tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana · europako batzordeak cafe programa abiatu...
TRANSCRIPT
Dokumentua: Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana. Atmosferako kutsaduraren diagnostikoa
Edizio-data: 2008ko apirila
Egilea:
Hiri eta Industria Ingurumenaren Atala. Juan Angel Acero
Jabea: Eusko Jaurlaritza. Ingurumen eta Lurralde Antolamendu Saila
AURKIBIDEA
1. SARRERA ....................................................................................................1
2. DIAGNOSTIKOAREN HELBURUA ETA IRISMENA .............................................4
3. AIREAREN KALITATEA HOBETZEKO EKINTZA-PLANAK ..................................5
3.1 EUROPAKO ARAUDIA ............................................................................................5
3.2 EKINTZA-PLANAK................................................................................................7
3.2.1 .. Ekintza-plan baten helburua eta beharra ....................................................7
3.2.2 .. Ekintza-plan baten denbora .......................................................................9
3.2.3 .. Ekintza-planaren egitura, eta jaso behar duen gutxieneko informazioa .....11
4. LANAREN METODOLOGIA..........................................................................13
4.1 EMISIO-MAPAK EGITEA .......................................................................................13
4.1.1 .. Emisioen inbentarioa................................................................................13
4.1.2 .. Emisioen adierazpena...............................................................................15
4.2 AIREAREN KALITATEARI BURUZKO DATUEN TRATAMENDUA ETA DATU ALTERNATIBOEN
BILKETA..........................................................................................................16
4.3 EREMUKO POLUZIO-MAILEN AURRETIAZKO BALIOZTATZEA............................................17
4.4 ERAGINIK HANDIENEKO FOKUEN IDENTIFIKAZIOA........................................................18
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: i/ii
5. EMISIO-INBENTARIOAREN ANALISIA ..........................................................19
5.1 PM10-EMISIOAK TOLOSALDEAN ............................................................................19
5.1.1 .. Industria-fokuak ......................................................................................19
5.1.2 .. Ibilgailuen zirkulazioa ..............................................................................22
5.1.3 .. Etxebizitza eta zerbitzuak ........................................................................23
5.2 TOLOSALDEKO NOX-EMISIOAK .............................................................................24
5.2.1 .. Sektore guztiak batera hartuta..................................................................24
5.2.2 .. Garraio-sektorea......................................................................................25
5.3 SEKTORE BAKOITZAK EMISIOETAN DUEN PARTEA ........................................................26
6. AIREAREN KALITATEAREN ANALISIA ..........................................................28
6.1 TOLOSALDEKO AIREAREN KALITATEA NEURTZEKO ESTAZIOA..........................................28
6.2 AIREAREN KALITATE-MAILAREN BALIOZTATZEA, 1073/2002 EDAREKIN ALDERATUTA .......29
6.3 TOLOSA ESTAZIOAN MUGA-BALIOAK GAINDITZEAREN KAUSAK ZEIN DIREN ........................32
6.3.1 .. Udalerriaren ezaugarri meteorologiko orokorrak.......................................34
6.3.2 .. PM10-kontzentrazioek meteorologia-aldagaiekin duten erlazioa................37
6.3.3 .. NOx-kontzentrazioek meteorologia-aldagaiekin duten erlazioa.................40
6.3.4 .. NO2-kontzentrazioek meteorologia-aldagaiekin duten erlazioa ................42
6.3.5 .. Eguneko PM10-, NO-, eta NO2- zikloa .......................................................44
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: ii/ii
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: iii/ii
6.3.6 .. PM10, NO eta NO2-aren astean zeharreko aldaketa.....................................50
6.3.7 .. PM10-, NO-, eta NO2-kontzentrazioen hilez hileko aldaketak.....................51
7. ONDORIOAK.............................................................................................54
ERANSKINA: TOLOSAKO UDALERRIAREN INGURUKO EMISIO-FOKU
NAGUSIETARIKO BATZUEN ARGAZKIAK
1. SARRERA
Airearen poluzioa da munduak konpondu beharreko ingurumen-arazoetatik
larrienetako bat. Munduko Osasun Erakundeak (MOE) berriki egindako ikerketa
batzuek erakusten dutenez, poluzio-maila oso altuen eraginpean ez dauden pertsonen
kasuan ere kalte nabaria egiten dio poluzioak giza osasunari. Atmosferako poluzioa
hilkortasuna gehitzearekin lotu ere egin dute ikerketek. Giza osasunari eragindako
kalte nagusiak arnas aparatuari eta aparatu kardiobaskularrari dagozkionak dira:
okerrago edo nekezago sendatzen dira zenbait gaixotasun, ustez aireko poluzioarekin
zerikusirik ez dutenak. Haurrei eta adinekoei eragiten die gehien arazo horrek.
Zer esanik ez dago arazo horri gehitu beharra dagoela poluzioaren eraginari
erabat loturiko osasun-gastuei erantzuteko behar den aurrekontua (asma larritzea,
bihotzeko atakeak eta beste gaixotasun kroniko batzuk, biriketakoak eta
kardiobaskularrak…).
Ardura duten administrazioen erreakzioa positiboa izan da: emisioak murriztea
proposatu dute, eta aireko poluitzaileei dagokienez baimendurik dauden mailak
gutxitzea. Airearen kalitatearen 1996/62/EE Esparru Direktibak biltzen ditu Europako
Batasunean airearen kalitatea nola kudeatu adierazten duten ildo nagusiak. Direktiba
horretatik sortu ziren direktiba ‘alaba’ deiturikoak (1999/30/EE, 2000/69/EE,
2003/2/EE, 2004/107/EE), giza osasunari begira zenbait poluitzaileri balio-mugak
jartzen dizkietenak eta haien kontrola arautzen dutenak. Hala ere, ikusten da ahalegin
horiek eginagatik atmosferako poluzioa mehatxu bat dela oraindik gizakiaren
osasunarentzat. Europako Batzordearen azterketa batzuen arabera, 2000. urtean,
Europan, 350.000 pertsona inguru garaiz aurretik hil ziren inguru-aireko material
partikulatuaren eraginpean egoteagatik, eta poluitzaile horrek berak bizi-itxaropena
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 1/47
bederatzi hilabete eta are urtebete edo bi urte ere gutxitzen du Europako zenbait
herrialdetan.
Horregatik, beharrezko jotzen da airearen kalitatea hobetzeko lanean jarraitzea,
osasungarri diren neurrietara iritsi arte. Europako Batzordeak CAFE programa abiatu
zuen (Clean Air for Europe) atmosferako poluzioaren analisi tekniko bat egiteko eta
kutsadura horrek gizakiaren osasunean duen eraginari aurre hartuko dion legeria bat
garatzen laguntzeko. Emaitza horien ondorioz, 2005eko irailean, airearen poluzioari
buruzko direktiba-zirriborro bat aurkeztu zen (COM/2005/447), eta agiri horretan
deskribatu, bateratu eta eguneratu ziren helburu guztiak, baita helburu horiek lortzeko
hartu beharreko neurri guztiak ere. Airearen kalitateari buruzko etorkizuneko direktiba
2006ko udazkenean onestea espero zen, baina, Kontseiluaren eta Europako
Legebiltzarraren arteko desadostasun batzuen ondorioz, 2007aren erdialdera arte
atzeratu zen bi legegintza-organo horien arteko beharrezko akordioa. Beraz, 2008an
onetsiko da direktiba behin betiko. Gaur egun Europan indarrean diren direktibekin
alderatuta, direktiba berrirako proposatzen den aldaketa nagusia hau da: material
partikulatuaren maila eta neurriak aztertzea (PM10 eta/edo PM2,5).
Aipatu beharrekoa da berriki onetsia dela 34/2007 Legea, azaroaren 15ekoa,
airearen kalitateari eta atmosfera babesteari buruzkoa. Lege horrek oinarri batzuk
jartzen ditu atmosferako poluzioa prebenitu, zaindu eta gutxitzeko, hartara saihestu
ahal izan daitezen —edo, saihestu ezin direnean, gutxitu— poluzio horrek
pertsonentzat, ingurumenarentzat eta edonolako ondasunentzat ekar ditzakeen
kalteak.
Alde horretatik, egun indarrean den legeriak dio ekintza-planak egin behar
direla poluitzaileen muga-balioak gainditzen ari diren inguruetan. Ekintza-plan horiek
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 2/47
lortu behar dute poluitzaile-mailak jaistea giza osasunerako eta ekosistemetarako
onargarriak diren neurrietara.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 3/47
2. DIAGNOSTIKOAREN HELBURUA ETA IRISMENA
Azterketa honen helburua hau da: Tolosaldeko airearen kalitatearen diagnostiko
bat egitea, atmosferako poluitzaileen maila hobetzeko neurri zehatzak jasotzen dituen
ekintza-plan bat prestatzeko lanaren barruan.
Diagnostikoak helburu zehatz hauek ditu:
a) PM10- eta NOx-emisioak neurtzea azterreremu horretan
b) Ingurunean atzemandako PM10- eta NOx-kontzentrazioak aztertzea, eta
tokiaren nahiz denboraren arabera kontzentrazioak nola aldatzen diren
ikustea.
c) Eskualdean PM10-a emititzen duten foku nagusiak identifikatzea, haietan
zuzenketa-ekintzak aplikatu beharko bailirateke gero.
Tolosaldeko ekintza-plana poluitzaile baten baino gehiagoren ingurukoa izan
daiteke, baina, Tolosa estazioan, material partikulatuak (PM10) urratu du 2006an giza
osasunari dagokionez indarrean dagoen legeria, 1073/2002 Errege Dekretuaren
arabera. Horregatik, inguru-aireko material partikulatuari (PM10) begiratzen dio
nagusiki azterketa honek. Era berean, nitrogeno-oxidoak (NOx) aztertu dira, foku
batzuen poluitzaile-aztarna gisa (batez ere zirkulazioaren kasuan), oxido horiek
material partikulatuaren kontzentrazioan zer eragin duten ikusi ahal izateko.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 4/47
3. AIREAREN KALITATEA HOBETZEKO EKINTZA-PLANAK
3.1 Europako araudia
Europako 1996/62/EE Direktibak, ingurumenaren kalitatearen ebaluazioari eta
kudeaketari buruzkoak —airearen kalitateari buruzko Esparru Direktiba deritzo—,
estrategia bateratu baten oinarrizko printzipioak ezartzen ditu, xede hauetarako:
- Erkidegoan inguru-airearen kalitateari buruzko helburuak definitzea eta
ezartzea, giza osasunaren gaineko eta ingurumen osoaren gaineko ondorio
kaltegarriak saihesteko, prebenitzeko edo gutxitzeko;
- Estatu kideetan inguru-airearen kalitatea neurtzea, metodo eta irizpide
bateratuekin;
- Inguru-airearen kalitateari buruzko informazio egokia izatea eskura, eta
jendeak informazio horren berri izan dezan ahalegintzea; besteak beste,
larrialdi-atalaseen bidez
- Inguru-airearen kalitateari eustea, eta, bestelako kasuetan, hobetzea.
