THUYẾT PHÂN TÂM HỌC TRONG THAM VẤN TÂM LÍ

Nhóm 5

NỘI DUNG:• Khái quát về thuyết Phân tâm học• Cấu trúc của nhân cách• Các giai đoạn phát triển tâm sinh học• Bản năng và các quá trình vô thức• Các cơ chế phòng vệ cái tôi• Các kĩ thuật can thiệp• Phân tâm mới của Alfred Adler

(1870 - 1937)

I. KHÁI QUÁT VỀ THUYẾT PHÂN TÂM HỌC

Sigmund Freud (1856 - 1939) là người khởi xướng và đặt nền móng cho Phân tâm học. Mô hình phân tâm được Freud triển khai 1880 đến 1930. Cách tiếp cận này cho rằng nhân cách của mỗi cá nhân được hình thành từ năng lực của mỗi cá nhân và những trải nghiệm từ thời thơ ấu, từ trong quá khứ.

Tiếp cận theo Freud là theo khuynh hướng sinh học, bản năng và động cơ vô thức. Trong khi theo Phân tâm học mới hiện nay lại nhấn mạnh tới yếu tố văn hóa, xã hội và sự phát triển của ý thức, của việc cá nhân hóa cái tôi.

Theo Freud, những hành vi của một cá nhân là kết quả của những mẫu hành vi thơ ấu và có nguồn gốc vô thức. Thông qua các mối quan hệ với những người khác trong thời thơ ấu mà chúng ta học được những cách thức để thỏa mãn những nhu cầu bản năng. Nếu ngược lại sẽ có những rối nhiễu tâm lí ở tuổi trưởng thành.

Bản chất: giúp con người lùi lại quá khứ, tìm lại những cội rễ vô thức của các vấn đề gây ra rối loạn ở hiện tại, nhằm giải phóng những cảm xúc tiêu cực có liên quan và/ hoặc loại trừ các triệu chứng tâm bệnh.

Mục đích: làm cái không có ý thức trở thành cái có ý thức. Nhà tham vấn giúp thân chủ tập trung vào sự kiện xảy ra trong quá khứ để dòng sự kiện ăn nhập với vấn đề đang xảy ra ở hiện tại.

Các khái niệm chính của trị liệu phân tâm là: bản năng xung động, bản ngã và siêu ngã; các quá trình vô thức; các cơ chế phòng vệ cái tôi, sự chống đối, liên tưởng tự do và sự chuyển dịch => có vai trò quan trọng trong công tác tham vấn.

II. CẤU TRÚC CỦA NHÂN CÁCHFreud cho rằng cá nhân có 3 hệ thống nhân cách: bản

năng xung động, bản ngã và siêu ngã, được phát đầy đủ vào lúc 5 tuổi.

Bản năng xung động (Id) là bẩm sinh, không bị kiềm chế, thuộc về vô thức. Thúc đẩy con người hoạt động nhằm thỏa mãn những ham muốn vô thức, gọi là “cái ấy” hay “cái nó”. Bản năng hướng cơ thể tới việc đáp ứng nhu cầu mà không để ý đến những nguyên tắc và chuẩn mực xã hội.

Bản ngã (Ego) còn gọi là “cái tôi”. Bị điều khiển bởi nguyên tắc hiện thực. Vai trò ìm kiếm những cách suy nghĩ, ứng xử thích hợp và an toàn để tạo nên sự cân bằng giữa các nhu cầu của bản năng và lương tâm cảu siêu ngã, nhằm đáp ứng các đòi hỏi của xã hội. “Cái tôi” luôn cố gắng kiềm chế “Cái nó”, đồng thời liên hệ với thế giới một cách hợp lí và có lí trí.

Siêu ngã (Super Ego) hay “Siêu Tôi”, bao gồm ý thức và nguyên tắc đạo đức của cá nhân. Kiềm chế “cái nó” và cố gắng thay thế hành vi có lí trí của “cái tôi” bằng hành vi mang tính đạo đức.

III. CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN TÂM SINH HỌC

Theo Freud, sự hình thành và phát triển của cái Nó, cái Tôi, cái Siêu Tôi trải qua năm giai đoạn khác nhau, trong đó ảnh hưởng nhiều nhất là trong năm năm đầu tiên của cuộc đời con người, với ba giai đoạn phát triển đầu tiên. Đó là giai đoạn môi miệng, giai đoạn hậu môn và giai đoạn dương vật.

