training center at kaset
DESCRIPTION
animal hospitalsTRANSCRIPT
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
คานา
ดวยโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขนไดตระหนกถงความสาคญของการพฒนาความร ความเชยวชาญและพนฐานดานวชาชพใหกบนสตคณะสตวแพทยศาสตร โดยเลงเหนวาการสรางเสรมพนฐานดานวชาชพและการไดมโอกาสฝกงานเพอสมผสกบประสบการณจรงอยางตอเนองนบตงแตชนปตนๆ จะชวยใหนสตสามารถเชอมโยงความรทไดรบจากในหองเรยนเขากบการนาไปใชไดอยางเปนระบบและรวดเรวขน เมอผานขนสชนปการศกษาทมการเรยนวชาคลนก กจะเกดความเขาใจในเนอหาอยางถองแทมากขน นอกจากนการมโอกาสไดฝกงานยงทาใหนสตเกดความตระหนกถงความสาคญของวชาพนฐานกาลงศกษาอย และมการซมซบองคประกอบอนๆของวชาชพสตวแพทย อาทเชน ความรกและความผกพนของเจาของกบสตวเลยงและการสอสารกบเจาของสตวเลยง เปนตน ทงหมดนจะมสวนชวยหลอหลอมใหนสตมความพรอมและจบเปนบณฑตทมคณภาพ เปนทตองการของสงคมตามปรชญาและปณธานของคณะทไดตงไว
คมอการฝกงานนสตฉบบนจงไดจดทาขนเพอเปนใชเปนแนวทางประกอบการเรยนรและเพอเชอมโยงความรและประสบการณตรงทไดจากการฝกงานเขากบหลกความรทางวชาการ ซงจะเปนการเพมพนความเขาใจและสรางองคความรทสาคญใหกบนสตชนปท 2 และ 3 ทเขาฝกงานทโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน ซงคณะผจดทาหวงเปนอยางยงวา คมอการฝกงานนสตฉบบนจะเปนประโยชนตอนสตเพอใชเปนพนฐานทจะนาไปตอยอดความรตอไป
คณะผจดทา
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
คณะผจดทา
ผศ.สพ.ญ.ดร.มนชนก วจารสรณ ทปรกษา
อ.สพ.ญ.ดร.ม.ล.นฤด เกษมสนต ทปรกษา
ผศ.สพ.ญ.ดร.กาญจนา อมศลป ทปรกษา
สพ.ญ.ทพยพร ตรพทธรตน ทปรกษา
อ.สพ.ญ.ดร.พชรา เผอกเทศ ทปรกษา
อ.น.สพ.ดร.ชยกฤต สนธสงห ทปรกษา
กองบรรณาธการ
อ.สพ.ญ.ดร.ศรญญา พวพลเทพ
น.สพ.วจตร สทธประภา
สพ.ญ.ทกษอร ดวงอไร
สพ.ญ.สรภทรา เนตรมย
น.สพ.นนทษต ชตญาณวฒน
สพ.ญ.ณฏฐกา โกฎแสง
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
สารบญ
หนา
ขอปฏบตสาหรบนสตชนป 2 และ 3 ทเขาฝกงาน 1
ขอควรรดานอายรกรรม
- ขอควรรเกยวกบการใหยากน 2
- การจบบงคบสตวและการใหยาโดยการฉด 6
- การตรวจสขภาพ 12
- โรคผวหนงในสนข 16
- การทาแผล 21
- การทาวคซน 24
ขอควรรดานศลยกรรม 25
ขอควรรดานสตวเลยงพเศษ 35
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
1
ขอปฏบตสาหรบนสตชนป 2 และ 3 ทเขาฝกงาน
1. นสตทเขาฝกงานแตงกายดวยชดนสต สวมทบดวยเสอกาวนยาวสขาว สวมรองเทาหมสน 2. นสตฝกปฏบตงานในชวงนอกเวลาราชการ วนจนทร-ศกร ระหวางเวลา 17.00-20.30 น. โดย
ปฏบตหนาทตามหนวยทไดระบไวในตารางฝกงาน ซงประกอบดวย a. หนวยอายรกรรม: หองยาฉด, หองการเงนและยากน ซงอยทชน 1 ของตกโรงพยาบาล b. หนวยสตวปวยใน ตงอยทชน 1 ของตกโรงพยาบาล c. หนวยสตวปวยวกฤต ตงอยทชน 1 ของตกโรงพยาบาล d. หนวยศลยกรรม ตงอยทชน 2 ของตกโรงพยาบาล
3. กรณทนสตไมสามารถปฏบตงานตามวนทกาหนดไวในตารางฝกงานไดขอใหนสตปฏบตเปนลาดบขนตอนดงตอไปน
a. แลกหรอตดตอนสตคนอนๆเพอมาลงปฏบตงานแทน b. กรณทไมสามารถแลกหรอหานสตคนอนๆมาลงปฏบตงานแทนได ขอใหแจงตออาจารย
ทดแลหรอมาแจงทประชาสมพนธ โรงพยาบาลโดยตรง 4. นสตเมอเขารบการฝกงาน จะตองเซนชอปฏบตงาน 2 จดไดแก
a. หองประชาสมพนธ b. หนวยงานทนสตเขารบการฝกงานในวนนน
5. ขอใหนสตตอบแบบสอบถามเกยวกบการฝกงานททางโรงพยาบาลสตวไดจดเตรยมไว โดยทาการประเมนความรสกตอการเขาฝกงานทหนวยตางๆ ตามจรงและสงคนท เจาหนาทประชาสมพนธ ภายหลงจากเสรจสนการฝกงาน นอกจากนในวนทนสตเขารบการฝกงาน ขอใหนสตรบแบบประเมนการทางานของนสต แลวนาไปใหผดแลทหนวยงานเปนผประเมนอกดวย
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
2
ขอควรรดานอายรกรรม
เรองควรรเกยวกบยา
ยาเปนหนงในปจจยส ทมความจาเปนตอการดารงชวตทงของมนษยและสตว หากแตผลตภณฑยาทมใชกนในปจจบนมดวยกนหลายรปแบบ และมวธการใชทแตกตางกน ยาบางชนดตองใชภายใตดลยพนจของแพทยโดยมการดแลอยางใกลชด ขณะทยาบางชนดสามารถจดเตรยมไวเปนยาสามญประจาบานทสามารถหยบใชเพอแกไขบรรเทาอาการเจบปวยในเบองตนกอนไปพบแพทย แมวายาจะมคณอนนตแตหากเราใชยาไมถกตองหรอไมระมดระวง อาจนาไปสอนตรายจนเปนโทษมหนตขนได ดงนน เพอใหความปลอดภยจากการใชยาเกดขนสงสด ผใชจงควรมความรเกยวกบการใชยา ทงในเรองของการใชยาทถกตอง รจกวธการเกบรกษายาไมใหเสอมสภาพเรว และรจกสงเกตวายานนเสอมสภาพหรอไม
ไมเพยงแตการใชยาในคนเทานน ผลตภณฑยาทมใชสาหรบสตวในปจจบนกมดวยกนหลายรปแบบไดแก ยาเมด ยาเมดเคลอบ ยาแคปซล ยาผง ยานาใส ยานาแขวนตะกอน ยาครม ยาขผง เปนตน ซงรปแบบยาเหลานหากนามาจดกลมตามวธใชจะแบงไดเปน ยาสาหรบรบประทานและยาทใชภายนอก ซงยาทใชภายนอกน แบงยอยไดเปน ยาทาผวหนง ยาหยอดตา ยาหยอดหรอปายตา ยาหยอดห และแชมพยา
ทงนหลกของการใชยาเพอใหเกดประโยชนสงสดและมผลขางเคยงนอยทสดประกอบดวยหลกความถกตองหก ประการ (6 Right) ซงประกอบดวย
ใชยาใหถกชนดยา
ใชยาใหถกขนาด
ใชยาใหถกเวลา
ใชยาใหถกคน (ตวสตว)
ใชยาใหถกวธทางในการให
ใชยาและบนทกขอมลทถกตองเหมาะสม
โดยทยาสาหรบรบประทานนนมดวยกนหลายรปแบบ ซงรปแบบของผลตภณฑยาแตละประเภทตลอดจนวธการสงเกตยาเสอมคณภาพนนมรายละเอยดดงน
ยาสาหรบรบประทานชนดยาเมด ยาเมดเคลอบ ยาแคปซล ตองปอนไปทงเมดหรอแคปซล โดยเฉพาะอยางยงยาเคมบาบดซงหามแบงเมดยาโดยเดดขาด หากเมดยาหรอแคปซล มรปรางหนาตาเปลยนไปจากเมอแรกรบยามา เชน เมดยาแตก ชน เยม เปลยนส สกระดากระดาง มเกลดยาเกาะอย แคปซลบวมพอง แสดงวายาเสอมคณภาพแลว หามนามาใช
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
3
ยารบประทานชนดนาแขวนตะกอน จะตองเขยาขวดกอนเสมอ เพอใหตวยากระจายตวอยางสมาเสมอ และดดยาโดยใชกระบอกฉดยา หากเขยายานาแขวนตะกอนแลว แตตะกอนยงจบแนนอยทกนขวด แสดงวายาเสอมคณภาพ หามใชยานน
ยาผง สาหรบรบประทาน เปนยาทตองนาไปผสมนากอนดม โดยนาทนามาผสมตองเปน นาดมทตมสกและทงใหเยน ตองเกบในตเยนทไมใชชองแชแขง และหากใชไมหมดในภายใน 7 วนหลงจากทผสมนาแลวใหเททง
ยาทาผวหนง มกเปนยาครม เจล หรอขผง กอนใชควรทาความสะอาดผวหนงบรเวณทตองการ จากนนบบยาลงไปพอประมาณ แลวทาใหยาแผไปบางๆ บนผวหนง หากหลอดยาบวม เมอบบยาออกมาไดแตนาหรอนามน ทแยกชนกบเนอยา หรอยาทบบออกมามการเปลยนสหรอกลน แสดงวายาเสอมคณภาพแลว หามนามาใช
ยาหยอดห เปนยาทตองการใหออกฤทธเฉพาะทหเทานน ควรกาจดสงทอดตนออกกอน และควรใชยาตามจานวนครงทระบบนฉลาก
ยาหยอดตา เปนยานาและยาปายตาทถกทาใหปราศจากเชอ บางชนดตองเกบในตเยน ซงขนอยวาตวยาสาคญคอยาใด (ตามระบไวในฉลากหรอ เอกสารกากบยา) กอนใชตองลางมอใหสะอาด และหยอดยา 1 หยด หรอปายยา 1 ซม. ลงในเปลอกตาลาง โดยไมใหปลายหลอดสมผสกบตา ยาหยอดตาและยาปายตาทเปดใชแลว หากใชไมหมดสามารถเกบไวใชไดอก โดยเกบในตเยน แตไมเกน 1 เดอน หากตองใชยาหยอดตาหรอยาปายตา 2 ชนดรวมกน ใหใชหางกนประมาณ 10 นาท หากยา 2 ชนดนน ชนดหนงเปนยาหยอดตา อกชนดหนงเปนยาปายตา ใหใชยาหยอดตากอน
ยาสวนกน มกเปนยาระงบชกหรอยาระบาย เวลาใชควรยกกนของสตวใหสงขนสกพกเพอตวยาจะไดไมไหลออกกอนการดดซม
แชมพยา เวลาใชควรทงไวประมาณ 5-10 นาท คอยลางออกเพราะรอเวลาใหยาซมผานผวหนงกอน
การเกบรกษายา
สาหรบวธการเกบรกษายาอยางมคณภาพนนมขอแนะนาดงน
1. ยาสาหรบรบประทานควรแยกเกบกบยาทใชภายนอกเพอปองกนปญหาการหยบยาผด
2. ยาทกชนดควรบรรจอยในภาชนะทปดสนท และมฉลากระบชนดยา วธการใช ตลอดจนวนหมดอายทชดเจน
3. ตเกบยาควรเปนตทปดมดชด หางจากแสง และปองกนความชนได โดยตงในททสามารถหยบใชยาไดสะดวกและหางจากมอเดก
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
4
ทงนการเกบรกษายาอยางถกวธนนมความสาคญอยางยง เพราะหากการเกบรกษาไมเหมาะสม ยอมสงผลใหยาเสอมคณภาพกอนวนหมดอายทระบไว และหากนายาทเสอมคณภาพนมาใช จะทาใหประสทธภาพการออกฤทธของยาลดลงและอาจกออนตรายสขภาพไดอกดวย
ดงทไดกลาวตงแตตอนตนแลววาขนาดยากมผลตอประสทธภาพการใชยา ซงสามารถทาการเทยบปรมาณยาใหเปนหนวยมาตรฐานไวดงน
1 ชอนชา (มาตรฐาน) = 5 มลลลตร = 2 ชอนกาแฟ (ในครว) = 1 ชอนกนขาว
1 ชอนโตะ (มาตรฐาน) = 15 มลลลตร = 6 ชอนกาแฟ (ในครว) = 3 ชอนกนขาว
ขอควรรเกยวกบยาทใหในรปยากน
ยากอนอาหาร
ปกตใหรบประทานกอนอาหาร 30-60 นาท (ระยะเวลากอนอาหารครง-1 ชวโมง หรอหลงอาหาร 2 ชวโมง เปนชวงเวลาทกระเพาะอาหารวาง) ยาทใหกนกอนอาหารมกเปนยาทมขอจากด หากกนลงไปแลวมอาหารรวมอยดวยในกระเพาะอาหารจะลดการดดซมของยา ทาใหยาออกฤทธไดไมดเทาทควรหรอไมไดผลเลย จงตองแนะนาใหกนตอนทองวาง นอกจากนนยาทใชปองกนการคลนไสอาเจยนจะตองกนกอนอาหาร 30 นาท จงจะไดผลเตมทและปองกนอาการคลนไสอาเจยนทจะเกดหลงจากสตวปวยกนอาหารได