Esparru Direktibak muga-balio batzuk ezartzen ditu poluitzaileentzat. Muga-
balioekin, maila bat ezartzen da, jakintza zientifikoa oinarri harturik betiere,
poluitzaileek giza osasunean eta ingurumenean izan ditzaketen ondorio kaltegarriak
saihesteko, prebenitzeko edo murrizteko; maila hori epe jakin batean lortu behar da,
eta, lortu ondoren, ez gainditu.
Airearen kalitatea hobetu beharrari erantzutearren, muga-balio horiek
errespetatuko direla bermatzeko ezinbesteko neurriak hartu beharra ezartzen die
Esparru Direktibak estatu kideei. Direktibaren 8. artikuluak dioenez, muga-balioa
gainditzen denean, obligaziozkoa da ekintza-planak prestatzea edo aplikatzea,
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 5/47
poluitzaile horrentzat jarritako muga-baliora epe jakin batean itzultzearren. Estatu
kideei dagokie bermatzea plan horiek prestatuko direla muga-balioak gainditzen diren
zona edo aglomerazioetako bakoitzerako. Plan horietan, sarturik egon beharko dute,
gutxienez, 1073/2002 Errege Dekretuaren XII. eranskinean zerrendaturiko datuek
(96/62/EE Direktibaren transposizioa, IV. eranskina). Gainera, plan edo programa
horrek jendearen eskura egon behar du.
Esparru Direktibaren errotik, ‘alaba’ deritzen direktibak sortu ziren
(1999/30/EE, 2000/69/EE, 2002/3/EE), alderdi edo poluitzaile jakin batzuei buruzko
arauak ematen dituztenak. Aipaturiko direktibak transposizioz jasoak dira dagoeneko
Espainiako legerian, 1073/2002 eta 1796/2003 errege-dekretuen bitartez. Dekretu
horietan, muga-balioak ezartzen dira poluitzaile hauentzat: sufre dioxidoa, nitrogeno-
oxidoak, partikulak, beruna, bentzenoa eta karbono monoxidoa (1073/2002 ED), eta
ozonoa (1796/2003 ED).
Ondorengo taulan jasorik dago gaur egun indarrean dagoen partikulei buruzko
legeria:
10μ-KO EBAKIDURA DUTEN PARTIKULAK
Helburua Erreferentzia-
aldia PM10-aren muga-
balioa Onarturiko gainditze-tartea
Muga-balioa betetzeko epea
Giza osasunaren babesa
24 ordu
50 µg/m3, eta muga hori ezingo da gainditu urtean 35 aldiz baino gehiagotan
15 µg/m3, ED hau indarrean sartzeko unean; 5 µg/m3 gutxitu 2003ko urtarrilaren 1ean, eta, gerora, 12 hilabetean behin, muga-baliora iritsi arte
2005eko urtarrilaren 1a
Giza osasunaren babesa
Urte zibil bat 40 µg/m3
4,8 µg/m3, ED hau indarrean sartzeko unean; 1,6 µg/m3 gutxitu 2003ko urtarrilaren 1ean, eta, gerora, 12 hilabetean behin, muga-baliora iritsi arte
2005eko urtarrilaren 1a
3.1 taula. PM10-partikulentzako muga-balioak – 1. fasea (1073/2002 ED)
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 6/47
10μ-KO EBAKIDURA DUTEN PARTIKULAK
Helburua Erreferentzia-
aldia PM10-aren muga-
balioa Onarturiko gainditze-tartea
Muga-balioa betetzeko epea
Giza osasunaren babesa
24 ordu
50 µg/m3, eta muga hori ezingo da gainditu urtean 7 aldiz baino gehiagotan
Datuetatik eratorriko da, eta 1. faseko muga-balioaren baliokidea izango da
2010eko urtarrilaren 1a
Giza osasunaren babesa
Urte zibil bat 20 µg/m3
20 µg/m3, 2005eko urtarrilaren 1ean; 4 µg/m3 gutxitu 2006ko urtarrilaren 1ean, eta, gerora, 12 hilabetean behin, muga-baliora iritsi arte
2010eko urtarrilaren 1a
3.2 taula. PM10-partikulentzako muga-balioak – 2. fasea (1073/2002 ED)
Oraintsu, 812/2007 Errege Dekretua ere onetsi da; dekretu horrek transposizioz
jasotzen du Europako 2004/107/EE direktiba, inguru-aireko artsenikoari, kadmioari,
merkurioari, nikelari eta hidrokarburo aromatiko poliziklikoei (HAP) buruzkoa.
Direktiba horretan, aipatutako poluitzaileen neurketa adierazgarriak eta dagokien
jarraipena egin beharra ezartzen da, eta balio batzuk jartzen dira helburutzat
(helburu-balioak).
Muga-balioa epe jakin batean iritsi behar den eta iritsitakoan gainditu behar ez
den maila jakin bati dagokion bezala, helburu-balioa epe jakin batean ahal dela lortu
behar den kontzentrazioa da.
3.2 Ekintza-planak
3.2.1 Ekintza-plan baten helburua eta beharra
Ekintza-planen helburua da neurri eta ekintza batzuk ezartzea legeriak
emandako epe jakin batean itzultzeko muga-balioa gainditzen duen poluitzailearen
muga-baliora.
Halako planak aurrera eramateko eskakizuna honako kasu hauetan bakarrik
dago: inguru jakin batean airearen analisia egindakoan ondorioztatzen denean gaur
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 7/47
egun hartzen ari diren neurriekin ez dela lortuko muga-baliora iristea 1073/2002
EDak horretarako ezarritako epean. Zenbait kasutan, gerta daiteke, nahiz eta muga-
balioaren gainetik ezarritako onartze-tartea ez gainditu, neurri gehigarriak hartu behar
izatea, datu zientifikoek erakusten dutelako ezarritako epean ez dela lortuko behar
den muga-baliora iristea. Hala ere, Esparru Direktibaren arabera, muga-balioa eta
haren gaineko onarpen-tartea gainditutakoan baino ez dago planak ezartzeko legezko
beharkizunik.
Ekintza-plan batek hau izan behar du xede nagusia: poluzio-mailak jaisteko
neurri eraginkorrak proposatzea, garatzea eta gauzatzea, neurriok behar bezain
zehatz eta argi azaldurik egon daitezen interes-taldeentzat (industrien eta
administrazioen arduradunak). Kontuan izan behar da planek jendearen eskura egon
behar dutela.
Aipaturiko errege-dekretuaren XII. eranskinean zehazten da gutxienez zer
informazio izan behar duten ekintza-planek. Bestalde, 2004ko otsailaren 20an,
Batzordeak 2004/224/EE Erabakia onartu zuen, zeinetan ezartzen den nola aurkeztu
behar zaion Batzordeari 1073/2002 EDan aurreikusitako plan edo programei buruzko
informazioa. Erabaki horrek dioenez, beraren Eranskinean zerrendatzen diren 7
formularioez osaturik egon behar du batzordeari bidalitako txostenak. Nolanahi ere,
plan osoa Batzordearen esku utzi beharra dago hark eskatuz gero.
Ekintza-planak prestatzea nahitaezkotzat jotzen du 1073/2002 EDak, eta
horretarako eskumena administrazio autonomikoei dagokiela ezartzen du. Estatu
kideek ekintza-planak Europako Batzordera bidaltzeko, bi urte da gehieneko epea,
gainditzeak atzemandako urtea amaitzen denetik aurrera.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 8/47
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 9/47
3.2.2 Ekintza-plan baten denbora
Poluitzaile baten muga-balioa gainditu eta haren gaineko onarpen-tartea ere
gainditu den egoeretan, estatu kideek gainditze horren berri eman behar diote
Batzordeari hurrengo urteko urriaren 1a baino lehen (1996/62/EE Direktiba, 11.1.ii
artikulua). Dagokion ekintza-plana Batzordeari bidali behar zaio, gainditzeak gertatu
diren urtea amaitu eta bi urte geroago beranduenez (1996/62/EE Direktiba, 11.1.iii
artikulua). Hori baino lehen, autonomia-erkidegoek Ministerioari aurkeztu behar diote
plana, eta gehienez urte eta erdi dute horretarako, gainditzeak gertatu direnetik
aurrera (1073/2002 ED, XIII.3.c eranskina). Planaren aurrerabideari buruzko
informazioa bidaliko da hiru urtetik behin. Ondorengo irudian (3.1 irudia), denbora-
taula batean adierazita daude Batzordeak gainditze-txostena eta dagokion ekintza-
plana jasotzeko azken datak:
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 10/47
3.1 irudia. Batzordeari txostenak aurkezteko epeen lerroa.
Elaboración del Plan de Acción
Cobertura del Plan de Acción
Año + 1Año (de Superación)
Informe sobre superaciones de
niveles límite
Informe sobre el Plan de
Acción
Informe sobre la marcha del Plan
Evolución de la
concentración
Valor Límite
Fecha para alcanzar el valor
límite
Tiempo
Conc
entr
ació
n
A la
Com
isió
n:
Al M
inis
terio
:
Al M
inis
terio
:
A la
Com
isió
n:
Año + 2 Año + 5
Al M
inis
terio
:
A la
Com
isió
n:
3.2.3 Ekintza-planaren egitura, eta jaso behar duen gutxieneko informazioa
1073/2002 EDak, XII. eranskinean, adierazten du gutxienez zer informazio izan
behar duten ekintza-planek. Ondorengo taulan ikus daiteke zer informazio den:
1073/2002 EDaren XII. ERANSKINA: Zer informazio jaso behar den inguru-airearen kalitatea hobetzeko programetan (tokikoak, eskualdekoak zein naziokoak):
Informazio hori eman beharra 6. artikuluaren 1. zenbakiak agintzen du 1) Gainditzea non gertatu den:
- eskualdea, - hiria (mapa), - neurketa-estazioa (mapa, koordenatu geografikoak).
2) Informazio orokorra: - zona-mota (hiria, industria-eremua edo landa-eremua), - poluitu den eremuaren kalkulua (km²) eta poluzioaren eraginpeko biztanleriaren kalkulua, - klimari buruzko datu baliagarriak, - topografiari buruz jakin beharreko datuak, - inguru kaltetuan babestu behar diren organismoei buruzko informazio nahikoa.
3) Ardura duten agintariak: - hobekuntza-planak prestatu eta gauzatzeko ardura duten pertsonen izenak eta helbideak
4) Poluzioa zer den eta zenbatekoa: - aurreko urteetan (hobekuntza-neurriak aplikatu aurretik) atzemandako kontzentrazioak - proiektua hasiz geroztik neurtutako kontzentrazioak, - erabilitako ebaluazio-teknikak.
5) Poluzioaren sorburua: - poluzioa sortzen duten emisio-iturri nagusien zerrenda (mapa), - iturri horietatik datozen emisioen kantitate osoa (t/urte), - beste eskualde batzuetatik datorren poluzioari buruzko informazioa.
6) Egoeraren analisia: - gainditzea eragin duten faktoreen xehetasunak (garraioa, mugaz gaindiko garraioa barne,
formazioa), - airearen kalitatea hobetzeko har litezkeen neurrien xehetasunak.
