Toprak:Yer küresinin yüzeyini ince bir tabaka halinde kaplayan, kayaların ve organik maddelerin değişik ayrışma ürünlerininkarışımından meydana gelen, içerisinde ve üzerinde geniş bir canlılar alemi barındıran, bitkilere durak yeri ve besin kaynağı olan, belli oranlarda su ve hava içeren üç boyutlu canlı bir varlıktır.

• Toprak üzerinde tüm canlıların barınıp yaşadığı, insan ve hayvan beslenmesi için gerekli ürünlerin yetiştiği yaşayan canlı bir varlıktır ve yaşamın kaynağıdır.

Toprak:

• Toprak, hava, su ve diğer doğal kaynaklar gibi insan yaşamı için önem taşıyan kısıtlı bir değerdir. Toprak, doğal değişim döngüsü içinde atıkların emilmesini sağlayan bir filtre, organizmalar için genetik bir rezervuar, madenler ve suyun saklanması için bir depo ve sosyo-ekonomik faaliyetler için mekansal bir temel, tarihi, kültürel mirasımızı gözeten bir unsur olarak yararlı bir çok özelliğe sahiptir.

Toprak:

• Toprağın doğal oluşum sürecini değiştirmek olanaksız olduğu gibi, teknolojik usullerle yapay üretilmesi de mümkün değildir ve kaybedilmesi halinde yerinde başka bir kaynak da kullanılamaz.

• Yapılan araştırmalara göre bir parmak (2,5 cm) kalınlığındaki bir toprak tabakasının oluşması için 300 ile 1000 yılın geçmesi gerekmektedir.

Toprak:

Organik Madde %5Organik Madde %5

İdeal Bir Tarım Toprağının Fiziksel Bileşimi

Katı Kısım %50Katı Kısım %50(Mineral madde, (Mineral madde, Humus, Toprak Humus, Toprak Canlıları)Canlıları)

Gözenek %50Gözenek %50(Sıvı ve Gaz Faz)(Sıvı ve Gaz Faz)

İnorganik Madde% 45

İnorganik Madde% 45

Hava%25

Su%25

Toprak Oluş Faktörleri

OrmanOrganizma (Bitkiler, Hayvanlar ve Diğer Canlılar)

İklim (Yağış, Sıcaklık, Rüzgar)

Topoğrafya (Yükseklik, Eğim, Yöney)

Zaman

Ana Materyal (Kayalar, Mineraller, Org.Mat.)

• Aynı ana materyalden farklı özelliklerde topraklar oluşabileceği gibi, çeşitli ana materyallerden benzer özelliklerde topraklar oluşabilir.

A r a z i Y e t e n e k S ın ı f l a r ı

M e r a

V I I I

T a r ım A la n ı

E ğ i m % 0 - 1 0 E ğ i m % 0 - 2E ğ i m % 1 0 - 2 0

Ç a y ı r

V - V I - V I I I - I I - I I I - IV V

2 0 ,2 M i l . H a . 2 1 ,7 M i l . H a . 2 6 ,5 M i l . H a .

>

Toplam: 77,8 Mil.Ha.

Eğim > % 20 Eğim % 10 - 20 Eğim % 0 - 10 Eğim % 0 - 2

Arazi Yetenek Sınıfları

Toprak Oluşumu SüresiToprak Oluşumu Süresi

40 cm

40 cm Toprak = 20.000 Yıl40 cm Toprak = 20.000 Yıl

1 cm toprak 200-1000 yıl ( ortalama 500 yıl ) 1 cm toprak 200-1000 yıl ( ortalama 500 yıl )

Canlı Üst Toprak ve İçindekiler

Toprağın Önemi

Derinlik (km)

Yoğunluk(gr/cm³)

BARİSFER PROSFER

13

,6

13

,3

12

,3

10

,0

5,5 4,3

3,6

2,7

Ta

ş K

üre

İç çekirdek

Alt Manto

Basınç KB

3.700 ºC

1.900 ºC

4.500 ºC6.371

5.150

2.900

1.3

50

26

0

Dış Çekirdek

035

100400700

Astenosfer LitosferKabuk

Üst Manto

Yumuşak Küre

Yerkürenin İç yapısı ve Fiziksel Özellikleri

İnsanlar dünya üzerinde var oldukları andan itibaren doğrudan yada dolaylı olarak toprağa bağlı kalmışlardır.

Dünyanın büyük bir kısmında insanlar, enerji gereksinimlerini, arz kabuğunun altında bulunan ve jeolojik devirlerde toprak üzerinde yetişmiş bulunan bitkilerin değişim ürünleri olan kömür , petrol veya gaz yakıtlarla karşılamaktadır.