ยาพรอมอาหารหรอหลงอาหารทนท
ยาพรอมอาหารใหรบประทานอาหารครงหนงแลวรบประทานยา แลวจงรบประทานอาหารตอจนอม สวนยาทตองรบประทานหลงอาหารทนทใหรบประทานอาหารคาสดทายแลวรบประทานยาทนท ยาทแนะนาใหรบประทานหลงอาหารทนทนเปนยาทมผลตอระบบทางเดนอาหาร การใหยาหลงอาหารทนทจะชวยใหยาเขาสรางกายในชวงททองไมวาง จงเปนการปองกนความระคายเคองทจะเกดขนทกระเพาะอาหาร ซงผลของยาตอความระคายเคองกระเพาะอาหารทเกดขนสามารถกระตนใหเกดอาการคลนไส อาเจยน และอาจรนแรงจนทาใหเกดแผลในกระเพาะอาหารตามมาได
กรณทสตวปวยทานอาหารไมได อาจใหดมนมกอนใหยา (เฉพาะยาทใหรวมกบนมได) และดมนาตามมากๆ
ยาหลงอาหาร
ใหรบประทานหลงอาหาร 15-30 นาท สาหรบสตวปวยทตรวจพบวาเปนแผลในกระเพาะอาหาร สตวแพทยมกสงใหกนยาหลงอาหาร 1-2 ชวโมง เนองจากระดบของกรดในกระเพาะอาหารจะมปรมาณสงสดในชวง 1-2 ชวโมงหลงอาหาร
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
5
รบประทานยานแลวควรดมนามากๆ เนองจากอะไร
อาจแบงไดเปน 2 กรณ คอ ยาทมผลขางเคยงทาใหคลนไสอาเจยนมาก นอกจากควรกนยาหลงอาหารทนทแลวยงตองดมนาตามมากๆ ดวย เพอลดผลขางเคยงของยา อกกรณหนงคอ เปนยาทตกตะกอนในไตไดงาย จงตองดมนาตาม มากๆ เพอชวยใหขบถายยาออกจากรางกายไดดขน ยาพวกน ไดแก ยาพวกซลฟา
รบประทานยาแลวอาจงวงนอน
ยาทรบประทานแลวทาใหงวงนอน ยาประเภทนมกเปนยาแกแพสาหรบผนคน/ลมพษ (เชน ไฮดรอกไซซน) หรอยาทใชลดนามก (เชน คลอเฟนนรามน) ยาปองกนการเมารถ/เรอ (เชน ไดเมนไฮดรเนท) เมอรบประทานเขาไปจะมผลขางเคยงทาใหเกดอาการงวงนอน เนองจากยาเหลานมผลตอระบบประสาทสวนกลาง
เหตใดจงมการระบวาใหรบประทานยานตดตอกนทกวนจนยาหมด
ยาบางชนดเปนยาสาหรบบรรเทาอาการ เมอหายแลวหรออาการดขนกสามารถหยดใชยาได แตยารกษาโรคตดเชอ เชน อะมอกซซลลน อรโธรมยซน จาเปนตองรบประทานเพอรกษาโรคอยางตอเนองเปนระยะเวลาหนง จะนานแคไหนขนกบชนดและความรนแรงของโรคซงสตวแพทยจะเปนผพจารณาและกาหนดให เชน ตองกนยาตดตอกน 7-10 วน เพอใหแนใจวายาไดไปทาลายเชอโรคหมดสนแลว จะไดหายขาดจากโรคและไมเกดปญหาเชอดอยาขนในภายหลง
เหตใดจงหามรบประทานยาบางชนดพรอมนมหรอนาผลไม
การดมนาผลไมหรอนมหลงรบประทานยา หรอใชนาผลไมแทนนานนอาจมผลตอการออกฤทธของยาเชนเดยวกบกรณการรบประทานยากอน หรอหลงอาหาร เชนถารบประทานยาพรอมนม ในนมมแคลเซยม ซงแคลเซยมจะไปจบตวยาบางชนด ถารบประทานยาพรอมนมหรอสารละลายทมแคลเซยมกจะไปจบเปนสารประกอบเชงซอนกบยาทาใหยาไมสามารถดดซมเขาสกระแสเลอดได
ยาปฏชวนะบางชนดม โมเลกลขนาดใหญ เวลามาถกแคลเซยมจบกสามารถตกตะกอนหรอจบเปนสารประกอบ ได ทาใหยาไมออกฤทธ สวนนาสมมผลทาใหปสสาวะมฤทธเปนกรดหรอเปนดาง ซงจะทาใหยาถกขบออกมากหรอนอยจะทาใหปรมาณยาในรางกายเปลยนแปลงไป ในชวงรบประทานยาไมควรดมนมหรอนาผลไมหลงรบประทานยาประมาณ 30 นาท ถง 1ชวโมง
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
6
ยาผงชนดกนมวธการใชอยางไร
ยาชนดนจะตองละลายนากอนการปอนใหกน โดยใชนาสะอาดเปนตวทาละลาย กอนทจะละลายยา ควรเขยาขวดใหผงยากระจายตวเสยกอนแลวเตมนา ทงนจะไมเตมนาทงหมดลงไปในคราวเดยว แตใหเตมครงหนงหรอเศษสามสวนสของปรมาตรทงหมดกอน เขยาจนเขากนและฟองทเกดยบตวจนหมด จงเตมนาอกครงใหถงระดบทตองการ และเขยาใหเขากนอกครง
การจบบงคบสตวและการใหยาโดยการฉด
การใหยาโดยการฉด (Injection)
การฉดยาเขาชนใตผวหนง (Subcutaneous Injection)
สนขและแมวมพนทบรเวณชนใตผวหนงมากจงสามารถใชเปนทางในการใหไดทงยาและสารนา โดยเขมทใชจะมชวงเบอรตงแต 18-25 ขนกบปรมาณของยาและสารนาทให ซงเขมทมขนาดใหญมกใชเพอใหสารนาเปนหลก การเลอกขนาดของเขมจงตองคานงถงขนาดของตวสตว ความขนหนดและปรมาณของสารนา ตาแหนงในการใหสามารถใช บรเวณคอ (dorsal cervical) ชวงอก (thoracic) และชวงเอว (lumbar) ได กรณทตองการใหสารนาปรมาณมาก สามารถใหสารนาปรมาณ 10-20 มลลลตรตอนาหนกตว 1 กโลกรมตอตาแหนงได
เทคนค
- จบใหสนขอยในทายน นง นอนควา (sternal recumbency) หรอนอนตะแคง
- ดงหนงของสนขขน ผานเขมเขาไปบรเวณชนใตผวหนง หากการผานของเขมทาไดลาบาก ควรปรบเปลยนตาแหนงปลายเขม เนองจากมโอกาสทเขมจะอยผดตาแหนง โดยผานเขาไปยงชนผวหนงหรอกลามเนอ
- เมอเขมเขาไปอยในตาแหนงทเหมาะสมแลว ปลอยหนงทจบดงไวลงมา เพอใหเกดการคนตวของผวหนง และชวยคงตาแหนงของเขมไว
- กอนเดนยาหรอสารนา ใหดงถอนไซรงค หากมเลอดปนออกมา ใหเปลยนตาแหนงการเจาะใหม
การฉดยาเขากลามเนอ (Intramuscular Injection)
การฉดยาเขากลามเนอสามารถทาไดหลายตาแหนง ไดแก กลามเนอ triceps กลมกลามเนอ quadriceps กลามเนอ dorsal lumbar และกลามเนอ semimembranosus และ semitendinosus โดยเขมทใชในการฉดยาจะผนแปรไดตามขนาดของตวสตวและลกษณะความขนหนดของยา โดยแนะนาใหใชเขมความยาว 1 นวทมขนาดตงแตเบอร 20-25 และเนองจากกลามเนอเปนเนอเยอทมความแนนทาใหสามารถรองรบการสะสมของยาทฉดไดนอย ปรมาตรของยาทฉดใหแกแมวจงไมควรเกน 2 มลลลตร
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
7
และ 3-5 มลลลตร สาหรบสนข สาหรบการฉดยาเขากลามเนอ semimembranosus และ semitendinosus นน มขอควรระวงคอ หลกเลยงการสมผสของปลายเขมกบเสนประสาท sciatic ททอดตวอยดานทายของกระดก femur
เทคนคการฉดยาเขากลามเนอ semimembranosus – semitendinosus
- จบใหสนขอยในทายนหรอทานอนตะแคง
- ผจะทาการฉดยาหนหนาเขาหาสนข กรณสนขอยในทายนใหดานขวาของผฉดอยในทศทางเดยวกบหวของสนข
- ใชมอขางทไมถนด จดแยกกลมกลามเนอทอยดานหลงกระดก femur ใชนวหวแมมอ เปนตวกาหนดตาแหนงกระดก femur โดยกดบรเวณชองทอยทางดานทายของกระดก
- ผานเขมเขาไปในมดกลามเนอ โดยใหแนวทศทางของปลายเขมไปทางดานทายตวของสนข เพอหลกเลยงการสมผสกบเสนประสาท sciatic
- เดนยาจนหมดและถอนเขมออกในทศทางเดม
เทคนคการฉดยาเขากลามเนอ quadriceps
- จบใหสนขอยในทายนหรอนอนตะแคง
- ใชนวหวแมมอเปนตวกาหนดตาแหนง โดยวางไวบรเวณดานขางของกระดก femur
- ผานเขมเขาสกลามเนอ โดยใหปลายเขมและทศทางไปทางดานหนาของกระดก femur
เทคนคการฉดยาเขากลามเนอ dorsal lumbar
- จบบงคบสนขอยในทายนหรอทานอนควาหาตาแหนงกลามเนอ โดยมจดทชวยในการบอกตาแหนง 3 จดคอ 1) การคลาหากระดกซโครงซท 13 2) สวน crest ของกระดก iliac ซงเปนสวนกระดกทนนขนบรเวณสะโพก และ 3) dorsal spinous processes ของกระดกสนหลงสวนเอว(lumbar vertebrae) โดยมดกลามเนอบรเวณสวนเอวนจะเปนแนวยาวขนาบกระดกสนหลงสวนเอวทงซายและขวาททอดตวจากสวนกระดกซโครงซท 13 มายง iliac bone ของกระดกเชงกราน ตาแหนงทใชฉดยาจะหางจากจดแนวกลางนประมาณ 2 นว ซงความหางนอาจแปรผนตามขนาดตวของสนข
- เชดสาลแอลกอฮอลบรเวณทจะฉดยาและรอจนแหง
- ผานเขมโดยปลายเขมทามม 90 องศา กบกลามเนออยางนมนวลและตอเนอง จนสดความยาวเขม ดงนนจาเปนตองเลอกความยาวของเขมใหเหมาะสมกบขนาดของสนขและความหนาของมดกลามเนอ
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
8
- เมอผานเขมเขาสมดกลามเนอจนสดแลว ใชมอขางทไมถนดจบบรเวณสวนหวของไซรงคทตอกบเขมไว
- มอขางทถนดเดนยาดวยอตราเรวประมาณ 1 มลลลตรตอวนาท ทงนความเรวในการเดนยาจะขนกบความขนหนดของยาและความระคายเคองของยานน ๆเมอฉดยาใหจนหมดแลว ถอนเขมออกในทศทางเดม นวดบรเวณทฉดยาเบา ๆ เพอใหยากระจายตว
การฉดยาเขาหลอดเลอด (Intravenous Injection)
วตถประสงคของการใหยาเขาทางหลอดเลอดคอเพอใหสารนาหรอยา ตลอดจนสารชวภาพเขาทางหลอดเลอด โดยมวตถประสงคทงเพอการรกษาและการวนจฉย การใหยาเขาทางหลอดเลอดจะสงผลใหระยะเวลาในการเรมออกฤทธของยา (onset) เกดขนเรว และสามารถใหไดทงในสภาวะทสตวรสกตวและหมดสต จงเปนทางหลกในการใหยาในสภาวะฉกเฉน ขณะเดยวกนกควรหลกเลยงการใหยาเขาหลอดเลอดแกสตวปวยทมปญหาการแขงตวของเลอด โดยตาแหนงหลอดเลอดดาทใชในการใหยาทนยมใชในทางคลนกแกสนขไดแก cephalic vein, lateral saphenous vein และนยมใช cephalic vein, median saphenous vein ในแมวซงจะเปนตาแหนงเดยวกนกบทใชเพอการเจาะเกบเลอด สวนการจดทาของสตวเพอการใหยานนสามารถทาไดหลายทาไดแก จดใหสนขอยในทานง นอนควาหรอนอนตะแคง
การใหยาโดยการปอนใหกน
รปแบบของผลตภณฑยาทผลตขนเพอการใหโดยการกนมดวยกนหลายแบบ ทงรปยาเมด ยาแคปซล ยานาทงแบบยานาเชอม (syrup) และยานาแขวนตะกอน (suspension) การใหยาในรปแบบนมกดาเนนการใหโดยตวผเลยงหรอเจาของ ภายหลงจากทสตวปวยไดรบการตรวจวนจฉยโรคโดยสตวแพทยแลว สาหรบวธการปอนยามขนตอนดงน
การปอนยาเมด
- ใชมอขางหนงกาบรเวณรอบปากบนของสนขแลวดงขนเบาๆ ใหสนขอาปาก
- ใชนวมอของมออกขางหนงซงเปนมอทถอเมดยา กดปากลางของสนขลง
