınmasının gerekliliğininrdquo altını ccedilizmektedir (Doğrul A 2007)

Oumlluumlm kayıtlarından yapılan ve kanser nedenli oumlluumlmlerin Duumlnya ve Tuumlrkiye orta-lamalarının uumlzerinde seyrettiğini goumlsteren ccedilalıĢma sonrası boumllgede ccedilevre sorunları-na youmlnelik projelerin yoğunlaĢmaya baĢlandığı izlenmektedir Bunlardan biri de


28

Dilovası OSB‟de yuumlruumltuumllen bir hava kirliliği izlem projesidir Proje Ccedilevre ve Or-man Bakanlığı tarafından TUumlBĠTAK-Gebze Ġleri teknoloji Enstituumlsuuml ve Kocaeli Uumlniversitesi‟ne yaptırılmıĢ Dilovası OSB boumllge muumlduumlrluumlğuumlnce de desteklenmiĢtir 2 yıl suumlreli ccedilalıĢmada hava kalitesinin izlenmesi kirletici kaynakların belirlenmesi-ne youmlnelik ccedilalıĢmalar yuumlruumltuumllmuumlĢtuumlr (Ccedilevre ve orman il muumlduumlrluumlğuuml web say-fası Dilovası OSB Muumlduumlrluumlğuuml web sayfası) Proje ile ilgili raporlar kamuo-yuna accedilıklanmamıĢtır Proje uumlccedil aĢamadan oluĢmaktadır Proje ile hava kirliliği ile ilgili 28 tesisin oumlnlem aldığı 18 tesise de tedbir alması iccedilin suumlre verildiği tedbir almayan 12 tesise de cezai iĢlem uygulandığı belirtilmektedir(Tezkızan S 2009) TBMM tarafından boumllge ile ilgili hazırlanan raporda projenin baĢlangıccedil aĢamasına dair yuumlruumltuumllen ccedilalıĢmalar ile ilgili olarak kirletici vasfı yuumlksek ve emis-yon kaynağı olarak ccedilok ciddi potansiyel ve risk iccedileren 34 tesisin incelenmesinde (bu tesisler boya ve tiner uumlretim tesisleri depolama tesisleri demir ccedilelik uumlretim tesisleri koumlmuumlr tevzi ve dağıtım tesisleri olarak belirtilmektedir) ldquooumlzellikle boya tesislerinden bir kısmının gaz uccedilucu organik gaz arıtım uumlnitesine sahip olmadığı yani arıtma yapmaksızın kirleticilerini ortama verdiklerirdquo saptaması yapılmaktadır

C SAĞLIK VERĠLERĠ VE SAĞLIK SAĞLIK HĠZMETLERĠ

Dilovası boumllgesine iliĢkin ccedileĢitli baĢlıklarda değerlendirmelere olanak verecek bir sağlık istatistiği bulunmamaktadır Buna karĢılık boumllgede yapılan araĢtırmalar TBMM raporu Sağlık Bakanlığı dokuumlmanları ve ilgili kurumların verileri veri elde etme kaynakları olarak sıralanmaktadır

Sağlık Bakanlığı Kocaeli Dilovası Boumllgesi Oumln Raporu dokuumlmanı bilgi-leri

Sağlık Bakanlığı yayını olan ldquoTuumlrkiye‟de Kanser Kontroluumlrdquo baĢlıklı kitapta yer alan Dilovası boumlluumlmuuml oumlnemli saptamalar ve bilgiler vermektedir Bunlardan biri de sorunun ldquoiĢ sağlığı ve guumlvenliğirdquo boyutuna iliĢkindir Kitabın ilgili boumlluumlmuumlnde Di-lovası‟na iliĢkin ldquoCcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığının Dilovası Organize Sa-nayi Boumllgesi ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği inceleme raporurdquo da boumllge hakkında bilgi


29

vermekte ve oumlneriler ile alınması gereken oumlnlemleri sıralamaktadır Buna goumlre boumllge hakkında aĢağıdaki bilgiler elde edilmiĢtir(Tuncer AM Oumlzen E 2007)

Dilovası Organize Sanayi Boumllgesi‟nde kurulu bulunan iĢyerlerinin 38‟i

metal 20‟si kimya 13‟uumlnuumln depolama 7‟si maden iĢ kolunda faali-

yet goumlstermektedir

Dilovası Organize Sanayi Boumllgesinde bulunan iĢyerlerinin 30‟u 50 ve

daha fazla iĢccedili ccedilalıĢtıran iĢyerleridir Ġki iĢyerinde binden fazla iĢccedili iki iĢyer-

inde 500-1000 iĢccedili 12 iĢyerinde 250-500 iĢccedili 25 iĢyerinde 50-250 iĢccedili

ccedilalıĢmaktadır

Yuumlksek kirlilik potansiyeli taĢıyan ve inceleme kapsamına alınan 34 iĢy-

erinin 62‟si 50 bdquoden fazla iĢccedili ccedilalıĢtırmaktadır ve iĢyeri hekimi ccedilalıĢtırmak

zorunlulukları vardır Bu iĢyerlerinin 65‟inde iĢyeri hekimi bulunmak-

tadır

Dilovası Organize Sanayi Boumllgesi‟nde iĢletme belgesi alma zorunluluğu

bulunan 116 iĢyerinin 65‟inin iĢletme belgesi bulunmamaktadır

CcedilalıĢma Sonucu Dilovası Organize Sanayi Boumllgesinde faaliyet goumlsteren

kirletici potansiyeli yuumlksek 34 iĢ yerinde ccedilalıĢanların sağlığı accedilısından risk

teĢkil eden tehlikeli kimyasallarla kanserojen kimyasallar esas alınarak

yapılan ĠSGUumlM incelemesinde 104 gaz numunesi 88 solunabilir toz 15

ağır metal numunesi alınmıĢ NIOSH (ABD Ulusal ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği

Enstituumlsuuml) referans metotları kullanılarak analizler gerccedilekleĢtirilmiĢtir

ĠĢyeri ortamında iĢccedililerin solunum boumllgesinde duumlĢuumlk konsantrasyonda

tehlikeli kimyasal madde mevcuttur Vinccedil operatoumlruuml gibi yuumlksekte ccedilalıĢan

iĢccedililerin solunum boumllgesinden alınan numunelerde iĢyerinden atmosfere

verilen gazlar iccedilindeki ağır metal konsantrasyonu yuumlksektir

ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği inceleme raporunda risklerin ortadan kaldırılması veya en aza indirilmesi ile ilgili olarak 13 madde halinde iĢveren tarafından alınması gere-ken tedbirler de sıralanmaktadır

ldquo1 ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliği youmlnuumlnden risk oluĢturabilecek tehlikeli kimyasal madde ccedilıkıĢını oumlnlemek veya en aza indirmek uumlzere uygun proses ve muumlhendislik kontrol sistemleri seccedililmeli ve uygun malzeme ve ekipman kullanılmalıdır

2 Riski kaynağında oumlnlemek uumlzere uygun iĢ organizasyonu ve yeterli havalan-dırma sistemi kurulması gibi toplu koruma oumlnlemleri uygulanmalıdır

3 Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden iĢccedililerin toplu olarak ko-runması iccedilin alınan oumlnlemlerin yeterli olmadığı hallerde bu oumlnlemlerle birlikte kiĢi-sel koruma youmlntemleri uygulanmalıdır

4 Riskin oumlzelliğine goumlre sağlık goumlzetimi yapılmalıdır

5 ĠĢveren tehlikeli kimyasal maddelerden koruma ve oumlnlemenin yeterince sağlan-dığını uygun bir youmlntemle ortaya koyamadığı hallerde iĢccedililerin sağlığı iccedilin risk oluĢ-turabilecek kimyasal maddelerin duumlzenli olarak iĢyeri ortamında oumllccediluumlmuumlnuuml sağla-malıdır

6 Mesleki maruziyet sınırının aĢıldığı her durumda iĢveren durumun derhal gide-rilmesi iccedilin koruyucu ve oumlnleyici tedbirleri almalıdır


30

7 ĠĢyerinde parlayıcı madde miktarının tehlikeli konsantrasyonlara ulaĢması ve kimyasal olarak kararsız maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunması oumlnlenmelidir ĠĢyerinde yangın ve patlamaya sebep olabilecek tutuĢturucu kaynakların bulunma-sı oumlnlenmelidir Parlayıcı maddelerden kaynaklanan yangın ve patlama halinde kimyasal olarak kararsız madde ve karıĢımlarının zararlı fiziksel etkilerinden iĢccedilile-rin zarar goumlrmesini oumlnlemek iccedilin gerekli oumlnlemler alınmalıdır

8 ĠĢ ekipmanı ve iĢccedililerin korunması iccedilin sağlanan koruyucu sistemlerin tasarımı imali ve temini sağlık ve guumlvenlik youmlnuumlnden yuumlruumlrluumlkteki mevzuata uygun olmalı-dır (27102002 tarih ve 24919 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yuumlruumlrluumlğe giren muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılan teccedilhizat ve koruyucu sistemler ile ilgili Youmlnetmelik)

9 Kanserojen ve mutajen maddelerin ccedilalıĢma ortamına yayılmasını oumlnlemek veya en aza indirmek iccedilin proses tasarımı uygun Ģekilde yapılmalı ve gerekli muumlhendis-lik kontrol oumlnlemleri alınmalıdır

10 Kanserojen veya mutajen maddelerin kaynağından lokal veya genel havalan-dırma sistemi veya diğer youmlntemlerle ccedilalıĢılan ortamdan dıĢarı atılması halk sağlığı ve ccedilevreye zarar vermeyecek Ģekilde yapılmalıdır

11 Herhangi bir kaza sonucunda veya beklenmeyen bir Ģekilde kanserojen veya mutajen maddelerin ortama yayılması halinde bu durumun erken tespiti iccedilin uy-gun oumllccediluumlm sistemleri bulunmalıdır

12 Uygun ccedilalıĢma youmlntemleri ve iĢlemler kullanılmalıdır

13 Alınan diğer oumlnlemlerle toplu korumanın sağlanamadığı ve veya maruziyetin oumlnlenemediği durumlarda uygun kiĢisel korunma youmlntemleri kullanılmalıdır

Kanserojen veya mutajen maddeler ve preparatları ile bunları iccedileren maddelerin iĢyerinde uumlretilen ve kullanılan miktarı maruz kalan iĢccedili sayısı alınan koruyucu oumlnlemler kullanılan koruyucu araccedil ve gerecin tuumlruuml maruziyet Ģekli ve duumlzeyi ikame yapılıp yapılamadığı CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığına bildirilmelidir

ĠĢyerinde koruyucu oumlnlemlerin alınmasında sağlık denetimi sonuccedilları dikkate alınmalıdır

Bu nedenle belli bir hastalık veya sağlık youmlnuumlnden olumsuz etkilenmeye neden olduğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin soumlz konusu olduğu kirlilik potansiyeli yuumlksek 34 iĢyerinde iĢccedililerde sağlık goumlzetimi yapılması yararlı olacaktır ĠĢccedililerin sağlık goumlzetimi oumlzellikle ccedilalıĢma Ģartlarından etkilenme olasılığının bulun-duğu boumlluumlmlerde ve iĢlerde riskin kabul edilemez duumlzeyde olduğu durumlarda duumlzenli olarak yapılmalıdır

Kanserojen maddelerle yapılan ccedilalıĢmalarda iĢccedililere uygulanacak olan sağlık goumlze-timi maruziyet baĢlamadan oumlnce yapılmalı daha sonra duumlzenli aralıklarla suumlrduuml-ruumllmelidir Sağlık goumlzetimi belgeleri iĢccedililerin kiĢisel dosyalarında 40 yıl suumlre ile sak-lanmalıdır

Kitapta yer alan belge oumlluumlm nedenlerine iliĢkin olarak bir değerlendirme sunmak-tadır Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı tarafından yuuml-ruumltuumllen ldquoDilovası Beldesi Oumlluumlm Nedenleri CcedilalıĢmasırdquo sonuccedillarına goumlre eldeki ka-yıtların ıĢığında yaklaĢık sekiz yılda gerccedilekleĢen oumlluumlmlerin 323‟uuml kanser nede-niyledir Sağlık Bakanlığı‟nın yapmıĢ olduğu epidemiyolojik araĢtırma sonucuna goumlre de kanserden oumlluumlmler kalp damar hastalıklarından oumlluumlmlerin oumlnuumlne geccedilerek birinci sıraya yuumlkselmiĢtir Ayrıca 2001 yılında Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesi


31

tarafından yapılan bir taramada ccedilalıĢma ortamlarında maruz kalınan yabancı maddelerle iliĢkisi olabilecek akciğer patolojileri ve kalp patolojilerinin dikkati ccedile-ker boyutlarda bulunduğu belirtilmiĢtir Sağlık accedilısından değinilen bir baĢka konu da hava kirliliğidir 2006 yılı sonrası kurulan yeni teknolojili hava kirliliği oumllccediluumlm istasyonları oumlncesinde Dilovası‟nda bulunan oumllccediluumlm istasyonu verilerine goumlre SO2 ve duman değerlerinin her yıl giderek artıĢ goumlstermekte olduğu ve insan sağlığı accedilısından tehlikeli boyutlara ulaĢtığının goumlzlendiği belirtilmektedir

Sağlık Bakanlığı yayını ldquoTuumlrkiye‟de Kanser Kontroluumlrdquo baĢlıklı kitapta yer alan Di-lovası boumlluumlmuuml ccedilizilen ccedilerccedilevede aĢağıdaki oumlnerileri getirmiĢtir

Tuumlm bu oumlzetlenen ccedilalıĢmalar sonucu boumllgede bir ciddi sağlık ve ccedilevre so-

rununun olduğunu soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Bu sorunun ccediloumlzuumlmuuml noktasın-

da değiĢik kurumlar tarafından ccedilalıĢmalar suumlrduumlruumllmektedir

Boumllgenin ccedilevre ve sağlık sorunlarının ccediloumlzuumllebilmesi iccedilin bu sorunların

kaynağı olan iĢletmeler konusunda ciddi tedbirlerin alınması gerekmekte-

dir Ruhsatsız olan iĢletmeler ve deĢarj izinleri bulunmayan iĢletmeler ile

izin ve ruhsatları olmasına rağmen sağlıksız ccedilalıĢarak ccedilevre kirliliğine neden

olan iĢletmeler konusunda rehabilitasyon ccedilalıĢmalarına hızlı bir Ģekilde

baĢlanmalıdır

ĠĢletmelerin iĢ akıĢ prosesleri duumlzeltilmelidir

Gerek goumlruumllduumlğuuml takdirde bazı iĢletmeler boumllgeden taĢınmalıdır

ĠĢletmelerin arıtma tesisi kurmak istemeleri halinde Devlet tarafından indi-

rimli uygun krediler ve suumlbvansiyonlar sağlanmalı ve bu uygulama uumllke

genelindeki tuumlm iĢletmelere yaygınlaĢtırılmalıdır

Arıtma tesislerinin iĢletilmesinin ccedilok pahalı olması nedeniyle (iĢletmeler

tarafından) var olan arıtma tesislerinin kullanımından da bir kaccedilıĢ soumlz ko-

nusudur Bunu engelleyerek arıtma tesislerinin tam kapasite ile ccedilalıĢtırıl-

ması iccedilin arıtma tesislerinde kullanılan elektrik uumlcretlerinin Devlet tarafın-

dan ucuzlatılması gerekmektedir

Belediyenin oumlnderliğinde birden fazla iĢletmenin bir araya getirilerek ortak

arıtma tesisi kurulması sistemi teĢvik edilmelidir

Bu boumllgeye yeni iĢletmeler kurulması durdurulmalıdır

Boumllgenin hava kalitesi suumlrekli oumllccediluumlmlerle kontrol altında tutulmalıdır SO2

ve duman dıĢında ağır metaller ve diğer parametrelerin havada oumllccediluumlmuumlne

baĢlanmalıdır Belediye tarafından burada iĢletmelerden oluĢturulacak

havuz bir buumltccedile ile bu oumllccediluumlmler yaptırılabilir Hıfzısıhha BaĢkanlığı tarafın-

dan boumllgeye birkaccedil adet oumllccediluumlm istasyonu kurulmalıdır

Boumllgedeki iĢletmelerin baca gazı oumllccediluumlmleri rutin olarak yaptırılmalı ve

kontrol edilmelidir

Sağlık istatistiklerinin duumlzenli tutulması sağlanmalıdır

Kanser oumlluumlmleriyle guumlndeme gelen boumllgede altyapı ve sağlıksız kentleĢme oumlzellikle bulaĢıcı hastalıklar accedilısından risk oluĢturmaktadır 1994 yılında basına yansıyan kolera vakaları iddiaları TBMM‟ye taĢınmıĢ ve 06121994 tarihli oturumda bir soru oumlnergesi ile boumllgede ldquoiki guumln iccedilerisinde uumlccedil bin kiĢinin sağlık ocaklarına baĢ-vurduğu durumları ağır olan 500 dolayında kiĢinin Ġstanbul ve Ġzmitteki daha donanımlı hastanelere sevk edildiğirdquonin oumlğrenildiği belirtilmiĢtir


32

Bu tablonun yaĢandığı boumllgede sağlık hizmetleri incelendiğinde kamu sağlık hiz-metleri Kocaeli Ġl Sağlık Muumlduumlrluumlğuuml kayıtlarına goumlre 3 adet Aile Sağlığı Merkezi bir Toplum Sağlığı Merkezi ile 112 Acil ve Ġlk Yardım Ġstasyonu tarafından suumlrduumlruumllmektedir Nuumlfus ve boumllge sayıları Tablo 5‟te izlenen bu merkezler dıĢında oumlzel poliklinikler de mevcuttur Kırk bini aĢkın nuumlfusu bulunan boumllgede hastane yoktur Devlet hastanesi yapımına baĢlanması planlanmıĢtır ve inĢaatın 2011 Ekim ayı iccedilerisinde baĢlaması oumlngoumlruumllmektedir

Tablo 5 Dilovası Ġlccedilesi Aile Sağlığı Merkezleri

AĠLE SAĞLIĞI MERKEZLERĠ

AĠLE HEKĠMLĠĞĠ BOumlLGESĠ SAYISI

TOPLAM NUumlFUS

Dilovası ASM 3 11280

Orhangazi ASM 6 22142

Diliskelesi ASM 2 7686

TOPLAM 11 41108

Goumlruumllduumlğuuml gibi Dilovası sağlık hizmetleri accedilısından da sorunlarla dolu bir boumllgedir Boumllgeye hizmet everecek bir ikinci basamak sağlık kurumunun yeni hizmete giri-yor oluĢu anlaĢılabilir değildir Bu durum diğer bir ccedilok alanda olduğu gibi sağlık hizmetleri alanında da Dilovası‟nın ihmal edildiğinin oumlnemsenmediğinin goumlsterge-sidir Oysaki atıksu artıma tesisine ancak 2010 yılında kavuĢan yıllarca hava toprak su kirliliği ile bir ccedilok sağlık riskiyle karĢı karĢıya kalan oumlte yandan sosyo-ekonomik sorunlarla boğuĢan boumllgede yaĢayanların ccedilevre kirliliğine bağlı sağlık sorunlarının giderilmesi ve korunulabilmesi iccedilin sağlık hizmetleri kritik oumlnemdedir


33

III DĠLOVASI ĠLCcedilESĠNDE SANAYĠLEġMENĠN CcedilEVRE VE HALK SAĞLIĞI UumlZERĠNDEKĠ ETKĠLERĠNĠ DEĞERLENDĠRME AMACIYLA GERCcedilEKLEġTĠRĠLMĠġ BAġLICA CcedilALIġMALAR VE RAPORLAR

Sanayinin ccedilevreye ve sağlığa verdiği zararın boyutunu tam olarak yansıtabilmek birbirleriyle etkileĢim iccedilinde olan ccedilok sayıda nedene bağlı olarak neredeyse ola-naksızdır Bu olanaksızlığın temel nedeni ccedilevre sağlığı risklerinin doğasından kay-naklanır Sanayinin sağlık uumlzerinde yarattığı riskler son derece karmaĢık bir Ģekilde gerccedilekleĢmektedir Tek bir sanayi kuruluĢu bile birden ccedilok kimyasal fiziksel ve biyolojik risk etmenini birlikte bulundurabilmekte sanayileĢmenin ccedilok yoğun ol-duğu boumllgelerde ise farklı uumlretimler gerccedilekleĢtiren ccedilok sayıda kuruluĢun birlikteliği sayısız risk bileĢenini ortaya ccedilıkartmaktadır Bu denli ccedileĢitli etmenlere eĢ zamanlı veya ardıĢık maruziyetin toksisiteyi modifiye ettiğine dair ccedilok guumlccedilluuml kanıtlar bu-lunmaktadır Oumlrneğin asbest veya radon maruziyeti ile birlikte gerccedilekleĢen tuumltuumln maruziyeti akciğer kanseri riskini bu etmenlerin tek baĢlarına yaratacakları etkilerin toplamından kat kat daha fazla arttırır (Sexton 2007) Diğer yandan hava su toprak ve gıda olarak sıralanan ccedilevresel aracıların doumlrduuml de bu risk etmenlerinden doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenir Oumlrneğin atık alanlarından sızan sular bacalardan yayılan toz ve gazlar toprağı kirletebilir toprak da gıdaların kirlenme-sine neden olur (Samet 2002 Lioy 2002) ĠĢi daha da karmaĢıklaĢtıran bir baĢka nokta ise ccedilevresel kirlilik kaynaklarının insan vuumlcuduna pek ccedilok farklı yol-dan girebilmesidir Bu durumda birbirleri ile etkileĢim iccedilinde olan ccedilok sayıda aracı ve ccedilok sayıda giriĢ yolu soumlz konusudur Bu nedenle sanayiden kaynaklı tek bir kimyasalın tek bir ccedilevresel aracı ile tek bir yoldan girerek goumlsterebileceği zararın değerlendirilmesi ccedilevresel tehdidin boyutunu yeterince yansıtmaz (Goldstein 2002) En geniĢ kapsamlı tasarlanmıĢ araĢtırmaların bile bu ccedilok sayıdaki aracının giriĢ yolunun ve etmenler arası etkileĢimlerin sonuccedillarının tuumlmuumlnuuml yansıtabilmesini beklemek akılcı değildir Akılcı olan ise maruziyetin bu karmaĢık oumlzelliğini hiccedil bir zaman unutmayarak riske youmlnelik tahminlerin araĢtırma sonuccedillarının gerccedilekte var olan durumu olduğundan ccedilok daha hafif duumlzeyde yansıtabileceğini akılda tutmaktır (Lioy 2002)

Ccedilevre sağlığı risklerinin doğasından bahsederken uumlzerinde durulması gereken bir baĢka oumlnemli konu etkilenimin birikici oumlzelliğidir Bir organizmanın tuumlm yaĢamı boyunca belli bir etmene ya da farklı etmenlerden oluĢan karıĢımlara iliĢkili tuumlm yollar ve kaynaklar aracılığıyla gerccedilekleĢen toplam maruziyeti birikici (kuumlmuumllatif) maruziyet olarak adlandırılır (Lioy 2002 Samet 2002) Kuumlmuumllatif maruziye-tin değerlendirilmesi tek bir kimyasalın tek bir giriĢ yolunun tek bir risk kaynağı-nın değerlendirilmesinden ccedilok daha zordur Ccediluumlnkuuml ccediloklu ccedilevresel etmenlere eĢ-zamanlı veveya farklı zamanlarda gerccedilekleĢen maruziyetlerin etkileri birlikte de-ğerlendirilmeli etkinin duumlzeyi sıklığı zamanı suumlresi etmenler arasındaki coğrafik veya fiziksel mesafe risk altındaki kiĢilerin demografik sosyal ve ekonomik oumlzellik-leri geccedilmiĢteki maruziyet duumlzeyleri ve bu maruziyetin vuumlcutta oluĢturduğu yuumlk yani duyarlılık dikkate alınmalıdır (Sexton 2007) Maruziyet zamanı ve suumlresi son derecede kritiktir Ccedilok duumlĢuumlk bir duumlzeyde kirleticiye ccedilok uzun yıllar boyunca maruz kalmak daha yuumlksek dozda ama ccedilok kısa suumlreli maruziyetlere goumlre daha ciddi bir risk oluĢturabilir Ccedilevresel kirliliğin etkileri ccedilok kısa suumlrede ortaya ccedilıkabil-


34

diği gibi yol accediltıkları hastalığa bağlı olarak ccedilok uzun inkuumlbasyon suumlreleri de olabi-lir Oumlrneğin mezotelyoma asbest ile ilk karĢılaĢmadan 30-40 yıl sonra ortaya ccedilıkar Pek ccedilok ajan iccedilin maruziyetin etkilerinin ne zaman oumllccediluumllebileceği konusunda oumlnemli belirsizlik vardır (Samet 2002) Bir diğer sorun geccedilmiĢte gerccedilekleĢmiĢ olan maruziyetilerin yıllar sonra nasıl saptanabileceği ile iliĢkilidir Bunların yanı sıra karıĢım sonucu oluĢan etkilerin oumlzellikleri (antagonist sinerjik veya birbirine eklenen oumlzellikte) ve karıĢımı oluĢturan oumlğeler arasındaki toksisite mekanizmaları hakkında da ayrıntılı bilgi toplanmalıdır (Sexton 2007)

Ccedilevresel riskleri değerlendirmenin temel aĢamaları arasında doz-yanıt iliĢkisinin anlaĢılması yer alır Doz-yanıt iliĢkisinin analizi kritik etkinin gerccedilekleĢtiği duumlzeyin belirlenmesi ile baĢlar Fakat pek ccedilok kimyasalın insan sağlığı uumlzerinde ccedileĢitli eĢik değerlerde ortaya ccedilıkan ccedilok sayıda farklı etkisi vardır Uumlstelik bu konudaki bilgile-rimizin buumlyuumlk boumlluumlmuuml insanlar uumlzerinde gerccedilekleĢtirilen ccedilalıĢmalara değil hayvan deneylerine dayanmaktadır Bu nedenle ccedilok buumlyuumlk dozlara ani maruziyetler dı-Ģındaki kronik yani uzun erimli etkilenimlerde kritik etki duumlzeyinin belirlenmesi ccedilok guumlccediltuumlr (Lioy 2002) Fakat pek ccedilok ccedilevresel etmen goumlrece duumlĢuumlk duumlzeyde ama kronik bir riske neden olur ve epidemiyolojik araĢtırmalarla bu duumlzeydeki risklerin oumllccediluumllmesi ccedilok zordur Toksikolojiden destek alan epidemiyolojik ccedilalıĢmalarda bile ccedilok sayıda kimyasalın birlikte etki goumlstermesi geccedilerli sonuccedillar elde edebilmeyi ccedilok guumlccedilleĢtirmektedir (Samet 2002)

Sanayinin yol accediltığı tehlikenin boyutunun değerlendirilmesinde en sık baĢvurulan yaklaĢım ccedilevresel aracılardan alınan oumlrneklerdeki kirletici konsantrasyonun değer-lendirilmesidir (Lioy 2002) Fakat dıĢ ccedilevrede yapılan oumllccediluumlmlerle belirlenen ma-ruziyet ile insan dokusunda veya ccedilevre ve bireyin temas ettiği noktada belirlenen maruziyet arasında insanların gerccedilekleĢtirdikleri etkinliklere fizyolojik oumlzelliklerine maruziyetin zamanına ve yerine bağlı olarak oumlnemli farklılıklar bulunabilir (Hertz-Picciotto 1998) Bir diğer yaklaĢım maruziyetin insanlardan veya hayvanlardan alınan oumlrnekler aracılığıyla oumllccediluumllmesidir Burada da oumllccediluumlm zamanı suumlresi ve hangi vuumlcut materyalinden oumlrnek alındığı ccedilok kritiktir (Lioy 2002) Diğer yandan sa-nayi kirliliğinden etkilenim genellikle biyolojik oumlrneklere yansıyacak dozlarda ger-ccedilekleĢmekte daha duumlĢuumlk dozlardaki kuumlmuumllatif birikim Ģeklinde kendisini goumlster-mektedir

Oumlzet olarak maruziyetin son derecede karmaĢık bir Ģekilde gerccedilekleĢtiği maruzi-yet duumlzeyinin ve buna bağlı toksisitenin goumlrece duumlĢuumlk olduğu maruziyet ve sonuccedil arasında ccedilok guumlccedilluuml bir iliĢkinin bulunmadığı veveya bu iliĢkinin ccedilok uzun yıllar sonra ortaya ccedilıktığı durumlarda riskin varlığını kanıtlamak oldukccedila guumlccediltuumlr (Hertz-Picciotto 1998 Samet 2002) Fakat varlığının kesin olarak kanıtlanamaması riskin olmadığı anlamına gelmemektedir Oumlrneğin ccedilevresel tuumltuumln dumanının etkile-ri uzun yıllar boyunca kanıtlanamadığı iddiası ile goumlrmezden gelinmiĢ sayısız ccedilo-cuğun ccedileĢitli duumlzeylerde sağlık sorunları yaĢamasına hatta yaĢamını kaybetmesine neden olunmuĢtur Bu nedenle toplum sağlığı accedilısından baktığımızda riskin varlı-ğını kanıtlamaya ccedilalıĢmak yanlıĢ bir yerden yola ccedilıkılmasına neden olmaktadır Yola ccedilıkıĢ noktası riskin bulunmadığını kanıtlamak olmalıdır

Sanayinin insan sağlığı accedilısından yarattığı tehlikenin boyutunu ortaya koyabilme olanağımızı sınırlayan ccedilevresel etkilenimin doğasından kaynaklı sorunlara Tuumlrkiye gibi uumllkelerde sanayileĢmeyi ve sermaye ccedilevrelerinin ccedilıkarlarını korumayı toplu-mun sağlığından ccedilok daha oumlnemli bir yere koyan anlayıĢ da eklenmektedir Her Ģeyden oumlnce bağımsız tarafsız ve ccedileĢitli ccedilıkar iliĢkilerinden arındırılmıĢ bir denet-lenme suumlreci yaĢanamamaktadır Tarafız bir denetim mekanizmasının kurulduğu-


35

nu varsaydığımızda bile yetkili kurumların nitelik ve nicelik accedilısından yaĢadıkları personel yetersizlikleri uygun tekniklere eriĢebilmede ve bunları kullanabilmede karĢılaĢtıkları engeller iyi niyetli ccedilabaların baĢarıya ulaĢamamasına neden olmak-tadır Bir baĢka sorun da son derecede riskli boumllgelerde bile sanayi kuruluĢlarının gerccedilek anlamda bir ccedilevresel etki değerlendirme suumlreci gerccedilekleĢtirilmeden kurul-ması ve bu nedenle sanayileĢme oumlncesi ve sonrası durumun karĢılaĢtırılamaması-dır

Raporun bu boumlluumlmuumlnde yanlıĢ sanayileĢmenin ccedilevre ve toplum sağlığı accedilısından doğurduğu bedellerin Dilovası oumlrneği uumlzerinden değerlendirilmesi amaccedillanmıĢ ve bu amaccedilla yakın doumlnem iccedilinde gerccedilekleĢtirilmiĢ olan baĢlıca tez ccedilalıĢmaları ve araĢtırma makaleleri oumlzetlenmiĢtir Gerek Kocleli ve Dilovası‟nda gerekse tuumlm Tuumlr-kiye‟de yapılan ccedilalıĢmalar goumlzden geccedilirildiğinde araĢtırma kapsamlarının buumlyuumlk oranda ccedilevresel aracılardan alınan oumlrneklerdeki kirletici konsantrasyonun değer-lendirilmesi ile sınırlı kaldığı goumlzlenmektedir Ccedilevresel etkilenim ve sağlık ccedilıktıları arasındaki iliĢkiyi değerlendiren ccedilalıĢma sayısı ise ccedilok sınırlıdır Bu durumun ne-denlerini anlamak aslında oldukccedila kolaydır Oumlncelikle yukarıda da accedilıkladığımız nedenlerle ortada kanıtlanması ccedilok guumlccedil bir iliĢki vardır Uumlstelik hem ccedilok zahmetli hem de eleĢtiriye hatta ccedileĢitli ccedilıkar ccedilevrelerinin saldırılarına son derece accedilık bir iĢe kalkıĢılmaktadır Hal boumlyle iken pek ccedilok araĢtırıcı akademik anlamda daha guumlvenli ccedilalıĢmalar yapmayı tercih etmektedir

Oumlzetlediğimiz ilk ccedilalıĢma Boğaziccedili Uumlniversitesi Atatuumlrk Ġlkeleri ve Ġnkilap Tarihi Enstituumlsuuml‟nde gerccedilekleĢtirilmiĢ olan ve Dilovası‟nın bir sanayi boumllgesi olarak geccedilir-diği doumlnuumlĢuumlmuuml aktaran bir yuumlksek lisans tezidir Dinccediler bu ccedilalıĢmada Dilovası‟nda oumlnce yolsuzluklar ardından da neoliberal politikalar sonucunda denetim meka-nizmalarının nasıl iĢlevsiz kaldığını Dilovası‟nın suumlrekliliği olmayan youmlnetilemeyen ve toplum sağlığı accedilısından buumlyuumlk bir tehlike kaynağı oluĢturan bir sanayileĢme modeli olduğunu accedilıklamıĢtır Ġkinci ccedilalıĢma coğrafya alanındaki bir doktora tezi-dir Bu ccedilalıĢma Dilovası‟nın değiĢim suumlrecine Dinccediler‟in ccedilizdiği ekonomi politik ccedilerccedilevenin yanı sıra coğrafi oumlzellikler accedilısından da bakmayı sağlamaktadır Tezkı-ran doktora ccedilalıĢmasında Dilovası‟nda ccedilok sayıda ve farklı sektoumlrde kuruluĢ bu-lunduğunu bunların hemen hepsinin ciddi sağlık risklerini oluĢturduğunu topoğ-rafik oumlzellikler ve yanlıĢ kentleĢme nedeniyle bu risklerin daha da ciddi boyuta geldiğini aktarmıĢ ve boumlylece Dilovası oumlrneğinde ccedilevresel etkilenimin karmaĢık oumlzelliğini accedilıklamıĢtır

Ġlk iki ccedilalıĢmanın ardından Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml‟nde gerccedilekleĢtiril-miĢ Dilovası‟ndaki ccedilevre kirliliği duumlzeyini yansıtan uumlccedil yuumlksek lisans tezi aktarılmıĢ-tır Sivaslıgil Dilovası‟nda toplam partikuumll madde ve ccedilok halkalı aromatik hidro-karbon bakımından oumlnemli duumlzeyde bir kirlilik yaĢandığını Oumlzkan aldığı toprak oumlrneklerinde yuumlksek konsantrasyonlarda kadmiyum bakır ve kurĢun saptadığını bildirmiĢtir Havadaki uccedilucu organik bileĢik kirliliğini araĢtıran TavĢan ise her ne kadar oumlnemli duumlzeyde bir kirlilik saptamadığını bildirse de ccedilalıĢmasının sınırlılıkla-rına ve bundan sonra yapılacak ccedilalıĢmalarda dikkat edilmesi gereken konulara iĢaret etmiĢtir Bu ccedilalıĢmaların yanı sıra Kocaeli ilinde ve koumlrfezde gerccedilekleĢtirilmiĢ araĢtırmalarda Dilovası‟nı da kapsayan ya da yakın komĢuluk goumlsteren ccedilevre boumll-gelerde oumlnemli duumlzeyde su ve hava kirliliği tespit edilmiĢtir (Pekey H 2006a ve 2006b Pekey B 2007 ve 2010)

Aktardığımız bir diğer ccedilalıĢma Sağlık Bakanlığı‟nın 2007 tarihli ldquoTuumlrkiye‟de Kanser Kontroluumlrdquo adlı yayınında yer alan ldquoKocaeli Dilovası Boumllgesi Oumln Raporurdquo dur Raporda Dilovası‟nda kanser oumlluumlmlerinin kalp damar hastalıklarına bağlı oumlluumlmleri


36

geccedilerek birinci oumlluumlm nedenine doumlnuumlĢtuumlğuuml vurgulanmıĢ Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı tarafından gerccedilekleĢtirilmiĢ olan ldquoDilovası Beldesi Oumlluumlm Nedenleri CcedilalıĢması Oumln Raporurdquo oumlzetlenmiĢ iĢyerlerindeki sağlık risklerine dikkat ccedilekilmiĢtir

AĢağıda oumlzetlediğimiz araĢtırmalardan sadece ikisinde ccedilevresel etkilenimin sağlık sonuccedillarının analizine youmlnelik bir tasarım uygulanmıĢtır Tuumlrker ve arkadaĢlarının 2006 yılında Biology of Neonate adlı dergide yayılanan ccedilalıĢmaları Kocaeli il ge-nelini kapsayan bir değerlendirmedir Fakat rafineriyi ve boya sanayisini kapsayan bir boumllgede yaĢayan anne ve babaların bebeklerinin kimysal etkilenim duumlzeyini değerlendirmesi nedeniyle Dilovası iccedilin de geccedilerli sonuccedillar elde edilmiĢtir CcedilalıĢ-mada yeni doğan bebeklerin ilk dıĢkıları olan mekonyumda literatuumlrde yer alan pek ccedilok ccedilalıĢmaya goumlre ccedilok daha yuumlksek değerlerde toksik metal ve eser elemente rastlanmıĢtır Bir diğer ccedilalıĢmada Dilovası‟nda 2004 yılında gerccedilekleĢen oumlluumlm ne-denleri değerlendirilmiĢ ve ccedilarpıcı sonuccedillar elde edilmiĢtir Hamzaoğlu ve arkadaĢ-ları Dilovası‟ndaki toplam oumlluumlmler iccedilinde kanser nedenli oumlluumlmlerin orantısının uumll-kemiz ve duumlnya verilerinin sırasıyla 26 ve 27 katı olduğunu saptamıĢtır Bu ccedila-lıĢmadan elde edilen bulgular Dilovası beldesinde ccedilevre kirliliğinin sağlık sonuccedilla-rını ayrıntılı olarak irdeleyen araĢtırmalar yapılması gerektiğini ortaya koymuĢtur

1 THE TRANSFORMATION OF AN INDUSTRIAL LOCATION DĠLOVASI FROM 1990rsquos TO PRESENT

Bir Sanayi Boumllgesinin DoumlnuumlĢuumlmuuml 1990rsquolardan Guumlnuumlmuumlze Dilovası

Boğaziccedili Uumlniversitesi Atatuumlrk Ġlkeleri ve Ġnkilap Tarihi Enstituumlsuuml Yuumlksek Lisans Tezi

AraĢtırıcı Evren Mehmet Dinccediler

DanıĢman Doccedil Dr Nadir Oumlzbek

Yıl 2007

Bu ccedilalıĢma yoğun bir sanayi boumllgesi olan Dilovası‟nın 1990‟lardan buguumlne geccedilir-diği doumlnuumlĢuumlmuuml ele almaktadır Tuumlrkiye‟nin iccedilinden geccediltiği sanayileĢme suumlrecinin Dilovası gibi yoğun bir sanayi boumllgesine ne Ģekilde yansıdığı uumlzerinde durulmuĢ verilerden hareketle devlet ile sanayisanayici iliĢkisinin değiĢen boyutları ve boumll-gedeki sanayi yoğunluğunun ccedilevresel sonuccedilları tartıĢılmıĢtır Bu zaman dilimi iki ana boumlluumlmde incelenmiĢtir Dilovası Belediyesi‟nin kurulduğu 1987 yılından Dilo-vası Organize Sanayi Boumllgesi‟nin kurulduğu 2002 yılına kadar geccedilen doumlnem ilk kısmı 2002 sonrası ikinci kısmı oluĢturmaktadır Birinci kısımda devlet ile sana-yisanayici arasındaki iliĢkide hayırseverlik ile yolsuzluk arasında gidip gelen soumly-lem ve pratiklerin oumlne ccedilıktığı vurgulanmıĢtır Ġkinci doumlnemde ise 1990‟ların so-nunda guumlndeme gelen yasal doumlnuumlĢuumlmleri takiben boumllgenin kuumlresel kapitalist sis-temle buumltuumlnleĢmiĢ ve oumlzerk bir sınai uumlretim merkezi haline geldiği aktarılmıĢtır Dilovası oumlrneğine yoğunlaĢan bu ccedilalıĢma 2002 yılında organize sanayi boumllgesi ilan edilen Dilovası sanayi boumllgesinin giderek artan ccedilevre sorunlarına rağmen nasıl bu yeni yapı iccedilerisine dahil edildiğini ve bu durumun sonuccedillarını tartıĢmaktadır

