1399

TÜRK GELENEKSEL GİYİM KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI OLAN ŞALVARIN TÜRK VE DÜNYA

MODASINA YANSIMALARI

ÜSTÜN, GülçinYURDAKUL, Soneser

TÜRKİYE/ТУРЦИЯ

ÖZETMaddi kültürün bir öğesi olarak giyim, bir milletin milli kültürünü, ge-

lenek ve göreneklerini, yaşam biçimini simgeleyen ve tanıtan en önemli unsurlardan biridir. İlk başlarda dış etkenlere karşı korunma güdüsüyle başlayan giyinme ihtiyacı toplumların medeniyet düzeyi ve yaşam biçim-lerinin farklılığı ile şekillenmiştir.

Yüzyıllar boyunca zengin giyim kültürüyle batı toplumlarının ilgisine mağruz kalan ülkemiz, geleneksel giyimin önemli bir parçası olan şalvarın Avrupalı modacılar tarafından da fark edilmesine ve moda çizgilerine esin kaynağı olarak farklı biçimlerde hem erkek hem de kadın giysilerine mo-dern çizgilerle yansımasına etken olmuştur.

Çalışmada hâlen moda dünyası içersinde ilgiyle karşılanmakta olan şal-varın genel özellikleri bölgelere göre farklılıkları, günümüz Türk ve dünya modasına yansımaları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Geleneksel Türk giyimi, şalvar.

ABSTRACTReflections of Shalwar, Piece of Traditional Turkish Clothing Item,

on Turkish and World FashionAs an element of material culture, clothing is one of the most important

elements symbolizing and introducing a nation’s culture, traditions and customs and life styles. Deriving from the drive at first to be protected against outside factors, the need to wear has been shaped through the level of civilization and difference of life styles.

Throughout the centuries, exposed to the great deal of interest by western

1400

societies with their rich clothing culture, our country paved the way for shalwar, a traditional clothing item, to be recognized by European fashion designers and led to be reflected on both men’s and women’s fashion line as a source of inspiration.

In this study, the general features of shalwar, met by a great deal of interest, and its difference by the regions and its reflections on Turkish and world fashion has been dealt with.

Key Words: Traditional, Turkish clothing, shalwar (baggy trousers).

1. Girişİnsanın toplumsal yaşantısının bir ürünü olan kültür zaman süreci içer-

sinde ortaya çıkardığı ürünler ve kalıntıları ile aynı zamanda tarihe kaynak olma özelliğini de taşımaktadır. Maddi kültürün bir öğesi olarak giyim, bir milletin millî kültürünü, gelenek ve göreneklerini, yaşam biçimini sim-geleyen ve tanıtan en önemli unsurlardan biridir. Tüketimin en görünür biçimlerinden biri olan giyim, kimliğin kurulmasında önemli rol oynar.Giyim tercihleri, insanların hem belli bir zaman dilimine uygun görünüş-lere ilişkin güçlü normları hem de olağan üstü bir seçenek zenginliğini barındıran kültürün belirli bir biçimini kendi amaçları doğrultusunda nasıl yorumladıklaını gösteren eşsiz bir alandır (Crane, 11) Bir toplumun este-tik, dinsel, siyasal, ekonomik, sosyal, çoğrafi ve kültürel birikimlerinin so-nucu olarak biçimlenir ve kuşaktan kuşağa aktarılır. Her ülke farklı giyim kültürü ile diğer milletlerden ayrılan özellikler taşır.

İlk başlarda dış etkenlere karşı korunma güdüsüyle başlayan giyinme ihtiyacı toplumların medeniyet düzeyi ve yaşam biçimlerinin farklılığı ile şekillenmiştir. Giyim tarihi incelendiğinde eski devirlerden bu güne kadar giyinme biçimlerinin pek çok aşama kaydettiği görülür. Her milletin kendi yaşama şekli, kültür ve dini inanışına göre bir giyim şekli oluşturduğu dik-kati çeker. Örneğin kurulduğu ilk yüzyıllarda göçer bir toplum olan Türk milletinde at binmek yaşamın en önemli aktivitesi olduğu için giyimlerinin de at binmeye, avlanmaya, günlük tarım işlerini kolaylıkla yapabilmesi-ne yardımcı olacak şekillerde biçimlendiği ve günümüze izlerinin az yada çok değişerek taşındığı görülmektedir (Arslaner, 367) .