- วางเมดยาบรเวณโคนลน ปดปากสนข พรอมกบดนใหหนาของสนขเงยขน
- ใชมอลบบรเวณคอเพอกระตนใหสนขกลนยา
- เมอสนขกลนจะสงเกตไดจากการทสนขแลบลนเลยปาก
การปอนยานา
- ดดยาตามปรมาณทกาหนดใสในไซรงก
- ดนหนาสนขใหเงยขน
- สอดไซรงกเขาไปบรเวณกระพงแกม พรอมกบเดนยาชาๆ
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
9
การเจาะเกบเลอด (Blood Collection)
การเจาะเกบเลอดเปนกระบวนการหนงในขนตอนการตรวจวนจฉย เพอนาตวอยางเลอดไปใชในการตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ แลวจงนาผลทไดมาประกอบใชในการวนจฉยและรกษาโรค การเจาะเกบเลอดนนสามารถทาไดทงการเกบจากหลอดเลอดแดง (artery) และหลอดเลอดดา (vein) ขนกบวตถประสงคในการตรวจ กลาวคอ การเจาะเกบเลอดจากหลอดเลอดดานนมกเปนวธการททาเปนประจาในคลนก ทงนเพอนาตวอยางเลอดสงตรวจเพอหาพยาธสภาพและความผดปกตของระบบตาง ๆ ในรางกาย ขณะทการเกบตวอยางเลอดจากหลอดเลอดแดงนนจะมขอบงใชเฉพาะเพอ ประเมนการทางานของระบบการหายใจ ประเมนสภาวะกรด-ดางของสตวปวยวกฤต รวมถงประเมนระดบออกซเจนระหวางการวนจฉยภาวะ polycythemia
การเจาะเลอดจากหลอดเลอดดา (venipuncture)
ตาแหนงหลอดเลอดดาทใชเพอทาการเกบเลอดนนมดวยกนหลายตาแหนง คอ
- หลอดเลอดดาทขาหนา : cephalic vein
- หลอดเลอดดาทขาหลง : lateral saphenous vein, medial saphenous vein
- หลอดเลอดดาทคอ : jugular vein
ซงผลขางเคยงทอาจเกดขนภายหลงการเจาะเลอดไดแก การมเลอดออกหรอเกดถงเลอด (hematoma) ทชนใตผวหนงบรเวณทเจาะ และหากการจบบงคบสตวไมเหมาะสม อาจนาไปสการบาดเจบอยางรนแรงทหลอดเลอดได
เทคนคการเจาะเลอด
1) เชดแอลกอฮอลบรเวณเสนเลอดทจะทาการเจาะและบรเวณโดยรอบ ในกรณทเหนหลอดเลอดไมชดแมจะใชการสมผสชวย ใหตดหรอโกนขนบรเวณนนออกกอน
2) ใชมอขางทไมถนดจบบรเวณองเทาของสนขขางทจะเจาะเลอด เพอคงใหขาของสนขเหยยดและอยในลกษณะทเอออานวยตอการเจาะ
3) วางนวหวแมมอขางแนวหลอดเลอดตลอดการเจาะ เพอประคองใหหลอดเลอดอยนง 4) แทงเขมทามม 20-30 องศา กบหลอดเลอด เมอเขมเขาไปในหลอดเลอดแลว (สงเกตไดจาก
การมเลอดเขามาในบรเวณกระเปาะ (hub ของเขม) ทาการดดเกบเลอด พรอมกนนใหผจบบงคบสตวคลายแรงกดทหลอดเลอด
5) หลงการเกบเลอด กดหามเลอดบรเวณทเจาะอยางนอย 1 นาท
เทคนคการจบบงคบสตว: เมอจะทาการเจาะเลอดสามารถจบสนขใหอยในทานง นอนตะแคง หรอหมอบได โดยมเทคนคในการจบบงคบและจบเสนเลอดดงน
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
10
การจบบงคบสนขใหอยในทานงหรอนอนควา
- เปนทาทเหมาะสาหรบการเจาะเกบเลอดจากขาหนา
- จดทาสนขใหอยในลกษณะนงหรอหมอบ
- ผจบบงคบควรยนอยดานหลงของสนข มอขางหนงโอบรอบคอและหนปากของสนขไปดานตรงกนขามกบขาขางทจะทาการเจาะ
- ใชมออกขางหนงจบประคองบรเวณขอศอกและดนใหขาของสนขเหยยดออกไปขางหนา พรอมทงใชนวหวแมมอกดบรเวณหลอดเลอดและบดออกทางดานขาง
การจบบงคบสนขในทานอนตะแคง
- สามารถสาหรบการเจาะเกบเลอดทงจากบรเวณขาหนาและขาหลง
- จบสนขนอนตะแคงกบโตะ หนปลายเทาไปยงดานผทจะทาการเจาะเลอด
- ผจบบงคบอยดานหลงของสนข ใชมอขางทอยใกลกบสวนหวของสนข จบรวบขาหนาทง 2 ขางของสนขไว แลวยกปลายขาขนสงจากพนโตะเลกนอย
- ใชแขนขางเดยวกนกดบรเวณคอเพอใหสวนศรษะของสนขราบกบพนโตะ
- กรณเจาะเกบเลอดจาก lateral saphenous vein ใหใชมออกขางหนงจบขาหลงทอยดานบน โดยการอบบรเวณพบขา (stifle joint) และออกแรงกดเพอใหเหนหลอดเลอด
- กรณเจาะเกบเลอดจาก medial saphenous vein ใหใชมอกดบรเวณแนวเสนเลอดซงทอดตวอยทแนวกลางของดาน median ของขาหลงทอยดานลางดาน
ภาพท 1: สวนประกอบตางๆของเขมฉดยา
ตารช
He
EDsoOx(psoCilit
Fl
ภาพ
รางท 1 แสดงชนดของสารกนแขงตวของเล
eparin
DTA (potassiodium) xalates
potassium, odium, lithiuitrates (sodiuthium)
luorides (sod
พท 2: ทศทา
งรายละเอยดขนการอด
รปแบ(ModAntit
um, Chelcalci
m)
Chelcalci
um, Chelcalci
dium) Chelcalci
คมอกา
งและตาแหน
ของสารปองกบบการทางาน de of action) thrombin
lates um lates um
lates um
lates um
ารฝกงานโรงพ
งของเขมในก
กนการแขงตวขอด
(advantagNontoxic, reversible Best preservatioTemporary
Nontoxic, reversible
Inhibits celmetabolism
พยาบาลสตว
ารใหยาโดยก
ของเลอดและ
ge) (dis
Clumpexpen
on Irrevecells
y Variab
Interfeblood
ll m
Interfeenzym
มหาวทยาลย
ารฉดเขาชอง
ะการนาไปใชใขอดอย
advantages) p WBCs, nsive rsible, shrink
ble effects
eres with d chemistry
eres with me test
เกษตรศาสตร
ทางตางๆ
ในทางคลนก
การนา
(UsCritical measure
k Hemato
Coagula
Coagulablood transfusPreserveblood g
ร บางเขน
11
าไปใช ses) RBC ements
ology
ation
ation,
sions es glucose
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
12
การตรวจรางกายสตว
การตรวจรางกายมวตถประสงคเพอตรวจความสมบรณแขงแรงของรางกาย การทางานของอวยวะตางๆทสาคญ รวมถงตรวจเพอประกอบการวนจฉยภาวะโรคหรอความผดปกตทเกดขน โดยการตรวจรางกายนนโดยทวไปจะเรมจากการซกประวต อาการหรอความผดปกตทอาจเกดขน ตลอดจนความผดปกตทเกดขนในอดต จากนนจงทาการตรวจรางกาย ทงการตรวจประเมนสภาพรางกายภายนอก และการเจาะเลอดตรวจสขภาพ
การตรวจประเมนความสมบรณของรางกายจากสภาพภายนอก
การประเมนความสมบรณของรางกายจากลกษณะภายนอกเปนวธการเบองตนวธหนงทสามารถนามาใชประเมนสภาพความสมบรณของสตว โดยใชการสงเกตดวยสายตาไมตองอาศยเครองมออนๆในการตรวจ ทงนสภาวะของตวสตวทมองเหนจากภายนอก สามารถนามาแยกประเมนเพอบอกความสมบรณไดตามตารางรายละเอยดดานลาง
การตรวจสของเยอเมอก ตรวจสงคดหลงทอาจมตามชองตางๆเชน ชองจมก ชองปากและตา รวมกบการใชเครองมอทเรยกวา สเตทโตสโคป ฟงเสยงของอากาศทผานเขาและออกจากปอด ลวนแตเปนการตรวจประเมนสภาพรางกายสตวทงสน
ตารางแสดงระดบการใหคะแนนสภาพรางกาย (Body condition score)
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
13
นอกจากการตรวจรางกายภายนอกดงทไดกลาวขางตนแลว การตรวจเลอดก เปนการตรวจรางกายอกวธหนงซงทาไดโดยการนาตวอยางเลอดไปตรวจทางหองปฏบตการเพอใหทราบถงคาตางๆแลวนาขอมลทไดรบนนมาแปรผลสขภาพและตรวจหาความผดปกตตางๆ ทงนการตรวจเลอดทนยมกระทาในทางคลนกประกอบดวย
1) การตรวจ Complete blood count (CBC)
ขอมลทไดจากการตรวจ CBC ประกอบดวย
- Total RBC count
- Packed cell volume (PCV)
- Plasma protein concentration
-Total white blood cell count
2) การตรวจการทางานของคาชวเคมทบงชถงการทางานของอวยวะทมความจาเพาะ
การตรวจการทางานของไต
ในการตรวจการทางานของไตทางคลนกจะทาการประเมนระดบของคาชวเคมในเลอด 2 ชนดไดแกระดบ ยเรย (Blood urea nitrogen; BUN)และครตนน (creatinine) ในเลอด สารทง 2 อยางนเปนของเสยทเกดจากการทาลายสารโปรตนในรางกาย ซงตามปกตแลวจะถกกรองผานไตและขบออกจากรางกายผานทางปสสาวะ ถาพบการสะสมของสารทง 2 ชนดนในกระแสเลอดในระดบทสงกวาปกต กสามารถบงชไดวาวาไตทางานผดปกต นอกจากนการตรวจปสสาวะกเปนอกหนงวธทนามาใชเพอประเมนการตรวจการทางานของไต โดยขอมลทไดจากการตรวจปสสาวะประกอบดวย
1) ความถวงจาเพาะ ไตทเสอมจะไมสามารถทาใหปสสาวะเขมขนได เพราะฉะนนคาความถวงจาเพาะจะตากวา 1.015 แมวาจะเปนปสสาวะหลงงดนามา 6-8 ชวโมงกตาม
2) ความเปนกรดเปนดาง ไตทเสอมจะขบกรดออกไดนอย ดงนนปสสาวะจะเปนดางมากกวาปกต
3) โปรตน ซงตามปกตแลวโปรตนในปสสาวะจะมปรมาณนอยมากจนตรวจไมพบ ตรวจพบโปรตนมากกวาปกตจะบอกถงภาวะไตอกเสบหรอมการรวไหล หรอการดดกลบบกพรอง
4) เมดเลอดแดงและขาว ถาเมดเลอดมากจะบอกถงภาวะการอกเสบ แตตองแยกวาอกเสบทไตหรอทางเดนปสสาวะทตากวาไตลงมา คอ ทอไต กระเพาะปสสาวะ หรอทอปสสาวะ
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
14
การตรวจการทางานของตบและทางเดนนาด
การตรวจเลอดเพอประเมนสภาวะของตบ สามารถทาไดโดยการตรวจระดบเอนไซมทมความเกยวของสมพนธกบตบ โดยเอนไซมทนยมตรวจเพอใชในการประเมนการทางานของตบนนแบงไดเปน 2 กลมหลกไดแก
1. เอนไซมกลมทใชเปนดชนบงชวามอนตรายเกดขนตอเซลลตบหรอเซลลตบถกทาลาย เชน ภาวะตบอกเสบ ไดแก เอนไซม ALT(ยอมาจาก alanine aminotransferase) และ AST (ยอมาจาก aspartate aminotransferase) ซงเดมเรยกกนใชชอวา SGPT (Serum Glutamic Pyruvate Transferase) และ SGOT (Serum Glutamic Oxaloacetic Transferase) ซงเอนไซม 2 ตวนจะถกปลอยออกสกระแสเลอดเมอเซลลตบถกทาลายและตายลง รวมถงเมอเกดการอกเสบของตบ (โดยเซลลตบไมตาย) ทาใหเอนไซมนเพมสงขนกวาระดบปกต