7) Direktiba hau indarrean sartu aurretik zeuden hobekuntza-neurri edo –proiektuen xehetasunak, hau da: - tokian, eskualdean, nazioan edo nazioartean harturiko neurriak, - neurri horien ondoren atzemandako efektuak.
8) Errege-dekretu hau indarrean sartu ondoren poluzioa gutxitzeko harturiko neurri edo proiektuei buruzko informazioa:
- proiektuan aurreikusitako neurri guztien zerrenda eta deskribapena, - aplikatzeko egutegia, - airearen kalitatean zer hobekuntza lortzea espero den, eta zer epe aurreikusten den helburu horiek
lortzeko. 9) Aurreikusi edo aintzat hartu diren epe luzerako neurri edo proiektuei buruzko informazioa. 10) Eranskin honetan eskaturiko informazioa osatzen duten argitalpen, agiri, lan eta gainerakoak.
3.3 taula. 1073/2002 EDaren XII. eranskina (inguru-airearen kalitatea neurtu eta kudeatzeko 96/62/EE Direktibaren IV. eranskina).
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 11/47
Ekintza-planak prestatzeko orduan, ez da beharrezkoa muga-balioaren
gainditzeetariko bakoitza kontuan hartzea. Hau da, poluitzaile baten baino gehiagoren
kontzentrazioak gainditzen duenean muga-balioa, poluitzaile horiek guztiak bere
barruan hartzen dituen ekintza-plan bateratu bat gara daiteke.
Batzordearen 2004/244/EE Erabakian jasota daude plan edo programa horiek
aurkezteko neurriak. Beraz, erabaki horretan zehazten den bakarra da estatu kideek
informazioa aurkeztean erabili behar duten egitura, eta ez planen eta programen beren
egitura. Ekintza-plan batek tokian-tokian erabiltzeko egokiena den egitura izan behar
du. Bistan denez, ekintza-plan batek, gutxienik, Batzordeari aurkeztu behar zaion
informazioa jaso behar du (2004/224/EE Erabakia).
Erabaki horrek, bere eranskinean, bete behar diren zazpi formularioak eta
bakoitzari dagokion informazioa erakusten ditu:
1. formularioa: Plan edo programari buruzko informazio orokorra
2. formularioa: Muga-balioa gainditzearen deskribapena
3. formularioa: Aipaturiko urtean muga-balioa gainditu izanaren kausak
4. formularioa: Abiapuntuko maila
5. formularioa: Indarrean den legerian aurreikusitakoez bestelako neurrien zehaztapena
6. formularioa: Epe luzera begira har litezkeen eta oraindik hartu ez diren neurriak
7. formularioa: Neurrien laburpena
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 12/47
4. LANAREN METODOLOGIA
Tolosaldeko airearen kalitatearen diagnostikoa Tolosan egin da, han bakarrik
dagoelako eskualdeko poluitzaileak neurtzeko estazio finkoa. Berez, herri hauek
guztiek osatzen dute Tolosaldea: Abaltzisketa, Aduna, Albiztur, Alegia, Alkiza, Altzo,
Amezketa, Anoeta, Asteasu, Baliarrain, Belauntza, Berastegi, Berrobi, Bidegoian,
Gaztelu, Elduain, Hernialde, Ibarra, Ikaztegieta, Irura, Larraul, Leaburu, Lizartza,
Orendain, Orexa, Tolosa, Villabona eta Zizurkil. Etapa hauetan garatu da lana:
4.1 Emisio-mapak egitea
Plana indarrean den inguruan emisioen erreferentzia geografikoa zehaztea
bereziki garrantzitsua da aireko poluitzaile-mailan eragina izan dezaketen kausak
analizatzeko.
Alde horretatik, EAEko 2002ko Emisioen Inbentarioan jasotako informazioa
hartu da abiapuntutzat, eta 2006ko EPER-Euskadi Inbentarioan bildutako beste datu
batzuk gehitu zaizkio. Hala, jasoak daude 1996/61/EE Direktibaren eraginpeko
emisio-foku guztiak; direktiba hori ordenamendu juridikoan barneratua da 16/2002
Legearen bitartez —poluzioaren prebentzio eta kontrol integraturako legea (IPPC)—.
Poluzio-emisio nabarmenak dituzten beste enpresa batzuk ere sartu dira Inbentarioan.
4.1.1 Emisioen inbentarioa
Ekintza-plana indarrean den eremuko emisioen inbentarioak honako sektore
hauen emisioei buruzko informazioa jasotzen du:
a) Industria-jarduerak (atal honetan, kontuan hartzen dira hala emisio
puntualak nola lausoak; esate baterako, harrobiak)
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 13/47
b) Errepideko garraioa, eremu horretan gertatzen diren kondukzio-mota
guztiak kontuan harturik (herri barrukoa, herrigunean; herriartekoa
edo/eta autobidekoa, eskualdea gurutzatzen duten era horretako
errepideetan).
c) Etxebizitzaren eta zerbitzuen sektorea; nagusiki, hauei loturiko
emisioak: berokuntzarako erregaien kontsumoa, etxebizitzetan
garbiketarako eta sukalderako erabiltzen den ur beroa, ostalaritza,
osasun-arloa, hezkuntza, egoitzak eta kiroldegiak.
Emisioen Inbentariotik, honako poluitzaile hauek hartu dira kontuan: gizakiak
eragindako partikula solidoak (PM eta/edo PM10) eta nitrogeno-oxidoak (NOx). PM10
esaten zaio 10 mikra baino gutxiagoko diametro aerodinamikoa duten partikula
iragazgarrien frakzioari.
Emisio-mailak adierazteko, urte natural bakoitzean emititutako masa-unitateak
ematen dira.
• Errepideko garraioaren ondoriozko emisioak.
Honela kalkulatu dira errepideko garraioaren ondoriozko emisioak:
- EAEko ibilgailu-parkearen ezaugarriei dagozkien emisio-faktoreak zehaztuta.
Bi ibilgailu-mota hartu dira kontuan: arinak eta astunak. Arinetan sartzen dira
automobilak, motozikletak eta garraio arineko ibilgailuak (3,5 tona
bitartekoak); ibilgailu astunak, berriz, 3,5 tonatik gorako pisua garraiatzen
dutenak dira.
- Herriarteko errepideak eta autobideak zatika banatu dira eguneko batez
besteko intentsitatearen arabera (EBI). Gainera, zati bakoitzak ezaugarri batzuk
ditu, kontuan harturik ibilgailu astunen ehunekoa, zatiaren luzera eta
zirkulatzen duten batez besteko abiadura —hori kalkulatzeko, gidatze-era
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 14/47
(bide-mota) edo zati jakin bati dagokion abiadura zehatza hartu dira
datutzat—. Hala, formula hau aplikatu da herrien arteko bideen eta autobideen
zatietarako:
TtramopesTpesligTligautii
∗∗⎥⎦
⎤⎢⎣
⎡⎟⎠
⎞⎜⎝
⎛∗+⎟
⎠
⎞⎜⎝
⎛∗=+ ∑∑
==
long IM FE IM FEEE11
,,int
Non:
EFari: ibilgailu arinentzako emisio-faktorea, ibilgailu-parkearen
banaketaren arabera; errepide-zatiari dagokion abiaduraren araberakoa
da.
BIt: batez besteko intentsitatea, zati horretan t denbora batean
zirkulatzen duen ibilgailu-kopuruaren batez besteko balio bat
adierazten duena; BIt,ari ibilgailu arinena da, eta BIt,ast ibilgailu astunena.
Luzzati zatietako bakoitzaren luzera da
t: emisioa zer denbora-eperi dagokion, funtzionamenduaren arabera
- hiriguneko emisioak kalkulatzeko, biztanleko batez besteko erregai-
kontsumoaren ratioak erabili dira, eta ez eguneko batez besteko
intentsitateak (EBI).
4.1.2 Emisioen adierazpena
Informazio Geografikoaren Sistema (IGS) baten bitartez, eremuko poluitzaile-
emisioen adierazpena egin da.
• Emisio-foku puntualen mapa
2002ko EAEko Emisioen Inbentarioan sarturik dauden Tolosaldeko fokuetako
emisioak jaso dira, eta 2006 EPER-Euskadi Inbentarioko beste foku batzuetakoak.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 15/47
• Emisio orokorren mapak
Poluitzaile-emisioen fokuak puntualak, linealak eta eremukoak izan
daitezkeenez, laukitxotan zatikatu dugu eskualdea. Hau da, emisio-sareta bat eratu
dugu, 250 metroko aldeak dituzten lauki edo gelaxkekin, eta lauki horietako
bakoitzean adierazi dugu zati horri dagokion emisioa.
Hiriko zirkulazioari eta etxebizitzaren eta zerbitzuen sektoreari dagozkion
emisioen kasuan, lotura egiten da biztanleguneekin, biztanleko erregai-kontsumoaren
bitartez; hau da, eremu-unitate bakoitzeko emisio-datu bat lortzen da. Ez da hala
gertatzen hiri arteko errepideetan eta autobideetan, emisioak lerro bati lotzen
baitzaizkio halakoetan; luzera-unitate bakoitzeko emisioa. Industria-jarduerak, berriz,
foku puntual gisa adierazten dira.
Beraz, emisio horiek sareta bateko laukien gainean proiektatu dira, eta
informazio hau lortu da:
a) Emisio totala
b) Emisioak sektoreka (industria, zirkulazioa eta etxebizitza-zerbitzuak)
c) Zirkulazioaren emisioak, hiriguneko zirkulazioari eta hiri arteko
errepideei eta autobideei lotuak
4.2 Airearen kalitateari buruzko datuen tratamendua eta datu alternatiboen
bilketa
Aztertutako airearen kalitateari buruzko datuak EAEko Airearen Kalitatea
Kontrolatzeko Sarearen neurketa-estazioetan jasotakoak dira; Eusko Jaurlaritzako
Ingurumen Sailak kudeatzen du sare hori.
Kontuan hartu dira 1073/2002 EDan aipaturiko poluitzaileak, baina azterketa bi
poluitzaileren inguruan egin da bereziki: material partikulatua (PM10) eta nitrogeno-
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 16/47
oxidoak (NOx); lehenbizikoa, 1073/2002 EDa urratzen duen poluitzailea delako;
bigarrena, berriz, emisio-fokuak bereizten laguntzen duen poluitzaile-aztarnatzat
hartzen delako. Horiekin, datu-tratamendu bat egin da (urteko batezbestekoak, muga-
balioen gaindialdiak...), gero analizatzeko.
Era berean, erakunde batekin baino gehiagorekin harremanetan jarri behar izan
da beste datu osagarri beharrezko batzuk jasotzeko, hala nola meteorologia-datuak
(Euskalmet eta Eusko Jaurlaritzako Airearen Kalitatearen Sarea) eta aztergai zen
eremuko informazioa (udalak, Aldundia) eta beste.
4.3 Eremuko poluzio-mailen aurretiazko balioztatzea
Tolosa estazioan 2003an, 2004an, 2005ean eta 2006an eta 2007an jasotako
poluzio-datuak analizatu dira. Analisi horretan, ez dira Tolosaldean egindako
neurketak bakarrik hartu kontuan; EAEko beste estazio batzuetako datuak ere hartu
dira, adierazgarriak izan baitaitezke emisio-fokuren batentzat (adibidez, herriguneko
zirkulazioa).
