traumatisch hersenletsel bij kinderen en jongeren huisartsgeneeskunde universiteit maastricht 18 mei...
TRANSCRIPT
![Page 1: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/1.jpg)
Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren
HuisartsgeneeskundeUniversiteit Maastricht
18 Mei 2011
Eric Hermans
![Page 2: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/2.jpg)
E. Hermans PhD
Senior Onderzoeker / Zorgontwikkelaar bij Vilans, kennisinstituut langdurende zorg
(Utrecht)
Lid van- IPBIS / International Pediatric Brain Injury Society (director)
- EBIS / European Brain Injury Society- AMN / Academy for Multidisciplinary Neurotraumatology
HEJ, Nationale Stuurgroep Hersenletsel en Jeugd
![Page 3: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/3.jpg)
www.vilans.nl
OPBOUW PRESENTATIE
1. Cijfers en feiten2. Situatie in Nederland3. Noodzaak van signalering
![Page 4: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/4.jpg)
www.vilans.nl
1. CIJFERS EN FEITEN
![Page 5: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/5.jpg)
www.vilans.nl
AFBAKENING
Traumatisch hersenletsel: - Niet tijdens of vanwege de geboorte ontstaan- t.g.v. extern geweld tegen het hoofd
Kan leiden tot niet-aangeboren hersenletsel (NAH):-Breuk in de levenslijn: herinnering aan periode voor het trauma- Blijvend aangewezen zijn op de hulpverlening
![Page 6: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/6.jpg)
www.vilans.nl
INCIDENTIE TRAUMATISCH HL
Onderzoek AZM 1997:
Over heel 1997: 1933 pp met schedel/hersenletselSchedelletsel: 1440Hersenletsel: 493 (26%)Gem leeftijd: 30 (range: 0-97)M 67% V33%
(Meerhoff et al. NTVG 2000;144 (40):1915-8)
![Page 7: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/7.jpg)
www.vilans.nl
INCIDENTIE TRAUMATISCH HL
Resultaten onderzoek AZM (1997) geëxtrapoleerdnaar heel Nederland:
16.000 kinderen/ jongeren/ jong volwassenen
(0-24) alleen al in ziekenhuizen.
Op elk bekend HL staan 3 á 5 onbekende(Gordon & Brown, 2008)
![Page 8: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/8.jpg)
www.vilans.nl
VOORNAAMSTE OORZAKEN
![Page 9: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/9.jpg)
www.vilans.nl
INCIDENTIE TRAUMATISCH HL
Op elk bekend HL staan 3 á 5 onbekende(Gordon & Brown, 2008)
![Page 10: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/10.jpg)
www.vilans.nl
GLASGOW COMA SCALEOok wel: E-M-V scoreMeet de beste oogopenings- (Eye), bewegings- (Movement)en verbale (Verbal) responsMinimale score: 3Maximale score: 15 (niet noodzakelijkerwijs normaal)
3-8: ernstig9-12: matig13-15: licht
AZM onderzoek nam score 15 mee indien ook bewustzijns-of geheugenverlies (ongeacht de duur)
![Page 11: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/11.jpg)
Glasgow Coma Scale (GCS-EMV)Ogen openen (E)
Motoriek (M) Verbale reacties (V)
Spontaan 4 Spontaan bewegen
Voert opdracht uit 6
Praat spontaan, georienteerd 5
Op aanspreken 3 Lokaliseert pijn 5
trekt terug bij pijn 4
Praat spontaan, gedesorienteerd 4
Op pijn 2 Flexie op pijn 3 Praat onzin 3
Extensie op pijn 2 Uit klanken 2
Geen reactie 1 Geen reactie 1 Geen reactie 1
![Page 12: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/12.jpg)
Paediatric Coma Scale (pEMV)
Ogen openen (E)
Motoriek (M) Verbale reacties (V)
Spontaan 5 Voert opdracht uit 5 Geörienteerd 5
Op aanspreken 4 Lokaliseert pijn 4 Zegt woorden 4
Op milde pijn 3 Flexie op pijn 3 Uit klanken 3
Op felle pijn 2 Extensie op pijn 2 Huilt/krijst 2
Geen reactie 1 Geen reactie 1 Geen reactie 1
![Page 13: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/13.jpg)
www.vilans.nl
WAAROM AANDACHT NODIG?