นอกจากนเอนไซม AST หรอ SGOT ยงพบไดในเซลลชนดอน เชน เซลลกลามเนอหวใจ เซลลกลามเนอลายของรางกาย ดงนนจงอาจพบสงขนไดในโรคทไมเกยวกบตบเทานน เชน โรคกลามเนอหวใจตายขาดเลอด ดงนนจงกลาวไดวา ALT เปนเอนไซมทมความจาเพาะและเกยวของโดยตรงกบอนตรายตอตบ มากกวา ในภาวะตบเกดอนตรายเฉยบพลน เชน โรคตบอกเสบเฉยบพลนจากไวรส ระดบ ALT และ AST จะสงกวาปกตเปนรอยหรออาจสงถงพนหนวยตอลตรได ในทางตรงกนขามการเกดโรคตบอกเสบเรอรงหรอตบแขง ระดบเอนไซม 2 ตวนมกไมสงมาก ประมาณ 2-3 เทาของคาปกต และการไดรบยาบางชนดอาจมผลเหนยวนาใหเอนไซมทงสองนเพมสงขนกวาระดบปกตไดอกดวย
2. เอนไซมกลมทใชวดการทางานของระบบทางเดนนาดวามการอดตนหรอไม ทงในระดบทอนาดใหญในตบ และระดบทอนาดในตบเลกๆในตบ ไดแก เอนไซม Alkaline phosphatase และ Gamma glutamyl transpeptidese (GGT) เอนไซม 2 ตวนจะสงขนในกรณทมการอดกนทอนาดใหญจากนวหรอเนองอก และการอดกนการไหลของนาดในทางเดนนาดเลกภายในตบจากยา หรอ แอลกอฮอลและเนองจาก alkaline phosphatase สามารถพบไดในอวยวะอน เชน กระดก, รก และลาไส ดงนนการตรวจเอนไซม GGT เสรมจงเปนการตรวจทชวยยนยนวา ระดบ alkaline phosphatase ทสงขนมาจากโรคตบและทางเดนนาด เพราะ GGTจะไมเพมขนในโรคของกระดก รก และลาไส
นอกจากการตรวจระดบเอนไซมทเกยวของกบตบแลว ยงสามารถตรวจการทาหนาทของตบ โดยตรวจ
1. การตรวจหาระดบ albumin ในเลอด เนองจาก albumin สรางโดยเซลลตบ เพราะฉะนนถาตบทางานผดปกต albumin กจะตาลง
2. การตรวจวดระยะเวลาทใชในการแขงตวของเลอดหรอทเรยกวา Prothrombin time (PT) เนองจากในกระบวนการแขงตวของเลอดตองอาศยโปรตนทสรางขนทตบ กรณทตบเสอมสภาพยอมสงผลใหการสรางโปรตนเหลานลดลง ระยะเวลาทใชในการแขงตวของเลอดจงยาวนานเพมมากขน
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
15
3. การตรวจระดบของ Bilirubin ซงเปนสารสเหลองทมอยในนาดในกระแสเลอด ซงตามปกตแลวเมอเมดเลอดแดงเกดการสลายตวจะมการปลอยบลรบนออกมา ตบจะทาหนาทในการกาจดหรอเกบบลรบนออกจากกระแสเลอด ดงนนระดบบลรบนในเลอดจงเปนตวบงชงถงหนาทของตบทดคาหนง เพราะสามารถแสดงถงการเสอมการทางานของตบในการขบออกกระแสเลอดและเปลยนแปลงเพอขบออกสนาด แตระดบบลรบนเปนการทดสอบทไมจาเพาะ บอกสาเหตวานาจะเกดจากอะไรไมไดอยางชดเจน
โรค
ขอบ
1. ส2. ก3. ก
1. ส
บรเหลาผวห
เปนปญMaอยข
ผวหใบหspe
รป
คผวหนงในส
บเขตเนอหา
สาเหตของกาการตรวจประการรกษาเบอ
สาเหตของกา
โรคผวห
1. เชอแเวณวการ สงผายตาแหนง แหนงแบบมหน
2. เชอรนตมๆ คนมากญหาผวหนงทพ
lassezia pacขนรวง คน ผว
3.ปรสตหนงเชน Sarcหนาโดยเฉพecies จะพบท
ปท 1 แสดงตา
สนข
รเกดโรคผวหะเมนสภาพผวงตน
ารเกดโรคผวห
หนงในสนขเกด
แบคทเรย ซงจผลใหเกดแผลและมกมขนรนอง คอ เชอ S
รา มกจะมขนก บางครงอาจพบในสนขไดchydermatisวแดง มกลนส
ตภายนอก ไดcoptes specาะบรเวณรอทบรเวณรกแร
าแหนงของผว
คมอกา
นงในสนข หนงและหาส
หนงในสนข
ดไดจากหลาย
จะทาใหเกดตลอกเสบเปนหวงในบรเวณวStaphylococ
นรวงเปนวงๆ จจะรวมกบกาแก Dermatos (Pityrospoสาบ
ดแก ไรขเรอนcies โดยตาแหอบปาก และ รและขอศอก
หนงทมกพบวจาก Small
ารฝกงานโรงพ
าเหต
ยสาเหต ไดแก
ตมหนองทผวหนองทผวหนงวการรวมดวยccus spp.
ผวหนงตรงการมสะเกดแหophyte หรorum pachyd
ชนดทอยในรหนงทมกพบเกปลายเทา (รขอบของใบห
วการทมสาเหanimal clin
พยาบาลสตว
ก
หนง สนขมกจงตามมาได ซงย เชอสาเห
ลางเรยบสวนหงๆกระจายอรอ ring wodermatis, P
รขมขน เชน Dกดวการจากไรปท 1) ขณและขอเขา (ร
หตมาจากไรขเical techniq
มหาวทยาลย
จะคน ทาใหมงวการอาจมกหตทมกพบกอ
นขอบๆ ของรยทวตว ซงเชorm สวนเ.Canis) จะทา
Demodex sรขเรอน Demะทวการจากรปท 2)
เรอน Demodques)
เกษตรศาสตร
มการกดแทะแารกระจายเปอใหเกดการอก
รอยโรคจะขรชอราทมกพบเชอราจาพวกาใหผวหนงมไ
species และ modex specกไรขเรอน Sa
dex species
ร บางเขน
16
และเกาในปนวงกวาง กเสบของ
ขระ แดงกอใหเกดยสต เชน ไขมนคลม
ทอยบนcies ไดแก arcoptes
(คดลอก
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
17
รปท 2 แสดงตาแหนงของผวหนงทมกพบวการทมสาเหตมาจากไรขเรอน Sarcoptes species (คดลอกจาก Small animal clinical techniques)
4. ความไมสมดลยของโภชนาการ สงผลใหสารอาหารทจาเปนตอการซอมแซมและบารงขนและผวหนงไมเพยงพอ
5. สงกระตนจากสภาวะแวดลอมทอยอาศย เชน ฝนปน จากการตอเตมซอมแซมบาน
2. การตรวจหาสาเหต
การตรวจผวหนงสามารถทาไดโดยใชเทคนกดงตอไปน
การขดผวหนงตรวจ (skin scraping)
วตถประสงคของการตรวจ คอเพอตรวจหาไรขเรอนทผวหนง
ขอบงใช ใชกรณทสนขแสดงอาการขนรวง มสะเกดรงแค หรอมอาการคนรวมดวย
อปกรณทใชในการตรวจประกอบดวย
- กระจกสไลตทสะอาด
- Coverslips
- Mineral oil หรอ glycerin
- ใบมด scalpel blade
- กลองจลทรรศน โดยแนะนาใหใชกาลงขยายตา (40x)
- กรรไกรสาหรบตดขน
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
18
ขนตอนการดาเนนการ
- จมปลายดานมนของใบมดลงบน mineral oil
- กาหนดตาแหนงวการทสงสยทจะทาการขดผวหนงตรวจ ใชมอบบผวหนงบรเวณนนใหยกตวขน
- ขดผวหนงอยางตอเนองจนกระทงมเลอดออกเลกนอย
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
19
- ปายตวอยางทขดไดลงบนสไลต แลวปด coverslip กอนนาไปสองตรวจดวยกลองจลทรรศน
รปท 3: Demodex species (จาก http://www.poopreport.com/Intellectual/demodex.html)
รปท 4: Sarcoptes species
(จาก http://www.marvistavet.com/html/body_sarcoptic_mange.html)
การตรวจหาวการเชอราโดยใช Wood’s lamp
วตถประสงคของการตรวจ คอเพอตรวจหาการตดเชอรากลม Dermatophyte ซงเชอสาเหตหลกทมกพบใหเกดปญหา ไดแก microsporum canis ซงกอโรคในสนข ประมาณ 50-70% และในแมว มากกวา 90 % ของเชอสาเหตทงหมด
ขอบงใช ใชกรณทสนขแสดงอาการขนรวงเปนหยอมวงกลมมขอบเขตชดเจน มสะเกดรงแค หรอมอาการคนรวมดวย
อปกรณทใชในการตรวจประกอบดวย
- Wood’s lamp เปนเครองมอทใหกาเนดแสง ultraviolet โดยม cobalt หรอ nickel filter ตวกรองคลนแสง
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
20
คาแนะนาในการใช
- เปด Wood’s lamp กอนการใชงานอยางนอย 5 ถง 10 นาท - ผทาการตรวจควรสวมถงมอเพอปองกนตนเองจากการตดเชอราทกครง - ทาการสองตรวจวการผวหนงในหองมด
การแปรผลการตรวจ
- กรณทมเชอราเปนสาเหต เมอทาการสองตรวจดวย Wood’s lamp บรเวณวการจะพบการเรองของแสงสเขยวเกดขน
- กรณทการตรวจใหผลเปนบวกแนะนาใหทาการเพาะเชอยนยนการตดเชอราอกครง
3. การรกษา
ภายหลงจากตรวจวนจฉยและทราบสาเหตของการเกดโรคผวหนงแลว ใหทาการรกษาโดยมงเนนการกาจดทาลายสาเหต รวมกบการรกษาตามอาการอยางเหมาะสม
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
21
การทาแผล
หตถการหนงทพบเสมอในการปฏบตงานทโรงพยาบาลสตวไดแก การทาแผล ซงการทาแผลนนแบงออกไดเปน 2 ชนดตามลกษณะของแผลไดแก
1. การทาแผลแบบแหง (dry dressing) ใชสาหรบทาแผลสะอาด แผลปดเชน แผลผาตด แผลทไมมการอกเสบเปนแผลเลก ๆ ทไมมสงขบหลงมาก
2. การทาแผลแบบเปยก (wet dressing) ใชสาหรบทาแผลทมลกษณะเปนแผลเปด แผลอกเสบตดเชอ แผลทมสงขบหลงมาก
การทาแผลในอดมคต (ideal dressing) ควรมลกษณะดงน 1. ทาใหงาย (casy to apply) 2. เหมาะกบอวยวะทบาดเจบ (able to conform to body contour) 3. มนคง (durable) แตยดหยนได (flexible) 4. เหมาะสมกบราคา (cost effiective) 5. สามารถซมซบสงคดหลงไดด ( able to absorb or contain exudate) 6. ไมทาอนตรายตอเนอเยอทงอกขนใหม 7. ไมดนาเกลยดกอใหเกดความมนใจเมอตองปรากฎตอสายตาผอน (acceptable in
appearance)
อปกรณทใชในการทาแผล
1. อปกรณทาความสะอาดแผล ไดแก
- เครองมอทใชในการทาแผล ซงเปนเครองมอปราศจากเชอ ซงประกอบดวย ปากคบทงชนดทมและไมมเขยว (non-tooth and tooth forceps)
- สารละลายทใชในการทาความสะอาดแผล ไดแก นาเกลอลางแผล (0.9% normal saline; 0.9% NSS) และนายาฆาเชอ (antiseptic) ซงนายาฆาเชอทมการใชเพอการทาความสะอาดแผล ประกอบดวย
- 70 % แอลกอฮอล ซงเปนยาฆาเชอทไมไดใชกบแผลโดยตรง เนองจากระคายเคองเนอเยอและอาจมผลทาใหเกดการอกเสบเพมในบรเวณนนไดอกดวย จงมกใชสาหรบเชดทาความสะอาดผวหนงบรเวณโดยรอบแผล โดยยาฆาเชอนสามารถทาลายเชอโรคทผวหนงได โดยมกลไกทาใหโปรตนตกตะกอบหรอแตกสลาย - ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (hydrogenperoxcide) จดอยในกลม oxide ซง สามารถฆาเชอไดโดยการสราง oxidant คอ hydroxyl free radical (-OH) ไปทาลายจลนทรย (microorganism) ใชสาหรบลางแผลสกปรก แผลมหนองหรอลมเลอด ไฮโดรเจนเปอร