Datuak analizatzean, nagusiki 1073/2002 EDak ezarritako muga-balioak
betetzen ziren balioztatu da. Emaitzen arabera, PM10 material partikulatuaren kasuan
bakarrik huts egiten zaio egungo legeriari. Poluitzaile horrentzat, neurketa-estazioetan
erregistraturiko balioez gainera, kontuan hartu dira 1073/2002 EDaren arabera
zenbait erregistro baliogabetzeko bide ematen duten faktore batzuk. Alde horretatik,
esan beharra dago EAEn Saharako hautsa sartzen dela urtean zenbait aldiz, eta muga-
balioak gainditzen direla. Egoera horiek aztertzean, Ingurumen Ministerioak emandako
jarraibideak izan dira kontuan.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 17/47
4.4 Eraginik handieneko fokuen identifikazioa
Fokuetako bakoitzak inguru-airean atzemandako poluzioan nola eragiten duen
jakitea da xedea. Horretarako, fokuen emisio-kondizioak ez ezik, kontuan hartu dira
neurketa-puntuarekiko kokapena, poluitzaile batetik eta bestetik atzemandako
kontzentrazioak, nagusi zen meteorologia eta topografia; tokiko haizeen joera
baldintzatzen du azken horrek, eta, ondorioz, sakabanaketa ere bai.
Aztertu da poluzio-mailak nola aldatzen diren denbora-aldagai batzuen
arabera. Poluitzaile-kontzentrazioaren eguneko, asteko eta hileko zikloa aztertu da,
toki bateko eta bestetako emaitzak alderatuz; hots, emisio-foku desberdinen
eraginpean dauden estazioen emaitzak alderatuz.
Meteorologiaren eragina izan da kontuan harturiko beste alderdi bat. Haizearen
norabideari eta indarrari buruzko datuak poluzio-mailekin batera aztertu dira, eta
lotura bat egin ahal izan da hiru elementuon artean: poluitzaileen mailak, nagusi den
haize-joera eta emisio-fokuen kokapena.
Hala, toki bereko poluitzaile baten baino gehiagoren mailaren arteko alderaketa
egin da, eta neurketa-gune desberdinen artekoa ere bai.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 18/47
5. EMISIO-INBENTARIOAREN ANALISIA
5.1 PM10-emisioak Tolosaldean
5.1.1 Industria-fokuak
5.1 taulan ageri dira 2002ko EAEko Emisioen Inbentarioan sarturiko Tolosaldeko
enpresak eta 2006ko EPER-Euskadi Inbentarioan sarturiko beste batzuk. Denek ez dute
zuzenean material partikulaturik emititzen (MP10, hamar mikra baino gutxiagoko
diametroa duten partikulak), baina, beste gas poluitzaile batzuk emititzearen ondorioz
(NOx, SO2, NH3), atmosferako erreakzio kimiko batzuen bitartez, PM10-a eratzea eragin
dezakete. Horregatik, komeni da poluzio-foku nagusien inguruko ideia bat izatea (5.1
irudia).
Herria Enpresaren izena X koordenatua Y koordenatua Aduna REFRACTARIOS KELSEN 576431 4783637 Alegia BECKER BUJACK, S.A. 574084 4772140 Alegia AUXILIAR PAPELERA 573716 4772920 Altzo CALERA DE ALZO 576160 4771060 Altzo CANTERA DE ALZO, S.A. 576664 4770963
Berastegi SMURFIT MUNKSJÖ PAPER, S.A.. 580439 4777264 Berrobi SARRIO PAPEL - Uranga fabrika 578665 4777325 Tolosa AMAROZKO PAPER-FABRIKA 575026 4775281 Tolosa DIVA, S.A.T. 574590 4776260
Villabona PAPERALIA - La Salvadora 576953 4782131 Zizurkil PAPELERA DEL ORIA 577000 4782622 Aduna LIZARREKA - Ekonor 577156 4783555
Amezketa PAPEL ARALAR S. L. 574447 4766662
5.1 taula. - 2002ko EAEko Emisioen Inbentarioan eta 2006ko EPER-Euskadi erregistroan sartutako Tolosaldeko enpresak.
Gaur egun, Tolosan hiru industrialde nagusi daude (Santa Luzia, Laskorain eta
Usabal). Hala ere, haietan egiten diren jarduerak, berez, ez dira atmosferara PM10 asko
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 19/47
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 20/47
emititzekoak: galdaragintza-lantegi txikiak, karrozeriak, garajeak, biltegiak, larru-
lantegiak… Aipatzekoa da, bestalde, hiru lantegi itxi zirela 2005ean, 2006an eta
2007an, hurrenez hurren: Celulosas del Araxes (hegoaldean, Lizartza alderako
errepidean), Papelera Tolosana (herrigunearen ekialdean) eta Funkide (herrigunearen
iparraldean).
5.1 irudia. - 2002ko EAEko Emisioen Inbentarioan eta 2006ko EPER-Euskadi Inbentarioan sartutako Tolosaldeko enpresak.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 21/47
5.1.2 Ibilgailuen zirkulazioa
Errepideko garraioari loturiko PM10-emisioak ageri dira ondorengo irudian,
250x250 metroko sareta batean adierazirik. Esan beharra dago kalkulu horretan ihes-
hodiari dagozkion emisio puntualak bakarrik hartu direla kontuan, eta ez beste PM10-
emisio batzuk, ibilgailuen mugimenduagatik berresekitzen den material partikulatuari
edo balazten eraginari dagozkionak.
5.2 irudia. - Tolosaldean garraio-sektoreari loturiko PM10-emisioa 2002. urtean.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 22/47
5.1.3 Etxebizitza eta zerbitzuak
Errepideko garraioaren kasuan bezala, etxebizitzaren eta zerbitzuen sektoreari
dagozkion PM10-emisioak ageri dira 5.3 irudian.
5.3 irudia. - Tolosaldean etxebizitzaren eta zerbitzuen sektoreari loturiko PM10-emisioa 2002. urtean.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 23/47
5.2 Tolosaldeko NOx-emisioak
5.2.1 Sektore guztiak batera hartuta
Guztirako NOx-emisioak ageri dira ondorengo irudian: batera hartu dira
industria-fokuei, errepideko garraioari eta etxebizitzaren eta zerbitzuen sektoreari
dagozkienak.
5.4 irudia. - Tolosaldeko NOx-emisioak 2002. urtean (guztira, sektore guztiak batera hartuta).
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 24/47
NOx-emisio handiak dituzten foku batzuk atzeman daitezke 5.4 irudian, lauki
batzuetan (Amarozko paper-fabrika, Calera de Alzo eta Zizurkilgo Papelera del Oria).
5.2.2 Garraio-sektorea
Hona hemen herri barruko eta herriarteko garraioaren eragina, guztira.
5.5 irudia. - Tolosaldean garraio-sektoreari loturiko NOx-emisioa 2002. urtean.
2002an Tolosalde osoan zirkulazioaren eraginez jasoriko NOx-emisioen % 92
herriarteko zirkulazioari zegokiola kalkulatzen da. Datu hori, neurri handi batean,
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 25/47
udalerrien arteko zirkulazio handiari zor zaio, eta orobat N-1 errepidean dabilen
ibilgailu-kopuru handiari (ibilgailu astunak eta arinak). Ibilgailu astunetako askok ez
dute Tolosaldea jatorri edo helmuga; pasaeran doaz, ibilaldi ertain edo luzeetan. Hala
ere, ez da ahaztu behar ibilgailu astun asko mugiarazten duela eskualdeko ekonomia-
eta industria-jarduerak ere (nahiz eta papergintza-sektoreak orain horrenbesteko
jarduerarik ez izan).
5.3 Sektore bakoitzak emisioetan duen partea
Tolosaldeak ekonomia-jarduera nabarmena du, hala industria-sektorean nola
zerbitzuen sektorean. Oro har, salbuespen jakinen bat kenduta, jarduerek ez dute
poluitzeko ahalmen handia; ez, behintzat, EAEko beste eskualde batzuekin alderatuz
gero (adibidez, Goierri).
Esan bezala, azken urteotan Tolosaldean itxi egin dira papergintzarekin loturiko
zenbait enpresa (denbora batean, eskualdearen erreferentzia izana da papergintza).
Nolanahi ere, eskualdean badira zenbait industrialde, eta haiek jarraitzen dute
inguruko ekonomia dinamizatzen.
Interesgarria da Tolosalde guztian sektore bakoitzak zer emisio dituen ikustea:
Emisiones inventariadas en el 2002
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Industria Transporte Residencial-Servicios
Tone
lada
s/añ
o
PM10
Emisiones inventariadas en el 2002
0100200300400500600700800900
1000
Industria Transporte Residencial-Servicios
Tone
lada
s/añ
o
NOx
5.6 irudia. - Tolosaldean 2002an sektore bakoitzari loturiko PM10- eta NOx-emisioak.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 26/47
Sektore bakoitzean 2002an inbentariatutako emisioak bakarrik ageri dira 5.6
irudian. Emaitzek erakusten dutenez, oro har, garraioa da partikulak (PM10) eta
nitrogeno-oxidoak (NOx) emititzen dituen eragile nagusia. Nahiz eta konparaketa
horretan industria-jarduerarik poluitzaileenak baino ez diren kontuan hartu, ez da
espero izatekoa gainerako industria-jarduerak gehituta ere sektore horren emisioek
garraio-sektorearenak gainditzea, batez ere PM10-aren kasuan; gainera, kontuan izan
behar da garraio-sektorean ihes-hodietatik emititutako partikulak bakarrik hartu direla
kontuan, alde batera utzita berresekitzeari, balazten higadurari eta abarri dagozkien
emisioak (ihes-hodiko emisioen antzeko balioak izan litzakete horiek ere). Beraz,
ondorioztatu behar da 2002an garraioa izan zela atmosferara material partikulatu
gehien emititu zuen sektorea. Geroztik, ibilgailuek asko hobetu dituzte emisioak,
azken urteotan emisio-araudi berriak sartu baitira, gutxika, hala ibilgailu arinentzat
nola astunentzat (Euro III eta Euro IV), baina industria batzuk itxi ere egin dira, eta
beste batzuetan poluzio gutxiago eragiten duten teknologiak erabiltzen hasi ere bai.
Horregatik, pentsatzekoa da Tolosaldean garraio-sektorea dela gaur egun ere PM10-
partikula gehien emititzen duen sektorea.
Tolosaldeko PM10-emisiorik gehienak A-15 autobidean eta, batez ere, N-1
errepidean gertatzen dira, haietan ibiltzen den ibilgailu arin eta astunen kopuru oso
handiaren ondorioz. Herriguneetan bertan gertatzen diren emisioei dagokienez,
Tolosak ematen ditu baliorik handienak, eskualdeko herri nagusia den aldetik.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 27/47
6. AIREAREN KALITATEAREN ANALISIA
6.1 Tolosaldeko airearen kalitatea neurtzeko estazioa
Gaur egun, poluitzaileak etengabe neurtzeko estazio finko bakar bat du Eusko
Jaurlaritzak Tolosaldean. Hau da:
ESTAZIOA X koordenatua Y koordenatua Herria Tolosa 575106 4775968 Tolosa
6.1 irudia. - Eusko Jaurlaritzak Tolosaldean airearen kalitatea kontrolatzeko duen estazioa.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 28/47
Tolosa estazioa herrigunean bertan dago, zirkulazioak sorturiko emisioen
eraginpean, nagusiki, eta inguruko industriaren eraginpean.