Giai đoạn môi miệng: (từ 0 tuổi đến 1.5 tuổi) Giai đoạn hậu môn: (khoảng từ 1 đến 3 tuổi) Giai đoạn dương vật: ( khoảng từ 3 đến 5 tuổi) Giai đoạn ẩn tàng: ( khoảng giữa 5 tuổi đến khi

dậy thì) Giai đoạn sinh dục

IV. BẢN NĂNG VÀ CÁC QUÁ TRÌNH VÔ THỨC

Freud cho rằng có bản năng sống và bản năng chết. Bản năng sống: bao gồm những xung năng của một

người như đói, khát và hoạt động tình dục (Libido). Hướng hành vi về những hoạt động tồn tại, tích cực.

Bản năng chết: hướng hành vi đến sự phá hủy và tiêu diệt bản thân. Giúp giải thích hành vi tự tử của cá nhân. Đôi khi bản năng chết thể hiện ở việc cá nhân chuyển những cảm giác hủy diệt bản thân ra bên ngoài, hướng vào người khác, gây tổn thương đến người khác để trút bỏ những sợ hãi, căng thẳng

V. CÁC CƠ CHẾ PHÒNG VỆ CÁI TÔI

Các cơ chế phòng vệ: Sự phủ nhận Sự phóng chiếu: Sự hợp lí hóa Sự thoái bộ Sự thăng hoa Sự đồng nhất hóa Sự bù trừ Sự hình thành phản ứng

VI. CÁC KĨ THUẬT CAN THIỆPSự đồng cảm: Việc sử dụng kĩ năng đồng cảm và

lắng nghe tích cực cho phép nhà tham vấn thiết lập mốii quan hệ chuyển dịch, trong khi vẫn giữ được khoảng cách nhất định trong mối quan hệ tham vấn.

Phân tích sự chuyển dịch: Theo phương pháp phân tâm, trong quá trình tham vấn, ở thân chủ luôn luôn xuất hiện những phản ứng xúc cảm đối với nhả tham vấn. Nhà tham vấn thường được đồng nhất với người nào đó là trung tâm của những xung đột xúc cảm trong quả khứ (thường là cha mẹ hoặc người tình). Phản ứng xúc cảm này là sự chuyển dịch.

Liên tưởng tự do: Đây là kĩ thuật sử dụng nhằm khám phá vô thức và giải phóng những điều bị dồn nén trong thân chủ. Thân chủ được khuyến khích biểu lộ, được tự do diễn đạt băng lời một cách tự nhiên những điều xảy ra trong quá khứ hay bất cứ điều gì xuất hiện trong tâm trí mà không cần sàng lọc, không sợ bi kiểm duyệt hay phán xét bởi nhà tham vấn.

Phân tích giấc mơ: Freud tin rằng giấc mơ là "con đường huy hoàng dẫn đến vô thức". Do đó, các nhà phân tích sẽ xem xét cả nội dung hiển hiện (rõ ràng) của giấc mơ cũng như ý nghĩa tiềm tàng (ẩn giấu) của giấc mơ trong sự cố gắng tìm hiểu những ham muốn vô thức và những kí ức đau khổ do bị kìm nén

Lí giải hành vi chống đối: Chống đối là một cơ chế thể hiện sự miễn cưỡng của thân chủ đối với việc nhận thức về những sự kiện, hiện tượng được lôi lên từ vô thức. Điều này khiến thân chủ cảm thấy bất ổn khi nói về nó. Nhà tham vấn phải luôn luôn ý thức về sự tịnh tiến của thân chủ để không "đẩy" thân chủ quá những giới hạn tạm thời này. Những cô gắng thiếu thận trọng có thê đầy thân chủ đến chỗ kết thúc cuộc tham vấn một cách chóng vánh.

Kết luận: Tham vấn theo quan điểm Freud là nhấn mạnh đến

việc khuyến khích thân chủ nói thoải mái, nhà tham vấn lắng nghe, rồi giải thích cho thân chủ. Mối quan hệ tham vấn kết thúc (thành công) khi thân chủ nhận thức những động cơ ẩn giấu, khi thân chủ biết cách làm thế nào để động cơ này biểu hiện qua những mẫu hành vi và triệu chứng của họ và khi thân chủ đã tạo ra sự thay đổi dựa trên sự thấu hiểu vấn đề quá khứ trong liên quan đến thực tế hiện nay.