Buguumln Dilovası‟nda uumlccedil farklı bileĢenden oluĢan bir karar verme ve youmlnetim yapısı mevcuttur Dilovası Belediyesi Dilovası Organize Sanayi Boumllge Muumlduumlrluumlğuuml ve Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesi Birinci bileĢenin guumlcuuml oldukccedila sınırlı duumlzeyde iken ikinci bileĢen organize sanayi boumllgesini youmlneten ve kontrol eden adeta oumlzerk bir organ haline gelmiĢtir Uumlccediluumlncuuml bileĢen olan BuumlyuumlkĢehir Belediyesi ise oumlzellikle


37

2004‟te yuumlruumlrluumlğe giren yasaların ardından oldukccedila guumlccedilluuml bir konuma sahiptir Bu uumlccedilluuml yapı Dilovası ile ilgili karar verme suumlreccedillerinde bir karmaĢaya neden olmak-tadır Bunun yanı sıra yolsuzluk da uumlzerinde durulması gereken ccedilok oumlnemli bir konudur Bu teze goumlre 1990‟larda Dilovası sanayi boumllgesinin geliĢiminde yolsuz-luk ccedilok anlamlı bir rol oynamıĢtır

Dilovası ccedilevresel yıkıma neden olan sorunları ile meĢhur bir boumllgedir Ccedilevre so-runlarının yanı sıra boumllge aynı zamanda depremler ve kanser salgını ile guumlndeme gelmektedir Bu iki konu da Dilovası‟nın yerleĢiminin neden kritik olduğunu yan-sıtmaktadır Toprağın hava ve suyun kutsal olduğu duumlĢuumlncesi Dilovası‟nda artık ccediloktan geccedilmiĢte kalmıĢtır Her ne kadar boumllgenin yaĢlı sakinleri eski Dilovası‟na ve meyve bahccedilelerine dair nostaljilerini dile getirseler de bu sorunu sanayicilerin ccedilıkarları uğruna kendilerine uyguladığı bir tuumlr Ģiddet ve hak gaspı olarak algıla-mamaktadır Bu nedenle naif bir doğanın kutsallığı bakıĢ accedilısı ile değerlendirildi-ğinde Dilovası‟nı ve ccedilevre sağlığı sorunları anlamak muumlmkuumln değildir Sanayiciler ve bakanlıklar tarafından benimsenen suumlrduumlruumllebilirlik kavramı ccedilevrenin yıkımı iccedilin kılıf hazırlamaktadır Dilovası‟nda yaĢanan doumlnuumlĢuumlm ve ccedilevre yıkımı kapita-lizmin doumlnuumlĢuumlmuuml ccedilerccedilevesinde tartıĢılmalıdır

Dinccediler ccedilalıĢmasında Dilovası‟nın sanayinin Ġstanbul‟dan ccedilepere taĢınmasının so-nucunda oluĢtuğunu ileri suumlrmektedir 1960‟ların baĢlarından bu yana Ġstanbul ccedilevre illerinde enduumlstri ve kentleĢme anlamında oumlnemli bir doumlnuumlĢuumlm baĢlatmıĢtır Gebze vb ilccedilelere goumlre goumlrece kuumlccediluumlk bir ilccedile olan Dilovası 1960‟ların sonlarında sanayileĢmeye baĢlamıĢtır Boumllgenin o zamanlar koumly konumunda olması nedeniy-le sanayiciler neredeyse hiccedil bir yasal engelle ve bir denetim mekanizması ile karĢı-laĢmamıĢ her tuumlrluuml sınırlamayı kolaylıkla aĢarak tarım arazileri uumlzerinde enduumlstri tesislerini rahatlıkla kurabilmiĢlerdir Bununla birlikte sanayiciler boumllgenin arazi yapısından kaynaklı bazı sorunlarla karĢılaĢmıĢ oumlrneğin farklı kiĢilere ait arsa par-sellerini satın alarak birleĢtirmek zorunda kalmıĢlardır Buna rağmen youmlnetim ya-pısı yani Dilovası‟nın koumly statuumlsuumlnde olması sanayicilerin iĢini ccedilok kolaylaĢtırmıĢtır Dilovası ilk Ģirket olan Ġzocam‟ın kurulduğu 1967‟den belediye statuumlsuumlne geldiği 1987‟ye kadar yavaĢ fakat oumlnemli bir sanayileĢme suumlreci yaĢamıĢtır

Tezde Dilovası‟nın Ġstanbul‟un ccedilevresindeki diğer boumllgelere goumlre neden daha yo-ğun bir sanayileĢme goumlsterdiği bir kaccedil nedene bağlanmaktadır Birinci neden ka-radan ve denizden ulaĢım kolaylığıdır Diğer oumlnemli nedenler boumllgenin topografik yapısı ve pazara yakınlığıdır Ama bunların yanı sıra youmlnetim yapısı ccedilok oumlnemli bir avantaj sağlamıĢtır Ġstanbul ccedilevresindeki koumlyler ve kuumlccediluumlk belediyeler fabrikaların boumllgelerine gelmesini resmi ya da gayri resmi yollarla desteklemiĢtir Dilovası Be-lediyesi 1987‟de kurulmuĢ ama sanayileĢmeyi duumlzenleyen bir mekanizma olarak iĢlev goumlrmemiĢtir Daha oumlnceden sanayiye duyulan ilgi daha da artmıĢ yeni kuru-lan belediye boumllgeyi sanayi ve goumlccedil accedilısından daha da ccedilekici hale getirmiĢtir AraĢ-tırıcı goumlruumlĢtuumlğuuml pek ccedilok kiĢinin 1987 yılını Dilovası‟nda yaĢanan karmaĢanın ccedilok daha koumltuumlleĢtiği bir tarih olarak tanımladığını bildirmektedir Kurulan ilk belediye-nin gecekondulaĢmaya goumlz yumduğu hatta politik kaygılarla desteklediği aynı suumlrecin sanayileĢme accedilısından da yaĢadığı aktarılmıĢtır AraĢtırıcının goumlruumlĢtuumlğuuml kiĢiler arasında yakın doumlnemde belediye baĢkanlığı yapmıĢ olan Halit YaĢar da yer almıĢ ve o doumlnemi Ģu soumlzlerle accedilıklamıĢtır ldquo Yapılaşmada olduğu gibi sanayide de aynı ccedilarpıklaşma devam etti Fabrika kondurdum işi bitirdim anlayışı her iki accedilıdan da ccedilarpık bir Dilovası kurulmasına neden oldu Dilovası‟ndaki tuumlm sanayi kuruluşları ccedilarpıktır Tuumlm suumlrece hakim olduğum iccedilin hepsinin nasıl ccedilarpık oldu-ğunu ben bilirim Sanayici de acemi bir belediye bulunmasının avantajından ya-rarlanmak iccedilin elinden geleni yaptı Aynı vizyonsuzluk sanayideki ccedilarpıklaşmanın


38

daha altından kalkılmaz hale gelmesine sebep olmuştur Belediyedeki bilinccedilsizlik ve tecruumlbesizlik işin ehli olmama basiretsizliği kurnaz işini bilen rdquo Boumllgede bir doumlnem ccedilevre sağlığı teknisyeni olarak ccedilalıĢmıĢ bir kiĢi de duumlĢuumlncelerini Ģu cuumlmleler ile aktarmıĢtır ldquoFabrikaları denetleyen resmi goumlrevliler uumlretim suumlrecini bilmiyor Hava kirliliği koruma youmlnetmeliği 1983-85 arasında yabancı dilden aynen tercuumlme ediliyor youmlnetmeliği anlamak muumlmkuumln değil Personel uumlretilen malın ne olduğu-nu uumlretim suumlrecini bilmiyor Fabrikaların verdiği bilgi veri kabul ediliyorrdquo

Dinccediler‟e goumlre Dilovası‟nı ccedilekici kılan diğer nedenler teĢvikler ve iĢguumlcuuml olmuĢtur Kocaeli 1985‟e kadar bir teĢvik boumllgesi olmuĢ ayrıca sektoumlr bazlı teĢvikler de alınmıĢtır Dilovası‟ndaki enduumlstri yoğun Ģekilde iĢguumlcuuml gerektiren sektoumlrlerden oluĢmuĢ bu oumlzelliği nedeniyle iĢccedili sınıfının da hareketliliğinin ccedilok yoğun olarak goumlzlendiği ve pek ccedilok grevin yaĢandığı bir boumllgeye doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr 1980 askeri dar-besi iĢccedililerin eylemlerini ve grevlerini yasaklamıĢ gerek askeri huumlkuumlmet gerekse Oumlzal huumlkuumlmeti Dilovası‟ndaki sendikalaĢma ve grev hareketlerini ccedilok buumlyuumlk oran-da yavaĢlatmıĢtır

Dilovası‟ndaki sanayinin sadece bu ovadaki fabrikalarla sınırlı olmadığı vurgulan-maktadır Ġlccedilenin kuzeyinde doumlrt yeni organize sanayi boumllgesi kurulmaktadır İMES Kimyacılar Makinacılar ve Koumlmuumlrcuumller Sanayi Boumllgeleri 2006 yılı 21 Ka-sım tarihli Oumlzguumlr Kocaeli gazetesinde Ģu haber yer almıĢtır Kimya Fabrikaları da Dilovasına Geliyor Kimyacılar Organize Sanayi Boumllgesi‟nin buumlyuumlk boumlluumlmuuml Tuumlrki-ye‟nin oumlnemli işadamlarından oluşan 110 uumlyesi var Bu alanda yapılacak yatırım miktarı da 15 milyar YTL‟yi bulacak Kimyasal madde uumlretimi sanayinin en tehli-keli ve en zehirli alanını oluşturuyor rdquo

Dilovası belediyesinin kurulması ile 2002 yılında organize sanayi boumllgesinin ka-muoyuna accedilıklanması arasında geccedilen 15 yıl iccedilinde ccedilok buumlyuumlk değiĢimler gerccedilek-leĢmiĢtir Dilovası sanayileĢme goumlccedil ve kentleĢme anlamında yaĢanabilecek en yoğun geliĢmelere uumlstelik de ccedilok kısa bir zaman dilimi iccedilinde tanık olmuĢtur Be-lediyenin ilk yıllarında sınırları iccedilinde sadece 14 fabrika varken 2002‟de organize sanayi boumllgesinde kurulduğunda boumllgede bulunan fabrika sayısı 171‟e ulaĢmıĢtır Buguumln ise 12 liman vardır ve bunların sekizi sanayi boumllgesinin iccedilindedir Benzer bir aĢırı hızlı artıĢ nuumlfus accedilısından yaĢanmıĢtır 1987‟de 8 bin olan nuumlfus 2002‟de 30 bini aĢmıĢ buguumln ise 50 binin uumlzerinde bir sayıya ulaĢmıĢtır Bu doumlnemde kentleĢme de sıccedilrama tarzı bir buumlyuumlme goumlstermiĢtir Bunun sonucu alt yapı yeter-sizliğine bağlı sorunların ccedilok kısa suumlre iccedilinde patlak vermesi olmuĢtur Bu doumlnem-de uumlzerinde durulması gereken ve Dilovası‟nın sorunlarının buumlyuumlk boumlluumlmuumlnuumln altında yatan bir baĢka dinamik ise devlet ve sanayi arasındaki iliĢkilerdir Bir ta-raftan yolsuzluk ve ruumlĢvet olayları diğer taraftan hayırseverlik oumlykuumlleri boumllgenin guumlndeminden uzun suumlre eksik olmamıĢtır

Dilovası belediyesinin kurulduğu 1987 yılında boumllgenin ccedilok buumlyuumlk alt yapı sorun-ları olduğu konusunda araĢtırıcının goumlruumlĢtuumlğuuml taraflar goumlruumlĢ birliği iccedilindedir Fakat araĢtırıcı bu yetersizliklerin varlığını halen koruduğunu vurgulamaktadır Belediye-nin yeni kurulduğu doumlnemin sorunlarına oumlrnek olarak 1988 yılında belediyenin iccedilme suyuna zehirli atık madde karıĢtırdığı iddiası ile Atabay Fabrikası hakkında accediltığı tazminat davası goumlsterilebilir BilirkiĢi raporunda ise Ģu ifadeler yer almıĢtır ldquoYapılan kimyasal deney sonuccedillarından da goumlruumllduumlğuuml gibi Atabay Fabrikası atık suları yuumlksek organik kirlilik iccedilermektedir Bu atık suların arıtılmadan toprak arazi-ye verilmesi yağmur sularıyla iccedilme ve dere sularına karışması sağlık ve ccedilevre kirlenmesi accedilısından tehlikeli sonuccedillar yaratabilecek niteliktedir () Dilovası Be-lediyesi yetkililerine Atabay Kimya Fabrikasından su deposuna kadar hattı su


39

deposu ve bu depodan evlere kadar uzanan boru hatlarını defalarca su ile yıka-ması ve bu suların kesinlikle iccedilme ve evsel amaccedillı kullanılmaması oumlnerilmiştirrdquo

Dinccediler‟in elde ettiği bulgulara goumlre Dilovası‟nın belediye olmasından organize sanayi boumllgesinin kurulmasına kadar geccedilen suumlre iccedilinde hem yerleĢim yerinin hem de fabrikaların alt yapı sorunlarından belediye sorumlu olmuĢ fakat değiĢen bele-diye youmlnetimlerinin hiccedil biri bu sorunları aĢmak yolunda kayda değer bir baĢarı elde edememiĢtir Tezde bu doumlnemin imar yasasının belediyelere ccedilok buumlyuumlk bir guumlccedil sağladığı fakat belediyelerin bu guumlccedillerini kullanma ccedilabalarının sonuccedillanmadı-ğı tam aksine sanayicilerin dernek kurarak daha guumlccedilluuml bir yapıya doumlnuumlĢtuumlkleri ve kurumsal bir kimlik kazandıkları accedilıklanmaktadır Ccedilevre kirliliği accedilısından baĢı ccedileken Ģirketler artık okul yaptırma PTT santralinin değiĢtirilmesi vb ldquohayırseverrdquo ccedilalıĢmalar iccediline girmiĢtir Oumlrneğin boumllgedeki fen lisesine bağıĢ yaptıktan sonra Atabay fabrikası accedilılmıĢtır AraĢtırıcının tezi kapsamında goumlruumlĢtuumlğuuml farklı kiĢiler bu doumlneme ait ccedileĢitli ruumlĢvet olaylarına oumlrnekler vermiĢler fabrikaların yatırımlarının bir boumlluumlmuumlnuumln de temel amacının vergi vb sorunlarına ccediloumlzuumlm bulma olduğunu accedilıklamıĢlardır Bir yetkilinin ifadeleri durumu tuumlm accedilıklığı ile ortaya koymaktadır ldquoBizim ccedilalıştığımız zaman doumlnemin en uumlst duumlzey muumllki amirleri ile biz denetmen-ler saptamış olduğumuz mevcut problemlerin ccediloumlzuumlmuuml iccedilin uumllkenin genel huzur ve guumlndemini etkilemeyecek ccedileşitli duumlzeylerde karşılıklı mağduriyetleri doğurmaya-cak bazı oumlzguumln uygulamalara imza attık Ancak bunlar resmi uygulamalar değildir Kaldı ki biz onlarla ccedilevreyi kirlettin yer seccedilimini yanlış yaptın vb arguumlmanlarla muumlcadele edemezdik İşte biz de bu yuumlzden insanlarla uzlaşarak hem onların hayırsever ruhlarını canlandırdık hem de rdquo Fakat diğer goumlruumlĢmeler yetkililerin sadece kamu yararına kullanılmadığını goumlstermektedir ldquoBelediye rantın iccedilinde Ruhsatsız fabrikalara gidip Kocaelispor‟a bağış yapın deniyor 90-93 arası boumllge-nin en meşhur fabrikalarından Atabay Kimya kapatılamıyor Memur ruumlşvet yiyor Ankara yiyeceğine ben yiyeyim diyor Teknik donanım varsa bile ki 1990‟lara kadar yoktu bu yetkiyi kullanmak ccedilok zor Fabrikalar suumlrguumlnle tehdit ediyordu Yetki belediyede artık suumlreccedil hepten yozlaşmıştır Adapazarı Ccedilorlu hattındaki tuumlm problemler aynıdır Sosyal siyasal ve ccedilevresel kirlilik iccedil iccedilerdquo

Sanayicilerin bu ldquoyardımseverrdquo faaliyetleri sadece yasal engelleri ve ekonomik sorunları aĢmalarını sağlamamıĢtır Halk aslında alt yapısı olmayan bir boumllgede yaĢamasının temel nedeni olan sanayicileri kendisine yardım etmeye ccedilalıĢan alt yapı okul vb gereksinimlerini karĢılayan ldquoiyi niyetlirdquo kurum ve kiĢiler olarak algı-lamaya baĢlamıĢtır Fakat sanayicilere eleĢtirel goumlzle bakan gruplar da bulunmak-tadır Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı‟nın kanser oumlluumlmlerine youmlnelik ccedilalıĢmasının hemen ardından bir ccedilevre oumlrguumltuuml olan ldquoEkosderrdquo kurulmuĢtur Ayrıca boumllge halkının ccedilevre sorunlarını tartıĢtığı bir web sitesi de bu-lunmaktadır (wwwdilovasıorg)

2002 Dilovası accedilısından oumlnemli bir doumlnuumlm noktasıdır 1994‟te gerccedilekleĢen bir kolera salgınının ardından sanayiciler ve doumlnemin huumlkuumlmeti sanayi boumllgesi oluĢ-turma duumlĢuumlncesini geliĢtirmiĢ ve bu duumlĢuumlncelerini 1997‟de olgunlaĢtırmıĢtır Yer seccediliminin tamamlandığı 2001 yılının ardından 2002 yılında tuumlm yasal ve youmlnetsel sınırlamalara rağmen organize sanayi boumllgesi adı altında Dilovası‟nda ccedilok sayıda fabrika toplanmıĢtır Ardından 2004 ve 2006‟da gelen yasal değiĢimlerle birlikte organize sanayi boumllgeleri belediyelerden bağımsız oumlzerk youmlnetimlere doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr

Sonuccedil

Hem iccedil hem de dıĢ sermaye accedilısından ccedilok ccedilekici bir boumllge olan Dilovası gerek buumlyuumlk gerekse kuumlccediluumlk sermayenin goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Sanayiciler 1987 yılın-


40

da belediye kurulana kadar hiccedil bir yasal veya youmlnetsel engelle karĢılaĢmamıĢtır 1987‟de boumllgenin kurulması sanayinin boumllge ile iliĢkisini değiĢtirmiĢ bu yeni douml-nem iccedilinde sanayinin hayırsever etkinliklerinde bir patlama yaĢanırken halk ara-sında yolsuzlukla ilgili soumlylentiler de giderek yaygınlaĢmıĢtır 1987‟de belediyenin kurulmasından 2002‟de organize sanayi boumllgesinin accedilıklanmasına kadar geccedilen suumlrede boumllgeyi hayırsever etkinlikler ve yolsuzluklar ĢekillendirmiĢtir Bu etkinlikler sanayicilerin yasal duumlzenlemeleri istedikleri gibi youmlnetmelerine yol accedilarken ccedilevre kirliliği sorununun da korkunccedil bir boyuta gelmesine neden olmuĢtur ldquoKirleten oumlderrdquo ilkesi ruumlĢvet youmlnelimli ldquooumldeyen kirletirrdquo uygulamasına doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr Uumlstelik Tuumlrkiye‟de sanayiciler arıtma ve atık tesisi kurmanın maliyeti yerine atıklarını akar-sulara kanalizasyona veya denizlere atıkları zaman oumldedikleri cezayı tercih etmek-tedir Bu suumlrecin sonunda Dilovası ccedilok yoğun bir hayırsever etkinliğin gerccedilekleĢti-ği ama yolsuzluklar tarafından youmlnetilen ccedilevre ve sağlık sorunlarının bir ccedilığ gibi buumlyuumlduumlğuuml bir boumllge haline gelmiĢtir Burada dikkat ccedilekici olan nokta ccedilevrenin ve insan sağlığının korunmasından sorumlu olan devletin bu konularla ilgilenmemeyi tercih etmesi ve bunun yerine sanayinin etkinliklerinin suumlrekliliğine odaklanması-dır

2002‟de Dilovası sanayi boumllgesinin kurulması ile birlikte sanayileĢmenin suumlrekliliği olmayan ve youmlnetilemeyen yeni bir Ģekli ortaya ccedilıkmıĢtır Ġlk doumlnemde sanayileĢ-me uğruna ccedilevre ve insan sağlığı accedilısından yaĢanan yıkıma koumlr kalınmıĢtır Ardın-dan gelen doumlnemde ise kamu denetimi mekanizmalarının hiccedil bir Ģekilde ulaĢama-dığı oumlzerk boumllgeler oluĢturulmuĢ ve Tuumlrkiye‟nin diğer organize sanayi boumllgeleri ile birlikte neoliberal kuumlreselleĢmenin parccedilalarından biri daha tamamlanmıĢtır Sonuccedil olarak 1980‟den 1990‟ların sonlarına kadar olan doumlnemde Dilovası‟nı kamu ku-rumları ile sanayiciler arasındaki iliĢkiler ĢekillendirmiĢtir Hayırsever etkinlikler yolsuzluk olayları ile tamamen iccedil iccedile bir yapıdadır Temel amacın sanayinin suumlrek-liliğini sağlamak ve ccedilevresel kirlilik ve halk sağlığı sorunları pahasına da olsa ser-mayenin birikimini devam ettirmek olduğu son derecede accedilıktır Ardından neoli-beralizmin uumlruumlnleri olan kurumsal ve yapısal duumlzenlemelerin yansımaları Dilova-sı‟nda organize sanayi boumllgesi oumlrneğinde ccedilok net bir Ģekilde goumlzlenmiĢtir Boumllge sanayi ve devlet arasındaki yeni bir iliĢki tarzına tanıklık etmiĢtir Bu yeni yasal ve kurumsal ccedilerccedileve sanayicilere yerel youmlnetimin denetiminin hiccedil bir Ģekilde eriĢe-mediği oumlzerk bir yapı kazandırmıĢtır Boumlylece Dilovası yasaların koruması altında kuumlresel ekonomiye entegre olmuĢ bir sanayi uumlretimi adacığına doumlnuumlĢmuumlĢtuumlr Bu oluĢum sadece Dilovası‟na oumlzguuml değildir Dilovası Tuumlrkiye‟nin neoliberal politika-lar tarafından youmlnetilen sanayileĢme politikasının sadece bir oumlrneğidir

AraĢtırıcı ccedilalıĢmasında Dilovası‟nda aĢırı hızlı yoğun ve kontrolsuumlz bir sanayileĢme yaĢandığını ortaya koymuĢ bu suumlrecin boumllgenin ekolojik alt yapısına zarar verdi-ğini accedilıklamıĢ ve Dilovası‟nda sanayinin bu Ģekilde yoğunlaĢmasından kaynaklı sorunları ortaya ccedilıkaracak araĢtırmalar yapılmasını oumlnermiĢtir


41

2 GEBZE-DĠLOVASI ARASINDA SANAYĠ FAALĠYETLERĠNĠN GELĠġĠMĠ VE CcedilEVREYE OLAN ETKĠLERĠ

Ġstanbul Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Coğrafya Ana Bilim Dalı Doktora Tezi

AraĢtırıcı Selva Tezkızan

DanıĢman Doccedil Dr Orhan Guumlrbuumlz

Yıl 2009

Marmara Boumllgesi‟nin Ccedilatalca-Kocaeli Boumlluumlmuuml‟nde Kocaeli Platosu‟nun ortasında Kocaeli ilinin sınırları iccedilerisinde yer alan araĢtırma sahasında 1970‟li yıllardan son-ra baĢlayan hızlı sanayileĢme iccedil goumlccedillerle birlikte hızlı nuumlfus artıĢına koumlyden Ģehre goumlccediluumln bu boumllgede yoğunlaĢmasına neden olmuĢ ve yeni yerleĢim alanlarına olan gereksinimi arttırmıĢtır Bunun sonucu Ģehirde placircnsız ve kontrolsuumlz yapılaĢmalar olmuĢ Ģehir ccedilevresindeki bağ bahccedile ve tarım arazileri buumlyuumlk bir hızla yerini alt yapısız yerleĢim alanlarına bırakmıĢtır Buna bağlı olarak araĢtırma sahasında ccedilev-re sorunları son 30-35 yıllık suumlreccedilte tabiat ve insan varlığını tehdit edici boyutlara ulaĢmıĢtır Bu araĢtırmanın yapılmasının baĢlıca nedeni ccedilalıĢma sahasında daha oumlnce beĢeri ve ekonomik coğrafya accedilısından ayrıntılı bir ccedilalıĢmanın yapılmamıĢ olması olarak accedilıklanmıĢtır

Tezkızan ccedilalıĢmasına boumllgedeki sanayi faaliyetlerinin genel oumlzelliklerini tanımlaya-rak baĢlamıĢtır 1970 yılı sonrasında sanayi faaliyetlerinin Ġstanbul‟dan desantrali-zasyonuna bağlı olarak buumlyuumlk firmaların youmlnetim merkezlerinin Ġstanbul‟da bu-lunmalarına karĢılık imacirclat tesislerinin her geccedilen guumln Ġzmit Koumlrfezi‟nin kuzeyi bo-yunca Gebze-Dilovası ile daha doğuda Koumlrfez-Ġzmit ve Adapazarı hattında yer aldıkları goumlruumllmektedir Bunda ucuz arsa ve iĢ guumlcuuml vergi indirimlerinin yanında ccedilevreyi kirleten sanayilerin Ġstanbul dıĢına ccedilıkarılmasının da payı buumlyuumlktuumlr Gebze-Dilovası arasında sanayinin kurulmasına ve geliĢmesine etki eden baĢlıca faktoumlrler aĢağıda sıralanmıĢtır

a- En buumlyuumlk tuumlketim ve ticaret merkezi olan Ġstanbul‟a yakınlık

b- GeliĢmiĢ ulaĢım alt yapısı (karayolu demiryolu denizyolu ve havayolu)

c- Yeni kurulacak tesisler iccedilin ucuz ve geniĢ arazi bulunması

d- Nitelikli iĢguumlcuuml ve Ar-Ge yatırımlarının boumllgede artması

e- Elektrik su yol gibi ana alt yapıların bulunması

f- Geleceğin uluslararası ticaret teknoloji ve sanayi merkezi olması

Tez‟de Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı BaĢkanlığı‟nın 2005 yılında hazırladığı ldquoDilovası Beldesi Oumlluumlm Nedenleri CcedilalıĢması Oumln Rapo-rurdquona oumlnemli bir yer verilerek sonuccedilları aktarılmıĢ bu rapordan bir yıl sonra Dilo-vası‟ndaki sanayi atıklarının insan ve ccedilevre sağlığına verdiği zararları araĢtırmak uumlzere TBMM Dilovası Ccedilevre AraĢtırma Komisyonu kurulduğu belirtilmiĢtir

Dilovası‟nda ccedilevre ve insan sağlığı alarm verirken sanayideki ccedilarpık yapılaĢma da devam etmekte halk oumlzellikle guumlneydoğu youmlnluuml ruumlzgacircrlarla zehirli duman solu-maktadır Dilovası ve TavĢancıl‟a hacirckim tepede kurulacak olan Koumlmuumlrcuumller Orga-nize Sanayi Boumllgesi (OSB) ile boumllgenin tek nefes alabileceği kapısı da kapatılarak Dilovası tamamen sanayi ile kuĢatılmıĢ olacaktır Yeni yapılacak ikinci Organize Sanayi Boumllgesi ile de kuzeybatıdan esen ruumlzgacircrlar zehirli duman getirerek beldenin


42

tek oksijen ve temiz hava kaynağı da kirlenmiĢ olacaktır Ġkinci OSB kurulduktan sonra Dilovası beldesi taĢınmazsa ccedilevresel problemlerden kaynaklı hastalık ve oumlluumlmler kaccedilınılmaz olacaktır

AraĢtırma sahası yeraltı ve yeruumlstuuml su kaynakları accedilısından zengindir Hızlı sanayi-leĢmeye bağlı olarak sanayinin ve yerleĢim boumllgesinin artan su ihtiyacını karĢıla-yabilmek iccedilin ccedilok sayıda baraj goumllet vb inĢa edilmiĢ fakat sanayinin ve yerleĢim alanlarının atık maddelerinin akarsulara ve koumlrfeze bırakılması yeraltı ve yeruumlstuuml su kaynaklarının suumlrduumlruumllebilir kullanımını su ekosisteminin devamını riske sok-muĢtur

Araştırma alanındaki sanayi faaliyetlerinin ccedilevresel etkileri

Dilovası‟nda konut ve sanayi alanları iccedil iccedile geliĢme goumlstermiĢ bu da guumlnuumlmuumlzde ccedilevre kirliliği ve insan sağlığı ile ilgili sorunlar yaĢanmasına neden olmuĢtur Nuumlfus 1990 ve 2007 arasında 113‟luumlk bir artıĢ goumlstermiĢtir 2005 yılı uydu goumlruumlntuumlleri incelendiğinde tarım alanlarının hemen hemen yok olma noktasına geldiği goumlruumll-mektedir 1990 yılında en oumlnemli tarım alanlarını oluĢturan ġekerpınar Balccedilık ve Pelitli koumlyleri ccedilevresindeki tarım alanlarının tamamı sanayi boumllgelerine ve yerleĢim alanlarına terk edilmiĢtir AraĢtırma alanının 1990 2000 ve 2005 yıllarına ait olan uydu goumlruumlntuumlleri karĢılaĢtırdığında arazi kullanımında hesaplanan değiĢim değerle-rine goumlre en ccedilarpıcı sonuccedil yerleĢim alanlarında 7665 oranında yaĢanan artıĢtır SanayileĢme ve yerleĢmenin baĢlangıccedilta bir placircn ve program dahilinde gerccedilekleĢ-memesi ccedilarpık kentleĢme ve ccedilevre sorunlarına neden olmuĢtur Dilovası‟nda ko-nut ve sanayi alanlarının iccedil iccedile olması bu boumllgenin ccedilanak Ģeklindeki topoğrafik yapısı nedeniyle fabrikaların bacalarından ccedilıkan atıkların buumltuumln boumllgeye yayılma-sına neden olmaktadır YerleĢim dokusu iccedilinde ccedilok oumlnemli diğer bir konu da bi-rinci derece deprem boumllgesi olan boumllgede gecekondulaĢmanın getirdiği risktir Placircnsız ve ccedilarpık yapılaĢma aynı zamanda sağlıklı bir toplumsal hayatın devamına imkacircn veren sosyal tesislerden yoksun bir kent yapısı ortaya ccedilıkarmıĢtır

1960‟ların ilk yıllarından baĢlayarak Ġzmit Koumlrfezi ccedilevresi oumlzellikle kuzey ve doğusu yeni sanayi kuruluĢlarıyla tanıĢmaya baĢlamıĢtır Bu geliĢmeler 1970 ve 80‟li yıl-larda da suumlrmuumlĢtuumlr AraĢtırma sahası ve ccedilevresinde ilk yıllarda sanayi tesislerinin sayısı artmakla birlikte doğal ccedilevre sanayiden kaynaklanan kirliliği giderebilmiĢtir 1970‟lerle birlikte artan sanayi atıkları sonucu koumlrfezde kirlilik etkili olmaya baĢla-mıĢtır Turizm ve balıkccedilılık faaliyetleri bu durumdan olumsuz etkilenirken denizden kaynaklanan koku Gebze-Dilovası ve ccedilevresinde yaĢam kalitesi uumlzerinde olumsuz etkilerde bulunmaya baĢlamıĢtır Hava kirliliği de oumlzellikle kıĢ aylarında artıĢ goumlste-rerek sağlık sorunlarına yol accedilmıĢtır 1970‟li yıllarda Dilovası‟nda sağlıksız placircnsız sanayileĢme ve konutlaĢma guumlnuumlmuumlzde ccediloumlzuumllmesi guumlccedil sorunları guumlndeme taĢımıĢ-tır Gebze-Dilovası Koumlrfez Goumllcuumlk ve youmlresi koumlrfezin doğusu zaman iccedilerisinde sanayi kuruluĢlarıyla dolmuĢ yamaccedillar verimli tarım alanları doğal bitki oumlrtuumlsuuml bu geliĢmelerden buumlyuumlk zarar goumlrmuumlĢtuumlr Sanayi ve beraberinde yaĢanan goumlccedillerle hızlı nuumlfus artıĢı kentsel alanın yayılmasına ve doğal alanların verimli tarım top-raklarının kaybına neden olmuĢtur Ayrıca kent iccedilinden geccedilen demiryolu ve kara-yolundan kaynaklanan guumlruumlltuuml de olumsuz etkiler yapmıĢtır

1980‟ler ccedilevre sorunlarının Gebze ve iccedilinde bulunduğu Kocaeli‟nin guumlndeminde oumln sıralarda yer aldığı yıllar olmuĢtur Bu doumlnemde kamuoyunda artan bilinccedille sivil toplum kuruluĢlarının yerel youmlnetimlerin giriĢimleri ve merkezi huumlkuumlmetin de teĢvikiyle ccedilevre sorunlarının ccediloumlzuumlmuumlnde ilerleme kaydedilmiĢtir Ġzmit Entegre Ccedilevre Projesi‟yle kirlilik değerlerinde bir oumllccediluumlde azalma sağlanabilmiĢtir Sanayi geliĢiminin koumlrfezin kuzey kıyısında yoğunlaĢmasına bağlı olarak ccedilevredeki kuumlccediluumlk


43

yerleĢmeler de etkilenmeye baĢlamıĢlardır Oumlzellikle Dilovası mevkiinde hava kirli-liğine bağlı olarak sağlık sorunları goumlruumllmesi kuzeydeki tarım arazilerinin yapılaĢ-ma baskısı altına girmesi evsel ve enduumlstriyel atıklarca meydana gelen deniz kirli-liği ve baca emisyonlarıyla artan hava kirliliği oumlncelikli sorunlar olmuĢlardır 17 Ağustos depreminde sanayi kuruluĢlarının bir boumlluumlmuumlnuumln zarar goumlrmesi olası bir depremde meydana gelecek hasar ve sızıntı durumunda sahamız ve ccedilevresinin karĢı karĢıya geleceği sorunları da guumlndeme getirmiĢtir

Oumlzetle 1960 sonrasında sanayileĢmeye bağlı olarak yoğun bir kentleĢmeye maruz kalan araĢtırma sahasında doğal kaynaklar tahrip edilmiĢ tarım ve turizm fonksi-yonlarını destekleyecek değerler giderek kaybedilmiĢtir Ccedilevre kalitesinin duumlĢuumlk oluĢunun yanında altyapı ve donatı eksiklikleri konut alanlarında sosyal ccedilatıĢmala-rı da artıracak dokular oluĢmasına yol accedilmaktadır SanayileĢme ve kentleĢmenin nuumlfus yığılması ile birlikte benzer her ortam iccedilin ortaya ccedilıkardığı oumlnemli bir sorun olarak ldquoccedilevre sorunuldquo Gebze-Dilovası ve ccedilevresinin oumlnemli bir sorunudur AraĢ-tırma sahasında hava su toprak guumlruumlltuuml ve goumlruumlntuuml kirliliği yoğun bir Ģekilde gerccedilekleĢmektedir Boumllgede sanayinin yerleĢim alanlarıyla iccedil iccedile geliĢmesi buguumlnkuuml hava kirliliğinin arkasında yatan en oumlnemli sebeptir Ayrıca Dilovası Beldesi Dil Ġskelesi ccediloumlpluumlğuumlnuuml kullanmaktadır Bu da yanından geccedilen Dil Deresi iccedilin buumlyuumlk tehlike oluĢturmaktadır

Hava Kirliliği

AraĢtırma alanı sanayileĢir ve kentleĢirken hava kirliliğini de birlikte yaĢamaya baĢlamıĢtır Kentsel yoğunlaĢma arttıkccedila ısınma amaccedillı yakacak kullanımının so-nucu olarak ortama yuumlksek oranda toz ve kirletici gazlar yayılmaya baĢlamıĢ hava kirliliğinin oluĢumunda evsel kaynakların yanı sıra enduumlstriyel kaynaklar da etkili olmaya olmuĢtur ldquoSanayiden kaynaklanan hava kirliliği temelde yanlıĢ yer seccedilimi yeterli teknik tedbirler alınmadan atık gaz ve tozların havaya bırakılması ile yanlıĢ ve eksik teknolojilerin seccediliminden kaynaklanmaktadır Sanayiye bağlı hava kirliliği kazan bacalarından kaynaklanan genel kirleticiler ile sanayinin tuumlruuml ve Ģekline goumlre organik ve inorganik diğer kirleticilerden kaynaklanmaktadır Ayrıca sanayi kuruluĢlarının baca yapısı da kirliliğin yoğunluğunu ve yayılma mesafesini etkile-mektedir Sanayi kuruluĢlarının oldukccedila karmaĢık yapıdaki gaz ve toz emisyonları yerleĢmeler uumlzerinde baskı oluĢturmaktadır En fazla kirlilik yaratan sanayi kuruluĢ-ları metal kimya kacircğıt ccedilimento petrol ve petrol uumlruumlnleri sektoumlruumlnde uumlretim ya-pan tesislerdir 1970‟li yıllarda baĢlayan ve evsel kaynaklardan gelen yoğun kent iccedili hava kirliliği 1980‟li yılların ortalarında oumlzellikle kıĢ aylarında katlanılması guumlccedil bir duruma ulaĢmıĢtır

Dilovası 2004 yılı sonlarında yoğun hava kirliliği ve youmlrede yaĢayanların kanser hastalığına yakalanmasındaki artıĢla yerel ve ulusal basında yer almaya baĢlamıĢ-tır Tam bir placircnsızlık oumlrneği olarak geliĢen Dilovası‟nda konut ve sanayi alanları-nın iccedil iccedile olması ccedilanak Ģeklindeki coğrafi yapısı ile birlikte sanayi tesislerinin baca-larından ccedilıkan atıkların yerleĢim yerinin uumlstuumlnde birikmesine yol accedilmaktadır Boumly-lece Dilovası Beldesi‟nin coğrafi konumu beldedeki hava kirliliğinin en oumlnemli kaynağını oluĢturmaktadır Boumllgedeki metal ve hurda ergiterek uumlretim yapan tesis-lerde radyasyon oumllccediluumlm sistemlerinin devlet tarafından iĢletilmesi ve yeterli sayıda eleman istihdam edilerek 24 saat kesintisiz denetimi sağlanmalıdır Dilovası‟nda faaliyet goumlsteren ccedilok sayıdaki taĢ ocağı baĢta ccedilevre kirliliği olmak uumlzere arazi bo-zulmalarına neden olmaktadır

Boumllge iccedilin yeni maden iĢletme ruhsatı verilmemeli iĢletme suumlresi biten ocakların ruhsatları iptal edilmelidir Dilovası Beldesi uygun olmayan topoğrafik yapısı ve


44

meteorolojik Ģartlarının yanı sıra yoğun trafik yuumlkuumlnden ve sanayi tesisleri ile yer-leĢim alanlarından kaynaklanmakta olan kirlenme ile karĢı karĢıya kalmıĢtır Dilo-vası‟nda hurda metal kullanan buumlyuumlk kapasitede demir-ccedilelik fabrikaları faaliyet goumlstermektedir Bu fabrikaların hem uumlretim hem de metal depolama ve taĢıma suumlreccedillerinde oumlnemli toz ve zararlı gazlar havaya yayılmaktadır Baca gazı arıtma ve toz tutma uumlnitelerinin kapasiteleri yetersiz olan tesislerin bu konuda gerekli yatı-rımları yaparak kapasitelerini artırmaları ve uumlretim suumlresince ccedilalıĢtırmaları sağlan-malıdır Ayrıca hurda depo alanlarının uumlstuuml kapatılarak hem ccedilevreye toz yayılması oumlnlenmeli hem de goumlruumlntuuml kirliliği ortadan kaldırılmalıdır