6.2 irudia. - Tolosako airearen kalitatea neurtzeko estazioa.
6.2 Airearen kalitate-mailaren balioztatzea, 1073/2002 EDarekin alderatuta
NO2, SO2, CO eta PM10 poluitzaileek 2007ra arte Tolosa estazioan izandako
emaitzak aztertuta, material partikulatua (PM10) izan da 1073/2002 EDak ezarritako
muga-balioak bete ez dituen bakarra.
Ondorengo taulan ageri da datu baliozkoen ehunekoa:
Datu baliozkoen ehunekoa Estazioa 2003.
urtea 2004. urtea
2005. urtea 2006. urtea
2007. urtea
Tolosa 80,0 79,7* 29,3* 100 99.7
6.1 taula. Tolosa estazioan jasoriko egunez eguneko PM10-datu baliozkoen ehunekoa.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 29/47
Esan beharra dago 2004tik 2005era Tolosa herriguneko beste leku batean egon
zela estazioa, 6.3 irudian ikus daitekeen bezala. Beraz, 2004. eta 2005. urteen parte
bateko datu baliozkorik ez dago Tolosako airearen kalitateari dagokionez, eta, neurri
batean, esan daiteke urte horiek ez direla adierazgarriak airearen kalitateari buruzko
datuen aldetik. Hurrengo kapituluetan ikusiko dugunez, estazioaren kokagune batetik
bestera aldatu egiten dira bai emisio poluitzaileen eragin-mota bai airearen
kalitatearen kasuistika.
6.3 irudia. - Tolosako airearen kalitatea kontrolatzeko estazioaren bi kokaguneak: tokiz aldatu aurrekoa eta ondorengoa.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 30/47
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 31/47
PM10-aren urteko neurriek azken urteetan izandako eboluzioa ageri da 6.4
irudian. Ikus daitekeen bezala, azken urteetan ez da gainditu PM10-arentzat bete
beharreko urteko muga-balioa (40 μg/m3). Beraz, PM10-aren urteko batezbestekoari
dagokionez, bete egin zen indarrean dagoen araudia.
Gainera, 1073/2002 EDak eguneko PM10-balioen gaindialdi-kopuru mugatu bat
ere ezartzen du. 6.5 irudian ageri da gaindialdi-kopuruaren bilakaera.
6.4 irudia. - Urteko batez besteko PM10-kontzentrazioen eboluzioa Tolosa estazioan.
Medias Anuales de PM10 en Tolosa
0
10
20
30
40
50
2003 2004 2005 2006 2007Año
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Valor límite en el 2005
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 32/47
6.5 irudia. – Tolosa estazioan PM10-aren eguneko muga-balioa (50 µg/m3) gainditu zen aldien eboluzioa, urtez urte.
2003an eta 2006an 35 aldiz baino gehiagotan gainditu zen 2005erako
onarturiko eguneko muga-balioa (50 μg/m3). Hala ere, 1073/2002 EDan urte
bakoitzerako ezarritako onarpen-tarteak kontuan hartuta, 2006a izan zen Tolosa
estazioak legeria bete ez zuen urte bakarra.
Neurketa-estazioa tokiz aldatzeak izandako eragina kontuan hartu nahiz ez,
emaitzek erakusten dute batez besteko PM10-maila oso antzekoa izan dela azken bost
urteetan. Hala ere, eguneko gaindialdiek gorabeherak izan dituzte urteen arabera;
seguruenik, urte bakoitzeko meteorologiak eta herriko gertaera jakin batzuek (obrak)
eraginak.
6.3 Tolosa estazioan muga-balioak gainditzearen kausak zein diren
Tolosa estazioa Tolosa herriaren erdigunean dago. Tolosa bere eskualdeko herri
nagusia da, biztanleriaren parte handi bat han bizi baita (eskualde guztiko 45.000
biztanleetatik, 18.000). Tolosaldeko herrietatik, 12 ez dira 2.000 biztanlera iristen;
Superaciones de VL diario en Tolosa
39
12
35
55
35
0
10
20
30
40
50
60
2003 2004 2005 2006 2007Año
Núm
ero
de s
uper
acio
nes
Número de superaciones permitidas en
horrek esan nahi du Tolosaren mende daudela zerbitzu zentralizatu askotarako, eta
hara mugitu beharra daukala jendeak.
6.6 irudia. - Tolosako herrigunearen parte bat, Oria ibaiaren ertzean.
Oria ibaia da eskualdearen ardatz nagusia, haren ibilguaren erdiko zatiaren
inguruan baitaude Tolosaldeko herrigune nagusiak (Aduna, Villabona, Zizurkil, Irura,
Anoeta, Tolosa, Ibarra, Alegia, Ikaztegieta eta Legorreta) eta hainbat industrialde, era
askotako jarduerak dituztenak (zerbitzuak, industria…). Aurreko kapituluetan esan
bezala, eskualdeko industriaren ezaugarrietako bat da oso poluitzailea ez izatea, baina
nabarmendu beharrekoa da papergintza-sektorearen garrantzia, nahiz gaur egun
beste jarduera batzuei tokia uzten ari zaien. Oria ibaiaren ibarrean, ibilgailu
motordunen zirkulazio handia dago, N-1 autobian (lehengo N-1 errepidea, Madril-
Irun). Ibilgailu horietako askok ez dute Tolosa jatorri edo helburu, baizik eta ibilbide
ertain edo luzeak egiten ari dira eta pasaeran doaz. Gainera, eskualde barruko
desplazamenduak ere egiten dira (beste herrietatik Tolosara, gehienbat). Beraz, esan
daiteke Tolosako herriak, denera, zirkulazio handia jasaten duela.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 33/47
Bestalde, inguruaren geomorfologiak nabarmen baldintzatzen du airearen
kalitate-maila. Ibarretako biztanlegune jendetsuen, industrialdeen eta ibilgailu-
zirkulazio handiaren ondorioz, airearen poluzio-maila handia izaten da zenbait
egunetan.
6.3.1 Udalerriaren ezaugarri meteorologiko orokorrak
Tolosako herrian ez da meteorologia-aldagaien neurketarik egiten (haizearen
norabidea eta indarra, tenperatura, eguzki-erradiazioa…). Oria ibarrean nagusi diren
haize-joerak aztertzeko, Euskalmetek Zizurkilen jasotako datuak erabili dira.
Distantzia pixka bat badago Tolosako herrigunetik Zizurkilen meteorologia-estazioa
kokaturik dagoen tokira (6 kilometro), baina, ibarraren forma dela eta, Zizurkilgo
informazioa baliozkoa da Tolosako haize-joeraren deskribapen orokorra egiteko.
Tolosan nahiko sarritan izaten da behe-lainoa, ibarraren orografiak eragindako
atmosferaren egonkortasun-uneetan. Ibarra estutu egiten da Irura-Anoeta inguruan,
Tolosan ireki, eta atzera estutu Altzo-Alegian (6.7 irudia).
Zizurkil estazioan jasotako meteorologia-datuetan, eragin handi samarra dute
orografiak eta Oria ibarraren orientazioak. 6.8 irudian adierazirik daude Zizurkil
estazioan 2006an erregistraturiko haize-norabideak. Emaitzak oso antzekoak izan
ziren 2007an. Bi haize-norabide dira beste guztien gainetik nabarmen (% 40ko
maiztasuna): hegoaldekoa (S) eta hegoalde hego-mendebaldekoa (SSW). Laugarren
koadrantean, nahiz askoz maiztasun txikiagoarekin, ipar-mendebaldekoa (NW) eta ipar
ipar-mendebaldekoa (NNW) nabarmentzen dira. Lehenengo kasuan (S), maiztasun
berarekin gertatzen dira haizearen abiadura-mailak (10 m/s arterainokoak);
bigarrenean (N), berriz, ia ez dago 5 m/s-tik gorako abiadurako haizerik. Altuera da
haize-abiadura handien zergatikoa, estazioa ehun bat metro gorago baitago ibarraren
behealdea baino. Haize-norabideek erakusten dute atmosferaren fluxua kanalizatu
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 34/47
egiten dela, Oria ibaiaren ibarrean zehar, Zizurkildik igarotzean (6.7 irudia). Neguan,
nahiz eta EAEn iparraldeko haizeak izan eskala sinoptikoan, Tolosaldean haize horiek
estalirik gelditzen dira eskualdean topografiak duen eraginagatik eta kosta hurbil
izanik sortzen diren brisengatik, eta hego hego-mendebaldeko haizeak (SSW) garatzen
dira. Udan, aldiz, atmosferaren egoerak itsas brisak sortzea eragiten du, eta brisa
horiek dozenaka kilometro barnera daitezke EAEko ibarretan barna, atmosferako
zirkulazio orokorra aldatzen dutela. Hartara, Zizurkil eta Tolosara ipar aldeko haize-
fluxuak iristen dira (6.9 irudia).
6.7 irudia. - Ingurumen Sailburuordetzaren Airearen kalitatea kontrolatzeko sareko Tolosa estazioaren kokapena. Euskalmetek Zizurkilen duen meteorologia-estazioaren kokapena.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 35/47
Periodo:
2.3 1.6 0.4 4.2
2.7 1.4 0.4 4.5
2.3 3.2 0.4 5.9
1.5 1.7 0.4 3.6
0.8 0.1 0.9
< 1.5 m/s 1.0 1.0
1.5/ 3 m/s 1.2 0.2 0.1 1.4
3/ 5 m/s 1.6 0.5 0.8 1.3 0.1 4.5
5/ 10 m/s 3.7 3.0 3.6 4.2 0.3 14.8
> 10 m/s 6.9 6.4 6.9 4.3 0.3 24.8
5.1 1.7 0.4 0.4 0.1 7.8
3.4 0.4 0.2 0.1 4.0
3.1 0.4 0.1 3.6
3.1 0.9 0.3 0.2 4.5
2.4 2.0 1.2 0.4 6.1
2.5 3.3 2.2 0.3 8.2
Noroeste
Nornoroeste
5-10
>10
Sudeste
Sur- Sudeste
Sur
Sur- Sudoeste
Oeste
Oeste- Noroeste
Velocidad Viento (m/s)
Este
Este- Sudeste
2006
< 1
.5
1.5-
3
Norte
43.8
26.8
17.3
11.1
0.8
Total
Sectores 3 -5
Nornordeste
Nordeste
Este- Nordeste
Sudoeste
Oeste- Sudoeste
26%17%8%
6.8 irudia. Zizurkil meteorologia-estazioko 2006ko haize-arrosak.
a)
Periodo:
< 1.5 m/s
1.5/ 3 m/s
3/ 5 m/s
5/ 10 m/s
> 10 m/s
mayo-junio 2006
13%8%4%
b)
Periodo:
< 1.5 m/s
1.5/ 3 m/s
3/ 5 m/s
5/ 10 m/s
> 10 m/s
Noviembre-Diciembre 2006
40%27%13%
6.9 irudia. - Zizurkil meteorologia-estazioko haize-arrosak, 2006ko maiatz-ekainetan (a) eta azaro-abenduetan (b).