• İnsanlığın devamı bundan sonra da toprakların rasyonel bir şekilde kullanılmasına, uygun olarak gübrelenmesine ve doğal kuvvetlerle taşınmasına karşı alınacak önlemlere bağlı olacaktır.

• Arazi sahibi geçmişte ve hatta bugün de, toprağını arzu ettiği şekilde kullanmaktadır. Artan nüfus karşısında birey başına düşen arazi birimindeki azalmalar, toprağın aşırı derecede sömürülmesine yol açmakta ve erozyon önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

• Toprakların verimlilik kapasitesi, aşırı derecede ürün üretimi ve ihmaller sonucu gittikçe gerileyebileceği gibi, uygun önlemlerle mevcut durum muhafaza edilebilir ve hatta bazı önlemlerle daha ileriye de götürülebilir.

• İnsanların yaşaması ve refahı toprağa bağlı olduğuna göre, toprağın bugünkü sahipleri onları ileriki nesillere aynen teslim etmekle görevlidirler. Bunun için toprağın geçici sahipleri verimliliğin devamlılığını sağlamak ve erozyonla taşınmasına engel olmak için gerekli önlemleri almak zorundadır. Bu ulusal bir görevdir.

• Toprakların kabiliyetleri oranında en yüksek ürünü verebilmesi ve bunun devamlılığının sağlanması, doğa kuvvetleri ile taşınmalarına engel olunması ve gelecek nesillere üzerinde refah içinde yaşanabilir bir vatan teslim edilebilmesi için alınacak önlemlerin uygulanmasında toprakların tanınması, özelliklerinin bilinmesi birinci derecede önem taşımaktadır.

• Yeni üretim alanlarının oluşturulması ile ilgili dünya ölçeğinde yapılan tüm çalışmalara rağmen en önemli üretim ortamı yinede topraktır.

• Toprağın üretkenliği çok yönlüdür.

olayıdır.

TOPRAĞINTOPRAĞIN;;

veve

TAŞINMASI

TAŞINMASI

AŞINMASI,

AŞINMASI,

BİRİKMESİ

Erozyon ;Bitki örtüsünün olmaması veya tahrip edilmesi nedeniyle ,yağmur, su ve rüzgâr etkisiyle;

25 cm

2 milyon dekar Toprak

600.000 Ton Buğday

30.000 Kamyon

Her Yıl 1 Milyar 400 Milyon Ton Toprağımızı Kaybediyoruz

Bunun 500 Milyon Tonu Tarım Toprağı

Toprak Erozyonu Çeşitleri

1. TEMEL EROZYON ÇEŞİTLERİ a. Jeolojik Erozyon b. Hızlandırılmış Erozyon

2. EROZYONU OLUŞTURAN DOĞAL KUVVETLERE GÖRE a. Su Erozyonu b. Rüzgâr Erozyonu c. Kitle Erozyonu

3. SUYUN AŞINDIRMA VE TAŞIMA ŞEKİLLERİNE GÖRE a. Damla Erozyonu b. Yüzey Erozyonu c. Oluk (Çizgi) Erozyonu d. Oyuntu Erozyonu e. Akarsu Kıyı ve Yatak Erozyonu

Su ve Rüzgar Erozyonuna İki Örnek

Su Erozyonu Rüzgar Erozyonu

Oltu - Narman Yöresi bitki örtüsünden yoksun topraklarda şiddetli erozyon

Bitki Örtüsü - Erozyon İlişkisi

Erozyonun Nedenleri (1)

Doğal etmenler

Toprak ve arazi amenajmanı

ile ilgili etmenler

Sosyo-ekonomik etmenler

Doğal Etmenler

İklim

Topografya

Toprak özellikleri

Türkiye’de her üçü de erozyonu

teşvik eder niteliktedir.

Toprak ve Arazi Amenajmanı ile İlgili Etmenler

Arazinin kullanıma uygun olması

Nadas alanlarının azaltılması(Nadas yıllarında yem bitkilerinin yetiştirilmesi)