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
22
ออกไซดแปรสภาพไดงายจะสลายตวถามสารอนเจอปนหรอถกความรอนและแสงสวาง ดงนนจงควรเกบไวในขวดสชาทมฝาปดแนน - ทงเจอรไอโอดน ซงเปนนายาฆาเชอหนงทสามารถทาลายเชอและใชเพอการทาความสะอาดไดด โดยมผลตอเนอเยอของรางกายนอย เมอทาการเจอจางนายาใหมความเขมขน อยในชวงระหวาง 0.8-1 % จะสามารถใชกบแผลไดโดยตรง - เบตาดน หรอโปรวดน ไอโอดน (betadine, providone-iodine solution) เปนนายาฆาเชอทมความระคายเคองตอเนอเยอและผวหนงนอยกวา ทงเจอรไอโอดน รวมถงใชกบ mucous membrane โดยไมกอใหเกดปฏกรยากบเนอเยอออนและโปรตนในสงคดหลงอนๆอกดวย - นาเกลอลางแผล โซเดยมคลอไรด (sodium chloride, NaCl 0.9% , normal saline) มคณสมบตเปน isotonic กบเซลล ชวยในการกระตนการงอกขยายของเซลลใหมและไมทาลายเนอเยอ
- วสดสาหรบปดแผล ไดแก - ผากอส (gauze dressing) ขนาดตาง ๆ สาหรบปดแผลขนาดเลกและมสงขบหลงเลก นอย - ผากอสหมสาล (top dressing) สาหรบปดแผลทมสงขบหลงจานวนมาก
- วสดสาหรบยดผาปดแผล เมอทาแผลเสรจแลวตองทาใหผาปดแผลอยกบท วสดทใชไดแก
- เทปผาหรอพลาสเตอร ซง สะดวกในการใช หาไดงาย มราคาไมแพง และมความเหนยวตดทน แตมขอเสยคอ กอใหเกดความระคายเคองไดงาย และเนองจากมความเหนยวตดแนน ทาใหมกยดเกาะกบขนและผวหนง เมอตองแกะจงมกเกดแรงดงสงและทาใหเจบมากขน
- Fixomull เปนแผนเทปปดแผลทไมกอใหเกดความระคายเคองหรอเกดปญหาแพเทปกาวหรอเทปเหนยว
ขนตอนการปฏบตสาหรบการทาแผล
1. การประเมนสภาพแผล 2. แกะพลาสเตอรโดยใชมอกดผวหนงลง สวนอกมอแกะพลาสเตอรดงเขาแผล กรณท
ใชพลาสเตอรเหนยวลอกยาก ใหใชสาลชบแอลกอฮอล 70% เชดโดยรอบจะชวยใหการลอกเทปเหนยวทาไดสะดวกขน
3. เปดแผลโดยไมใหมอสมผสแผลและดานในของผาปดแผล พรอมสงเกตลกษณะแผล ขนาด จานวนและสของสงขบหลง เพอจดเตรยมเครองใชในการทาแผลใหเหมาะสม
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
23
4. จดเตรยมพนทและอปกรณทเกยวของกบการทาแผลใหพรอม ผปฏบตงานตองลางมอใหสะอาดและสวมถงมอขณะทาแผลทกครง พงระลกหลกการปลอดเชอ (Aseptic technique)เสมอ
การใหคาแนะนาแกเจาของสตวปวยในการดแลแผล
1. ระวงไมใหแผลถกนา หรอเปยกชน หากแผลชมมากควรพากลบมาตรวจแผลซาอกครง
2. รบประทานอาหารใหครบหมและพอเพยง รางกายจะไดรบ นา โปรตน วตามน และเกลอแร เชน วตามนซ เอ อ เปนตน เพอสรางเนอเยอและเสรมความแขงแรงใหกบแผล
3. หากเกดอาการคนหรอแพพลาสเตอร ควรแจงนายสตวแพทยผดแลเพอบรรเทาอาการและอาจตองใสปลอกคอกนกด เลยรวมดวย เพอหลกเลยงการทา ใหผวหนงรอบแผลชาถลอกเกดการอกเสบตดเชอ ลกลามขยายเปนแผลกวางได
การตดไหม
โดยทวไปการตดไหมจะทาใหวนท 7-10 ภายหลงการผาตด ทงนขนอยกบจดมงหมายในการเยบแผล ตาแหนงแผลและถาปลอยไวนานเกนไปจะทาใหเกดการอกเสบและแผลแยกในภายหลงได วสดทใชในการเยบแผล ไดแก ไหม ดาน ใยสงเคราะหหรอลวด ในการเยบแผลบรเวณ ผวหนงสวนใหญใชดานหรอไหมเยบ ซงหลกในการตดไหมนนมดงน
1. ตรวจสอบคาสงการรกษาของนายสตวแพทยทกครงวามจดประสงคใหตดไหมทกปมเยบ หรอตดออกเพยงบางสวน
2. ไหมทเยบแผลสวนทมองเหนเปนสวนทมการสมผสเชอแบคทเรยทอาศยอยตาม ผวหนงในการตดและดงไหมออกจงไมควรดงไหมสวนทมองเหนลอดผานใตผวหนง และจะตองดงไหมออกใหหมด เพราะถาไหมตกคางอยใตผวหนง จะกลายเปนสงแปลกปลอมและเกดการอกเสบได
3. ขณะตดไหมหากพบวามขอบแผลแยกใหหยดทา และปดแผลดวยวสดทชวยดงรงให ขอบแผลตดกน
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
24
การทาวคซนในสนขและแมว
การทาวคซนเปนการกระตนระบบภมคมกนในตวสตว
ตารางแสดงโปรแกรมการทาวคซนในสนข
ตารางแสดงโปรแกรมการทาวคซนในแมว
อาย ชนดของวคซนทฉด หมายเหต
6 สปดาห - วคซนปองกนโรคไขหดสนข- ลาไสอกเสบตดตอ
- วคซนปองกนโรคหลอดลมอกเสบ
- ฉดในกรณทมความเสยงสงเชน แมสนขไมเคยฉดวคซน หรอ มการระบาดของโรค รวมกบการใหยาถายพยาธ
8 สปดาห - วคซนรวมเขมทซประกอบดวย โรคไขหดสนข, โรคตบอกเสบ, โรคลาไสอกเสบและโรคเลปโตสไปโรซส
ถายพยาธรวมดวย
10 สปดาห - ใหวคซนรวมเขมท 2 ถายพยาธรวมดวย
12 สปดาห - ใหวคซนรวมเขมท 3- วคซนปองกนโรคพษสนขบาครงท 1
- การพจารณาทาวคซน 2 หรอ 3 เขม ขนกบปจจยเสยงของสตวแตละตว และ ขนอยกบดลยพนจของสตวแพทย
6 เดอน -วคซนปองกนโรคพษสนขบาครงท 2
อาย ชนดของวคซนทฉด หมายเหต
8 สปดาห - วคซนปองกนโรคไขหดแมว - ทาการถายพยาธรวมดวย
10 สปดาห - วคซนปองกนโรคมะเรงเมดเลอดขาวในแมว
- ทาการถายพยาธรวมดวย
12สปดาห - วคซนปองกนโรคไขหดแมว เขมท 2- วคซนปองกนโรคพษสนขบา เขมท 1
- ทาการถายพยาธรวมดวย
14 สปดาห - วคซนปองกนโรคมะเรงเมดเลอดขาวในแมวเขมท 2
16 สปดาห - วคซนปองกนโรคชองทองอกเสบตดตอในแมว เขมท 1
- วคซนชองทองอกเสบเขมท 2 ใหทาซาโดยหางจากครงแรก 2 สปดาห
6 เดอน - วคซนปองกนโรคพษสนขบาเขมท 2
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
25
ขอควรรดานศลยกรรม
การเตรยมตวสตว กอนการทาศลยกรรม
ในกระบวนการ การทาศลยกรรม สตวทเขารบบรการ มทงเพอการรกษา และ หรอ เพอตกแตง รวมทงการทาศลยกรรมเพอควบคมประชากร และ เพอปองกนปญหาสขภาพทอาจจะเกดตามมาไดภายหลงใน อนาคต อาทเชนการทาศลยกรรม ทางกระดกบางชนด โดยขบวนการตางๆทเกดขน ภายในหนวยศลยกรรม ในสวนการเตรยมตวสตว มกมการใชยารวมดวยเสมอไมวาจะเปนยา ททาใหสตวงวงซม หรอแมกระทงยาททาใหหมดความรสก
โดยการทาใหหมดความรสกแบงออกเปนการระงบความรสกแบบเฉพาะสวน ( regional anesthesia) เชนการฉดยาชา เขาไปบรเวณขางเคยงเสนประสาทโดยยาชาจะไปขดขวางการนากระแสประสาทไปทสมอง ทาใหความรสกตงแตสวนลางหลงจากเสนประสาทหมดไป และการระงบความรสกทงตว (General anesthesia) โดยการใชยาทมผลทาใหสตวหมดความรสกทงตว ซงไมสามารถตอบสนองตอการกระตนดวยความเจบปวดทไดรบ
ขอบงชในการใชยาสลบ
1. การควบคมสตว
‐ เพอการตรวจวนจฉย(เพอ การทา X-ray, CT scan,ultrasound, MRI เปนตน)
‐ การทาความสะอาด เชน การตดขน ตดเลบ ในกรทไมสามารถ ทาไดในถาวะมความรสก
‐ การทาหตถการ (เขาเฝอก การทาแผล การสวนปสสาวะ เปนตน)
‐ การเคลอนยายสตว
‐ การจบสตวปา
‐ การควบคมการหายใจ
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
26
2. วางยาสลบเพอการผาตด เพอใหสตวปวยลดความเครยด ไมไดรบความเจบปวดและไมเคลอนไหวขณะผาตด
3. ควบคมภาวะชก 4. การทาเมตตาฆาต
การเตรยมตวเพอการวางยาสลบ
การตรวจรางกายสตวกอนการวางยาสลบ
1. การตรวจรางกายทวไป
- Body Condition Score (อวน หรอ ผอม) - Hydration (ภาวะการสมบรณนา ของรางกาย เชน ถาแหงนาจะทาใหมปญหาแรงดนโลหตตา) - Body Temperature (ปกต 100.5-102.5 *F โดยขนกบกจกรรมของสตว กอนหนานน) - Pregnancy (สตวมความเสยงมากขน ในกรณตงทอง) 2. การตรวจระบบหวใจและหลอดเลอด - Heart Rate คาปกต ของสนข 80-150 ครงตอนาท ของแมว 110-200 ครงตอนาท แปลผนตาม สขภาพ ขนาดตว และสงกระตน
- Capillary Refill Time (CRT) คอการไหลเวยนแทนทของเลอด ไมควรนอยเกน 3 วนาท
3. การตรวจระบบทางเดนหายใจ
- อตราการหายใจ คาปกต ในสนข 10-30 ครงตอนาท ในแมว 25-40 ครงตอนาท
- ทาทางการหายใจ หายใจลก หรอ ลาบาก หรอ หายใจดวยชองทอง
- มนามกหรอหายใจเสยงดงหรอไม
4. การตรวจสเยอเมอก
- เยอเมอกสชมพ บงถงภาวะปกต
- เยอเมอกสซด บงบอกถงถาวะ โลหตจาง ความดนเลอดตา
- เยอเมอกมวงคลา บงบอกถง ถาวะรางกายขาด O2
- เยอเมอกแดง บงบอกถงภาวะเสนเลอดมการขยายตว หรอเลอดคง
- เยอเมอกเหลอง บงบอกถงภาวะ ดซาน( Jaundice)
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
27
การตรวจระบบเบองตนเปนการตรวจพนฐานทมความจาเปนเพอประเมนสขภาพสตวแบบคราว เมอตองการการตรวจแบบเฉพาะเจาะจงใหตรงกบ ภาวะปญหามนาวทางการตรวจแยกและลงรายละเอยดอนๆ ตอจากนนเชน
‐ การตรวจการทางานของตบ และ ระบบนาด โดย ตรวจเลอด และ สของเยอเมอ
‐ การตรวจระบบไตและทางเดนปสสาวะ โดยการตรวจเลอด และ ตรวจปสสาวะ
‐ การตรวจระบบทางเดนอาหาร โดยสอบประวต การกนและการขบถาย
‐ การตรวจระบบประสาทและอวยวะรบร โดยการตรวจถาวะความรสกตว มประวตทางระบบประสาททงสวนกลาง และ สวนปลาย
‐ การตรวจระบบผวหนง ทบงถงภาวะโรคทางระบบ หรอ ปญหาเฉพาะท
‐ การตรวจระบบกลามเนอและกระดก ตรวจถงภาวะ การทางานปกต ฝอลบ หรอ หกของกระดก
**** ขอมลสขภาพรางกายของสตวจะเปนองคประกอบในการตดสนใจเลอกใชยา นาสลบและยาสลบทเหมาะสม รวมถงการปองกนปญหาแทรกซอนทอาจเกดขนไดจากการวางยาสลบ และการทาศลยกรรม
การวางยาสลบ
การประเมนความเสยงการวางยาสลบ เกดขนหลงจากมการแบง Patient Physical Status ดวย ASA score
Class 1 Excellent สตวปวยปกต ไมพบปญหาโรค เชนสนขอาย 4 ปสขภาพด มาทาหมน