*Korte- en lange termijngevolgen op gebied van cognitie, gedrag, sociaal-emotioneelfunctioneren, taal en communicatie•Gevolgen vaak niet onderkend. Kunnen leiden tot sociaal falen en ontwrichting van gezinnen * Vroegtijdige onderkenning leidt tot beterresultaat dan passief afwachten, en beperktde gevolgen
![Page 14: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/14.jpg)
www.vilans.nl
WAAROM AANDACHT NODIG?
Mild traumatic brain injury is a silent epidemic and one of the most important public health issues of our time.
CDC Report 2010 (Centers for Disease Controle and Injury Prevention)
www.cdc.gov.traumaticbraininjury/tbi_ed.html
![Page 15: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/15.jpg)
www.vilans.nl
WAAROM AANDACHT NODIG?
Traumatisch hersenletsel is devoornaamste oorzaak van morbiditeit en mortaliteit onder kinderen, jongeren enjonge volwassenen
www.who.int
![Page 16: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/16.jpg)
www.vilans.nl
VALKUIL
Kinderen kunnen restloos hersteld lijken, maar gevolgen kunnen zich nog jaren na het letsel manifesteren, i.v.m. deontwikkeling van het brein (vooral gedrag, cognitie, emotie)
O.m. Savage RC et al 2001, Ewing-Cobbs L. et al 2006,
![Page 17: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/17.jpg)
www.vilans.nl
GEVOLGEN NAAR ERNST
Ernst Aantal Gevolgen
Ernstig 5% (800) 90% (700)Matig 5% (800) 30% (250)Licht 90% (14.400) 10% (1400)(Bron: Ontario Neurotrauma Foundation www.onf.org )
Totaal: 2.350 kinderen/jongeren p.j. met “onzichtbare” gevolgen (tijdelijk/blijvend NAH)
![Page 18: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/18.jpg)
www.vilans.nl
JONGE LEEFTIJD:SLECHTERE OUTCOME
Kennard principe is onjuist
Twee groepen die in het ziekenhuis werden opgenomen:- 3-7 jaar-8-12 jaarCognitieve uitkomsten na 2,5 jaar significant slechter voor de eerste groep voor zover matig/ernstig letsel. Geen verschil tussen leeftijdsgroepen mbt licht letsel
(Anderson et al 2005)
![Page 19: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/19.jpg)
www.vilans.nl
JONGE LEEFTIJD: SLECHTERE OUTCOME
Twee groepen:6-12 jaar13-20 jaar(gematcht naar ernst van het letsel)
Jongere groep had in jonge volwassenheidsignificant slechtere uitkomsten, opconcentratie,informatieverwerking en sociale integratie
(Donders & Warschausky 2007)
![Page 20: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/20.jpg)
www.vilans.nl
Licht en Licht niet hetzelfde
Langdurige follow-up van kinderen uit een geboortecohort met licht NAH opgelopen < 5e levensjaar
Twee groepen:- ter observatie opgenomen in het ziekenhuis. - alleen gezien door huisarts of op SEH(en controlegroep)
-Eerste groep had in leeftijdsfase van 7-13 jaar significant vaker gedragsproblematiek (OR=6.2), aandachts- en concentratieproblemen (OR= 4.2), stemmingsproblemen (OR=3.1) in vergelijking met controlegroep -Problemen namen toe met vorderen van de leeftijd(McKinlay et al, 2009)
![Page 21: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/21.jpg)
www.vilans.nl
Gedrag- / schoolproblemen absent na 2 jaar
Geen coma 78%<15 min 71%15-60 min 25%1-24 uur 44%1-7 dagen 33%1-4 weken 0%>4 weken 0%
(Ruijs et al 1990; dissertatie)
![Page 22: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/22.jpg)
www.vilans.nl
OOK GEZINNEN ONDERVINDEN GEVOLGEN
Ouders van kinderen met TBI: Hogere stress bij ouder voorspelt meer gedrag-problemen bij het kind. Meer gedragproblemen voorspellen slechter functioneren van het gezin(Taylor et al 2001)
Herstel vaardigheden het grootst onder kinderen uit gezinnen met lagere stressniveau’s(Taylor et al 2002)
![Page 23: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/23.jpg)
www.vilans.nl
OOK GEZINNEN ONDERVINDEN GEVOLGEN
-Behoefte aan informatie-Schuldgevoelens-Hoe moet dat in de toekomst?-Schoolproblemen-Strak houden of juist niet?
