Toplu Taşımacılıkta Ücret YönetimiÜcret Belirleme Politikaları & Ücret Toplama Sistemleri

İstanbul Üniversitesi

Toplu Taşımacılık Yönetimi Dersi

13 Aralık 2010

Kaan Yıldızgöz

Toplu Taşımacılık Ücretleri

İki ana kural:

Toplu Taşımacılık İşletmecisi için gelir kaynağı

Yolcu davranışlarının düzenlenmesi

Ücret seviyeleri özel ve tarihe dayalıdır

Ücret Sistemi ile ilgili sorumluluk:

Sadece Toplu Taşımacılık İdaresine ait olabiilir.

Toplu Taşımacılık İşletmesine ait olabilir

Çeşitli aktörlerin karma olarak sorumluluk aldıkları bir yapı olabilir.

Ücret Sistemi Bileşenleri

Ücret Yapısı: Bölge Bazlı Yapılanmalar (örn. Düz,

mesafeye göre, zaman bazlı, zone ve hibrid yapılar)

Ürün Yelpazesi: Tek biniş ve çoklu biniş gibi ürün

çeşitleri ve diğer bazı kurallarla bağlantılı bilet

türleri (örn. İmtiyazlı yolcular, transfer )

Ücret Seviyeleri: Ürünlerin fiyatları

Bilet: İşlemleri gerçekleştiren teknoloji (kağıt bilet,

jeton, manyetik kart, akıllı kart, SMS ...)

Farklı Aktörlerin Ücret

Sisteminden Beklenileri

Toplu Taşımacılık İdaresi

Yolcu sayısını arttırmak

Düşük fiyatlar ve basit tarifeler uygulamak

Kamu sübvansiyonunu azaltmak

Toplu Taşımacılık İşletmesi

Gelirlerin maksimizasyonunu sağlamak

Toplu taşıma sisteminin cazibesini arttırmak

Yolcular

Ulaşım maliyeletinin en az seviyede tutulması

Yüksek kalitede hizmet almak

Ücret Seviyelerinin Belirlenmesi - 1

Üretim Maliyetlerinin bir kısmının Kapsanması

Gelir Maksimizasyonu

Ücret ödeyebilecek yolcu kapasitesinin göz

önünde bulundurulması

Rakiplerin göz önünde bulundurulması

Sosyal Politikaların engtegrasyonu (İdare)

Yolcular tarafından kolay kullanım

Ücret Seviyelerinin Belirlenmesi - 2

Gelir toplamanın kolaylığı

Kolay kontrol

Modlar arası entegrasyon

İşletmeciler arası gelirlerin paylaşımının kolay

olması

Kaçakların önlenmesi

Ücret Yapısı

Düz Ücret: Her yerde aynı ücret

Zone Yapısı: Ücretler yolculuk yapılan coğrafi zone

sayısına göre değişir.

Zaman bazlı: Seyahat edilen süre arttırkça artacak

şekilde ücret belirlenir.

Mesafeye Göre: Belirli bir güzergah esas alınmak

üzere cağrafi bölümler veya istasyon sayısı esas

alınır.

İmtiyazlı Gruplar için Ücret Yapısı

İmtiyazlı Ücretler ticari amaçlar dışında verilen

düşük ücretlerdir.

Öğrenciler

Yaşlılar

Engelliler

Çocuklar

İşsizler

.....

Kim Ödemeli? Merkezi Yönetim vs. Yerel Yönetim?

Gelir Paylaşımı

+ +

+ +

Aktarmalar? Abone Kartları?

%? %? %?

Kurumsal İlişki Düzeyleri

Ücret Değişiklikleri

• Ücretlerdeki artış kamu finansmanı ihtiyacını ne kadar azaltabilir?

• Ücretler artarsa ne kadar yolcu kaybedilir?

• Ücretler düşürülerek yolcu sayısı arttırılabilir mi? Maliyeti ne olur?

• Fiyat değişiklik mekanizması!!!

Ücret Değişiklik Mekanizması

Δ Ücret= Δ Maliyet Endeksi – P + K

Δ Maliyet Endeksi = Ana olarak maaş ve enerji birim

maliyetlerinin foksiyonu

Hong Kong MTR’da, Δ Maliyet Endeksi = 0.5 x Δ

Tüketici Fiyat Endeksi + 0.5 x Δ Maaş Endeksi

P = Verimlilik Faktörü = Teknoloji ve diğer

gelişmelere birlikte verimlilikteki artış

K = Kapasite ve iyileştirmeler için yatırım

Esneklik

• “A dynamic panel analysis of urban metro

demand” Graham, Crotte, Anderson, 2009

• 22 Metro, 13 Yıllık Veri

• Ortalama Esneklikler

Fiyat değişikliği karşısında yolcu talebinde

değişme:

Esneklik Tanım

-2.0 %10 fiyat artışı yolcu sayısında % 20 azalma meydana getirir.

-1.0 %10 fiyat artışı yolcu sayısında % 10 azalma meydana getirir.

-0.2 %10 fiyat artışı yolcu sayısında % 2 azalma meydana getirir.

0.0 Etkisiz

Esneklik

• Bu duruma göre:

– Hizmet Kalitesi seviyesindeki yükseltmeler yolcu sayısının

arttırılmasına yolculuk ücretlerindeki azaltmadan daha çok

etkilidir!

– Ücretlerin arttırılması karlılığı arttırır!

– Ücretlerin arttırılması yüksek kapasitenin finansmanı için

imkan verir!

Yolcu Talebi Esneklik

Gelir + 0.18

Ücretler - 0.33

Hizmet: Sefer Frekansı, Kapasite vb. + 0.51

Ödeme Araçları

• Kağıt Bilet (1840)

• Jeton (1900)

• Emboslu Kartlar (1950)

• Manyetik Şeritli Kartlar

• Bütünleşik Devre Kartları

• 2D Barkot

• SMS Bilet

• IC + RFID (Temassız)

Dünya Genelinde Akıllı Kart

Sistemleri

• Afrika 1

• Amerika 35

• Asya 70

• Avrupa 100

• Okyanusya 10

– ISO / IEC 14443, EN 1545, Açık Mimari, Multi aplikasyon

Sistemin 3 ana bileşeni

Akıllı KartKart Okuyucu

Ana Merkez

İleti

şim

İleti

şim

Müşteri Veri Altyapısı

Kullanım Alanları

Kullanım Alanları

CRM ve Yolcu Sadakati Yönetimi

Önemli bir Ek Gelir Kaynağı

Önemli bir Ek Gelir Kaynağı

Toplu Taşımacılıkta Ücret YönetimiÜcret Belirleme Politikaları & Ücret Toplama Sistemleri

İstanbul Üniversitesi

Toplu Taşımacılık Yönetimi Dersi

13 Aralık 2010

Kaan Yıldızgöz