Dilovası‟nda boya ve tiner uumlretim tesislerinde genel olarak uumlretim depolama uumlruumln ambalajlama iĢlemleri sırasında oluĢan organik madde yayınımları herhangi bir arıtma olmadan havaya salınmaktadır Bu tesislerde iyi bir havalandırma ile ortamdan organik maddelerin toplandıktan sonra havaya salınımı sağlanmalıdır Ayrıca solvent bazlı boya uumlretiminden su bazlı boya uumlretimine geccedililebilmesi iccedilin gerekli teĢvik ve destek sağlanmalıdır Dilovası‟nda kirletici vasfı yuumlksek olan tesis-ler tespit edilerek bu tesislerin kapasite artırmalarının oumlnuumlne geccedililmeli boumllgedeki sanayi tesislerinden kaynaklanmakta olan emisyonların oumllccediluumllebilmesi iccedilin OSB Youmlnetimi tarafından otomatik oumllccedilme ve izleme sistemi kurdurularak iĢletilmelidir Boumllgede dağınık bir Ģekilde faaliyet goumlstermekte olan koumlmuumlr-depolama iĢleme- dağıtım tesislerinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığı‟nca yer seccedilimi kesinleĢtirilmiĢ olan Koumlmuumlrcuumller OSB alanına taĢınması sağlanmalıdır

Su Kirliliği

AraĢtırma alanında suların kirlenmesinde enduumlstriyel ya da evsel sıvı atıkların dere ya da akarsulara doğrudan ya da dolaylı olarak verilmesi rol oynamaktadır Aynı Ģekilde alt yapı eksikliğine bağlı olarak iccedilme ya da kullanma su borularının arızalı ve eskimiĢ kanalizasyon borularıyla yan yana bulunması nedeniyle de su kirlen-mesi gerccedilekleĢmektedir Sanayi kuruluĢları yerleĢim ve tarım alanlarının oumlnemli miktarlardaki kirletici yuumlkler karıĢtırdıkları yarı-kapalı denizlerde suların uzun kalıĢ suumlreleri nedeni ile alıcı ortamda kalite bozulması ve suumlrekli oumltrifikasyona neden olmaktadır Sanayinin giderek yoğunlaĢmasına bağlı olarak koumlrfez ve ccedilevreleyen alanda ccedilevre sorunları goumlruumllmektedir 1960‟lı yıllardan baĢlayarak Ġzmit Koumlrfezi‟nin kuzey kıyıları ve doğusundaki derelerden gelen kirlilik koumlrfezde ilk etkilerini goumls-termeye baĢlamıĢtır Evsel ve enduumlstriyel atıklar kuumlccediluumlk dereler ve yuumlzeysel akıĢla koumlrfeze gelmeye baĢlamıĢtır Ġzmit Koumlrfezi artık kendi kendini yenileyemez duruma gelmiĢtir Canlı ccedileĢidinin hızla azaldığı Ġzmit Koumlrfezi‟nde arıtma sistemlerinden ge-ccedililmeden deĢarj edilen sanayi ve evsel atıklar nedeniyle kirlilik oumlnemli boyuta ulaĢmıĢtır 1970‟li yıllarda Ġzmit Koumlrfezi balık tutulamaz kokudan yanaĢılamaz duruma gelmiĢtir

Evsel ve enduumlstriyel atıklar ile iyice kirlenen kuumlccediluumlk dereler suumlrekli olarak koumlrfeze kirlilik taĢımaya baĢlamıĢtır Dil Deresi Eskihisar Deresi ve Doğu kanalından Ġzmit Koumlrfezi‟ne fazla miktarda azot ve fosfor girdisi olmaktadır Bu boumllgede yapılan oumllccediluumlmlere goumlre tuumlm dereler kıta iccedili yuumlzey sınıflandırmasında IV sınıf olan ccedilok kir-lenmiĢ su sınıfına girmektedir Kirlenmeye en ccedilok etki eden faktoumlrlerden birisi Dil Deresi‟dir ldquoĠzmit Koumlrfezi‟nin 40‟dan fazlasının bu dere tarafından kirletildiği ilgili araĢtırma kurumları tarafından tespit edilmiĢtir Dil Deresi‟nin kenarına ko-numlanan ccedilok sayıda sanayi kuruluĢu kimyevi atıklarını hiccedilbir arıtmaya tabi tut-madan Dil Deresi‟ne deĢarj etmektedir Dil Deresi suyu kirli olduğu gibi dere yata-ğı ve kenarları da ciddi anlamda evsel enduumlstriyel kirlenme ile karĢı karĢıyadır Boumllgedeki sanayi kuruluĢları atık sularını (arıtılmıĢ arıtılmamıĢ) suumlreccedilte kullandık-


45

ları soğutma sularını ve Gebze ilccedilesi vahĢi ccediloumlp depolama alanından sızan sızıntı suları ile birlikte doğrudan dereye dolayısıyla da koumlrfeze deĢarj etmektedirler

Boumllgede 1994 yılında TUumlBĠTAK-MAM tarafından yapılan araĢtırma sonucunda yağmur sularının yuumlzey akıĢı ile Değirmen Dere ve Succedilıkan Deresi‟ne indiğini ve aynı zamanda kısmen yeraltına suumlzuumllduumlğuumlnuuml goumlstermiĢtir Aynı ccedilalıĢmada ccediloumlpluumlk sularının Dil Deresi aluumlvyon akiferini kirlettiği ve bu akiferde accedilılan ccedilok sayıda kuyunun sularının kullanılamayacak durumda olduğu belirtilmiĢtir Ayrıca youmlrede eski taĢ ocaklarında oluĢan bentlerin arkasında sular birikmektedir Bentin yıkılma-sıyla ani sel olayları meydana gelmektedir Sel beraberinde suumlruumlklediği taĢ ve toprakları Dil Deresi‟ne taĢıyarak oumlnemli kirliliğe neden olmaktadır

Dilovası ve Gebze Belediyeleri‟ne ait mevcut ccediloumlp alanları da oumlnemli bir kirlilik kaynağıdır Boumllgede uygun Ģartları taĢıyan bir alanda duumlzenli bir ccediloumlp alanı oluĢtu-rulmalıdır Dilovası‟nda arıtma tesisi olmayan ya da yetersiz olan tesislerin tespiti yapılarak gerekli uyarılar yapılmalıdır Yine OSB Youmlnetimi‟nce Dilovası OSB Evsel ve Enduumlstriyel Merkezi Atık su Arıtma Tesisi bir an oumlnce yapılmalıdır

Toprak Kirliliği

AraĢtırma alanında tarım yapılabilir toprakların alanı oldukccedila azalmıĢtır Sanayi ve yerleĢme alanlarının yayılımına bağlı olarak var olan tarım topraklarının buumlyuumlk bir boumlluumlmuuml de giderek amacı dıĢında kullanıma doumlnuumlĢtuumlruumllmektedir Verimli toprakla-rın kaybı nedeniyle uumlretkenlik potansiyelinde azalma topraktaki bitki besin mad-delerinin kaybı uumlruumlnlerde kalitenin duumlĢmesi gibi ciddi ccedilevre sorunları meydana gelmektedir Yoğun sanayileĢmenin neden olduğu emisyon birikimi doğrudan ve yağıĢlara bağlı olarak kuru veya yaĢ ccediloumlkelti biccediliminde toprağa ulaĢmakta ve kirle-tici maddelerin birikimine neden olmaktadır Topraklarda uumlruumln guumlvenliği bakımın-dan ayrıntılı analizler yapılması oumlnem taĢımaktadır

Guumlruumlltuuml Kirliliği

Sanayi ve konut alanlarının iccedil iccedile olmalarına bağlı sorunlar arasında guumlruumlltuumlnuumln etkisi yadsınamayacak boyuttadır Buumlyuumlk alan kullanımı gerektiren kuruluĢlar ol-malarından ve fabrikaların iĢlevlerinden kaynaklanan ses kirliliği hem ccedilalıĢanlar hem de boumllgede yaĢayanlar iccedilin olumsuz etkiler yaratmaktadır Oumlrneğin Dilovası Beldesi sakinlerince Ccedilolakoğlu Fabrikası‟nın termik santrali ile fabrikanın ocakla-rından ccedilıkan yuumlksek sesin rahatsızlık verdiği dile getirilmektedir

Sonuccedil ve Oumlneriler

AraĢtırma alanı ve yakın ccedilevresi 1980 sonrasında Ccedilorlu-Sakarya sanayi kuĢağında yer almasının yanı sıra Ġstanbul‟un bir alt boumllgesi ve Ġstanbul‟dan ccedilıkan sanayi tesislerinin youmlneldiği bir alan olarak geniĢ ve ucuz araziye ihtiyaccedil duyan oumlzellikle kirletici sanayi kollarının yoğunlaĢtığı bir sanayi boumllgesi haline gelmiĢtir Boumllge hemen hemen buumltuumln sektoumlrlere ait ccedilok sayıda fabrikayı bağrında barındırmakta-dır SanayileĢmeye bağlı olarak hızlı nuumlfus artıĢı ve kentleĢmeye maruz kalan araĢ-tırma alanında doğal kaynakların tahrip edildiği tarım ve turizm fonksiyonlarını destekleyecek değerlerin kaybedildiği goumlruumllmektedir Kentin iccedilinden geccedilen demir-yolu ve karayolundan kaynaklanan guumlruumlltuuml kirliliği de yaĢam kalitesini olumsuz etkilemektedir Sanayinin hızlı ve placircnsız geliĢimine bağlı olarak oumlzellikle Dilova-sı‟nda hava kirliliğine bağlı olarak sağlık sorunları goumlruumllmesi kuzeydeki tarım ara-zilerinin yapılaĢma baskısı altına girmesi evsel ve enduumlstriyel atıklarca meydana gelen deniz kirliliği ve baca atıklarıyla artan hava kirliliği baĢlıca sorunlardır Dilo-vası‟nda ccedilevre ve insan sağlığını tehdit ettiği resmi ve bağımsız raporlar ile kanıt-


46

lanmıĢ bulunan kalıcı organik kirletici sanayi kuruluĢları uyarılarak denetlenmeli gerekli oumlnlemleri almayan kuruluĢların faaliyetlerinin durdurulması sağlanmalıdır

3 GEBZE-DĠLOVASIrsquoNDA PARTĠKUumlL MADDE KĠRLĠLĠĞĠ KĠRLETĠCĠ KAYNAKLARIN DOumlKUumlMUuml VE PARTĠKUumlL MADDE KANSEROJENĠK PAH ANALĠZĠ

Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml Muumlhendislik ve Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Ccedilevre Muumlhendisliği Anabilim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi

AraĢtırıcı Aytuğ Sivaslıgil

DanıĢman Yrd Doccedil Dr Pınar Ergenekon

Yıl 2007

Sınırları iccedilinde uumllkemiz sanayi kuruluĢlarının 17‟sinin bulunduğu Kocaeli 128‟lik uumlretim payı ile oumlnemli bir sanayi kentidir Giderek yoğunlaĢan sanayileĢ-me fabrikalarda ve bulunduğu ccedilevrede birccedilok sağlık sorununun da kaynağı olmuĢ-tur Kocaeli ilinde 400 civarında birinci sınıf 7000 civarında ikinci ve uumlccediluumlncuuml sınıf gayri sıhhi muumlessese kapsamına giren sanayi kuruluĢu bulunmaktadır Bu kuruluĢ-ların 569‟u Gebze boumllgesi sınırlarında 193‟uuml Ġzmit boumllgesi dacirchilindedir Kocaeli ili -tuumlm merkez ve diğer ilccedileler dahil olmak uumlzere- birinci grup kirlilik sını-fında bulunmaktadır Ccedilok ccedileĢitli ulaĢım ağları ile ccedilevrili ve stratejik accedilıdan avantajlı konumu Dilovası iccedilin birccedilok sorunu da beraberinde getirmiĢtir Bu sorunlardan en oumlnemlisi ve en ccedilarpıcı olanı hava kalitesidir Yoğun bir sanayi yerleĢiminin de etkisiyle guumln iccedilerisinde boumllge uumlzerinde goumlruumllebilen puslu bir tabakanın olması hava kalitesinin durumunu goumlzler oumlnuumlne sermektedir Sağlık Bakanlığının boumllgedeki oumlluumlm nedenleri uumlzerine yaptığı 2004 yılına ait ccedilalıĢmada boumllgede kanserden oumlluumlm-lerin Tuumlrkiye ortalamasının uumlccedil katı olduğu goumlsterilmiĢtir

Bu tez ccedilalıĢmasında boumllgede kirletici kaynakların partikuumll madde bazında bir douml-kuumlmuuml yapılarak emisyon envanteri oluĢturulmuĢtur Boumllgedeki toplam partikuumll madde (TPM) partikuumll maddenin organik iccedileriği (TOM) ve Ccedilevre Koruma Ajan-sı‟nın (EPA) oumlncelikli listesinde yer alan 16 adet ccedilok halkalı aromatik hidrokarbon (PAH) oumllccediluumlmuuml yapmak uumlzere numune toplanmıĢtır Numuneler arka plan olarak seccedililen Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml (GYTE) Muallimkoumly YerleĢkesi ile Dilo-vası‟nda yoğun yerleĢimin olduğu noktada PUF numune oumlrnekleyici kullanılarak toplanmıĢtır Seccedililen numunelerde gravimetrik ve kimyasal analizlerle boumllgeye ait TPM TOM ve ccedilok halkalı aromatik Hidrokarbonlar (PAH) profili belirlenmeye ccedilalıĢılmıĢ ve mevcut meteorolojik Ģartları da goumlz oumlnuumlnde bulundurarak verinin değerlendirilmesi yapılmıĢtır Bu Ģekilde boumllgedeki hava kalitesinin mevcut duru-mu ortaya konulmuĢtur

Dilovası beldesi kanserden oumlluumlm oranlarının Tuumlrkiye ortalamasının yaklaĢık uumlccedil katı olduğu bir yerleĢim yeridir Bu ccedilalıĢmada Tuumlrkiye‟nin oumlnemli uumlretim merkezleri-nin de iccedilinde bulunduğu enduumlstriyel bir boumllge olan Dilovası beldesinde partikuumll madde (PM) kaynakları tespit edilerek PM envanteri ccedilıkarılmıĢtır Ayrıca Dilovası merkezinde ve arka plan olarak seccedililen GYTE Muallimkoumly yerleĢkesinde mevsim-sel bazda havadan 24 saat suumlreyle PUF (GPS1 Thermo-Andersen) cihazıyla par-tikuumll madde numuneleri toplanarak (2005 yılında toplam 14 2006 yılı iccedilinde top-lam 43 ve 2007 yılı iccedilinse toplam 16 adet) guumlnluumlk TPM ve guumln aĢırı olarak TOM belirlenmiĢtir Ayrıca 2006 sonbaharında PUF cihazıyla gaz ve partikuumll fazında


47

toplam 18 numune toplanarak EPA‟nın oumlncelikli listesinde yer alan 16 adet PAH accedilısından incelenmiĢtir

Envanter ccedilalıĢmasında boumllgedeki partikuumll madde kaynağının 119996 tonyıl ile sanayiden kaynaklandığı tahmini yapılmıĢtır Evsel ve hareketli kaynakların TPM‟ye katkısı ccedilok duumlĢuumlk bir duumlzeyde hesaplanmıĢtır Tuumlm oumllccediluumlmlerin ortalaması-na bakıldığında Dilovasında TPM konsantrasyonu 131 μgm3 GYTE Muallimkoumly noktasında ise 16843 μgm3‟dır PAH iccedileriklerine bakıldığında 16 PAH da Dilo-vası‟nda daha yuumlksek ccedilıkmıĢtır Oumlzellikle koumlmuumlr yakmanın iĢaretleyicisi ben-zo[k]fluoranten ve chreysen Muallimkoumly‟de 527 ve 8 ngm3 iken Dilovası‟nda 5217 ve 8376 ngm3 olarak oumllccediluumllmuumlĢtuumlr

Bu ccedilalıĢmanın sonuccedilları ccedilerccedilevesinde belde ve ccedilevresinde oumllccediluumlmuuml yapılan TPM ve PAH bakımından oumlnemli duumlzeyde kirlilik yaĢandığı belirlenmiĢtir Ancak oumllccediluumlm sayısının kısıtlı olması oumllccediluumlmuumln iki noktada yapılması ve eĢ zamanlı olmaması beldenin hava kalitesinin belirlenmesinde daha iccedilerikli bir ccedilalıĢma gerektirmekte-dir

4 ENDUumlSTRĠYEL BOumlLGE KOMġULUĞUNDA KIYISAL KIRSAL ALANDAKĠ HAVA KALĠTESĠ MUALLĠMKOumlYrsquoDE PARTĠKUumlL MADDEDE VE TOPRAKTAKĠ AĞIR METAL KĠRLĠLĠĞĠ

Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml Muumlhendislik Ve Fen Bilimleri Enstituumlsuuml Ccedilevre Muumlhendisliği Anabilim Dalı Yuumlksek Lisans Tezi

AraĢtırıcı Goumlzde Oumlzkan


Yıl 2009

Bu ccedilalıĢmanın yapılmasına Sağlık Bakanlığı‟nın Dilovası beldesinde kanser neden-li oumlluumlm vakalarının sayısının Tuumlrkiye ortalamasının uumlccedil katı olduğunu yansıtan bul-guları ve Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml (GYTE) kampuumlsuumlnuumln Dilovası Orga-nize Sanayi Boumllgesi‟ne ccedilok yakın olması dikkate alınarak karar verilmiĢtir CcedilalıĢ-mada Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml (GYTE) Muallimkoumly YerleĢkesinde boumllge atmosferindeki ağır metallerin belirlenmesi amacıyla ortam havasından oumlrnekler alınarak toplam partikuumll maddelerin (TPM) ve TPM‟deki ağır metal iccedileriği ince-lenmiĢ ve hem yerleĢkeden hem de Dilovası beldesinden alınan toprak oumlrnekleri-nin ağır metal iccedilerikleri belirlenmiĢtir

2008 yılının Nisan Mayıs ve Haziran aylarında ve 2009 yılının Mayıs ayında birer hafta olmak uumlzere toplam partikuumll madde (PM) oumllccediluumlmleri yapılmıĢtır Toplanan PM Kadmiyum (Cd) Nikel (Ni) KurĢun (Pb) Bakır (Cu) Demir (Fe) metalleri accedilısından incelenmiĢtir Ayrıca Muallimkoumly ve Dilovası sınırları iccedilerisinde on farklı noktadan alınan toprak oumlrneklerinde Cu Cd Ni Pb ve Fe analizleri gerccedilekleĢti-rilmiĢtir Ağır metal duumlzeyleri Atomik Absorpsiyon Spektroskopisi ile oumllccediluumllmuumlĢtuumlr Hava oumlrnekleri Mualimkoumly Ccedilevre Muumlhendisliği binası terasından PUF cihazı ile incelenmiĢtir Toprak oumlrnekleri iccedilin Muallimkoumly ve Dilovası sınırları iccedilerisinde 10 farklı nokta seccedililmiĢtir (ġekil 1)


48

ġekil 1 Toprak oumlrneklerinin alındığı noktalar

Tablo 1 TPM oumllccediluumlm sonuccedilları

Oumllccediluumlm za-manları

Oumllccediluumlm sayısı

TPM Ortalamaları (microgm3)

Maksimum TPM (microgm3)

Nisan 2008 7 24958plusmn7245 349

Mayıs 2008 6 28844plusmn4176 3625

Haziran 2008 8 29118plusmn609 350

Mayıs 2009 8 6794plusmn2162 996

150508 tarihinde alınan oumllccediluumlm sonucu 362 microgm3 ile en yuumlksek TPM konsant-rasyonu iken 2009 yılı Mayıs ayının ccedilok yağıĢlı geccedilmesi nedeniyle TPM konsant-rasyonunda ciddi bir duumlĢuumlĢ olduğu goumlruumllmektedir

Tuumlrkiye‟de Hava Kalitesinin Korunması Youmlnetmeliğine goumlre PM10 kıĢ aylarında 200 μgm3 ve yıllık ortalama 150 μgm3‟den yuumlksek olamaz Partikuumll madde kon-santrasyonu 400 μgm3 aĢtığında alarm verilmesi gerekir Sonuccedilları yorumlarken Tuumlrkiye‟de partikuumll madde iccedilin verilen sınır değerlerin Avrupa Birliği ve ABD standartlarına goumlre iki-uumlccedil kat daha yuumlksek olduğunu goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gereklidir

Tablo 2 Havadan toplanan oumlrneklerde ağır metal duumlzeyleri (ngm3 maksimum)

Oumllccediluumlm zamanları

Cu Ni Cd Pb Fe

Nisan 2008 30 80 36 32

Mayıs 2008 206 25 34 170

Haziran 2008 189 8 30 201

Mayıs 2009 58


49

TPM‟nin oumlzellikle kadmiyum ile yuumlksek bir korelasyon goumlsterdiği goumlruumllmektedir Kadmiyum ile toplam partikuumll maddenin aynı kaynaktan geldiği soumlylenebilir Kur-Ģun ve nikel ile TPM arasında herhangi bir korelasyon bulunmamıĢtır Metallerin kendi aralarındaki ilgileĢime baktığımızda bakır ve kurĢun arasında pozitif anlamlı bir korelasyon ile kadmiyum ile bakır arasında negatif bir korelasyon hesaplanmıĢ-tır Bu durumda kurĢun ve bakır iccedilin ortak kaynaklar soumlz konusu olabilir Nikel ile diğer metaller arasında anlamlı bir korelasyonun olmamasından nikel kaynakları-nın diğer metal kaynaklarından ayrı olabileceği sonucu ccedilıkmaktadır Sıcaklık sade-ce kurĢun konsantrasyonu ile ruumlzgar hızı da sadece kurĢun ve bakır ile korelasyon goumlstermektedir

Toprak oumlrneğinin alındığı derinliğe goumlre nasıl bir farklılaĢma goumlsterdiği Tablo 3‟te goumlruumllmektedir Ccediloğu nokta ve metal tuumlruuml iccedilin alt tabakadaki konsantrasyonların daha yuumlksek olduğu (23 kata kadar) goumlzlemlenmiĢtir Bu sonuccedillar toprakta uzun zaman sonucunda meydana gelen bir birikimin olduğunu goumlstermektedir Yuumlzey-de goumlzlemlenen konsantrasyonların dıĢ etkenler (ruumlzgar ve yağmur suyu ile yı-kanma vb) nedeniyle daha duumlĢuumlk olduğu anlaĢılmaktadır

Sonuccedillar youmlnetmelikte yer alan ağır metal sınır değerleri ile karĢılaĢtırıldığında kadmiyum sınır değeri (10-20 cm) sadece GYTE 5 ve DLV 8 noktalarında aĢıl-mamıĢtır Pb sınır değeri (10-20 cm) DLV 1-2 ve GYTE 3-5 noktalarında aĢılmıĢ-tır Bakır sınır değeri (10-20 cm) DLV 2 ve GYTE 3-4 noktalarında aĢılmıĢtır Nikel ise GYTE 5 ve DLV 9-10 noktaları dıĢında sınır değerleri aĢmaktadır

Tablo 3 Topraktan alınan oumlrneklerde ağır metal duumlzeyleri (mgkg toprak)

Oumlrnek alma

noktaları

Fe Pb Ni Cu Cd

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

DLV 1 14 60 18 1180 58 480 60 112 2 16

DLV 2 5112 2260 275 1544 170 688 450 1740 132 420

GYTE 3 29 60 153 448 34 920 45 900 9 44

GYTE 4 18 68 592 140 144 936 80 1808 12 36

GYTE 5 24 260 34 328 68 20 46 12 1 04

DLV 6 44 226 132 41 256 240 160 48 560 103

DLV 7 408 190 96 33 212 139 364 46 840 202

DLV 8 66 176 100 52 208 139 132 41 8 3

DLV 9 304 754 104 41 208 50 80 35 712 120

DLV 10 220 1180 128 47 68 50 60 18 4 30

KurĢunun en oumlnemli kaynağı kurĢun accedilığa ccedilıkaran kurĢunlu benzin kullanımıdır Isınma amaccedillı koumlmuumlr yakılması sonucu kurĢun ve kadmiyum havaya karıĢmakta-dır TaĢıtlardan boya ve metal enduumlstrilerinden bakır salınımı olmaktadır Kentsel atıkların yakılması rafinasyon iĢlemleri ile nikel havaya oradan da kuru ve yaĢ ccediloumlkelmeler sonucu toprağa karıĢmaktadır Dilovası boumllgesinden alınan toprak oumlr-neklerinde oumlzellikle kadmiyum ile ciddi derecede kirlenmenin varlığı goumlruumllmekte-dir GYTE noktalarında ise kurĢun iccedileriği daha yuumlksek bulunmuĢtur

Tez ccedilalıĢması kapsamında oluĢturulan kirlilik haritalarına goumlre kurĢun kirliliği GYTE noktalarında yoğun Ģekilde goumlruumllmektedir Bu da DLV boumllgesinden ve E-5


50

karayolundan (hakim ruumlzgar youmlnuumlnde) kurĢun taĢınımı olduğunu goumlstermektedir Bakır ve demir kirliliğinin DLV 1 ve 2 noktalarında daha yuumlksek olduğu goumlruumllmek-tedir Bu boumllgelerde yoğun metal sanayisinin olduğu bilinmektedir

Ortam havasında oumllccediluumllen TPM‟nin ne duumlzeyde toprak yuumlzeylerinden kalkan toz-lardan oluĢtuğunun oumllccediluumlsuumlnuuml belirlemek uumlzere zenginleĢtirme faktoumlrleri (EF) he-saplanmıĢtır EF değerlerinin 10‟dan duumlĢuumlk olması partikuumll maddenin buumlyuumlk bir kısmının yer yuumlzeyinden havalanan tozlardan kaynaklandığının bir goumlstergesidir Bu ccedilalıĢmadaki değerlere goumlre bazı guumlnlerde ccedilok duumlĢuumlk EF değerleri goumlzlemlenir-ken (lt1) Cd ve Cu genelde 10‟un uumlzerinde EF değerleri bu metaller iccedilin boumllge-deki emisyon kaynaklarının etkin olduğuna iĢaret etmektedir

Muallimkoumly ve Dilovası‟nda yapılan oumllccediluumlmlerin ortalama konsantrasyonları litera-tuumlrde yer alan ccedilalıĢmalardaki sonuccedillardan oumlnemli derecede daha yuumlksek ccedilıkmıĢtır Kocaeli‟nde yapılan bir ccedilalıĢmaya goumlre Dilovası baĢta olmak uumlzere Kocaeli gene-linde yoğun bir atmosferik metal ccediloumlkeliminin olduğu vurgulanmıĢtır [Doğrul 2004] Bu tez ccedilalıĢması da Dilovası‟nda yapılan bu oumllccediluumlmleri doğrular niteliktedir

Sonuccedil

Analiz sonuccedilları boumllgede TPM konsantrasyonlarının zaman zaman ccedilok yuumlksek değerlere ulaĢtığını goumlstermektedir Bu da taĢınım veya suumlrekli olmayan kaynakla-rın varlığını akla getirmektedir Tuumlm oumllccediluumlm sonuccedilları değerlendirildiğinde en yuumlk-sek TPM kirliliği 2008 Mayıs ayında 3625 microgm3 olarak belirlenmiĢtir

Metal iccedilerikleri de aynı Ģekilde buumlyuumlk bir değiĢim aralığında seyretmektedir Diğer ccedilalıĢmalarla kıyaslandığında boumllgede oumlzellikle kadmiyum accedilısından ciddi bir metal kirliliğinden soumlz edilebilir Metal oumllccediluumlmlerinin korelasyonlarına bakıldığında nikel dıĢında tuumlrler arasında anlamlı seviyede bir korelasyon bakır kadmiyum ve TPM ile goumlzlemlenmiĢtir Nikel ile diğer metaller arasında herhangi anlamlı bir korelas-yonun olmamasından nikel kaynaklarının diğer metal kaynaklarından ayrı olabile-ceği sonucu ccedilıkmaktadır Ortam havasında oumllccediluumllen TPM‟nin ne duumlzeyde toprak yuumlzeylerinden kalkan tozlardan oluĢtuğunun oumllccediluumlsuumlnuuml belirlemek uumlzere zenginleĢ-tirme faktoumlrleri (EF) hesaplanmıĢtır Bazı guumlnlerde ccedilok duumlĢuumlk EF değerleri goumlzlem-lenirken (lt1) kadmiyum ve bakır accedilısından genelde 10‟un uumlzerinde EF değerleri bu metaller iccedilin boumllgedeki emisyon kaynaklarının etkin olduğuna iĢaret etmekte-dir Sonuccedil olarak alınan toprak numuneleri Dilovası boumllgesinin oumlzellikle kadmi-yum ve bakır GYTE boumllgesinin ise kurĢun accedilısından ciddi derecede kirlendiğini goumlstermektedir

5 SANAYĠLEġMĠġ KIYISAL BOumlLGEDEKĠ ORTAM HAVASINDA UCcedilUCU ORGANĠK BĠLEġĠK KĠRLĠLĠĞĠ GYTE MUALLĠMKOumlY YERLEġKESĠ VE DĠLOVASI YERLEġĠM BOumlLGESĠNDE BTEX OumlLCcedilUumlMLERĠ


AraĢtırıcı Selim TavĢan


Yıl 2010

Benzen Toluen Etilbenzen ve Ksilen (BTEX) genel Uccedilucu Organik BileĢik (UOB) kirliliğinin yaygın anlamda bir goumlstergesi olarak goumlruumllmektedir Toluen ve Ksilen


51

en fazla salınımı olan ilk 20 zehirli hava kirletici listesinde 37 ve 26 tonyıl ile ilk 10‟un da iccediline girmektedir Ayrıca uccedilucu organik bileĢiklerin atmosferdeki varlığı yere yakın seviyedeki (troposferik) ozonun fotokimyasal yuumlkseltgenlerin (PAN ve aldehitler gibi) partikuumll maddelerin azot oksitlerin ve sanayi kaynaklı duman sisi (smog) doumlnemlerinin meydana gelmesinde oumlnemli rol oynamaktadırlar ve atmos-ferin alt seviyelerindeki bu fotokimyasal suumlreccedillerle ekosisteme zarar vermektedirler

UOB‟ler bilinen veya muhtemel kanserojenler olup toksik ve mutajenik etkilere sahiptir 1990 yılındaki ABD Ccedilevre Koruma Ajansı (EPA) verilerine goumlre belirle-nen 189 tehlikeli hava kirleticilerinden buumlyuumlk ccediloğunluğu uccedilucu bileĢiklerden oluĢmaktadır Oumlrneğin benzen gibi bileĢikler kentsel alanlarda oumlnemli kanser risk faktoumlrlerinden doku bozulmaları gibi mutajenik etkilerden birisi olarak bildirilmek-te ve loumlsemi ile yakından iliĢkilendirilmektedir

UOB kaynakları sabit ve hareketli olarak ikiye ayrılır Sabit kaynaklar accedilısından incelendiğinde en oumlnemli kısmı sanayi tesisleri ve bunu takiben yerleĢim alanları-nın ısınma ihtiyaccedilları nedeniyle fosil yakıtların kullanımı takip etmektedir Dilova-sı‟nda sayıları 230‟u aĢan sanayi tesislerinden 125 tanesinin hava emisyonu oldu-ğu bilinmektedir Bunlar boya kimya ve kimya uumlruumlnleri enduumlstrisi petro-kimya enduumlstrisi madencilik ve maden uumlruumlnleri tesisleri metal ve doumlkuumlm enduumlstrisi or-man uumlruumlnleri ve ahĢap enduumlstrisi gemicilik tesisleri yapı ve inĢaat malzemesi te-sisleri makine ve donanımlarını uumlreten tesisler gıda tesisleri tavukccediluluk tesisleri eczacılık ve ilaccedil tesisleri ambalaj tesisleri porselen uumlretim tesisleri nakliye ve ta-Ģımacılık akaryakıt tesisleri gibi ccedilok ccedileĢitli dallarda faaliyet goumlsteren Ģirketler Ģek-lindedir Hareketli kaynaklar ise insan ve eĢya taĢımacılığında kullanılan araccedillar-dan meydana gelmektedir Bu motorlu taĢıtlar kentsel alanlarda yer seviyesindeki toplam UOBlerin 35 gibi bir oranının meydana gelmesinden sorumludur

Bu ccedilalıĢmada Tenax-TA adsorbent iccedileren tuumlplerde Dilovası ve GYTE Muallimkoumly yerleĢkesinde aktif ve pasif olarak numunelerde BTEX iccedileriği TD ve GCFID duuml-zeneği ile oumllccediluumllmuumlĢtuumlr Gerek aktif gerekse pasif olarak numunelerin alınmasında oumlncesinde ve sonrasında EPA‟nın Ocak 1997 tarihinde yayınladığı ldquoCompendium Method TO-17rdquo de accedilıklanan esaslar goumlz oumlnuumlne alınmıĢtır

Sanayi tesisleri ve ulaĢım ağlarıyla iccedil iccedile bulunan Dilovası boumllgenin topoğrafik Ģartları dolayısıyla etrafındaki alanlardan daha duumlĢuumlk kottadır ve ccedilanak Ģeklinde-dir Bu durum gerek ulaĢım ağını kullanan taĢıtlardan gerekse sanayi tesislerinden salınan UOBlerin atmosferde seyrelmesinde olumsuz rol oynamaktadır Ayrıca araccedillardan meydana gelen kirleticiler engebeli arazilerde duumlz arazi Ģartlarına oran-la oumlzellikle dizel yakıt kullanan araccedilların kalıĢ suumlresi artacağı ve hareket hızları duumlĢeceğinden yakıt tuumlketimlerindeki artıĢa paralel olarak daha fazla olmaktadır

Bu ccedilalıĢmada 2007 yılının bahar ve yaz aylarında uumllkemizin hava kalitesi accedilısın-dan kritik bir boumllgesi olan Dilovası merkezi ve GYTE Muallimkoumly yerleĢkesi olmak uumlzere iki ayrı noktada aktif ve pasif numune alma youmlntemleriyle BTEX bileĢikleri-nin konsantrasyonları oumllccediluumllerek BTEX kirliliği accedilısından boumllgenin durumu belir-lenmeye ccedilalıĢılmıĢtır CcedilalıĢma doumlneminde yapılan pasif oumllccediluumlmlere bakıldığında Dilovası noktasının BTEX bakımından GYTE Muallimkoumly noktasına goumlre daha kirli olduğu goumlruumllmektedir Aktif oumlrnekleme sonuccedillarının pasif oumlrnekleme sonuccedilla-rından 3 ile 6 kat daha fazla olduğu belirlenmiĢtir

CcedilalıĢmada bazı tuumlplerde tersine difuumlzyon oluĢması ve bununla birlikte adsorpsiyon tuumlplerinin tutma kapasitesinin zamanla azalmasının sınırlılık oluĢturduğu bildiril-miĢtir Optimum suumlrenin tespit edilmesinin yanında oumllccediluumlm noktaları arasında bu-lunan BTEX seviyelerinin farklılıkları da goumlzlenmiĢtir Tuumlm sonuccedillarda BTEX iccedileri-


52

sinde en yuumlksek konsantrasyon goumlsteren UOB toluen (7 μgm3) olmuĢtur Bunu sırasıyla benzen(35 μgm3) toplam ksilenler (2 μgm3) ve etilbenzen (08 μgm3) takip etmiĢtir Benzen miktarı ise ister iki haftalık ister saatlik ortalama olsun GYTE‟de Dilovası‟ndan daha yuumlksek seyretmiĢtir Oumllccediluumlmuuml yapılan diğer UOB‟ler ise Dilovası‟nda daha yuumlksek konsantrasyonda belirlenmiĢtir En dikkat ccedilekici husus Dilovası‟ndaki BTEX seviyelerinin benzen hariccedil olmak uumlzere Muallim-koumly‟dekinden yaklaĢık 2 kat fazla olmasıdır Bu sonuccedillar her iki oumllccediluumlm alanında Tuumlrkiye‟nin en oumlnemli ağır sanayileĢmiĢ alanlarından birinde olmasına rağmen Muallimkoumly GYTE‟nin Dilovası‟na goumlre nispeten daha az kirlenmiĢ olduğu kabu-luumlnuuml desteklemektedir Benzen konsantrasyonlarının daha duumlĢuumlk olması ve aynı anda alınan oumlrneklemelerde bile oumlnemli farklılıklar goumlstermesi benzenin daha hafif ve uccedilucu bir madde olup zayıf adsorbent niteliğindeki TENAX TA tuumlplerinde tam anlamıyla tutulamadığını goumlstermektedir

Alınan oumlrneklemelerinin analizinde hem GYTE hem de DLV iccedilin elde edilen kro-motogramlarda oumlnemli konsantrasyonlarda kalibrasyonu yapılmamıĢ kirleticilerin olduğu dikkat ccedilekmiĢtir DLV ve GYTE iccedilin goumlruumllduumlğuuml gibi belirlenme zamanları oumllccediluumlmuuml yapılan OUB‟lere goumlre daha sonra olan bu maddelerin belirlenmesi boumll-gedeki UOB kirliliğinin tuumlrlendirilmesi ve değerlendirilmesi iccedilin buumlyuumlk oumlnem taĢı-maktadır BTEX dıĢında kromotogramda ccedilok buumlyuumlk pikler Ģeklinde accedilığa ccedilıkan yuumlksek konsantrasyondaki UOB‟ler bulunmaktadır Dolayısıyla uygun analitik sistemler ve oumlrnekleme youmlntemleri ile boumlylesi kritik bir boumllgede eĢ zamanlı ve daha uzun suumlreler iccedilin hem aktif hem de pasif oumlrneklemeler yapılarak UOBlerin envan-terinin ccedilıkartılması boumllgenin hava kalitesinin belirlenmesinde atılacak oumlnemli adım-lardan birisi olacaktır Oumllccediluumlm sayısının Ģartlar ccedilerccedilevesinde az sayıda olması kay-nakların tespitine youmlnelik istatistiksel youmlntemlerin uygulanmasını olanaksız kılmak-tadır Pasif oumlrnekleme youmlntemi optimize edilerek zaman ağırlıklı ortalama atmos-fer konsantrasyonlarını belirlemek iccedilin guumlccedil kaynağına gerek olmadan pasif oumlrnek-leme ile ccedilok sayıda noktadan oumlrnek alınabilir Sonraki ccedilalıĢmalarda numune sayısı artırılarak faktoumlr analizleri gibi istatistiksel youmlntemlerle verinin daha kapsamlı yo-rumlanması yapılabilir

6 KOCAELĠ DĠLOVASI BOumlLGESĠ OumlN RAPORU

Tuumlrkiye‟de Kanser Kontroluuml Editoumlr Prof Dr Murat Tuncer Onur Matbaacılık Ltd Sağlık Bakanlığı Yayın no 707 233-241 Ankara 2007

wwwukdkpdfkitap19pdf

Yazarlar Prof Dr Murat Tuncer Dr Emire Oumlzen

Sağlık Bakanlığı‟nın 2007 yılında yayınladığı ldquoTuumlrkiye‟de kanser kontroluumlrdquo adlı kitabın bir boumlluumlmuuml Dilovası‟na ayrılmıĢtır Yazarlar Dilovası Organize Sanayi Boumll-gesi nedeniyle boumllgede ciddi ccedilevre ve sağlık sorunları yaĢandığını bu sorunları ortaya koymayı amaccedillayan ccedilalıĢmalar yapıldığını vurgulamıĢlar ve bu ccedilalıĢmalara dayanarak Dilovası‟nın durumunu doumlrt boumlluumlmde irdelemiĢlerdir

a) Kocaeli Dilovası boumllgesinde Sağlık Bakanlığı‟nın yapmıĢ olduğu epidemiyolojik araĢtırma sonucuna goumlre kanserden oumlluumlmler kalp damar hastalıklarından oumlluumlmle-rin oumlnuumlne geccedilerek birinci sıraya yuumlkselmiĢtir Uumllke genelinde ise oumlluumlm nedenleri sıralamasında kanserden oumlluumlmler kalp ve damar hastalıklardan oumlluumlmlerden sonra ikinci sırada yer almaktadır Bu boumllgede ilk sıraya yuumlkselmiĢ olması orada kanser oluĢumunda artıĢa iliĢkin sağlık sorunlarının yaĢandığını duumlĢuumlnduumlren anlamlı bir bulgudur