(Savage et al 2005)
![Page 24: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/24.jpg)
www.vilans.nl
BROERTJES/ ZUSJES
Meer negatieve relaties tussen broertjes en zusjesvan kind met hersenletsel dan in controlegroep vankinderen met orthopedisch letsel
Gedragsproblemen van kinderen met hersenletselvoorspellen gedragsproblemen en onderlingerelatieproblemen van broertjes en zusjes
(Swift et al 2003)
![Page 25: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/25.jpg)
• Bond Chapman, 2006
Growing Up
Per
form
ance
Brain Injury
Normal Development
Traumatic brain injury without intervention
![Page 26: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/26.jpg)
www.vilans.nl
2. NEDERLANDSE SITUATIE
![Page 27: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/27.jpg)
www.vilans.nl
WERKMODEL
![Page 28: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/28.jpg)
www.vilans.nl
ONDERZOEK IN 18 ZIEKENHUIZEN
-Helft ziekenhuizen heeft geen assessment protocol-Geen follow-up criteria -Specialisten missen checklist waar ze bij follow-up op moeten letten-“Licht” hersenletsel wordt zelden opgevolgd-Slechte doorverwijzing: specialisten hebben geen “hogepet” op van lange termijnzorg
Hermans et al. “Kopzorg over de nazorg” Medisch Contact 2006
![Page 29: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/29.jpg)
www.vilans.nl
ONDERZOEK GEZINSONDERSTEUNING
In opdracht van ZonMw en Hersenstichting Nederland
Enquete onder alle leden van de VerenigingGehandicaptenzorg Nederland (N=120)
- We vonden 88 gezinnen die ondersteuning ontvingen wegens een kind met NAH.- Ondersteuningsaanbod niet NAH-specifiek
Hermans E. Eindrapportage Ondersteuning van gezinnen met een kind met NAH; een inventarisatie van bestaande praktijken. Vilans 2009
![Page 30: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/30.jpg)
www.vilans.nl
ONDERZOEK ONDERWIJSIn opdracht van ZonMw en Hersenstichting Nederland
Enquete onder mytyl- en tyltyscholenWe vonden 208 leerlingen met geidentificeerd NAH
Slechts zeer beperkt aantal scholen had de juisteexpertise in huisHermans E. Eindrapportage onderwijs aan leerlingen met NAH; eenInventarisatie van bestaande praktijken. Vilans, Utrecht 2010
![Page 31: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/31.jpg)
www.vilans.nl
ONDERZOEK IN REVALIDATIE
Slechts 300 kinderen komen jaarlijks in derevalidatie terecht wegens NAHVrijwel uitsluitend kinderen/jongeren meternstig hersenletsel en ernstige uiterlijkzichtbare problemen(Hermans et al. “Het moet beter, het kan beter”, NIZW 2004)
![Page 32: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/32.jpg)
www.vilans.nl
ONDERZOEK KINDEREN 3 JAAR NA REVALIDATIE
Problemen gerapporteerd door ouders:Lichamelijke problemen 49%Cognitieve problemen 76%Gedragsproblemen 52%Participatieproblemen 36%
68% had problemen op meer dan één gebied
(Hermans et al. “Lange termijnproblemen volgend op revalidatie onder kinderen en jongeren met NAH en hun gezinnen” . Tijdschrift voorRevalidatiegeneeskunde 2011)
![Page 33: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/33.jpg)
www.vilans.nl
ONVERVULDE BEHOEFTEN GEZINNEN 3 JAAR NA REVALIDATIE
(Para)medisch 17 (52%)Informatie 15 (45%)Gezinsondersteuning 9 (27%)Ondersteuning bij terugkeer naar school 12 (36%)Geen 12 (36%)45% had behoeften op meer dan één gebied
Hermans et al. “Lange termijnproblemen volgend op revalidatie onder kinderen en jongeren met NAH en hun gezinnen” (Geaccepteerd voor publicatie)
![Page 34: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/34.jpg)
www.vilans.nl
INFORMATIE
- Gebrek aan informatie waar we hulp konden vinden voor specifieke problemen. We hebben dat helemaal zelf moetenuitzoeken. “Gedurende de ziekenhuisopname waren we . omringd door hulp. Toen hij een paar maanden thuis was, was er niemand meer”- Gebrek aan informatie over wat we kunnen verwachten in de toekomst of informatie die gegeven wordt op de verkeerde tijd. “ Ze hebben ons wel verteld welke problemen we op de lange termijn mogelijk zouden kunnen tegenkomen, maar je hoort het niet echt. We waren blij dat we hem eindelijk mee naar huis konden nemen”
![Page 35: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/35.jpg)
www.vilans.nl
GEZINSONDERSTEUNING
- Woede uitbarstingen/ gedragsproblemen die leiden tot ruzies met Broertjes, zusjes en ouders: behoefte aan ordelijk gezinsleven
- Alle aaandacht gaat nu naar het kind met NAH. Andere kinderen voelen zich achtergesteld
- Behoefte aan iemand die educatie kan geven wat NAH is en hoeermee om te gaan: “Onze zoon was altijd een goede leerling, maar nu niet meer. Toch verwacht mijn man dat nog steeds van hem.Dat is zo zielig. Hij wil graag aan die verwachting voldoen, maar hij kán het gewoon niet”
- Hulp bij het opbouwen van sociaal netwerk. Niet alleen vrienden haken af, ook contact met broertjes en zusjes wordt minder.