Class2 Good สตวปวยทมปญหาทางระบบเลกนอย เชน สนขโลหตจางเลกนอย สนขอวนมาก สนขแก
Class3
Fair สตวปวยทมโรคทางระบบรนแรง ทาใหจากดการทางาน เชน ปญหาการทางานของลนหวใจ โลหตจางรนแรง
Class4 Poor สตวปวยทางระบบอยางรนแรง ซงอาจสงผลตอชวตสตว เชนสตวหอบ มลมในชองอก ปญหาโรคหวใจรนแรงทมอาการชดเจน
Class5 Moribund สตวปวยใกลเสยชวต โดยมโอกาสเสยชวตไดภายใน 24 ชม แมไดรบการแกไข เชนเลอดออกจากอวยวะภายใน
E Emergency ภาวะฉกเฉน ใหเขยนเพมเตมในกรณทม ภาวะแทรกซอนเกดขนใน class ตางๆ
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
28
ยาทใชในการวางยาสลบ
- Pre-anesthetic medication คอ ยาทใหกอนการ นาสลบโดยมหลากหลายชนด การเลอกใชขนอยกบจดประสงค และความเหมาะสมกบ สขภาพสตว โดย สวนใหญพจารณา ใหเพอจดประสงค การทาใหสตวสงบลง และ เพอการใหยานาสลบทปรมาณนอยลง
- Anesthetic medication (ยานาสลบ) คอ ยาเหนยวนาใหสตวหมดสต จนอยในภาวะหมดความรสก โดยมยาทใชหลากหลายชด แตสวนมากมกแบงตามระยะเวลาการออกฤทธ
กลมยา ระยะเวลาออกฤทธ ตวอยางยา
Ultrashort 5-15 นาท Thiopental ,Methohexital Short 45-90 นาท Pentobarbital
Intermediate 2-6 ชม. SecobarbitalLong 8-12 ชม. Phenobarbital
1. Analgesic คอ การใหยาเพอบรรเทาอาการเจบปวดกอนการทาศลยกรรม โดยมการใหยามากกวา หนงชนด และใชวธการบรหารยามากกวาหนงวธรวมกนเพอใหเกด ผลดทสดหลงการผาตด
2. antibiotic prophylactic คอ การใหยาปฏชวนะกอนการผาตด เพอลดโอกาสการปนเปลอนจนมการตดเชอหลงการผาตด หรอทาหถการ
3. Maintenance gas คอ การใชกาซดมสลบเพอคงระดบการสลบใหอยในระดบทสามารถ ทาการผาตด หรอ ทาหตถการได โดยไมมความรสก หรอ ระดบความสลบในระดบทตองการ กาชท นยมให คอ halothane , Isoflurane , Sevoflurane
แตในบางกรณสามารถเลอกใหกาชเปนการเหนยวนาการสลบได
4. สารนาทดแทน สารนาทใชมจดประสงคเพอ ทนแทนปรมาณของนาในรางกาย ทดแทนปรมาณอเลคโตไลททศนยเสย มหลากหลายชนด โดยเลอกใชตามจดประสงค และ ความตองการของสตวปวย
ชนดของแผลผาตด
1. Clean wound คอ แผลผาตดทวไป ทไมเกยวของกบทางเดนอาหาร ทางเดนหายใจ ทางเดนปสสาวะ การดแลแผลจะทาเมอพบปญหาขางเคยง โดยทวไปแลวสามารถปดแผลไว จนแผลหายได
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
29
2. Clean- Contaminated wound คอ แผลผาตดทเกยวของกบทางเดนอาหาร ทางเดนหายใจ ทางเดนปสสาวะทพบวา ระหวางการผาตดเกดปญหาปนเปอนเลกนอย การดแลแผลควรตองตดตามลกษณะของแผลในชวง 3-5 วนเพอ เฝาระวงการตดเชอ
3. Contaminated wound คอ แผลผาตดทเกยวของกบทางเดนอาหาร ทางเดนหายใจ ทางเดนปสสาวะทพบวาระหวางการผาตดพบปญหาการปนเปลอนอยางชดเจน หรอ แผลสดทเกดขนภายใน 4-6 ชม. การดแลแผลควรดแลอยางใกลชด สงเกต การเปลยนแปลง ทกวน
4. Dirty wound คอ แผลผาตดทเกยวของกบการฉกขาดของ ทางเดนอาหาร ทางเดนปสสาวะ แผลทเกดขนมากกวา 6 ชม. และพบสงสกปรกปนเปลอนบรเวณทเกดแผล การดแลแผลควรดแลอยางใกลชด สงเกต การเปลยนแปลง ทกวน
5. Infection wound แผลตดเชอ ทพบหนอง และ เนอเยอเปอยเนา การดแลแผลควรดแลอยางใกลชด สงเกต การเปลยนแปลง ทกวน กรอปกบตองกาจดของเสย และ ลดจานวนเชอโรคบรเวณแผลทกวน หรอ อาจจะมากกวาหนงครงตอวน เมอมความจาเปน แผลชนดนไมแนะนาใหมการเยบปด จนกวาจะควบคมการตดเชอได
Wounds
บาดแผล หมายถง การไดรบบาดเจบทางกายภาพ ใดกตามจะโดยจากการกระทา หรอเปนโดยอบตเหต แลวกอใหเกดความเสยหาย การฉกขาด หรอ ขาดความตอเนองของลกษณะปกตทางกายวภาคของอวยวะในรางกาย โดยเฉพาะในสวนของผวหนงเนองจากเปนสวนทปกคลมอยภายนอกรางกาย
ขบวนการหายของแผลสามารถแบงออกได 3 phases
1. Inflammatory phase กระบวนการอกเสบเปนกระขวนการตอบสนองของรางกาย เพอตอบสนองตอการไดรบบาดเจบ
ของเนอเยอซงเพอใหเกดการปองกนการเสยเลอด โดยมกระบวนการทางเคม ททาใหเกด Classical sing คอ ปวด รอน บวม แดง โดยเกดขนทนท หรอ ภายในหานาท นานจน 6 วน โดยขนอยกบความรนแรง และปญหาแทรกซอน
2. Proliferative phase กระบวนการในระยะน คอ จะเกดการสรางทดแทน ทง neovascularization , fibroblast
migration , metrix synthesis และ การเกด Epithelialization ความสมบรณนน ไมสามารถไดแนนอน เพราะขนกบขาดของบาดแผล และสงแวดลอมรอบๆ แผล โดย ปกต จะเกดขนในวนท 2 ถงวนท 14 หลงไดรบบาดเจบ
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
30
3. Remodeling phase ในระยะจะมการเพมแรงตงแผล อยางตอเนองใชระยะเวลา ตงแต 7 วน ถงหลายป ขนอยกบ
ปญหาแทรกซอนหรอ ปญหาตอเนองจาก สองกระบวนการแรก หมายเหต : กรณแผลผาตดทเปนแผลชนด clean wound มกจะตดไหมใน phage น
การเขาเฝอกและการพนขาในสตวเลยง
มจดประสงคเพอ
1. เพอลดการเคลอนไหว เคลอนทของกระดกและขา ทพนและใสเผอก
2. ปองกนการเลย การกด การแทะแผล
3. เพอลดบวมในบรเวณทพน
4. เพอใหแผลอยในสะอาด และลดการปนเปอน
ตวอยางการพนขา และการใสเผอกทพบไดบอย อาทเชน
1. Soft bandage
เปนการพนขาทใชเยอะและพบมากทสด มกใชในกรณ เพอปองกนไมใหสนข แทะแผล เพอใหแผลสะอาด ลดการบวมอกเสบของแผล ซงวธการทใช คอ Modity Robert-Jones Bandage
วธและอปกรณทใช คอ - ใชเทปเหนยว ยดตดกบ ขน หรอ ผวหนงในบรเวณทแหง สะอาด โดยปลอยชายยาวสก
เลกนอย - ใชสาลมวนพนเรมจากปลายเทาโดยใหชายสาลทบกนกบสวนทพนไวกอนอยางนอย 50 %
โดยอาจจะพน 3 – 5 รอบ - ใชผากอชมวนมนทบลงไปบนขาทพนสาลแลว โดยลกษณะการพนทาเชนเดยวกบการพนสาล
โดยใชแรงพอประมาณ เรมจากปลายขาไปตนขา อาจจะพน 3- 5 รอบ - ใชชายเทปเหนยวทปลอยไวตงแตครงแรก ตลบกลบมาปดยดกบชนของ ผากอชทพนแลว - ชนสดทายใช ผายด พนในลกษณะเดยวกนกบทกชน แรงทออกสมาเสมอกน หลงจากนน
ตกแตงขอบการพนขาใหแนนหนาสวยงาม
2. cast (การใสเฝอก)
แนะนาใหใชกบการใสเพอประคอง หรอจากดการเคลอนทขาและกระดก โดยอปกรณเผอกทใชมหลายชนด แตคณลกษณะทดควรแขงแรงและเบา การใสเผอกเพอบงคบกระดก แนะนาใหใชในกรณกระดกแตก หรอหกแบบไมยายตาแหนงเกน 50%
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
31
ขนตอนเรมตนดวยการพน Soft bandage ขางตนแตกอนทจะพนดวยผายด ตองใสอปกรณเผอกประครองโดยรอบขานนกอน ตอจากปรบเผอกใหมรปราง เหมอนขาปกต ไมใสตรงๆนนจงพนตอดวยผายด เพอใหกระชบ สวยงาม
หลงจากยดดวยเทปเหนยว พนดวยสาล พนดวย กอช
การใส Thermoplastic cast
หลงการใส Cast ขาหนา
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
32
รปรางของการดาม ทเหมาะสม
4. splint (การดาม)
แนะนาใหใชกบการใสเพอประครองปญหาของเนอเยอออน หรอกระดกแตกในสตวขนาดเลก หรอกระดกแตกสวยปลายของเทา ( Metacarpal หรอ Metatasal fracture)
ขนตอนเรมตนดวยการพน Soft bandage ขางตนแต กอนทจะพนดวยผายด ใหพจารณาวางแผนดาม (แผนดาม มทง โลหะ พลาสตก ไม หรออปกรณสงเคราะหตางๆ) กอน ตอจากปรบเผอกใหมรปราง เหมอนขาปกต ไมใสตรงๆนนจงพนดวยเทปเหนยวและตอดวยผายด เพอใหกระชบ สวยงาม
การยดเทปเหนยวกบขาสนข
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
33
การพนสาล
การพนผากอช
การเกบชายเทปเหนยวตอจากการ พนผากอช
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
34
การใส thermoplastic splint
การพนดวยผายด
เอกสารอางอง
- นรศ เตงชยศร.2552.คมอการวางยาสลบในสนขและแมว
- สณ คณากรสวสด.เอกสารประกอบการสอนวชาคลนกปฏบต รายวชาพนฐานศลยกรรมทางสตวแพทย
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
35
ขอควรรดานสตวเลยงพเศษ
สพ.ญ. ทกษอร ดวงอไร
Rodents: biology and husbandry
บทนา
สตวฟนแทะจดเปนกลมทใหญทสดในตระกลสตวเลยงลกดวยนานม โดยมประมาณ 2,277 ชนด คาวา Rodent มาจากภาษาละตน rodere หมายถง to gnaw (แทะ) โดยลกษณะสาคญของสตวฟนแทะคอม elongated chisel-shaped incisors สตวฟนแทะชนดตางๆจะมชววทยาในสงแวดลอมทแตกตางกน พบไดวาอาศยอยตงแตในแถบทะเลทรายจนถงปาดบชน โดยมการปรบตวอาศยอยในธรรมชาตแตกตางกนไปซงบางชนดปนไตบนตนไม บางชนดสามารถวายนาได และบางชนดขดรอยในโพรง เปนตน พฤตกรรมการออกหากนของสตวกลมนแตกตางกนดวย เชน หากนกลางวน ออกหากนกลางคน เปนตน
ลกษณะทางกายวภาค