53


54

Bu boumlluumlmde ayrıca Kocaeli Organize Sanayi boumllgesindeki iĢletmelerin ruhsat emisyon izin durumları ve deĢarj izin durumları ile ilgili bilgiler sunulmuĢtur Bu bilgiler boumllgede ruhsatı veveya emisyon veveya deĢarj izni olmayan birinci ve ikinci sınıf GSM oranının ccedilok yuumlksek olduğunu ortaya koymaktadır

b) Raporun ikinci boumlluumlmuumlnde CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı‟nın Dilovası Organize Sanayi Boumllgesi ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği inceleme raporundan elde edilen bilgiler sunulmuĢ ve oumlnerilen bir dizi oumlnlem paylaĢılmıĢtır Bu oumlnerilere goumlre oumlzel-likle tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin soumlz konusu olduğu kirlilik potansiyeli yuumlksek 34 iĢyerinde iĢccedililerde sağlık goumlzetimi yapılması yararlı olacaktır Ayrıca kanserojen maddelerle etkilenimi değerlendiren ccedilalıĢmalarda sağlık goumlzetiminin maruziyet baĢlamadan oumlnce yapılması gerektiği vurgulanmıĢtır

c) Raporun uumlccediluumlncuuml boumlluumlmuumlnde Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı tarafından yuumlruumltuumllen ldquoDilovası Beldesi Oumlluumlm Nedenleri CcedilalıĢması Oumln Raporurdquo oumlzetlenmiĢtir Bu rapora goumlre 1 Ocak 1995 ndash 10 Ekim 2004 tarihleri arasında toplam 493 oumlluumlmuumln gerccedilekleĢtiği (defin ruhsatı verilmiĢ) eldeki kayıtlara goumlre yaklaĢık sekiz yılda gerccedilekleĢen oumlluumlmlerin 323‟uuml kanser nedeniyle olduğu aktarılmıĢtır Yine kayıtlara goumlre kanser nedenli bu oumlluumlmlerin 44‟uuml akciğer 195‟i de mide kanseri nedeniyle gerccedilekleĢmiĢtir Diğer yandan Devlet Ġstatistik Enstituumlsuuml‟nuumln oumlluumlm kayıtlarına goumlre Tuumlrkiye‟deki oumlluumlmlerin 125‟i kanser nede-niyledir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml‟nuumln Duumlnya Sağlık Raporu 2004 ‟te sunduğu verile-re goumlre de duumlnyadaki oumlluumlmlerin 125‟i kanser nedeniyle kanser oumlluumlmlerinin de 175‟i akciğer 119‟u mide kanseri nedeniyle gerccedilekleĢmiĢtir

d) Son boumlluumlmde Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediye BaĢkanlığı tarafından 3105 2001 tarihinde Kocaeli-Dilovasındaki ldquoDiler Demir Ccedilelik Enduumlstri ve Ticaret A ġrdquo ve bağlı yan kuruluĢlarında yapılan iĢccedili sağlığı taramasından bahsedilmiĢ bu tarama sonuccedillarına goumlre oumlzellikle ccedilalıĢma ortamlarında maruz kalınan yabancı maddelerle iliĢkisi olabilecek akciğer ve kalp patolojilerinin dikkati ccedileker boyutlarda bulundu-ğu bildirilmiĢtir

Ayrıca Kocaeli Ġl Sağlık Muumlduumlrluumlğuuml tarafından Kocaeli ilinde altı ayrı boumllgede guumln-luumlk olarak SO2 ve duman değerleri oumllccediluumllduumlğuuml Dilovası boumllgesinde oumllccediluumllen bu de-


55

ğerlerin her yıl artıĢ goumlsterdiği ve insan sağlığı accedilısından tehlikeli boyutlara ulaĢtığı bildirilmiĢtir

Raporun sonucuna goumlre yapılan ccedilalıĢmalar boumllgede bir ciddi sağlık ve ccedilevre soru-nunun olduğunu goumlstermektedir Bu sorunun ccediloumlzuumlmuuml noktasında Sağlık Bakanlığı Kanserle SavaĢ Daire BaĢkanlığı‟nın Kocaeli Uumlniversitesi Hacettepe Uumlniversitesi ve Ege Uumlniversitesi ile iĢbirliği iccedilerisinde ccedilalıĢmalarını suumlrduumlrduumlğuuml bildirilmiĢtir Sorunun ccediloumlzuumlmuumlne youmlnelik olarak ise iĢletmelerin denetlenmesine ve rehabilite edilmesini amaccedillayan ciddi ccedilalıĢmalar yuumlruumltuumllmesi gerektiği bildirilmiĢtir Yazarlar gerek goumlruumllduumlğuuml takdirde bazı iĢletmelerin boumllgeden taĢınmaları gerektiğini de vurgulamıĢtır Buna ek olarak iĢletmelerin artıma tesisi kurma ve ccedilalıĢtırma konu-sunda oumlzendirilmesi oumlnerilmiĢtir Hava kalitesinin suumlrekli olarak izlenmesi boumllge-deki iĢletmelerin baca gazı oumllccediluumlmlerinin rutin olarak yaptırılması ve sağlık istatistik-lerinin duumlzenli olarak tutulması raporun diğer oumlnerileri arasındadır

7 CONCENTRATIONS of TOXIC METALS and TRACE ELEMENTS in the MECONIUM of NEWBORNS from an INDUSTRIAL CITY

AraĢtırıcılar Guumllcan Tuumlrker1 Kıvanccedil Ergen2 Yunus Karakoccedil3 AyĢe Engin Arı-soy1 Bora Barutccedilu4

1 Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Pediatri AD Neonatoloji Bilim Dalı 2 Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Biyofizik AD 3 Ġnoumlnuuml Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Fizyoloji AD 4 CerrahpaĢa Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Biyofizik AD

Biology of Neonate 2006 89 244-250

Postnatal doumlnemin ilk dıĢkısı tuumlm inorganik elementler anneden geccediltiği iccedilin fetuuml-suumln beslenme oumlykuumlsuumlnuumln bir goumlstergesi olarak kabul edilebilir Bu nedenle fetal doumlnemdeki toksik metal ve mineral etkileniminin belirlenmesi iccedilin mekonyum analizine baĢvurulmaktadır Bu ccedilalıĢma Kocaeli Ġli‟nde yeni doğan bebeklerin me-konyumunda toksik metal (kurĢun ve kadmiyum) ve eser element (ccedilinko bakır ve demir) konsantrasyonunun belirlenmesi amacıyla uygulanmıĢtır CcedilalıĢmaya alınan bebeklerin anne babalarının en az beĢ yıldır boumllgedeki rafineriyi veya boya sanayi-sini kapsayan 20 km yarıccedilapındaki bir daire iccedilinde yaĢadığı dikkate alınarak me-konyum iccedileriği ile anne babaların meslekleri ve yerleĢim yerleri arasındaki iliĢki de değerlendirilmiĢtir

Mekonyum oumlrnekleri Kocaeli‟nde 2001 yılının haziran ve temmuz aylarında doğan 117 sağlıklı yeni doğandan alınmıĢtır AraĢtırma merkez devlet hastanesinde ve uumlniversite hastanesinde gerccedilekleĢtirilmiĢtir Ayrıca bebeklerin anne ve babaların sosyodemografik oumlzelliklerine mesleklerine alıĢkanlıklarına (sigara vb) dair veriler de toplanmıĢtır Her bir mekonyum oumlrneği demir bakır ccedilinko kadmiyum ve kur-Ģun duumlzeyi bakımından alev atomik absorpsiyon spektrometre ile analiz edilmiĢtir

AraĢtırmaya katılan annelerin hiccedil birinin sigara veya aĢırı duumlzeyde alkol kullanma-dığı diyabet ve preeklampsi bulguları goumlstermediği saptanmıĢ doumlrtte uumlccediluumlnuumln ev kadını geri kalanlarının da ofis ccedilalıĢanı olduğu bildirilmiĢtir Analiz edilen mekon-yum oumlrneklerinde toksik metal ve eser element konsantrasyonlarınınkonsantras-

yonlarının ortanca değerleri Ģu Ģekilde bulunmuĢtur KurĢun 465 (1399) gg

kuru ağırlık kadmiyum 23 (556) gg kuru ağırlık bakır 118 (8187) gg kuru

ağırlık ve demir 105 (2980) gg kuru ağırlık Bu konsantrasyon değerleri daha


56

oumlnce farklı uumllkelerde yapılmıĢ ccedilalıĢmalarda bildirilen değerlerin oldukccedila uumlzerinde bulunmuĢtur Ayrıca tuumlm oumlrneklerde hem toksik metallere hem de eser elementle-re rastlanmıĢtır Eser element konsantrasyonu toksik olarak kabul edilen duumlzeyde

(gt 100 s gg kuru ağırlık) saptanan oumlrnek oranları ccedilinko iccedilin 90 bakır iccedilin 64 ve demir iccedilin 53 bulunmuĢtur Toksik metal ve eser element konsantrasyon-ları arasında pozitif korelasyonlar goumlzlenmiĢtir Gerek annelerin gerekse babaların meslekleri ile mekonyumdaki kurĢun kadmiyum ve bakır duumlzeyleri arasında bir iliĢki goumlzlenmemiĢtir Buna karĢın ccedilinko ve demir iccedilin elde edilen sonuccedillar dikkate değerdir Babası fabrika iĢccedilisi olan bebeklerin ortalama ccedilinko duumlzeyi babası ofis ccedilalıĢanı veya ccediliftccedili olan bebeklerden daha yuumlksektir Fabrika ccedilalıĢanı olan babalar grubunun sektoumlrlere goumlre durumu değerlendirildiğinde boya fabrikasında ccedilalıĢan babalarda en yuumlksek ccedilinko duumlzeyleri goumlzlenmiĢtir

AraĢtırmada alınan tuumlm mekonyum oumlrneklerinde toksik metallere rastlanmasının boumllgedeki ccedilevre kirliliğinin bir kanıtı olduğu sonucuna varılmıĢ ve Kocaeli‟ndeki bebeklerin toksik metal ve eser element kirliliği bakımından buumlyuumlk risk altında oldukları bildirilmiĢtir AraĢtırıcılar ayrıca sonuccedil boumlluumlmuumlnde ileride gerccedilekleĢtirile-cek olan mekonyum mineral bileĢimindeki değiĢimler ile geliĢimsel anomaliler arasındaki iliĢkileri değerlendiren araĢtırmalara youmlnelik oumlnerilerini accedilıklanmıĢtır

8 THE CAUSES of DEATHS in an INDUSTRY-DENSE AREA EXAMPLE OF DILOVASI (KOCAELĠ)

AraĢtırıcılar Onur Hamzaoğlu Nilay Etiler Cavit IĢık Yavuz Ccediliğdem Ccedilağlayan

Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi halk Sağlığı Anabilim Dalı

Turkish Journal of Medical Sicence 2011 41 369-375

Bu ccedilalıĢma Dilovası Beldesi‟ndeki 2004 yılında gerccedilekleĢen oumlluumlm nedenlerinin belirlenmesi amacıyla uygulanmıĢtır Kesitsel nitelikteki ccedilalıĢmada doumlrt kamu ku-rumuna ait sekiz ayrı belgekayıt taranarak 109 oumlluumlm saptanmıĢtır Oumlluumlm kayıtları-nın saptandığı veri kaynakları aĢağıda sıralanmıĢtır

1) Dilovası Belediyesi a Belediye defin kayıt defteri b Belediye oumlluumlm defteri c Mezarlık defin tutanağı

2) Ġlccedile Nuumlfus Muumlduumlrluumlkleri a Oumlluumlm tescil listeleri b MERNĠS

3) Kocaeli Adli Tıp ġubesi 4) Kocaeli il Sağlık Muumlduumlrluumlğuuml

a Ġstatistik ġube Muumlduumlrluumlğuuml b Hastane kayıtları (Oumlluuml Goumlmme Ġzin Belgesi)

Bu kayıtlardan tespit edilen 109 oumlluumlmden 24‟uuml Dilovası beldesi dıĢında ikamet edenlerin Dilovası‟nda gerccedilekleĢen oumlluumlmleri olduğundan uumlccediluuml eski tarihli ancak 2004 yılında bildirilmiĢ oumlluumlm olduğundan biri gebeliğin altıncı ayında anomali nedeniyle gerccedilekleĢtirilmiĢ rahim tahliyesi olduğundan ikisi diğer nedenlerle ccedila-lıĢma dıĢında bırakılmıĢtır Boumlylece toplam 31 oumlluumlm ccedilalıĢmaya dahil edilmemiĢtir Geriye kalan 78 oumlluumlm doumlrt kamu kurumuna ait kayıtlarda ortak olarak saptanan ikametleri Dilovası beldesi olan ve oumlluumlm tarihleri 2004 yılı iccedilerisinde olan oumlluumlmler-dir


57

Oumlluumlm nedenlerinin belirlenmesi amacıyla hastanelerin ve diğer kurumların oumlluumlm kayıtları değerlendirilmiĢtir Oumlluumlm kaydının bulunmadığı ya da yetersiz olduğu durumlarda oumllenlerin yakınları ile yuumlz yuumlze goumlruumlĢuumllerek soumlzel otopsi uygulanmıĢtır

CcedilalıĢmada kaba oumlluumlm hızı binde iki bulunmuĢtur Toplam 78 oumlluumlmuumln 564‟uumlnuumln (44 oumlluumlm) erkeklere ait olduğu saptanmıĢ oumllenlerin yaĢ ortalaması 571 plusmn 238 (en duumlĢuumlk bir ay en yuumlksek 102 yaĢ) Dilovası‟nda yaĢanmıĢ oldukları ortalama suumlre ise 174 plusmn 117 yıl olarak hesaplanmıĢtır Oumllenlerin doumlrduuml bebektir ve 18 oumlluumlm ( 192) hastanede gerccedilekleĢmiĢtir

Tablo 1‟de oumlluumlmlerin nedenlerine goumlre dağılımı sunulmuĢtur Kanser oumlluumlmlerinin orantısı 333 olarak hesaplanmıĢtır bunların da yaklaĢık 462‟sini akciğer kanseri oluĢturmaktadır Kanser oumlluumlmlerinin 35‟i ev kadınlarına ait iken 23‟uumlnuumln ccediliftccedili ve 15‟inin ise inĢaat iĢccedilisi olduğu hiccedil birinin sanayi sektoumlruumlnde ccedilalıĢmadığı belirlenmiĢtir Kanser nedenleri ile cinsiyet arasında anlamlı bir iliĢki belirlenmemiĢtir (ki-kare = 1277 p = 0258)

Tablo 1 Dilovası‟nda kanser oumlluumlmlerinin dağılımı

Oumlluumlm nedeni

Kanser (malignite) 333

Akciğer kanseri 462

Mide kanseri 269

Prostat kanseri 115

Kolorektal kanser 115

Diğer kanserler 39

Kanser dıĢındaki diğer solunum yolu hastalıkları 167

Kardiyovaskuler hastalıklar 141

Diğer 359

Toplam 1000

Dilovası‟nda 10 yıldan daha uzun bir suumlre yaĢamıĢ olan kiĢilerin oumllme olasılığı 10 yıldan daha kısa bir suumlre yaĢamıĢ olanlara goumlre doumlrt kat daha fazla bulunmuĢtur (Olasılıklar Oranı 44 Guumlven Aralığı 105 - 213) Dilovası‟nda 10 yıl ve daha uzun suumlre yaĢamanın neden olduğu kanser nedeniyle oumllme riski yaĢ gruplarına veya sigara iccedilip iccedilmemeye goumlre değiĢmemektedir

DSOuml Duumlnya Sağlık Raporu 2004‟e goumlre duumlnya‟da kansere bağlı oumlluumlm orantısı 125 dir DĠE Tuumlrkiye Ġstatistik Yıllığı 2004 aynı orantıyı Tuumlrkiye iccedilin 129 ola-rak bildirmiĢtir AraĢtırma sonucu elde edilen verilere goumlre ise Dilovası‟nda kanse-re bağlı oumlluumlm orantısı 333 tuumlr Sonuccedil olarak bu ccedilalıĢma Dilovası beldesinde toplam oumlluumlmler iccedilinde kanser nedenli oumlluumlmlerin orantısının uumllkemiz ve duumlnya veri-lerinin sırasıyla 26 ve 27 katı olduğunu goumlstermiĢtir Bir baĢka oumlnemli sonuccedil ise Dilovası‟ndaki kansere bağlı oumlluumlmler iccedilinde akciğer ve mide kanseri oumlluumlm orantıla-rının duumlnyadakinin 26 katı prostat kanseri oumlluumlm orantısının da 32 katı olmasıdır Bunların yanı sıra Dilovası‟nda 10 yıl ve daha uzun suumlre yaĢayanlarda kanser nedeniyle oumllme riski 10 yıldan az yaĢayanlara goumlre 44 kat daha fazladır ve bu risk yaĢ gruplarına veya sigara iccedilme durumuna goumlre değiĢmemektedir


58

9 KOCAELĠ ĠLĠ CcedilEVRESĠNDE ATMOSFERĠK AĞIR METAL CcedilOumlKELĠMĠNĠN LĠKEN VE KARAYOSUNU ANALĠZĠ YOumlNTEMĠYLE BELĠRLENMESĠ

Kocaeli Uumlniversitesi Fen bilimleri Enstituumlsuuml Jeoloji Muumlhendisliği Yuumlksek Lisans Tezi

AraĢtırıcı Ayda Doğrul

DanıĢman Yrd Doccedil Dr Ġrfan Yolcubal

Yıl 2007

CcedilalıĢmanın Kilit Noktaları

Mayıs-Temmuz 2006‟da Kocaeli‟nin 11 ayrı boumllgesinden alınan liken ve karayo-sunu oumlrneklerinde ağır metal incelemeleri sonucu en yoğun kirlenme sergileyen kirleticiler kurĢun bakır molibden ccedilinko ve kadmiyum olarak belirlenmiĢ ve Di-lovası ccedilalıĢılan 11 istasyon iccedilinde en yoğun kirlenmeye maruz kalmıĢ istasyon olarak oumlne ccedilıkmıĢtır

10 KOCAELĠrsquoNDE YEREL OLARAK UumlRETĠLEN YUMURTALARDA DĠOKSĠN VE FURAN (PCDDF) SEVĠYELERĠNĠN BELĠRLENMESĠ

AraĢtırıcılar Seda Aslan M Kemal Korucu Aykan Karademir Ertan Durmu-Ģoğlu

7 Ulusal Ccedilevre Muumlhendisliği Kongresi

Yılı 2007


Kocaeli‟nin ccedileĢitli boumllgelerinde yerel olarak uumlretilen yumurtalarla marketlerden elde edilen ticari yumurtalarda PCDDF seviyeleri belirlenmiĢ ve elde edilen de-ğerler duumlnyanın ccedileĢitli uumllkelerinde belirlenen sınır değerlerle karĢılaĢtırılmıĢtır En yuumlksek PCDDF iccedileriği Dilovası‟nda en duumlĢuumlk PCDDF iccedileriği ise Kandıra‟da elde edilmiĢtir CcedilalıĢmada baĢta Dilovası olmak uumlzere bazı boumllgelerden alınan yumurta oumlrneklerinde elde edilen PCDDF konsantrasyonlarının duumlnyadaki ccedileĢitli uumllkeler tarafından belirlenen limitleri aĢtığı goumlruumllmuumlĢtuumlr

11 CcedilEVRE VE BOumlLGESEL KALKINMADA DĠLOVASI OumlRNEĞĠ CcedilALIġTAYI VE EYLEM PLANI RAPORU

2011 yılı Ağustos ayında rapor haline getirilen ve Kocaeli Valiliği Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesi ve Doğu Marmara Kalkınma Ajansı tarafından duumlzenlenen ldquoCcedilEVRE VE BOumlLGESEL KALKINMADA DĠLOVASI OumlRNEĞĠ CcedilALISTAYI RAPORU VE EYLEM PLANIrdquo baĢlıklı rapor Dilovası‟nı mercek altına almaktadır Bu raporun giriĢ boumlluumlmuumlnde Dilovası boumllgesindeki sorunlar aĢağıdaki baĢlıklarda sıralanmaktadır

Genel olarak bakıldığında Dilovası‟ndaki sorunları

1 Sanayi faaliyetlerinden ve otoyoldan kaynaklanan ccedilevre kirliliği

2 Tarihi dokunun yeterince korunamaması

3 Kaccedilak yapılaĢma ve mekacircnda plansız buumlyuumlme


59

4 ĠĢsizlik ve istihdam yetersizliği

5 Eğitim seviyesinin ve okullaĢma oranının duumlĢuumlkluumlğuuml

6 KentlileĢme bilincinin eksikliği

7 Yeni sanayi tesisleri accedilma talepleri

8 Sosyal donatı imkacircnlarının yetersizliği

9 Mesleki eğitimin yetersizliği

10 Kamusal hizmetlere eriĢmedeki sıkıntılar

Raporda bu baĢlıklara ek olarak Dilovası boumllgesinin toplumsal yapı accedilısından ldquobirbirine dokunmayan geniĢ bir buumltuumln iccedilinde sosyal adacıklardan oluĢmuĢ bir toplumsal yapırdquo oluĢturduğu tespiti yapılmaktadır

Ccedilevre ve Boumllgesel Kalkınmada Dilovası Oumlrneği CcedilalıĢtayı Raporu ve Eylem Planı baĢlıklı rapor boumllgenin sorunlarını ayrıntılı olarak sıralamaktadır Bu anlamda ra-porda ccedilalıĢtay katılımcılarının ifade ettikleri sorun baĢlıkları 87 maddede ifade edildiği biccedilimi ile sıralanmaktadır ldquoMerkezi ve yerel tuumlm paydaĢların yer aldığı oldukccedila geniĢ katılımlırdquo ccedilalıĢtayda katılımcıların ifadeleri Dilovası sorununun bo-yutlarını birccedilok accedilıdan sergilemektedir Ġfadelerden bazıları aĢağıdaki gibidir

1 Ciddi ccedilevre sorunu var

2 Oumllccediluumlm sistemlerinde guumlvenilirlik sorunu var

3 Bu konuda bol bol ccedilalıĢma yapan kurumlar var

4 Konut accedilığı var (TavĢancı- Dilovası koumlmuumlrcuumlluumlk faaliyetleri nedeni ile ko-

nut accedilısından karĢılanamıyor) Bu konuda tehditler var ortadan kalkmalı

5 Ġdari yapılanma ccedilok hızlı geliĢiyor Ccedilok kısa suumlrede kentsel buumlyuumlme

goumlsterildi (15-20 yılda) Gelecek planlanmıyor

6 2006‟dan sonra sanayi doygunluğu tespit edildi komisyon ccedilalıĢmasında

ancak yatırımlar arttı

7 180-200 doumlnuumlm ağaccedillandırma alanı var ama ağaccedil dikilmedi

8 Eğitim duumlĢuumlk oumlğretmenler burada kalmıyor stajyerler ccedilalıĢıyor

9 Nuumlfus 50 bin ccedilalıĢanlarla birlikte 200 binlerde sağlık kuruluĢlarına ihtiyaccedil

var

10 Sanayi kuruluĢları yerel kiĢileri istihdam etmiyor

11 Demir fabrikalarından ccedilıkan tozlar mahalleleri rahatsız ediyor (kuumll-cuumlruf

boĢaltılması)

12 Sanayi yoğunluğu sağlık ve yaĢanılabilirliği tehdit ediyor

13 Hastane eksik

14 Kentsel doumlnuumlĢuumlm ihtiyacı var rastgele geliĢiguumlzel bir kentsel geliĢim var

gecekondu ccedilok

15 Nitelikli iĢguumlcuumlnuuml Dilovası‟nda tutmak ccedilok zor yaĢanabilir bir yer olarak

algılanmıyor

16 Sağlık taraması yapılmıyor

17 OSB ve sanayi kuruluĢları yerleĢim yerleri ile iccedil iccedile

18 ĠĢsizlik sorunu var Uumlniversite mezunları Dilovası adından korkuyor Halk

ile iletiĢim kopukluğu var

19 Uumlretim yapılan sanayi tesislerinin ve ham maddenin denetimi eksik De-

polanan kimyevi maddelerinin ne olduğu bilinmiyor


60

20 Ccedilocuk ve ccedilevre sağlığı konusunda ccedilalıĢmalara ihtiyaccedil var

21 2001 yılında doğan ccedilocukların kakasında kurĢun kadmiyum gibi ağır

metallerin varlığı

22 Tespit edilmiĢ Hava kirliliği ile ilgili bu parametreler oumllccediluumllmeli Gebze

Derince ve Dilovası‟nda yasayan kadınların ccedilocuklarında ciddi oranlarda

ağır metal tespit edilmiĢtir

23 Yerel hayvansal uumlruumlnlerde de ağır metale rastlanmıĢtır

24 Koumlrfez geccediliĢ projesi ve yapılan limanlar neticesinde sosyal donatı alanı

kaldırıldı

25 Orman arazileri sanayicilere 49-59 seneliğine kiralanıyor Bu alanlar amaccedil

dıĢı kullanılıyor kamu hizmet binalarına verilmiyor

26 Kocaeli Uumlniversitesi Kimya Muumlhendisliği Boumlluumlmuuml ccedilalıĢmalarında oumlrnek

olarak kentte bir bina ccedilatısında poli aromatik hidrokarbonların ciddi se-

viyelerde olduğu tespit edilmiĢtir Bazı boumllgelerde yağmur suyunda da

ciddi kirleticiler ve aromatik hidrokarbonlar bulunmuĢtur

27 E-5 etrafı sanayisizleĢtirilmeli

28 Sağlıklı bilimsel araĢtırmaların ve analizlerin eksikliği var Belediyece bir

ccedilalıĢma yapıldı 577 1200- TL altında gelire sahip 17 oranında bir

iĢsizlik var

29 Oumlnemli bir kesim accedillık sınırında yaĢıyor

30 Baca dıĢı kaynaklarda oumllccediluumlm yapılmıyor

31 Accedilık saha hurda ve demir depolamadan kaynaklanan toz problemi kontrol

altına alınmıyor

32 KuruluĢundan buguumlne kadar sanayiler de konutlar da kaccedilak yapıldı

ilccedilemizde

33 Oumlzellikle kıĢ aylarında ciddi bir hava kirliliği var Doğal gaz kullanıl-

mamasının bunda buumlyuumlk etkisi var

34 Bir imar planına ihtiyaccedil var ve bir planlama baĢlamıĢ vaziyette Bir oumllccediluumlm

izleme sistemi eksikliği var Hava kirliliği aksi takdirde bilimsel olarak tespit

edilemez Sağlıklı ccedilalıĢmalar yapılmadıkccedila bu kirliliğin kaynaklarının ne

kadar nasıl bir katkı yaptığını bilemeyiz

35 SanayileĢmiĢ ancak sanayileĢmeye uygun değil Hava akımı durgun

olduğu iccedilin yeterli dispersiyon yok ve hava kirliliği hava kilitlenmesi neti-

cesinde askıda maddeler havada kalmaktadır

36 Sadece Dilovası ccedilanağı konuĢuluyor Etraf koumlyler de dikkate alınıp ko-

nuĢulmazsa onlar da birer Dilovası olacak

37 Kent ve kuumlltuumlr bilinci oturmuĢ değildir

38 Dilovası OSB‟nin etrafında yerleĢim bulunması problem teĢkil ediyor Yeni

yapılan diğer OSB‟lerinde yerleĢime yakın olması problem

39 Yapılan araĢtırmalar kamu ile paylaĢılmıyor

40 Ccedilevre sorunları ile ilgili denetimlerin sorumlulukları iccedilin doğru politika ve

doğru kurumlarla ccedilalıĢmaya ihtiyaccedil var

41 Guumlruumlltuuml kirliliği artıyor

42 Metal-boya-kimya-petrokimya sektoumlruuml sebebiyle kimyasal riskler var


61

43 Enduumlstriyel tesislerin varlığı ile ccedilevresel ihtiyaccedillar birlikte suumlrduumlruumllebilir

biccedilimde gerccedilekleĢtirilmeli

44 OSB‟ler kurulurken son derece planlı bir biccedilimde hareket edilmiĢtir Sa-

nayi arsaları dıĢındaki fabrikaların atıklarının takibi muumlmkuumln olmadığından

buralardan kaynaklanan kirlilikleri goumlz ardı ediliyor OSB‟den ccedilıkan her

atık arıtılıyor

45 Tehlikeli likit atıklar risk oluĢturuyor

46 Elektrik uumlretimi iccedilin koumlmuumlr ile elektrik uumlretim tesislerinin yapılması plan-

lanıyor

47 Dilovası OSB‟nin yasal altyapıları tekrar goumlzden geccedilirilmeli

48 Yeraltında kimyasal atıklar var bunlar ccedilıkarılmalı

49 Ccedilevre ve Orman Bakanlığı‟nın 2010 verilerine bakarsak 2007‟ye kadar

hava ve su kirliliği accedilısında sorunlu bir boumllgeydik Ancak bundan sonraki

ccedilalıĢmalarla standartların altında emisyon kalitesi Dilovası‟nda yakalandı

Hava kirliliği accedilısından bakıldığında alt sıralarda Kocaeli su kalitesine

bakıldığında da iyi yerlerde olduğumuzu goumlruumlyoruz

50 Burada oumlncelikli sorun plansız kentleĢmedir

51 Demir taĢımacılığı ccedilok aktarmalı olduğundan toz accedilısından ciddi problem-

lere sebep oluyor

52 Dilovası sanayi olarak yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirmektedir Ancak

Dilderesi civar boumllgelerden kirlenerek geliyor Burada yapılan hayvancılık

sebebiyle hayvanlar da risk altında

53 Anne suumltuumlnde ağır metallere rastlanmıĢtır Dilovası‟nda Bu durum halkı

endiĢeye suumlruumlkledi Dilovası halkı oumlluumlme mahkucircm edilmiĢtir

54 Bilimsel veri yetersizliği var

55 Cuumlrufların kontrolsuumlz biccedilimde ccedilevreye ve denize doumlkuumllmesi

56 Denizin aĢırı doldurulması

ldquoMerkezi ve yerel sosyal taraflarınrdquo ifade ettikleri sorunların yoğunluğu goumlruumllduumlğuuml gibi boumllgenin ccedilevre kirliliği ve nedenleri etrafında yoğunlaĢmaktadır Katılımcıların belirttikleri bu sorunlar 10 baĢlıkta kategorize edilmiĢtir

1) Ccedilevre kirliliği sorunları

Ccedilevre kirliliğine neden olan iccedil ve dıĢ etkenler

Hava kirliliği Baca dıĢı kaynaklar (accedilık depolama koumlmuumlr-hurda saha-ları egzoz gazları cuumlruf depolama) Bacalı sanayi yoğunluğunun duuml-Ģuumlruumllmesi

Trafikten kaynaklanan ccedilevre sorunları

Goumlruumlntuuml kirliliği

Guumlruumlltuuml kirliliği (Sanayi koĢullarından)

Gebze ccediloumlp deponi alanı ĠZAYDAġ depolama sahasının yerleĢim boumll-gesine yakınlığının getirdiği problemler

Koumlmuumlrcuumller ve diğer OSB‟ler

Dilderesi‟nin kirliliği


62

Dilovası‟nın Kocaeli‟nin bir atık boumllgesi olarak kullanılması

Yeni Yıldız Mahallesi

Yeni sanayi alanlarının accedilılması

Ccedilevresel araĢtırma ve kontrollerin yetersizliği

Ccedilevreyi oumlncelikle kirleten fabrikalarının tespit edilmesi Arıtma tesisinin sanayi uygunluğunun tespiti

Halk sağlığı uumlzerindeki etkileri ccedilevre uumlzerindeki etkileri

Meclis AraĢtırma Komisyonu kararlarının bir kısmının hayata geccedilirilememesi

2) Bilgi kirliliği

Halk sağlığını etkileyen maddelerin oumllccediluumlmuumlnuumln sağlıklı yapılması

Halkın doğru bilgilendirilmesi

Kamu kurumlarında toplanan verilerin sorunların tanımlanmasında

kullanılmaması

Halk sağlığı verilerinin guumlvenilirliği

3) Denetim ve Yasal CcedilerccedileveYetki KarmaĢası

Guumlven problemi ve denetim eksikliği

Yerel youmlnetimlerin denetimi ve kontrol yetkisinin artırılması

Denetim ve sanayi denetimlerinde yetki karmaĢası

Konut ve sanayi tesislerinin iccedil iccedile olması

Yerel youmlnetimlerin sanayi boumllgelerini denetlenmesi oumlnuumlndeki engeller

Dilovası OSB‟nin yasal alt yapısının tekrar goumlzden geccedilirilmesi

4) Plansız kentleĢme ve sanayileĢme

Kentsel doumlnuumlĢuumlm ihtiyacı

Dilovası kent imar planının mevzuata uygun olmaması

OSB‟lerin merkezi planlanmasında yerleĢim boumllgelerinin meteorolojik

iklimsel akarsu ve benzeri oumlzellikleriyle kentleĢme durumunun dikkate

alınmaması

Ccedilarpık yapılaĢma (konut sanayi)

Yeni OSB‟lerin kent kimliğini tehdit etmesi

Toplu konut ihtiyacı

Sanayikent iccedil iccedile

Orman ve 2B alanlarının belirlenmesi

Dilovası giriĢ ve ccedilıkıĢlarından kaynaklanan sorunlar

Ccedilarpık yapılaĢmanın tehdidi

KentleĢme bilincinin eksikliği

Tarihi dokuların ortaya ccedilıkarılması

Fatih ve Yeni Yıldız Mahallelerinin durumu

Elektrik enerjisine dair altyapı eksikliği

Doğal gaz altyapısının tamamlanması


63

Boumllgedeki sanayileĢme kapasitesinin yeterliliği dikkate alınarak hassas

boumllge ilan edilerek yeni sanayi tesislerinin kurulmasına izin verilmemesi

5) Boumllgedeki sosyo-ekonomik sıkıntılar

ĠĢsizlik ve istihdam ĠĢsizlik kalifiye eleman sorunu

Sanayinin eğitimli iĢguumlcuuml ihtiyacı

Sosyal entegrasyon sorunu

Goumlccedil olgusu

Ġlccedile halkının ekonomik geliĢmiĢliğinin yetersizliği yaĢam standardının

yuumlkseltilmesi

6) Sosyal yaĢam eksikliği

Sosyal-Kuumlltuumlrel altyapı eksikliği (tesis personel)

Sosyal donatı eksikliği YeĢil alan ve sosyal tesis eksikliği

Kent insanının denize ulaĢamaması

7) Eğitim

Derslik yetersizliği

BranĢ oumlğretmenleri eksikliği (soumlzleĢmeli oumlğretmen dahi yok)

Derslik sayısı ve eğitim personelinin yetersizliği

Kalifiye eleman yetiĢtirecek okul eksikliği

Ara eleman eğitimi

Okullarda hijyen eksikliği

8) Sağlık eksikliği

Sağlık hizmetlerinin yetersizliği

Yeterli sağlık birimlerinin eksikliği

Sağlık taraması eksikliği (bilgi kirliliği)

Nuumlfusa goumlre yeterli doktor ve hastane eksikliği

Sağlık konusunda seminer eğitim ccedilalıĢanları vs eksikliği

9) Sanayi

YerleĢim ndashorganize sanayi boumllgesi ayrıĢımı

OSB‟lerin lojistik ihtiyaccedillarını karĢılayacak ticari alanların eksikliği

Temiz uumlretim teknoloji eksikliği

Sanayi kapasitesi

10) Guumlvenlik

Ġtfaiye ve acil durum planlamaları

Acil durum muumldahale ihtiyacı

Raporda ldquoiccedil goumlccedil ana teması ile saha ccedilalıĢmalarırdquo yapıldığı belirtilmektedir ve bu saha ccedilalıĢmasından bazı bilgiler paylaĢılmaktadır Sorun alanlarına iliĢkin sapta-malara da raporda yer verilmiĢtir Bu saptamalardan ldquoccedilevre ve planlamardquo baĢlıklı sorunlar aĢağıdaki gibidir


64

ldquoCcedilevre ve Planlama Sorunlarırdquo

Sanayinin oluĢturduğu kirlilik ccedilevre sorunlarının en oumlnemli parccedilasını oluĢturmak-tadır Dilderesi‟nin mevcut durumu hava kirliliği guumlruumlltuuml ve goumlruumlntuuml kirliliğinin Dilovası‟nı tehdit ettiği duumlĢuumlnuumllmektedir Ccediloumlp alanı koumlmuumlr depoları sanayi tesis-leri trafik OSBbdquoler bu kirliliğin kaynaklarıdır Ccedilevresel araĢtırma ve kontrollerin yetersiz olmasının bu kirliliğe yol accediltığı ifade edilmektedir Kirliliğin halk sağlığı uumlzerindeki etkilerinin bilimsel verilerle değerlendirilmesi gerekmektedir Bu konuda hazırlanan Meclis AraĢtırma Komisyonu Raporu‟ndaki oumlneriler tam olarak uygu-lamaya geccedilirilememiĢtir Dilovası‟nın plansız buumlyuumlmesinin ilccedilede birccedilok sorunun kaynağı olduğu duumlĢuumlnuumllmektedir Dilovası kent imar planının mevzuata uygun olmaması ve OSB‟lerin kentleĢmeye uygun olarak planlanmadığı ifade edilmekte-dir Ccedilarpık yapılaĢma ve sanayileĢme kent kimliğini tehdit eder boyutlara gelmiĢ-tirrdquo

TABLO CcedilEVRE VE BOumlLGESEL KALKINMADA DĠLOVASI OumlRNEĞĠ CcedilALIġTAYI VE EYLEM PLANI RAPORUrsquoNDA BELĠRLENEN SORUNLARIN SINIFLANDIRILMASI (Rapordan aynen alınmıĢtır)

A Ccedilevre Ve Planlama Sorunları

B Ġdari Sorunlar ve Altyapı Sorunları

C Ekonomik So-runlar

D Sosyokuumlltuumlrel Sorunlar

1) Ccedilevre kirliliği

2) Plansız kentleĢmekentsel buumlyuumlme ve

plansız sanayileĢme

1) Denetim ve yetki karmaĢası

2) Guumlvenlik sorunu

1) ĠĢsizlik sorunu

2) Sanayi faaliyetlerine iliĢkin sorunlar

1) Sosyal faaliyetlerin eksikliği

2) Eğitim hizmetlerinin yetersizliği

3) Sağlık hizmetlerinin yetersizliği

4) Ġlccedilede ikamet eden nuumlfusun sosyo-kuumlltuumlrel geliĢmiĢlik seviyesinin duumlĢuumlk olması