![Page 36: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/36.jpg)
www.vilans.nl
TERUGKEER NAAR SCHOOL
Gebrek aan informatie: ziekenhuizen informeren scholen niet over kinderen dieNAH hebben, vooral bij lichtere gevallen van NAH
Gebrek aan kennis bij scholen: “Ze loopt en praat weer zoals vroeger, dus ik ziegeen noodzaak voor speciale voorzieningen”
Hulp bij het treffen van speciale voorzieningen: dit kost teveel tijd en moeiteof wordt helemaal niet gedaan
Kennis wordt niet gedeeld op scholen: alles ging goed totdat hij naar een andere klas ging. Zijn nieuwe leraar bleek niks te weten van zijn NAH en zijn problemen! Dus konden we weer van voor af aan beginnen”
![Page 37: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/37.jpg)
www.vilans.nl
GEBRUIK VAN ZORG
In Nederland niet onderzochtZorggebruik van kinderen en gezinnen is laag in eerste jaar na het hersenletsel(Petersen et al 2006)
“Unmet needs” grootst onder de kinderen met de lichtste letsels(Greenspan & MacKenzie 2000)
![Page 38: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/38.jpg)
www.vilans.nl
CONCLUSIES-Nederland is er niet klaar voor-We missen grote aantallen-Hiaten bij alle ketenparticipanten-Gezinszorg en onderwijs onvoldoende Specifiek-Belangrijke taak voor de huisarts in designalering
![Page 39: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/39.jpg)
www.vilans.nl
3. NOODZAAK VAN SIGNALERING
![Page 40: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/40.jpg)
www.vilans.nl
WAAR ZIJN ZE DAN?
Gewoon op school
Random sample van 137 schoolkinderen (12-19) die zichzelf Beschouwden als “normaal” / zonder beperkingen: 10% at riskvoor NAH op de Brain Injury Screening Questionnaire (Cantor et al 2004)
Conservatieve schatting van 130.000 kinderen met SpecialEducation Needs (SPED) in de USA. Contrasteert met 23.500 die SPED ontvingen (Glang et al 2004)
Maar ook bij: justitie, jeugdzorg, UWV, ed
![Page 41: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/41.jpg)
www.vilans.nl
WAAR ZIJN ZE DAN?
Redenen:-gebrek aan kennis dat trauma kan leiden tot NAH-of dat gevolgen zich nog jaren later kunnen manifesteren-er gaat geen informatie naar school-medische beeldvorming maakt licht letsel vaak nietzichtbaar-symptomen worden verward met andere beperkingen
![Page 42: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/42.jpg)
www.vilans.nl
WAAR ZIJN ZE DAN?