Türk toplumu yüzyıllar boyu zengin bir giyim kültürüne sahip olmuş, bu zenginlik giyim biçimlerinde olduğu kadar, giyim malzemelerinde de kendini göstermiştir. Anadolu’nun birçok uygarlığın beşiği olması, uzun tarihsel geçmişi, Orta Asya’nın etkisi, tarih boyunca çok geniş topraklara yayılarak oradaki kültürlerden de etkilenmesi giyim çeşitliliğinde ve zen-

1401

ginliğinde büyük rol oynamıştır.

Türklerin Anadolu’ya yerleşmesinden Osmanlı Devleti’ne gelinceye kadar giyim ile ilgili bilgiler yeterli olmamakla birlikte, Türk geleneksel giyim biçiminde önemli bir yere sahip olan şalvarın izlerini resim ve ya-zıtlarda görmek mümkündür. Şalvar olarak adlandırılan hem erkek hem de kadınların belden aşağı giydiği bol ağlı geniş giysinin ve daha dar olan ve pantolonu andıran çakşırların özellikle Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan sonra daha da yaygınlaştığı, hatta Osmanlı Dönemi’nde ilk olarak II. Sul-tan Mahmut’un yaptığı kıyafet inkilabından sonra belli sosyal sınıflarda yavaş yavaş şalvarın yerini almaya başlayan pantolonların bile yine de özellikle Anadolu’da ve kırsal kesimlerde şalvara olan bağlılığın yerini alamadığı ve halen günümüzde özellikle Anadolu’da geleneksel giyimin bir parçası olarak kullanıldığı bilinmektedir. (Tezcan, 43).

Osmanlılarla birlikte hem saray giysilerinde hem asker hem de şehirli ve köylü tüm halk sınıflarında yer alan şalvar yüzyıllar boyunca her taba-kadan insan tarafından farklı biçim kumaş, renk ve boylarda giyilmiştir.

19. yüzyılın başında, alt tabakalardan paşazadelere kadar İstanbul deli-kanlıları arasında şalvar paçalarını sıvayarak arkaları basık pabuçlarla çıp-lak ayaklı gezmek yaygın bir moda halini almış, Bu ilginç moda da 1826’da Yeniçeriliğin kaldırılmasına kadar devam etmiştir.( Koçu, 217) Cumhuri-yet dönemi ile birlikte modernleşme çabalarının kılık kıyafet inkılabı ile daha da etkin hale gelmesi bu geleneksel giysinin şehirden Anadolu’ya kaymasına ve kırsal bölgelere mal olmasına neden olmuştur.

Yüzyıllar boyunca zengin giyim kültürüyle batı toplumlarının ilgisine mağruz kalan ülkemiz, geleneksel giyimin önemli bir parçası olan şalvarın Avrupalı modacılar tarafından da fark edilmesine ve moda çizgilerine esin kaynağı olarak farklı biçimlerde hem erkek hem de kadın giysilerine mo-dern çizgilerle yansımasına etken olmuştur.

Çalışmada halen moda dünyası içersinde ilgiyle karşılanmakta olan şal-varın genel özellikleri bölgelere göre farklılıkları, günümüz Türk ve dünya modasına yansımaları ele alınacaktır.

2. Materyal ve Yöntem2.1. MateryalAraştırmanın materyalini, konu ile ilgili kaynakların taranmasından

elde edilen bilgiler ve resimler teşkil etmektedir.

1402

2.2. YöntemAraştırmada tarama yöntemi izlenmiştir. Bu amaçla geleneksel kıyafet-

lerle ilgili literatür ve görsel kaynak taraması yapılmış, elde edilen bilgi ve resimler amaçlar doğrultusunda düzenlenerek, araştırmanın ilgili bölümle-rinde sunulmuştur.

Çalışmada Türkiye’nin 7 farklı coğrafi bölgesinde ki şehirlerin gelenek-sel giyimleri içersinde yer alan “şalvar”giysisi incelenecektir. Çalışmadaki yer ve zaman kısıtlaması nedeniyle her bölgenin en belirgin farklılıklarını ortaya koyan şalvar parçaları ele alınacaktır.

3. BulgularTürk tarihinde toplumsal yaşam ve özelliklerinde çeşitli dönemlere ait

giyim karakterleri ile ilgili bilgilere çok az rastlanmaktadır. Aynı zaman-da İslamiyetten önce yaşayan Türk toplumlarının giyimleri ile ilgili belge bulmak ve bunları sınıflandırmakta güçtür.