Rapor genel olarak değerlendirildiğinde oumlnemli saptamalara yer verdiği goumlruumllmektedir Bununla birlikte sorunların arasında ilk sırada ccedilevre ve planlama sorunları sıralanmıĢ olmasına bu konuda oumlnemli baĢlıklara değinilmesine karĢılık raporda bu sorun baĢlığına dair ayrıntılı bir değerlendirme yapılmadığı izlen-mektedir Bu konuda neden ayrıntılı bir analiz yapılmadığı sorunun muhatabı tarafları bir araya getirdiği iddiası ile duumlzenlenmiĢ bir toplantıda elde bulunan mevcut verilerin (sağlık verileri ccedilevre verileri denetim raporları TUumlBĠTAK rapor-ları vb) dikkate alınıp alınmadığı alındı ise rapora neden bu verilerin akset-tirilmediği anlaĢılamamıĢtır Bu duumlĢuumlncenin bir nedeni de raporun en oumlnde gelen sorun baĢlığı olan ldquoccedilevrerdquo sorununu ayrıntılandırmaktan kaccedilınırken Dilovası‟nın sosyal boyutuna iliĢkin olarak aĢiretlere varıncaya kadar ayrıntılı bir analize gi-riĢmesidir Gerek saha ccedilalıĢması yaparak elde edilen sosyolojik goumlzlemler gerekse sosyal yapıyı farklı kuramlar uumlzerinden analiz yaklaĢımının ccedilevre ve sağlık iliĢkisi uumlzerinde de yapılması beklenirken rapor bundan oumlzellikle kaccedilınıldığı izlenimi ver-mektedir Bu durum rapor uumlzerinde duumlĢuumlnuumllmesi gereken bir durumdur Ayrıca raporda da sıkccedila atıf yapılan Dilovası‟nı mercek altına almıĢ olan TBMM AraĢtırma Raporu ile zaten durumun saptandığı ve yapılması gerekenlerin ortaya konduğu


65

bilinmektedir Eylem Raporu‟nda ldquoMeclis AraĢtırma Komisyonu Raporurdquo kapsamında belirlenen ccedilerccedilevenin ve oumlnerilerin tam olarak uygulamaya geccedilirile-memiĢ olduğunun belirtilmesi en oumlnemli saptamalardan biridir

Ccedilevre ve planlama sorunları baĢlığında belirtilenlerden oumlne ccedilıkan baĢlıklar aĢağıdaki gibi sıralanabilir

Sanayinin oluĢturduğu kirlilik ccedilevre sorunlarının en oumlnemli parccedilasını

oluĢturmaktadır

Dilderesi‟nin mevcut durumu hava kirliliği guumlruumlltuuml ve goumlruumlntuuml kirliliğinin

Dilovası‟nı tehdit ettiği duumlĢuumlnuumllmektedir

Ccediloumlp alanı koumlmuumlr depoları sanayi tesisleri trafik OSBbdquoler bu kirliliğin

kaynaklarıdır

Ccedilevresel araĢtırma ve kontrollerin yetersiz olmasının bu kirliliğe yol accediltığı

ifade edilmektedir

Kirliliğin halk sağlığı uumlzerindeki etkilerinin bilimsel verilerle değer-

lendirilmesi gerekmektedir

Meclis AraĢtırma Komisyonu Raporu‟ndaki oumlneriler tam olarak uygulama-

ya geccedilirilememiĢtir

Dilovası‟nın plansız buumlyuumlmesinin ilccedilede birccedilok sorunun kaynağı olduğu

duumlĢuumlnuumllmektedir

Dilovası kent imar planının mevzuata uygun olmaması ve OSB‟lerin kent-

leĢmeye uygun olarak planlanmadığı ifade edilmektedir

Ccedilarpık yapılaĢma ve sanayileĢme kent kimliğini tehdit eder boyutlara

gelmiĢtirrdquo

Raporda Dilovası Eylem Planı‟nın kamu oumlzel sektoumlr ve uumlniversiteler ile sivil top-lum oumlrguumltlerinden ilgili temsilcilerin katılımı ile duumlzenlenen bir ccedilalıĢtay ile ortaya konduğu vurgulanmaktadır Bu ccedilalıĢtayda Dilovası‟nın sosyo-ekonomik ve ccedilevre-sel problemlerinin tartıĢıldığıtartıĢıldığı ve bu problemlerin ccediloumlzuumlmuumlne iliĢkin yuumlruuml-tuumllmesi gereken faaliyetlerin ortak akılla ortaya konduğu ve tuumlm taraflarca bu ccedilouml-zuumlmlerin benimsendiği bir platform oluĢturulduğu belirtilmesine karĢın katılımcı-ların ayrıntıları hakkında herhangi bir bilgi sunulmamıĢtır

Goumlruumllduumlğuuml gibi sorunun tarifinde ve nedenlerin belirlenmesinde ortaklaĢılan bir ccedilerccedileve vardır Sanayinin oluĢturduğu kirlilik yuumlkuuml ccedilevre sorunlarının ilk sırasında yer almaktadır Bu yuumlk uzun bir doumlnemi kapsayan ve daha da artma olasılığı olan bir manzara oluĢturmaktadır Bu manzaraya karĢılık ldquoccedilevresel araştırma ve kontrollerin yetersiz olmasının bu kirliliğe yol accediltığı ifade edilmektedirrdquo ve ldquokirliliğin halk sağlığı uumlzerindeki etkilerinin bilimsel verilerle değerlendirilmesi ger-ekmektedirrdquo saptamaları da denetim kontrol ve araĢtırma alanlarındaki durumu goumlzler oumlnuumlne sermektedir

Hal boumlyleyken bu konuda yapılmıĢ bilimsel araĢtırmaları desteklemek ve teĢvik etmek yerine sorunu yok saymak bu alanda yapılan ccedilalıĢma ve ccedilalıĢmacıları cezalandırmak nasıl accedilıklanabilir Yukarıda incelenen raporda da goumlruumllduumlğuuml gibi Dilovası‟nın sorunları ile ilgili bir anlaĢmazlık yoktur Sorun accedilıktır uzun suumlredir devam eden ccediloumlzuumlmuuml kolay olmayan oumlnuumlmuumlzdeki doumlnemde daha da ağırlaĢması beklenen bir sorundur Yine raporda da belirtildiği gibi TBMM‟nin oumlnerileri yerine getirilmemiĢtir Daha accedilıkccedila soumlylemek gerekirse kamu kurumları TBMM‟nin kendilerine verdiği goumlrevleri yapmamıĢlardır En azından bundan sonra yapılacak-


66

lar da raporda ldquoeylem baĢlıklarırdquo tablolarında sırlanmıĢtır BaĢlıklar halinde sıralanırsa

Her tuumlrluuml kirlilik oumllccediluumlmuumlnuumln sağlıklı ve guumlvenilir olması

o Kirlilik Oumllccediluumlm Parametrelerinin Doğru Bir ġekilde Belirlenmesi

Projesi

o Veri Oumllccediluumlmleme Veri Bankası OluĢturma ve Kamuoyu Bilg-

ilendirme Projesi

Sanayi Kirliliğinin Yasal Sınırların Ġzin Verdiği Sınıra Ġndirgen-

mesi

o Kimyasal Depolama Tanklarında Alttan Doluma Geccedilirilmesi

o Atık Ġccedilin Uydu Takip Sistemi Projesi

o Bertaraf Tesislerinin OluĢturulması (OSB) Projesi

o Geri Kazanım Tesislerinin Artırılması Projesi

o Atık Envanteri Ve Atık Sahaları Projesi

o Ccediloumlpluumlğuumln Rehabilitasyonu Projesi

o Kapasite Artısını Kontrol Etme Projesi

Hava Kirliliğinin Oumlnlenmesi

o Hava Kalitesi Master Planı Projesi

o Hava Kirleticileri ĠyileĢtirme Projeleri

o Ġlccedilede Isınma Amaccedillı Doğal Gaz Kullanımı Projesi

o Trafik Akısının Hızlandırılması Projesi

Guumlruumlltuuml Kirliliğinin Oumlnlenmesi

o Guumlruumlltuuml Haritalarının Uumlretilmesi Projesi

o Guumlruumlltuuml Oumlnleyici Setlerin OluĢturulması Projesi (TEM otoyolu

kaynaklı Guumlruumlltuuml Kirliliğinin Oumlnlenmesi iccedilin Ağaccedillandırma Projesi)

Dilderesinin Temizlenmesi

o Dilderesi Islah Projesi

o Havza Arıtma Projesi

o Kullanma Sularının Arıtılması Projesi

Ccedilevre ve Halk Sağlığı iccedilin Tedbir GeliĢtirme Daha Temiz Bir

Ccedilevre Ġccedilin Dilovasında El ele Projesi

o Ccedilevre Denetim Komisyonunun kurulması

o Sahil bandındaki fabrikaların (ve Adatepedeki tarihi dokunun iccediler-

isinde kalan deponi alanlarının farklı bir boumllgeye) taĢınması

12 TBMM RAPORU

Bu boumlluumlmde iki Kocaeli milletvekili ve 61 milletvekilinin Dilovası‟nda kansere bağlı oumlluumlmler ile sanayi kuruluĢlarının uumlrettiği atık maddeler arasında bir iliĢkinin bulunup bulunmadığının ve iĢletmelerle ilgili kamu kurumlarının sorumluluklarını yerine getirip getirmediklerinin belirlenmesi boumllgedeki olumsuzlukların giderile-bilmesi ccedilevre ve halk sağlığı youmlnuumlnden gerekli oumlnlemlerin alınabilmesi amacıyla bir Meclis araĢtırması yapılması istekleri uumlzerine kurulan araĢtırma komisyonunun hazırladığı rapor oumlzetlenmiĢtir Komisyon boumllgede de gerccedilekleĢen toplantıları kamu ve oumlzel sektoumlr temsilcileri akademisyenler ile sivil toplum oumlrguumltlerinden elde


67

ettiği bilgiler yaptığı yazıĢmalarla elde ettiği belgeler yerinde incelemeler ve alınan ccedileĢitli oumlrneklerin analizlerinden oluĢan ccedilalıĢmaları sonucunda tespit ettiği sorunları 29 maddede toplamıĢtır Ġlk tespiti bdquo‟ccedilevre ve insan sağlığı ile ilgili birincil ilke olan koruyucu oumlnlemler alınması hususunun bu boumllgedeki uygulamalarda goumlz ardı edildiği accedilıkccedila goumlruumllmektedir‟‟ olan sorunlara youmlnelik ccediloumlzuumlm oumlnerilerinin gerccedilek-leĢmesi iccedilin oumlngoumlrduumlğuuml en uzun suumlre beĢ yıldır raporun tamamlanma tarihi goumlz oumlnuumlne alınırsa bu suumlre 03112011‟de dolmuĢtur Acaba bu oumlnerilerin ne kadarı gerccedilekleĢtirilmiĢ ya da gerccedilekleĢtirilmesi iccedilin projeler hazırlanmıĢ ve planlamalar yapılmıĢtır

Kocaeli Milletvekili Ġzzet Ccediletin ve 31 Milletvekili ile Kocaeli Milletveki-li Eyuumlp Ayar ve 30 Milletvekilinin Kocaelinin Gebze Ġlccedilesinin Dilovası Beldesindeki Sanayi Atıklarının Ccedilevre ve Ġnsan Sağlığı Uumlzerindeki Olumsuz Etkilerinin AraĢtırılarak Alınması Gereken Oumlnlemlerin Belir-lenmesi Amacıyla Anayasanın 98 inci Ġccediltuumlzuumlğuumln 104 ve 105 inci Mad-deleri Uyarınca Bir Meclis AraĢtırması Accedilılmasına ĠliĢkin Oumlnergeleri ve (10254 258) Esas Numaralı Meclis AraĢtırması Komisyonu Raporu

Kocaeli Milletvekili Ġzzet Ccediletin ve 31 milletvekili ile Kocaeli Milletvekili Eyuumlp Ayar ve 30 milletvekilinin Kocaelinin Gebze ilccedilesinin Dilovası beldesindeki sanayi atık-larının ccedilevre ve insan sağlığı uumlzerindeki olumsuz etkilerinin araĢtırılarak alınması gereken oumlnlemlerin belirlenmesi amacıyla bir Meclis araĢtırması accedilılmasına iliĢkin oumlnergeleri uumlzerine bir araĢtırması komisyonu oluĢturulmuĢ (04042006) ve bu komisyon aĢağıda oumlzeti sunulan raporu hazırlayarak 03112006 tarihinde TBMM BaĢkanlığı‟na gereği iccedilin sunmuĢtur Uumlccedil yuumlz yirmi uumlccedil sayfalık rapor beĢ eki ile bir-likte 370 sayfadan oluĢmaktadır On doumlrt boumlluumlmden oluĢan raporda boumllge oumlzellik-leri kirlilik kaynakları ilgili kurumların ccedilalıĢmaları ccedilevre kirliliğinin sağlığa olan etkileri bilgilerine baĢvurulan temsilcilerin beyanlarına iliĢkin tutanak oumlzetleri ve komisyonun boumllgede yaptığı yerinde inceleme ccedilalıĢmaları ayrı baĢlıklar halinde sunulmuĢtur Son iki boumlluumlm ise bu ccedilalıĢmalar sonucunda tespit edilen sorunlar ile ccediloumlzuumlm oumlnerileri (13 boumlluumlm) ve nihai değerlendirmeye (14 boumlluumlm) ayrılmıĢtır 25 sayfa olan 13 boumlluumlmde tespit edilen sorunlar 29 maddede toplanmıĢ her biri iccedilin ccediloumlzuumlmler sorumlu kuruluĢkuruluĢlar ve oumlnerilerin gerccedilekleĢme vadesi (kı-saortauzun yani 135 yıl olarak) belirtilmiĢtir Bu sorunlar ve ccediloumlzuumlmler 14 bouml-luumlmde sanayi kirlilik ve sağlık baĢlıklarında toplanarak sunulmuĢtur Ekler boumlluuml-muumlnde beĢ ek yer almıĢtır Organize sanayi boumllgelerinin kuruluĢu youmlnetimi ve uygulamaları Kocaeli ilinde Dilovası OSB dıĢındaki diğer OSBlerin durumu Di-lovası Belediyesi defin kayıt defteri (1995-2004 yılları arası) Ccedilevre ve Orman Bakanlığının Kocaeli Valiliğine yazdığı yazı Konu Hakkındaki Mevzuat (Sağlık Bakanlığı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ccedilevre ve Orman Bakanlığı CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Tarım ve Koumly Ġsleri Bakanlığı ĠccediliĢleri Bakanlığı Belediyeler Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji Piyasası Duumlzenleme Kurulu Kuumlltuumlr Bakanlığı Adalet Bakanlığı DıĢ Ticaret MuumlsteĢarlığı Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu Devlet Planlama TeĢkilatı Teleko-muumlnikasyon Kurumu Muumlhendislik Odaları)

Komisyon TBMM‟de yaptığı toplantılarda ve boumllgede yaptığı yerinde incelemeler-de kamu ve oumlzel sektoumlr temsilcileri ile sivil toplum oumlrguumltlerinden bilgi almıĢ yaptığı 123 adet yazıĢma sonucunda 70 adet belge temin etmiĢtir Ayrıca Komisyon ge-rek Dilovasında gerekse Gebzede birccedilok sanayi tesisinde ve Organize Sanayi Boumllgesinde (OSB) yerinde incelemeler yapmıĢ ve Ccedilevre Referans Laboratuarı Mobil Oumllccediluumlm Aracı ile Dilderesinden numuneler almıĢtır CcedilalıĢmalarına ve rapor


68

yazımına teknik katkıda bulunmak uumlzere ccedileĢitli kurumlardan goumlrevlendirmeler yapılmıĢtır

Raporun giriĢ boumlluumlmuumlnde 1970li yılların baĢından beri yoğunlaĢan sanayileĢme-nin boumllgedeki karasal ve sucul ekosistemler uumlzerinde olumsuz izler bıraktığı birccedilok sanayi tesisinin ve yoğun bir yerleĢimin bulunduğu Kocaeli ve Gebze boumllgesinde yaĢanan ccedilevre kirliliğinin hava su ve toprak kalitesini olumsuz youmlnde etkilediği ve sonuccedilta insan sağlığını tehdit eden bir boyuta ulaĢtığı belirtilmektedir Boumllgedeki kirlilik kaynakları Dil deresi evsel kirlilik kaynakları tehlikeli atıklar katı atıklar enduumlstriyel kirlilik taĢ ocaklarından kaynaklanan kirlilik karayollarından kaynak-lanan kirlilik ve limanlardan kaynaklanan kirlilikler olarak raporda tek tek ince-lenmiĢtir

Dilovasında yağıĢlı mevsimlerde oluĢan yuumlzey sularını Marmara Denizine taĢıyan taĢıdığı su mevsimsel olarak değiĢen ve bir ccedilok kolu bulunan Dil Deresinin ccedilok ciddi evsel ve enduumlstriyel kirlenme ile karĢı karĢıya olduğu sanayi kuruluĢları atık-sularını (arıtılmıĢarıtılmamıĢ) proseste kullandıkları soğurma sularını ve Gebze ilccedilesi vahĢi ccediloumlp depolama alanından sızan sızıntı suları ile birlikte doğrudan dereye deĢarj ettiği vurgulanmıĢtır Komisyon boumllgedeki incelemeleri sırasından Dil Deresi kirliliğini belirlemek uumlzere farklı noktalardan oumlrnekler almıĢ ve 41 adet parametre-nin analizleri Ccedilevre Referans Laboratuarı tarafından gerccedilekleĢtirilmiĢtir Gebze ilccedilesinin vahĢi depolama ccediloumlp sızıntı suları da Değirmen Deresi‟ne karıĢmaktadır bu nedenle ccediloumlpluumlk oumlncesi ve ccediloumlpluumlk sonrası oumlrnekler alarak analiz yapılmıĢtır Bu sonuccedillara goumlre derenin ccediloumlpluumlk oumlncesinde IV Sınıf su kalitesinde olduğu ve ccedilouml-zuumlnmuumlĢ oksijen miktarının en duumlĢuumlk oumllccediluumllduumlğuuml numune noktası olduğu (ccediloumlzuumlnmuumlĢ oksijen değeri 14 mg1 oumllccediluumllmuumlĢ bu değer canlı yaĢamın devam etmesi iccedilin ge-rekli olan 4 mglnin ccedilok altında) ağır metal accedilısından incelendiğinde de ccediloumlpluumlk oumlncesindeki suyun kalitesinin sınır değerleri kat kat aĢtığı belirtilmiĢtir Ccediloumlpluumlk oumln-cesinde neredeyse tuumlm ağır metaller accedilısından IV sınıf su karakterinde olan dere suyu analizlerinde bazı metallerde sınır değerlerin ccedilok ccedilok aĢıldığı [aluumlminyum (yaklaĢık 11 kat) krom (yaklaĢık 3 kat) nikel (yaklaĢık 8 kat) demir (yaklaĢık 25 kat) mangan (yaklaĢık 2 kat) kurĢun (yaklaĢık 8 kat) gibi] ccediloumlpluumlk sonrasında da aynı oumlzelliğin devam ettiği vurgulanmıĢtır [aluumlminyum (yaklaĢık 36 kat) krom (yaklaĢık 9 kat) nikel (yaklaĢık 34 kat) demir (yaklaĢık 12 kat) mangan (yaklaĢık 4 kat) ve kurĢun (yaklaĢık 10 kat)] Su Kirliliği Kontroluuml Youmlnetmeliğine (2004) goumlre yuumlksek orandaki demir mangan aluumlminyum krom nikel ve kurĢunun kay-nağının metal maden tekstil taĢıt fabrikaları ve kimya sanayi olduğu belirtilmiĢtir Gebze ccediloumlpluumlğuuml oumlncesinde ağır metal accedilısından kirliliğinin nedeni olarak Gebze OSB Mutlukent ve Plastikccedililer OSBden oluĢan atıklar goumlsterilmiĢ Dil Deresinin kat ettiği yol boyunca konumlanmıĢ olan birccedilok sanayi kuruluĢunun kimyevi atık-larını hiccedilbir arıtmaya tabii tutmadan Dil Deresine deĢarj etmesi DOSB ve GOSB atıklarının arıtılmadan deĢarj edilmesi Dilovası beldesinin Yenimahalle ve Kaya-pınar mahallerinin atıksularının arıtılmadan dereye verilmesi gibi ccedilok ciddi neden-lerden dolayı Dil Deresinin son derece kirli su konumunda olduğu ifade edilmiĢtir Ayrıca ccedileĢitli arıtma tesisleri ya da depolamada alınan anlık numunelerin de stan-dartları sağlamadığı belirtilmiĢtir Dil Deresine yapılan evsel atıksu deĢarjları ile ilgili Haziran 2001‟de Kocaeli Ccedilevre Ġl Muumlduumlrluumlğuumlnce yapılan incelemeler sonu-cunda bir rapor oluĢturulduğu ve rapordaki sonuccedillara goumlre Ġnoumlnuuml ArapccedileĢme ve Sultan Orhan Mahallesinden gelen 7000 m3guumlnluumlk atıksu miktarının doğrudan Dil Deresine verildiği ve kirliliğe neden olduğu ifade edilmiĢtir

Tehlikeli atıklarla ilgili bilgi tablo ve grafiklerle sunulmuĢtur bu veriler (ĠZAYDAġ 2006) incelendiğinde son beĢ yılda (2001-2005) yakma tesisinde bertaraf edilen


69

atık miktarlarının 18 kat artarak 20898 tona ccedilıktığı Kocaeli ilinden yakma tesisi-ne gelen atık miktarlarının 22 kat artarak 8798 tona ccedilıktığı benzer artıĢın (2 kat) DOSB‟den gelen atık miktarında da goumlruumllduumlğuuml Kocaeli ili ve DOSB den tehlikeli atık depolama sahasına gelen atık miktarlarındaki artıĢın daha fazla olduğu (sıra-sıyla 26 ve 66 kat) dikkati ccedilekmektedir

Katı atıklar accedilısından Dilovası TavĢancıl ve Hereke Belediyelerinin daha oumlnceden beri mevcut bulunan vahĢi ccediloumlp sahalarını kontrolsuumlz bir Ģekilde ccedilalıĢtırdığı ve Buuml-yuumlkĢehir Belediyesince 2005 yılı ortasından itibaren bu uumlccedil belediyenin evsel atıkla-rını ĠZAYDAġ tarafından iĢletilen Gebze Duumlzensiz Depolama sahasına goumltuumlrmeye baĢladığı belirtilmiĢtir

Enduumlstriyel kirlilik enduumlstriden kaynaklanan hava ve su kirliliği baĢlıkları altında sunulmuĢtur Kocaeli Valiliği Ccedilevre ve Orman Bakanlığına boumllgenin hava kirliliği hakkında soumlz konusu alanın topoğrafık yapısı gereği ccedilukurda kalması nedeniyle tesislerden ccedilıkan emisyonlar yerleşim alanının uumlzerine dağıldığı ayrıca plansız sanayileşme ccedilarpık kentleşme ve oumlzellikle kirletici vasfı yuumlksek tesislerin sayısının fazla olması nedeniyle olumsuzlukların yaşandığı bilgisini aktarmıĢtır Bu sorun temelinde kirlilik duumlzeyi ve kirleticileri belirlemek amacıyla TUumlBĠTAK-MAM koor-dinatoumlrluumlğuumlnde Kocaeli Uumlniversitesi Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml ve Ġl Ccedilevre ve Orman Muumlduumlrluumlğuuml iĢbirliği ile baĢlatılan ccedilalıĢma sonucunda DOSB‟de 171 tesi-sin yer aldığının yerinde yapılan incelemede bunların 18‟inin faaliyetini durdur-duğunun bazı iĢletmelerin ısınma kaynaklı yayınım hariccedil baĢka bir yayınımlarının olmadığının ve tesislerde gerccedilekleĢtirilen proses inceleme ccedilalıĢmaları sonucunda 34 adet firmanın kirletme potansiyelinin yuumlksek olduğunun tespit edildiği belirtil-miĢtir Bu ccedilalıĢma sonucunda hava kirliliğine neden olduğu tespit edilen iĢletmele-rin faaliyet alanları kullandıkları hammaddeler uumlrettikleri uumlruumlnler ve yayınım nok-taları her bir tesis iccedilin ayrıntılı olarak sunulmuĢtur (54-93 sayfalar) Enduumlstriden kaynaklanan su kirliliği baĢlığı altında DOSB‟ndeki tesislerin atık su kaynakları arıtma tesislerinin arıtma teknolojileri ve deĢarj izin belgesi varlığı Ġl Ccedilevre ve Or-man Muumlduumlrluumlğuuml (2006) kaynağına dayalı olarak bir tabloda sunulmuĢtur Tablo incelendiğinde deĢarj izin belgesi bilgisi olan 141 tesisin 101‟inin emisyon izin belgesi bilgisi olan 140 tesisin 116‟sının ise izin belgelerinin olmadığı goumlruumllmekte-dir

TaĢ ocaklarından kaynaklanan kirlilik olarak youmlrede bulunan eski taĢ ocaklarında oluĢan bentlerin arkasında biriken suların bendin yıkılmasıyla ani sel olaylarına yol accedilması ve selin suumlruumlklediği taĢ ve toprakları Dil Deresine taĢıyarak oumlnemli derece-de kirliliğe neden olması belirtilmiĢ ve uumllkemizde toz kirliliği konusunda en koumltuuml durumdaki iĢletmelerin taĢ kırma tesisleri olduğunun TUumlBĠTAK-MAM tarafından (2002) bilimsel olarak saptandığı ifade edilmiĢtir

Karayollarından kaynaklanan kirlilik baĢlığında boumllgeden guumlnde 13616 saatte 567 aracın geccediltiği belirtilmiĢ Karayolları Genel Muumlduumlrluumlğuuml 2006 kaynağı kullanılarak yapılan değerlendirmeler sonucu Dilovası Beldesinde karayolundan kaynaklanabi-lecek hava kirleticilerden sadece azotoksitin (NOx) sınır değerlere yaklaĢtığının tespit edildiği vurgulanmıĢ ancak oumllccediluumlm değerleri verilmemiĢtir

Gemilerden kaynaklanan deniz kirliliğinin baĢlıca nedeninin gemilerin atıklarını denize boĢaltmaları olduğu limanları iĢleten youmlnetimlerin MARPOLuumln (uluslar arası gemilerden kaynaklanan kirlilikten korunma konvansiyonu) gereklerine goumlre atık kabul tesisleri oluĢturmaları gerekliliği vurgulanarak Denizcilik MuumlsteĢarlığı (2006) verileri ile boumllgede atık kabul tesisi lisans belgesi almıĢ 13 iĢletme tesisi olduğu belirtilmiĢtir


70

Raporun daha sonraki boumlluumlmlerinde ccedileĢitli kurumlar tarafından boumllgede yapılan ccedilalıĢmalara yer verilmiĢtir Ccedilevre ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan ccedilalıĢma-lar hava ve su kirliliği konusunda yapılan ccedilalıĢmalar baĢlıkları altında sunulmuĢtur Burada da yukarıda bahsedilen TUumlBĠTAK-MAM koordinatoumlrluumlğuumlndeki ccedilalıĢma hakkında bilgi verilmiĢ ve bu ccedilalıĢmanın birinci aĢamasında DOSB‟nde yer alan tesislerden boya ve tiner uumlretim depolama demir ccedilelik uumlretim ve koumlmuumlr tevzi-dağıtım tesislerinin hava kirliliğine katkıları olan tesisler olduğu bu tesislerden organik madde emisyonlarının herhangi bir arıtma olmadan atmosfere verildiği hurda metallerin ergitilmesi sırasında oumlnemli miktarda gaz ve tozların ccedilatı ve du-varlarında bulunan boĢluklardan kontrolsuumlz olarak atmosfere atıldığı koumlmuumlrlerin genellikle accedilık alanda depolandığı ve oumlzellikle doldurma-boĢaltma sırasında oumlnem-li oranda tozun atmosfere verildiğinin tespit edildiği belirtilmiĢtir Bu elde edilen sonuccedillara dayanarak projenin ikinci aĢamasının baĢladığı kirleticilik potansiyeli yuumlksek olan tesislerden yayımlanan hava kirleticilerin dağılım modellerinin TUumlBĠTAK-MAM koordinatoumlrluumlğuumlndeki proje ekibince yapıldığı boumlylece hava kirli-liğinin en yoğun olduğu kirlilik adalarının belirlendiği belirlenen kritik kirlilik nok-talarına difuumlzyon tuumlpleri (bu tuumlplerle SO2 NO2 O3 BTEX (benzen toluen etil-benzen ve ksilen) THC (toplam hidrokarbon) kirleticileri oumllccediluumlluumlyor) yerleĢtirilerek Ocak 2006 tarihi itibariyle 17 noktada difuumlzyon tuumlpleri ile ve bir noktada mobil hava kalitesi laboratuarı (bu kirleticilere ilave olarak toz ve meteorolojik paramet-reler de suumlrekli olarak izlenebiliyor) ile boumllgenin hava kirliliğinin izlenmeye baĢla-dığı accedilıklanmıĢtır Oumllccediluumlm sonuccedillarının AB kriterlerine goumlre hazırlanan Hava Kali-tesi Değerlendirme ve Youmlnetimi Youmlnetmeliği o doumlnemde henuumlz taslak halinde olması nedeniyle 1986 tarihli Hava Kalitesinin Korunması Youmlnetmeliği sınır de-ğerlerine goumlre yorumlandığı Ocak-Mayıs arası beĢ aylık veri incelendiğinde S02 N02 ve O3 kirleticilerinin hiccedilbirinin ne kısa vadeli ne de uzun vadeli sınır değerle-ri aĢmadığı belirtilmiĢ ve 17 oumllccediluumlm noktası iccedilin ayrı ayrı beĢ aylık doumlneme ait aylık ortalama SO2 NO2 ve O3 deriĢim değerleri tablolar ve grafiklerle sunulmuĢtur

BTEX kirleticilerine ait hava kirlilik değerleri Ocak ayı 15 ġubat-Mart ayları 16 Nisan-Mayıs ayları 17 merkez uumlzerinden tablo ve grafiklerle sunulmuĢ ve her bir kirletici oumlzelinde Ģoumlyle accedilıklanmıĢtır bdquo‟benzen derişimleri yılın ilk iki ayında oumllccediluumlm noktalarına bağlı olarak genellikle sınır değerin uumlstuumlnde olduğu genel olarak ben-zen derişiminin sınır değer civarında seyrettiği toluen derişiminin yılın ilk iki ayın-da genel olarak toplam hidrokarbon sınır değerinin hemen altında yer aldığı an-cak mart ayı itibarı ile toluen derişiminin hızla artmaya başladığı bir noktada (9 nolu oumllccediluumlm noktası) pik yaparak 1370 ugm3 değeri ile sınır değerin yaklaşık ola-rak on katına ulaştığı toluen derişimindeki artışın nisan ayında da suumlrduumlğuuml ve he-men hemen tuumlm noktalarda sınır değerin uumlzerine ccedilıktığı derişimin en yuumlksek ol-duğu noktada (16 nolu oumllccediluumlm noktası) 770 pgm değeri ile sınır değerin yaklaşık olarak 55 katına ccedilıktığı Mayıs ayında toluen derişimi bir miktar duumlşuumlş goumlstererek hemen hemen tuumlm noktalar iccedilin sınır değer civarında gerccedilekleştiği‟‟ etilbenzen ve ksilen deriĢimlerinin hemen hemen daima sınır değerlerin altında gerccedilekleĢtiği bdquo‟yalnızca şubat ayı iccedilin 2 nolu oumllccediluumlm noktasında etilbenzen derişiminin 861 ugm3 değeri ile sınır değerin yaklaşık olarak altı katına ccedilıktığı‟‟ proje ekibince belirtilmiĢtir Toplam hidrokarbon deriĢimleri de verilmiĢ ve toplam bir iki istisna dıĢında daima sınır değerin oldukccedila uumlstuumlnde gerccedilekleĢtiği Ģubat ayında bir oumllccediluumlm noktasında deriĢimin sınır değerin yaklaĢık olarak 24 kat uumlzerine mart ayında baĢka bir oumllccediluumlm boumllgesinde ise sınır değerin yaklaĢık olarak 22 kat uumlzerine ccedilıktığı-nın proje ekibince tespit edildiği ifade edilmiĢtir Mobil Hava Kalitesi laboratuarı ile saatlik ortalama değerlerle kaydedilen bir noktadan suumlrekli olarak yapılan


71

hava kalitesi oumllccediluumlmleri sonuccedilları S02 N02 03 ve toz accedilısından Ocak-Mart ayları iccedilin tablo ile sunulmuĢtur Aylık ortalama bazında NO2 ve toz deriĢimlerinin genel olarak uzun vadeli sınır değerlerin uumlstuumlnde kısa vadeli sınır değerlerin altında kal-dığı ancak hava kalitesi ve insan sağlığı accedilısından aylık ortalama değerlere ilave-ten sınır değerlerin belirli bir suumlre iccedilinde kaccedil kez aĢıldığı ve ulaĢılan en yuumlksek deri-Ģim değerinin de değerlendirilmesi gerektiği bu accedilıdan incelendiğinde hemen hemen tuumlm kirleticilerin oumlzellikle de toz deriĢiminin uzun suumlre boyunca sınır de-ğerleri aĢtığı accedilıklanmıĢtır

Ccedilevre ve Orman Bakanlığı tarafından hava kirliliği konusunda yapılan ccedilalıĢmalar-dan biri de ağır metal analizleridir TUumlBĠTAK-MAM koordinatoumlrluumlğuumlnde yuumlruumltuumllen projede oumlnemli oumllccediluumlde yuumlksek ccedilıkan tozun bileĢiminin ne olduğunu belirlemek amacıyla değiĢik tarihlerde uumlccedil ayrı toz oumlrneklemesi yapılarak tozun iccedilerdiği ağır metal parametrelerinin belirlendiği yine 1986 youmlnetmeliğine goumlre değerlendirile-rek kadmiyum (Cd) deriĢiminin 1 oumllccediluumlmde oldukccedila yuumlksek seyrederek sınır değe-rin yaklaĢık 29 kat uumlzerinde olduğu ancak diğer iki oumllccediluumlmde sınır değerin altında kaldığı kurĢunun (Pb) ise her uumlccedil oumllccediluumlmde de sınır değerin altında kaldığı vurgu-lanmıĢtır

Ġkinci aĢaması bu Ģekilde accedilıklanan ilgili ccedilalıĢmanın uumlccediluumlncuuml aĢamasında eldeki verilerden yola ccedilıkarak DOSB‟nin hava kirlilik haritası ccedilıkarılacağı boumllgenin hava kalitesi accedilısından değerlendirileceği boumllgenin hava kalitesinin iyileĢtirilmesi iccedilin ccediloumlzuumlm oumlnerileri oluĢturulacağı ve Proje Sonuccedil Raporu hazırlanacağı accedilıklanmıĢtır

Ccedilevre ve Orman Bakanlığı tarafından Avrupa Birliğine uyum suumlrecinde yuumlksek maliyetli ccedilevre muumlktesebatının uygulanmasında harcanması gereken maliyetin tespiti iccedilin bir proje yapıldığı projenin sonunda toplam 68 milyar Euro yatırım yapılması gerektiği ve bu yatırım miktarının yaklaĢık 18 milyar Euro‟sunun oumlzel sektoumlr tarafından karĢılanması gerektiği ifade edilmiĢ son uumlccedil yılda su hava ve atık konusunda ccedilıkan toplam 18 youmlnetmeliğin doumlrduumlnuumln hava kirliliğinin oumlnlenmesine youmlnelik olduğu belirtilmiĢtir Bakanlığın su kirliliği konusunda yaptığı ccedilalıĢmalar baĢlığı altında ise Dilovası Evsel ve Enduumlstriyel Atıksu Youmlnetimi Projesi hakkında bilgi verilmiĢtir

Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafından yapılan ccedilalıĢmalar olarak hurda metal ithalatında radyoaktif kirliliğin belirlenmesi ve oumlnlenmesi amacıyla TAEK‟in Ccedilevre ve Orman Bakanlığı Guumlmruumlk MuumlsteĢarlığı DıĢ Ticaret MuumlsteĢarlığı ve De-mir-Ccedilelik Uumlreticileri Derneği ile koordineli ccedilalıĢmalar yuumlruumlttuumlğuuml Ccedilevrenin Ko-runması Youmlnuumlnden Kontrol Altında Tutulan Atıklara ĠliĢkin Tebliğ kapsamında metal hurdayı ergiterek uumlretim yapan kuruluĢların hurda metal giriĢi yapılan li-manlarında ve metal iĢleme tesislerinde radyasyon oumllccediluumlm sistemlerinin kurulması-nı sağladığı kuruluĢların radyasyon guumlvenliği accedilısından denetimlerini yaptığı rad-yasyon radyoaktif atık ve radyasyondan korunma konularında eğitim verdiği be-lirtilmiĢtir Kocaeli-Gebze boumllgesinde bulunan Diler Demir-Ccedilelik Enduumlstrisi ve Ti-caret Aġ Ccedilolakoğlu Metaluumlrji Ccedilayırova-Gebzede bulunan Kroman Ccedilelik Sanayi Aġ firmalarının bu kapsamda TAEKden eğitim aldıkları gerekli radyasyon oumllccediluumlm sistemini kurdukları ve radyasyon guumlvenliği accedilısından denetimlerde yeterlilikleri-nin TAEK tarafından belgelendiği accedilıklanmıĢtır Bu tesislerden değiĢik tarihlerde (2004-2006) muhtelif radyoaktif kaynak ve bulaĢmıĢ malzemenin hurda iccedilerisin-den ccedilıkarılarak Kurumun radyoaktif atık tesisine goumlnderildiği halen atık kuyula-rında bulunan malzemelerin Ccedilekmece Nuumlkleer AraĢtırma ve Eğitim Merkezine (CcedilNAEM) teslimi iccedilin kuruluĢların ccedilalıĢmaları devam ettiği buguumlne kadar CcedilNAEM uzmanlarınca ya da TAEK uzmanlarınca youmlrede yapılan oumllccediluumlmlerde doğal seviye


72

radyasyonun uumlzerinde herhangi bir radyasyona rastlanmamıĢ olduğu radyoaktif kaynakların eritildiğine dair herhangi bir olay tespit edilmediği ifade edilmiĢtir Bunların dıĢında TAEK‟in uumllke genelindeki ccedilalıĢmaları hakkında bilgi verilmiĢtir