Verkeerd gediagnosticeerd/ gelabeld: bv.ADHD of leerstoornis (buiten medische setting)
-ADHD symptomen werden vroeger gerelateerdaan hersentrauma-Leerstoornis is jarenlang gedefinieerd als“minimal brain dysfunction”
Batshaw ML 2002, Blosser JL & DePompei R 2003, Ylvisaker M et al 2005
![Page 43: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/43.jpg)
www.vilans.nl
VERSCHILLEN: COGNITIEF
Hersenletsel: groot aantal cognitieve beperkingen:Geheugen, taalbegrip, probleemoplossing, organiseren, informatieIntegreren, informatie generaliseren, oordelen, mentale flexibiliteit
ADHD: niet aan de orde. Problemen ontstaan door cumulatieve impact van impulsiviteit en aandachtsgebrek
Leerstoornis: Informatieverwerking en –generaliseren
Batshaw ML 2002, Blosser JL & DePompei R 2003
![Page 44: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/44.jpg)
www.vilans.nl
VERSCHILLEN: GEDRAG
Hersenletsel: veel agressieve uitbarstingenEffect gedragstherapie is beperkt vanwege hersenletsel en geheugenprobleem
ADHD: relatief weinig agressieGedragstherapie succesvol
Leerstoornissen: kan dwars en vijandig zijnGedragstherapie succesvol
Batshaw ML 2002, Blosser JL & DePompei R 2003
![Page 45: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/45.jpg)
www.vilans.nl
VERSCHILLEN: PROBLEEMINZICHT
Hersenletsel: valt terug op pre-injury statusOntkent beperkingen; geen inzicht
ADHD: mogelijk niet van beperkingen bewust, tenzij deze worden uitgelegdMerkt verandering op, bv. tengevolge van medicatie
Leerstoornissen: herkent beperkingenProbeert vaak bewust te verbergen
Batshaw ML 2002, Blosser JL & DePompei R 2003
![Page 46: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/46.jpg)
www.vilans.nl
FOLLOW-UP: 2 REGIONALE PROJECTEN
Alle kinderen die in ziekenhuis zijn geweestPartners:-Ziekenhuis (kinderneurologen, kinder-artsen, SEH)-Revalidatiecentrum-Onderwijsveld-Gezinsondersteuning(Gedifferentieerde follow-up, afhankelijk van ernst letsel)
![Page 47: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/47.jpg)
www.vilans.nl
FOLLOW-UP: VORM
In risico-gevallen:Bespreking in kleinschalig multidisciplinair follow-up teamBasissamenstelling:- Revalidatiearts- Expert op integratie in gezin en samenleving- Expert op onderwijsintegratie- Neuropsycholoog(Kinderneurologische expertise op de achterhand)
![Page 48: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/48.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
-19 items (10 cognitief; 9 emotie en gedrag) waarop gelet moetWorden-Expert gevalideerd-Géén diagnostisch instrument-Invullen bij verdenking NAH op grond van neurotrauma inverleden of ziekte waarbij hersenen betrokken waren
![Page 49: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/49.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Per item 4 antwoordcategorieën:
- Weet niet of symptoom aanwezig is- Symptoom niet aanwezig- Symptoom aanwezig, interfereert niet met ontwikkeling kind- Symptoom aanwezig, interfereert met ontwikkeling kind
Rasquin, Ritzen, Winkens en van Heugten. Vilans 2008
![Page 50: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/50.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
3 of meer items in antwoordcategorie 4: doorverwijzen
1 of 2 items in categorie 4: gerichte informatie en advies; rekening houden met gesignaleerde problemen; doorverwijzen als de problemen blijven voortbestaan
Er zijn wel problemen gesignaleerd, maar deze staan de ontwikkeling (nog) niet in de weg: voorlichting en advies; volgen en signaleren
![Page 51: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/51.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERTBij ouders en leerkrachten van 42 kinderen met hersenletselOuders in 15 min; range 5-60; 65% < 15 minLeerkrachten in 13 min (range 5-20)
Ouders / leerkrachten: duidelijk, relevant, zinvol, herkenbaar
Interne consistentie redelijk tot goed. Cronbach’s Alpha: 0.68 (ouders) en 0.82 (leerkrachten)Interrater reliability redelijk: r>0.66; geen significante verschillen tussen ouders en leerkrachtenHoge en significante correlaties met Child Behaviour Checklist
![Page 52: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/52.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Moeite om 2 dingen tegelijk te doen
Knutselen en luisteren
Luisteren en praten
Luisteren naar leraar en aantekeningen maken
![Page 53: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/53.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Moeite om aandacht ergens bij te houden
Kan aandacht niet bij spel houden; zit te “dromen”
Snel afgeleid door kinderen in de klas of door geluid van buiten
Moet steeds gestimuleerd worden om door te gaan met werken/ omzich in te spannen
![Page 54: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/54.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Moeite met flexibiliteit
Kan moeilijk draad weer oppakken wanneer hij / zij onderbroken wordt
Kan moeilijk switchen in taken; bv. plus- en min-sommen afwisselen
Blijven herhalen van activiteiten/ blijven “hangen” in een onderwerp / steeds hetzelfde tekenen
![Page 55: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/55.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Moeite om informatie te verwerken (in normaal tempo)