Ancak, Orta Asya’da ele geçen duvar resimlerinden, minyatürlerden ve bölgelere ait yayımlanmış gezi yazılarından Türk’lerin Anadolu’ya yerleş-meden önceki giyim özelliklerini yansıtan bilgilere ulaşılabilmektedir.Bu bilgilerden halkın giysi yapımında kullandıkları materyal ve modellerin, ata binmeye ve hareketli hayata uygun tarzda olduğu anlaşılmaktadır.Türk toplumlarında bu tarz bir yaşam biçimini kolaylaştırmak ve günlük haya-tın gerektirdiği hareketliliği en konforlu hale getirecek işlevsel bir giysi arayışı sonucu şekillenen “Şalvar”giysisi,belden aşağı giyilen bir panto-lonun ,özellikle ağ kısmının düşürülerek, darape ve büzgülerle bollaştırıl-ması ile tipik özelliğini kazanmıştır (Koçu, 216). Farklı iklim özellikleri ve geçim kaynakları şalvarın bu genel yapısı üzerinde bazı model değişik-liklerine neden olmuş,bazı bölgelerde paça boyunun kısalıp ağ bolluğu-nun azaldığı,kullanılan kumaşların ise bölgesel özelliklerin izini taşıyarak farklılaştığı gözlenebilmektedir.Bununla birlikte zengin drapelere birlikte ağ uzunluğununda artış yada paçaların genişletilerek toplandığı, kumaş-larında yünlülerden ipeklilere ya da pamuklulara dönüştüğünü görmek mümkündür.

Selçuklu’lar dönemine ilişkin yapılan araştırmalarda da şalvarın özel-likle kadın giyiminde yer alan bir giysi türü olduğunu ortaya koymakta-dır.

Bu dönemde kadın giyimi ve süsleme öğeleri, Anadolu’yu etkilemiş, yıllarca çeşitli farklarla da olsa izlerini sürdürmüştür. Kısaca Selçuklu ka-

1403

dın giyimi ve süsleme geleneği sonraki dönemlerin giyim ve süslemelerin-de temel olmuş bazı değişikliklerle birlikte günümüze kadar gelmiştir.

Zaman, bölge, iklim, siyasi yapı ve ekonomik koşullar nedeni ile fark-lılıklar gösteren bu giyimin üste giyilen entariler, salta ve fermaneler gibi parçalarla tamamlandığı, bele kemer veya kuşak sarılarak süslendiği an-laşılmaktadır.

Bilim ve teknolojinin ilerlediği günümüz dünyasında giyim, modaya bağlı olarak sürekli değişmektedir.Ülkemizde özellikle kentlerde yaşayan insanların yaşantı düzeylerinde çalışma hayatından kaynaklanan değişim, sürekli kendini yenileyen giyim modasının etkin olmasını sağlamıştır. Fa-kat modanın genel anlamda, kentlerde yaşayan tüm halkı aynı düzeyde etkilediğini de söylemek mümkün değildir..

Kırsal kesimde yaşayan halkın bir bölümü de dünyanın her yerinde ol-duğu gibi geleneksel (mahalli) giyimlerini korumayı sürdürmektedir.Bu-gün bir çok bölgede sandıklarda saklanan bu kıyafetler bayram, düğün, kına gecesi gibi özel günlerde ve bölgesel halk oyunlarında itinayla giyil-mekte, hatta günlük yaşamlarında da bu giysilerin bir yada birkaç parçası-nı giymeyi sürdürmektedir.

Ülkemizde sosyal, kültürel ve ekonomik farklılıklar yüzünden doğan heterojen yapı, aynı bölgede ve hatta daha küçük yerleşim birimlerinde dahi farklı kıyafetlerin giyilmesini gerektirecek etkidedir.Bu yüzden he-men hemen her coğrafi bölgede geleneksel giyimin bir parçası olarak yer alan şalvarın da farklılaştığı, değişik renk,biçim,süsleme ve materyaller kullanılarak giyildiği görülmektedir.

Şalvar Giysisinin Bölgelere Göre DağılımıMarmara BölgesiMarmara bölgesinde giyilen şalvarların en belirgin özelliği erkek şal-

varlarını tamamlayan tozluklardır. Hem erkek hemde kadın şalvarların-da kordon ve sutaşı ile yapılmış süslemeler görülür. Kumaşlar genellikle yünlü-pamuklu karışımıdır.