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (STB) tarafından yapılan ccedilalıĢmalar Dilovası OSB kuruluĢ suumlreci ilgili idarelerince onaylanan imar planları ve Sanayi ve Ticaret Ba-kanlığı‟nca onaylanan ilave ve revizyon imar planı ile getirilen kararlar ccedilevre duuml-zeni planı Dilovası OSBnin ccedilevre ile ilgili plan notları Dilovası OSB tuumlzel kiĢiliği-nin bakıĢı ile boumllgenin durumu baĢlıkları altında sunulmuĢtur STB‟nca kurum goumlruumlĢlerinin değerlendirilmesi sonucunda ilk olarak 08112001 tarihinde yaklaĢık 430 hektar buumlyuumlkluumlğuumlndeki alanın DOSB yeri olarak uygun bulunduğu 22052002 tarihinde kuruluĢ protokoluuml onaylanan ve tuumlzel kiĢilik kazanan Dilova-sı OSB MuumlteĢebbis Heyetinin Kocaeli Valisinin BaĢkanlığında Kocaeli Ġl Oumlzel Ġda-resinden ( 1) Gebze Ticaret Odasından ( 1) Dilovası Belediyesi ( 1) ve Gebze Dilovası OSB Sanayicileri DayanıĢma Derneğinden ( 97) oluĢtuğu belir-tilmiĢtir Dilovası (Kocaeli) belediyesi imar planına esas jeolojik-jeoteknik etuumlt ra-porunun (21032001) ve Kocaeli-Dilovası OSB Muallimkoumly ve TavĢancıl boumlluumlm-leri goumlzlemsel jeolojik etuumlt raporunun (29032002) Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Afet ĠĢleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml‟nce onaylandığı vurgulanmıĢtır Kocaeli Bayındırlık ve Ġskan Muumlduumlrluumlğuumlnce onaylanan Kocaeli-Dilovası OSB ilave alanları Muallimkoumly Kesimi (Doğusu) (05012004) Kocaeli-Dilovası OSB ilave alanları Muallimkoumly Kesimi (Batısı) (18052004) ve Kocaeli-Dilovası OSB TavĢancıl koumlyuuml Kesimi (18052004) Ġmar Planına Esas Jeolojik ve Jeoteknik Etuumlt Raporlarının projenin devamında kullanılmak uumlzere ilgili tarihlerde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca vize edildiği Dilovası OSB Ġlave ve Revizyon Ġmar Planı ccedilalıĢmalarının Sanayi ve Tica-ret Bakanlığınca baĢlatıldığı toplam 920 hektar alanın planlamasının 5 etaba (Di-lovası TavĢancıl Muallim E5-TEM Arası TavĢanlı) ayrılarak suumlrduumlruumllmesi kara-rına varıldığı ifade edilmiĢtir Her bir etap bazında Dilovası Belediyesince onayla-nan imar planı kararları ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı‟nca revizyon imar planın-da getirilen kararlar ayrı ayrı accedilıklanmıĢtır Oumlrneğin birinci etapta Dilovası Beledi-yesince onaylanan imar planı kararları olarak Fatih ve Yeni Yıldız Mahallelerinin imar planlarında Konut Alanı olarak iĢlendiği OSBnin 3 farklı yetki sınırı iccedilinde kalması nedeniyle sanayi atıklarının arıtılmasına youmlnelik ortak arıtma tesisi kurul-madığı Dilovası kısmında onaylı imar planlarında ayrılan atıksu arıtma tesisi ala-nının tuumlm boumllgeye hizmet verebilecek buumlyuumlkluumlkte olmadığı ve sanayicilerce ortak kanalizasyon sistemi oluĢturularak atıksu arıtma tesisi inĢa edilmediği Dil deresi taĢkın sahası iccedilerisinde imar planları ile oluĢturulan ve faaliyet halinde olan sanayi tesisleri bulunduğu orman sınırları iccedilerisinde ilgili kurumlardan alınan izinlerle kurulan depolama tesisleri bulunduğu belirtilmiĢtir Daha sonraki baĢlıklarda Dilo-vası Organize Sanayi Boumllgesi tuumlzel kiĢiliğinin bakıĢı ile boumllgenin durumu aktarılmıĢ-tır OSB olduktan sonra OSB youmlnetiminin dikkate aldığı en oumlnemli konunun ccedilevre kirliliği sorunu olduğu ve youmlnetimce 2006 yılı sonu itibarı ile de OSBdeki enduumlst-riyel kaynaklı hava kirliliğinin giderilmesinin hedeflendiği farklı kaynaklarla aĢırı derecede kirletilmekte olan Dilderesinin bu duruma getirilmesinden sadece Dilo-vası OSBdeki sanayicilerin sorumlu tutulmaması gerektiği belirtilmiĢtir Ağırlıklı sektoumlr olarak metal ve kimya enduumlstrisinin yer aldığı Dilovası OSB iccedilinde 173 adet iĢletmenin faaliyette olduğu ve bir ccediloğunun boumllge OSB statuumlsuumlne geccedilmeden oumlnce faaliyete geccedilmiĢ olup yerel youmlnetimlerce ruhsatlandırıldığı bu iĢletmelerde taĢeron firmalar ile birlikte 15 bin kiĢinin ccedilalıĢtığı vurgulanmıĢ ve bu firmaların oumlzellikleri tablo ile sunulmuĢtur Tabloda yer alan 173 firmanın ancak 79‟unun iĢyeri accedilma ve ccedilalıĢma ruhsatı olduğu goumlruumllmektedir Yine youmlnetim tarafından verilen bilgiler-


73

den Dilovası OSB sınırları iccedilinde TavĢancıl Belediyesi ve Dilovası Belediyesi tara-fından ruhsatlandırılan 7 adet limanın ve 6 adet Ģirkete ait depolama tesisinin ol-duğu izlenmektedir Tuumlzel kiĢiliğin Ccedilevre Youmlnetim Birimi Kurulması ve birimce kısa vadede (kirlilik kaynaklarının tespiti) orta vadede (tespit edilen kirlilik kaynak-larının ne Ģekilde ıslah edileceğine dair fizibilite ccedilalıĢmaları ve alınacak olan tedbir-ler ile ilgili iĢ temrin planlarının hazırlatılması) uzun vadede (yapılan ccedilalıĢmaların uygulanabilirliğinin sağlanabilmesi iccedilin teknik destek ve denetim iĢlerinin yuumlruumltuumll-mesi) hedeflerinin olduğu belirtilmiĢtir Ayrıca tehlikeli atık yakma tesisi kurulma-sı itfaiye ve sağlık teĢkilatı kurulması iĢyeri hekimine sahip ve ambulans hizmet-leri de verebilecek bir sağlık biriminin oluĢturulması gibi hedefleri olduğu ifade edilmiĢtir Dilovası OSB tuumlzel kiĢiliğinin imar planı ccedilalıĢmaları iccedilinde uumlccedil etabın imar planlarının tamamlandığı IV Etap ve V Etabın imar planı ccedilalıĢmalarının yapıldığı OSB sınırları iccedilerisinde kalan iki mahalle (Fatih ve Yeni Yıldız) ile ilgili herhangi bir yetki ve sorumluluğunun bulunmadığı evsel ve enduumlstriyel atıksu arıtma tesisi etuumlt fizibilitesinin hazırlatıldığı atıksuların Tuumlrkiye ve AB mevzuatına uyumlu olarak arıtılması deĢarj edilmesi ccedilamurun bertarafı ve arıtılmıĢ suyun değerlendirilmesi amacıyla ccedilalıĢmaların suumlrduumlruumllduumlğuuml accedilıklanmıĢtır Kocaeli Valiliği Ġl Ccedilevre ve Orman Muumlduumlrluumlğuumlnuumln koordinatoumlrluumlğuumlnde (02032005) Dilovası OSB Muumlduumlrluumlğuuml TUumlBĠTAK Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml ve Kocaeli Uumlniver-sitesi iĢbirliği ile Hava Kirliliğinin AraĢtırılması ve Hava Kirletici Kaynaklarının Belirlenmesi Projesi ccedilalıĢması kapsamında Ġl Ccedilevre ve Orman Muumlduumlrluumlğuuml‟nuumln mobil hava kalitesi oumllccediluumlm aracı ile Dilovası OSBde 24 saat suumlrekli olarak SO2 oumllccediluumlmuuml yapıldığı projenin ilk aĢamasının (hava kirliliğine neden olan kaynakların belirlenmesi) tamamlandığı uumlccediluumlncuuml aĢamanın (ccediloumlzuumlm oumlnerilerinin oluĢturulması) Mart 2007 tarihinde sonuccedillandırılmasının hedeflendiği OSBde faaliyet goumlsteren sanayi kuruluĢlarının hava kirliliğini oumlnleme ile ilgili yatırımlarını Aralık 2006 tari-hine kadar tamamlamaları iccedilin suumlre tanındığı sanayi tesislerinin bacalarına taktırı-lacak olan suumlrekli oumllccediluumlm cihazları ve online bağlantı sistemi ile Ccedilevre ve Orman Ġl Muumlduumlrluumlğuumlnce denetimler yapılmasının hedeflendiği tuumlzel kiĢiliğin hava kirliliğinin kontroluuml ile ilgili aktardıklarıdır

Valilikccedile yapılan ccedilalıĢmalar baĢlığı altında Kocaeli Valiliği tarafından verilen bri-fingde 1982 yılında Ġller Bankası tarafından yapımına baĢlanılan ancak tamam-lanamayan Ġzmit Koumlrfezinin Atıklardan Arındırılması Projesi kapsamında yer alan kollektoumlr hattı ve arıtma tesislerinin yapımının 2003 yılında deniz kirliliğinin hat safhaya ulaĢmasıyla hızlandırıldığı ve BuumlyuumlkĢehir Belediyesi ile birlikte 2005 yılın-da devreye alınmasının sağlandığı belirtilmiĢtir Ayrıca Ccedilevre Kanununa muhale-fet nedeniyle ilde 1996-2006 yıllan arasında sanayi kuruluĢlarına para cezaları verildiği 2005 yılında 78 tesise yaklaĢık 235 bin TL 2006 ilk doumlrt ayında 55 tesise yaklaĢık 150 bin TL ceza verildiği ilgili tablodan goumlruumllmektedir Ġl Ccedilevre ve Orman Muumlduumlrluumlğuumlnce tesislerin denetimlerinin yapıldığı boumllgede hava kirliliğinin artıĢın-da ccedilok oumlnemli bir paya sahip bulunan Demir Ccedilelik sektoumlruumlndeki sanayi kuruluĢla-rının baca gazı arıtım sistemlerinin ikinci ilaveyle kapasitesinin arttırılarak haziran ayı sonunda bitirileceği eski fabrikaların kapatılarak kirlilik iccedilin her tuumlrluuml tedbiri almıĢ fabrikaların faaliyete geccedilirileceği Dilovasında bulunan sabit emisyon oumllccediluumlm cihazı ile 24 saatlik oumllccediluumlm sonuccedillarının alındığı ve mobil emisyon oumllccediluumlm aracının Dilovası Organize Sanayi Boumllgesinde bulunduğu ifade edilmiĢ ayrıca emisyon yayınımı olan tesislere Ġl Ccedilevre ve Orman Muumlduumlrluumlğuumlnce yapılan iĢlemler tablo olarak sunulmuĢtur

Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesince yapılan ccedilalıĢmalar altında denetimler sırasında gemilere kesilen cezaları ve 2005 yılı ekipler tarafından tespit edilen ve cezai iĢlem


74

gerektirdiği iccedilin Kocaeli Valiliği Ġl Ccedilevre ve Orman Muumlduumlrluumlğuumlne yasal iĢlem ya-pılması amacıyla goumlnderilen faaliyetleri iccedileren tablolar sunulmuĢtur Ayrıca Dilo-vasında hava kirliliği ve kanser vakalarının ulusal ve yerel medyada suumlrekli guumln-deme gelmesi uumlzerine Ccedilevre Koruma Daire BaĢkanlığı‟nın boumllgede guumlncel ve sağ-lıklı hava kirliliği sonuccedillarının elde edilmesi konusunda bir ccedilalıĢma planladığı bu ccedilalıĢmanın sağlıklı yapılabilmesi iccedilin Dilovası Belediyesi yetkilileri ile Ġstanbul Buuml-yuumlkĢehir Belediyesi Ccedilevre Koruma ve GeliĢtirme Daire BaĢkanlığı buumlnyesinde kullanılan Mobil Hava Kirliliği araccedillarından bir adetinin Kasım-Aralık aylarında Dilovası boumllgesinde oumllccediluumlm yapabilmesi iccedilin ortak bir ccedilalıĢma baĢlatıldığı belirtilmiĢ-tir

CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı tarafından yapılan ccedilalıĢmalar olarak boumllge-de ccedilalıĢma hayatına iliĢkin veriler boumllgedeki iĢkolları ile ilgili bilgiler (firma adıfaaliyet konusuistihdam) ĠSGUumlM tarafından DOSB ve Gebze OSB‟de yapılan oumllccediluumlmler kirlilik potansiyeli yuumlksek 34 iĢyerinde yapılan oumllccediluumlmler genellikle tablo-lar halinde sunulmuĢtur Bu bilgilere goumlre Dilovası boumllgesinde faaliyet goumlsteren iĢyeri sayısı 167 faaliyet goumlsteren iĢyerlerinden 50 ve uumlzeri iĢccedili istihdam eden iĢye-ri sayısı 52 50den az iĢccedili istihdam eden iĢyeri sayısı 115 ccedilalıĢan iĢccedili toplam iĢccedili sayısı 13130 taĢeron firmalarla beraber 15 bindir yan sanayi ve hizmet sektoumlruuml-nuumln de katılımıyla bu sayı daha da yuumlkselmektedir 2000-2004 yılları arasında iĢ kazası sayısı sırasıyla 3057 5864 5421 6795 7792 oumlluumlmluuml iĢ kazası 49 47 22 32 25 meslek hastalığı 37 22 1118 12‟dir DOSB‟de 2004 (1 iĢletme) ve 2005 (1 iĢletme) yıllarında iĢletmelerin talebi uumlzerine ĠSGUumlM tarafından guumlruumlltuuml gaz toz oumllccediluumlmleri yapılmıĢtır Gebze OSB‟de bu yıllarda daha fazla iĢyerinde daha değiĢik oumllccediluumlmler yine talep uumlzerine yapılmıĢtır Meclis AraĢtırma Komisyonu ccedilalıĢ-malarında değerlendirilmek uumlzere Dilovası OSB‟de faaliyet goumlsteren TUumlBĠTAK Kocaeli Uumlniversitesi ve Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml tarafından hazırlanan oumln inceleme raporunda belirtilen oumlzelliklere goumlre iĢ sağlığı ve guumlvenliğini olumsuz etkileyebilecek kimyasal ve fiziksel faktoumlrlerin accedilığa ccedilıkma riski yuumlksek bulunan 34 iĢyerinde 17 Temmuz-14 Eyluumll 2006 tarihleri arasında inceleme araĢtırma oumllccediluumlm ve analiz projesi yuumlruumltuumllduumlğuuml 34 iĢyerinden 25inde oumllccediluumlm yapıldığı (2 metaluumlrji 1 metal sektoumlruuml olmak uumlzere 3 iĢyerinde ağır metal oumllccediluumlm ve analizi 7 koumlmuumlr 4 boya 3 metal 1 kimya 2 MMMF-kacircğıt sektoumlruuml olmak uumlzere olmak uumlzere 17 iĢye-rinde toz oumllccediluumlmuuml ve gravimetrik analizi 5 boya 6 metal 4 kimya 2 MMMF-kacircğıt 1 depolama olmak uumlzere 18 iĢyerinde gaz oumllccediluumlmuuml ve analizi metaluumlrji sektoumlruumlnde de 2 iĢyerinde guumlruumlltuuml oumllccediluumlmuuml) iĢyeri ortamından alınan ağır metal numunelerin-de kurĢun kadmiyum krom ve nikel analizi toz numunelerinde gravimetrik toz analizi gaz numunelerinde gaz kromatografısi ile toluen ksilen izomerleri etilben-zen isopropilbenzen (kuumlmen) benzen stiren analizi sıvı kromatografısi ile de formaldehit analizi yapıldığı belirtilmiĢtir Yuumlksek kirlilik potansiyeli taĢıyan ve in-celeme kapsamına alınan 34 iĢyerinin 62‟sinin 50den fazla iĢccedili ccedilalıĢtırdığı vur-gulanmıĢtır Her bir iĢyeri oumlzelinde sonuccedillar ve mevcut mevzuat OSHA NIOSH‟a goumlre muumlsaade edilen azami miktarlar tablolarla sunulmuĢ ve Ģu Ģekilde oumlzetlen-miĢtir

Metaluumlrji sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren firmalardan birinde 2 noktada

kurşun konsantrasyonunun

Metaluumlrji sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren bir diğer firmada 1 noktada toz kon-

santrasyonunun

Metal sektoumlruumlnde faaliyet goumlstermekte olan firmalardan birinde 1 noktada

ksilen konsantrasyonunun 1 noktada benzen konsantrasyonunun


75

Metal sektoumlruumlnde faaliyet goumlstermekte olan bir diğer firmada 1 noktada

benzen konsantrasyonunun

Boya sektoumlruumlnde faaliyet goumlstermekte olan firmalardan birinde 1 noktada

toluen konsantrasyonunun 1 noktada toz konsantrasyonunun

Boya sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren bir başka firmada 1 noktada toz kon-

santrasyonunun

Boya sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren bir diğer firmada 1 noktada benzen

konsantrasyonunun

Boya sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren firmalardan ikisinin birer noktalarında

da toz konsantrasyonunun

Boya sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren firmalardan birinde 2 noktada formal-

dehit konsantrasyonunun

Koumlmuumlr sektoumlruumlnde faaliyet goumlsteren firmalardan birinde 1 noktada toz

konsantrasyonunun mevzuatta belirtilen sınır değerin uumlstuumlnde olduğu

tespit edilmiştir

Raporun ccedilevre kirliliğinin sağlığa olan etkileri baĢlığı altında ccedilevre sağlığı tanımı sağlığı etkileyen ccedilevresel nedenler ccedilevrenin doğrudan hastalık nedeni olduğu gibi hastalıklar iccedilin zemin hazırlayıcı bazı hastalıkların gidiĢini ve sonucunu etkileyici bazı hastalıkların da yayılmasını kolaylaĢtırıcı bir faktoumlr olduğu belirtilmiĢ hava kirliliğini oluĢturan toz kuumlkuumlrt dioksit karbonmonoksit azot oksit ozon benzol gibi maddelerin insan sağlığı uumlzerinde olumsuz etkileri olması nedeni ile bu para-metreler iccedilin limit değerler konulduğu belirtilerek DSOuml EPA Hava KalitesiniN Korunması Youmlnetmeliği m7 96 62 EC Hava Kalite Ccedilerccedileve Direktifine goumlre limit değerler tablo halinde sunulmuĢtur Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml kaynak goumlsterilerek ccedilevresel etkilenim ve sağlık sorunları arasın-daki iliĢkiler ile geleneksel ve modern toplumlarda ccedilevre sağlığı sorunları tablolar halinde verilmiĢtir DSOuml‟nuumln tuumlm kanserlerin 80inin doğrudan veya dolaylı olarak ccedilevresel faktoumlrlere bağlı olduğunu belirttiğini vurgulayarak olumsuz sağlık etkilere sahip olan ve kanser riskini artıran baĢlıca hava kirleticileri ve sağlık etkileri tabloda goumlsterilmiĢtir Daha sonra Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı AD tarafından 2004 yılında yapılan oumlluumlm nedenleri ccedilalıĢması oumlzetlenmiĢ ccedilalıĢ-ma sonucunda elde edilen Ģu veriler sunulmuĢtur Dilovası beldesinde toplam oumlluumlmler iccedilinde kanser nedenli oumlluumlmlerin orantısı uumllkemiz ve duumlnya verilerinin sıra-sıyla 26 ve 27 katı Dilovasındaki kansere bağlı oumlluumlmler iccedilindeki akciğer ve mide kanseri oumlluumlm orantıları duumlnyadakinin 26 katı prostat kanseri oumlluumlm orantısı da 32 katı Dilovası beldesinde 10 yıl ve daha uzun suumlre yaşayanlarda kanser nedeniyle oumllme riski 10 yıldan az yaşayanlara goumlre 44 kat daha fazla Oumlluumlm kayıtlarından kanserin ccedilok yuumlksek olduğu Kocaeli Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı AD tarafından yapılan bu ccedilalıĢmanın bir sonucu olarak oumlne suumlruumllse de oumlluumlm kayıtları yerine epidemiyolojik bir ccedilalıĢma yapılmasının gerekliliği ve bu ccedilalıĢmanın sadece bir goumlzlem olarak değerlendirilebileceği youmlnuumlnde Komisyona bilgi verildiği vurgu-lanmıĢtır Ayrıca Karakaya tarafından Komisyona yazılı ulaĢtırılan raporda sağlıklı bilimsel bilgi uumlretebilmek iccedilin Nuumlfus Tabanlı Kanser Kayıt Merkezine ve kimyasa-lın yarattığı toksisitenin mekanizması biliniyorsa klinik bulguların ortaya ccedilıkmasın-dan oumlnceki her hangi bir suumlreccedilte biyogoumlstergeler vasıtasıyla toksik etkinin değer-lendirilmesine dayanan youmlntemler olan bdquo‟molekuumller epidemiyoloji‟‟ ccedilalıĢmalarına gereksinim olduğu belirtilmiĢtir Sonuccedil olarak Ģu ifade kullanılmıĢtır bdquo‟ulaşılabilen verilerin sınırlılığına araştırma youmlnteminin tartışmalı olmasına rağmen Dilova-


76

sındaki ccedilevresel kirleticiler goumlz oumlnuumlne alındığında Dilovası‟nda oumlncelikli muumldahale edilmesi gereken bir halk sağlığı sorunu olabileceği yadsınamaz bir gerccedilektir‟‟

Raporun daha sonraki boumlluumlmuumlnde bilgilerine baĢvurulan temsilcilerin beyanlarına iliĢkin tutanak oumlzetleri yer almaktadır GoumlruumlĢuumllen kiĢiler ve verdikleri bilgiler Ģun-lardır

Murat Tuncer (Sağlık Bakanlığı Kanserle SavaĢ Daire BaĢkanı)

Dilovasında yaklaşık iki yıldır ccedilalışma yuumlruumlttuumlklerini buguumlne kadar 4-5 toplantı yaptıklarını boumllgede yapılan buumltuumln bilimsel verileri topladıklarını kanser oumlluumlmleri-ne bakıldığında bunun duumlnya ortalamasının ve Tuumlrkiye ortalamasının yaklaşık yuumlzde 10 ila yuumlzde 15 olduğunu goumlrduumlklerini Dilovasında yuumlzde 25in uumlzerine ccedilıkmış durumda olduğunu ve bunun kanserin boumllgede ciddicirc bir problem olduğunu goumlsteren en oumlnemli veri olduğunu kanserin oumlluumlmler iccedilinde yuumlzde olarak artmış durumda olduğunu ve oumlzellikle 2001 2002 2005 yılında oumlnemli oumlluumlm nedeni olarak karşımıza ccedilıktığını loumlseminin yani kan kanserleri duumlnya ve Tuumlrkiye orta-lamasına bakınca ccedilok ciddicirc olarak boumllgede artmış olduğunu yani kanserlerin oumlluumlm sebepleri arasında ciddicirc olarak arttığını ve kanserler arasında kan kanserleri-nin ciddicirc olarak arttığını belirtmiĢ boumllgedeki kirlilik ve alınması gereken oumlnlemler ile ilgili bilgi vererek bdquo‟boumllgede uumllke ccedilıkarları accedilısından hayaticirc işletmeler haricinde yeni işletmeler kurulmasının durdurulması gerektiğini‟‟ vurgulamıĢ

Prof Dr Mustafa Oumlztuumlrk (Ccedilevre ve Orman Bakanlığı MuumlsteĢar Yardımcısı)

Dilovasının ccedilevre durumuyla ilgili 2004 yılında Ccedilevre ve Orman Bakanlığının TUumlBĠTAK Ġl Ccedilevre Muumlduumlrluumlğuuml Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuuml ve Kocaeli Uumlni-versitesiyle beraber baĢlattığı Dilovası Organize Sanayi Boumllgesi Hava Kirliliğinin AraĢtırılması ve Hava Kirliliği Kaynaklarının Belirlenmesi Projesi ve sonuccedilları ile boumllgenin hava ve su kirliliği hakkında bilgi vermiĢ

Mehmet Akif CcedilalıĢkan (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Kuumlccediluumlk Sanatlar ve

Sanayi Boumllgeleri ve Siteleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml)

Dilovası OSB kuruluĢ suumlreci goumlrevleri ve sorumlulukları hakkında bilgi vermiĢ

Nazan Soyal (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Kuumlccediluumlk Sanatlar ve Sanayi

Boumllgeleri ve Siteleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml kent plancısı)

bdquo‟Boumllgenin uumlccedil farklı yetki sınırı iccedilinde kalması nedeniyle bu alandaki sorunlara ortak ccediloumlzuumlm bulma noktasında yetki karmaşası ile karşılaşıldığını bu durumun hem yapılaşma nizamına hem de ccedilevre kirliliğindeki bu olumsuz sonuccedillara neden olduğunu DOSB olarak ilan edilen alanın Dilovası ve Tavşancıl Belediyeleri ile Kocaeli Valiliğinin planlama yetkisi sınırları iccedilindeki alanlarda kaldığını‟‟ belirterek boumllgede yuumlruumltuumllen planlama ccedilalıĢmalarını aktarmıĢ

Doccedil Dr Mustafa Tırıs (TUumlBĠTAK-Marmara AraĢtırma Merkezi Enstituuml

BaĢkanlığı Kimya ve Ccedilevre Enstituuml Muumlduumlr Vekili)

Yuumlruumltuumllen proje hakkında bilgi vermiĢ ve bdquo‟Emisyon envanterinin yapıldığını tesis-lerde emisyon oumllccediluumlmlerinin yapıldığını temel tesislerin havaya ne kadar emisyon verdiklerinin projenin ilk uumlccedil aylık doumlneminde tespit edildiğini dağılım modelleri uumlzerinden nerelerde oumllccediluumlm yapılması nerelerde izleme yapılması gerektiğini belir-lemek uumlzere bir hava kirliliği modellemesi ccedilalışması yaptıklarını ve bu ccedilalışmanın da tamamlandığını daha sonra bir yıl suumlre ile devam edeceğini bir yıl devam edilmesinin nedeninin değişik sezonlardaki değişik mevsimlerdeki değişimi goumlr-


77

mek ve ısınma etkilerini goumlzlemlemek olduğunu nihayetinde oradaki hava kirliliği haritasının ccedilıkarılacağını bunların insan sağlığına etkilerinin belirleneceğini hava kalitesini iyileştirmek iccedilin neler yapılabilir konusunda oumlnerilerin verileceğini‟‟ be-lirtmiĢ

Prof Dr Onur Hamzaoğlu (Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı

BaĢkanı)

Dilovası‟nda ccedilevre kirliliği kaynakları ile ilgili goumlzlemleri sonucunda defin ruhsatları uumlzerinden bir oumln rapor hazırladıkları ve 2004 yılı oumlluumlm verilerini inceleyerek oumlluumlm nedenlerine youmlnelik ccedilalıĢma yaptıklarını belirtmiĢ ccedilalıĢma sonuccedillarını aktarmıĢ ve oumlneri olarak bdquo‟TUumlBİTAKın ve Gebze Yuumlksek Teknoloji Enstituumlsuumlnuumln yuumlruumltmuumlş olduğu ccedilalışmanın bir an oumlnce kamuoyuna accedilıklanması finansman yaratılarak oumlluumlmlerin il boyutunda saptanması nelerin insan sağlığına zararlı olup olmadığının oumllccediluumlm bile yapmadan tahmin etme şansına sahip olmak iccedilin sanayilerin hammad-de ve proses verilerinin accedilıkccedila paylaşılması gerektiğini tehlike ve risk haritalarının hazırlanması ve izlenmesi gerektiğini Dilovası boumllgesinin buradaki emisyon hac-mini artıracak yeni kapasite artırımlarına kapanması gerektiğini solventin depo-landığı alanların bu boumllgeden başka yerlere taşınması yerleşim alanların ccedilok ccedilok uzağına alınması gerektiğini yedi tane oumlzel limanın denetiminde kamusal bir de-netim olmadığını oumllccediluumlmlerin kamusal olarak yapılmadığını Dilovasındaki yerle-şimlerin taşınması gerektiğini dolayısıyla esasen yerleşim yerini değiştirmek bir an iccedilin ccediloumlzuumlm gibi goumlzuumlkse de kirleticilerin kaynağı devam ettiği suumlrece Kocaeli ve ccedilevresi dahil yer değiştirmenin bir ccediloumlzuumlm olamayacağını ccedilevreye youmlnelik olarak buguumlnkuuml mevzuat uygulanabilirse bunun takipccedilisi olunduğu kamu tarafından hissettirilirse boumllgede bu boyuttaki sorunların ccedilok oumlnemli bir miktarda azalacağını goumlzlemlediğini boumllgedeki Ccedilevre İl Muumlduumlrluumlğuumlnuumln insan guumlcuuml ve teknoloji dona-nımı youmlnuumlnden bir zafiyet iccedilinde olduğunu bu boumllgenin oumlzelliklerine goumlre teknolo-jik donanıma kavuşturulması ve yetişmiş insan guumlcuumlnuumln desteklenmesi gerektiğini Dioksinin furanın oumllccediluumlmuumlnuumln hacirclacirc Tuumlrkiyede yapılamadığını oumlzellikle İZAYDAŞ iccedilin ccedilok gerekli bir şey olduğunu geri kazanım iccedilin bir an oumlnce faaliyete geccedililmesi gerektiğini‟‟ belirtmiĢ

Mustafa Tuumlrker (Dilovası Organize Sanayi Boumllgesi Youmlnetim Kurulu

BaĢkam)

Boumllgede sanayinin yerleĢme ve DOSB kurulma suumlrecini ccedilevreye youmlnelik yaptıkla-rını aktarmıĢ bdquo‟2006 yılının sonunda Dilovasında sanayiden kaynaklanan kirliliği Ccedilevre Bakanlığının standartlarının da altında bir duumlzeye getireceklerini tuumlm sana-yicilerin şu anda yatırımlarını yaptıklarını 2006nın sonunda oradaki buumltuumln tesisle-rin yuumlzde 90nın uumlzerinde herkesin yatırımını bitirmiş olacağını‟‟ vurgulamıĢ ayrı-ca boumllgedeki sorunlar ve bu konudaki ccedilalıĢmalarını accedilıklamıĢ

Yener Cander (Maden iĢleri Genel Muumlduumlruuml)

Kum ccedilakıl taĢ ve her tuumlrluuml madenin ruhsatlandırma suumlreci ve boumllgede bu konuda yapılanlar hakkında bilgi vermiĢ

Hami Yıldırım (Bayındırlık ve Ġskacircn Bakanlığı Teknik AraĢtırma Genel

Muumlduumlruuml)

Boumllgenin kullanımına dair planlar dolgu planları iskele liman mendirek tersane ve benzeri planların kendilerince onaylandığını belirterek Dilovası‟nda onayladık-ları projelerle ilgili bilgi vermiĢ


78

Ayhan Ccediliftccedili (Afet ĠĢleri Etuumlt ve Hasar Dairesi BaĢkanı) Muumlduumlruuml)

Boumllgenin afet boumllgesi olarak ilan edilmesinin kendi yetkilerinde olmadığını ancak bdquo‟kentsel doumlnuumlşuumlm yasası Meclise geldiği zaman Bakanlar Kurulunun oumlncelik tanı-yacağı birinci derecede deprem boumllgesinde olan yerlerin taşınması bir madde ola-rak eklenirse eğer bu kanun ccedilıkarsa kanun kapsamında taşıma imkacircnının olabi-leceğini‟‟ ve bdquo‟sağlık accedilısından oluşturduğu risk kendilerine bir rapor eşliğinde bil-dirilirse bir araştırma sonucu olarak Bakanlıkları tarafından Bakanlar Kuruluna arz edileceğini‟‟ ifade etmiĢ

Salih Turhan (Kadastro Muumllkiyet Dairesi BaĢkanlığı ġube Muumlduumlruuml)

Dilovasının uumlccedil koumlyuumln arazileri uumlzerine kurulmuĢ olan bir belde olduğunu belirterek yapılaĢma suumlreci hakkında bilgi vermiĢ

Oumlzkan Poyraz (Denizcilik MuumlsteĢarlığı Deniz UlaĢtırma Genel Muumlduumlruuml)

MuumlsteĢarlığın goumlrevleri Ġzmit‟teki liman iĢletme tesisleri ve sorunları ile ilgili bilgi aktarmıĢ

M Cahit Turhan (Bayındırlık ve Ġskacircn Bakanlığı Karayolları Genel

Muumlduumlruuml)

Karayolunun doğrudan ccedilevresel etkileri alınması gereken oumlnlemler ve yapılanlar hakkında bilgi vermiĢ ve bdquo‟yapılan değerlendirmeler sonucunda Dilovası beldesin-de karayolunu kullanan araccedillardan kaynaklanan emisyonlardan sadece azot ok-sitin sınır değerlere yaklaşabildiğini‟‟ ldquoyoumlrede hava kirliliğini oluşturan emisyonla-rının yalnızca karayolu kaynaklı olmadığını Dilovası Beldesindeki yoğun sanayi-nin oumlzellikle kimya demir-ccedilelik ve enerji sektoumlruumlnuumln soumlz konusu hava kirliliğine katkısının buumlyuumlk olduğunu‟‟ ve bdquo‟OSB kurulması iccedilin kendilerinden goumlruumlş isten-mediğini‟‟ ifade etmiĢ

ġefik Kutlu (Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml

Ccedilevre

Sağlığı Daire BaĢkanı)

Ccedilevresel risk faktoumlrleri ve hastalıklar arasındaki iliĢki ve boumllgedeki yetkiler konu-sunda bilgi vererek bdquo‟Dilovasındaki kanser vakalarının Tuumlrkiye ortalamasından fazla bir miktar olmadığını bir tek akciğer kanseri vakasında yuumlksek seyrettiğini ccedilevresel risk faktoumlrlerinin hastalık uumlzerine etki değerlendirmesi risk değerlendir-mesi ccedilok komplike ve uumlniversitelerin bilim adamlarının yapacağı bir ccedilalışma oldu-ğunu ve ldquo‟eğer Dilovasında meydana gelen kanser vakalarının o boumllgedeki sanayi tesislerinden kaynaklandığını iddia ediyorsak bunun buguumlnden itibaren başlaya-cak uzun bir ccedilalışmanın başlangıcı olması gerektiğini ve Dilovasına oumlzel lokal bir ccedilalışmalarının olmadığını‟‟ belirtmiĢ

Prof Dr Ccedilağatay Guumller (Hacettepe Uumlniversitesi Tıp Fakuumlltesi Halk Sağlığı

Anabilim Dalı BaĢkanı)

Kayıtların suumlrekliliği ve duumlzenliliği SB yetkilerinin diğer Bakanlıklara dağıtılmaması gerekliği Prof Dr OnurHamzaoğlu‟nun araĢtırması ile bir uyarıda bulunduğu bir youmlntemi olmadığı iccedilin boumllgede sağlık taraması yapılamayacağı uumlzerinde durarak izlem ve kayıt gerektiğini ifade etmiĢ

Veysel Eroğlu (DSĠ Genel Muumlduumlruuml)


79

Tuumlrkiyede geccedilmiĢ yıllardan beri oumlzellikle arazi kullanım planlamasının ciddicirc bir Ģekilde yapılmadığını vurgulayarak boumllgedeki kirlilik ve kaynakları hakkında bilgi vermiĢ bdquo‟bir vadi iccedilinde hava kirlenmesi accedilısından seccedililmiş en koumltuuml nokta olduğu-nu burasının nasıl seccedilildiğine hayret ettiğini artık burada yeni sanayi kurulmasına muumlsaade edilmemesi ve mevcut sanayilerin de mutlaka atıksuyu az olan az kulla-nan ileri teknoloji ccedilevre dostu teknolojileri kullanılmasına oumlnem vermesi gerekti-ğini‟‟ belirtmiĢ boumllgede arıtma ve atık sularla ilgili yapılabilecekleri aktarmıĢ

Ramazan Yıldırım (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Kuumlccediluumlk Sanatlar ve Sanayi

Boumllgeleri ve Siteleri Genel Muumlduumlruuml)

Organize sanayi boumllgelerinin yer seccedilimleri ile ilgili proseduumlr ve DOSB seccedilim suumlreci hakkında bilgi vermiĢ

Erhan Batur (CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı ĠĢ Sağlığı Genel

Muumlduumlruuml)

Boumllgede iĢ sağlığı ve guumlvenliği accedilısından kendilerini ilgilendiren iki sektoumlruumln (metal ve metal uumlruumlnleri ve kimya) yoğunluğu boumllgedeki iĢ kazaları ve meslek hastalıkla-rı durumu sanayide kullanılan kanserojen maddeler ve yol accediltığı kanser tuumlrleri boumllgede yapılan oumllccediluumlmler ve denetimlerle ilgili bilgi aktarmıĢ

Necati Cengiz (Ccedilevre ve Orman Bakanlığı AraĢtırma ve Erozyon Kontroluuml

Genel Muumlduumlrluumlğuuml Genel Muumlduumlr Yardımcısı)

Genel olarak ağaccedillandırma ccedilalıĢmaları hakkında bilgi vermiĢ bdquo‟ccedilok yoğun hava kirliliğinin olduğu yerde ağacın da yaşamasının muumlmkuumln olmadığını‟‟ belirterek tuumlr seccediliminde buna dikkate edilmesi gerekliliğini vurgulamıĢ

Ali Esat Karakaya (Gazi Uumlniversitesi Toksikoloji Ana Bilim Dalı BaĢkanı)

bdquo‟Dilovası oumlzelinde kimyasal maddelerin ccedileşitli hastalıkların nedeni olabileceğini alınan doza maruz kalma suumlresine ve maruz kalınan maddenin toksisitesine bağlı olduğunu bunun iccedilin de uluslararası reguumllasyonların duumlzenlendiğini Dilova-sındaki olayın ccedilok karışık bir kimyasal kompleks olduğunu ve iccedilinde bir suumlruuml kim-yasal bulunduğunu ne olduğunu iyi anlayabilmek iccedilin mutlaka oumllccediluumlm değerlerinin olması gerektiğini limit değerlerin aşıldığı zaman insan sağlığının riske girdiğini‟‟ belirterek oumlluumlm kayıtlarından yapılan ve kanser olaylarının beklenenin ccedilok uumlzerin-de olduğu sonucuna varılan ccedilalıĢmanın bir goumlzlem olduğunu epidemiyolojik ccedila-lıĢmanın (o boumllgede yaĢayanlarla aynı oumlzellikleri olan ama temiz bir boumllgede ya-Ģayanların karĢılaĢtırılması) yapılması gerektiğini vurgulamıĢ bdquo‟eğer bir kimyasal maddenin toksisite mekanizması biliniyorsa biyo-goumlstergeler yardımıyla daha klinik tablolar ortaya ccedilıkmadan oumlnce bunları tespit etmenin muumlmkuumln olduğu‟‟ bilgisini vermiĢtir Ayrıca bdquo‟toksisite testleriyle belirlenmiş uluslararası limitlerin suda havada aşılmaması gerektiğini aşıldığı zaman aşıldığı oumllccediluumlde riskin başladı-ğını ve aşıldığı oumllccediluumlde de riskin arttığını‟‟ ifade ederek risk analizi ve bileĢenleri (risk değerlendirme risk youmlnetimi risk iletiĢimi) hakkında bilgi vermiĢ ve bdquo‟iki tuumlrluuml izleme yapılabileceğini birincisinin ccedilevre oumlrneklerinin oumllccediluumllmesi yani suda toprak-ta gıdalarda belli maddelerin oumllccediluumllmesi olduğunu ikincisinin biyo-izleme adını aldığını biyo-izlemenin de doğrudan doğruya kanda veya idrarda yapılan bir iz-leme youmlntemi olduğunu‟‟ aktarmıĢtır

Komisyonun bu ccedilalıĢmaları sonucunda tespit ettiği sorunlar 29 maddede toplan-mıĢ ve ccediloumlzuumlm oumlnerileri sorumlu kuruluĢlar ve ccediloumlzuumlm iccedilin oumlnerilen suumlreler sunul-muĢtur Bu sorunlar aĢağıdaki tabloda oumlzetlenmiĢtir


80

SORUN OumlNERILER SORUMLU KURULUġLAR

SUumlRE

1 Ccedilevre ve insan sağlığı ile ilgili birincil ilke olan koru-yucu oumlnlemler alınması hususunun goumlz ardı edildiği

Yasal mevzuatta belirtilen hususlara ilgili kurum ve kuruluĢ-larca uyulmasına oumlzen goumlsterilme-si

Mevzuattaki eksiklerin giderilmesi

Sağlık Bakanlığı

Ccedilevre ve Orman Ba-kanlığı

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlı

Kocaeli Valiliği

Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesi

Kısa vade

(1 yıl)

2

Kanser hastalığından oumlluumlm-lerin uumllke ortalamasının ccedilok uumlzerinde olduğu

Dilovası Beldesinin ccedilevre kirliliği kaynaklı sağlık riskleri accedilısından Sağlık Bakanlığınca Pilot Boumllge ilan edilmesi

Dilovası Organize Sanayi Boumllgesinde ccedilalıĢan ve Dilovası Beldesinde ikamet eden kiĢilerde biyoizleme yapılması KurĢun Cıva Kadmiyum Arsenik Krom indikatoumlr olarak kullanılarak

CcedilalıĢma sonuccedillarına goumlre boumllgenin tıbbi youmlnden afet boumllgesi ilan edilmesinin değerlendirilmesi

Kanser aktif kayıt sistemine oumlncelikle Dilovasında olmak uumlzere Kocaeli Ġlinde baĢlanması

Oumln teĢhis ve tedavi merkezi ile sağlık tarama merkezinin ivedilikle kurulması



Kocaeli Valiliği

Boumllgedeki uumlniversitele-rin Tıp Fakuumllteleri

Orta vadeli (3 yıl) ve suumlrekli

3 Dilovasındaki fabrikaların bazılarının uumlretim veya girdilerinde kanserojen maddeler kullanmaları

ĠĢccedili sağlığına youmlnelik iĢyeri denetimlerinin Dilovası‟nın oumlzelliği de dikkate alınarak sağlıklı ve planlı yapılmadı-ğı