Ưu điểm:Lý thuyết phân tâm nhấn mạnh đến

những điểm quan trọng của vô thức như là một yếu tố quyết định hành vi, làm rõ những tác động sâu sắc về sự phát triển tiền ấu thơ. Có thể giúp thân chủ hiểu được nguyên nhân của các rối nhiễu tâm lí, giúp thân chủ sẽ cấu trúc lại nhân cách của mình trên những điều kiện mới, thậm chí còn có thê xây dựng lại toàn bộ nhân cách của thân chủ.

Nhược điểm: Tiếp cận Freud quá coi trọng sức mạnh bản năng

vô thức, trong khi vấn đề của thân chủ còn liên quan đến các mối quan hệ liên cá nhân, hay những áp lực mạnh mẽ của xã hội.

Tiếp cận theo quan điểm phân tâm đòi hỏi nhà tham vấn phải có khả năng phân tích tâm lí chuyên sâu để giúp thân chủ ý thức về những rối loạn tâm lí vô thức của mình.

VII. PHÂN TÂM MỚI CỦA ALFRED ADLER (1870 - 1937)

Phân tâm mới của Alfred Adler đã phát triển lí thuyết riêng của mình bằng cách thu hẹp đáng kể tầm quan trọng của nhục dục, của vô thức trong sự phát triển nhân cách. A. Adler cho rằng: con người bị chi phối bởi các yếu tố xã hội hơn là yếu tố sinh học và bản chất cong người là tích cực. Con người biết cách giải quyết vấn đề của mình một cách hiệu quả, tự tạo cho mình một cuộc sống thực tế chứ không thuần túy bị lệ thuộc vào tuổi thơ, quá khứ và kinh nghiệm. Qua điểm của ông được gọi là trường phái tiếp cận Adlerian.

Trường phái Adlerian cho rằng: trong tương tác xã hội, “ý muốn có quyền lực”, hay mong muốn tỏ ra hơn người chính là những xung năng nền tảng và là động lực chính trong thái độ cư xử của mỗi người.

Mục tiêu tham vấn và trị liệu là xóa bỏ những niềm tin sai lệch về cuộc sống để giúp thân chủ phát triển những mặt mạnh, có ích. Các mục tiêu cụ thể đó là: giúp thân chủ vượt qua cảm giác hụt hẫng; gạt bỏ những động cơ sai lầm, cấu trúc lại những giả thuyết cuộc sống lệch lạc và giúp họ tìm lại cảm giác bình đẳng với mọi người.

• Trị liệu Adlerian sử dụng các kĩ thuật như kĩ thuật quan tâm, khuyến khích, đương đầu, diễn giải nhóm gia đình, hồi tưởng kí ức, ám thị và hoàn thành bài tập ở nhà. Và được ứng dụng trong giáo dục, định hướng lối sống cho trẻ, tham vấn quan hệ cha mẹ - con cái, công tác xã hội, đặc biệt là rất lí tưởng trong tham vấn nhóm, trong giải quyết vấn đề hôn nhân gia đình.

• Việc tập trung vào ý thức trong phép trị liệu của Adler báo trước sự ra đời của các phương thức tiếp cận nhận thức – hành vi, và đã mở đường cho một loạt các phương thức trị liệu gia đình ra đời.

• J.Godefroid (1987) cho rằng phép trị liệu của Adler có ảnh hưởng rất quan trọng đối với tham vấn vì nó cho phép nhà tham vấn hiểu được những vẫn đề “rắc rối” của thân chủ thông qua việc tìm hiểu điều kiện sống và lớn lên của thân chủ. Mặt khác thông qua quá trình tham vấn, thân chủ có thể hiểu lối sống của mình, thừa nhận sự không hoàn hảo, để từ đó tạo nên sự thay đổi.

• Corey cho rằng Adler có ảnh hưởng mạnh tới các phong trào quan tâm dến sức khỏe tâm thần cộng đồng. Sự nhấn mạnh vào đặc tính liên nhân cách là tiêu chí thích hợp nhất với công tác tham vấn trong một xã hội có nhiều nền văn hóa đa dạng cùng tồn tại.

Cảm ơn mọi người đã

chú ý lắng nghe