1404

Bilecik Yöresi Erkek Şalvarı Edirne Yöresi Kadın Şalvarı

Şalvar Giysisinin Bölgelere Göre Dağılımı

Marmara Bölgesi :

Marmara bölgesinde giyilen şalvarların en belirgin özelliği erkek şalvarlarını tamamlayan tozluklardır.Hem erkek hemde kadın şalvarlarında kordon ve sutaşı ile yapılmış süslemeler görülürKumaşlar genellikle yünlü –pamuklu karışımıdır.

Bilecik Yöresi Erkek Şalvarı Edirne Yöresi Kadın Şalvarı

(www.uslanmam.com/turk-kulturu/28143-yoresel-giysiler.html)

(Bozkuş ve diğ. ,64)

1405

Bursa Yöresi Kadın ve Erkek Şalvarı (Bozkuş ve diğ., 52,53)

Karadeniz BölgesiBu bölgede giyilen erkek şalvarlarında daha çok siyah renk hakim

olup,ayak bileği ile diz kapağı arası dar,bele kadar olan bölüm ise hem yanlardan hemde özellikle kalça kısmından genişlemektedir. Ağ kısmı bal-dırların orta bölümüne kadar düşürülmüşve bu kısım üçgen şeklinde bir parça ile genişletilmiştir. Kadın şalvarlarında ise daha fazla çeşitlilik gö-rülür. Kutnu kumaşlar, kadife ve pazenden yapılan ve fazla genişlemeyen bu şalvarların boyları Batı Karadeniz bölgesinde daha çok ayak bileğine kadarken Doğu Karadeniz’e doğru boylarının diz kapağına çıktığı dikkati çeker.

Bursa Yöresi Kadın ve Erkek Şalvarı

(Bozkuş ve diğ., 52,53)

1406

Bartın Yöresi Kadın Ş. Bolu Yöresi Erkek Ş. Rize Yöresi Erkek Şalvarı(Bozkuş ve diğ., 34, 46, 155)

Ege BölgesiEge bölgesinin iklim şartlarından kaynaklanan birtakım özellikleri er-

kek şalvarlarında hemen farketmek mümkündür. Bu bölgede kesik şalvar olarak adlandırılan ve baldırlarda biten şalvarlar dikkati çeker. Aynı za-manda baldırlara kadar dar olup ağ kısmı dikdötgen bir parçayla genişle-tilmiş şalvarlarıda görmek olasıdır. Kadın şalvarları daha çok bileğe kadar inmekte olup kullanım yerine göre ipekli, basma ve pazen kumaşlardandır.Erkek şalvarlarında özellikle diz mesafesinden yukarı doğru yapılan kapi-tone ve işlemeler görülmektedir.

Karadeniz Bölgesi : Bu bölgede giyilen erkek şalvarlarında daha çok siyah renk hakim olup,ayak bileği ile

diz kapağı arası dar,bele kadar olan bölüm ise hem yanlardan hemde özellikle kalça kısmından genişlemektedir.Ağ kısmı baldırların orta bölümüne kadar düşürülmüşve bu kısım üçgen şeklinde bir parça ile genişletilmiştir.Kadın şalvarlarında ise daha fazla çeşitlilik görülür.Kutnu kumaşlar,kadife ve pazenden yapılan ve fazla genişlemeyen bu şalvarların boyları batı karadeniz bölgesinde daha çok ayak bileğine kadarken doğu karadenize doğru boylarının diz kapağına çıktığı dikkati çeker.

Bartın Yöresi Kadın Ş. Bolu Yöresi Erkek Ş. Rize Yöresi Erkek Şalvarı (Bozkuş ve diğ., 34, 46, 155)

1407

Afyon Yöresi Kadın Şalvarı Denizli Yöresi Erkek Şalvarı (Emirdağ.gov.tr) (Bozkuş ve diğ., 61)

İzmir Yöresi Erkek ve Kadın Şalvarı (Bozkuş ve diğ. 95, 96)

Ege Bölgesi : Ege bölgesinin iklim şartlarından kaynaklanan birtakım özellikleri erkek şalvarlarında

hemen farketmek mümkündür.Bu bölgede kesik şalvar olarak adlandırılan ve baldırlarda biten şalvarlar dikkati çeker.Aynı zamanda baldırlara kadar dar olup ağ kısmı dikdötgen bir parçayla genişletilmiş şalvarlarıda görmek olasıdır.Kadın şalvarları daha çok bileğe kadar inmekte olup kullanım yerine göre ipekli, basma ve pazen kumaşlardandır.Erkek şalvarlarında özellikle diz mesafesinden yukarı doğru yapılan kapitone ve işlemeler görülmektedir.