ĠĢyeri havası oumllccediluumlmlerinin de yapılmadığı

ĠĢverenlerin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliği youmlnuumlnden tehlikeli kimyasal maddelerden kaynakla-nan risklerin ortadan kaldırılması veya en az duumlzeye indirilmesi iccedilin tedbirleri uygulamaları

Kanserojen veya mutajen maddeler ve preparatları ile bunları iccedileren maddelerin iĢyerin-de uumlretilen ve kullanılan miktarı CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı‟na bildirilmesi

Kirlilik potansiyeli yuumlksek 34 iĢyerinde iĢccedililerde sağlık goumlzetimi yapılması

ĠĢyeri accedilma ve ccedilalıĢma ruhsatı alınmadan iĢyerlerinin accedilılmama-sı ccedilalıĢtırılmaması ve bu belgeleri olmayan iĢyerlerinin kapatılması



Kocaeli Valiliği

Kısa vadede ve suumlrekli

4 Dilovası‟nın uygun olmayan topoğrafik yapısı ve meteo-rolojik Ģartlarının yanı sıra yoğun trafik yuumlkuumlnden sanayi tesisleri ve yerleĢim alanlarından kaynaklan-makta olan kirlenme ile kirleticilere karĢı ccedilok hassas bir hale gelmesi

Sanayicinin yeni sanayi tesisi kurmaya veya mevcut tesisindeki kapasiteyi arttırmaya youmlnelik talepleri dikkatle değerlendirilmeli muumlmkuumln olduğu oumllccediluumlde sınırlan-dırılması

Dilovası‟ndaki kirlilik profilinin ccedilıkarılarak ilgili kurumlarca kirlili-ğin kontrol altına alınmasından sonra belirlenecek olan mevcut kirletici vasfı yuumlksek sanayi tesisle-rin kapasite artımına gitmesine izin verilmemesi

Sanayi tesislerinden kaynaklan-



OSB Youmlnetimi

Kocaeli Valiliğinin koordinasyonunda ilgili Belediye ve Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesi

OSB Youmlnetimi


Kocaeli Valiliği


Orta vadede


81

makta olan emisyonların oumllccediluumlle-bilmesi iccedilin otomatik oumllccedilme ve izleme sistemlerinin OSB Youmlneti-mince kurulması veya kurdurul-ması ve iĢletilmesi

Hava Kalitesi Ġzleme Ġstasyonla-rından bir tanesinin de Dilova-sı‟nda kurularak ortam hava kalitesinin oumllccediluumllmesi

Hava Kalitesi Ġzleme Ġstasyonunun oumllccediluumlm sonuccedillan ile mevzuat gereği suumlrekli emisyon oumllccediluumlm cihazı bulundurması gereken tesislerin oumllccediluumlm sonuccedillan on-line olarak Kocaeli Valiliği Ġl Ccedilevre ve Orman Muumlduumlrluumlğuumlnde kurulacak izleme merkezine iletilmesi

5 Dil Deresinin sanayi tesisle-ri yerleĢim alanları vahĢi depolama yapılmıĢ olan mevcut ccediloumlp alanları ve maden ocaklarından kay-naklanan atık sular ile kirletilmesi ve ccediloumlpluumlk oumlnce-sinde IV sınıf su kalitesi oumlzelliği taĢıması ağır metal-ler accedilısından da aynı oumlzellik-te olması

Dilovası OSB Evsel ve Enduumlstriyel Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi ivedilikle (2007 yılı sonu) yaptı-rılması

Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesinin atıksu arıtma tesisi veya tesislerini planlaması ve yapması

Maden ocaklarından (taĢ ocakları da) kaynaklanmakta olan kirli suların iĢletme sahiplerince arıtıl-ması

TaĢ ocaklarının kapalı mekanlarda ccedilalıĢmalarını suumlrduumlrmeleri

Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesi Ccedilevre ve Orman Bakanlığı

OSB Youmlnetimi

iĢletmeler

BuumlyuumlkĢehir Belediyesi

ĠĢletmeci

Kısa vadede

Kısa ve Orta vadede

Kısa vadede

6 Dil Deresi yatağı ve kenarla-rının son derece duumlzensiz ve kirli bir goumlruumlntuumlde olması bir ccediloumlpluumlk olarak kullanıl-ması

Dil Deresinin ıslah ccedilalıĢmaları biran oumlnce gerccedilekleĢtirilmesi

Dereye yabancı maddelerin atılmasının oumlnlenmesi

Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesinin koordi-nasyonunda Kocaeli Valiliği DSĠ OSB Youmlnetimi ve ilgili Bele-diye

Kısa vadede

7 Boumllgede son derece ccedilarpık ve duumlzensiz bir sanayileĢme ve yerleĢimin olması

Dilovası‟ndaki imar planı uygulaması yetkili makamlarca boumllge planı ccedilevre duumlzeni planı ve imar planlan ve plan huumlkuumlmlerine uygun olarak yuumlruumltuumllmesi

Dilovası OSB iccedilerisinde kalan imar planında yerleĢim alanı olarak lekelenmiĢ olan Yeni Yıldız Mahallesi ile orman ve 2B kap-samındaki orman alanında yerle-Ģik olarak goumlsterilen Fatih Mahal-lesinin ve sanayi iccedilersinde kalan diğer konutların boĢaltılması

Ġlgili Belediyesi

Kocaeli Valiliği

Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı Sağlık Ba-kanlığı

Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi


Kısa vadede

8 Demir-ccedilelik fabrikalarının hem uumlretim suumlreccedillerinde hem de hurda metal depo-lama ve taĢıma suumlreccedillerinde havaya oumlnemli miktarlarda toz ve zararlı gazlar yayıl-ması

Yetersiz olan tesislerin baca gazı arıtma ve toz tutma kapasitelerini artırmaları

Baca gazı arıtma ve toz tutma uumlnitelerinin uumlretim suumlresince kesinlikle ccedilalıĢtırılmaları

Hurda metallerin ergitilmesi sırasında oluĢan oumlnemli miktarda gaz toz ccedilıkıĢı ile hava kirliliğine engel olabilmek amacıyla bu gaz ve tozların etkin olarak toplanması ve arıtıldıktan sonra atmosfere salınması

Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

ĠĢletmeci

Kocaeli Valiliği


OSB Youmlnetimi ve ĠĢletmeci

Orta vadede




82

Hurda depo alanlarının uumlzerleri kapatılarak hem ccedilevreye toz yayılmasının oumlnlenmesi hem de goumlruumlntuuml kirliliğinin ortadan kaldı-rılması

9 Faaliyet goumlsteren fabrikala-rın enduumlstriyel atıklarının oumlnemli bir kısmının enduumlst-riyel nitelikli tehlikeli atık olması bu tuumlr atık uumlreten sanayicilerin tehlikeli atıkla-rını bertaraf etme noktasın-da ccedilevre kirliliğinin oumlnlene-bilmesi accedilısından duyarlı davranmamaları

ĠZAYDAġın yakma ve depolama kapasitesinin boumllgenin ihtiyacını karĢılayacak Ģekilde arttırılması

Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesi OSB Youmlne-timi

Orta vadede

10 Sanayi tesislerinden ccedilıkan enduumlstriyel tehlikeli atıkların miktar ve oumlzelliklerinin yeterince tespit edilmemiĢ olması

TUumlBĠTAK veya Uumlniversite veya ĠZAYDAġ iĢbirliği ile OSBdeki

Tehlikeli Atıkların Kaynaklarının Belirlenmesi CcedilalıĢması yapıla-rak tehlikeli atıkların kaynağında azaltılması toplanması depolan-ması taĢınması ve bertaraf edil-mesi sırasında alınması gereken tedbirlerin ortaya konulması

Tehlikeli atıklarla ilgili olarak suumlrekli oumllccediluumlmler yapılmalı

OSB Youmlnetimi

Kısa vadede

11 Dilovası‟nın ccediloğunluğu ağır vasıta olmak uumlzere yoğun trafik baskısı altında olması araccedilların egzoz gazlarının oumlnemli miktarda hava kirliliğine neden olması ve guumlruumlltuuml kirliliği oluĢturması

BaĢta TEM Otoyolu ve D-100 karayolları kenarları olmak uumlzere boumllgede yoğun ağaccedillandırma yapılması ve karayolu guumlzerga-hındaguumlzergacirchında uygun yerlere guumlruumlltuuml duvarları inĢa edilmesi

Boumllgedeki trafik yuumlkuumlnuuml azaltmak iccedilin alternatif guumlzergah olarak Kocaeli ilinin kuzeyinden duble yol ve otoyol yapılması koumlrfez koumlpruumlluuml geccediliĢinin Dilovası‟ndaki kirlilik yuumlkuumlnuumln de dikkate alına-rak planlanması ve uygulamaya konulması


Kocaeli Valiliği

Karayolları Genel Muumlduumlrluumlğuuml


Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediye BĢk

Kısa vadede

Uzun vadede (5 yıl)

12 Sanayi tesisleri ve limanlar-dan kaynaklanmakta olan atıkların toplayıcı firmalar tarafından uumlcret karĢılığı alındığı ancak alınan atıkla-rın nereye goumltuumlruumllduumlğuuml veya nasıl bertaraf edildiği husu-sunda belirsizlikler bulun-ması

Firmaların Tehlikeli Atıkların Kontroluuml Youmlnetmeliği gereği lisanslı olup olmadıklarının tespi-tinin topladıkları atıkları ne Ģekil-de bertaraf ettiklerinin takibi ve denetiminin yapılması

Kocaeli Valiliği


Kısa vadede suumlrekli

13 Bazı fabrikaların arıtma sistemlerinin olduğu ancak bunların yetersiz olması ya da ccedilalıĢtırılmaması

Denetim yetkisine sahip Ccedilevre ve Orman Bakanlığı Kocaeli Valiliği ve BuumlyuumlkĢehir Belediye BaĢkanlığı gibi yetkili kurumkuruluĢların Dilovası‟ndaki ccedilevre denetimlerini arttırmaları

Bu kuruluĢların etkili denetim yapabilecek ekiplerini kurmaları ve yasalara aykırı faaliyet goumlsteren iĢletmeler hakkında yaptırımlar uygulanmaları

Dilovası‟nın ccedilevresel kirlilik ve sağlık accedilısından potansiyel riskli


Kocaeli Valiliği



Enerji Bakanlığı

Devlet Planlama TeĢki-latı

Hazine MuumlsteĢarlığı




83

bir boumllge olduğu dikkate alınarak ccedilevresel teĢvikler sağlanması

14 OSB boumllgesi alanının plan-lanması youmlnetimi ve altyapı hizmetlerinin gerccedilekleĢtiril-mesinde buumltuumlnluumlk sağlana-maması youmlnetim karmaĢası olması

Kocaeli Ġlinin I Derece deprem kuĢağında yer alması nedeniyle boumllgede meydana gelebilecek bir doğal afetin veveya enduumlst-riyel kazanın oluĢması durumunda boumllgedeki can ve mal guumlvenliğinin tehdit edebilmesi aynı zamanda buumlyuumlk boyutta bir ccedilevre kirliliğinin de ortaya ccedilıka-bilmesi

Dilovasındaki iĢletmelerin enduumlstriyel buumlyuumlk kazalarla ilgili acil muumldahale planlarını risk esasına dayalı olarak suumlrekli geliĢtirilmesi bu planların ilgili kurumlarca yakından izlenmesi

Dolgu alanlarının sınırlandırılması yangın patlama sızıntı gibi riskle-rin ortadan kaldırılması iccedilin her tuumlrluuml tedbirin alınması orman alanı iccedilersinde yer alan depolama tanklarının kaldırılması ve yenile-rinin kurulmasına muumlsaade edil-memesi buumlyuumlk kapasiteli yanıcı ve tehlikeli madde depolama tesislerinden kira soumlzleĢme suumlresi bitenlerin soumlzleĢmesinin yenilen-memesi ve bu araziler uumlzerinde yeni kiralamaların yapılmaması

Alanların boĢaltılması ile elde edilecek alanın orman alanı arazi vasıflı ya da yeĢil alan olarak korunması

Dilovası‟nda faaliyet goumlstermekte olan limanların dolgu yaparak kapasite artırımına izin verilme-mesi

ĠĢletmeciler



Kocaeli Valiliği

Bayındırlık ve Ġska-nĠskacircn Bakanlığı Denizcilik MuumlsteĢarlığı

Kocaeli Valiliği

Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesi CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Ba-kanlı


Denizcilik MuumlsteĢarlığı

Diğer ilgili Kurum ve KuruluĢlar (Bayındırlık ve ĠskanĠskacircn Bakanlı-ğı Kocaeli Valiliği BuumlyuumlkĢehir Belediyesi vb)


Uzun vadede

Kısa vadede

15 Dilovası boumllgesinde 8 adet limana gelen gemilerden alınan sintine ve balast suları iccedilin sadece depolama tesisleri mevcut olup nihai arıtma yapılmaması

Limanların ortak veya muumlnferit atıksu arıtma tesisleri kurulmaları veya OSBnin kuracağı merkezi atıksu arıtma tesisine vermeleri


Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci


16 Boya ve tiner uumlretim tesisle-rinde genel olarak uumlretim depolama uumlruumln ambalaj-lama sırasında meydana gelen organik madde yayı-nımlarının herhangi bir arıtma olmadan atmosfere salınması

Boya ve tiner uumlretim tesislerinde iyi bir havalandırma ile ortamdan organik maddelerin toplanması ve arıtıldıktan sonra atmosfere salın-ması

Solvent bazlı boya uumlreti-mituumlketiminden su bazlı boya uumlretim tekniklerine geccedililmesinin teĢvik edilmesi

Baca ve baca dıĢı kaynaklardan accedilığa ccedilıkan uccedilucu organik bileĢik-lerin azaltılması konusunda mev-cut en iyi tekniklerin kullanılması iccedilin gerekli araĢtırma ve planlama-ların yapılması

CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlı Ccedilevre ve Orman Ba-kanlığı

Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci

ĠĢletmeci


Orta vadede

17 Depolama tesislerinde bulunan tankların nefeslikle-rinden atmosfere oumlnemli oranda organik madde yayınımı olması

Gazların yayınımın oumlnuumlne geccedililmesi doldurmaboĢaltma ekipmanları tankların teknik oumlzelliklerinde yapılması AB direktifleri de dikkate alınarak eylem planları geliĢtirilmesi

ĠĢletmeci


18 Koumlmuumlr tevzi ve dağıtım tesislerinde koumlmuumlrlerin genellikle accedilık alanda depo-lanması ve oumlzellikle paket-leme ve doldurma-boĢaltma sırasında oumlnemli oranda toz

ĠĢlemlerin muumlmkuumln olduğu kadar kapalı alanda gerccedilekleĢtirilmesi veya koumlmuumlr tozlarının ortamdan etkin olarak uzaklaĢtırılması konu-sunda teknik tedbirlerin alınması

Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

Kısa vadede


84

yayınıma neden olması

Dilovası‟nda dağınık halde faaliyet goumlstermekte olan tesisleri-nin Koumlmuumlrcuumller OSB alanına taĢınmalarının sağlanması

19 Boumllgede faaliyet goumlsteren ccedilok sayıdaki taĢ ocağının baĢta hava ve su kirliliği olmak uumlzere ccedilevre kirliliği ile arazi bozulmalarına neden olması

Kırma-eleme iĢlemlerini kapalı mekanlardamekacircnlarda gerccedilekleĢ-tirmesi oluĢan tozların filtre etme-si faaliyetin tamamlamasından sonra arazinin rehabilite edilmesi

Boumllge iccedilin yeni maden arama ruhsatı (taĢ ocakları da dahil olmak uumlzere) verilmemesi

ĠĢletme suumlresi biten ocakların ruhsatlarının iptal edilerek kapa-tılması ve faaliyetin tamamlama-sından sonra arazinin rehabilite edilmesi

Kocaeli Valiliği


ĠĢletmeci

Maden ĠĢleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml Kocaeli Valiliği


ilgili Belediye


Orta vadede

20 Kirleticilik vasfı yuumlksek olan yakıtların sanayi ve konut-larda kullanılmasının hava kirliliğine neden olması

Yakıt olarak ccedilevreye daha az zarar veren ve kirleticilik vasfı daha duumlĢuumlk olan yakıtların sanayi ve yerleĢim boumllgelerinde kullanımının teĢvik edilmesi

Boumllgede doğalgaz kullanımının sağlanabilmesi iccedilin altyapı hizmet-leri ivedilikle tamamlanması


Ġlgili Belediye

Kısa vadede

21 Dilovası ve Gebze Belediye-sinin mevcut ccediloumlp alanlarının oumlnemli bir kirlilik kaynağı olması ve Dilovasından ccedilıkan katı atıklar iccedilin uygun bir ccediloumlp alanı olmaması

Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediyesince boumllgedeki uygun bir yere duumlzenli ccediloumlp deponi alanının bir an oumlnce yapılması


Kısa vadede

22 Dilovası oumlzelinin dıĢında Marmara Boumllgesinde yoğun ve ccedilarpık oları sanayileĢme-nin olması

Boumllge illerini iccediline alacak Ģekilde Sanayi Master Planının

yapılması


Orta vadede

23 Dilovası Organize Sanayi Boumllgesi etrafında gerekli olan sağlık koruma bandı-nın olmaması

Dilovası Organize Sanayi Boumllgesi etrafında mevzuata goumlre yeterli mesafede sağlık koruma bandı bırakılması

Bu bandın iccedilersinde kalan mevcut yapılaĢmanın kaldırılması



DOSB Youmlnetimi

Kocaeli Valiliği


Orta ve uzun vadede

24 Su Kirliliği Kontroluuml Youmlnet-meliğin alıcı ortam ve deĢarj standartlarının birlikte kullanılmasının sağlanması-na olanak verecek Ģekilde yeniden duumlzenlenmesi

Havza bazında alıcı ortam standartlarının belirlenmesi ve bu bağlamda havza youmlnetimlerinin sağlanması

Ccedilevre ve Orman Ba-kanlığı BuumlyuumlkĢehir Belediyesi

Uzun vade

25 OSB Kanunu ve OSB Uygulama Youmlnetmeliğinin hali hazırdaki boĢ alanlarda yeni kurulacak OSBler iccedilin

OSB Kanunu ve OSB Uygulama Youmlnetmeliğinin yapılanmıĢ alanla-rın OSB ilan edilmesi durumu da dikkate alınarak revize edilmesi


Orta vadede


85

ccedilıkarılmıĢ olması nedeniyle DOSB gibi yapılanmıĢ alanların OSB ilan edilmesi durumunda sorunlarla karĢılaĢılması

26 TBMM AraĢtırma Komisyo-nunca boumllgede yapılan incelemelerde gerek sanayi-cinin gerek halkın ccedilevre konusunda yeterince bilinccedilli olmadıklarının tespit edil-mesi

Ccedilevre bilincini artırmak uumlzere Kocaeli Valiliğinin koordinatoumlrluuml-ğuumlnde sanayicinin ve youmlre halkı-nın yapılan ccedilalıĢmalara katılımla-rını sağlamak iccedilin periyodik olarak eğitim seminerleri duumlzenlenmesi

Kocaeli Valiliği Kısa vadede ve suumlrekli

27 Yeni Yıldız Mahallesi ve Fatih Mahallesinin Dilovası OSBnin iccedilinde kalıyor olması belediyece altyapı hizmetlerinin goumltuumlruumllebilme-sine engel olması

Dilovası OSBden kaynak-lanmakta olan ccedilevre kirlili-ğinin bu mahallelerde yaĢayan halkın sağlığını direkt olarak etkilemesi

Bu konutların Dilovası‟nda baĢka bir yere nakledilmesi iccedilin uygun bir yere toplu konut alanı yapıl-ması

Dilovası‟ndaki konutların tamamına yakım gecekondu olduğundan kentsel doumlnuumlĢuumlm projesi hazırlanarak acilen hayata geccedilirilmesi


Bayındırlık ve Ġska-nĠskacircn Bakanlığı Dilovası Belediyesi

Kocaeli Valiliği

Orta vadede

28 Boumllgedeki metal ve hurda ergiterek uumlretim yapan tesislerde bulunan radyas-yon oumllccediluumlm sistemlerinin kullanımının tesis youmlneti-mince yapılıyor olması cihazların kapatılması ve denetimlerin yetersiz olma-sının yurticcedilinden ve yurt dıĢından gelen hurdaların detektoumlrlerden geccedilirilmeden iĢlenmesi riskini ortaya ccedilıkarması

Radyasyon oumllccediluumlm sistemlerinin devlet tarafından iĢletilmesi ve yeterli sayıda eleman istihdam edilerek 24 saat kesintisiz deneti-min sağlanması

Guumlmruumlk kapılarında uygulanan sistemin boumllgede de uygulanması

Koumlrfeze girmeden oumlnce gemilerde oumllccediluumlmler gerccedilekleĢtirilmesi

Yurt iccedilinden ve yurt dıĢından gelen hurdalarda iĢlem yapan iĢletmelerin panel almasının zorunlu hale getirilmesi

Tuumlrkiye Atom Enerjisi Kurumu ĠĢletmeci



Kısa vadede

29 16 yy baĢlarında inĢa edilip buguumlne kadar ayakta kala-bilen tarihi Mimar Sinan Koumlpruumlsuumlnuumln DOSB sınırları iccedilersinde kalması

Tarihi koumlpruumlnuumln restorasyonu koruması ccedilevre duumlzenlemesi vb hususlarla ilgili olarak giriĢimde bulunulması

Kuumlltuumlr ve Turizm Ba-kanlığı

OSB Youmlnetimi

Kısa ve orta vadede


86

IV SONUCcedil VE OumlNERĠLER

SanayileĢmenin insanların sağlıklı bir ccedilevrede yaĢama hakkını hiccedile sayarak yay-gınlaĢtığı yerleĢim yerlerine gerek uumllkemizden gerekse Duumlnya‟nın pek ccedilok farklı boumllgesinden ccedilok sayıda oumlrnek goumlstermek muumlmkuumlnduumlr Dilovası ccedilevre accedilısından bir olağan dıĢı durum boumllgesine doumlnuumlĢen bu yerleĢim yerlerinden sadece bir tanesidir Bu raporda Dilovası‟nın ele alınmıĢ olmasının nedeni ise sanayileĢmenin bu vahĢi Ģeklinin hangi politik ve ekonomik suumlreccediller sonucunda ortaya ccedilıktığını ne duumlzeyde bir yıkım yarattığını bu yıkımı kanıtlamaya ve toplumu sağlığı konusunda uyar-maya ccedilalıĢan bilim insanlarının nasıl cezalandırılmaya ccedilalıĢıldığını tartıĢmak ve kavrayabilmek accedilısından ccedilok oumlğretici bir oumlrnek olmasıdır

Dilovası‟nda yaĢanan sorunlar yumağını kapitalizmin dinamiklerinden bağımsız olarak ele alıp sadece bir ccedilevre sorunu olarak goumlrmek tablonun buumltuumlnuumlnuuml değer-lendirmeyi oumlnleyecektir Boumllgede yaĢanan doumlnuumlĢuumlm ve ccedilevre yıkımı kapitalizmin doumlnuumlĢuumlmuuml ccedilerccedilevesinde tartıĢılmalıdır Dilovası sanayinin Ġstanbul‟dan ccedilevreye taĢınmasının sonucunda bir sanayi boumllgesi haline gelmiĢtir Pek ccedilok oumlzelliği nede-niyle hem iccedil hem de dıĢ sermaye accedilısından ccedilok ccedilekici bir boumllge olan Dilovası ge-rek buumlyuumlk gerekse kuumlccediluumlk sermayenin goumlccediluumlne sahne olmuĢtur Sanayiciler 1987 yılında belediye kurulana kadar hiccedil bir yasal veya youmlnetsel engelle karĢılaĢmamıĢ-tır Bu tarihte belediyenin kurulmasından 2002‟de organize sanayi boumllgesinin accedilık-lanmasına kadar geccedilen suumlrede ise boumllgeyi Ģekillendiren temel dinamik yolsuzluklar olmuĢ tuumlm yasal duumlzenlemeler ruumlĢvet aracılığı ile aĢılmıĢ sanayi kuruluĢlarının sayısı eĢine az rastlanır bir hızla artmıĢtır 2002‟de Dilovası sanayi boumllgesinin ku-rulması ile birlikte sanayileĢmenin suumlrekliliği olmayan ve youmlnetilemeyen yeni bir Ģekli ortaya ccedilıkmıĢtır Artık kamu denetimi mekanizmalarının hiccedil bir Ģekilde ula-Ģamadığı tuumlm kontroluumln kuumlresel sermayede olduğu oumlzerk boumllgeler oluĢturulmuĢ ve toplum sağlığı accedilısından buumlyuumlk bir tehlike kaynağı oluĢturan bir sanayileĢme mo-delinin tuumlm taĢları yerine konmuĢtur

Yuumlzoumllccediluumlmuuml olarak aslında kuumlccediluumlk bir ilccedile olan Dilovası Tuumlrkiye genelindeki 500 dev fabrikanın yaklaĢık 10‟unu barındırmaktadır Boumllgede bir tanesi faal (Dilo-vası Organize Sanayi Boumllgesi) diğerleri yapım aĢamasında olan toplam beĢ ayrı organize sanayi boumllgesi ve bir de kuumlccediluumlk sanayi sitesi bulunmaktadır Yeni yapı-lanmakta olan bu boumllgelerden sadece bir tanesi iccedilin 250 yeni kuruluĢun daha boumll-geye yerleĢmesi beklenmektedir Yani boumllgedeki bu sanayi yoğunluğu gelecekte daha ccedilok artacaktır Uumlstelik sanayi kuruluĢlarının oumlnemli bir boumlluumlmuumlnuumln emisyon izni ve ruhsatı yoktur Sağlık Bakanlığı‟nın 2007 tarihli bir belgesine goumlre sanayi boumllgesinde bulunan 36 adet birinci sınıf gayri sıhhi muumlessesenin yarısının ruhsatı-nın olmadığı bilinmektedir Bunun yanı sıra 2010 yılına gelinceye değin evsel ve enduumlstriyel atıksu arıtma tesisi kurulmamıĢtır Dilovası‟nda bu aĢırı yoğun ve dene-timsiz uumlstelik demir-ccedilelik boya ve kimya gibi ağırlıklı olarak kirli sektoumlrlerden olu-Ģan sanayileĢme boumllgenin topoğrafik oumlzellikleri ve trafik yoğunluğu ile de birleĢti-ğinde tam bir ccedilevre felaketine yol accedilmaktadır Bu tabloyu daha da dramatikleĢti-ren diğer etmenler ise goumlccedil ve yanlıĢ kentleĢmedir AĢırı hızlı gerccedilekleĢen sanayi-leĢme beraberinde aynı hızla geliĢen bir goumlccedil dalgası getirmiĢtir Bunun sonucu yerel youmlnetimlerin zaafları ile birleĢince ccedilok ciddi alt yapı yetersizlikleri ortaya ccedilık-mıĢtır Tuumlm geliĢmelerin toplum sağlığı aleyhine gerccedilekleĢtiği bir suumlreccedilte sağlık hakkının temel koruyucusu olması gereken devletin sağlık ve ccedilevre etkilerini ayrın-tılı ve suumlrekli olarak izleyen denetleyen ve gerektiğinde muumldahale eden bir sistem kurmamıĢ olması Dilovası ve benzeri boumllgelerin sorunlarının ne kadar oumlnemsendi-ğini goumlstermektedir


87

Dilovası‟nın toprağının havasının suyunun sanayi kuruluĢları nedeniyle kirlendi-ğini goumlsteren kanıtların sayısı her geccedilen guumln artmaktadır Toplam partikuumll madde ve ccedilok halkalı aromatik hidrokarbon bakımından oumlnemli duumlzeyde bir kirlilik ya-Ģandığını toprak oumlrneklerinde yuumlksek konsantrasyonlarda kadmiyum bakır ve kurĢun saptadığını bazı bitkilerde ciddi duumlzeyde ağır metal birikimi olduğunu bazı gıda maddelerinde dioksin furan ve ccedilok klorlu bileĢik duumlzeylerinin yuumlksek ccedilıktığını bildiren araĢtırmalar dikkat ccedilekmektedir Ayrıca Kocaeli ilinde ve koumlrfezde gerccedilek-leĢtirilmiĢ araĢtırmalarda Dilovası‟nı da kapsayan ya da yakın komĢuluk goumlsteren ccedilevre boumllgelerde oumlnemli duumlzeyde su ve hava kirliliği tespit edilmiĢtir

SanayileĢmenin sağlık uumlzerindeki etkilerini değerlendiren ccedilalıĢma sayısı ise tuumlm Tuumlrkiye‟de olduğu gibi boumllgede de yok denecek kadar azdır Bu durumun nedeni soumlz konusu iliĢkiyi ortaya koymanın youmlntemsel zorluluklarının yanı sıra uumllkemizin araĢtırıcıları kısa erimde sonuccedil veren sanayi sponsorluğunda gerccedilekleĢtirilen ve ccedileĢitli ccedilıkar ccedilevrelerinin tepkisini ccedilekmeyen ccedilalıĢmalara youmlnlendirmesinde aranma-lıdır Bu nedenle gerek Dilovası‟nda gerekse uumllkemizin ccedilevre sağlığı accedilısından so-runlu diğer boumllgelerinde kirlilik etmenlerinin insan vuumlcudunda ne duumlzeyde birikti-ğini ve ne gibi sağlık sorunlarına yol accediltığını araĢtıran elde ettiği bulguları oumlrtbas etmek yerine toplumla yani bu sorunun asıl muhatapları ile paylaĢan bilim insan-larının ccedilalıĢmaları paha biccedililmez bir değer taĢımaktadır SanayileĢmenin insan sağlığı uumlzerindeki etkisini değerlendiren ccedilalıĢmalara duyulan gereksinim 2011 yılı-nın Ekim ayında Trabzon‟da gerccedilekleĢen 14 Ulusal Halk Sağlığı Kongresi‟nde de vurgulanmıĢ ve kongrenin sonuccedil bildirgesinde bu tuumlr araĢtırmaların oumlnuumlndeki en-gellerin kaldırılması gerektiği ifade edilmiĢtir

Dilovası‟nda Hamzaoğlu ve arkadaĢlarının oumlluumlm kayıtlarına iliĢkin ccedilalıĢması ve ardından Sağlık Bakanlığı‟nın gerccedilekleĢtirdiği değerlendirmeler kanser oumlluumlmlerinin dikkat ccedilekici bir Ģekilde ilk sıraya yuumlkseldiğini goumlstermektedir Sağlık Bakanlığı ldquoTuumlrkiye‟de Kanser Kontroluumlrdquo baĢlıklı yayınında bu duruma dikkat ccedilekmiĢ ve boumll-gede ciddi bir sağlık ve ccedilevre sorunun olduğu sonucuna varmıĢtır Dilovası‟nda kansere bağlı oumlluumlmler Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisi‟nde de guumlndeme getirilmiĢ ve 2006 yılında bu oumlluumlmler ile sanayi kuruluĢlarının uumlrettiği atık maddeler arasında bir iliĢkinin bulunup bulunmadığının ve iĢletmelerle ilgili kamu kurumlarının so-rumluluklarını yerine getirip getirmediklerinin belirlenmesi amacıyla bir araĢtırma komisyonu kurulmuĢtur Bu komisyonun konunun uzmanlarından bilgi alarak boumllgede ccedilok sayıda goumlzlem ve goumlruumlĢme gerccedilekleĢtirerek ve ccedileĢitli oumlrneklerde ana-lizler yaparak hazırladığı ve 2006 yılında tamamladığı raporunda boumllgede ccedilevre ve insan sağlığı ile ilgili koruyucu oumlnlemler alınmasının goumlz ardı edildiği vurgulanmıĢ ve bir dizi oumlnlemin uygulanması oumlnerilmiĢtir Fakat ilgili bakanlıkların ve kurumla-rının bu raporda dikkat ccedilekilen sorunları ne derece ele aldıkları ve yuumlruumlttuumlkleri ccedilalıĢmaların ne denli etkin olduğu konusunda oumlnemli soru iĢaretleri bulunmakta-dır Komisyon tarafından belirlenen sorunlara youmlnelik oumlnerilerin pek ccediloğu kısa vadede yani bir yılda tamamlanması oumlngoumlruumllen giriĢimlerdir ve raporun tamam-lanmasının uumlzerinden beĢ yıl geccedilmiĢtir Sorumlu her kurum oumlnerilerin ne kadarını gerccedilekleĢtirdiğini ne kadarını yapmadığınıyapamadığını ve bunun nedenlerini accedilıklamalıdır Bu accedilıklamaları yapması gereken kurumların baĢında Sağlık Bakan-lığı yer almaktadır Sağlık Bakanlığı‟nın yanıtlaması gereken ilk soru olarak da akla ldquoKanserle SavaĢ Daire BaĢkanlığı‟nın kayıt tabanlı epidemiyolojik ccedilalıĢmaları dı-Ģında boumllgede oumlzellikle ccedilevre kirliliğinin sağlık etkilerine iliĢkin boumllgede herhangi bir ccedilalıĢma yuumlruumltuumlluumlp yuumlruumltuumllmediğirdquo gelmektedir

Dilovası boumllgesinde Onur Hamzaoğlu yuumlruumltuumlcuumlluumlğuumlnde yapılan araĢtırma sonrası Dilovası deyim yerindeyse ldquoyeniden hatırlanmıĢtırrdquo Bu hatırlamanın bir sonucu


88

olarak duumlzenlenen ccedilalıĢtayın ldquoCcedilevre ve Boumllgesel Kalkınmada Dilovası Oumlrneği Ccedila-lıĢtayı Raporu ve Eylem Planı Raporurdquo baĢlıklı raporunda sanayinin oluĢturduğu kirliliğin ccedilevre sorunlarının en oumlnemli parccedilasını oluĢturduğu kabul edilmektedir Raporda Dilderesi‟nin mevcut durumunun hava kirliliğinin guumlruumlltuuml ve goumlruumlntuuml kirliliğinin Dilovası‟nı tehdit ettiği vurgulanmıĢ ccediloumlp alanının koumlmuumlr depolarının organize sanayi boumllgesinin ve sanayi tesislerinin yanı sıra trafiğin bu kirliliğin baĢlı-ca kaynakları olduğu accedilıklanmıĢtır Raporun ccedilevresel kirliliğin nedenlerini boumllgenin plansız buumlyuumlmesine ccedilarpık yapılaĢmasına ve sanayileĢmesine araĢtırma ve kont-rollerin yetersizliğine bağlayan saptamalarına ve kirliliğin halk sağlığı uumlzerindeki etkilerinin bilimsel verilerle değerlendirilmesi gerektiği konusundaki oumlnerilerine katılmamak olanaksızdır Ayrıca raporda TBMM komisyonu raporunda sunulan oumlnerilerin tam olarak uygulamaya geccedilirilememiĢ olması da eleĢtirilmiĢtir

Goumlruumllduumlğuuml gibi sorunun tarifinde ve nedenlerin belirlenmesinde ortaklaĢılan bir ccedilerccedileve vardır Ccedilok sayıda araĢtırma bulgusu TBMM raporu ve ccedilalıĢtay sonucu aynı noktada birleĢmektedir sanayinin oluĢturduğu kirlilik yuumlkuuml boumllgeyi ccedilevre ve toplum sağlığı accedilısından ccedilok ciddi duumlzeyde tehdit etmektedir Bu yuumlk uzun bir doumlnemi kapsayan ve daha da artma olasılığı olan bir manzara oluĢturmaktadır Bu manzaraya karĢılık ldquoccedilevresel araĢtırma ve kontrollerin yetersiz olmasının bu kirliliğe yol accediltığı ifade edilmektedirrdquo ve ldquokirliliğin halk sağlığı uumlzerindeki etkilerinin bilimsel verilerle değerlendirilmesi gerekmektedirrdquo saptamaları da denetim kontrol ve araĢtırma alanlarındaki durumu goumlzler oumlnuumlne sermektedir

Hal boumlyleyken bu konuda yapılmıĢ bilimsel araĢtırmaları desteklemek ve teĢvik etmek yerine sorunu yok saymak bu alanda yapılan ccedilalıĢma ve ccedilalıĢmacıları ceza-landırmak nasıl accedilıklanabilir TBMM raporunda ldquoDilovası boumllgesinde yaĢayanlarla aynı oumlzellikleri olan ama temiz bir boumllgede yaĢayanların karĢılaĢtırılması yapılması gerektiğirdquonin vurgulandığı duumlĢuumlnuumlluumlrse tam da bu iĢi gerccedilekleĢtiren Onur Hamza-oğlu neden cezalandırılmak istenmektedir

TBMM Raporunun ilk tespiti yeterince accedilıktır bdquo‟Ccedilevre ve insan sağlığı ile ilgili birincil ilke olan koruyucu oumlnlemler alınması hususunun bu boumllgedeki uygulama-larda goumlz ardı edildiği accedilıkccedila goumlruumllmektedir‟‟ Sorunun ayrıntılı analizini yapan rapordan bazı oumlneriler yapılması ndashen azından baĢlanılması gerekenler- konusunda accedilık bir ccedilerccedileve sunmaktadır

Dilovası Beldesinin ccedilevre kirliliği kaynaklı sağlık riskleri accedilısından Sağlık

Bakanlığınca Pilot Boumllge ilan edilmesi

Oumln teĢhis ve tedavi merkezi ile sağlık tarama merkezinin ivedilikle ku-

rulması

Dilovası Organize Sanayi Boumllgesinde ccedilalıĢan ve Dilovası Beldesinde ika-

met eden kiĢilerde kurĢun cıva kadmiyum arsenik ve krom indikatoumlr

olarak kullanılarak biyolojik izlem gerccedilekleĢtirilmesi

CcedilalıĢma sonuccedillarına goumlre boumllgenin tıbbi youmlnden afet boumllgesi ilan

edilmesinin değerlendirilmesi

Kanser aktif kayıt sistemine oumlncelikle Dilovasında olmak uumlzere Kocaeli

Ġlinde baĢlanması

ĠĢverenlerin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliği youmlnuumlnden tehlikeli kimyasal mad-

delerden kaynaklanan risklerin ortadan kaldırılması veya en az duumlzeye in-

dirilmesi iccedilin gereken oumlnlemleri uygulamaları


89

Kanserojen veya mutajen maddeler ve preparatları ile bunları iccedileren mad-

delerin iĢyerinde uumlretilen ve kullanılan miktarlarının CcedilalıĢma ve Sosyal

Guumlvenlik Bakanlığı‟na bildirilmesi


ĠĢyeri accedilma ve ccedilalıĢma ruhsatı alınmadan iĢyerlerinin accedilılmaması

ccedilalıĢtırılmaması ve bu belgeleri olmayan iĢyerlerinin kapatılması

Yeni sanayi tesisi kurmaya veya mevcut tesisindeki kapasiteyi arttırmaya

youmlnelik taleplerin dikkatle değerlendirilmesi ve muumlmkuumln olduğu oumllccediluumlde

sınırlandırılması

Dilovası‟ndaki kirlilik profilinin ccedilıkarılarak ilgili kurumlarca kirliliğin kontrol

altına alınmasından sonra belirlenecek olan mevcut kirletici vasfı yuumlksek

sanayi tesislerin kapasite artımına gitmesine izin verilmemesi

Sonuccedil olarak yukarıda incelenen tuumlm belgelerde de goumlruumllduumlğuuml gibi Dilovası‟nın sorunları ile ilgili bir anlaĢmazlık yoktur Sorun accedilıktır uzun suumlredir devam eden ccediloumlzuumlmuuml kolay olmayan oumlnuumlmuumlzdeki doumlnemde daha da ağırlaĢması beklenen ve toplum sağlığı accedilısından ccedilok buumlyuumlk bir tehlike oluĢturan bir ccedilevre felaketi yaĢan-maktadır Kamu kurumları 30 yılı aĢkın bir suumlredir goumlz goumlre goumlre gelen bu felaketin oumlnlenmesinde uumlzerlerine duumlĢen sorumlulukları yerine getirmede baĢarılı olmamıĢ-tır Bu durumun artık devam etmemesi iccedilin neler yapılması gerektiği ise oldukccedila accedilıktır Oumlncelikle toplumun sağlığının her tuumlrluuml sanayileĢme faaliyetinden ulusal ve kuumlresel sermayenin kazanccedillarından daha oumlnemli olduğu ilkesinin tuumlm taraflarca benimsenmesi sağlanmalıdır Bu da devletin en uumlst duumlzeydeki makamlarının ka-rarlılığını gerektirmektedir Ccedilevre sağlığı accedilısından aslında oldukccedila ayrıntılı bir biccedilimde ortaya konmuĢ ve uumlzerinde goumlruumlĢ birliği sağlanmıĢ oumlnlemler en kısa za-manda yaĢama geccedilirilmelidir Fakat bu oumlnlemlerin yanı sıra ccedilevre kirliğinin yarat-tığı sağlık sorunları ile baĢ edebilmek iccedilin daha ayrıntılı stratejilerin tanımlanması-na gereksinim vardır Sorunları tuumlm boyutları ile ortaya koyan suumlreccedil iccedilinde nasıl bir değiĢim goumlsterdiklerini izleyen epidemiyolojinin ve toksikolojinin youmlntemlerin-den yararlanan bilimsel araĢtırmaların yuumlruumltuumllmesi bu stratejilerin tanımlanabilme-sinin en temel aĢamasıdır Bu sorunun sağlık accedilısından yol accedilacağı sonuccedilları oumln-lemek tespit etmek ve gidermek kamu kurumlarının sorumluluğundadır