Zizurkilgo estazioaren goratasuna kontuan harturik ere, jasotako datuek
erakusten dute ingurua nahiko ongi aireztatuta dagoela; horren adierazgarri, 2006an
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 36/47
oso barealdi gutxi erregistratu izana (datuen arabera, % 9an bakarrik da haizearen
abiadura 0,5 m/s baino txikiagoa). Hala ere, ibarraren egitura dela eta, litekeena da
Tolosan barealdi gehiago izatea. Edozein modutan, badirudi Tolosaldeko
meteorologia-kondizioak lagungarri direla hango poluzio-iturrien emisioak
sakabanatzeko, topografia konplexuaren eragozpenarekin betiere.
6.3.2 PM10-kontzentrazioek meteorologia-aldagaiekin duten erlazioa
Tolosan PM10-kontzentrazio handiak zeren ondorio izaten diren zehazteko,
Zizurkilgo meteorologia-estazioan erregistratutako haize-norabide eta –abiadurekin
alderatu dira poluzio-datuak.
2006ko eta 2007ko datuak aztertu dira, eta emaitzek erakutsi dute zenbait
aire-masa poluituk eragina dutela Tolosan gertatzen diren poluzio-mailetan. 6.10
irudian ageri dira emaitzak.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 37/47
a) b)
6.10 irudia. - Tolosan 2006an (a) eta 2007an (b) batez beste izandako PM10-kontzentrazioak, Zizurkil estazioan erregistraturiko haizearen norabide-sektoreka.
Kontzentrazioak haize-norabideka aztertuta, ikusten da PM10-kontzentraziorik
handienak norabide hauen inguruan gertatzen direla: mendebaldea (W), ipar-ekialdea
(NE) eta eki hego-ekialdea (ESE). Baina ez dago alde handirik norabide horien eta
gainerakoen artean. Bestalde, PM10-aren batez besteko kontzentraziorik apalena
haizeak Zizurkilen hegotik (S) jotzen duenean gertatzen da Tolosan. Ez dago alde
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 38/47
handirik 2006tik 2007ra sektore bakoitzean erregistratutako mailetan; horrek esan
nahi du airearen kalitatearen gaineko eraginean ez dela aldaketa handirik izan
poluzio-iturriei dagokienez (adibidez, herri-lan handiak, industrien jarduera-
aldaketa…).
Haize-abiadurak bereizten baditugu, oro har, kontzentrazio handienak abiadura
apalekin gertatzen dira (v<1,5 m/s) ia norabide guztietan, salbu ekialdeko norabidean
(E) eta ekialde ipar-ekialdekoan (ENE), haietan PM10-kontzentrazioa handixeagoa baita
haizearen abiadura 3 m/s ingurukoa denean. Haize-abiadura apaletan (v<1,5 m/s),
haizeak mendebal ipar-mendebaldetik eta ipar-ekialdetik jotzen duenean gertatzen
dira kontzentraziorik handienak, 6.11 irudian ikus daitekeenez. Gainera, mendebal
ipar-mendebaldeko norabideen inguruan kontzentrazioak asko jaisten dira v > 3 m/s
denean. Horrek erakusten du gertuko gune batzuek eragina dutela; izan liteke
Tolosako herrigunearen beraren eragina.
Bestalde, hego hego-mendebalde inguruko norabideekin antzeko
kontzentrazioak ikusten dira haizearen abiadura 1,5-5 tartekoa denean, eta horrek
adieraz lezake PM10-emisioak garraiatu/arrastatu egiten direla ibarraren barrualdeko
lekuren batzuetatik.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 39/47
a) Conc. Media PM10 ug/ m3
0
50
100
1501
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16 >10 m/s
5-10 m/s
3-5 m/s
1.5-3 m/s
< 1.5 m/s
b) Conc. Media PM10 ug/ m3
0
50
100
1501
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16 >10 m/s
5-10 m/s
3-5 m/s
1.5-3 m/s
< 1.5 m/s
Sector 1 N Sector 9Sector 2 NNE Sector 10Sector 3 NE Sector 11Sector 4 ENE Sector 12Sector 5 E Sector 13Sector 6 ESE Sector 14Sector 7 SE Sector 15Sector 8 SSE Sector 16 NNW
NWWNW
WWSWSW
SSWS
6.11 irudia. - Tolosan 2006an (a) eta 2007an (b) batez beste izandako PM10-kontzentrazioak, Zizurkil estazioan erregistraturiko haizearen norabide-sektoreka eta abiadura-mailaka.
6.3.3 NOx-kontzentrazioek meteorologia-aldagaiekin duten erlazioa
6.12 irudian ikus dezakegunez, NO-kontzentrazio handienak hirugarren
koadrantean gertatzen dira, nabarmen. PM10-aren kasuan bezala, NO-kontzentrazio
handiena hego hego-mendebaldeko norabidean (SSE) gertatzen da.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 40/47
a) b)
6.12 irudia. - Tolosan 2006an (a) eta 2007an (b) batez beste izandako NO-kontzentrazioak, Zizurkil estazioan erregistraturiko haizearen norabide-sektoreka.
Ez dirudi 2006tik 2007ra NO-kontzentrazioa handitu denik hirugarren
koadranteko sektore batzuetan. PM10-aren kasuan ez da hala gertatzen, eta horrek
pentsarazten du ez dutela foku berek eragiten NO- eta PM10-mailetan. Ikusten da,
gainera, PM10-aren kasuan ez bezala, haize-norabideak nabarmen baldintzatzen duela
NO-maila (alde handia dago iparraldeko haizeen (N) eta hirugarren koadrantekoen
artean).
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 41/47
Haizearen abiadurari begiratuta, hego hego-ekialdeko haizea eta 3 m/s eta 5
m/s bitarteko abiadurakoa denean gertatzen dira kontzentraziorik handienak bi
urteetan. Norabide horren inguruan, kontzentrazioak oso antzekoak dira abiadura 5
m/s baino txikiagoa denean. Emaitza horiek pentsarazten dute, PM10-aren kasuan
bezala, poluitzaileak arrastatu egiten direla ibarrean gorako toki batetik baino
gehiagotatik; N-1 autobia eta industria-jardueraren bat izan litezke eragileak.
Bestalde, NO-kontzentrazioak asko jaisten dira haizearen abiadura 1,5 m/s baino
handiagoa denean, bigarren koadranteko norabide batzuetan eta mendebaldeko
norabidean (W); gertuko foku batzuen eragina izan liteke.
Conc. Media NO ug/ m3
0
50
100
150
2001
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16 >10 m/s
5-10 m/s
3-5 m/s
1.5-3 m/s
< 1.5 m/s
Sector 1 N Sector 9Sector 2 NNE Sector 10Sector 3 NE Sector 11Sector 4 ENE Sector 12Sector 5 E Sector 13Sector 6 ESE Sector 14Sector 7 SE Sector 15Sector 8 SSE Sector 16 NNW
NWWNW
WWSWSW
SSWS
6.13 irudia. - Tolosan 2006an batez beste izandako NO-kontzentrazioak, Zizurkil estazioan erregistraturiko haizearen norabide-sektoreka eta abiadura-mailaka.
6.3.4 NO2-kontzentrazioek meteorologia-aldagaiekin duten erlazioa
NO2-ari dagozkion 2006ko eta 2007ko datuak ere aztertu ditugu. Oro har,
emaitzek erakusten dute kontzentrazio-banaketa ez dagoela NO-aren kasuan bezain
fokalizatua haize-norabidearen arabera. Hala ere, bigarren eta hirugarren
koadranteetako haize-norabideetan kontzentrazioa zertxobait handiagoa da.
Kontzentraziorik txikienak laugarren koadrantean ageri dira. Emaitzak 6.14 irudian
daude jasorik.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 42/47
a) b)
6.14 irudia. - Tolosan 2006an (a) eta 2007an (b) batez beste izandako NO2-kontzentrazioak, Zizurkil estazioan erregistraturiko haizearen norabide-sektoreka.
Ikus dezakegu, bestalde, haize-norabide bererako abiadura-mailen arteko
aldeak ez direla NO-aren kasuan bezain handiak. Hala eta guztiz ere, kontzentrazioak,
oro har, jaitsi egiten dira haizearen abiadura handitu ahala, aire-masak gehiago
mugitzearekin eta nahastearekin batera. Nolanahi ere, hego hego-mendebaldearen
inguruko norabideetan (SSW) kontzentrazioak berdinak eta zenbaitetan handiagoak
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 43/47
dira haize-abiadura handiekin ere. Horrek esan nahi du poluitzaileak ibarrean zehar
arrastatzen direla, eta Tolosako herrigunera oxidazio-egoeran iritsi (NO -> NO2).
Conc. Media NO2 ug/ m3
0
50
100
150
2001
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16 >10 m/s
5-10 m/s
3-5 m/s
1.5-3 m/s
< 1.5 m/s
Sector 1 N Sector 9Sector 2 NNE Sector 10Sector 3 NE Sector 11Sector 4 ENE Sector 12Sector 5 E Sector 13Sector 6 ESE Sector 14Sector 7 SE Sector 15Sector 8 SSE Sector 16 NNW
NWWNW
WWSWSW
SSWS
6.15 irudia. - Tolosan 2006an batez beste izandako NO2-kontzentrazioak, Zizurkil estazioan erregistraturiko haizearen norabide-sektoreka eta abiadura-mailaka.
NO-ari eta NO2-ari dagozkion emaitzak bateragarriak dira. Izan ere, NO-a
gertuko emisio-fokuei loturik egoten da; NO2-a, berriz, luzaroago egoten da
atmosferan, eta haren parte bat errekuntza-fokuetatik datorren NO-ak atmosferan
jasaten duen oxidazio-prozesuaren ondorio da.
6.3.5 Eguneko PM10-, NO-, eta NO2- zikloa
Eguneko ordu bakoitzerako kalkulatutako urteko batezbestekoari begiratuta,
ikus daiteke zer bilakaera izan duten egunean zehar poluitzaile hauen
kontzentrazioek: PM10-a (material partikulatua, 10 mikra baino gutxiagoko diametro
aerodinamikoa duena), NO-a eta NO2-a.
6.16 irudian, Tolosa estazioan 2003an, 2006an eta 2007an izandako eguneko
PM10-zikloak ageri dira. Lehenago esan bezala, 2004 eta 2005 bitartean estazioa tokiz
aldatu zen, eta zenbait diferentzia atzematen dira toki batean eta bestean
erregistraturiko eguneko zikloen artean. 2003an, goizetan (8 GMT ordua), igo egin zen
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 44/47
kontzentrazioa, gehienbat herri barruko trafikoa dela eta; 2006an eta 2007an, aldiz,
ez da atzematen goizetako erpin hori. Lehenengo kokalekuan ibilgailuen eragin
handiagoa izateari egotz dakioke alde hori, eta, neurri batean, kale artean emititutako
poluitzaileak airean geldiago egoteari (sakabanatze-ahalmen txikiagoa).