Afyon Yöresi Kadın Şalvarı Denizli Yöresi Erkek Şalvarı

(Emirdağ.gov.tr) (Bozkuş ve diğ., 61)

İzmir Yöresi Erkek ve Kadın Şalvarı

(Bozkuş ve diğ. 95, 96) Akdeniz Bölgesi : Bu bölgede kadın şalvarları giyildiği yere göre değişmekle birlikte daha çok kırmızı

sarı renklerde atlas ve satenden yada basma ve yöresel kumaşlardan yapılmaktadır. Bölgede bol kesimli beli uçkurlu,boyu ayak bileği ile diz mesafesi arasında değişen şalvarları görmek mümkündür. Erkek şalvarlarında renkler genellikle siyah olup,gri renklerde şalvarlara da rastlanmaktadır. Çuha yada dokuma bezlerden yapılan şalvarlarların dize kadar düşen bol ağlı olanları yanında daha geniş ve bileğe doğru paçası daralanlarıda vardır.

1408

Akdeniz BölgesiBu bölgede kadın şalvarları giyildiği yere göre değişmekle birlikte

daha çok kırmızı sarı renklerde atlas ve satenden yada basma ve yöresel kumaşlardan yapılmaktadır. Bölgede bol kesimli beli uçkurlu,boyu ayak bileği ile diz mesafesi arasında değişen şalvarları görmek mümkündür. Er-kek şalvarlarında renkler genellikle siyah olup,gri renklerde şalvarlara da rastlanmaktadır. Çuha yada dokuma bezlerden yapılan şalvarlarların dize kadar düşen bol ağlı olanları yanında daha geniş ve bileğe doğru paçası daralanlarıda vardır.

Adana Yöresi Kadın Şalvarı Burdur Yöresi Erkek Şalvarı (Bozkuş ve diğ., 8, 51)

İç Anadolu Bölgesiİç Anadolu bölgesinin erkek şalvarlarının genellikle siyah renkte şa-

yak kumaşından ,dar kesimli ve kısa ağlı oldukları dikkati çeker.Kadın şalvarları ise bileğe kadar olup,günlük kullanılan şalvarların pazen yada basmadan,özel günlerde kullanılanların ise ipekli kumaşlardan yapıldığı anlaşılmaktadır.

Adana Yöresi Kadın Şalvarı Burdur Yöresi Erkek Şalvarı

(Bozkuş ve diğ., 8, 51) İç Anadolu Bölgesi : İç Anadolu bölgesinin erkek şalvarlarının genellikle siyah renkte şayak kumaşından

,dar kesimli ve kısa ağlı oldukları dikkati çeker.Kadın şalvarları ise bileğe kadar olup,günlük kullanılan şalvarların pazen yada basmadan,özel günlerde kullanılanların ise ipekli kumaşlardan yapıldığı anlaşılmaktadır.

Sivas Yöresi Erkek Şalvarı

(http://www. cumhuriyet. edu.tr./sivas/sivas06.html)

1409

Sivas Yöresi Erkek Şalvarı

Ankara Yöresi Erkek Şalvarı Eskişehir Yöresi Erkek Şalvarı

(Bozkuş ve diğ., 23, 73)

Ankara Yöresi Erkek Şalvarı Eskişehir Yöresi Erkek Şalvarı (Bozkuş ve diğ., 23, 73)

Güneydoğu Anadolu Bölgesi : Bölgede erkek şalvarları daha çok siyah şayak ve kahverengi ,gri yün kıl kumaşlardan

yapılmakta olup , dizin altına kadar düşen bol ağı ve dizden sonra daralan paçaları bileğe kadar inmektedir.Kadın şalvarlarında kahme şalvar olarakta adlandırılan belden uçkurla büzülmüş bol ve bilekte biten şalvarlar görülmektedir.Daha çok kırmızı renklerin hakim olduğu desenli ve çizgili kahme kumaşlar kullanılmıştır.

Adana Yöresi Kadın Şalvarı Burdur Yöresi Erkek Şalvarı

(Bozkuş ve diğ., 8, 51) İç Anadolu Bölgesi : İç Anadolu bölgesinin erkek şalvarlarının genellikle siyah renkte şayak kumaşından

,dar kesimli ve kısa ağlı oldukları dikkati çeker.Kadın şalvarları ise bileğe kadar olup,günlük kullanılan şalvarların pazen yada basmadan,özel günlerde kullanılanların ise ipekli kumaşlardan yapıldığı anlaşılmaktadır.