Veel tijd nodig om het aangebodene te begrijpen
Veel tijd tussen ontvangen v/d opdracht en de verwerking
Moeite met volgen ondertiteling film
![Page 56: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/56.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Moeite om nieuwe informatie te onthouden
Nieuwe info moet vaak herhaald worden om te beklijven
Kan direct na het verhaal de inhoud niet meer navertellen
Moeite met onthouden van meerdere opdrachten in één keer
![Page 57: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/57.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Moeite om informatie van langer geledente onthouden (vergeetachtig)
Kan na het weekend niet vertellen wat hij / zij gedaan heeft
Weet niet meer waar de vorige les over ging (biologie of geschiedenis)
Vergeet wekelijks terugkerende afspraken of activiteiten (pianoles, voetbal)
![Page 58: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/58.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Moeite om zelf initiatief te nemen
Vraagt niet aan een ander kind om te spelen of samen een opdracht te maken
Stelt uit zichzelf nooit vragen
Begint uit zichzelf niet aan een activiteit (ook geen solo activiteit)
![Page 59: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/59.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Moeite met plannen en organiseren
Kan moeilijk kiezen uit verschillende spellen
Moeite met plannen van taken (huiswerk)
Kan moeilijk de duur van een activiteit inschatten
Kan moeilijk kamer of bureau in orde houden; is vaak iets kwijt
![Page 60: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/60.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Moeite met begrijpen van gesproken of geschreven taal
Gebruikt weinig taal; doet veel met gebaren
Kan moeilijk op juiste woorden komen; gebruikt woorden in verkeerdebetekenis
Moeite met onder woorden brengen van eigen gedachten
![Page 61: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/61.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Somber neerslachtig of depressief
Trekt zich terug in activiteit als duimzuigen; haar draaien
Toont weinig plezier
Vindt zichzelf waardeloos; negatief zelfbeeld
![Page 62: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/62.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Onverschillig, koel
Reageert niet op verdriet van ander kind
Reageert niet merkbaar op mee- of tegenvallers
![Page 63: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/63.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Angstgevoelens
Klampt zich vast aan volwassenen
Angst om nieuwe situaties uit te proberen; veel hulp vragend
Bang om alleen gelaten te worden
![Page 64: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/64.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Emotioneel, snel huilen
Huilt snel bij vallen of als iets niet lukt
Onvoorspelbare stemmingswisselingen: Jantje lacht en Jantje huilt
![Page 65: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/65.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Snel geirriteerd, prikkelbaar
Reageert snel en heftig met boze houding/ schelden/ slaan
Snel geirriteerd zonder bepaalde aanleiding
Niet met kritiek kunnen omgaan
![Page 66: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/66.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Verminderd inzicht in eigen functioneren
Over- of onderschat zichzelf
Kan eigen prestaties en gedrag niet goed beoordelen
Bang om te falen; geen nieuwe dingen proberen
![Page 67: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/67.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Snel vaak moe; hoofdpijn
Wordt moe in drukke omgeving of gaat dan hyperactief reageren; of trektWit weg of rolt met de ogen
Wisselend presteren over de dag
Mentale inspanning, lezen PC gebruik leidt tot moeheid
![Page 68: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/68.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Op zichzelf gericht; weinig sociale kontakten
Trekt zich weinig aan van anderen, egocentrisch
Doet niet graag iets samen met anderen
Weinig vriendjes/ vriendinnetjes
![Page 69: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/69.jpg)
www.vilans.nl
BRAIN INJURY ALERT
Niet kunnen inschatten van sociale situaties
Kan gevolgen eigen handelen niet overzien
Onaangepast gedrag; grapjes maken op verkeerd moment, grappig bedoeldeopmerking verkeerd inschatten
Onvoldoende inzicht in sociale hiërarchie
Moeite met interpreteren emoties en gedrag van anderen
![Page 70: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/70.jpg)
www.vilans.nl
TAKE HOME MESSAGES-Veronachtzaam hersenletsel bij kind nooit-Langdurige follow-up altijd nodig-Bij verdenking gevolgen: neuropsychologischonderzoek-Denk aan ondersteuning van de omgeving-Preventie is geen luxe
![Page 71: Traumatisch Hersenletsel bij kinderen en jongeren Huisartsgeneeskunde Universiteit Maastricht 18 Mei 2011 Eric Hermans](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081519/5551a0ee4979591f3c8b78ce/html5/thumbnails/71.jpg)
www.vilans.nl
No brain injury is too severe to despair of nor to trivial to ignore
(Hippocrates)
[email protected] www.vilans.nl