Ciclo diario de PM10 en 2007
0
15
30
45
60
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Beasain ParqueEuropa Renteria Tolosa Azpeitia
Ciclo diario de PM10 en 2006
0
15
30
45
60
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Beasain ParqueEuropa Renteria Tolosa Azpeitia Ciclo diario de PM10 en 2003
0
15
30
45
60
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Beasain ParqueEuropa Renteria Tolosa Azpeitia
6.16 irudia. - Tolosa estazioko eguneko PM10-zikloa 2006an eta 2007an (gaur egungo kokalekuan) eta 2003an.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 45/47
Bestalde, kokaleku batean nahiz bestean, PM10-kontzentrazioaren erpin bat
ikusten da arratsaldeetan, herri barruko estazioetan gertatzen den bezala (goizeko
erpina eta arratsaldeko erpina). Tolosa estazioaren kasuan, kontzentrazioa askoz
handiagoa da arratsaldean eguneko beste edozein unetan baino. Kokaleku berrian
(2006 eta 2007), kontzentrazioan erpin bat ikusten da eguzki-orduko 19etatik 20etara
bitartean; eta 2003ko kokalekuan, berriz, erpina zorrotzagoa da 19etan.
Emaitzak Azpeitia herri barruko estazioarekin alderatzen baditugu —
zirkulazioaren eta industria-jardueraren eragin handia du Azpeitikoak—, ikus
dezakegu Tolosako eguneko zikloaren eboluzioa leuna dela, hau da, alde handirik ez
dagoela egunean zeharreko batez besteko kontzentrazioetan. Antzeko zerbait
gertatzen da Beasain estazioan. Beraz, Tolosan arratsaldez bada goizez ez dagoen
eraginen bat. Beharbada, arratsaldez herrigunean (neurketa-estazioaren inguruan)
ibilgailu gehiago sartzeak eta autobideko zirkulazioak eragiten dute gehikuntza hori.
Eguneko NO- eta NO2-zikloek, nolabait, berretsi egiten dituzte emaitza horiek.
2003an, NO-balioen egunean zeharreko eboluzioa beste herri barruko estazio
batzuetakoaren oso antzekoa izan zen (Europa Parkea, Bilbon, edo Errenteria).
Kokaleku berrian, ordea, 2006an eta 2007an, arratsaldeko erpinak oso balio altuak
ematen ditu beste estazioetakoen aldean. Bestalde, NO2-aren zikloari begiratzen
badiogu, ikus dezakegu urtero berdintsua dela zikloa, eta beste estazio batzuetakoen
antzekoa. NO-ak NO2-arekiko erakusten dituen ezaugarri horien arabera, esan liteke
estaziotik gertu dagoen errekuntza-fokuren bat badela arratsaldean.
NOx- eta PM10-erpinen orduak alderatuta, ikusten da bat datozela, bai goizean
(8etan), bai arratsaldean (19-20). Horretatik ondoriozta daiteke bi poluitzaileak
emisio-foku berarenak direla (zirkulazioa), eta NO- eta PM10-emisioen inpaktu zuzen
bati loturik daudela.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 46/47
Horregatik, pentsa dezakegu Tolosako airearen kalitatea zaintzeko estazioaren
kokagune berrian emisio-foku hurbil samarreko baten eragina atzematen dela, eta
horren ondorioz igotzen dela poluzio-maila arratsaldean.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 47/47
Ciclo diario de NO en 2003
0
15
30
45
60
75
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Beasain ParqueEuropa Renteria Tolosa Azpeitia
Ciclo diario de NO2 en 2003
0
15
30
45
60
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Beasain ParqueEuropa Renteria Tolosa Azpeitia
Ciclo diario de NO en 2006
0
15
30
45
60
75
90
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Beasain ParqueEuropa Renteria Tolosa Azpeitia
Ciclo diario de NO2 en 2006
0
15
30
45
60
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Beasain ParqueEuropa Renteria Tolosa Azpeitia
Ciclo diario de NO en 2007
0
15
30
45
60
75
90
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Beasain ParqueEuropa Renteria Tolosa Azpeitia
Ciclo diario de NO2 en 2007
0
15
30
45
60
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24Hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Beasain ParqueEuropa Renteria Tolosa Azpeitia
6.17 irudia. - Tolosa estazioko eguneko NO eta NO2-zikloak 2006an eta 2007an (gaur egungo kokalekuan) eta 2003an.
Urteko datu guztien arabera kalkulaturiko eguneko zikloan ikusitako emaitzak
egiazta daitezke 2006ko hilabete bakoitzerako kalkulaturiko eguneko zikloaren
emaitzetan. Zenbait ondorio atera dezakegu 6.18 irudian:
1. PM10-kontzentrazioak askoz handiagoak dira beti arratsaldeetan goizetan
baino. Udazkenean eta neguan erpin bat ageri da goizetan, arratsaldekoa
baino txikiagoa, eta udaberrian eta udan ez. Udan, arratsaldean bakarrik ageri
da PM10-aren erpina.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 48/47
2. Oro har, PM10-aren kontzentrazio txikienak eguerdi inguruan gertatzen dira,
asko jaisten baitira mailak, gauean baino are beherago ere bai. Udaberrian eta
udan, kontzentrazioak gutxieneko mailara jaisten dira 9-10ak inguruan;
udazkenean eta neguan, berriz, jaitsiera hori 13:00etan gertatzen da.
Emaitza horiek interpretatzean, kontuan izan behar dira EAEko ibar batzuetan
gertatzen diren sakabanatze-ezaugarriak. Udaberrian eta udan, atmosferaren
egonkortasun handieneko egoerak (gauekoak) goizeko lehen orduetan (9-10) hausten
dira, udazkenean eta neguan baino goizago; hartara, poluitzaileen sakabanatze
handiagoa gertatzen da, eta, beraz, kontzentrazio txikiagoak.
Variación mensual de los ciclos diarios de PM10 en Tolosa en el año 2006
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21hora
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
Urt. Ots. Mar. Api. Mai. Eka. Uzt. Abu. Ira. Urr. Aza. Abe.
6.18 irudia. - Tolosa estazioan 2006an PM10-ak izandako eguneko zikloa, hilabeteka.
2007an ere antzeko emaitzak izan dira PM10-ari dagokionez (6.19 irudia). NOx-
en kasuan, ikusten dugu bi erpin daudela udazkenean eta neguan, baina bakar bat
udaberrian eta udan. Bigarren kasu horretan, PM10-arenean ez bezala, erpina goizean
izaten da. Udaberrian eta udan ez da atzematen NOx-erpinik arratsaldean; izan ere,
atmosferako erreakzio fotokimiko batzuen ondorioz, O3-kontzentrazioak gertatzen
dira, eta ez NOx-enak, azken horiek egoera oxidatuago batzuetara aldatzen direlako.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 49/47
Variación mensual de los ciclos diarios de NOx y PM10 en Tolosa en el año 2007
0
25
50
75
100
125
150
1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21 1 5 9 13 17 21hora
Con
cent
raci
ón P
M10
(ug/
m3)
0
50
100
150
200
250
300
Con
cent
raci
on N
Ox
(ug/
m3)
PM10 NOx
Urt. Ots. Mar. Api. Mai. Eka. Uzt. Abu. Ira. Urr. Aza. Abe.
6.19 irudia. - Tolosa estazioan 2007an PM10-ak eta NOx-ek izandako eguneko zikloa, hilabeteka.
6.3.6 PM10, NO eta NO2-aren astean zeharreko aldaketa
6,20 irudian ikus daiteke zer bilakaera duten batez besteko PM10-, NO- eta
NO2-mailek asteko egunaren arabera (laneguna, larunbata eta igandea). Emaitzek
erakusten dute, kasu honetan ere, aldeak daudela Tolosako neurketa-estazioaren
kokagune batetik bestera (2004ra artekoa eta 2005etik aurrerakoa). Hau ikusten da:
1. NO-kontzentrazioak handiagoak dira beti 2003an (lehenengo kokalekua)
2006an baino (bigarren kokalekua), edozein dela ere asteko eguna.
2. Aldiz, NO2-kontzentrazioak handiagoak dira beti 2006an (bigarren kokalekua)
2003an baino (lehenengo kokalekua), edozein dela ere asteko eguna.
3. NO/NO2 ratioa handiagoa da 2003an 2006an baino.
4. NO2-mailak txikiagoak dira NO-mailak baino 2006ko astegunetan; ezohikoa
da hori, ez baita hala gertatzen ez asteburuetan, ez 2003ko edozein
astegunetan.
5. Lanegunekin alderatuta, 2003ko igandeetan jaitsiera txikiagoak izan ziren
PM10-kontzentrazioan 2006ko igandeetan baino.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 50/47
Variación semanal en Tolosa en 2003
0
10
20
30
40
50
laborable sabado domingo
Dia semanal
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
PM10 NO2 NO
Variación semanal en Tolosa en 2006
0
10
20
30
40
50
laborable sabado domingo
Dia semanal
Con
cent
raci
ón (u
g/m
3)
PM10 NO2 NO
6.20 irudia. - Astean zeharreko batez besteko PM10-, NO- eta NO2-mailak, Tolosan, 2003an (lehenbiziko kokalekuan) eta 2006an (bigarren kokalekua)
Emaitza horiek erakusten dute, berriz ere, errekuntza-fokuren bat badela
estazioaren kokaleku berritik gertu, eta foku horrek eragin zuena duela NOx-mailan.
Nahiz eta aldea dagoen asteburuen eta lanegunen artean, NO- eta PM10-mailen
jaitsiera ez da beste herri barruko estazio batzuetan bezainbestekoa. Horrek
adierazten du badirela eragina duten kanpo-foku batzuk, herriguneko zirkulazioaz
gainera. Lehengo kokalekuaren kasuan, ikusten da asteburua izateak eragina daukala,
merkataritza-jarduera txikiagoa delako eta herriguneko zirkulazioa ere bai.
6.3.7 PM10-, NO-, eta NO2-kontzentrazioen hilez hileko aldaketak
Nitrogeno monoxidoak (NO) urteko ziklo garbia du Tolosan. Hileko
batezbestekoak jaitsi egiten dira udaberri-uda aldean, eta kontzentraziorik handienak
udazkenean eta neguan izaten dira. Udan eguzki-argi asko izatearekin loturik dago
hori. Argi horrek, prozesu fotokimiko batzuen bitartez, oxidatu egiten ditu NO-
kontzentrazioak, lehenik NO2-ra eta gero NO3-ra, ozonoa (O3) eratzen laguntzeaz
gainera. Kontuan izan behar da, halaber, atmosferaren egoera aldatu egiten dela
urtean zehar: neguan, inbertsio termikoek sorturiko egonkortasunak eragotzi egiten
du poluitzaileak sakabanatzea, eta, beraz, handitu egiten da kontzentrazioa. Dudarik
gabe, erregai-kontsumoa ere gehitu egiten da (berogailuak…), eta, horrenbestez, NOx-
emisioak ere bai. Hain zuzen, NOx-mailak (NO eta NO2) txikiagoak izaten dira opor-
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 51/47
sasoian, herriko zirkulazioa gutxitzen denean. 6.21 irudian ageri dira 2006ko hileko
batez besteko NO- eta NO2-kontzentrazioak. Ikusten denez, udaberrian eta udan NO2-
aren maila NO-mailaren gainetik jartzen da, eta udazkenean eta neguan, berriz,
alderantziz gertatzen da. Horrek adierazten du NO-foku nabarmenen bat dagoela
gertu, eta NO horren oxidazioa murriztu egiten dela udazkenean eta neguan,
atmosferan aktibitate fotokimiko txikiagoa dagoelako.