Sivas Yöresi Erkek Şalvarı

(http://www. cumhuriyet. edu.tr./sivas/sivas06.html)

1410

Güneydoğu Anadolu BölgesiBölgede erkek şalvarları daha çok siyah şayak ve kahverengi ,gri yün

kıl kumaşlardan yapılmakta olup, dizin altına kadar düşen bol ağı ve diz-den sonra daralan paçaları bileğe kadar inmektedir. Kadın şalvarlarında kahme şalvar olarakta adlandırılan belden uçkurla büzülmüş bol ve bilekte biten şalvarlar görülmektedir. Daha çok kırmızı renklerin hakim olduğu desenli ve çizgili kahme kumaşlar kullanılmıştır.

Gaziantep Yöresi Kadın Şalvarı Şanlıurfa Yöresi Erkek Şalvarı (Bozkuş ve diğ., 76, 167)

1411

Doğu Anadolu BölgesiBu bölgede kadın şalvarlarının genellikle kırmızının tonlarında ipekli

ve kadife kumaşlardan yapıldığı ve geniş ağları ile bileğe kadar inen dö-kümlü paçaları dikkat çeker.Bununla birlikte erkek şalvarlarında oldukça çeşitlilik söz konusudur. Renkler maviden yeşile kırmızıdan siyaha deği-şim gösterirken yünlü kumaşların yanında kadife kumaşlarında erkek gi-yiminde kullanıldığı görülmektedir. Bazı yörelerde neredeyse pantolona dönüşen kısa ağlı şalvarların yanı sıra, diz kapağının altına kadar inen şal-varlara da rastlanmaktadır. Bunun yanısıra dizin üst bölümüne kadar da-ralarak sonrasında genişleyen bazı erkek şalvarlarında zengin işlemelerde dikkat çekicidir.

1412

Şalvarın Günümüz Türk Modasına YansımalarıGeleneksel Türk giyimi içinde önemli bir yere sahip olan şalvar Türk

modacılarına da esin kaynağı olmuş ve koleksiyonlarda yer almıştır.Bu çalışmada zamanın kısıtlı olması nedeniyle bunlardan birkaç örnek sunu-labilmiştir.

Ünlü Türk modacı Cemil İpekci’nin koleksiyonunda yer alan bu model-ler transparan kumaştan hazırlanmış,altta şalvar ve üstte de yeleği andıran bir bluzdan oluşmaktadır. Model özellikleri ile olduğu gibi süsleme ve ak-sesuarlarıyla da Türk geleneksel giysi özelliklerininin modern çizgilerle günümüze yansıtıldığı görülmektedir.

1413

Resim 1 Resim2Transparan bir şalvar ve büstiyerden oluşan bu modeller ,Bartın yöre-

si kadın şalvarlarının model özelliğini taşımaktadır. Şalvar, hem modeli ile hem de süslemeleri ile geleneksel çizgilerimizi taşımaktadır. Resim 6 âdeta bir gelindiği andırmaktadır. (Resim 3, 4, 5, 6) ( http://www.modatur-kiye.com/fashion/newsread.php?id=3)

Şalvarın Günümüz Türk Modasına Yansımaları

Geleneksel Türk giyimi içinde önemli bir yere sahip olan şalvar Türk modacılarına da esin kaynağı olmuş ve koleksiyonlarda yer almıştır.Bu çalışmada zamanın kısıtlı olması nedeniyle bunlardan birkaç örnek sunulabilmiştir.

Ünlü Türk modacı Cemil İpekci’nin koleksiyonunda yer alan bu modeller transparan kumaştan hazırlanmış,altta şalvar ve üstte de yeleği andıran bir bluzdan oluşmaktadır. Model özellikleri ile olduğu gibi süsleme ve aksesuarlarıyla da Türk geleneksel giysi özelliklerininin modern çizgilerle günümüze yansıtıldığı görülmektedir.