90

KAYNAKLAR

1 Baker D Nieuwenhuijsen M Environmental Epidemiology Oxford Uni-

versity Press 2008

2 Baum F The New Public Health Third Edition Oxford University Press

2008

3 Robson M Toskano W Risk Assessment for Environmental Health (Public

HealthEnvironmental Health) 2007

4 Moeller W Environmental Health Third Edition 2004

5 Yassi A Kjellstrom T KokT and Guidotti T Basic Environmental Health

2001

6 Francis M Toxic Substances in the Environment 1994

7 McKenzie Pinger R Kotecki J An Introduction to Community Health

Fourth Edition 2002

8 Maxcy Rosenau Last Public Health and Preventive Medicine Four-

teenth Edition 1998

9 Guumller Ccedil Akın L Halk Sağlığı Temel Bilgiler Hacettepe Uumlniversitesi

Yayınları 2006

10 Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi BaĢkanlığı Ccedilevre Sağlığı AraĢtırma

Muumlduumlrluumlğuuml Hava Kirliliğine Genel BakıĢ

11 Salihoğlu G Industrial hazardous waste manangement Ġn TurkeyCurrent

state of the field and primary challenges Journal of Hazardous Materials

177 (2010) 42-56

12 Brunekreef B Holgate S Air pollution and Health Lancet 360 (2002)

1233-42

13 ĠĢyeri accedilma ve ccedilalıĢma ruhsatlarına iliĢkin youmlnetmelik

httpwwwmevzuatgovtrMetinAspxMevzuatKod=3520059207ampsour

ceXmlSearch=ampMevzuatIliski=0 EriĢim tarihi11102011

14 Su Kirliliği Kontroluuml Youmlnetmeliği

httpwwwmevzuatadaletgovtrhtml23053html EriĢim tari-

hi11102011

15 Enduumlstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontroluuml Youmlnet-

meliği httpwwwmevzuatadaletgovtrhtml27113html EriĢim tari-

hi11102011

16 Kocaeli ccedilevre durum Raporu 2006

httpwww2cedgmgovtricd_raporlarikocaeliicd2006pdf EriĢim tarihi

26 eyluumll 2006

17 Aslan S ve Ark 2007 Kocaeli‟nde Yerel Olarak Uumlretilen Yumur-

talarda Dioksin Ve Furan (PCDDF) Seviyelerinin Belirlenmesi 7 Ulusal

Ccedilevre Muumlhendisliği Kongresi Yaşam Ccedilevre Teknoloji 24-27 Ekim 2007 ndash

Ġzmir httpe-kutuphanecmoorgtrpdf406pdf


httpwwwcedgmgovtrCEDFilesicd_raporlarikocaeliicd2009pdf 26

eyluumll

19 Dilovası kaymakamlığı web sayfası httpwwwdilovasigovtr


91

20 Dilovası OSB Muumlduumlrluumlğuuml web sayfası httpwwwdosbcomtr

21 Dilovası belediyesi web sayfası httpwwwdilovasibeltr

22 TUumlĠK web sayfası wwwtuikgovtr

23 Kocaeli Ġl Sağlık Muumlduumlrluumlğuuml web sayfası

httpwwwkocaelismgovtrahb_bolgelerindexphppa=tsm

24 httpwwwkocaelismgovtrfilesistatistik_folderhava_kirliligip

df

25 Kanbak A Sanayinin Kente Etkisine Radikal Bir Oumlrnek Olarak Dilovası

Ġccedilinde Politik Ġktisat Kriz ve Kalkınma Ed ġiriner Ġ ve ark IJOPEC Pub-

lication 2011 London

26 httpkocaelisanayigazetesicom432-dilovasi-raporu-aciklandihtml

27 Ccedilevre Ve Boumllgesel Kalkınmada Dilovası Oumlrneği CcedilalıĢtayı Raporu Ve

Eylem Planı

httpwwwmarkaorgtruploadedfilePlanampRaporlarDilovasi_R

aporupdf Kocaeli Valiliği Kocaeli BuumlyuumlkĢehir Belediye BaĢkanlığı Doğu

Marmara Kalkınma Ajansı

28 httpwwwdilovasibeltrmainaspCID=214ampID=177 HASTANEYE

KAVUġUYORUZ

29 Tuncer M Oumlzen E Kocaeli Dilovası Boumllgesi Oumln Raporu Ġccedilinde Tuumlrki-

ye‟de Kanser Kontrolu EDİTOumlR Prof Dr AMurat TUNCER Ankara

2007 httpwwwukdkorgpdfkitap0pdf

30 httpkocaelicevreormangovtrKocaeliAnaSayfaprojelerdilova

si_hava_krliligi_cozum_projeaspxsflang=tr

31 Dilovası evsel ve enduumlstriyel Atıksu arıtma tesisi projesi CcedilED

raporu httpwwwcowiprojectscomenvestPDF-filesIP2-

DilovasiEHCIP_TEC_IP2_EIA20NTS_ver201_TRpdf EriĢim

tarihi 12 Ekim 2011

32 TASK Dilovası projesi httpwwwtaskdilovasicom

33 Tezkızan S 2009 Gebze-Dilovası Arasında Sanayi Faaliyetlerinin GeliĢi-

mi Ve Ccedilevreye Olan Etkileri Doktora Tezi Ġstanbul Uumlniversitesi Sosyal

Bilimler Enstituumlsuuml Coğrafya Ana Bilim Dalı

34 Doğrul A Jeoloji Muumlhendisliği Yuumlksek Lisans Tezi Kocaeli Uumlniversitesi

Fen bilimleri Enstituumlsuuml 2007 Kocaeli ili ccedilevresinde atmosferik ağır metal

ccediloumlkeliminin liken ve karayosunu analizi youmlntemiyle belirlenmesi

35 Goldstein BD Greenberg M (2002) Toxicology and Environmen-

tal Health Applications and Interventions in Public Health in R Detels J

McEwen R Beaglehole H Tanaka (Eds) Oxford Textbook of Public

Health Oxford Oxford University Press

36 Hertz-Picciotto I (1998) Environmental Epidemiology in KJ Roth-

man and S Greenland (Eds) Modern Epidemiology Philadelphia Lip-

pincott Williams amp Wilkins

37 Lioy PR Roy A Freeman N (2002) The Analysis of Human Ex-

posures to Contaminants in the Environment in R Detels J McEwen R


92

Beaglehole H Tanaka (Eds) Oxford Textbook of Public Health Ox-

ford Oxford University Press

38 Samet J (2002) Oxford Textbook of Public Health Environmental and

Occupational Health Sciences in Public Health in R Detels J McEwen

R Beaglehole H Tanaka (Eds) Oxford Textbook of Public Health Ox-


39 Sexton K Hattis D (2007) Assessing Cumulative Health Risks from

Exposure to Environmental Mixtures ndash Three Fundamental Questions

Environmental Health Perspectives 115 (5) 825-32

40 Pekey H (2006a) The distribution and sources of heavy metals in Izmit

Bay surface sediments affected by a polluted dream Marine Pollution Bul-

letin 52 1197-1208

41 Pekey H (2006b) Heavy metal pollution assessment in sediments of the

Izmit Bay Turkey Environmental Monitoring and Assessment 123 219-

231

42 Pekey B KarakaĢ D Ayberk S (2007) Atmospheric deposition of

polycyclic aromatic hydrocarbons to Izmit Bay Turkey Chemosphere 67

537-547

43 Pekey B Bozkurt ZB Pekey H Doğan G Zararsız A Efe

N Tuncel G (2010) Indooroutdoor concentrations and elemental

composition of PM10PM25 in urbanindustrial areas of Kocaeli City

Turkey Indoor Air 20 112-125

44 httpwwwtbmmgovtrtutanaklarTUTANAKTBMMd19c073tb

mm19073046pdf

45 Tuumlrkiye Ccedilevre Atlası-Ccedilevre ve Orman Bakanlığı

46 Ccedilakmak Demirgil G ve ark Mutagenesis 2011 Sep26(5)643-50 Epub

2011 Jun 13

dilovasi raporu 2011 baski kapakpdf

Backup_of_dilovasi raporu 2011 bask1111ipdf

Page 1

Editoumlrler Cavit IĢık Yavuz

Feride Aksu Tanık

Katkıda Bulunanlar Ahmet Soysal

Ali Osman Karababa Aslı Davas Aksan

Cem Terzi Huumlr Hassoy

IĢıl Ergin Melike Erkoccedil

Meltem Ccediliccedileklioğlu Meral Tuumlrk

Raika Durusoy Reyhan Uccedilku Seyfi Durmaz ġafak Taner Zeliha Oumlcek




3

ĠCcedilĠNDEKĠLER


SUNUġ 5

I GĠRĠġ 9




D YASAL BOYUT 13


















12 TBMM RAPORU 66



5

SUNUġ









6








7






9

I GĠRĠġ1








10







Nitrojen oksit-ler







leĢtirmek




kanserojen etkili







kimyasallar


serojen




11





meliği

AB 9662EC

Direktifi

DSOuml











50 microgmsup3 _




12








Benzene Loumlsemi

Benzidine Mesane






13

D YASAL BOYUT






14









15













16










17












18







TaĢ ocakları




a Estetik bozulma


c Tozluluk



yok edilmesi)


kaldırılması


soumlkuumllmesi)






sine taşınması)



19


a) Hava kirliliği


c) Vibrasyon


Estetik bozulma




Tozluluk





Hava kirliliği



20





Goumlzde irritasyon



artıĢ

Tozluluk


Hava

Burun kılları


tanecikler tutulur)



(10μ - 2μ arası

tanecikler tutulur)

Hava kirliliği

Savunmanın

yıkılması


21











Amfizem

Kronik bronĢit



Pnoumlmokonyozlar









22





Guumlruumlltuuml



23





24





25




26




Metal







Enerji santrali

Akaryakıt depolama



Biodizel uumlretimi







Doumlkuumlm






Polyester

Cam uumlretimi

Deterjan uumlretimi




Metal kaplama




Ġlaccedil


27





28







29












tadır





















30














31











baĢlanmalıdır




















kontrol edilmelidir




32





TOPLAM NUumlFUS




TOPLAM 11 41108



33





34







35







36








Yıl 2007




37






38







39





Sonuccedil



40





41





Yıl 2009












42








43



Hava Kirliliği





44



Su Kirliliği




45




Toprak Kirliliği







46






Yıl 2007





47








Yıl 2009




48







Nisan 2008 7 24958plusmn7245 349

Mayıs 2008 6 28844plusmn4176 3625

Haziran 2008 8 29118plusmn609 350

Mayıs 2009 8 6794plusmn2162 996





Cu Ni Cd Pb Fe

Nisan 2008 30 80 36 32

Mayıs 2008 206 25 34 170

Haziran 2008 189 8 30 201

Mayıs 2009 58


49





Oumlrnek alma

noktaları

Fe Pb Ni Cu Cd

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

DLV 1 14 60 18 1180 58 480 60 112 2 16

DLV 2 5112 2260 275 1544 170 688 450 1740 132 420

GYTE 3 29 60 153 448 34 920 45 900 9 44

GYTE 4 18 68 592 140 144 936 80 1808 12 36

GYTE 5 24 260 34 328 68 20 46 12 1 04

DLV 6 44 226 132 41 256 240 160 48 560 103

DLV 7 408 190 96 33 212 139 364 46 840 202

DLV 8 66 176 100 52 208 139 132 41 8 3

DLV 9 304 754 104 41 208 50 80 35 712 120

DLV 10 220 1180 128 47 68 50 60 18 4 30




50




Sonuccedil







Yıl 2010



51









52










53


54







55














56















57





Oumlluumlm nedeni



Mide kanseri 269

Prostat kanseri 115


Diğer kanserler 39



Diğer 359

Toplam 1000




58





Yıl 2007






Yılı 2007










59






















var



boĢaltılması)


13 Hastane eksik


gecekondu ccedilok


algılanmıyor








60









kaldırıldı










iĢsizlik var




altına alınmıyor


ilccedilemizde





















61






atık arıtılıyor



lanıyor










lere sebep oluyor




















62








2) Bilgi kirliliği




kullanılmaması














alınmaması














63







Goumlccedil olgusu


yuumlkseltilmesi





7) Eğitim





Ara eleman eğitimi








9) Sanayi




Sanayi kapasitesi

10) Guumlvenlik





64





















65




oluĢturmaktadır




kaynaklarıdır


ifade edilmektedir










gelmiĢtirrdquo





66




Projesi


ilendirme Projesi


mesi


























12 TBMM RAPORU



67






68






69








70




71







72




73





74






santrasyonunun




75






santrasyonunun


konsantrasyonunun







tespit edilmiştir



76

















77



BaĢkanı)



BaĢkam)





Muumlduumlruuml)



78








Muumlduumlruuml)



Ccedilevre








79






Muumlduumlruuml)









80


SUumlRE








Kocaeli Valiliği


Kısa vade

(1 yıl)

2









Kocaeli Valiliği












Kocaeli Valiliği








OSB Youmlnetimi


OSB Youmlnetimi


Kocaeli Valiliği


Orta vadede


81










OSB Youmlnetimi

iĢletmeler


ĠĢletmeci

Kısa vadede


Kısa vadede





Kısa vadede




Ġlgili Belediyesi

Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi


Kısa vadede





Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

ĠĢletmeci

Kocaeli Valiliği



Orta vadede




82





Orta vadede





OSB Youmlnetimi

Kısa vadede





Kocaeli Valiliği




Kısa vadede




Kocaeli Valiliği








Kocaeli Valiliği



Enerji Bakanlığı






83








ĠĢletmeciler



Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği






Uzun vadede

Kısa vadede




Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci







Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci

ĠĢletmeci


Orta vadede



ĠĢletmeci




Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

Kısa vadede


84







Kocaeli Valiliği


ĠĢletmeci



ilgili Belediye


Orta vadede





Ġlgili Belediye

Kısa vadede




Kısa vadede



yapılması


Orta vadede






DOSB Youmlnetimi

Kocaeli Valiliği


Orta ve uzun vadede




Uzun vade




Orta vadede


85











Kocaeli Valiliği

Orta vadede









Kısa vadede




OSB Youmlnetimi



86






87






88








rulması












89















90

KAYNAKLAR


versity Press 2008


2008





2001



Fourth Edition 2002


teenth Edition 1998


Yayınları 2006





177 (2010) 42-56


1233-42






hi11102011



hi11102011



26 eyluumll 2006







eyluumll



91







df






Eylem Planı





KAVUġUYORUZ









tarihi 12 Ekim 2011


















92












letin 52 1197-1208



231



537-547






mm19073046pdf



2011 Jun 13


Page 1


Page 1




3

ĠCcedilĠNDEKĠLER


SUNUġ 5

I GĠRĠġ 9




D YASAL BOYUT 13


















12 TBMM RAPORU 66



5

SUNUġ









6








7






9

I GĠRĠġ1








10







Nitrojen oksit-ler







leĢtirmek




kanserojen etkili







kimyasallar


serojen




11





meliği

AB 9662EC

Direktifi

DSOuml











50 microgmsup3 _




12








Benzene Loumlsemi

Benzidine Mesane






13

D YASAL BOYUT






14









15













16










17












18







TaĢ ocakları




a Estetik bozulma


c Tozluluk



yok edilmesi)


kaldırılması


soumlkuumllmesi)






sine taşınması)



19


a) Hava kirliliği


c) Vibrasyon


Estetik bozulma




Tozluluk





Hava kirliliği



20





Goumlzde irritasyon



artıĢ

Tozluluk


Hava

Burun kılları


tanecikler tutulur)



(10μ - 2μ arası

tanecikler tutulur)

Hava kirliliği

Savunmanın

yıkılması


21











Amfizem

Kronik bronĢit



Pnoumlmokonyozlar









22





Guumlruumlltuuml



23





24





25




26




Metal







Enerji santrali

Akaryakıt depolama



Biodizel uumlretimi







Doumlkuumlm






Polyester

Cam uumlretimi

Deterjan uumlretimi




Metal kaplama




Ġlaccedil


27





28







29












tadır





















30














31











baĢlanmalıdır




















kontrol edilmelidir




32





TOPLAM NUumlFUS




TOPLAM 11 41108



33





34







35







36








Yıl 2007




37






38







39





Sonuccedil



40





41





Yıl 2009












42








43



Hava Kirliliği





44



Su Kirliliği




45




Toprak Kirliliği







46






Yıl 2007





47








Yıl 2009




48







Nisan 2008 7 24958plusmn7245 349

Mayıs 2008 6 28844plusmn4176 3625

Haziran 2008 8 29118plusmn609 350

Mayıs 2009 8 6794plusmn2162 996





Cu Ni Cd Pb Fe

Nisan 2008 30 80 36 32

Mayıs 2008 206 25 34 170

Haziran 2008 189 8 30 201

Mayıs 2009 58


49





Oumlrnek alma

noktaları

Fe Pb Ni Cu Cd

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

DLV 1 14 60 18 1180 58 480 60 112 2 16

DLV 2 5112 2260 275 1544 170 688 450 1740 132 420

GYTE 3 29 60 153 448 34 920 45 900 9 44

GYTE 4 18 68 592 140 144 936 80 1808 12 36

GYTE 5 24 260 34 328 68 20 46 12 1 04

DLV 6 44 226 132 41 256 240 160 48 560 103

DLV 7 408 190 96 33 212 139 364 46 840 202

DLV 8 66 176 100 52 208 139 132 41 8 3

DLV 9 304 754 104 41 208 50 80 35 712 120

DLV 10 220 1180 128 47 68 50 60 18 4 30




50




Sonuccedil







Yıl 2010



51









52










53


54







55














56















57





Oumlluumlm nedeni



Mide kanseri 269

Prostat kanseri 115


Diğer kanserler 39



Diğer 359

Toplam 1000




58





Yıl 2007






Yılı 2007










59






















var



boĢaltılması)


13 Hastane eksik


gecekondu ccedilok


algılanmıyor








60









kaldırıldı










iĢsizlik var




altına alınmıyor


ilccedilemizde





















61






atık arıtılıyor



lanıyor










lere sebep oluyor




















62








2) Bilgi kirliliği




kullanılmaması














alınmaması














63







Goumlccedil olgusu


yuumlkseltilmesi





7) Eğitim





Ara eleman eğitimi








9) Sanayi




Sanayi kapasitesi

10) Guumlvenlik





64





















65




oluĢturmaktadır




kaynaklarıdır


ifade edilmektedir










gelmiĢtirrdquo





66




Projesi


ilendirme Projesi


mesi


























12 TBMM RAPORU



67






68






69








70




71







72




73





74






santrasyonunun




75






santrasyonunun


konsantrasyonunun







tespit edilmiştir



76

















77



BaĢkanı)



BaĢkam)





Muumlduumlruuml)



78








Muumlduumlruuml)



Ccedilevre








79






Muumlduumlruuml)









80


SUumlRE








Kocaeli Valiliği


Kısa vade

(1 yıl)

2









Kocaeli Valiliği












Kocaeli Valiliği








OSB Youmlnetimi


OSB Youmlnetimi


Kocaeli Valiliği


Orta vadede


81










OSB Youmlnetimi

iĢletmeler


ĠĢletmeci

Kısa vadede


Kısa vadede





Kısa vadede




Ġlgili Belediyesi

Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi


Kısa vadede





Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

ĠĢletmeci

Kocaeli Valiliği



Orta vadede




82





Orta vadede





OSB Youmlnetimi

Kısa vadede





Kocaeli Valiliği




Kısa vadede




Kocaeli Valiliği








Kocaeli Valiliği



Enerji Bakanlığı






83








ĠĢletmeciler



Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği






Uzun vadede

Kısa vadede




Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci







Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci

ĠĢletmeci


Orta vadede



ĠĢletmeci




Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

Kısa vadede


84







Kocaeli Valiliği


ĠĢletmeci



ilgili Belediye


Orta vadede





Ġlgili Belediye

Kısa vadede




Kısa vadede



yapılması


Orta vadede






DOSB Youmlnetimi

Kocaeli Valiliği


Orta ve uzun vadede




Uzun vade




Orta vadede


85











Kocaeli Valiliği

Orta vadede









Kısa vadede




OSB Youmlnetimi



86






87






88








rulması












89















90

KAYNAKLAR


versity Press 2008


2008





2001



Fourth Edition 2002


teenth Edition 1998


Yayınları 2006





177 (2010) 42-56


1233-42






hi11102011



hi11102011



26 eyluumll 2006







eyluumll



91







df






Eylem Planı





KAVUġUYORUZ









tarihi 12 Ekim 2011


















92












letin 52 1197-1208



231



537-547






mm19073046pdf



2011 Jun 13


Page 1


Page 1


5

SUNUġ









6








7






9

I GĠRĠġ1








10







Nitrojen oksit-ler







leĢtirmek




kanserojen etkili







kimyasallar


serojen




11





meliği

AB 9662EC

Direktifi

DSOuml











50 microgmsup3 _




12








Benzene Loumlsemi

Benzidine Mesane






13

D YASAL BOYUT






14









15













16










17












18







TaĢ ocakları




a Estetik bozulma


c Tozluluk



yok edilmesi)


kaldırılması


soumlkuumllmesi)






sine taşınması)



19


a) Hava kirliliği


c) Vibrasyon


Estetik bozulma




Tozluluk





Hava kirliliği



20





Goumlzde irritasyon



artıĢ

Tozluluk


Hava

Burun kılları


tanecikler tutulur)



(10μ - 2μ arası

tanecikler tutulur)

Hava kirliliği

Savunmanın

yıkılması


21











Amfizem

Kronik bronĢit



Pnoumlmokonyozlar









22





Guumlruumlltuuml



23





24





25




26




Metal







Enerji santrali

Akaryakıt depolama



Biodizel uumlretimi







Doumlkuumlm






Polyester

Cam uumlretimi

Deterjan uumlretimi




Metal kaplama




Ġlaccedil


27





28







29












tadır





















30














31











baĢlanmalıdır




















kontrol edilmelidir




32





TOPLAM NUumlFUS




TOPLAM 11 41108



33





34







35







36








Yıl 2007




37






38







39





Sonuccedil



40





41





Yıl 2009












42








43



Hava Kirliliği





44



Su Kirliliği




45




Toprak Kirliliği







46






Yıl 2007





47








Yıl 2009




48







Nisan 2008 7 24958plusmn7245 349

Mayıs 2008 6 28844plusmn4176 3625

Haziran 2008 8 29118plusmn609 350

Mayıs 2009 8 6794plusmn2162 996





Cu Ni Cd Pb Fe

Nisan 2008 30 80 36 32

Mayıs 2008 206 25 34 170

Haziran 2008 189 8 30 201

Mayıs 2009 58


49





Oumlrnek alma

noktaları

Fe Pb Ni Cu Cd

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

DLV 1 14 60 18 1180 58 480 60 112 2 16

DLV 2 5112 2260 275 1544 170 688 450 1740 132 420

GYTE 3 29 60 153 448 34 920 45 900 9 44

GYTE 4 18 68 592 140 144 936 80 1808 12 36

GYTE 5 24 260 34 328 68 20 46 12 1 04

DLV 6 44 226 132 41 256 240 160 48 560 103

DLV 7 408 190 96 33 212 139 364 46 840 202

DLV 8 66 176 100 52 208 139 132 41 8 3

DLV 9 304 754 104 41 208 50 80 35 712 120

DLV 10 220 1180 128 47 68 50 60 18 4 30




50




Sonuccedil







Yıl 2010



51









52










53


54







55














56















57





Oumlluumlm nedeni



Mide kanseri 269

Prostat kanseri 115


Diğer kanserler 39



Diğer 359

Toplam 1000




58





Yıl 2007






Yılı 2007










59






















var



boĢaltılması)


13 Hastane eksik


gecekondu ccedilok


algılanmıyor








60









kaldırıldı










iĢsizlik var




altına alınmıyor


ilccedilemizde





















61






atık arıtılıyor



lanıyor










lere sebep oluyor




















62








2) Bilgi kirliliği




kullanılmaması














alınmaması














63







Goumlccedil olgusu


yuumlkseltilmesi





7) Eğitim





Ara eleman eğitimi








9) Sanayi




Sanayi kapasitesi

10) Guumlvenlik





64





















65




oluĢturmaktadır




kaynaklarıdır


ifade edilmektedir










gelmiĢtirrdquo





66




Projesi


ilendirme Projesi


mesi


























12 TBMM RAPORU



67






68






69








70




71







72




73





74






santrasyonunun




75






santrasyonunun


konsantrasyonunun







tespit edilmiştir



76

















77



BaĢkanı)



BaĢkam)





Muumlduumlruuml)



78








Muumlduumlruuml)



Ccedilevre








79






Muumlduumlruuml)









80


SUumlRE








Kocaeli Valiliği


Kısa vade

(1 yıl)

2









Kocaeli Valiliği












Kocaeli Valiliği








OSB Youmlnetimi


OSB Youmlnetimi


Kocaeli Valiliği


Orta vadede


81










OSB Youmlnetimi

iĢletmeler


ĠĢletmeci

Kısa vadede


Kısa vadede





Kısa vadede




Ġlgili Belediyesi

Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi


Kısa vadede





Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

ĠĢletmeci

Kocaeli Valiliği



Orta vadede




82





Orta vadede





OSB Youmlnetimi

Kısa vadede





Kocaeli Valiliği




Kısa vadede




Kocaeli Valiliği








Kocaeli Valiliği



Enerji Bakanlığı






83








ĠĢletmeciler



Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği






Uzun vadede

Kısa vadede




Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci







Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci

ĠĢletmeci


Orta vadede



ĠĢletmeci




Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

Kısa vadede


84







Kocaeli Valiliği


ĠĢletmeci



ilgili Belediye


Orta vadede





Ġlgili Belediye

Kısa vadede




Kısa vadede



yapılması


Orta vadede






DOSB Youmlnetimi

Kocaeli Valiliği


Orta ve uzun vadede




Uzun vade




Orta vadede


85











Kocaeli Valiliği

Orta vadede









Kısa vadede




OSB Youmlnetimi



86






87






88








rulması












89















90

KAYNAKLAR


versity Press 2008


2008





2001



Fourth Edition 2002


teenth Edition 1998


Yayınları 2006





177 (2010) 42-56


1233-42






hi11102011



hi11102011



26 eyluumll 2006







eyluumll



91







df






Eylem Planı





KAVUġUYORUZ









tarihi 12 Ekim 2011


















92












letin 52 1197-1208



231



537-547






mm19073046pdf



2011 Jun 13


Page 1


Page 1


6








7






9

I GĠRĠġ1








10







Nitrojen oksit-ler







leĢtirmek




kanserojen etkili







kimyasallar


serojen




11





meliği

AB 9662EC

Direktifi

DSOuml











50 microgmsup3 _




12








Benzene Loumlsemi

Benzidine Mesane






13

D YASAL BOYUT






14









15













16










17












18







TaĢ ocakları




a Estetik bozulma


c Tozluluk



yok edilmesi)


kaldırılması


soumlkuumllmesi)






sine taşınması)



19


a) Hava kirliliği


c) Vibrasyon


Estetik bozulma




Tozluluk





Hava kirliliği



20





Goumlzde irritasyon



artıĢ

Tozluluk


Hava

Burun kılları


tanecikler tutulur)



(10μ - 2μ arası

tanecikler tutulur)

Hava kirliliği

Savunmanın

yıkılması


21











Amfizem

Kronik bronĢit



Pnoumlmokonyozlar









22





Guumlruumlltuuml



23





24





25




26




Metal







Enerji santrali

Akaryakıt depolama



Biodizel uumlretimi







Doumlkuumlm






Polyester

Cam uumlretimi

Deterjan uumlretimi




Metal kaplama




Ġlaccedil


27





28







29












tadır





















30














31











baĢlanmalıdır




















kontrol edilmelidir




32





TOPLAM NUumlFUS




TOPLAM 11 41108



33





34







35







36








Yıl 2007




37






38







39





Sonuccedil



40





41





Yıl 2009












42








43



Hava Kirliliği





44



Su Kirliliği




45




Toprak Kirliliği







46






Yıl 2007





47








Yıl 2009




48







Nisan 2008 7 24958plusmn7245 349

Mayıs 2008 6 28844plusmn4176 3625

Haziran 2008 8 29118plusmn609 350

Mayıs 2009 8 6794plusmn2162 996





Cu Ni Cd Pb Fe

Nisan 2008 30 80 36 32

Mayıs 2008 206 25 34 170

Haziran 2008 189 8 30 201

Mayıs 2009 58


49





Oumlrnek alma

noktaları

Fe Pb Ni Cu Cd

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

DLV 1 14 60 18 1180 58 480 60 112 2 16

DLV 2 5112 2260 275 1544 170 688 450 1740 132 420

GYTE 3 29 60 153 448 34 920 45 900 9 44

GYTE 4 18 68 592 140 144 936 80 1808 12 36

GYTE 5 24 260 34 328 68 20 46 12 1 04

DLV 6 44 226 132 41 256 240 160 48 560 103

DLV 7 408 190 96 33 212 139 364 46 840 202

DLV 8 66 176 100 52 208 139 132 41 8 3

DLV 9 304 754 104 41 208 50 80 35 712 120

DLV 10 220 1180 128 47 68 50 60 18 4 30




50




Sonuccedil







Yıl 2010



51









52










53


54







55














56















57





Oumlluumlm nedeni



Mide kanseri 269

Prostat kanseri 115


Diğer kanserler 39



Diğer 359

Toplam 1000




58





Yıl 2007






Yılı 2007










59






















var



boĢaltılması)


13 Hastane eksik


gecekondu ccedilok


algılanmıyor








60









kaldırıldı










iĢsizlik var




altına alınmıyor


ilccedilemizde





















61






atık arıtılıyor



lanıyor










lere sebep oluyor




















62








2) Bilgi kirliliği




kullanılmaması














alınmaması














63







Goumlccedil olgusu


yuumlkseltilmesi





7) Eğitim





Ara eleman eğitimi








9) Sanayi




Sanayi kapasitesi

10) Guumlvenlik





64





















65




oluĢturmaktadır




kaynaklarıdır


ifade edilmektedir










gelmiĢtirrdquo





66




Projesi


ilendirme Projesi


mesi


























12 TBMM RAPORU



67






68






69








70




71







72




73





74






santrasyonunun




75






santrasyonunun


konsantrasyonunun







tespit edilmiştir



76

















77



BaĢkanı)



BaĢkam)





Muumlduumlruuml)



78








Muumlduumlruuml)



Ccedilevre








79






Muumlduumlruuml)









80


SUumlRE








Kocaeli Valiliği


Kısa vade

(1 yıl)

2









Kocaeli Valiliği












Kocaeli Valiliği








OSB Youmlnetimi


OSB Youmlnetimi


Kocaeli Valiliği


Orta vadede


81










OSB Youmlnetimi

iĢletmeler


ĠĢletmeci

Kısa vadede


Kısa vadede





Kısa vadede




Ġlgili Belediyesi

Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi


Kısa vadede





Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

ĠĢletmeci

Kocaeli Valiliği



Orta vadede




82





Orta vadede





OSB Youmlnetimi

Kısa vadede





Kocaeli Valiliği




Kısa vadede




Kocaeli Valiliği








Kocaeli Valiliği



Enerji Bakanlığı






83








ĠĢletmeciler



Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği






Uzun vadede

Kısa vadede




Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci







Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci

ĠĢletmeci


Orta vadede



ĠĢletmeci




Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

Kısa vadede


84







Kocaeli Valiliği


ĠĢletmeci



ilgili Belediye


Orta vadede





Ġlgili Belediye

Kısa vadede




Kısa vadede



yapılması


Orta vadede






DOSB Youmlnetimi

Kocaeli Valiliği


Orta ve uzun vadede




Uzun vade




Orta vadede


85











Kocaeli Valiliği

Orta vadede









Kısa vadede




OSB Youmlnetimi



86






87






88








rulması












89















90

KAYNAKLAR


versity Press 2008


2008





2001



Fourth Edition 2002


teenth Edition 1998


Yayınları 2006





177 (2010) 42-56


1233-42






hi11102011



hi11102011



26 eyluumll 2006







eyluumll



91







df






Eylem Planı





KAVUġUYORUZ









tarihi 12 Ekim 2011


















92












letin 52 1197-1208



231



537-547






mm19073046pdf



2011 Jun 13


Page 1


Page 1


7






9

I GĠRĠġ1








10







Nitrojen oksit-ler







leĢtirmek




kanserojen etkili







kimyasallar


serojen




11





meliği

AB 9662EC

Direktifi

DSOuml











50 microgmsup3 _




12








Benzene Loumlsemi

Benzidine Mesane






13

D YASAL BOYUT






14









15













16










17












18







TaĢ ocakları




a Estetik bozulma


c Tozluluk



yok edilmesi)


kaldırılması


soumlkuumllmesi)






sine taşınması)



19


a) Hava kirliliği


c) Vibrasyon


Estetik bozulma




Tozluluk





Hava kirliliği



20





Goumlzde irritasyon



artıĢ

Tozluluk


Hava

Burun kılları


tanecikler tutulur)



(10μ - 2μ arası

tanecikler tutulur)

Hava kirliliği

Savunmanın

yıkılması


21











Amfizem

Kronik bronĢit



Pnoumlmokonyozlar









22





Guumlruumlltuuml



23





24





25




26




Metal







Enerji santrali

Akaryakıt depolama



Biodizel uumlretimi







Doumlkuumlm






Polyester

Cam uumlretimi

Deterjan uumlretimi




Metal kaplama




Ġlaccedil


27





28







29












tadır





















30














31











baĢlanmalıdır




















kontrol edilmelidir




32





TOPLAM NUumlFUS




TOPLAM 11 41108



33





34







35







36








Yıl 2007




37






38







39





Sonuccedil



40





41





Yıl 2009












42








43



Hava Kirliliği





44



Su Kirliliği




45




Toprak Kirliliği







46






Yıl 2007





47








Yıl 2009




48







Nisan 2008 7 24958plusmn7245 349

Mayıs 2008 6 28844plusmn4176 3625

Haziran 2008 8 29118plusmn609 350

Mayıs 2009 8 6794plusmn2162 996





Cu Ni Cd Pb Fe

Nisan 2008 30 80 36 32

Mayıs 2008 206 25 34 170

Haziran 2008 189 8 30 201

Mayıs 2009 58


49





Oumlrnek alma

noktaları

Fe Pb Ni Cu Cd

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

0-10 cm

10-20 cm

DLV 1 14 60 18 1180 58 480 60 112 2 16

DLV 2 5112 2260 275 1544 170 688 450 1740 132 420

GYTE 3 29 60 153 448 34 920 45 900 9 44

GYTE 4 18 68 592 140 144 936 80 1808 12 36

GYTE 5 24 260 34 328 68 20 46 12 1 04

DLV 6 44 226 132 41 256 240 160 48 560 103

DLV 7 408 190 96 33 212 139 364 46 840 202

DLV 8 66 176 100 52 208 139 132 41 8 3

DLV 9 304 754 104 41 208 50 80 35 712 120

DLV 10 220 1180 128 47 68 50 60 18 4 30




50




Sonuccedil







Yıl 2010



51









52










53


54







55














56















57





Oumlluumlm nedeni



Mide kanseri 269

Prostat kanseri 115


Diğer kanserler 39



Diğer 359

Toplam 1000




58





Yıl 2007






Yılı 2007










59






















var



boĢaltılması)


13 Hastane eksik


gecekondu ccedilok


algılanmıyor








60









kaldırıldı










iĢsizlik var




altına alınmıyor


ilccedilemizde





















61






atık arıtılıyor



lanıyor










lere sebep oluyor




















62








2) Bilgi kirliliği




kullanılmaması














alınmaması














63







Goumlccedil olgusu


yuumlkseltilmesi





7) Eğitim





Ara eleman eğitimi








9) Sanayi




Sanayi kapasitesi

10) Guumlvenlik





64





















65




oluĢturmaktadır




kaynaklarıdır


ifade edilmektedir










gelmiĢtirrdquo





66




Projesi


ilendirme Projesi


mesi


























12 TBMM RAPORU



67






68






69








70




71







72




73





74






santrasyonunun




75






santrasyonunun


konsantrasyonunun







tespit edilmiştir



76

















77



BaĢkanı)



BaĢkam)





Muumlduumlruuml)



78








Muumlduumlruuml)



Ccedilevre








79






Muumlduumlruuml)









80


SUumlRE








Kocaeli Valiliği


Kısa vade

(1 yıl)

2









Kocaeli Valiliği












Kocaeli Valiliği








OSB Youmlnetimi


OSB Youmlnetimi


Kocaeli Valiliği


Orta vadede


81










OSB Youmlnetimi

iĢletmeler


ĠĢletmeci

Kısa vadede


Kısa vadede





Kısa vadede




Ġlgili Belediyesi

Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi


Kısa vadede





Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

ĠĢletmeci

Kocaeli Valiliği



Orta vadede




82





Orta vadede





OSB Youmlnetimi

Kısa vadede





Kocaeli Valiliği




Kısa vadede




Kocaeli Valiliği








Kocaeli Valiliği



Enerji Bakanlığı






83








ĠĢletmeciler



Kocaeli Valiliği


Kocaeli Valiliği






Uzun vadede

Kısa vadede




Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci







Kocaeli Valiliği

ĠĢletmeci

ĠĢletmeci


Orta vadede



ĠĢletmeci




Kocaeli Valiliği

OSB Youmlnetimi

Kısa vadede


84







Kocaeli Valiliği


ĠĢletmeci



ilgili Belediye


Orta vadede





Ġlgili Belediye

Kısa vadede




Kısa vadede



yapılması


Orta vadede






DOSB Youmlnetimi

Kocaeli Valiliği


Orta ve uzun vadede




Uzun vade




Orta vadede


85











Kocaeli Valiliği

Orta vadede









Kısa vadede




OSB Youmlnetimi



86






87






88








rulması












89















90

KAYNAKLAR


versity Press 2008


2008





2001



Fourth Edition 2002


teenth Edition 1998


Yayınları 2006





177 (2010) 42-56


1233-42






hi11102011



hi11102011



26 eyluumll 2006







eyluumll



91







df






Eylem Planı





KAVUġUYORUZ









tarihi 12 Ekim 2011


















92












letin 52 1197-1208



231



537-547






mm19073046pdf



2011 Jun 13


Page 1


Page 1

ttb dİlovasi raporu±_raporu.pdfakut bronĢite neden olurken, solunum yolu alerjisi olan ve hava...

Documents