Variación mensual de NO y NO2 en Tolosa (año 2006)
0
20
40
60
80
100
120
Ene
ro
Febr
ero
Mar
zo
Abri
l
May
o
Juni
o
Julio
Ago
sto
Sept
iem
bre
Oct
ubre
Nov
iem
bre
Dic
iem
bre
NO2NO
6.21 irudia. Hilez hileko NO- eta NO2 -aldaketak Tolosan 2006an
Bestalde, esan behar da bigarren kokalekuan (2005etik aurrera) NO-maila pixka
bat handiagoa izan dela udazkenean eta neguan lehenengo kokalekuan baino.
Udaberrian eta udan, berriz, ez dago halako alderik.
Variación mensual de NO en Tolosa
0
20
40
60
80
Ene
ro
Febr
ero
Mar
zo
Abr
il
May
o
Juni
o
Julio
Ago
sto
Sep
tiem
bre
Oct
ubre
Nov
iem
bre
Dic
iem
bre
Año 2003 Año 2004
Variación mensual de NO en Tolosa
0
20
40
60
80
Ene
ro
Febr
ero
Mar
zo
Abr
il
May
o
Juni
o
Julio
Ago
sto
Sep
tiem
bre
Oct
ubre
Nov
iem
bre
Dic
iem
bre
Año 2005 Año 2006 Año 2007
6.22 irudia. - NO-kontzentrazioaren hilez hileko aldaketak Tolosan, 2003an eta 2004an (lehenengo kokalekua) eta 2005etik 2007ra (bigarren kokalekua).
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 52/47
PM10-aren hileko batezbestekoak, NO-arenak ez bezala, ez dirudi ildo jakin bati
jarraitzen dionik urtean zehar. Beste azterketa batzuetan ikusi den bezala, EAEn
prezipitazioek eragin nabarmena dute PM10-mailan: prezipitazioak gutxitzen direnean,
handitu egiten da PM10-kontzentrazioa. Garbi ageri da hori 2006ko martxoan eta
azaroan, prezipitazioak gehitu baitziren, eta, ondorioz, batez besteko kontzentrazioa
gutxitu. Izan ere, airean esekita dagoen material partikulatuaren garbiketa egiten du
euriak, eta lurrean dagoenari ere eragiten dio, berresekitzea galaraziz.
Variación mensual de PM10 en Tolosa
0
10
20
30
40
50
Ener
o
Febr
ero
Mar
zo
Abr
il
May
o
Juni
o
Julio
Ago
sto
Sept
iem
bre
Oct
ubre
Nov
iem
bre
Dic
iem
bre
Año 2003 Año 2004
Variación mensual de PM10 en Tolosa
0
10
20
30
40
50
Ener
o
Febr
ero
Mar
zo
Abril
May
o
Juni
o
Julio
Agos
to
Sep
tiem
bre
Oct
ubre
Novi
embr
e
Dici
embr
e
Año 2005 Año 2006 Año 2007
6.23 irudia. - PM10-kontzentrazioaren hilez hileko aldaketak Tolosan, 2003an eta 2004an (lehenengo kokalekua) eta 2005etik 2007ra (bigarren kokalekua).
Variación mensual de PM10 en Tolosa
0
10
20
30
40
50
Ene
ro
Febr
ero
Mar
zo
Abril
May
o
Juni
o
Julio
Agos
to
Sept
iem
bre
Oct
ubre
Novi
embr
e
Dici
embr
e
Año 2006
6.24 irudia. - PM10-kontzentrazioaren hilez hileko aldaketa Tolosako estazioan, eta prezipitazioarena eta tenperaturarena Euskalmeten Zizurkilgo estazioan.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 53/47
7. ONDORIOAK
Tolosaldeak ekonomia- eta industria-jarduera handia du, eskualdearen ardatz
nagusitzat jotzen denaren inguruan: Oriaren ibarraren inguruan. Eskualdearen
ekonomia- eta gizarte-bizitzaren erdigunea Tolosa da, han baitaude zerbitzuetako
asko. Industria-jarduerak ez dira atmosferara poluzio handia emiti dezaketenetakoak.
Aipatzekoa da, alde horretatik, azken urteotan atzera egin duela papergintza-
sektoreak, garai batean eskualdearen erreferentzia izan ondoren. Zenbait enpresak
utzi egin dute jarduera (Papelera Tolosana, Celulosas de Araxes, Funkide), eta beste
batzuek poluitzaile-emisioak gutxitzeko neurriak hartu dituzte. Beraz, EAEko azken
inbentarioen arabera, Tolosaldean ez du industriak emititzen poluitzaile gehien (PM10
eta NOx); arazo nagusia garraio-sektorea da, ibilgailuen zirkulazioa oso handia baita
eskualdea zeharkatzen duen N-1 autobian. Bide horretan, joan-etorri kopuru
ikaragarria egiten da egunez egun. Bidaia horietako asko eta asko ibilbide ertain eta
luzeei dagozkie, eta ibilgailu astunak dira ehuneko handi bat. Kontuan izan behar da
N-1 autobia eskualdeko herri nagusietatik oso gertu pasatzen dela (Tolosatik bertatik
ere bai), eta horrek eragin handia duela airearen kalitate-mailan. Beraz, Tolosako
herriak berak duen barne-zirkulazioaz gain, eta eskualdeko herri nagusia izateagatik
inguruko herrietatik erakartzen duenaz gain, N-1 autobiak eragiten dituen emisioek
ere eragin nabarmena dute.
Tolosaldeko aire-kalitatearen diagnostikoaren emaitzek erakusten dute 2006an
ez zela bete aireko material partikulatuari dagokionez (PM10) gaur egun indarrean den
araudia (1073/2002 ED). Tolosa udalerriak —han kokaturik dago poluitzaileak
neurtzeko estazioa— gainditu egin zuen, 2006an, PM10-kontzentraziorako onarturik
dagoen gaindialdi-kopurua. Hala ere, urteko PM10-neurriek ez dute gainditu ezarritako
muga azken urteotan. Oro har, urtez urte PM10-maila antzekoak izateko joera
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 54/47
atzematen da. Eguneko gaindialdi-kopuruan eragina izan zezaketen, 2006an, tokiko
gertaerek (herri-lanak) eta urte horretako meteorologia-kondizioek. Nolanahi ere,
kontuan izan behar da 2007an gaindialdi-kopuruak doi-doi bete zuela legeria, eta,
beraz, lanean jarraitu beharra dagoela airearen kalitate hobea ziurtatzeko.
Eskualdearen orografiak baldintzatzen ditu lur-mailan nagusi diren haizeak.
Hala, haize-fluxuak Oriaren ibarrean zehar bideratzen dira, eta ibar horretan kokaturik
daude poluzioa eragiten duten fokuetako asko. Tolosako herrigunea nahiko ongi
aireztatutako tokia da, eta hori lagungarri da poluitzaileak sakabanatzeko. Haize-
norabideetan, hegokoa (S) gertatzen da sarrienik.
Tolosan MP10 material partikulatua nondik datorren aztertuta, emaitzek
erakusten dute zirkulazioak eragin handia duela horretan; bai herri barruko
zirkulazioak, bai herriartekoak, batez ere, N-1 autobiakoak. Badirudi industriak ez
duela eragin handirik PM10-mailan. Kontzentraziorik handienak norabide hauen
inguruan gertatzen dira: mendebaldea (W), ipar-ekialdea (NE) eta ekialde hego-
ekialdea (ESE), baina alde handirik ez dago beste norabideekiko. Haize ahulekin, PM10-
kontzentrazio handiak gertatzen dira; gehienbat, atmosferaren egonkortasun-uneetan,
gutxitu egiten baita poluitzaileen sakabanaketa. Halakoetan, kontzentrazioetan eragin
nabaria izaten du zirkulazioak, hala herrigunekoak nola herriartekoak. Hala ere, haizea
hegoaldekoa denean (S), ibarrean gorago emititutako poluitzaileak irits daitezke
Tolosara, ibarrean zehar arrastaturik.
Bestalde, frogatuta dago Tolosan erregistraturiko NOx- eta PM10-mailak
desberdinak direla estazioaren kokalekuaren arabera (2004ra artekoa eta 2005etik
aurrerakoa). Lehenengo kokalekuan jasotako emaitzek antz handiagoa dute herri
inguruko estazio bati dagozkionekin, eta gaur egungo kokalekuak (2005etik
aurrerakoak) zenbait berezitasun eta desberdintasun ageri ditu. Adibidez, arratsaldez
asko igotzen dira PM10-aren eta NO-aren kontzentrazioak, inguruan errekuntza-
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 55/47
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Orrialdea: 56/47
fokuren bat dagoen seinale. Asteburuetan dezente jaisten dira poluzio-mailak, baina
aldea ez da guztiz herri-girokoak diren estazioetan izaten den bezain handia.
Txosten honetan analizatutako datuak batera hartuta, ikusten da Tolosaldeko
estazioaren gaur egungo kokalekuko airearen kalitatean eragin handia duela N-1
autobideko zirkulazioak, bai eta Tolosako herriguneko zirkulazio orokorrak eta
autobiaren herriko sarrera-irteeretako zirkulazioak ere.
Eranskina: Tolosako udalerriaren inguruko emisio-foku
nagusietariko batzuen argazkiak
a) Amarozko paper-fabrika
A.1 irudia. - Amarozko paper-fabrika. Tolosako herrigunearen hegoaldean (S) dago, Lizartza aldera, eta neurketa-estazioaren hegoaldean (S).
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Eranskina. 1. or. 1
b) N-1 autobia eta neurketa-estaziotik gertu dagoen sarbidea
A.2 irudia. - N-1 autobiako zubia, eta autobiara sartzeko biribilgunea, gaur egungo neurketa-estaziotik 200 metro zuzen aurrera eginda.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Eranskina. 1. or. 2
c) Usabal industrialdea
A.3 irudia. - Usabal industrialdeko zenbait emisio (atzean). Neurketa-estaziotik hego hego-mendebaldera (SSW) zuzenean 500 metro eginda dago industrialdea.
d) Hiri-lanak, estaziotik gertu
A.4 irudia. - Obrak, airearen kalitatea neurtzeko estazioaren gaur egungo kokalekutik gertu.
Tolosaldean airearen kalitatea hobetzeko ekintza-plana: Atmosferako poluzioaren diagnostikoa
Eranskina. 1. or. 3