Bitki ekim nöbeti

Gübreleme

Örtü bitkileri ve yeşil gübre uygulaması

Mer’alarda kontrollü otlatma yapılması

Uygun sürüm yöntemlerinin seçilmesi

Sosyo - Ekonomik NedenlerSosyo - Ekonomik Nedenler

İmkansızlıklar nedeniyle İmkansızlıklar nedeniyle

orman ve mer’a tahribiorman ve mer’a tahribi

Miras yoluyla arazilerin çok küçük Miras yoluyla arazilerin çok küçük

parçalara ayrılmasıparçalara ayrılması

Kiracılık ve yarıcılıkKiracılık ve yarıcılık

Eğitim ve bilgi noksanlığıEğitim ve bilgi noksanlığı

Doğu Anadolu da kuru tarım yapılan alanların %21.7 si marjinal Doğu Anadolu da kuru tarım yapılan alanların %21.7 si marjinal alanlara taşmıştır. Yanlış kullanım sonucu açığa çıkan ana kaya alanlara taşmıştır. Yanlış kullanım sonucu açığa çıkan ana kaya oranı 1 milyon Ha. dıroranı 1 milyon Ha. dır

Toplam tarım alanının % 41’ini küçük işletmeler oluşturmaktadır.Toplam tarım alanının % 41’ini küçük işletmeler oluşturmaktadır.

Türkiye tarımsal işletme büyüklüğü ortalama 51.6 Ha.Türkiye tarımsal işletme büyüklüğü ortalama 51.6 Ha.

Kuru koşullarda geçimi sağlayabilecek en küçük işletme Kuru koşullarda geçimi sağlayabilecek en küçük işletme

büyüklüğü, Adana’da 116,   Konya’da 253 da. dır.büyüklüğü, Adana’da 116,   Konya’da 253 da. dır.

Tarım nüfusunun % 82 si bir aileyi geçindirecek Tarım nüfusunun % 82 si bir aileyi geçindirecek büyüklükte değildir.büyüklükte değildir.

Aktif tarım nüfusunun toplam nüfusa oranının %15 Aktif tarım nüfusunun toplam nüfusa oranının %15 olması arzu edilir.olması arzu edilir.

Türkiye’nin ideal kırsal kesim nüfusunun 10 milyon Türkiye’nin ideal kırsal kesim nüfusunun 10 milyon

dolayında olması gerekmektedir.dolayında olması gerekmektedir.

Erozyonun Nedenleri (2)

Bitki Örtüsünün Tahribi (Meralar)

Toprak Taşıyan Bir Nehir

Barajların Dolması

Keban Barajı Girişi, Ekim 1997

Arazi Kullanım Planlaması

Arazi ve toprakların, gösterdikleri

fiziksel, kimyasal ve biyolojik

özellikleri ile birlikte

çevresel, ekonomik ve sosyal

değerlendirme sonucunda

en iyi kullanım türlerine ayrılması

(tahsis edilmesi) işlemine

AKP (Arazi Kullanım Planlaması) denir.

Arazinin Sosyal Üniteleri 

Ürün Yetiştirme

Çayır – Mer’a (Otlakçılık)

Ormancılık

Rekreasyon Alanları

Hammadde Kaynak Alanları

Yerleşim Alanları

Halk Hizmetleri

Doğal Hayatı Koruma ve Devam Ettirme Alanları

Koruma Alanları

Ormandan Tarım İçin Açılan Araziler

Yetenek SınıflarınaUygun Olmayan Kullanım

Yanlış Arazi Kullanımı

Ormandan Açılan Tarım Arazileri

Amaç Dışı Arazi Kullanımı

Tarım Alanlarına Sanayi Kurulması

Amaç Dışı Arazi Kullanımı

Amaç Dışı Arazi Kullanımı

Amaç Dışı Arazi Kullanımı

Tarım Alanlarına Konut Yapımı

Amaç Dışı Arazi Kullanımı

Hatalı Tarım İşletmeciliği; Eğime Paralel Toprak İşleme - Erozyon İlişkisi

Yanlış Arazi Kullanımı

Eğime Paralel Sürüm

Hatalı Tarım Tekniği Gördes – Demirci Arası (MANİSA)

Doğru Tarım TekniğiDoğru Tarım TekniğiDoğru Tarım TekniğiDoğru Tarım Tekniği

Teraslı Arazi Kullanımı

Taş Setlerle Arazi Kullanımı

Bitkisel Setlerle Arazi Kullanımı

Biyolojik Önlemlerden Malçlama (Mısır)

Mısır tarımında malçlama ile erozyonun azaltılması

Biyolojik Önlemlerden Yeşil Kuşak

Yonca, fiğ, yaz veya kış buğdayı yeşil kuşaklarıerozyonu azaltır

Rüzgar Erozyonuna Karşı Rüzgar Perdeleri

Rüzgâr Erozyonu KARAPINAR (Karapınar’ın Dünü)

KARAPINAR’da Rüzgâr Erozyonu ile Mücadele ( Karapınar’ın Bugünü )