ในกลมสตวฟนแทะสามารถพบนาหนกตวตงแต 20 กรมไปจนถง 1 กโลกรม สตวฟนแทะทมขนาดใหญทสดคอ Capybara มนาหนกตว 30-50 กโลกรม แมวาสตวฟนแทะตางชนดกนจะมถนทอยอาศยแตกตางกนไปตามสภาพภมประเทศแตมกมโครงสรางของลาตวทคลายคลงกน โดยทวไปมกมขนาดลาตวทมขนาดเลก ชวงขาสน ลกษณะหางแตกตางกนไปตามการปรบตวเพอการใชงานและเพอทรงตว เชน หางของบเวอรมลกษณะแบนชวยในการวายนา เปนตน สตวฟนแทะจะไมมตอมเหงอในการระบายความรอน โดยทวไปมกเปน omnivore ลกษณะฟนเปน Chisel-shaped incisor teeth สตรฟนแตกตางกนไปตามกลม เชน Muridae (ratและmice) : 1,0,2-3/1,0,0,2-3 Sciuridae (tree squirrels) มสตรฟน คอ 1,0,2,3/1,0,1,3 เปนตน ลกษณะของฟนในสตวฟนแทะเปน Heterodent คอมรปรางหลากหลายแตกตางกน ฟน Insicor ไมม anatomical root แตม apical pulp โพรงฟนเปดออกทาใหฟนเจรญงอกยาวตอเนอง (elongated teeth) ประโยชนของ incisor นเพอไวกดแทะตามนสยของสตวในกลมน บรเวณชวงวางระหวาง insicor กบ molar เรยกวา diastema สวน cheek teeth เจรญยาวขนเรอยๆไดในกลม Cavidae, Chinchillidae และ Hydrochaeridae ตางจากกลม Sciuridae (กระรอก) และ Muridae (หน)ท cheek teeth เปน rooted teeth (ฟนไมเจรญงอกยาวขน) กระดกกรามและการเคยวอาหารในกลมสตวฟนแทะเปนแบบ rostrocaudal gliding ในบางชนดม cheek pouch สาหรบขนยายอาหาร เชน หนแฮมสเตอร ในสตวฟนแทะไมสามารถอาเจยนหรอสารอกไดเนองจากมกลามเนอรอยตอระหวางหลอดอาหารสวนทายและกระเพาะอาหารทแขงแรง
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
36
ระบบทางเดนอาหารของสตวฟนแทะมกม caecum ขนาดใหญเพอยอยเซลลโลสดวยแบคทเรย โดยเฉพาะในกลม Herbivore เชน Beavers และ Capybaras เปนตน สวนพวก omnivore มกระเพาะเดยว ลาไสเลก และสวน colon หรอ caecumทเจรญดเพอหมกยอยเยอใยพช
พฤตกรรมการกนอจจาระกลบเขาไป ( Coprophagy) พบไดในสตวฟนแทะบางชนด โดยมจดประสงคหลกสองประการ คอ เพอนาแบคทเรยกลบไปชวยยอยในทางเดนอาหาร และเพอนากรดอะมโน วตามนบ และวตามนเค ดดซมกลบเขาไปในทางเดนอาหารอกครงทลาไสเลก
หน (mice and rats)
มกใชหนในกลมนเพอการทดลองทางหองปฏบตการ แตพบวามผนามาเลยงเปนสตวเลยงและขายตามรานคาสตวอยบอยๆ หน miceโตเตมทนาหนกอยท 30 กรม มกไมทาอนตรายผจบแตจะไตอยางวองไว จงควรระวงอบตเหตรวงหลดมอ เพศเมยมกดรายนอยกวาและมกลนตวนอยเมอเทยบกบเพศผจงนยมเลยงเพศเมยมากกวา สวนหน rat มความฉลาดและสนใจสงแวดลอมสงจงเหมาะตอการเปนสตวเลยง มกเลยงใหเชองและฝกได แตตองระวงปญหาโรคอวนและโรคระบบทางเดนหายใจ ในสวนผวหนงมกพบปญหาปรสตภายนอกได และหากสภาพขนแยอาจแสดงถงการปวยอนๆททาใหสภาพรางกายทรดโทรมได ในหนมกจะพบโรคเนองอกอยบอยครง ไดแก Mammary adenocarcinoma และ fibrosarcoma มกเจรญขนไวและแตกเปนแผลอยบอยครง เพศเมยเปน polyestrus มชวงเปนสดทก 4-5 วน และระยะตงทองท 19-21 วน
ขอมลทวไปของหน mice Life span 2 ปBody weight
Adult male Adult female
20-40 g. 25-40 g.
Pulse and respiration Normal heart rate Normal respiratory rate
325-780 beats/min 40-80 breaths/min
ความตองการอาหารและนาอาหาร นา
>15 g/100g body weight/day >15 cc/100g body weight/day
Puberty females Breeding initiation males Breeding initiation females
28-40 days50 days 50-60 days
Female reproduction cycleEstrus cycle Gestation length Litter size Young production
4-5 days 19-21 days 10-12 8 months
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
37
การจดการการเลยงสาหรบหน mice และ rat
การเลอกภาชนะทเลยงควรเลอกททาความสะอาดไดงายและไมเสยงตอการทหนจะมดออกได ระวงการทหนจะแทะกรงทเลยงอยบอยครง การดแลทเลยงตองทาความสะอาดกรงสมาเสมอเนองจากมกจะมการสะสมของกลนปสสาวะทหนขบถายออกมา ควรระบายอากาศทเลยงไดเปนอยางดเพอลดการสะสมของแอมโมเนย ภาชนะทเลยงควรมขนาด 12-15x 12-15x6 นว สวนหากเลยงดเพศเมยทเลยงลกอยควรเพมขนาดของกรงอก 2-3 เทา ภายในกรงควรจดภาชนะใหอาหารและนา รวมถงอปกรณออกกาลงกายและสถานทไวใหหนไดหลบซอนตวเพอใชเปนทนอนหลบในชวงเวลากลางวน ไมควรเลอกไมสนมาเปนสวนประกอบของภาชนะทเลยงและอปกรณเพราะมนามนระเหยทอาจระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจของสตว ไมควรใชผาเปนวสดปรองเพราะอาจเกดอบตเหตเสนดายพนขาหรอเทาทาใหกระดกหกหรอเกดเนอตายได ควรเปลยนวสดปรองอยางนอยมากกวาสปดาหละสองครงเพอลดกลนและปญหาการสะสมเชอโรคตางๆ อณหภมทเลยงประมาณ 65-85 F สวนความชนอยท 30-70 % เนองจากอปนสยหวงถนควรเลยงอยตวเดยวเพอไมใหเกดปญหาการทะเลาะและทารายรางกาย
อาหาร
หากใหแตกลมเมลดธญพชเพยงอยางเดยวอาจทาใหหนเกดปญหาขาดสารอาหารได ควรเสรมผก และผลไมรวมดวย อาหารเมดทวไปควรมโปรตนสงกวา 14% จงจะเหมาะสม
แฮมสเตอร (Hamsters)
แฮมสเตอรจดอยใน family Muridae ม 24 สายพนธทงในเอเชยและยโรป Golden hamster มขนาดใหญทสดในกลมแฮมสเตอร คอนาหนก 120 กรม สวนชนดอนๆทนยมเลยง ไดแก Chinese hamster และ Siberian หรอ dwarf hamster แฮมสเตอรเปนสตวหากนกลางคน หากอณหภมสงเกนไปจะทาใหแฮมสเตอรเกดความเครยดได และทอณหภม 5 C แฮมสเตอรจะจาศล
แฮมสเตอรมหางทสน กระพงแกมสามารถขยายขนาดไดเพอไวขนยายอาหาร Chinese hamster มกกาวราว ชอบอยสนโดษ มกหาอาหารชวงกลางคน มนาหนกตว 30-35 กรม ในเพศผจะมขนาดตวทใหญกวาเพศเมย สวน Dwarf hamster จะมนาหนกตวเฉลยท 40 กรม มกไมกาวราวเมอเทยบกบสายพนธอนๆ
แฮมสเตอรม Sebaceous “hip” gland บรเวณสวาปทงสองดานเพอใชแสดงความเปนเจาของของถนของตน และกระตนพฤตกรรมการผสมพนธ ตอมนเปนวงสนาตาลดาปกคลมดวนขน ในเพศผตอมจะมขนาดใหญกวาเพศเมย
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
38
ขอมลทวไปของแฮมสเตอร
Life span เฉลยท 18-24 เดอนBody weight
Adult male Adult female
87-130 g. 95-130 g.
Pulse and respirationNormal heart rate Normal respiratory rate
310-471 beats/min 38-110 breaths/min
ความตองการอาหารและนาอาหาร นา
8-12 g/100g body weight/day 8-10 cc/100g body weight/day
Breeding initiation malesBreeding initiation females
70-98 days42-70 days
Female reproduction cycleEstrus cycle Gestation length Litter size Weaning age
4 days 15-16 days 5-9 20-25 days
การจดการการเลยงสาหรบแฮมสเตอร
ภาชนะทใชเลยงสาหรบแฮมสเตอรควรเลอกททาความสะอาดไดงาย มนาหนกเบา ชวงฐานเปนกระบะพลาสตกเพอใหสามารถใสสงปรองได ควรเลอกภาชนะทระบายอากาศไดด ใหนากนจากขวดและตรวจสอบอยเสมอวาไมรวหรออดตน ในกรงทเลยงมภาชนะสาหรบใหอาหาร นอกจากนยงควรมกงลอสาหรบออกกาลงกาย พบวาแฮมสเตอรเพศเมยสามารถวงจกรไดระยะทาง 10 กโลเมตรตอคน ขนาดภาชนะทเลยงควรมพนทเทากบ 20x20x6-10 นว ไดรบชวงแสงท 12 ชวโมง อณหภมสภาพแวดลอมทเหมาะสมคอ 18..3-21.1 C สาหรบโตเตมวย และ 21.6-23.8 Cสาหรบแฮมสเตอรวยเดก
วสดปรองพนกรงอาจทามาจากกระดาษรไซเคล ซงขาวโพด ไมโอค ไมสน เปนตน ควรแยกเลยงกรงละตวเนองจากแฮมสเตอรไมใชสตวสงคมจงควรแยกเลยงตวเดยวจะเปนการดทสด
อาหาร
แฮมสเตอรสวนมากมกเปนสตวกนพชแตพบวาอาจกนแมลง กบ ลกหน และนกขนาดเลกๆได อาหารตามธรรมชาตไดแก ผก เมลดพช ถวและผลไม เปนตน จงไมควรใหแตเมลดพชเพยงอยากเดยวเพราะอาจทาใหเกด osteoporosis ได แฮมสเตอรมกจะเกบสะสมอาหารเอาไวในวสดปรอง
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
39
ความตองการอาหารของแฮมสเตอรตอวนเฉลยเทากบ 12 กรม และนา 10 มลลลตร ตอนาหนก 100 กรม และเชนเดยวกบกระตายท แฮมสเตอรมพฤตกรรม coprophagic หลงคลอดได 7 -20 วน ลกแฮมสเตอรสามารถกนอาหารไดเอง
Guinea pigs (หนแกสบ หนขวญ หนพก)
หนแกสบ (Guinea pigs, Cavia porcellus ) จดอยใน family Caviidae และอนดบ Rodentia มถนกาเนดบรเวณเทอกเขาแถบอเมรกาใตมากกวา 3,000 ป หลงจากมการนามาเลยงเปนสตวเลยงจงมการเพาะสายพนธขนมาอยางหลากหลายลกษณะตงแตความยาวของขนและสขน สายพนธโดยทวไป ไดแก American มขนสนและเรยบ Abyssinian ขนสนแตขดมวน และ Peruvian มขนยาวตงแต 15 ซม.ขนไป อปนสยของแกสบมกจะเชองและสภาพ ตามธรรมชาตมกอาศยอยรวมเปนกลม ประมาณ 5-10 ตว ในโพรง เมอมภยมกไมตอสแตจะหนหรอหยดนงกบท แกสบไมชอบทจะเปลยนสภาพแวดลอมหรออาหาร มกปฏเสธอาหารชนดใหมๆถาไมเคยไดรบตงแตแรก หากมการดแลการจดการการเลยงและอาหารทเหมาะสมมกจะไมพบอาการปวยใดๆ
โดยทวไปหนแกสบจะมขนาดลาตวกวางและชางขาสน เทาหนามสนว และเทาหลงมสามนว หางสนหรอไมมหาง ใบหมขนขนบางๆ ตวโตเตมวยมนาหนกในชวง 700-1,200 กรม โดยเพศผมขนาดใหญกวาเพศเมย อายขยเฉลยอยท 5-7 ป ตอม sebaceous gland รอบทวารหนกจะทาหนาทสาหรบการกาหนดอาณาเขต ในเพศผอายมากจะพบสงคดหลงสะสมทผวหนงในบรเวณนนทาใหขนบรเวณนนเหนยวและเปยกชน อาจทาความสะอาดดวยการเชดลางออก
ฟนของหนแกสบเปน Aradicular hypsodont คอฟนทกซม crown ทยาวและเปน opened root Maxilla กวางกวา mandible ทาใหเกดการสบของฟนกรามแตกตางจากสตวฟนแทะอนๆ สตรฟนของหนแกสบ เทากบ 2( I1/1,C0/0, PM 1/1 M3/3)=20 ฟนหนาบนจะสนกวาฟนลาง มชองปากแคบจงตองใชเครองมอในการสองตรวจ บรเวณระหวาง Incisor และ cheek teeth เรยก Diastema