Transparan bir şalvar ve büstiyerden oluşan bu modeller ,Bartın yöresi kadın şalvarlarının model özelliğini taşımaktadır. Şalvar, hem modeli ile hem de süslemeleri ile geleneksel çizgilerimizi taşımaktadır. Resim 6 adeta bir gelindiği andırmaktadır. (Resim 3-4-5-6)( http://www.modaturkiye.com/fashion/newsread.php?id=3)

Resim 1 Resim 2

1414

Resim 3

Resim 5

Resim 4

Resim 6

1415

Yine ünlü bir Türk modacısı olan Zuhal Yorgancıoğlu’nun koleksiyo-nunda yer alan bu modellerde ise halk ve saray giysileri aslına daha ya-kın çizgilerle modernize edilmiştir. (Resim7-8) (www.anadolu.be/Eskisayi3/Eski3i%E7indekiler.html - 6k)

Resim 7 Resim 8Şalvarın Günümüz Dünya Modasına YansımalarıYüzyılarca batı dünyasının büyük ilgisini çeken doğu ülkeleri, mo-

dacılarada ilham kaynağı olmuştur. 20. yüzyılın ilk yarısının en önemli modacılarından olan ve Fransa’da “Fashion of King” (modanın kralı)ola-rak adını moda dünyasına yazdıran Paul Poiret, 1900’lü yılların başların-dan itibaren doğu dünyasına ilgisini tasarımlarına taşıyarak göstermiştir.Onun Osmanlı harem giysilerinden esinlenerek hazırladığı kolleksiyonlar içinde “Harem Pant” olarak adlandırdığı şalvarlarda yer almaktadır.Bu kolleksiyon,Poiret’in anısına ithafen Haziran 2007’den itibaren Newyork Metropolitan Museum of Art’da izlenime açılmıştır.(www.metmuseum.org/special/se_event.asp?OccurrenceId=%7B0DC3D00F-4611-4F91-8DC2-CC3C1A5C48D5%7D)

Yine ünlü bir Türk modacısı olan Zuhal Yorgancıoğlu’nun koleksiyonunda yer alan bu modellerde ise halk ve saray giysileri aslına daha yakın çizgilerle modernize edilmiştir. (Resim7-8) (www.anadolu.be/Eskisayi3/Eski3i%E7indekiler.html - 6k)

Şalvarın Günümüz Dünya Modasına Yansımaları

Yüzyılarca batı dünyasının büyük ilgisini çeken doğu ülkeleri, modacılarada ilham kaynağı olmuştur.20.yüzyılın ilk yarısının en önemli modacılarından olan ve Fransa’da “Fashion of King” (modanın kralı)olarak adını moda dünyasına yazdıran Paul Poiret, 1900’lü yılların başlarından itibaren doğu dünyasına ilgisini tasarımlarına taşıyarak göstermiştir.Onun Osmanlı harem giysilerinden esinlenerek hazırladığı kolleksiyonlar içinde “Harem Pant” olarak adlandırdığı şalvarlarda yer almaktadır.Bu kolleksiyon,Poiret’in anısına ithafen Haziran 2007’den itibaren Newyork Metropolitan Museum of Art’da izlenime açılmıştır.(www.metmuseum.org/special/se_event.

asp?OccurrenceId=%7B0DC3D00F-4611-4F91-8DC2-CC3C1A5C48D5%7D)

1416

Poiret’nin 1914 yılında hazırladığı (Resim 9) ve 1922 yılına ait kollek-siyonundan (Resim 10) iki örnek yukarıda yer almaktadır.

Poiret’in arttırdığı bu ilgi günümüze kadar birçok dünya modacısına esin kaynağı olmuş, dönem dönem kolleksiyonlarında şalvar pantolonlara da yer vermişlerdir.

Poiret’nin 1914 yılında hazırladığı (resim 9) ve 1922 yılına ait

kolleksiyonundan (resim 10) iki örnek yukarıda yer almaktadır. Poiret’in arttırdığı bu ilgi günümüze kadar bir çok dünya modacısına esin

kaynağı olmuş, dönem dönem kolleksiyonlarında şalvar pantolonlara da yer vermişlerdir.

(http://www.thecityreview.com/oriental.html)

(http/www.digischool.nlckv2modernepoiretpaul_poiret.htm)

Resim 9 Resim 10

1417

Fendi 2005 İlkbahar Koleksiyonu (www.stlye.com/fashionshow/collec tion/S2007RTW/complete/thumb /FENDI)

Jean Paul Gaultier 2007 Sonbahar Koleksiyonu (www.style.com/fashionshow/collections/F2007CTR/)

Versace 2007 İlkbahar Kolleksiyonu (www.sytle.com/fashionshow/colletcions/2007RTW/completecollectionversace)

Zara 2007 İlkbahar Koleksiyonu (http://www.zara.com.tr/v07/index.html)