กระเพาะอาหารของหนแกสบจะมเฉพาะ granular part เทานนตางจากในแฮมสเตอรทมสวน nongranular part ดวย ลาไสเลกอยดานขวาสวน Caecumจะอยตรงกลางคอนไปดานซาย Caecumมความยาว 15-20 ซม.และบรรจ 65% ของอาหารทงหมดในทางเดนอาหาร เวลาทอาหารเคลอนตวในทางเดนอาหาร (GI transit time )อยท 20 ชวโมง เชนเดยวกบกระตายทแกสบจะมการผลต coprophagy หรอทเรยกวา cecotrophy โดยกมกนจากรทวารหนก แตในตวทอวนมากอาจกมกนจากพนกรง ในแกสบทยงไมหยานมจะกน cecotroph ของแม หากไมไดรบ coprophagy ยอมทาใหแกสบเกดความเจบปวยขนไดเนองจากขาดสารอาหารจาพวกวตามน และกรดอะมโน ชนดของแบคทเรยในทางเดนอาหารมกเปนแกรมบวกเชนเดยวกบในกระตาย
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
40
เมอแกสบเขาสวยชรามกพบปญหาอจจาระตนในชวงทวารหนกเนองจากกลามเนอหยอนตวลง แกไขปญหาดวยการชวยนวดออกดวยนวมอผเลยงอยางนอยทกสปดาห
วยเจรญพนธในเพศเมยอยท 6 สปดาห สวนเพศผอยท 4 สปดาห ระยะตงครรภอยท 68 วนแรกเกดของลกแกสบสามารถชวงเหลอตวเองได ขนขนและตาเปด สามารถกนอาหารแขงไดตงแตอาย 4-5 วน แมจะใหนานมประมาณ 3 สปดาหโดยเฉลย ลกจะรอดยากถาไมไดนานมจากแมในชวง 3-4 วนหลงคลอด ขนาดครอกของแกสบอยท 1-6 ตว เพศเมยควรใหลกตงแตอาย 6 เดอน ถาอายเกนกวานนเชงกรานจะเกดmineralized เปนผลใหคลอดยาก นอกจากนถาแมตงทองมจานวนลกมาก หรออวนเกนไปอาจเปนสาเหตใหคลอดยากดวยเชนกน การคลอดมกเกดขนอยางรวดเรวเพยงไมกนาท แกสบจะไมมพฤตกรรมสรางรง นาหนกลกแรกคลอดอยท 45-115 กรม ขนกบขนาดครอก ถาลกนาหนกตวนอยกวา 60 กรมมโอกาสเสยชวตสง แมวาแกสบจะเปนสตวกนพชแตกพบพฤตกรรมการกนรกไดทงสองเพศ หากตองเลยงนมลกแกสบเองใหปอนทก 2 ชวโมงจนอายครบ 5 วน
แกสบทงสองเพศจะมเตานมหนงคบรเวณขาหนบ สามารถมลกไดจนถงอาย 4-5 ปอณฑะในเพศผจะอยบรเวณ inguinal canal สวนในเพศเมยจะม uterine horns สองขาง ม uterine body สนโดยยาวแคเพยง 12 มลลเมตร ม cervix อนเดยวเปดส vagina
หนวยไตของหนแกสบประกอบดวย single longitudinal renal papilla ปสสาวะมความเปนดางมกมสขาวขน หรอสเหลอง
การจดการการเลยงสาหรบหนแกสบ
กรงทเลยงควรเลอกทสามารถทาความสะอาดไดงายรวมถงภาชนะใสอาหารและนาเนองจากแกสบมกขบถายอจจาระและปสสาวะปรมาณมากบอยครง และควรมการถายเทระบายอากาศทด การเลยงในกรงลวดจะตองระวงอบตเหตทอาจเกดได เชน ขาตดกรง พนทเปนลวดหรอแขงเกนไปจะทาใหฝาเทาของแกสบอกเสบได ไมควรใชสงปรองททาจากไมสนเนองจากมสารททาใหระคายทางเดนหายใจ ควรทาความสะอาดทเลยงอยางนอยสปดาหละ 2 ครง เพอลดปรมาณกลนแอมโมเนยทสะสมอย ความสงเฉลยของทเลยงควรอยท 25 ซม.
ระวงเรองอณหภม เพราะแกสบไมทนตออากาศรอน ละความชนสง แกสบอาจเกด hyperthermia ไดงายถาเลยงในทมอณหภมมากกวา 80 F อณหภมทเหมาะสมตอการเลยงแกสบอยท 65-79 F (18-26 C) ตาแหนงของกรงเลยงจงควรวางหลบแดดหรอไมใหถกแสงแดดโดยตรง
หากเลยงเพอเพาะพนธควรเลยงสดสวนเพศผตอเมยในลกษณะฮาเรม โดยตวผ 1 ตวตอตวเมย 10 ตว หรอสามารถเลยงอยเปนคได
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
41
อาหารของหนแกสบ
แกสบเปนสตวกนพชเปนอาหารแตมพฤตกรรมกนรกเมอหลงคลอดได แกสบจะชอบอาหารเดมทเคยใหในชวงแรกของชวตจงมกปฎเสธการเปลยนอาหาร การแกไขปญหานคอเมอแรกทเลยงดจงควรใหอาหารหลากหลายชนด เชน ผกชนดตางๆกน เพอใหแกสบปรบตวไดงายขนหากตองมการเปลยนชนดอาหาร อาหารของหนแกสบประกอบดวยอาหารเมดสาเรจรป หญาแหง และผกสด สวนผลไมและธญพชนนไมควรใหเกน 10% ของปรมาณอาหารตอวน โดยอาหารควรเนนเยอใยพชเปนหลก โดยอยางนอยควรมไฟเบอรมากกวา 10 % เนองจากแกสบไมมเอนไซม L-gulonolactone oxidase ทาใหไมสามารถสงเคราะหวตามนซได ดงนนควรมการเสรมวตามนซลงในอาหาร แมวาอาหารเมดจะมการเสรมวตามนซลงไป แตอาจเสอมรปไดเนองจากวตามนซไมทนตอความรอน เชนเดยวกบการผสมวตามนซลงในนา ความตองการวตามนซตอวนในแกสบเทากบ 10 มลลกรมตอกโลกรม ตอวน สวนในชวงตงทองจะตองการวตามนซท 30 มลลกรมตอกโลกรม
ขอมลทวไปของหนแกสบ
Life span 5-6 ปBody weight
Adult male Adult female
900-1,200 g. 700-900 g.
Rectal temperature Normal heart rate Average blood volume
99.0-103.1 F 240-310 beats/min 70 cc/kg
Breeding initiation males Breeding initiation females
3 months 2 months
Female reproduction cycle Estrus cycle Gestation length Litter size Weaning age
15-17 days nonseasonally polyestrous 59-72 days 1-13 (2-4 โดยเฉลย) 21 days(180 g.)
Chinchillas
ชนชลามถนกาเนดจากเทอกเขาทมระดบความสง 3,000-5,000เมตรในแถบอเมรกาใตในประเทศเปร อาเจนตนาและชล นาหนกโดยทวไปอยท 400-800 กรม เพศเมยมกมขนาดใหญกวาเพศผเลกนอย ตามธรรมชาตมกออกหากนกลางคนแตสามารถปรบตวเปลยนเปนในชวงกลางวนได อายขยเฉลยมกยนยาวเมอเทยบกบสตวฟนแทะชนดอนๆ บางตวมอายไดถง 20 ป ชนชลามขนาดลาตวสน ขาบ
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
42
อบบาง บรเวณใบหไมมขนปกคลม หวมขนาดใหญเมอเทยบกบลาตว พวงหางเปนพ มขนละเอยดและแนน ชนชลามพฤตกรรมอาบฝนเพอใหขนมสภาพด
ชนชลาตงทองนานกวาสตวฟนแทะอนๆ คอ 110 วน วยเจรญพนธทอาย 7-9 เดอน และขนาดครอกท 1-6 ตว เฉลยท 2 ตว เพศเมยม 2 uterine horns และ 2 cervices มเตานม 3 ค และเปน seasonal polyestrus ในชวงระหวางพฤศจกายน ถงพฤษภาคม ในชวงฤดผสมพนธจะไมพบลกษณะอวยวะเพศบวมหรอแดง แตบรเวณ perineumจะเปลยนเปนสแดง ระยะตงทองท 110 วน และเพศเมยมกไมมการสรางรงคลอด เพศผไมมถงหมอณฑะทแทจรง อณฑะวางตวอยใน inguinal canal หรอในทอง
ลกชนชลาแรกเกดจะมฟนและขนขนครบ เปลอกตาเปดหลงคลอด และสามารถทจะเดนไดภายในหนงชวโมงหลงคลอด และสามารถกนอาหารแขงไดภายในหนงสปดาหหลงคลอด หยานมทอาย 6-8 สปดาห
ขอมลทวไปของชนชลา
Life span 10 ป (สงสดท 20ป)Body weight
Adult male Adult female
400-500 g. 400-600 g.
Normal heart rate Rectal temp.
100-150 beats/min 98.6-100.4 F
Sexual maturity 8 monthsFemale reproduction cycle
Estrus cycle Gestation length Litter size Weaning age
Seasonally polyestrus 30-50 days 105-118 days 1-6 (2) 6-8 weeks
ชนชลามนวเทาสนวและไมมกรงเลบ มสตรฟนเชนเดยวกบหนแกสบ คอ 2( I1/1 C0/0 PM1/1 M3/3 )=20 และเจรญยาวตลอดชวตเนองจากเปนรากฟนปลายเปด (opened root teeth) ฟน Incisor เจรญ 5-7.5 ซม.ตอป และโดยมากมกเปนสเหลองในวยโตเตมท ฟนIncisor บนงอกยาวกวา Incisor ลาง
ทางเดนอาหารของชนชลามความยาวมากโดยลาไสมความยาวท 3.5 เมตร caecum บรรจอาหารไดนอยกวากระตายและแกสบ ในชนชลามการผลต caecotroph เชนเดยวกบแกสบ ระยะเวลาของ GI transit time เทากบ 12-15 ชวโมง
คมอการฝกงานโรงพยาบาลสตว มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน
43
การจดการการเลยงสาหรบชนชลา
กรงทเลยง
ลกษณะกรงทเลยงชนชลาอาจเปนกรงลวดทไมเคลอบส แตตองระวงเรองอบตเหตขาตดกรง และพนกรงทเปนซลวดอาจทาใหเกดฝาเทาอกเสบ (Pododermatitis) ได ภายในกรงควรจดกลองสาหรบใหชนชลาซอนตวไดโดยเลอกวสดทสามารถทาความสะอาดไดงาย ไมแนะนาวสดททามาจากไม เนองจากชนชลาจะแทะและทาความสะอาดเนอไมยาก
อณหภมและความชน
เนองจากชนชลามเสนขนหนาจงไมสามารถทจะอยไดในอณหภมทสงกวา 26.7C ในชวงอากาศรอนควรเปดเครองปรบอากาศให
ชวงแสง
โดยธรรมชาตชนชลาจะออกหากนกลางคน แตสามารถปรบตวใหเปลยนเปนหากนกลางวนได ควรใหชวงแสงท 12 ชวโมงและควรไดรบแสงแดดบาง
วสดปรอง การปรองพนกรงเพอใหลดการเสยดสทฝาเทาและชวยดดซบของเสยและมล ควรทาการเปลยนสงปรองอยางนอยสปดาหละสองครง ถาสกปรกมกจะทาใหสตวปวยดวยโรคฝาเทาอกเสบ โรคทางเดนหายใจ และปญหาสขภาพอนๆตามมา
Dust Bath
ควรใหชนชลาไดคลกตวสปดาหละ 2-3 ครง ครงละ 10-20 นาท เพอใหขนมสขภาพด มกใชเปนทรายจากภเขาไฟ เมอใหคลกตวแลวควรเอาออกไมเชนนนอาจทาใหระคายเคองตาและระบบทางเดนหายใจได
อาหารและการใหอาหาร ผกชนดตางๆโดยใหหญาเปนหลก โปรตน 16-20 % ไขมน 2-5% fiber 15-35% สวนผลไมอาจเสรมให 5% ของอาหารประจา
อางองจาก Zoo and wild animal medicine, Fowler, M.E.,5th edition. United State,2003 Manual of exotic pet practice,Mitchell, M.A.,2009. BSAVA Manual of rodents and ferrets,Keeble,E. and Meredith, A.2009. Ferrets, rabbits, and rodents clinical medicine and surgery,2nd edition,Quesenberry,K.E. and Carpenter,J.W.