1418

3.Sonuçİletişim çağının yaşandığı günümüzde toplumlar arasında yoğun bir

kültür değişimi olduğu gözlenmektedir. Özellikle gelişmiş ülkeler kendi kültürlerini dünyaya yaymak için her türlü aracı kullanmaktadır.Kültürler arası etkileşim kaçınılmaz bir gerçektir. Ancak bu etkileşimde sadece et-kilenen taraf olmak zamanla o toplumun öz benliğinden uzaklaşarak kim-liğini kaybetmesine neden olacaktır. Bu nedenle toplumlar kendi kültür ögelerine sahip çıkıp diğer toplumlara tanıtarak bu etkileşimin daha den-geli gelişmesine çalışmalıdır. Giyim de günümüzde hâlâ toplumsal önemi-ni koruyan bir araç, vazgeçilmez bir kültür öğesidir. Bu nedenle özellikle millî kültürün bir parçası olan ve ülkenin karakterini, özelliklerini yansıtan geleneksel giyimin korunması,dünyaya tanıtılması önemlidir.

Türkiye’de gelişmiş bir hazır giyim sektörü mevcuttur.Üretim kalitesi ile önemli bir rekabet gücüne sahip hazır giyim sektörü bu gücünü artır-mak ve kalıcı hale getirmek için markalaşma ve kendi özgün tasarımlarıy-la Türk modasını dünyaya tanıtma çabaları içindedir.

Özgün tasarımların yapılmasında ve geleneksel giysilerimizin çağdaş yorumlarla sunulmasında şalvar önemli bir yer tutmaktadır.Öyle ki artık şalvar dünya modacılarının koleksiyonlarında da sıklıkla yer almaktadır.Ancak bu çalışmalar şalvarla sınırlı kalmamalı geleneksel Türk giyiminin diğer parçaları da (cepkenler, üçetekler, başlıklar, vb.)tek tek incelenerek çağdaş yorumlarla dünyaya tanıtılmalıdır.Son derece zengin olduğu her-kes tarafından bilinen geleneksel Türk giyiminin korunması ve dünyaya tanıtılması için;

– Ülke çapında yöresel halk giysilerini saptayan bir derleme çalışması-nın yapılması,

– Giyim eşyalarının orjinallerinin toplanıp korunması,– Geleneksel Türk giyimlerinin sergilenebileceği geniş çaplı bir giyim

müzesinin kurulması;– Giyim konusunda araştırma yapılmasının teşvik edilmesi ve araştırma

yapanlara destek olunması – Hazır giyim kuruluşlarının Türk modasını geliştirecek yönde moder-

nize çalışmalarına yönelmesi ve bu tür çalışmaları teşvik etmeleri gerek-mektedir.

1419

KAYNAKÇAArslaner, Çiğdem. (2007), http://.www.hbektas.gazi.edu.tr/dergi/kear-

magan/araslaner.htm - 367k – Bozkuş Taner, Erol Hacıbekiroğlu ve diğerleri. (-), Geleneksel Türk Giy-

sileri. Ankara Büyükşehir Belediyesi Eğitim Kültür Daire Başkanlığı, Marj Ajans, Ankara.

Crane, Diana, (2000), Fashion and Its Social Acendas Class, Gender and Identity in Clothing. The University of Chicago Press.

Koçu, Reşat Ekrem, (1996), Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Güncel Yayıncılık: 18

Tezcan, Mahmut, (2007), www1001kitap.com/Bilim/Mahmut_Tezcan/turk_ailesi_antropolojisi/aile08_giyim.html - 43k

http://www.digischool.nlckv2modernepoiretpaul_poiret.htmhttp://www.thecityreview.com/oriental.htmlw w w . m e t m u s e u m . o r g / s p e c i a l / s e _ e v e n t .

a s p ? O c c u r r e n c e I d = % 7 B 0 D C 3 D 0 0 F - 4 6 1 1 - 4 F 9 1 - 8 D C 2 -CC3C1A5C48D5%7D

www.stlye.com/fashionshow/collection/S2007RTW/complete/thumb/FENDI

www.style.com/fashionshow/collections/F2007CTR/GAULTIERwww.sytle.com/fashionshow/colletcions/2007RTW/completecollection-

versacehttp://www.zara.com.tr/v07/index.htmlhttp://www.modaturkiye.com/fashion/newsread.php?id=3www.anadolu.be/Eskisayi3/Eski3i%E7indekiler.html http://www.Emirdağ.gov.tr/giyim kuşam.asphttp://www. cumhuriyet.edu.tr./sivas/sivas06.htmlwww.uslanmam.com/turk-kulturu/28143-yoresel-giysiler.html

1420